ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Φιλοκτήτης (26-53)

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
ἄναξ Ὀδυσσεῦ, τοὔργον οὐ μακρὰν λέγεις·
δοκῶ γὰρ οἷον εἶπας ἄντρον εἰσορᾶν.
ΟΔ. ἄνωθεν, ἢ κάτωθεν; οὐ γὰρ ἐννοῶ.
ΝΕ. τόδ᾽ ἐξύπερθε, καὶ στίβου γ᾽ οὐδεὶς τύπος.
30 ΟΔ. ὅρα καθ᾽ ὕπνον μὴ καταυλισθεὶς κυρῇ.
ΝΕ. ὁρῶ κενὴν οἴκησιν ἀνθρώπων δίχα.
ΟΔ. οὐδ᾽ ἔνδον οἰκοποιός ἐστί τις τροφή;
ΝΕ. στιπτή γε φυλλὰς ὡς ἐναυλίζοντί τῳ.
ΟΔ. τὰ δ᾽ ἄλλ᾽ ἐρῆμα, κοὐδέν ἐσθ᾽ ὑπόστεγον;
35 ΝΕ. αὐτόξυλόν γ᾽ ἔκπωμα, φλαυρουργοῦ τινος
τεχνήματ᾽ ἀνδρός, καὶ πυρεῖ᾽ ὁμοῦ τάδε.
ΟΔ. κείνου τὸ θησαύρισμα σημαίνεις τόδε.
ΝΕ. ἰοὺ ἰού· καὶ ταῦτά γ᾽ ἄλλα θάλπεται
ῥάκη, βαρείας του νοσηλείας πλέα.
40 ΟΔ. ἁνὴρ κατοικεῖ τούσδε τοὺς τόπους σαφῶς,
κἄστ᾽ οὐχ ἑκάς που. πῶς γὰρ ἂν νοσῶν ἀνὴρ
κῶλον παλαιᾷ κηρὶ προσβαίη μακράν;
ἀλλ᾽ ἢ ᾽πὶ φορβῆς νόστον ἐξελήλυθεν,
ἢ φύλλον εἴ τι νώδυνον κάτοιδέ που.
45 τὸν οὖν παρόντα πέμψον ἐς κατασκοπήν,
μὴ καὶ λάθῃ με προσπεσών· ὡς μᾶλλον ἂν
ἕλοιτό μ᾽ ἢ τοὺς πάντας Ἀργείους λαβεῖν.
ΝΕ. ἀλλ᾽ ἔρχεταί τε καὶ φυλάξεται στίβος.
σὺ δ᾽ εἴ τι χρῄζεις, φράζε δευτέρῳ λόγῳ.
50 ΟΔ. Ἀχιλλέως παῖ, δεῖ σ᾽ ἐφ᾽ οἷς ἐλήλυθας
γενναῖον εἶναι, μὴ μόνον τῷ σώματι,
ἀλλ᾽ ἤν τι καινόν, ὧν πρὶν οὐκ ἀκήκοας,
κλύῃς, ὑπουργεῖν, οἷς ὑπηρέτης πάρει.

***
ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Βασιλιά μου Οδυσσέα, δεν είν᾽ ανάγκη
να πάω μακριά γι᾽ αυτό που λες· μια τέτοια,
μου φαίνεται, σπηλιά πως βλέπω κιόλας.
ΟΔΥ. Απάνω ή κάτω; εγώ δε διακρίνω.
ΝΕΟ. Νά, εδώ αποπάνω· μα κανένα κρότο
από βήματ᾽ ανθρώπου δεν ακούω.
30 ΟΔΥ. Κοίτα μην κάπου το ᾽στρωσε στον ύπνο.
ΝΕΟ. Βλέπω άδεια τη σπηλιά και κανείς μέσα.
ΟΔΥ. Και τίποτε νοικοκυριό ή προμήθειες;
ΝΕΟ. Νά, στοίβες φύλλα, σα για να κοιμάται
κανείς επάνω. ΟΔΥ. Μόνο αυτό, και τίποτ᾽ άλλο
σε καμιά κόχη; ΝΕΟ. Ναι, κι έν᾽ από ξύλο
ποτήρι, σα να το ᾽χει μαστορέψει
αδέξιο χέρι· — νά και πυροδότες.
ΟΔΥ. Δικά του ειναι νοικοκυριά όλα τούτα.
ΝΕΟ. Ω, ω! κι ακόμα τ᾽ άλλ᾽ αυτά: κουρέλια
για στέγνωμ᾽ απλωμένα — όμπυο γιομάτα.
ΟΔΥ. Άσφαλτο αυτό σημάδι πως εδώ ᾽ναι
40 που ο άνθρωπός μας κάθεται· και θα ᾽ναι
όχι κάπου μακριά· γιατί και πώς
θα μπορούσ᾽ ένας άνθρωπος με πόδι
αρρωστημένο απ᾽ την παλιά πληγή του
να πάει μακριά; μα θενα βγήκε
ή θροφή να ζητήσει ή κάπου αν ξέρει
βοτάνι, που τους πόνους ν᾽ αλαφρώνει.
Στείλε λοιπόν αυτόν εδώ πιο πάνω
για να φυλάγει, μήπως βγει από κάπου
μπροστά μου εκείνος δίχως να τον νιώσω·
γιατί θα προτιμούσ᾽ εμέ παρ᾽ όλους
μαζί τους Αχαιούς να ᾽βαζε χέρι.
ΝΕΟ. Έφυγε κιόλας και το μονοπάτι
θα φυλαχτεί· μ᾽ αν έχεις τίποτ᾽ άλλο
να μου προστέσεις, λέγε και σ᾽ ακούω.
ΟΔΥ. Γιε του Αχιλλέα, πρέπει σ᾽ αυτή τώρα
50 τη δουλειά πὄχεις έρθει να φανείς
γενναίος, κι όχι μοναχά στα χέρια,
μα κι αν τίποτ᾽ ακούς αλλιώτικο
απ᾽ όσα σού ειπα πριν, με προθυμία
να το εχτελείς, σαν βοηθός μου πού είσαι.

ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (5.541-5.606)

Ἔνθ᾽ αὖτ᾽ Αἰνείας Δαναῶν ἕλεν ἄνδρας ἀρίστους,

υἷε Διοκλῆος, Κρήθωνά τε Ὀρσίλοχόν τε,
τῶν ῥα πατὴρ μὲν ἔναιεν ἐϋκτιμένῃ ἐνὶ Φηρῇ,
ἀφνειὸς βιότοιο, γένος δ᾽ ἦν ἐκ ποταμοῖο
545 Ἀλφειοῦ, ὅς τ᾽ εὐρὺ ῥέει Πυλίων διὰ γαίης,
ὃς τέκετ᾽ Ὀρτίλοχον πολέεσσ᾽ ἄνδρεσσιν ἄνακτα·
Ὀρτίλοχος δ᾽ ἄρ᾽ ἔτικτε Διοκλῆα μεγάθυμον,
ἐκ δὲ Διοκλῆος διδυμάονε παῖδε γενέσθην,
Κρήθων Ὀρσίλοχός τε, μάχης εὖ εἰδότε πάσης.
550 τὼ μὲν ἄρ᾽ ἡβήσαντε μελαινάων ἐπὶ νηῶν
Ἴλιον εἰς εὔπωλον ἅμ᾽ Ἀργείοισιν ἑπέσθην,
τιμὴν Ἀτρεΐδῃς, Ἀγαμέμνονι καὶ Μενελάῳ,
ἀρνυμένω· τὼ δ᾽ αὖθι τέλος θανάτοιο κάλυψεν.
οἵω τώ γε λέοντε δύω ὄρεος κορυφῇσιν
555 ἐτραφέτην ὑπὸ μητρὶ βαθείης τάρφεσιν ὕλης·
τὼ μὲν ἄρ᾽ ἁρπάζοντε βόας καὶ ἴφια μῆλα
σταθμοὺς ἀνθρώπων κεραΐζετον, ὄφρα καὶ αὐτὼ
ἀνδρῶν ἐν παλάμῃσι κατέκταθεν ὀξέϊ χαλκῷ·
τοίω τὼ χείρεσσιν ὑπ᾽ Αἰνείαο δαμέντε
560 καππεσέτην, ἐλάτῃσιν ἐοικότες ὑψηλῇσι.
Τὼ δὲ πεσόντ᾽ ἐλέησεν ἀρηΐφιλος Μενέλαος,
βῆ δὲ διὰ προμάχων κεκορυθμένος αἴθοπι χαλκῷ,
σείων ἐγχείην· τοῦ δ᾽ ὄτρυνεν μένος Ἄρης,
τὰ φρονέων, ἵνα χερσὶν ὑπ᾽ Αἰνείαο δαμείη.
565 τὸν δ᾽ ἴδεν Ἀντίλοχος, μεγαθύμου Νέστορος υἱός,
βῆ δὲ διὰ προμάχων· περὶ γὰρ δίε ποιμένι λαῶν,
μή τι πάθοι, μέγα δέ σφας ἀποσφήλειε πόνοιο.
τὼ μὲν δὴ χεῖράς τε καὶ ἔγχεα ὀξυόεντα
ἀντίον ἀλλήλων ἐχέτην μεμαῶτε μάχεσθαι·
570 Ἀντίλοχος δὲ μάλ᾽ ἄγχι παρίστατο ποιμένι λαῶν.
Αἰνείας δ᾽ οὐ μεῖνε, θοός περ ἐὼν πολεμιστής,
ὡς εἶδεν δύο φῶτε παρ᾽ ἀλλήλοισι μένοντε.
οἱ δ᾽ ἐπεὶ οὖν νεκροὺς ἔρυσαν μετὰ λαὸν Ἀχαιῶν,
τὼ μὲν ἄρα δειλὼ βαλέτην ἐν χερσὶν ἑταίρων,
575 αὐτὼ δὲ στρεφθέντε μετὰ πρώτοισι μαχέσθην.
Ἔνθα Πυλαιμένεα ἑλέτην ἀτάλαντον Ἄρηϊ,
ἀρχὸν Παφλαγόνων μεγαθύμων ἀσπιστάων.
τὸν μὲν ἄρ᾽ Ἀτρεΐδης δουρικλειτὸς Μενέλαος
ἑσταότ᾽ ἔγχεϊ νύξε κατὰ κληῗδα τυχήσας·
580 Ἀντίλοχος δὲ Μύδωνα βάλ᾽, ἡνίοχον θεράποντα,
ἐσθλὸν Ἀτυμνιάδην —ὁ δ᾽ ὑπέστρεφε μώνυχας ἵππους—
χερμαδίῳ ἀγκῶνα τυχὼν μέσον· ἐκ δ᾽ ἄρα χειρῶν
ἡνία λεύκ᾽ ἐλέφαντι χαμαὶ πέσον ἐν κονίῃσιν.
Ἀντίλοχος δ᾽ ἄρ᾽ ἐπαΐξας ξίφει ἤλασε κόρσην·
585 αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἀσθμαίνων εὐεργέος ἔκπεσε δίφρου
κύμβαχος ἐν κονίῃσιν ἐπὶ βρεχμόν τε καὶ ὤμους.
δηθὰ μάλ᾽ ἑστήκει —τύχε γάρ ῥ᾽ ἀμάθοιο βαθείης—
ὄφρ᾽ ἵππω πλήξαντε χαμαὶ βάλον ἐν κονίῃσι·
τοὺς ἵμασ᾽ Ἀντίλοχος, μετὰ δὲ στρατὸν ἤλασ᾽ Ἀχαιῶν.
590 Τοὺς δ᾽ Ἕκτωρ ἐνόησε κατὰ στίχας, ὦρτο δ᾽ ἐπ᾽ αὐτοὺς
κεκλήγων· ἅμα δὲ Τρώων εἵποντο φάλαγγες
καρτεραί· ἦρχε δ᾽ ἄρα σφιν Ἄρης καὶ πότνι᾽ Ἐνυώ,
ἡ μὲν ἔχουσα Κυδοιμὸν ἀναιδέα δηϊοτῆτος,
Ἄρης δ᾽ ἐν παλάμῃσι πελώριον ἔγχος ἐνώμα,
595 φοίτα δ᾽ ἄλλοτε μὲν πρόσθ᾽ Ἕκτορος, ἄλλοτ᾽ ὄπισθε.
Τὸν δὲ ἰδὼν ῥίγησε βοὴν ἀγαθὸς Διομήδης·
ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἀνὴρ ἀπάλαμνος, ἰὼν πολέος πεδίοιο,
στήῃ ἐπ᾽ ὠκυρόῳ ποταμῷ ἅλαδε προρέοντι,
ἀφρῷ μορμύροντα ἰδών, ἀνά τ᾽ ἔδραμ᾽ ὀπίσσω,
600 ὣς τότε Τυδεΐδης ἀνεχάζετο, εἶπέ τε λαῷ·
«ὦ φίλοι, οἷον δὴ θαυμάζομεν Ἕκτορα δῖον
αἰχμητήν τ᾽ ἔμεναι καὶ θαρσαλέον πολεμιστήν·
τῷ δ᾽ αἰεὶ πάρα εἷς γε θεῶν, ὃς λοιγὸν ἀμύνει·
καὶ νῦν οἱ πάρα κεῖνος Ἄρης, βροτῷ ἀνδρὶ ἐοικώς.
605 ἀλλὰ πρὸς Τρῶας τετραμμένοι αἰὲν ὀπίσσω
εἴκετε, μηδὲ θεοῖς μενεαινέμεν ἶφι μάχεσθαι.»

