Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ, ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ - Ἱστορίαι 3, 82-83

Η “παθολογία” του πολέμου

Το θέρος του 427 π.Χ. ξέσπασε στην Κέρκυρα (αποικία των Κορινθίων, αλλά σύμμαχο των Αθηναίων) εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους δημοκρατικούς και τους ολιγαρχικούς, στον οποίο αναμίχθηκαν ενεργά και οι Αθηναίοι και οι Πελοποννήσιοι. Στη διάρκεια του εμφυλίου, οι αντιμαχόμενες παρατάξεις προχώρησαν σε ωμότητες, ανάλογες των οποίων δεν είχε γνωρίσει έως τότε η Ελλάδα. Τα δραματικά γεγονότα εξιστορούνται από τον Θουκυδίδη στα κεφάλαια 70-81 του τρίτου βιβλίου. Αμέσως μετά την εξιστόρηση των γεγονότων, τα οποία καθ᾽ εαυτά είναι χωρίς ιδιαίτερη σημασία για την έκβαση του πολέμου, ο ιστορικός, με αφετηρία τα όσα πρωτοφανή και πρωτόγνωρα είχαν συμβεί, επιτάσσει τα δύο κεφάλαια που ανθολογούνται, τα οποία είναι γνωστά ως η "παθολογία" του πολέμου. Στην ενότητα αυτή ο Θουκυδίδης, χωρίς να αναφέρεται σε συγκεκριμένα γεγονότα ή πρόσωπα, εξετάζει, με γενικούς όρους και στοχαστική διάθεση, τις επιπτώσεις του πολέμου, πρωτίστως σε ηθικό, αλλά και σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο.

Ἱστορίαι 3, 82-83

[3.82.1] οὕτως ὠμὴ ‹ἡ› στάσις προυχώρησε, καὶ ἔδοξε μᾶλλον, διότι ἐν τοῖς πρώτη ἐγένετο, ἐπεὶ ὕστερόν γε καὶ πᾶν ὡς εἰπεῖν τὸ Ἑλληνικὸν ἐκινήθη, διαφορῶν οὐσῶν ἑκασταχοῦ τοῖς τε τῶν δήμων προστάταις τοὺς Ἀθηναίους ἐπάγεσθαι καὶ τοῖς ὀλίγοις τοὺς Λακεδαιμονίους. καὶ ἐν μὲν εἰρήνῃ οὐκ ἂν ἐχόντων πρόφασιν οὐδ᾽ ἑτοίμων παρακαλεῖν αὐτούς, πολεμουμένων δὲ καὶ ξυμμαχίας ἅμα ἑκατέροις τῇ τῶν ἐναντίων κακώσει καὶ σφίσιν αὐτοῖς ἐκ τοῦ αὐτοῦ προσποιήσει ῥᾳδίως αἱ ἐπαγωγαὶ τοῖς νεωτερίζειν τι βουλομένοις ἐπορίζοντο. [3.82.2] καὶ ἐπέπεσε πολλὰ καὶ χαλεπὰ κατὰ στάσιν ταῖς πόλεσι, γιγνόμενα μὲν καὶ αἰεὶ ἐσόμενα, ἕως ἂν ἡ αὐτὴ φύσις ἀνθρώπων ᾖ, μᾶλλον δὲ καὶ ἡσυχαίτερα καὶ τοῖς εἴδεσι διηλλαγμένα, ὡς ἂν ἕκασται αἱ μεταβολαὶ τῶν ξυντυχιῶν ἐφιστῶνται. ἐν μὲν γὰρ εἰρήνῃ καὶ ἀγαθοῖς πράγμασιν αἵ τε πόλεις καὶ οἱ ἰδιῶται ἀμείνους τὰς γνώμας ἔχουσι διὰ τὸ μὴ ἐς ἀκουσίους ἀνάγκας πίπτειν· ὁ δὲ πόλεμος ὑφελὼν τὴν εὐπορίαν τοῦ καθ᾽ ἡμέραν βίαιος διδάσκαλος καὶ πρὸς τὰ παρόντα τὰς ὀργὰς τῶν πολλῶν ὁμοιοῖ. [3.82.3] ἐστασίαζέ τε οὖν τὰ τῶν πόλεων, καὶ τὰ ἐφυστερίζοντά που πύστει τῶν προγενομένων πολὺ ἐπέφερε τὴν ὑπερβολὴν τοῦ καινοῦσθαι τὰς διανοίας τῶν τ᾽ ἐπιχειρήσεων περιτεχνήσει καὶ τῶν τιμωριῶν ἀτοπίᾳ. [3.82.4] καὶ τὴν εἰωθυῖαν ἀξίωσιν τῶν ὀνομάτων ἐς τὰ ἔργα ἀντήλλαξαν τῇ δικαιώσει. τόλμα μὲν γὰρ ἀλόγιστος ἀνδρεία φιλέταιρος ἐνομίσθη, μέλλησις δὲ προμηθὴς δειλία εὐπρεπής, τὸ δὲ σῶφρον τοῦ ἀνάνδρου πρόσχημα, καὶ τὸ πρὸς ἅπαν ξυνετὸν ἐπὶ πᾶν ἀργόν· τὸ δ᾽ ἐμπλήκτως ὀξὺ ἀνδρὸς μοίρᾳ προσετέθη, ἀσφαλείᾳ δὲ τὸ ἐπιβουλεύσασθαι ἀποτροπῆς πρόφασις εὔλογος. [3.82.5] καὶ ὁ μὲν χαλεπαίνων πιστὸς αἰεί, ὁ δ᾽ ἀντιλέγων αὐτῷ ὕποπτος. ἐπιβουλεύσας δέ τις τυχὼν ξυνετὸς καὶ ὑπονοήσας ἔτι δεινότερος· προβουλεύσας δὲ ὅπως μηδὲν αὐτῶν δεήσει, τῆς τε ἑταιρίας διαλυτὴς καὶ τοὺς ἐναντίους ἐκπεπληγμένος. ἁπλῶς δὲ ὁ φθάσας τὸν μέλλοντα κακόν τι δρᾶν ἐπῃνεῖτο, καὶ ὁ ἐπικελεύσας τὸν μὴ διανοούμενον. [3.82.6] καὶ μὴν καὶ τὸ ξυγγενὲς τοῦ ἑταιρικοῦ ἀλλοτριώτερον ἐγένετο διὰ τὸ ἑτοιμότερον εἶναι ἀπροφασίστως τολμᾶν· οὐ γὰρ μετὰ τῶν κειμένων νόμων ὠφελίας αἱ τοιαῦται ξύνοδοι, ἀλλὰ παρὰ τοὺς καθεστῶτας πλεονεξίᾳ. καὶ τὰς ἐς σφᾶς αὐτοὺς πίστεις οὐ τῷ θείῳ νόμῳ μᾶλλον ἐκρατύνοντο ἢ τῷ κοινῇ τι παρανομῆσαι. [3.82.7] τά τε ἀπὸ τῶν ἐναντίων καλῶς λεγόμενα ἐνεδέχοντο ἔργων φυλακῇ, εἰ προύχοιεν, καὶ οὐ γενναιότητι. ἀντιτιμωρήσασθαί τέ τινα περὶ πλείονος ἦν ἢ αὐτὸν μὴ προπαθεῖν. καὶ ὅρκοι εἴ που ἄρα γένοιντο ξυναλλαγῆς, ἐν τῷ αὐτίκα πρὸς τὸ ἄπορον ἑκατέρῳ διδόμενοι ἴσχυον οὐκ ἐχόντων ἄλλοθεν δύναμιν· ἐν δὲ τῷ παρατυχόντι ὁ φθάσας θαρσῆσαι, εἰ ἴδοι ἄφαρκτον, ἥδιον διὰ τὴν πίστιν ἐτιμωρεῖτο ἢ ἀπὸ τοῦ προφανοῦς, καὶ τό τε ἀσφαλὲς ἐλογίζετο καὶ ὅτι ἀπάτῃ περιγενόμενος ξυνέσεως ἀγώνισμα προσελάμβανεν. ῥᾷον δ᾽ οἱ πολλοὶ κακοῦργοι ὄντες δεξιοὶ κέκληνται ἢ ἀμαθεῖς ἀγαθοί, καὶ τῷ μὲν αἰσχύνονται, ἐπὶ δὲ τῷ ἀγάλλονται. [3.82.8] πάντων δ᾽ αὐτῶν αἴτιον ἀρχὴ ἡ διὰ πλεονεξίαν καὶ φιλοτιμίαν· ἐκ δ᾽ αὐτῶν καὶ ἐς τὸ φιλονικεῖν καθισταμένων τὸ πρόθυμον. οἱ γὰρ ἐν ταῖς πόλεσι προστάντες μετὰ ὀνόματος ἑκάτεροι εὐπρεποῦς, πλήθους τε ἰσονομίας πολιτικῆς καὶ ἀριστοκρατίας σώφρονος προτιμήσει, τὰ μὲν κοινὰ λόγῳ θεραπεύοντες ἆθλα ἐποιοῦντο, παντὶ δὲ τρόπῳ ἀγωνιζόμενοι ἀλλήλων περιγίγνεσθαι ἐτόλμησάν τε τὰ δεινότατα ἐπεξῇσάν τε τὰς τιμωρίας ἔτι μείζους, οὐ μέχρι τοῦ δικαίου καὶ τῇ πόλει ξυμφόρου προτιθέντες, ἐς δὲ τὸ ἑκατέροις που αἰεὶ ἡδονὴν ἔχον ὁρίζοντες, καὶ ἢ μετὰ ψήφου ἀδίκου καταγνώσεως ἢ χειρὶ κτώμενοι τὸ κρατεῖν ἑτοῖμοι ἦσαν τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐκπιμπλάναι. ὥστε εὐσεβείᾳ μὲν οὐδέτεροι ἐνόμιζον, εὐπρεπείᾳ δὲ λόγου οἷς ξυμβαίη ἐπιφθόνως τι διαπράξασθαι, ἄμεινον ἤκουον. τὰ δὲ μέσα τῶν πολιτῶν ὑπ᾽ ἀμφοτέρων ἢ ὅτι οὐ ξυνηγωνίζοντο ἢ φθόνῳ τοῦ περιεῖναι διεφθείροντο.
[3.83.1] οὕτω πᾶσα ἰδέα κατέστη κακοτροπίας διὰ τὰς στάσεις τῷ Ἑλληνικῷ, καὶ τὸ εὔηθες, οὗ τὸ γενναῖον πλεῖστον μετέχει, καταγελασθὲν ἠφανίσθη, τὸ δὲ ἀντιτετάχθαι ἀλλήλοις τῇ γνώμῃ ἀπίστως ἐπὶ πολὺ διήνεγκεν· [3.83.2] οὐ γὰρ ἦν ὁ διαλύσων οὔτε λόγος ἐχυρὸς οὔτε ὅρκος φοβερός, κρείσσους δὲ ὄντες ἅπαντες λογισμῷ ἐς τὸ ἀνέλπιστον τοῦ βεβαίου μὴ παθεῖν μᾶλλον προυσκόπουν ἢ πιστεῦσαι ἐδύναντο. [3.83.3] καὶ οἱ φαυλότεροι γνώμην ὡς τὰ πλείω περιεγίγνοντο· τῷ γὰρ δεδιέναι τό τε αὑτῶν ἐνδεὲς καὶ τὸ τῶν ἐναντίων ξυνετόν, μὴ λόγοις τε ἥσσους ὦσι καὶ ἐκ τοῦ πολυτρόπου αὐτῶν τῆς γνώμης φθάσωσι προεπιβουλευόμενοι, τολμηρῶς πρὸς τὰ ἔργα ἐχώρουν. [3.83.4] οἱ δὲ καταφρονοῦντες κἂν προαισθέσθαι καὶ ἔργῳ οὐδὲν σφᾶς δεῖν λαμβάνειν ἃ γνώμῃ ἔξεστιν, ἄφαρκτοι μᾶλλον διεφθείροντο.