***

Τότε δυο πρώτους Δαναούς εφόνευσ᾽ ο Αινείας,
τον Κρήθωνα και Ορσίλοχον, παιδιά του Διοκλέους,
που μέσα στην καλόκτιστην Φεράν εκατοικούσε
πάμπλουτος και απ᾽ τον Αλφειόν κρατούσεν όπου ρέει,
545 πλατύ ποτάμι, ανάμεσα στην χώρα των Πυλίων,
κ᾽ εγέννα τον Ορσίλοχον πολλών ανθρώπων άρχον·
τούτος τον μεγαλόκαρδον εγέννησε Διοκλέα·
και του Διοκλέους δίδυμα δυο τέκνα γεννηθήκαν
ο Κρήθων και Ορσίλοχος, γνώστες πολέμου πρώτοι·
550 και άμ᾽ ανδρωθήκαν έπλευσαν στην εύιππην Τρωάδα
με τους Αργείους πρόθυμοι και αυτοί δια τους Ατρείδες
Μενέλαον και Αγαμέμνονα εκδίκησιν να πάρουν.
Και ο θάνατος εσκέπασεν αυτούς στο χώμα εκείνο·
όμοια με δυο λιοντάρια, που μέσα εις πυκνό λόγγο
555 σ᾽ υψηλόν όρος έθρεψε λεόντισσα μητέρα,
που μόσχους αφού άρπαξαν και πρόβατα παχέα
και στάνες αφού ερήμωσαν πολλές, έρχεται ώρα
οπού από χέρι ανθρώπινο και αυτά σφαμένα πέφτουν,
ομοίως, ως τους έπιασεν η δύναμις του Αινεία,
560 ως πέφτουν έλατ᾽ υψηλοί κι εκείνοι εξαπλωθήκαν.
Ο θάνατός τους πόνεσε του ανδρείου Μενελάου
κι εβγήκε με λαμπρ᾽ άρματα ζωσμένος στους προμάχους
κι έσειε λόγχην· δολερά τον έσπρωχνεν ο Άρης,
όπως τον φέρει θάνατον να λάβει απ᾽ τον Αινείαν·
565 τον είδ᾽ ο Αντίλοχος, υιός του Νέστορος γενναίου,
και στους προμάχους πρόβαλε φοβούμενος μη πάθει
ο βασιλέας και πολύ τους βλάψει τον αγώνα·
κι ενώ κείνοι αντιμέτωποι και χέρια και κοντάρια
τεντώναν ολοπρόθυμοι την μάχην ν᾽ αρχινήσουν,
570 εστήθηκε ο Αντίλοχος στου βασιλιά το πλάγι.
Και, αν και δεινός πολεμιστής, ο Αινείας δεν εστάθη
άμ᾽ είδε δύο μαχητάς να καρτερούν αντάμα.
Και αφού τους νεκρούς έσυραν εκείνοι στον στρατόν τους
κι έβαλαν τ᾽ άμοιρα παιδιά στα χέρια των συντρόφων,
575 εστράφηκαν κι εμάχονταν στην πρώτην τάξιν πάλιν.
Τον Πυλαιμένεα φόνευσαν, ισόπαλον του Άρη,
τον αρχηγόν των ασπιστών γενναίων Παφλαγόνων.
Τούτον, ορθόν στην άμαξαν, ο ανδρείος Ατρεΐδης
μέσα στο κλειδοκόκαλον εκτύπησε μ᾽ ακόντι·
580 ο Αντίλοχος τον Μύδωνα, τον άξιον κυβερνήτην
Ατυμνιάδην, πόστρεφε τους ίππους, τον κτυπάει
με πέτραν εις τον άγκωνα· του πέσαν απ᾽ τα χέρια
τα ελεφαντόλαμπρα λουριά· κατόπιν τού εχύθη
ο Αντίλοχος και με σπαθιά τον μήλιγγα του σχίζει·
585 έπεσεν επικέφαλα βογγώντας απ᾽ τ᾽ αμάξι
κι εβύθισε το καύκαλο στο χώμα και τους ώμους·
πολληώρα εστάθη, ως εύρηκεν αυτού βαθύν τον άμμον,
ώσπου τετραποδίζοντας οι ίπποι τον ξαπλώσαν,
που ράβδιζεν ο Αντίλοχος να πάρει στον στρατόν του.
590 Τους είδ᾽ ο Έκτωρ, με κραυγήν επάνω τους εχύθη·
και οι φάλαγγες κατόπι του οι δυνατές των Τρώων·
η σεπτή δέσποινα Ενυώ προεξάρχει με τον Άρη·
την λύσσαν αδιάντροπον έφερνε αυτή του φόνου·
κρατούσ᾽ ο Άρης κι έσειε θεόρατο κοντάρι
595 και πότ᾽ εμπρός του Έκτορος φαινόνταν πότε οπίσω.
Και άμα τον είδ᾽ ερίγησεν ο ανδρείος Διομήδης·
και ως από δρόμον μακρινόν οδίτης μ᾽ απορίαν
στέκει στην όχθην ποταμού που αφροκοπά και ρέει
ορμητικά στην θάλασσαν και οπίσω φεύγει εκείνος,
600 έτσι ο Τυδείδης σύρθηκε και προς το πλήθος είπε:
«Φίλοι, τον θείον Έκτορα θαυμάζομεν ως μέγαν
πολεμιστήν ατρόμητον· και ωστόσο έχει σιμά του
πάντοτε κάποιον των θεών που την ζωήν τού σώζει·
και τώρα ιδέτε μέ μορφήν θνητού τον Άρην έχει,
605 αλλ᾽ οπισθοποδήσετε γυρμένοι προς τους Τρώας
πάντοτε και μη πόλεμον προς τους θεούς ζητείτε».

Μοναξιά ναι. Δυστυχία… όχι

Ψάχνοντας μέσα στο οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον σίγουρα έχουμε κάποια άτομα που είναι μόνα τους χωρίς σχέση και δεν θέλουν να κάνουν στο άμεσο παρόν και μέλλον. Αντιλήψεις που πηγάζουν από την κοινωνία αλλά και την οικογένεια πολλές φορές παρουσιάζουν σαν κάτι αρνητικό ένα άτομο να μένει μόνο του χωρίς να έχει κάποιον σύντροφο ή να δημιουργήσει οικογένεια.

Μοναχικοί τύποι: ποιοι είναι;

Οι υγιείς μοναχικοί: τους αρέσει η μοναχική τους κατάσταση και δεν ψάχνουν απεγνωσμένα για σύντροφο.

Αντιμετώπιση: Είναι οι καλύτεροι τύποι μοναχικών ατόμων και δεν δέχονται κριτική για τη ζωή τους. Ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν και γιατί έχουν επιλέξει να είναι μόνοι, ενώ παράλληλα το διασκεδάζουν! Αυτός ο τύπος μοναχικού, θα είναι ο καλύτερος σας φίλος, αλλά δεν θα επιτρέπει με τίποτα να του κάνετε νέες γνωριμίες.

Οι ντεμί-μοναχικοί: που είτε είναι μόνοι είτε είναι σε σχέση και στις δυο περιπτώσεις φροντίζουν να περνούν καλά.

Αντιμετώπιση: Ξέρουν καλά τι κάνουν και τι θέλουν και περνούν καλά σε κάθε περίπτωση. Για αυτό και πάλι δεν πρέπει να τους κάνουμε κριτική ή να τους πιέζουμε προς μια κατεύθυνση. Πέφτουν συχνά θύματα των κοινωνικών επιταγών και της επιμονής των γονιών τους ή του φιλικού περιβάλλοντος τους και δημιουργούν οικογένεια, όμως πολλές φορές δεν είναι ικανοποιημένοι.

Οι δυστυχισμένοι μοναχικοί: που δεν τους αρέσει καθόλου να είναι μόνοι, ψάχνουν απεγνωσμένα για σύντροφο και παράλληλα κάνουν λάθος επιλογές συντρόφων που τους κάνουν δυστυχισμένους μέσα στην απελπισία τους. Είναι “ψευτο-μοναχικοί”, καθώς δεν αντέχουν την κατάσταση τους αλλά δεν γνωρίζουν καλά τον εαυτό τους και πως να αλλάξουν την κατάσταση.

Αντιμετώπιση: φυσικά δεν πρέπει να τους κρίνουμε. Είναι προφανώς μπερδεμένοι. Το μόνο που μπορούμε να τους συμβουλεύσουμε είναι να ανακαλύψουν τον εαυτό τους, προκειμένου να κατανοήσουν, μέσα από αυτή τη σπουδαία διεργασία, τι θέλουν πραγματικά.

Μπορεί κάποιος να είναι ευτυχισμένος αν και μόνος;

Μόλις χωρίσατε; Ή δεν έχετε καταφέρει να βρείτε εδώ και πολύ καιρό κάποια σχέση που να σας γεμίζει; Ήρθε η ώρα να πάψετε να φοβάστε τη μοναξιά, ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα:
Ανακαλύψτε τι σας δημιουργεί πραγματική ευτυχία: αν έχετε βγει πρόσφατα από μια σχέση και δεν σας ενδιαφέρει στην παρούσα φάση να ξεκινήσετε μια καινούργια, δεν χρειάζεται να βλέπετε τη ζωής σας αρνητικά και απαισιόδοξα. Η εργένικη ζωή μπορεί να σας βοηθήσει, αν την αξιοποιήσετε σωστά, να ανακαλύψετε τον εαυτό σας, τι σας αρέσει και τι θέλετε πραγματικά από και στο εξής. Έτσι θα συνειδητοποιήσετε ότι μπορείτε να είστε πραγματικά ευτυχισμένοι ακόμα και όταν είστε μόνοι.

Βρείτε νέες ασχολίες και πράγματα που θέλετε να ανακαλύψετε: βγείτε από το καθημερινό σας πρόγραμμα και την ρουτίνα που ίσως βιώνετε. Μέσα από απλές δραστηριότητες που σας κάνουν να χαμογελάτε. Η μεγάλη αλλαγή πολλές φορές ξεκινάει από τα αλλαγές στα μικρά πράγματα. Για αρχή μπορείτε για π.χ να αλλάξετε τη διακόσμηση στο σπίτι σας.

Αγαπήστε τον εαυτό σας: η αγάπη για τον εαυτό δεν είναι κάτι επιφανειακό. Δεν αναφέρεται μόνο στην εξωτερική εμφάνιση ή στην εσωτερική ηρεμία. Είναι κάτι συνολικό και αφορά την εμφάνιση, την υγεία, το πνεύμα αλλά και την υγεία της ψυχής. Αν κάτι από αυτά δεν λειτουργεί σωστά τότε όλα τα υπόλοιπα επηρεάζονται. Νιώθετε πως η υγεία σας, ψυχική και σωματική, είναι επιβαρυμένη; Μη το αναβάλετε άλλο. Μπορείτε να κακομάθετε τον εαυτό σας μέσα από μια περιποίηση που μπορεί να σας κάνει να νιώθετε ακόμα πιο όμορφα εξωτερικά;

Κάντε πράξη αυτό στο οποίο έχετε κλίση: για παράδειγμα τη ζωγραφική. Είναι μεγάλη η ικανοποίηση που θα νιώσετε όταν θα ολοκληρώσετε το πρώτο σας έργο. Θα είναι μια πρόκληση που φέρατε σε πέρας, γεγονός που θα τονώσει σημαντικά την εικόνα του εαυτού σας και την αυτοπεποίθηση σας.

Κάντε χρήση του χρόνου σας σοφά: σίγουρα θα περάσετε πολύ χρόνο με τον εαυτό σας. Μπορεί να σας κάνει να νιώθετε ευτυχία το να κάθεστε διαρκώς μπροστά από την τηλεόραση τρώγοντας σημαντικές ποσότητες του αγαπημένου σας παγωτού. Όμως η ευτυχία στη συγκεκριμένη πράξη είναι πρόσκαιρη και τα αποτελέσματα αυτής της πράξης δεν θα αργήσουν να φανούν. Φυσικά, το να κάνετε πράξεις που δεν έχουν ιδιαίτερο νόημα δεν είναι απαγορευτικό, αλλά δεν πρέπει να κάνετε μόνο αυτό. Για παράδειγμα, αν έχετε μια δική σας επιχείρηση μπορείτε να προχωρήσετε σε ανανέωση του γραφείου που εργάζεστε ή του διαφημιστικού πλάνου. Έτσι, στο τέλος της ημέρας θα έχετε απασχοληθεί με έναν τρόπο παραγωγικό κάνοντας κάτι ουσιαστικό.