***
[82] Εις τοιαύτας υπερβολάς ωμότητος έφθασεν ο εμφύλιος σπαραγμός, ο οποίος εθεωρήθη ακόμη ωμότερος της πραγματικότητος, λόγω του ότι υπήρξεν ο πρώτος. Διότι βραδύτερον τουλάχιστον, όλος σχεδόν ο Ελληνικός κόσμος συνεταράχθη, καθόσον ο ανταγωνισμός των αρχηγών των δημοκρατικών και των ολιγαρχικών, εις τας διαφόρους πόλεις, αποτέλεσμα είχεν οι μεν πρώτοι να επικαλούνται την βοήθειαν των Αθηναίων, οι δε δεύτεροι των Λακεδαιμονίων. Και εν καιρώ μεν ειρήνης ούτε πρόφασιν είχαν, ούτε διάθεσιν να επικαλούνται την επέμβασίν των. Τώρα όμως που αι δύο αυταί πόλεις ευρίσκοντο εις πόλεμον, και οι δημοκρατικοί και oι ολιγαρχικοί των άλλων πόλεων επεδίωκαν βιαίας πολιτικάς μεταβολάς, εύρισκαν ευκόλως την ευκαιρίαν να εξασφαλίζουν συγχρόνως την βοήθειαν των συμμάχων, διά να κατατροπώσουν τους αντιπάλους των, και με το ίδιον μέσον να ενισχυθούν οι ίδιοι. [2] Ένεκα τωόντι εμφυλίων σπαραγμών, ενέσκηψαν εις τας πόλεις πολλαί και μεγάλαι συμφοραί, αι οποίαι παρουσιάζονται και θα εξακολουθήσουν να παρουσιάζωνται πάντοτε, εφόσον η ανθρωπίνη φύσις μένει η ιδία, φέρουν όμως βαρύτερον ή ελαφρότερον χαρακτήρα και διαφέρουν κατά την μορφήν, αναλόγως της μεταβολής των παρουσιαζομένων εκάστοτε περιστάσεων. Διότι εν καιρώ μεν ειρήνης και ευημερίας και αι πόλεις και οι ιδιώται διαπνέονται από ευγενέστερα αισθήματα, καθόσον δεν περιπίπτουν υπό την πίεσιν αναποτρέπτων αναγκών. Αλλ᾽ ο πόλεμος, αφαιρών ολίγον κατ᾽ ολίγον από τους ανθρώπους την καθημερινήν ευμάρειαν, γίνεται διδάσκαλος βίαιος, και τείνει ν᾽ αφομοίωση τας διαθέσεις των πολλών προς την παρούσαν αυτών κατάστασιν. [3] Αι πόλεις λοιπόν ήρχισαν μαστιζόμεναι από στάσεις, και όσαι τυχόν περιέπιπταν εις αυτάς βραδύτερον, επειδή εμάνθαναν τα αλλαχού γινόμενα, εφιλοτιμούντο να υπερβάλουν εις εξεύρεσιν νέων επινοήσεων, διά της πολυμηχάνου υπουλότητος των επιθέσεών των και του πρωτοφανούς των εκδικήσεών των. [4] Και κατήντησαν να μεταβάλουν αυθαιρέτως την καθιερωμένην σημασίαν των λέξεων, διά των οποίων δηλούνται τα πράγματα. Τωόντι, η μεν παράλογος τόλμη εθεωρήθη ως ανδρεία, ετοίμη εις θυσίαν χάριν των πολιτικών ομοφρόνων, η προνοητική διστακτικότης ως εύσχημος δειλία, η σωφροσύνη ως πρόσχημα ανανδρίας, η διά κάθε τι σύνεσις ως βραδυκινησία. Η τυφλή παραφορά εκρίθη ως ανδρική αρετή, ενώ η χάριν ασφαλείας περαιτέρω σκέψις ως εύσχημος πρόφασις υπεκφυγής. [5] Ο τα πάντα επικρίνων και τους πάντας κακολογών εθεωρείτο άξιος εμπιστοσύνης εις κάθε περίστασιν, ενώ ο αντιτιθέμενος προς αυτόν, ύποπτος. Ο στήνων επιτυχή παγίδα εθεωρείτο άνθρωπος ευφυής, αλλά πολύ περισσότερον ικανός, ο οσφραινόμενος εγκαίρως αυτήν. Ενώ εκείνος που εφρόντιζε να μην ευρεθή εις την ανάγκην να κάμη ούτε το εν, ούτε το άλλο, εθεωρείτο διαλυτής του κόμματος και πανικόβλητος απέναντι των αντιπάλων. Με μίαν λέξιν, ο προτρέχων άλλου εις την διάπραξιν κακού εκρίνετο άξιος επαίνων, καθώς και ο παρακινών άλλον εις διάπραξιν κακού, το οποίον εκείνος δεν είχε διανοηθή. [6] Και ο ίδιος άλλωστε ο συγγενικός ακόμη δεσμός εθεωρήθη ολιγώτερον στενός του μεταξύ πολιτικών ομοφρόνων δεσμού, διότι οι τελευταίοι ήσαν προθυμότεροι εις το να τολμήσουν κάθε τι χωρίς δισταγμόν. Καθόσον οι φατριαστικοί σύνδεσμοι δεν συνιστώντο χάριν αμοιβαίας βοηθείας, επί τη βάσει των κειμένων νόμων, αλλά χάριν ιδιοτελών σκοπών, αντιθέτων προς τους καθεστώτας νόμους. Και η προς αλλήλους εμπιστοσύνη ενισχύετο όχι τόσον διά των προς τους θεούς όρκων, όσον διά της από κοινού διαπράξεως εγκλημάτων. [7] Οσάκις οι αντίπαλοι διετύπωναν ευλόγους προτάσεις, εκείνοι προς τους οποίους εγίνοντο αι προτάσεις, εάν ήσαν ισχυρότεροι, δεν τας απεδέχοντο με αίσθημα ειλικρινούς εμπιστοσύνης, αλλά λαμβάνοντες συγχρόνως τ᾽ αναγκαία εξασφαλιστικά μέτρα. Επροτίμων πολύ περισσότερον ν᾽ αντεκδικηθούν διά κακόν, το οποίον έπαθον, παρά να προλάβουν το κακόν. Και οσάκις υπό την πίεσιν των περιστάσεων αντηλλάσσοντο τυχόν όρκοι προς ενίσχυσιν συνδιαλλαγής, οι όρκοι ίσχυαν μόνον προσωρινώς, εφόσον αμφότεροι οι ορκισθέντες δεν είχαν πού αλλού να στηριχθούν. Αλλ᾽ εκείνος, ο οποίος, δοθείσης ευκαιρίας, πρώτος ανέκτα το θάρρος του, εάν έβλεπε τον αντίπαλον απροφύλακτον, εξεδικείτο με μεγαλυτέραν ευχαρίστησιν, λόγω του ότι εξηπάτα την προς τον όρκον εμπιστοσύνην του αντιπάλου του, παρά εάν εξεδικείτο παλληκαρίσια. Διότι υπελόγιζεν ότι, εκτός του πλεονεκτήματος της ασφαλείας, εκέρδιζε και το βραβείον της επιτηδειότητος, αφού επεκράτησε δι᾽ απάτης. Οι περισσότεροι τωόντι άνθρωποι προτιμούν να είναι αχρείοι και να ονομάζωνται επιτήδειοι, παρά να είναι χρηστοί και να λέγωνται ευήθεις, και διά το τελευταίον τούτο μεν εντρέπονται, ενώ διά το πρώτον υπερηφανεύονται. [8] Αιτία όλων αυτών ήτο η δίψα της εξουσίας, την οποίαν γεννά η πλεονεξία και η φιλαρχία, και το φατριαστικόν πνεύμα, το οποίον εκτρέφουν τα δύο αυτά πάθη, εις όσους περιπέσουν άπαξ εις φατριαστικάς έριδας. Διότι οι αρχηγοί των φατριών εις τας διαφόρους πόλεις, προβάλλοντες εκατέρωθεν εύηχα συνθήματα, οι δημοκρατικοί την πολιτικήν ενώπιον του νόμου ισότητα του πλήθους, οι ολιγαρχικοί την σώφρονα αριστοκρατίαν, λόγω μεν υπηρέτουν τα κοινά, πράγματι όμως καθίστων αυτά βραβείον του προσωπικού των ανταγωνισμού. Αγωνιζόμενοι, εξ άλλου, να υποσκελίσουν αλλήλους με κάθε μέσον, ετόλμησαν τα τερατωδέστερα πράγματα. Αλλά και ταύτα ακόμη υπερέβαιναν αι εκδικήσεις των, τας οποίας και αι δύο μερίδες ώθουν όχι απλώς μέχρι των ορίων, τα οποία θα επέβαλλε το δίκαιον και το κοινόν συμφέρον αλλά μέχρι του σημείου, το οποίον ανταπεκρίνετο εκάστοτε εις την ικανοποίησιν της φατρίας των. Και ήσαν έτοιμοι να κορέσουν τον πόθον της αμέσου εκδικήσεως, είτε δι᾽ αδίκων καταδικών, είτε επιβαλλόμενοι διά της βίας. Και ενώ καμία από τας δύο μερίδας δεν ενεπνέετο από αισθήματα ευσεβείας, εκείνοι που κατώρθωσαν να συγκαλύψουν απεχθείς πράξεις υπό ωραίους λόγους επηνούντο πολύ περισσότερον. Οι πολίται, εξ άλλου, όσοι δεν ανήκαν εις καμίαν από τας δύο μερίδας, έπιπταν θύματα και των δύο, είτε διότι ηρνούντο ν᾽ αγωνισθούν παρά το πλευρόν των, είτε διότι τους εφθόνουν διά την ακίνδυνον και ήσυχον ζωήν που εζούσαν.
[83] Τοιουτοτρόπως, ένεκα των εμφυλίων σπαραγμών, όλαι αι μορφαί της μοχθηρίας ενεφανίσθησαν εις τον Ελληνικόν κόσμον. Η αγαθότης, η οποία συνδέεται στενώς με την ευγένειαν του χαρακτήρος, κατεγελάτο τόσον, ώστε εξηφανίσθη, ενώ επεκράτησεν ο πλήρης δυσπιστίας αμοιβαίος ανταγωνισμός, [2] καθόσον δεν υπήρχε τίποτε που να ημπορή να οδηγήση εις συνδιαλλαγήν, ούτε υποσχέσεις πανηγυρικαί, ούτε όρκοι φοβεροί. Έκαστος, εφόσον ήτον ισχυρότερος, σκεπτόμενος πόσον απελπιστικώς αναξιόχρεοι ήσαν αι διδόμεναι εγγυήσεις ελάμβανε τ᾽ αναγκαία διά την ασφάλειάν του μέτρα, χωρίς να ημπορή να στηριχθή εις άλλους. [3] Και οι έχοντες ασθενεστέραν την αντίληψιν επεκράττουν ως επί το πλείστον. Διότι, φοβούμενοι, ως εκ της ιδικής των ανεπαρκείας και της ευφυΐας των αντιπάλων των, μήπως όχι μόνον ηττηθούν κατά την συζήτησιν, αλλά και ένεκα της ευστροφίας του πνεύματος των τελευταίων πέσουν πρώτοι θύματα των μηχανορραφιών των, έφθαναν τολμηρώς μέχρις εγκλήματος. [4] Ενώ εκείνοι, επειδή ένεκα καταφρονήσεως των αντιπάλων των ενόμιζαν ότι ημπορούν εγκαίρως ν᾽ αντιληφθούν τους σκοπούς των και ότι δεν υπάρχει ανάγκη να επιδιώξουν διά της δυνάμεως ό,τι ηδύνατο να επιτευχθή διά της ευφυΐας, κατελαμβάνοντο απροφύλακτοι και εφονεύοντο ως επί το πλείστον.

Ο Αριστοτέλης και η αναζήτηση της ιδανικής δημοκρατίας από την πλευρά του πληθυσμού

Σχετικά με τη σύσταση του πληθυσμού (ως προς τις βιοποριστικές δραστηριότητες) που θα μπορούσε να ευνοήσει με τον καλύτερο τρόπο τη δημοκρατία ο Αριστοτέλης είναι ξεκάθαρος: «… ο γεωργικός είναι ο καλύτερος δήμος, με αποτέλεσμα να είναι δυνατόν να καθιδρυθεί δημοκρατία εκεί όπου το πλήθος ζει από τη γεωργία ή την κτηνοτροφία». (1318b 9 – 11).

Κι όσο για την τεκμηρίωση αυτού, τα πράγματα τίθενται απολύτως ευθέως: «Αυτό οφείλεται στο ότι ένας τέτοιος δήμος εργάζεται διαρκώς, γιατί δεν έχει μεγάλη περιουσία κι επομένως δεν προσέρχεται συχνά στην εκκλησία. Εξάλλου, επειδή τα μέλη του [δεν] εξασφαλίζουν τα αναγκαία για την επιβίωσή τους, αναλώνουν το χρόνο τους στις εργασίες τους και δεν επιθυμούν τα ξένα αγαθά, αλλά αντίθετα βρίσκουν μεγαλύτερη ευχαρίστηση στην εργασία από την πολιτική και την άσκηση εξουσίας, όπου βέβαια δεν υπάρχουν μεγάλες απολαβές από τα αξιώματα». (1318b 11 – 16).

«… ο γεωργικός είναι ο καλύτερος δήμος, με αποτέλεσμα να είναι δυνατόν να καθιδρυθεί δημοκρατία εκεί όπου το πλήθος ζει από τη γεωργία ή την κτηνοτροφία»

Έχοντας υπόψη ότι ο Αριστοτέλης είχε τοποθετήσει την υπερεργασία στις τυραννικές μεθοδεύσεις, προκαλεί εντύπωση ότι επικαλείται το ίδιο διερευνώντας τις ιδανικές προϋποθέσεις (αναφορικά με την απασχόληση του πληθυσμού) από την πλευρά της δημοκρατίας. Το επιχείρημα, μάλιστα, τίθεται με τρόπο ισοπεδωτικό, αφού κατ’ ουσία προάγει τη λογική ότι όλα τα πολιτεύματα μπορούν να γίνουν ανεκτά με την προϋπόθεση ότι αφήνουν τους πολίτες ήσυχους να κάνουν τη δουλειά τους: «Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ανέχονταν τις παλιές τυραννίδες και τώρα ανέχονται τις ολιγαρχίες, εφόσον δεν τους εμποδίζει κανείς από την εργασία τους και δεν τους αφαιρεί τίποτε. Έτσι άλλοι πλουτίζουν γρήγορα και άλλοι δεν αντιμετωπίζουν φτώχεια». (1318b 17 – 21).

Το μόνο που μένει να ρυθμιστεί είναι η περίπτωση των πολιτών που έχουν πολιτικές φιλοδοξίες: «Επιπλέον αν έχουν φιλοδοξίες, την έλλειψη αξιωμάτων την αναπληρώνει το δικαίωμά τους να εκλέγουν και να ελέγχουν τους άρχοντες, αφού σε ορισμένες δημοκρατίες, ακόμα και αν δεν έχουν όλοι οι πολίτες το δικαίωμα να εκλέγουν άρχοντες αλλά από όλους μόνο μερικοί εκλέκτορες που εκλέγονται με τη σειρά, για παράδειγμα στη Μαντίνεια, οι περισσότεροι είναι ευχαριστημένοι, εφόσον έχουν το δικαίωμα να γίνονται βουλευτές». (1318b 21 – 26).

Με δεδομένο ότι ο Αριστοτέλης συγκαταλέγει τη δημοκρατία στα στρεβλά πολιτεύματα, αυτό που μένει ως συμπέρασμα είναι ότι αναφέρεται περισσότερο στις ιδανικές συνθήκες διατήρησης της δημοκρατίας κι όχι στην καλύτερη δυνατή λειτουργία της. Εφόσον η δημοκρατία, από θέση αρχής, στηρίζεται στη συμμετοχή των πολλών, που και σε ταξικό επίπεδο θα προασπίσουν τα συμφέροντά τους, είναι τουλάχιστον παράδοξο να υποστηρίζει κανείς ότι η ιδανική δημοκρατία είναι αυτή που το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού θα απέχει από την «εκκλησία» λόγω εργασίας. Η συμπλήρωση: «Έτσι άλλοι πλουτίζουν γρήγορα και άλλοι δεν αντιμετωπίζουν φτώχεια», απευθύνεται ολοφάνερα στην ολιγαρχία, που είχε αναφερθεί προηγουμένως, κι όχι στη δημοκρατία, ώστε να πει κανείς ότι τουλάχιστον εξασφαλίζεται η απομάκρυνση της φτώχειας, στοιχείο ξεκάθαρα δημοκρατικό.

Από την άλλη, ο αποκλεισμός των φτωχότερων στρωμάτων από τα ανώτερα αξιώματα είναι και πάλι στοιχείο ολιγαρχικό, που προτάσσεται ως πλεονέκτημα της ιδανικής δημοκρατίας: «Επομένως και συμφέρει στο προαναφερόμενο είδος δημοκρατίας και καθιερώθηκε από συνήθεια όλοι οι πολίτες να εκλέγουν τους άρχοντες, να ελέγχουν την εξουσία τους και να γίνονται δικαστές, αντίθετα όμως τα ανώτατα αξιώματα να απονέμονται με εκλογές και με κριτήριο το εισόδημα και μάλιστα τα σπουδαιότερα αξιώματα να δίνονται στα μεγαλύτερα εισοδήματα ή σε διαφορετική περίπτωση να μην απονέμονται καθόλου με βάση το εισόδημα αλλά με βάση την προσωπική ικανότητα». (1318b 27 – 32).

Η αναγνώριση ότι τα αξιώματα μπορούν εναλλακτικά να απονέμονται όχι με βάση το εισόδημα, αλλά την προσωπική ικανότητα του καθενός, είναι η προσπάθεια του Αριστοτέλη να αποδώσει τη διαχείριση της εξουσίας σ’ αυτούς που το αξίζουν. Είναι δηλαδή η κατοχύρωση της αξιοκρατίας που θέλει τους κατάλληλους ανθρώπους στις κατάλληλες θέσεις. Από αυτή την άποψη, δε γίνεται λόγος για τον αποκλεισμό των πολλών από την εξουσία, αλλά για τη διασφάλιση των καλύτερων που πρέπει να τεθούν στην υπηρεσία του κράτους.

Το εισόδημα, ως πρώτη επιλογή των αξιωματούχων, τίθεται ως πρόταγμα της αναζήτησης των άξιων, αφού η ακεραιότητα της δικαιοσύνης αναδεικνύει τους καλύτερους και σε επίπεδο περιουσίας. Είτε έτσι (δηλαδή περιουσιακά) είτε αλλιώς (δηλαδή ως αναγνώριση της ατομικής αξίας), η βασικότερη μέριμνα της δημοκρατίας είναι η ανάδειξη των πιο ικανών στη διαχείριση της εξουσίας: «Και η άσκηση της πολιτικής με αυτόν τον τρόπο συνεπάγεται αναγκαστικά σωστή άσκηση της πολιτικής (καθώς οι εξουσίες θα βρίσκονται πάντα στα χέρια των άριστων με τη συναίνεση του λαού και χωρίς φθόνο για τους κοινωνικά ανώτερους)». (1318b 32 – 35).

Κι αυτή ακριβώς είναι η αριστοτελική εκδοχή της ιδανικής δημοκρατίας. Η καταξίωση των καλύτερων στην ηγεσία, χωρίς όμως να αποκλείεται ο λαός που θα τους εκλέγει και θα τους ελέγχει: «Επομένως χρειάζεται στα πολιτεύματα να συμβαίνει το απολύτως ωφέλιμο, δηλαδή να εξουσιάζουν οι επιφανείς πολίτες χωρίς να κάνουν σφάλματα, αλλά και χωρίς να χάνει καθόλου τα δικαιώματά του το πλήθος». (1319a 1 – 4).

Τα δικαιώματα του πλήθους δεν αναφέρονται απλώς ως αναγκαστική συνθήκη προκειμένου το πολίτευμα να είναι αποδεκτό, αλλά ως θεσμική αναγνώριση για την αδιαπραγμάτευτη πολιτειακή ωφέλεια που θα υπάρξει από την ενεργό λαϊκή συμμετοχή. Εξάλλου, πρέπει να υπάρχει έλεγχος στους ανθρώπους που διαχειρίζονται την εξουσία, αφού η ανεξέλεγκτη εξουσία οδηγεί στην ασυδοσία: «Γιατί η αλληλεξάρτηση και η αδυναμία να κάνει κάποιος ό,τι του περνάει από το νου συμφέρουν, με δεδομένο ότι η ευχέρεια να κάνει κάποιος ό,τι του αρέσει δεν μπορεί να συγκρατήσει τη ροπή προς το κακό που έχει μέσα του κάθε άνθρωπος». (1318b 38 – 1319a 1).

Με άλλα λόγια, η εξασφάλιση της στελέχωσης των ανώτερων αξιωμάτων από τους καλύτερους κρίνεται επίσης επίφοβη, αν δε συνοδευτεί από το λαϊκό φίλτρο. Κι εδώ, πέρα από το προφανές της συλλογικότητας, που εξασφαλίζει τη δυνατότερο αρμονική και συμφέρουσα διαχείριση της εξουσίας, γίνεται λόγος και για την επικινδυνότητα της διαφθοράς που πάντα υπάρχει, όταν η εξουσία παραχωρείται χωρίς κανένα έλεγχο. Ακόμη και οι καλύτεροι, οι ομολογουμένως αξιότεροι, μπορούν να υποκύψουν στους πειρασμούς της εξουσίας.