Μην αφήνετε τις ημέρες να περνούν άσκοπα. Δείξτε την ευγνωμοσύνη σας στο παρόν: το παρελθόν είναι το ατομικό μας φορτίο, το οποίο είναι χρήσιμο να το διαχειριζόμαστε, να το αφήνουμε πίσω μας. Ακόμα και τα λάθη μας μπορούν να φανούν χρήσιμα στη μετέπειτα ζωή μας. Άλλωστε αν δεν είχατε κάνει αυτά τα λάθη μπορεί να μην ήσασταν και το άτομο που είστε σήμερα. Σίγουρα το έχετε ακούσει πολλές φορές. Χαρείτε την κάθε στιγμή και ζήστε το τώρα. Το παρελθόν πέρασε και το μέλλον δεν το γνωρίζει κανείς. Επενδύστε στο παρόν και σίγουρα θα βγείτε κερδισμένοι.

Όλα τα παραπάνω μπορούν να βοηθήσουν πρακτικά στο δρόμο προς την μοναχική ευτυχία. Για να νιώστε όμως πραγματικά και ουσιαστικά την ευτυχία, πρέπει να διανύσετε πολύ δρόμο, να «αγκαλιάσετε» τον εαυτό σας, τα λάθη και τις αδυναμίες σας, να αναγνωρίσετε τα προτερήματα σας και να πλημμυρίσετε εσωτερικά με θετική σκέψη και διάθεση. Μόνο τότε θα βιώσετε τα δώρα του παρόντος και θα χτίσετε τα θεμέλια για ένα καλύτερο μέλλον.

Friedrich Nietzsche: Η καλύτερη δοκιμή της ανεξαρτησίας μας

Πρέπει να θέσει υπό έλεγχο κανείς τον εαυτό του για να διαπιστώσει αν είναι προορισμένος για ανεξαρτησία και διοίκηση- και πρέπει να το κάνει αυτό την κατάλληλη στιγμή. Δεν πρέπει να αποφύγει κανείς τους ελέγχους του, αν και ίσως να είναι το πιο επικίνδυνο παιχνίδι που μπορεί να παίξει κανείς, και τελικά είναι έλεγχοι που γίνονται μπροστά σε μας ως μάρτυρες και σε κανέναν άλλο δικαστή.

Να μην προσκολλόμαστε σε ένα πρόσωπο: κι ας είναι το πιο αγαπημένο — κάθε πρόσωπο είναι μια φυλακή και μαζί μια γωνιά.

Να μην προσκολλόμαστε σε μια πατρίδα: κι ας είναι η πιο βασανισμένη κι ας χρειάζεται επειγόντως βοήθεια — είναι ήδη λιγότερο δύσκολο να αποκόψει κανείς την καρδιά του από μια θριαμβεύουσα πατρίδα.

Να μην προσκολλόμαστε σε ένα αίσθημα οίκτου: έστω κι αν πρόκειται για ανώτερους ανθρώπους των οποίων το σπάνιο μαρτύριο και την αίσθηση του αβοήθητου μπορέσαμε να δούμε κατά τύχη.

Να μην προσκολλόμαστε σε μια επιστήμη: έστω κι αν μας γοητεύει με τις πιο πολύτιμες ανακαλύψεις που φαινομενικά κρατήθηκαν για μας.

Να μην προσκολλόμαστε στην ίδια μας την απόσπαση, σ' εκείνο το φιλήδονο ξεμάκρεμα και ξένωση του πουλιού, που πετά ολοένα και περισσότερο στα ύψη, ώστε να βλέπει ολοένα και περισσότερα πράγματα κάτω του — ο κίνδυνος εκείνου που πετάει.

Να μην προσκολλόμαστε στις ίδιες μας τις αρετές και να γινόμαστε ως σύνολο θύματα κάποιου μέρους του εαυτού μας, για παράδειγμα της «φιλοξενίας» μας, που είναι ο κίνδυνος των κινδύνων για ανώτερες και πλούσιες ψυχές, οι οποίες ξοδεύονται σπάταλα, σχεδόν αδιάφορα, και φέρνουν την αρετή της γενναιοδωρίας στο σημείο να γίνει ελάττωμα.

Πρέπει να ξέρουμε πώς να συντηρούμε τους εαυτούς μας: αυτή είναι η καλύτερη δοκιμή της ανεξαρτησίας.

Friedrich Wilhelm Nietzsche, Πέρα από το καλό και το κακό

Περί απόφασης και αποτελεσματικότητας

«Στα 15 μου κυριεύτηκα από την επιθυμία να μελετήσω, στα 30 στάθηκα στα πόδια μου, στα 40 δεν είχα πια αμφιβολίες, στα 50 γνώριζα την Ουράνια εντολή, στα 60 το αυτί μου είχε ασκηθεί να την ακούει, στα 70 μπορούσα να ακολουθώ ό,τι επιθυμούσε η καρδιά μου χωρίς να παραβαίνω τους κανόνες.» -Κομφούκιος 6ος αι. π.Χ. (Ανάλεκτα 2,2).

Υπάρχουν άνθρωποι που δείχνουν να τα καταφέρνουν καλά στη ζωή τους. Η επιτυχία (επί της τύχης) δεν θα πρέπει να μπαίνει όμως μέσα στα στενά πλαίσια που πολλά βιβλία εκλαϊκευμένης ψυχολογίας δίνουν στον όρο. Η επιτυχία δεν έχει να κάνει με κάτι το οποίο δίνεται από κάπου έξω (π.χ. το πρότυπο ζωής του Cosmopolitan) αλλά με το ίδιο το νόημα και τις αυστηρά προσωπικές επιθυμίες του υποκειμένου.

Η ανεύρεση της προσωπικής επιθυμίας (πράγμα όχι και τόσο εύκολο για πολλούς) σημαίνει και την έναρξη της ενήλικης ζωής και έχει ως αποτέλεσμα την κατασκευή ενός στόχου προς επίτευξη. Η ύπαρξη των στόχων είναι και αυτή που δίνει στη ζωή ουσία και ταυτόχρονα κινητοποιεί τη δράση. Δίνει νόημα στο πρωινό ξύπνημα και τη νέα μέρα που ξεκινά και ο άνθρωπος δεν λειτουργεί ως ρομπότ που εκτελεί μηχανιστικά λειτουργίες επιβίωσης.