Η αλαζονεία, η συμφεροντολογία, το δέλεαρ του προσωπικού πλουτισμού, η μεροληψία, με δυο λόγια όλες οι παθολογίες της εξουσίας πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη και να αποτρέπονται. Μοιραία, δεν υπάρχει άλλος δρόμος από τη δικαιοσύνη που πρέπει να αποδίδεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Οι στρεβλώσεις της δικαιοσύνης είναι ξεκάθαρα πολιτειακές, αφού είναι αδύνατο να μην έχουν πολιτικό αντίκτυπο. Ο έλεγχος του λαού, η προσωρινότητα των αξιωμάτων και η εγγύηση της δικαιοσύνης είναι η μόνη πολιτειακή διασφάλιση.

Τελικά, αυτό που καθίσταται σαφές είναι ότι η πιο βασική προϋπόθεση για την επίτευξη των παραπάνω είναι η αποδοχή των ρόλων που πρέπει να φέρουν σε πέρας όλες οι πλευρές. Ο λαός πρέπει να γνωρίζει τον ελεγκτικό του ρόλο και να μην έχει περαιτέρω αξιώσεις – όπως βέβαια και οι επιφανείς να φανούν αντάξιοι της εμπιστοσύνης που τους δίνεται. (Η δικαιοσύνη θα εξασφαλίζει τις ισορροπίες). Από αυτή την άποψη κρίνεται και η ποιότητα ενός λαού, που είναι αλληλένδετη με την ωριμότητα που δείχνει στα πολιτειακά του καθήκοντα: «Φάνηκε λοιπόν, ότι αυτό το πολίτευμα είναι το άριστο είδος δημοκρατίας και για ποια αιτία επίσης, επειδή δηλαδή ο λαός έχει κάποια ποιότητα». (1319a 4 – 6).

Αυτός είναι λόγος που ο Αριστοτέλης προτάσσει ως ιδανικό πληθυσμό το γεωργικό. Γιατί οι άνθρωποι που ασχολούνται με τη γη γνωρίζουν τα όρια των δυνατοτήτων τους, ώστε να μην προβάλουν παράλογες απαιτήσεις και ταυτόχρονα να διατηρούν την ανεξαρτησία και το αδούλωτο πνεύμα τους, αφού, ως μικροκαλλιεργητές, έχουν οικονομική αυτονομία και νιώθουν περήφανοι ορίζοντας οι ίδιοι την τύχη τους. Αντίθετα οι εργάτες και οι χειρώνακτες υιοθετούν τη δουλικότητα, αφού διαρκώς βρίσκονται υπό εξάρτηση. (Για τους δούλους δε χρειάζεται να γίνει λόγος).

Με άλλα λόγια, οι κτηνοτρόφοι προτείνονται ως δεύτερη καταλληλότερη πληθυσμιακή ομάδα για την εγκαθίδρυση της ιδανικής δημοκρατίας, επειδή συμμετέχουν στην εκκλησία του δήμου

Όσο για τους μικρεμπόρους, δεν είναι μόνο η δουλικότητα που αποκτούν προκειμένου να επιβιώσουν, αλλά και η διαφθορά που θεωρείται εγγενής σ’ ένα επάγγελμα που δεν αφορά την παραγωγή προϊόντων, αλλά την αναπαραγωγή του χρήματος: «Οι άλλοι πληθυσμοί, σχεδόν όλοι, από τους οποίους αποτελούνται οι δημοκρατίες είναι πολύ κατώτεροι… γιατί και ο τρόπος ζωής τους είναι κακός και καμία εργασία από αυτές που εκτελούν οι χειρώνακτες, οι μικρέμποροι και οι εργάτες δε διέπεται από αρετή». (1319a 24 – 28).

Το μόνο που μένει είναι να δημιουργηθούν οι συνθήκες, ώστε να προαχθεί η γεωργική οικονομία: «Προκειμένου δε να καταστεί ένας δήμος γεωργικός, είναι χρήσιμοι μερικοί νόμοι που είχαν θεσπιστεί παλιά σε πολλές πόλεις σύμφωνα με τους οποίους ή δεν επιτρέπεται γενικά να αποκτήσει κάποιος έκταση γης περισσότερη από το προβλεπόμενο όριο ή σε περιοχή που δε βρίσκεται σε μια συγκεκριμένη απόσταση από το άστυ και την πόλη (είχε νομοθετηθεί μάλιστα στα παλιά χρόνια να απαγορεύεται να πουλά κάποιος τους αρχικούς κλήρους των πατρικών κτημάτων…)». (1319a 6 – 11).

Όμως, ακόμη κι έτσι, είναι αδύνατο να διευκρινιστεί το πλεονέκτημα που έγκειται στους γεωργούς από την υπερεργασία που τους αναγκάζει να απέχουν από την «εκκλησία». Θα έλεγε κανείς ότι από τη στιγμή που ο λαός εκτελεί το ρόλο του ελεγκτικού μηχανισμού δεν υπάρχει τίποτε πιο αυτονόητο από την παρουσία του στα πολιτικά τεκταινόμενα, ώστε να έχει ξεκάθαρα διαμορφωμένη πολιτειακή εικόνα.

Η παραδοξότητα αυτή παίρνει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις από το γεγονός ότι ως δεύτερη καταλληλότερη πληθυσμιακή ομάδα για την επίτευξη της ιδανικότερης δημοκρατίας κρίνεται εκείνη «που αποτελείται από βοσκούς και ανθρώπους που ζουν από την κτηνοτροφία» (1319a 20 – 21) για το λόγο ότι «αυτός ο τρόπος ζωής έχει πολλές ομοιότητες με το γεωργικό τρόπο ζωής» (1319a 21) κι επιπλέον «…επειδή ένα τέτοιο πλήθος συχνάζει γύρω στην αγορά και στο άστυ, εύκολα συμμετέχει στην εκκλησία του δήμου» (1319a 28 – 30).

Με άλλα λόγια, οι κτηνοτρόφοι προτείνονται ως δεύτερη καταλληλότερη πληθυσμιακή ομάδα για την εγκαθίδρυση της ιδανικής δημοκρατίας, επειδή συμμετέχουν στην εκκλησία του δήμου και οι γεωργοί προτείνονται ως πρώτη, επειδή δε συμμετέχουν, πράγμα που ο Αριστοτέλης επαναλαμβάνει καθιστώντας σαφές ότι δεν πρόκειται για παραδρομή: «Αντίθετα οι γεωργοί, επειδή βρίσκονται διασκορπισμένοι στην ύπαιθρο, ούτε εύκολα συναντιούνται μεταξύ τους ούτε και νιώθουν την ίδια ανάγκη για την εκκλησία του δήμου». (1319a 30 – 32).

Η αντίφαση αυτή δεν αίρεται, αλλά είναι δυνατό να ερμηνευτεί ως μομφή προς τη λειτουργία της δημοκρατίας που παρακολουθεί ο Αριστοτέλης στην Αθήνα: «Εξάλλου όπου συμβαίνει η γεωγραφική θέση της χώρας να είναι τέτοια ώστε η ύπαιθρος να απλώνεται σε μεγάλη έκταση μακριά από την πόλη, εκεί είναι εύκολο να καθιδρυθεί εύρυθμη δημοκρατία και πολιτεία, επειδή το πλήθος αναγκάζεται να κατοικεί στα χωράφια και συνεπώς στις δημοκρατίες επιβάλλεται, ακόμη και αν υπάρχει όχλος που συχνάζει στην αγορά, να μη συγκαλείται εκκλησία του δήμου χωρίς το πλήθος που κατοικεί στην ύπαιθρο». (1319a 32 – 38).

Τα πράγματα τίθενται απολύτως ξεκάθαρα. Η εκκλησία του δήμου δεν πρέπει να μονοπωλείται από τον όχλο που συχνάζει στην αγορά, αλλά από τους ανθρώπους που στηρίζουν την παραγωγή με τον προσωπικό τους μόχθο. Γι’ αυτό το λόγο η εκκλησία του δήμου πρέπει να συγκαλείται μόνο κατόπιν συνεννοήσεως με την ύπαιθρο, αφού το πλέον κατάλληλο κομμάτι του λαού βρίσκεται εκεί. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι τελικά ο Αριστοτέλης όταν έλεγε ότι η υπερεργασία των γεωργών εμποδίζει τη συμμετοχή τους στην εκκλησία του δήμου δεν εννοούσε το ευνοϊκό της αποχής τους, αλλά την αναγκαιότητα της συνεννόησης μαζί τους, ώστε να είναι παρόντες.

Το σίγουρο είναι ότι τους προτιμά και τους κατατάσσει ως ιδανική πληθυσμιακή ομάδα για τη δημοκρατία σε σχέση με τον αργόσχολο όχλο της αγοράς που καραδοκεί να καρπωθεί ό,τι μπορεί από τις συγκυρίες. Ενδεχομένως, για τον Αριστοτέλη, οι γεωργοί εκπροσωπούν τη λαϊκή αγνότητα, που δε γνωρίζει τη διαφθορά (σε αντίθεση με τον όχλο) και διατηρεί την καθαρότητα της σκέψης. Ως εκ τούτου, οι δημοκράτες πολιτικοί πρέπει να λαμβάνουν πολύ σοβαρά τις επιλογές που έρχονται από την ύπαιθρο και να μην περιφρονούν τους ανθρώπους που διαμένουν εκεί.

Ταυτόχρονα, όμως, παρακολουθώντας τις μεθοδεύσεις των πολιτικών καταγγέλλει ότι συμβαίνει μάλλον το αντίθετο, γεγονός που οδηγεί στο τελευταίο είδος της δημοκρατίας, το πιο εκφυλισμένο, όπου καταλύονται οι νόμοι κι επικρατεί η δυναμική του όχλου που άγεται και φέρεται από τις υποδείξεις των δημαγωγών: «Προκειμένου μάλιστα να καθιδρύσουν αυτό το είδος της δημοκρατίας και να καταστήσουν το λαό ισχυρό, συνηθίζουν οι άρχοντες να προσελκύουν όσο το δυνατόν περισσότερους και να τους πολιτογραφούν και μάλιστα όχι μόνο τα νόμιμα παιδιά των πολιτών αλλά και τα νόθα κι εκείνα που έχουν πολίτη έναν από τους γονείς τους, οποιονδήποτε, είτε τον πατέρα είτε τη μητέρα. Η εξήγηση είναι ότι κάθε περίπτωση από αυτές προσαρμόζεται εύκολα σε έναν μάλλον τέτοιο τύπο δημοκρατίας. Συνηθίζουν βέβαια οι δημαγωγοί να ρυθμίζουν με τον τρόπο αυτόν την πολιτική κατάσταση. Πρέπει όμως να προσελκύουν τέτοιους πολίτες έως το σημείο που το πλήθος αυτών των πολιτών να βρίσκεται σε ισορροπία με το πλήθος των επιφανών και των μεσαίων πολιτών, και να μην υπερβάλλουν, γιατί, αλλιώς, προκαλούν μεγαλύτερη ακαταστασία στο πολίτευμα κι ερεθίζουν τους επιφανείς πολίτες περισσότερο, ώστε με δυσκολία πια να ανέχονται τη δημοκρατία. Αυτό ακριβώς προκάλεσε την επανάσταση στην Κυρήνη…». (1319b 6 – 18).