Όλη αυτή η διεργασία, ο δρόμος προς, και η επίτευξη του στόχου φαίνεται να συνδέεται άμεσα με το αίσθημα ευτυχίας που κάποιος νοιώθει. Μέσα σε αυτόν τον προσωπικό δρόμο το υποκείμενο έρχεται αντιμέτωπο με τη λήψη αποφάσεων, άλλοτε ευκολότερων κι άλλοτε δυσκολότερων, αποφάσεις που θα κρίνουν και την αποτελεσματικότητα, δηλαδή την εκπλήρωση της επιθυμίας και την κατάκτηση του στόχου.

Η αποτελεσματικότητα, λοιπόν, σχετίζεται άμεσα με τις αποφάσεις που παίρνουμε καθημερινά και με την ευκολία που γίνεται αυτό. Η αποπεράτωση των εκκρεμών υποθέσεων συνοδεύεται από ικανοποίηση και την αίσθηση ότι η ζωή προχωρά με το τιμόνι της στα χέρια του ατόμου που λαμβάνει αποφάσεις για ό,τι το αφορά, σχέσεις, δουλειά, τόπο διαμονής, αλλά και πράγματα πιο απλά, όπως τα ρούχα που θα φορέσει, ή πού θα επιλέξει να πάει διακοπές.

Θα λέγαμε γενικότερα ότι αποτελεσματικός είναι κάποιος που μπορεί να φέρει σε πέρας μία εργασία, μία υπόθεση, ένα πρόβλημα, να υπερνικήσει ένα εμπόδιο που θα σταθεί στον δρόμο του. Σε οποιαδήποτε από αυτές τις συνθήκες έχει να επιλέξει ανάμεσα σε πολλούς δυνητικούς δρόμους και χρειάζεται να πάρει μία απόφαση προκειμένου να συνεχίσει την πορεία του.

Αν παρατηρήσετε γύρω σας, θα δείτε πολλούς ανθρώπους που δυσκολεύονται υπερβολικά να πάρουν μία απόφαση, ίσως να ανήκετε και εσείς σε αυτή την κατηγορία. Η δυσκολία αυτή σχετίζεται κυρίως με το φόβο του λάθους, μέσα από μία λανθασμένη απόφαση, όταν υπάρχουν περισσότερες από μία επιλογές.

Σκεφτείτε πόσο περισσότερο μεγαλώνει αυτή η δυσκολία όταν το υποκείμενο έχει μεγαλώσει μέσα σε ένα περιβάλλον όπου δεν υπάρχει ανοχή στα λάθη. Επιρρεπή σε αυτή την περίπτωση είναι συχνά παιδιά των οποίων οι γονείς είχαν χαμηλή ανοχή στο λάθος του παιδιού. Το αποτέλεσμα μίας τέτοιας διαπαιδαγώγησης είναι ο δισταγμός μπροστά στις αποφάσεις και το βαρύ αίσθημα αποτυχίας όταν γίνει λάθος.

Μία άλλη αιτία δυσκολίας λήψης απόφασης είναι η ύπαρξη αντίθετων συναισθημάτων ταυτόχρονα (δηλ. η αμφιθυμία). Αυτή η συναισθηματική κατάσταση, για τον Φρόυντ σχετίζεται με το ένστικτο του θανάτου, έχει ως αποτέλεσμα την καθήλωση του ατόμου μπροστά σε οποιαδήποτε απόφαση, ιδιαίτερα σε αυτές που κάτι κερδίζει και κάτι χάνει.

Η αμφιθυμία μπορεί να εμφανιστεί μπροστά σε ένα δύσκολο δίλημμα και να καθηλώσει τον άνθρωπο για κάποιο χρόνο στην ακινησία στην οποία υπολογίζει τα θετικά και τα αρνητικά κάθε δυνατού δρόμου (απόφασης) που καλείται να επιλέξει. Αυτό βιώνεται ως βασανιστικό, καθώς η ψυχική σύγκρουση ανάμεσα στα δύο αντίθετα ή διαφορετικά συναισθήματα απαιτεί μεγάλα ψυχικά αποθέματα και οδηγεί σε μεγάλη κόπωση το υποκείμενο.

Η αμφιθυμία μπορεί να είναι και μία συναισθηματική κατάσταση οικεία για το υποκείμενο. Εμφανίζεται δηλαδή συχνά, ακόμη και σε περιπτώσεις μικρής βαρύτητας, όπου η λήψη μίας απόφασης δεν σχετίζεται με κάποιο διακύβευμα υψηλού κόστους. Η αμφιθυμία ως στοιχείο προσωπικότητας είναι συνυφασμένη με την εξάρτηση, αφού το άτομο ακινητοποιείται, μένοντας προσκολλημένο στο σημείο που βρίσκεται μην μπορώντας να πάρει μία απόφαση.

Έτσι, η ίδια η αναποτελεσματικότητα σχετίζεται πρωτίστως με την εξάρτηση. Η ίδια η λέξη αποτελεσματικός, συμπεριλαμβάνει το τέλος (που σημαίνει τόσο σκοπός, όσο και τέλος).
Όπως ξέρουμε το βασικό στοιχείο της εξάρτησης είναι η δυσκολία αποχωρισμών, με κυριότερη την δυσκολία αποχωρισμού από τη μητέρα (που χαρακτηρίζεται ως η εγγύτερη σχέση των πρώτων τουλάχιστον χρόνων ζωής).

Αλλά ας δούμε αυτή την δυσκολία του αποχωρισμού σε σχέση με τη λήψη απόφασης.

Κάθε φορά που καλούμαστε να πάρουμε μία απόφαση, επιλέγουμε έναν δρόμο, αφήνοντας τους άλλους πίσω. Για να μπορεί να γίνει αυτό, το υποκείμενο έρχεται αναπόφευκτα σε επαφή με την απώλεια και ένα μικρό πένθος για αυτό που αφήνει όταν δεν το επιλέγει.

Έτσι, όταν κάποιος χαρακτηρίζεται από εξαρτητική συμπεριφορά, δυσκολεύεται πολύ να αποφασίσει. Οι αποφάσεις καθορίζουν την πορεία της ζωής αλλά και συμβάλλουν στην συνεχή αναδιαμόρφωση της ταυτότητας. Οι αποφάσεις είναι αυτές που μας βάζουν αντιμέτωπους με την προσωπική ευθύνη, αφού εμείς καλούμαστε να τις πάρουμε. Τελικά είναι μέσα από τις προσωπικές αυτές επιλογές που ωριμάζουμε και διαμορφωνόμαστε.