Σε τελική ανάλυση, η ποιότητα της δημοκρατίας είναι συνυφασμένη με την ποιότητα του κόσμου που τη συνδιαμορφώνει και η μέριμνα για τη διαπαιδαγώγηση του κόσμου, ώστε να είναι αντάξιος των δημοκρατικών ευθυνών, επισφραγίζει και την ποιότητα κάθε δημοκρατίας.

Όσο για τα πλεονεκτήματα των κτηνοτρόφων που κρίνονται δεύτεροι καταλληλότεροι της ιδανικής δημοκρατίας προτάσσονται τα εξής: «… οι άνθρωποι αυτοί είναι έτοιμοι για πολεμικές επιχειρήσεις και αυτό οφείλεται στις συνήθειές τους, είναι χρήσιμοι για τη σωματική τους δύναμη και δυνατοί για να ζουν έξω φυλάγοντας τα σύνορα». (1319a 22 – 24).

Κι αν τα κριτήρια που θέτει ο Αριστοτέλης φαίνονται αναχρονιστικά ή ακόμη και λανθασμένα, αυτό που προέχει είναι ότι η ιδανική δημοκρατία τρέφεται από ανθρώπους που έχουν απόλυτη επίγνωση των ευθυνών τους, δε διαπλέκονται και διατηρούν την εντιμότητά τους κι όχι από πολίτες – αυλικούς των δημαγωγών που ετοιμάζονται να αδράξουν τις ευκαιρίες.

Ο αριστοτελικός όχλος, που συχνάζει στην αγορά και σπεύδει στην εκκλησία του δήμου, είναι η ιδιοτελής πελατεία των δημαγωγών, που στηρίζει κι εξαργυρώνει εκπληρώνοντας την ωφελιμιστική – ισοπεδωτική αντίληψη του πολιτεύματος. Από τη στιγμή που οι πολίτες αυτοί αποκτούν το προβάδισμα παραμερίζοντας τους άλλους σε «υπαίθριες» ασχολίες δε μιλάμε για δημοκρατία, αφού ούτε το δίκαιο υπερισχύει ούτε η αντίληψη του συλλογικού συμφέροντος ούτε η ισότητα που κατοχυρώνεται μέσω της εξουσίας που ενδιαφέρεται για όλους το ίδιο.

Αυτό που μένει είναι ο διαχωρισμός των πολιτών σε πολλές κατηγορίες (πρώτη, δεύτερη, τρίτη κλπ) ανάλογα με την πρόσβαση που μπορούν να έχουν στους διαχειριστές της εξουσίας. Κι αυτός είναι ο μηχανισμός που καταλύει το νόμο μετατρέποντας τους πολίτες σε κλακαδόρους προς όφελος όλων των δημαγωγών. Μ’ αυτό τον τρόπο πρέπει να αντιλαμβανόταν ο Αριστοτέλης το πέμπτο είδος της δημοκρατίας, που ονόμαζε τυραννία του όχλου…

 

Αριστοτέλης: «Πολιτικά»

ΑΓΑΠΗ και ΓΚΡΙΝΙΑ

Είναι δύσκολο να αγαπάς κάποιον όταν σου γκρινιάζει. Τίποτα δεν είναι πιο ενοχλητικό και αναποτελεσματικό. Παρ’ όλα αυτά, ακούμε πολύ συχνά ανθρώπους που γκρινιάζουν ο ένας στον άλλο να λένε ότι στην πραγματικότητα επικοινωνούν!
«Πόσες φορές πρέπει να στο πω;» κλαψουρίζουν.
«Θα τελειώσεις ποτέ μ’ αυτό το πράγμα;» ρωτάνε αναστενάζοντας.
«Το μισώ το ότι πρέπει να στο ξαναθυμίσω, αλλά…»
«Το πρόβλημα με σένα είναι…» δηλώνουν εμφατικά, λες και ξέρουν πραγματικά ποιο είναι το πρόβλημα.

Και ούτω καθεξής.

Το ποιο μπορεί να είναι το κέρδος από τέτοιου είδους δηλώσεις – πέρα από τις ενοχές, τη μνησικακία και την εχθρότητα – ειλικρινά μου διαφεύγει. Μοιάζει σχεδόν σαδιστικό το να επιπλήττουμε έτσι κάποιον στο όνομα της αγάπης. Η κοινωνία μας τιμωρεί αρκετά για τα λάθη μας, χρειάζεται να μας προσθέτουν κι άλλο άγχος εκείνοι από τους οποίους περιμένουμε υποστήριξη;

Ο ρόλος του αγαπημένου προσώπου είναι να επιδένει την πληγή με τρυφερότητα και φροντίδα, όχι να την ξανανοίγει με άσκοπη, ενοχλητική, εκνευριστική, εξοντωτική γκρίνια.

Προσπαθήστε να αποδεχτείτε ολοκληρωτικά αυτούς που αγαπάτε περισσότερο

Είναι θλιβερό, αλλά τις περισσότερες φορές στους ανθρώπους που αγαπάμε περισσότερο δεν προσφέρουμε άνευ όρων αγάπη, όπως ακριβώς κάνουμε με άλλους. Με άλλα λόγια, ενώ εύκολα μπορούμε να παραβλέψουμε ή να αγνοήσουμε τελείως την ιδιοτροπία ξένων ανθρώπων, είναι δύσκολο να κάνουμε το ίδιο με τα παιδιά ή το σύντροφό μας.

Εκείνο που έμαθα ήταν πως κι εγώ, όπως ακριβώς οι περισσότεροι άνθρωποι, διατηρώ τις πιο απαιτητικές προσδοκίες για τους ανθρώπους που αγαπώ περισσότερο. Σκεφτείτε για λίγο αυτά τα προφανή παραδείγματα: Αν κάποιος γείτονας χύσει ένα ποτήρι γάλα στο πάτωμα, το πιο πιθανό είναι να του πείτε: «Ω, μα μην ανησυχείς, θα το καθαρίσω αμέσως». Αλλά, αν το παιδί σας κάνει ακριβώς το ίδιο πράγμα, εσείς θα αντιδράσετε με τον ίδιο τρόπο; Ή μήπως θα φανείτε απογοητευμένοι, θυμωμένοι, ή στενοχωρημένοι; Κι όμως το παιδί σας είναι το άτομο που αγαπάτε με όλη τη δύναμη της ψυχής σας – όχι ο γείτονας. Ή μπορεί να αποδέχεστε τις «αθώες» μικροπαραξενιές ενός οικογενειακού φίλου, αλλά, όταν ο σύντροφός σας κάνει ακριβώς τα ίδια πράγματα, εσείς γίνεστε έξω φρενών.
Δε θέλω να μιλήσω πιο αναλυτικά εδώ για τους λόγους που κάνουμε αυτή τη λάθος αξιολόγηση. Πιστεύω πως το πιο σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε την τάση μας να έχουμε υπερβολικά υψηλές προσδοκίες γι’ αυτούς που αγαπάμε περισσότερο και να θέσουμε ως στόχο να τους προσφέρουμε μια αγάπη άνευ όρων.

Στη δική μου περίπτωση, εκείνο που με βοήθησε περισσότερο ήταν να υπενθυμίζω συνεχώς στον εαυτό μου πως ο κάθε άνθρωπος εκφράζεται τελείως διαφορετικά από τον άλλον – το ίδιο και τα παιδιά μου. Έπρεπε να μάθω να σέβομαι τα παιδιά μου και τον τρόπο της έκφρασής τους, όπως ακριβώς πάντα προσπαθούσα να σέβομαι όλους τους άλλους.

Και ξέρετε κάτι, πραγματικά πέτυχε το κόλπο! Πιστεύω πως τα παιδιά μου ένιωσαν την ειλικρινή μου επιθυμία να γίνω λιγότερο κριτικός απέναντί τους και τη διάθεσή μου να τους προσφέρω μια άνευ όρων αγάπη. Και εγώ ένιωσα μια ανάλογη αγάπη να μου προσφέρεται από τη μεριά τους. Αν κάνετε λοιπόν πρώτη προτεραιότητά σας το να αποδεχτείτε αυτούς που αγαπάτε, νομίζω πως θα ανταμειφθείτε πλουσιοπάροχα από την αγάπη που θα φουντώσει μέσα στην οικογένειά σας.

Επιλέγω για μένα κι ας πληρώσω το τίμημα

Στην καθημερινή μας ζωή αποφασίζουμε σχεδόν για καθετί που κάνουμε και καθετί που σταματάμε να κάνουμε. Η συμμετοχή στη ζωή μας είναι όχι μόνο εφικτή, αλλά και αναπόφευκτη. Είμαστε αναγκαστικά συνένοχοι για όλα όσα μας συμβαίνουν, γιατί με τον άλφα ή βήτα τρόπο έχουμε επιλέξει να μας συμβούν.
“Ε, καλά…εγώ όμως πρέπει κάθε μέρα να πάω στη δουλειά…. δεν μπορώ να κάνω τίποτε γι’ αυτό…ακόμη κι αν δεν θέλω και δεν το επιλέγω, πάλι πρέπει να πάω. Δεν μπορώ να δώσω στον εαυτό μου την άδεια να μην πάω αύριο στη δουλειά.”
Αν είμαι διατεθειμένος να πληρώσω το τίμημα, μπορώ. Είτε το ξέρεις προκαταβολικά είτε όχι, πάντα υπάρχει ένα τίμημα που πρέπει να πληρώσεις.
“Α, έτσι…Αν όμως πληρώσω το τίμημα, αύριο τα παιδιά μου δεν θα έχουν να φάνε.”
Ωραία, αυτό θα είναι το τίμημα. Οπότε, επιλέγω να πάω στη δουλειά. Και επιλέγω να συνεχίσω να δουλεύω, να κρατήσω τη δουλειά μου. Επιλέγω να μπορώ να θρέψω τα παιδιά μου. Και μου φαίνεται σωστό που κάνω αυτή την επιλογή. Όμως, εγώ το επιλέγω, έτσι;
Εγώ είμαι αυτός που αποφασίζει. Σύμφωνα με τις αρχές μου, είναι πιο σημαντικό να μπορώ να θρέψω τα παιδιά μου από το να ικανοποιήσω την επιθυμία μου να χουζουρεύω μέχρι αργά στο κρεβάτι. Αυτό μου φαίνεται σωστό. Είναι δική μου απόφαση. Και ακριβώς επειδή είναι δική μου απόφαση, έχει αξία.
Ένας από τους όρους της αυτοεξάρτησης, είναι ότι μέσω της άδειας που έχω δώσει στον εαυτό μου να είμαι αυθεντικός, συνειδητοποιώ αυτομάτως ότι μου αξίζει οποιαδήποτε ανταμοιβή παρουσιάζεται, για τις σωστές αποφάσεις που παίρνω. Γιατί, ότι έκανα δεν ήταν υποχρέωσή μου, αλλά δική μου απόφαση.
Μπορούσα να πάρω αυτήν ή την άλλη απόφαση, συνεπώς, μου ανήκει ο έπαινος για την επιτυχία.