Όσο δεν λαμβάνεται μία απόφαση, τόσο το άτομο είναι κολλημένο στο κέντρο ενός σταυροδρομιού το οποίο είναι περιτριγυρισμένο από διαφορετικούς δρόμους. Και δεν θα ήταν βλαβερό αυτό αν ο χρόνος έπαυε να υπάρχει κι αν οι υπόλοιποι γύρω μας είχαν την ίδια στάση με μας. Και επειδή τα πάντα ρει, ακόμη κι αν κάποιος δεν το θέλει, η λύση θα έρθει απ’ έξω αλλά τις περισσότερες φορές δεν είναι προς όφελος της ζωής του υποκειμένου, συχνότερα δε είναι καταστροφική για το μέλλον του.

Σίγουρα η λήψη μίας απόφασης, ακόμη κι αν αποδειχθεί ότι ήταν λάθος εκ των υστέρων, είναι καλύτερη από τη μη λήψη απόφασης. Κι αυτό γιατί στην πρώτη περίπτωση τα πράγματα κινούνται από το ίδιο το άτομο και δεν μπορεί συνεχώς να παίρνει λάθος αποφάσεις, ενώ στη δεύτερη περίπτωση το υποκείμενο έχει την αίσθηση ότι δεν ελέγχει τη ζωή του και μένει ακινητοποιημένο στην κατάσταση που ήδη βρίσκεται περιμένοντας τη λύση απ' έξω. Σκεφτείτε με πόσο μεγάλες δόσεις απογοήτευσης και ματαιότητας τροφοδοτεί κάποιος τον εαυτό του, μέσα από μία τέτοια στάση.

Φυσικά και δεν είναι απαραίτητο να κινούμαστε συνεχώς. Η παραμονή όμως σε μία κατάσταση θα πρέπει να έχει προκύψει από μία απόφαση, μία επιθυμία κι όχι από αδυναμία λήψης απόφασης.

Στα είκοσι, ο καθένας νομίζει ότι μπορεί να κάνει τα πάντα. Όλος ο χρόνος είναι μπροστά και όλες οι επιλογές ανοιχτές. Αργότερα καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να τα κάνει όλα, τα περισσότερα μάλιστα δεν θα τα κάνει ποτέ. Αυτή η ματαίωση, αυτός ο αποχαιρετισμός των δρόμων που ποτέ δεν θα ταξιδευτούν, ανοίγει ένα νέο κύκλο, το δρόμο για την προσωπική κατασκευή της ζωής και τη συνεχή αναδιαμόρφωση της ταυτότητας. Έτσι, ευτυχώς, δεν είμαστε όλοι ίδιοι, θα ήταν εξαιρετικά βαρετό...

Η φιλία είναι το θεμέλιο της αγάπης

Μπορείς να έχεις φιλία χωρίς σχέση, αλλά δεν μπορείς να έχεις σχέση χωρίς φιλία. Και όπως είπε κάποτε και ο Φρίντριχ Νίτσε: «Δεν είναι η έλλειψη αγάπης, αλλά η έλλειψη φιλίας που κάνει δυστυχισμένους τους γάμους». Αυτή η ιδέα χρησιμεύει για να μας διδάξει τη σημασία της οικοδόμησης του θεμέλιου για την ευτυχία που εκτείνεται στην ίδια τη φιλία.

Ακολουθούν λοιπόν 7 λόγοι για τους οποίους οι ισχυρότερες σχέσεις χτίζονται πάνω στα θεμέλια της φιλίας:

1: Οι φίλοι βλέπουν (και αποδέχονται) όλες τις πλευρές ο ένας του άλλου.

Όταν βγαίνουμε ραντεβού, συνήθως θέλουμε να δείξουμε σε κάποιον μόνο τον καλύτερο εαυτό μας. Φαινόμαστε ευγενικοί, συμπεριφερόμαστε καλά και έχουμε καλούς τρόπους. Φυσικά, θα πρέπει να προσπαθούμε συνεχώς να είμαστε αυτά τα πράγματα όσο πιο συχνά γίνεται ανθρωπίνως, αλλά το γεγονός είναι ότι όλοι θα έχουμε και κακές μέρες. Αγχωνόμαστε, αρρωσταίνουμε, αντιμετωπίζουμε προκλήσεις. Η ζωή μας ακολουθεί καμπύλες — και το να περιμένουμε να είμαστε λαμπεροί εξωτερικά κάθε δευτερόλεπτο και κάθε μέρα δεν είναι μόνο ρεαλιστικό, αλλά είναι και ανέντιμο.

Δεν έχει σημασία όταν γυρνάτε στο κρεβάτι χωρίς μακιγιάζ, με πυρετό και πρησμένα μάτια – ένας αληθινός φίλος θα σας αγαπήσει και θα σας φροντίσει το ίδιο. Κάποιος που ασχολείται μόνο με το σεξ ή μιλάει με τσαμπουκά, δεν θα το κάνει.

2: Οι φίλοι διασκεδάζουν μαζί ό,τι κι αν γίνει.

Θα μαζευτείτε με τον καλύτερό σας φίλο αυτό το Σαββατοκύριακο — ω όχι! Τι θα κάνεις; Πού θα πάτε για δείπνο; Τι ταινία θα δεις; Πώς θα επιβιώσετε μαζί με την 4ωρη οδήγηση στο αυτοκίνητο; Αυτές οι ερωτήσεις δεν σας ανησυχούν ποτέ όταν πρόκειται να περάσετε χρόνο με έναν φίλο, γιατί δεν έχει σημασία τι κάνετε, αρκεί να είστε μαζί όταν το κάνετε.

3: Οι φίλοι είναι άνετοι μεταξύ τους.

Η άνεση είναι μια δύσκολη ιδέα, γιατί δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να νιώθουμε πολύ άνετα σε οποιαδήποτε σχέση, ανεξάρτητα από το πόσο καιρό είμαστε μαζί. Εάν συμβεί αυτό, τελικά μεταβαίνουμε σε εφησυχασμό, και αυτό είναι το έδαφος που είναι κενό από ενέργεια, ρομαντισμό ή ενθουσιασμό. Δεν μπορούμε να πέσουμε σε αυτή την παγίδα, αλλά υπάρχει και ένα καλό είδος άνεσης. Το είδος που έρχεται με τη φιλία.

Αυτό το καλό είδος άνεσης είναι απαραίτητο για να είστε ειλικρινείς και ανοιχτοί ο ένας με τον άλλον. Αυτό το χρειαζόμαστε για να αποκαλύψουμε μυστικά. Όνειρα. Επιθυμίες. Φόβοι και ανασφάλειες. Χρειαζόμαστε αυτό το είδος άνεσης για να μπορούμε απλώς να καθόμαστε ο ένας με τον άλλον σιωπηλοί και να μην νιώθουμε μια ενοχλητική παρόρμηση να πούμε ή να κάνουμε κάτι για να σπάσουμε τη σιωπή. Αυτό το είδος άνεσης υπάρχει μόνο όταν χτίζεται μια φιλία, όχι όταν ξοδεύουμε τον χρόνο μας προσπαθώντας να εντυπωσιάσουμε ο ένας τον άλλον και να μην του/της δείξουμε ποιοι πραγματικά είμαστε.