Τι συμβαίνει όταν το μαγικό βέλος του Έρωτα “χτυπά”

Έχετε σκεφτεί ποτέ πώς δημιουργείται αυτό το υπέροχο συναίσθημα μέσα μας, όταν ερωτευόμαστε; Πώς γίνεται και αλλάζουν όλα σε μια στιγμή;Συναισθήματα, διάθεση, ψυχολογία. Και ακόμη, πώςφτάνουμε να ερωτευτούμε ένα συγκεκριμένο άτομο και ποιά είναι τα στάδια αυτής της πορείας;

Ο πρώτος δρόμος είναι η αρχική έλξη, η σπίθα: επιλέγουμε ένα πρόσωπο ανάμεσα σε εκατοντάδες για να αρχίσει ο χορός του έρωτα. Ο ψυχολόγος Μαρκ Κρίσταλ, από το Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο, πιστεύει ότι σε αυτό το πολύ αρχικό στάδιο του έρωτα παίζουν ρόλο αόρατα σινιάλα, όπως οι φερομόνες. «Οι φερομόνες είναι χημικά μόρια που εκπέμπει το ανθρώπινο σώμα και που υπαγορεύουν την σεξουαλική συμπεριφορά. Παρ’ ότι δεν μπορούμε συνειδητά να τις μυρίσουμε, εισέρχονται μέσω του οσφρητικού συστήματος στον εγκέφαλο και καθιστούν κάποιον ελκυστικό για εμάς», εξηγεί. «Ρόλο, για να θεωρήσουμε τον απέναντί μας ελκυστικό, παίζουν και άλλες αισθητήριες ενδείξεις», προσθέτει, «όπως η μυρωδιά, το άγγιγμα και το πώς ηχούν όσα λέει στ’ αυτιά μας».

«Η μυρωδιά παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στον έρωτα και είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που εντάσσονται στις πολιτισμικές προδιαγραφές της ελκυστικότητας», εξηγεί. «Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι για να ερωτευτούμε πρέπει να ενεργοποιηθούν διάφορες νευροχημικές διεργασίες και να υπάρξουν πολυάριθμα εξωτερικά ερεθίσματα – και η κουλτούρα μας ασφαλώς παίζει ρόλο σε αυτά».

Μετά την αρχική έλξη και επιλογή, έρχεται η άγρια, μεθυστική, ερωτική τρέλα – αυτή η μαγεία που μας κάνει να μην μπορούμε να βγάλουμε τον άλλο από το μυαλό μας. Σε αυτό το στάδιο είναι που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλος το χημικό οπλοστάσιό του για να εστιάσουμε την προσοχή μας στον Ένα ή στην Μία, παραμερίζοντας όλους τους άλλους.

Η ενεργοποίηση της κοιλιακής σφαίρας είναι κυρίως υπεύθυνη για μερικές από τις ενίοτε παράδοξες συμπεριφορές των φρεσκοερωτευμένων, οι οποίες σχετίζονται με τα κίνητρα και την επίτευξη ενός στόχου: την υπερβολική ενεργητικότητα, την απώλεια του ύπνου, την ευφορική κατάσταση και, μερικές φορές, το άγχος και την εμμονή με το objet d’ amour τους…όπως αποκαλούν το αντικείμενο του πάθους τους οι Γάλλοι.

Καθώς περνάει ο καιρός, αρχίζουμε να δενόμαστε συναισθηματικά με τον/την σύντροφό μας. Η επιστημονική έρευνα έχει δείξει πως αυτό που μας παρακινεί να δεθούμε είναι δύο ορμόνες – η ωκυτοκίνη και η αγγειοπρεσίνη– που μπαίνουν στο παιχνίδι του έρωτα μετά από την «έκρηξη» της ντοπαμίνης.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι έχουμε πολλά να μάθουμε από τα ερωτευμένα και ευτυχισμένα ζευγάρια για να ξανανάψουμε τη σπίθα του έρωτα – αρκεί βεβαίως να το θέλουμε. Το κλειδί, λένε, είναι να κάνουμε μαζί με το ταίρι μας πράγματα που μας ευχαριστούν, μας ξανανιώνουν, μας «εξιτάρουν» και μας δένουν ακόμα περισσότερο. Τι μπορεί να είναι αυτά;

Να γλεντάμε στις γιορτές και στα γενέθλια, να υποστηρίζουμε ο ένας τον άλλο, να λύνουμε γρήγορα και ήρεμα τις διαφορές μας, να μιλάμε ανοιχτά ο ένας στον άλλο, να δείχνουμε τρυφερότητα και να αφιερώνουμε χρόνο στο να φροντίζουμε τον εαυτό μας και την σχέση μας. Και βεβαίως να κάνουμε σεξ.  

Πέρσες

Ένα απόσπασμα από την τραγωδία «Πέρσες» του Αισχύλου, ο οποίος είχε πάρει μέρος στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Στο κείμενο που ακολουθεί ένας αγγελιοφόρος αναγγέλλει στη μητέρα του Ξέρξη την πανωλεθρία του περσικού στόλου και της περιγράφει την ανελέητη μάχη:

«Αρχή στην πάσα συμφορά, δέσποινα, κάποια θεϊκιά κατάρα ή πονηρόν έκανε πνεύμα, που φάνηκε από πού δεν ξέρω. Γιατί κάποιος Έλληνας ήρθ’ από το στρατό των Αθηναίων κ’ είπε στο γιο του Ξέρξη αυτά: πώς άμα πέσει της μαύρης νύχτας το σκοτάδι, δε θα έμεναν οι ‘Ελληνες άλλο, μα στων καραβιών θα ορμούσαν τα σκαμνιά πάνω, για να σώσει όπου προφτάσει καθένας με κρυφή φευγάλα τη ζωή του. Και κείνος άμα τ’ άκουσε χωρίς να νιώσει το δόλο του Έλληνα, ούτε των θεών το φθόνο, σ’ όλους τους ναυάρχους του αυτή τη διάτα βγάζει: Σαν παύσουν να φλογίζουνε του ήλιου οι αχτίνες τη γη, κι απλώσει το σκοτάδι στον αιθέρα, σε τρεις σειρές να τάξουν τα πολλά καράβια για να φυλάξουν τα στενά και τα πολύβουα περάσματα της θάλασσας,κι ολόγυρ’ άλλα το θείο του Αίαντα το νησί να περιζώσουν γιατί αν γλίτωναν οι Έλληνες τον κακό χάρο, βρίσκοντας με τα πλοία τους κρυφό φευγιό από κάπου, όλοι, να ξέρουν, θα ‘χαναν την κεφαλή τους.
Τέτοια με παρά θαρρετή καρδιά προστάζει, γιατί δεν ήξερε οι θεοί τι του γράφαν.

Μα η νύχτα προχωρεί, και οι Έλληνες κρυφό δρόμο ν' ανοίξουν από πουθενά δε δοκιμάζουν. Όταν όμως με τ’ άσπρα τ’ άτια της η μέρα φωτοπλημμύριστη άπλωσε σ’ όλο τον κόσμο, μια πρώτα ακούστηκε από το μέρος των Ελλήνων βουή τραγουδιστά με ήχο φαιδρό να βγαίνει και δυνατ’ αντιβούιζαν μαζί κ’ οι βράχοι του νησιού γύρω, ενώ τρομάρα τους βαρβάρους έπιασεν όλους, που έβλεπαν πως γελάστηκαν. Γιατί δεν ήταν για φευγιό που έψαλαν τότε σεμνόν παιάνα οι Έλληνες, μα σα να ορμούσαν μ’ ολόψυχη καρδιά στη μάχη, ενώ όλη ως πέρα τη γραμμή των της σάλπιγγας φλόγιζε ο ήχος. Κι αμέσως τα πλαταγιστά μεμιάς κουπιά τους χτυπούνε με το πρόσταγμα τη βαθιάν άρμη και δεν αργούνε να φανούν όλοι μπροστά μας.

Το σύνθημα της εμβολής έδωσε πρώτα ένα καράβι ελληνικό, που έσπασεν όλα ενός φοινικικού κορώνες κι ακροστόλια, κ’ έτσι όλοι στρέφουν ο ένας καταπάνω τ’ άλλου. Λοιπόν βαστούσε στην αρχή καλά το ρέμα του στόλου των Περσών, μα όταν στο στενό μέσα τόσο πλήθος στριμώχτηκαν και δεν μπορούσαν καμιά βοήθεια ο ένας τ’ αλλουνού να δίνουν κ’ οι ίδιοι με τις χαλκόστομες συμμεταξύ τους χτυπιώνταν πρώρες, σπάνανε των κουπιών όλες μαζί οι φτερούγες, και να, τότε των Ελλήνων τα πλοία ένα γύρο με πολλή επιδεξιοσύνη από παντού χτυπούσανε, και τα σκαριά μας αναποδογυρίζονταν και δε μπορούσες να βλέπεις πια τη θάλασσα που ήταν γιομάτη από ναυάγια καραβιών και ανθρώπων φόνο. Και βρύαζαν οι γιαλοί νεκρούς κ’ οι ξέρες γύρου, ενώ όσα μας εμένανε καράβια ακόμα το ‘βαζαν στο κουπί φευγάλα δίχως τάξη. Μα εκείνοι, σαν και να’ τανε για θύννους ή άλλο βόλασμα ψάρια, με κουπιά σπασμένα, ή μ’ ότι συντρίμμι απ’ τα ναυάγια, χτυπούν, σκοτώνουν, κι ένας βόγγος απλώνονταν μαζί και θρήνος ως τ’ ανοιχτά της θάλασσας, όσο που η μαύρη της νύχτας ήρθε σκοτεινιά κι έβαλε τέλος.»

 

Το κενό μπορεί να μετατραπεί σε υπεραγωγό, αν υπήρχε ένας πανίσχυρος μαγνήτης

Ο Maxim Chernodub του Πανεπιστημίου της Τουρ της Γαλλίας πιστεύει ότι ισχυρά μαγνητικά πεδία θα μπορούσαν να αποσπάσουν φορτισμένα εικονικά σωματίδια από τον κενό χώρο και να τα κάνει να ρέουν ως ένα ρεύμα που δεν συναντά ποτέ καμιά αντίσταση.

Αυτή η φαινομενικά παράδοξη πρόταση είναι μια συνέπεια της αρχής της αβεβαιότητας της κβαντικής θεωρίας, σύμφωνα με την οποία δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε βέβαιοι ότι ο κενός χώρος είναι πραγματικά άδειος. Αντίθετα, το κενό σφύζει από “εικονικά” σωματίδια , τα οποία εξαφανίζονται σχεδόν αμέσως μετά την εμφάνισή τους. Θα μπορούσαν να επιζήσουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μόνο αν δεν υπήρχε παραβίαση της αρχής διατήρησης της ενέργειας.

Αυτό ακριβώς συμβαίνει όταν φορτισμένα σωματίδια, που συμπεριφέρονται σαν μικροσκοπικοί ραβδόμορφοι μαγνήτες, εμφανιστούν από το κενό μέσα σε ένα ισχυρό μαγνητικό πεδίο. Τα σωματίδια περιστρέφονται με τρόπο ώστε, το δικό τους μαγνητικό πεδίο να ευθυγραμμίζεται με το εξωτερικό πεδίο, έτσι ώστε να μειώνεται η ολική ενέργεια. Εάν όμως το μαγνητικό πεδίο είναι πολύ ισχυρό, τότε τα εικονικά σωματίδια μπορούν να γίνουν πραγματικά.

"Μπορείτε να προσθέσετε πολλά σωματίδια με κανένα σε ενέργεια”, αναφέρει ο Chernodub. Τέτοια σωματίδια έχουν όλα την ίδια κβαντική κατάσταση και μορφή, γνωστή ως συμπύκνωμα στην οποία ρέουν μαζί σαν ένα και μεταφέρουν ρεύμα χωρίς αντίσταση.

• Προηγούμενες έρευνες είχαν επικεντρωθεί σε σχετικά βαρέα σωματίδια, που ονομάζονται μποζόνια W, τα οποία ξεπηδούν από το κενό με τον τρόπο αυτό. Όμως ο Chernodub διαμόρφωσε το σενάριο με πιο ελαφρά σωματίδια που ονομάζονται ρ μεσόνια, τα οποία απαιτούν λιγότερο ισχυρά μαγνητικά πεδία για να γίνουν πραγματικά..

Ένα up (u) κουάρκ και ένα αντι-κάτω (d) κουάρκ που αναδύονται από το κενό σχηματίζουν ένα θετικά φορτισμένο ρ μεσόνιο, ενώ ένα κάτω (d) κουάρκ και ;ένα αντι-up κουάρκ που αναδύονται από το κενό σχηματίζουν ένα φορτισμένο αρνητικά ρ μεσόνιο. Αν το μαγνητικό πεδίο (οι γκρι διακεκομμένες γραμμές) είναι αρκετά ισχυρό, τότε τα μεσόνια ρ γίνονται πραγματικά από virtual. Όλα αυτά μοιράζονται την ίδια κβαντική κατάσταση, και αποτελούν ένα συμπύκνωμα ρ μεσονίων. Αυτό σημαίνει ότι ρέουν μαζί ως ένα – παράλληλα με τις γραμμές του μαγνητικού πεδίου – και μεταφέρουν ρεύμα χωρίς αντίσταση

 

Ο Chernodub υπολογίζει ότι όταν το μαγνητικό πεδίο φτάσει τα 10¹⁶ Tesla, τα συμπυκνώματα των ρο μεσονίων θα πρέπει να αναδυθούν από το κενό.

 

Ο ίδιος παρομοιάζει το συμπύκνωμα που προκύπτει με αυτό που σχηματίζεται στους συνήθεις υπεραγωγούς. Κάτω από μια ορισμένη κρίσιμη θερμοκρασία, τα ηλεκτρόνια σε αυτά τα υλικά δεσμεύονται μεταξύ τους στα λεγόμενα ζεύγη Cooper και μοιράζονται όλα την ίδια κβαντική κατάσταση, κι έτσι ρέουν  χωρίς τριβές. Ωστόσο, ο Paul Olesen του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης λέει ότι η ομοιότητα δεν είναι ακριβής, διότι οι συνήθεις υπεραγωγοί απωθούν τα μαγνητικά πεδία. 

Στους κανονικούς αγωγούς, τα ηλεκτρόνια – τα οποία μεταφέρουν το ρεύμα – ταξιδεύουν μέσα από ένα πλέγμα θετικών ιόντων. Κανονικά, όταν ένα από αυτά τα ηλεκτρόνια χτυπήσει ένα ιόν στο πλέγμα, χάνει την ενέργεια του ως θερμότητα. Είναι αυτό που λέμε ηλεκτρική αντίσταση. Αλλά σε υπεραγώγιμα υλικά, κάτω από μια ορισμένη κρίσιμη θερμοκρασία, ένα ηλεκτρόνιο όταν χτυπά ένα ιόν αναγκάζει το πλέγμα να δονείται. Η δόνηση αυτή επηρεάζει ένα γειτονικό ηλεκτρόνιο, με αποτέλεσμα να προσελκύεται στο πρώτο ηλεκτρόνιο. Τα δύο δεσμευμένα ηλεκτρόνια αποτελούν το λεγόμενο ζεύγος Cooper, τα οποία μοιράζονται την ίδια κβαντική κατάσταση. Αυτό το φαινόμενο επιτρέπει στα δύο ηλεκτρόνια να κινούνται ως ένα, σε ένα συμπύκνωμα, άγοντας το ρεύμα χωρίς αντίσταση

• Θα μπορούσε το κενό του διαστήματος να αξιοποιηθεί για τη δημιουργία ηλεκτρικής ενέργειας; Ωραία ιδέα, υποστηρίζει ο Dmitri Kharzeev του εργαστηρίου Brookhaven, αλλά αυτό δεν θα συμβεί σύντομα. Το μεγαλύτερο μαγνητικό πεδίο που είναι γνωστό μέχρι σήμερα στο σύμπαν προέρχεται από τα άστρα νετρονίων ή μάγναστρα ( magnetars). Τα πεδία αυτών των άστρων φτάνουν μέχρι και 10¹¹ Tesla.
• "Αν το γήινο μαγνητικό πεδίο ήταν 17 τάξεις μεγέθους μεγαλύτερο από ό, τι είναι τώρα, και αν θα μπορούσαμε να παράγουμε ενέργεια με κάποιο τρόπο σε ένα διαστημικό σταθμό, τότε θα είμαστε σε θέση να μεταφέρουμε ρεύμα από το διάστημα προς τη Γη προς την κατεύθυνση του μαγνητικού πεδίου”, συνεχίζει π Kharzeev. “Δεν θα χρειάζονταν να υπήρχαν γραμμές παροχής ρεύματος, και θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε ρεύμα μέσω του κενού χώρου."
• Μαγνητικά πεδία αυτής της έντασης ίσως υπήρξαν στο πρώιμο σύμπαν. Αν αυτά οδήγησαν στην υπεραγωγιμότητα, τότε τα ρεύματα που παράχθηκαν μπορεί να είχαν κάποια επίδραση στην κοσμική δομή, υποστηρίζει ο Kharzeev. Αλλά, προσθέτει, οι υψηλές θερμοκρασίες την ίδια στιγμή μπορεί να κατέστρεφαν το αποτέλεσμα.
• Σήμερα, τέτοια μαγνητικά πεδία μπορούν να εμφανιστούν στον Σχετικιστικό Επιταχυντή Βαρέων Ιόντων RHIC στο Brookhaven ή στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων LHC στη Γενεύη. Οι ερευνητές κάνουν τώρα σχέδια για να ψάξουν τα δεδομένα τους μήπως εντοπίσουν μέσα σε αυτά το φαινόμενο.

Η εργασία του Maxim Chernodub  αναμένεται να δημοσιευθεί στο Physical Review Letters.

Νέες ιδιότητες της υπεραγωγιμότητας ανακάλυψε διεθνής ομάδα φυσικών

Μια διεθνής ομάδα φυσικών πραγματοποίησε ένα ακόμη βήμα για να κατανοηθεί καλύτερα το μυστήριο του πώς συμβαίνει η υπεραγωγιμότητα σε ορισμένα υλικά. Επικεφαλής της διεθνούς ομάδας βρίσκονται φυσικοί από Πανεπιστήμιο του Waterloo και τα νέα ευρήματα που παρήχθησαν δημοσιεύθηκαν στο διακεκριμένο περιοδικό Science. Η υπεραγωγιμότητα είναι μια «εξωτική» κατάσταση που επιτρέπει την ύπαρξη ηλεκτρικού ρεύματος σε έναν αγωγό με πρακτικά μηδενική αντίσταση.

Αυτό που καθιστά σημαντικό τον τομέα της υπεραγωγιμότητας είναι οι συναρπαστικές δυνατότητες που θα μπορούσαν να υπάρξουν εάν θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτή η κατάσταση κοντά σε θερμοκρασίες δωματίου, για αυτό φυσικοί σε όλο τον πλανήτη αναζητούν να κατανοήσουν τα μυστικά της. Στη συμβατική υπεραγωγιμότητα υλικά που βρίσκονται στην περιοχή κοντά στο απόλυτο μηδέν (-273,5 βαθμοί Κελσίου) παρουσιάζουν την εκπληκτική ιδιότητα του ζευγαρώματος των ηλεκτρονίων (ζεύγη Κούπερ) που καθιστά δυνατή την κίνησή τους πρακτικά χωρίς καμιά αντίσταση. Αν η υπεραγωγιμότητα λειτουργούσε σε υψηλότερες θερμοκρασίες, θα μπορούσαν να υπάρξουν εφαρμογές για δημιουργικές τεχνολογίες όπως υπερ-αποτελεσματικά δίκτυα ισχύος, υπερ-υπολογιστές και μαγνητικώς ανυψωμένα οχήματα.

 

Τα νέα ευρήματα, από την διεθνή ερευνητική ομάδα, παρουσιάζουν άμεσα πειραματικά στοιχεία αυτού που είναι γνωστό ως νηματοποίηση (nematicity)-όταν τα νέφη ηλεκτρονίων διαμορφώνονται σε μια ευθυγραμμισμένη και κατευθυντική σειρά-σε ένα ιδιαίτερο τύπο υπεραγωγού υψηλής θερμοκρασίας. Τα αποτελέσματα μπορεί τελικά να οδηγήσουν σε μια θεωρία που να εξηγεί γιατί η υπεραγωγιμότητα συμβαίνει σε ορισμένα υλικά σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Πιθανολογείται, από τους επιστήμονες, ότι το αναπάντεχο εύρημα της ευθυγράμμισης των ηλεκτρονίων είναι κάτι κοινό στους υπεραγωγούς υψηλής θερμοκρασίας.

 

Η πρόκληση για τους φυσικούς είναι να προβλέψουν πώς ξεκινά-πόσο μάλλον να εξηγηθεί-η υπεραγωγιμότητα σε δομές οξειδίων του χαλκού που παρουσιάζουν υπεραγωγιμότητα σε υψηλές θερμοκρασίες. Κατά τα τελευταία χρόνια έχει γίνει εμφανές ότι τα ηλεκτρόνια που εμπλέκονται στην υπεραγωγιμότητα είναι δυνατόν να διαμορφώνουν μοτίβα, λωρίδες ή μορφές σκακιέρας και εμφανίζουν διάφορες συμμετρίες ευθυγραμμιζόμενα κατά μήκος μιας διεύθυνσης. Αυτές ακριβώς οι συμμετρίες και τα πρότυπα έχουν σημαντικές συνέπειες για την υπεραγωγιμότητα. Για να τις μελετήσουν, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μια νέα τεχνική σκέδασης μαλακών ακτίνων-Χ για να ερευνήσουν την σκέδαση ηλεκτρονίων σε ειδικά επίπεδα της κρυσταλλικής δομής των οξειδίων του χαλκού.

 

Οι φυσικοί επίσης θέλουν να κατανοήσουν τη σχέση της νηματοποίησης με ένα φαινόμενο γνωστό ως διαταραχές κύματος πυκνότητας φορτίου. Κανονικά τα ηλεκτρόνια βρίσκονται σε μια ομοιόμορφη κατανομή, αλλά εξαιτίας του φορτίου τα ηλεκτρόνια διπλώνονται όπως οι κυματισμοί σε μια λιμνούλα. Αυτό δημιουργεί μια κατάσταση ανταγωνισμού κατά την οποία τα υλικό βρίσκεται σε μια «αντιπαράθεση» των καταστάσεων υπεραγωγιμότητας και μη-υπεραγωγιμότητας, μέχρις ότου η θερμοκρασία να είναι η κατάλληλη για να νικήσει η υπεραγωγιμότητα.

 

Μελλοντικές εργασίες θα αντιμετωπίσουν το πώς τα ηλεκτρόνια μπορούν να είναι συντονισμένα για την υπεραγωγιμότητα, ωστόσο δεν υπάρχει ακόμη συμφωνία σχετικά με την εξήγηση του λόγου για τον οποίο συμβαίνει η νηματοποίηση και έτσι η μελλοντική έρευνα μπορεί να αντιμετωπίσει πως αυτή μπορεί να συντονιστεί τροποποιώντας την κρυσταλλική δομή.

Παράξενα αγριολούλουδα σαν μπάλες άμμου!

Το φυτό Pholisma sonorae, κοινώς γνωστό ως η “τροφή της άμμου”, είναι ένα από τα πιο παράξενα αγριολούλουδα της Βόρειας Αμερικής. Ευδοκιμεί σε αμμόλοφους και διαθέτει ένα σαρκώδες στέλεχος που εκτείνεται δύο μέτρα κάτω από την επιφάνεια της άμμου, ενώ στο έδαφος εμφανίζεται σαν μια μικρή στρογγυλή μπάλα άμμου που έχει “τοποθετημένα” πάνω της μικρά λοβ λουλουδάκια. Με την πρώτη ματιά θυμίζει τεράστιο μανιτάρι, ωστόσο την άνοιξη που ανθίζει δημιουργεί ένα εξαιρετικό θέαμα στο έδαφος.

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι στερείται χλωροφύλλης, ενώ για να επιβιώσει απλώνει τις ρίζες του σε άλλα φυτά ζώντας ως ξενιστής. Το φυτό γονιμοποιείται από τις συνεχώς κινούμενες θίνες άμμου που βοηθούν τους σπόρους να ταξιδέψουν σε άλλα σημεία, ενώ είναι από τα πιο σπάνια αγριολούλουδα που απαντά σε λίγες μόνο θέσεις στα Algodones Dunes της νοτιοανατολικής Καλιφόρνιας αλλά και στους αμμόλοφους στο El Gran Desierto του Μεξικού. Οι ιθαγενείς της Αμερικής τρώνε το σαρκώδη μίσχο τους είτε ωμό ή ψημένο στη φωτιά.

Αρχαίο νερό: Το κυνήγι των παγόβουνων και το εμπόριο νερού χιλιάδων ετών!

Είναι μια καινούργια «βιομηχανία» που δεν ακούγεται πολύ, αλλά γνωρίζει άνθιση: Το κυνήγι των παγόβουνων και το εμπόριο νερού χιλιάδων ετών!
Το «αρχαίο» νερό που προέρχεται από τα παγόβουνα, θεωρείται το αγνότερο και κορυφαίας ποιότητας νερό που θα μπορούσαμε να πιούμε. Είναι αποθηκευμένο εκεί εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια, όταν η ατμόσφαιρα της γης ήταν ακόμα παντελώς αμόλυντη.

Το νερό αυτό γίνεται όλο και πιο δημοφιλές τα τελευταία χρόνια, με αναπόφευκτη την εμπορευματοποίησή του, με ότι συνεπάγεται. Χρησιμοποιείται ως εμφιαλωμένο μεγάλης καθαρότητας, αλλά και για την παρασκευή βότκας υψηλής ποιότητας.
Η βότκα γενικά αποτελείται από περίπου 40% αλκοόλ – 60% νερό. Κατά συνέπεια ένα μπουκάλι βότκας που παρασκευάστηκε από παγόβουνο είναι σχεδόν κατά το ήμισυ αρχαίο νερό, δηλαδή μιας εποχής πολύ πριν την βιομηχανική επανάσταση και την μόλυνση.

Οι ειδικές μετρήσεις για ακαθαρσίες και για ποιοτικά στοιχεία δείχνουν ότι το νερό αυτό είναι κατά δέκα φορές λιγότερο όξινο από τα υπόλοιπα εμφιαλωμένα νερά, τα οποία είναι έτσι κι αλλιώς ανώτερης ποιότητας από το νερό της βρύσης.
Πρόκειται για νερό μεταξύ 10.000 – 20.000 ετών και θεωρείται το πολυτελέστερο που υπάρχει στο εμπόριο.
Εταιρίες που παρασκευάζουν βότκα υψηλής ποιότητας, αποκλειστικά με νερό από παγόβουνα, έχουν αρχίσει να δημιουργούν μια επικερδέστατη βιομηχανία, με παραγωγή ακόμα και 200.000 κιβωτίων το χρόνο η καθεμιά.

Για να φτάσει αυτό το νερό στην κατανάλωση, ολόκληρες κοινότητες ψαράδων γύρω από το Νότιο και τον Βόρειο Πόλο έγιναν κυνηγοί παγόβουνων.
Τα παγόβουνα μπορεί να είναι της τάξης των 250 εκατομμυρίων τόνων το καθένα και ισοδυναμούν με το βάρος 1.000 ουρανοξυστών. Αυτές οι τεράστιες μάζες πάγου ταξιδεύουν για τρία με πέντε χρόνια, αρχικά νότια, μετά προς τις ακτές της Γροιλανδίας και ύστερα προς την Νέα Γη όπου σχηματίζουν αυτό που λέγεται «λεωφόρος των παγόβουνων».
Ως και 600 παγόβουνα εμφανίζονται στην συγκεκριμένη «λεωφόρο» κάθε άνοιξη. Σταδιακά μικραίνουν και λιώνουν. Σε αυτή ακριβώς την φάση του ταξιδιού τους, είναι που… ψαρεύονται.
Η κλιματική αλλαγή, εξάλλου, όπως και η αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη συμβάλλουν στο να ταξιδεύουν όλο και περισσότερα παγόβουνα στα νερά των θαλασσών.
Οι ψαράδες των παγόβουνων πρέπει να διαθέτουν μια ειδική άδεια, όπως συμβαίνει για το κυνήγι ή το ψάρεμα. Δουλεύουν με μεγάλα σκάφη, ειδικά εξοπλισμένα με πανίσχυρο μηχανικό βραχίονα για να κόβει τεράστια κομμάτια από το παγόβουνο. Με κάθε «δαγκωνιά» κόβεται πάγος που θα δώσει 1.000 λίτρα νερού.
Το κάθε τέτοιο σκάφος μπορεί να συλλέγει περίπου 1.000 τόνους πάγου το χρόνο, ποσότητα που δίνει μεταξύ 264.000 – 343.000 εκατομμύρια γαλόνια κορυφαίου ποιοτικά νερού.

Η Νέα Γη του Καναδά αποτελούσε μια από τις πιο διάσημες περιοχές επαγγελματιών ψαράδων του πλανήτη. Μέχρι την δεκαετία του ’90, όταν η βιομηχανία αλιείας μπακαλιάρου κατέρρευσε με συνέπεια 40.000 άνθρωποι να χάσουν την δουλειά τους. Σήμερα η περιοχή ζει πια από το ψάρεμα των παγόβουνων. Με τις εταιρίες παραγωγής εμφιαλωμένου νερού πάγων και ακριβής βότκας η… συγκομιδή των παγόβουνων ευημερεί.
Η μάχη των παγόβουνων, όμως, ενέχει και μεγάλα ρίσκα. Υπάρχει ο κίνδυνος τα παγόβουνα να αναποδογυρίσουν και να προκαλέσουν ένα μίνι τσουνάμι που εύκολα μπορεί να βυθίσει ακόμα και μεγάλα σκάφη.
Δεν είναι η πρώτη φορά, πάντως, που οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τα παγόβουνα χρηστικά. Υπάρχουν καταγραφές από το 1800, με φιλοδοξίες να συρθούν παγόβουνα στην Ινδία προς πώληση «για 6 σεντ η λίβρα».

Την δεκαετία του 1970, μια ομάδα επιστημόνων από 18 χώρες προσπάθησε να εκπονήσει ένα σχέδιο για ρυμούλκηση παγόβουνων στην αραβική χερσόνησο και σε άλλες ξηρές περιοχές του πλανήτη όπου θα χρησιμοποιούνταν ως παροχή νερού. Δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, λόγω των τεχνολογικών και οικονομικών προκλήσεων που παρουσίαζε.
Όμως, ακόμη και σήμερα, επιστήμονες συνεχίζουν να εξυφαίνουν παρόμοια πλάνα, προς το παρόν θεωρητικά. Το ζήτημα πάντα, όμως, είναι τι συμβαίνει όταν τα σχέδια περνάνε στην πράξη κι αν και κατά πόσο διαταράσσουν το περιβάλλον. Είναι όλος ο πλανήτης για κατανάλωση, τελικά; Ή μήπως τα τελευταία αποθέματα πραγματικά αμόλυντου νερού στην Γη πρέπει να γίνονται πανάκριβες… γκουρμεδιές;

Ανακαλύφθηκε άγνωστο είδος ζώου που ζούσε στην Αφρική

<Καλλιτεχνική απεικόνιση του άγνωστου ζώου που ζούσε στην Αφρική και διέθετε παράξενο κρανίο. Credit: (Todd.S.Marshall)

Ομάδα ερευνητών με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Οχάιο στις ΗΠΑ πραγματοποίησε ανασκαφές σε περιοχές γύρω από την λίμνη Lake Victoria στην Κένυα.

Ανακάλυψαν τα απολιθώματα ενός άγνωστου μέχρι σήμερα φυτοφάγου θηλαστικού που ζούσε πριν από περίπου 75 χιλιάδες έτη. Το ζώο αυτό έλαβε την ονομασία Rusingoryx atopocranion και είχε παράξενα ανατομικά χαρακτηριστικά.
Το ζώο θύμιζε εκ πρώτης όψεως τους βίσονες αλλά το κεφάλι του σύμφωνα με τους ερευνητές έμοιαζε με τρομπέτα ενώ διέθετε επίσης ένα περίπλοκο ρινικό σύστημα.
Όπως αναφέρουν οι ερευνητές η ανατομία του κρανίου του δεν παραπέμπει σε θηλαστικό αλλά σε… δεινόσαυρο και πιο συγκεκριμένα σε Αδρόσαυρο.
Οι ερευνητές στο άρθρο τους στην επιθεώρηση «Current Biology» εκτιμούν ότι το ρινικό σύστημα αυτών των ζώων τους επέτρεπε να παράγουν υποηχητικούς ήχους για να επικοινωνούν μεταξύ τους αθόρυβα και να μην δίνουν στόχο σε σαρκοβόρα ζώα.

Σύμφωνα με τους ερευνητές το άγνωστο ζώο είχε χαρακτηριστικά κρανίου παρόμοια με εκείνα των Αδρόσαυρων