4: Οι φίλοι κάνουν σπουδαίους συμπαίκτες.

Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι είστε προσκεκλημένοι σε μια εκπομπή παιχνιδιού και καλείστε να επιλέξετε συμπαίκτη, αλλά δεν επιτρέπεται να επιλέξετε ένα μέλος της οικογένειας. Πού είναι το πρώτο μέρος που σκέφτεστε; Στους φίλους σου φυσικά. Δεν είναι σαν να πρόκειται να διαλέξετε ένα τυχαίο άτομο εκτός δρόμου — αλλά το περισσότερο είναι ότι οι φίλοι σας ξέρουν πώς σκέφτεστε και εσείς ξέρετε πώς σκέφτονται. Μπορείτε να εργαστείτε μαζί και να εξισορροπήσετε ο ένας τα δυνατά σημεία του άλλου.

Η πραγματικότητα είναι ότι αυτό μπορεί να συμβεί σε μεγάλο μέρος της ζωής. Θα έρθετε αντιμέτωποι με προβλήματα και προκλήσεις που πρέπει να καταλάβετε μαζί. Ακόμη και τακτικές καθημερινές εργασίες, όπως να ταιριάξετε τα χρονοδιαγράμματα σας και το να καταλάβετε ποιος θα πάρει τα παιδιά από την προπόνηση ποδοσφαίρου ποια μέρα, ποιος θα έχει έτοιμο δείπνο και ποιος θα πάει τον σκύλο στον κτηνίατρο — γίνονται ένα τεράστιο παζλ που χρειάζονται δύο άνθρωποι να συνεργαστούν για να τα λύσετε.

5: Οι φίλοι είναι πάντα ειλικρινείς μαζί σου.

Ας είμαστε ειλικρινείς σχετικά με αυτό – κάποιος που πάντα θα χαμογελά και θα λέει πάντα εντάξει, ποτέ δεν θα είναι ειλικρινής μαζί σας όταν το χρειάζεστε. Ποτέ δεν θα μπορέσουν να σας δώσουν εποικοδομητική ανατροφοδότηση ή να πουν κάτι που θα υπαινίσσεται ότι δεν έχετε πλήρως κατανοήσει όλες τις πτυχές της ζωής.

Κανένα άτομο δεν κερδίζει σε τέτοιες καταστάσεις. Δεν κερδίζεις γιατί αν θέλεις να βελτιωθείς πραγματικά σε έναν τομέα της ζωής και σου λέει ο άλλος πάντα ότι όλα πάνε καλά, δεν μπορείς ποτέ να αναπτυχθείς. Επίσης, δεν κερδίζουν ποτέ γιατί αν δεν είναι όλα πραγματικά καλά, τότε δεν θα μάθετε ποτέ τι θα κάνει τον σύντροφό σας πιο ευτυχισμένο και επομένως δεν θα μπορέσετε ποτέ να το δουλέψετε. Το να έχετε αυτό το είδος ειλικρίνειας είναι απαραίτητο για μια σχέση – απλά να έχετε πάντα στο μυαλό σας ότι οι φίλοι δεν είναι ποτέ εξευτελιστικοί ή αποθαρρυντικοί. Πρόκειται για θετική, εποικοδομητική ανατροφοδότηση.

6: Η φιλία διαρκεί μια ζωή.

Είχατε ποτέ έναν φίλο που μπορείτε να περάσετε εβδομάδες, μήνες ή ακόμα και χρόνια χωρίς να τον δείτε – αλλά όταν τελικά συναντηθείτε ξανά είναι σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα; Φανταστείτε αυτό το είδος εγγύτητας, αυτό το είδος της κατανόησης, αυτό το είδος της άνεσης, με κάποιον που είστε επίσης και ερωτευμένοι.

Είναι αυτονόητο ότι προφανώς δεν θα περάσετε εβδομάδες, μήνες ή χρόνια χωρίς να δείτε τον άλλον σας σύντροφο – αλλά η κατανοητή, αμοιβαία αισθητή μακροζωία της σχέσης σας παρέχει και στους δύο ένα ασφαλές, σταθερό συναίσθημα που παρέχει την άνεση να τον γνωρίσετε.

7: Ένας φίλος θα σταθεί δίπλα σου ό,τι κι αν γίνει.

Όταν είσαι φίλος με κάποιον, δεν είσαι φίλος μαζί του μόνο όταν τα πράγματα είναι υπέροχα. Στέκεστε δίπλα τους όταν σας χρειάζονται για υποστήριξη όπως κάνουν για εσάς σε αντάλλαγμα. Αυτός είναι ο τύπος ακλόνητης αγάπης που χρειάζεται μια σχέση για να ευδοκιμήσει και μακροπρόθεσμα. Το να βάλετε τα τούβλα της φιλίας ως θεμέλιο είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να διασφαλίσετε ότι αυτό το άτομο θα είναι εκεί για εσάς όταν φουρτουνιάζουν τα νερά της ζωής.

Μπορείς λοιπόν να έχεις φιλία χωρίς σχέση, αλλά δεν μπορείς να έχεις σχέση χωρίς φιλία.

Η κατάθλιψη είναι η προσπάθεια της ψυχής να μας μιλήσει δυνατά

Μήπως αποφεύγουμε την πραγματική επαφή με τον εαυτό μας; Μήπως κωφεύουμε όταν η ψυχή μας μιλάει γι’ αυτό που την ταλαιπωρεί;

Δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν, ο Ιπποκράτης την αποκάλεσε μελαγχολία. Σήμερα ο αριθμός των ατόμων που πάσχουν από κατάθλιψη, εκτιμάται ότι ξεπερνά τα εκατό εκατομμύρια. Η κατάθλιψη δεν κάνει διακρίσεις και η κοινωνική θέση ή ο πλούτος δεν την αναχαιτίζουν. Τι είναι η κατάθλιψη και πώς τη διακρίνουμε από την έντονη θλίψη ή τη μελαγχολία; Πώς προκαλείται, πώς αναγνωρίζεται και ποιοι μύθοι την πλαισιώνουν;

Η ”ανηδονία”, δηλαδή η αδυναμία για άντληση ευχαρίστησης, μαζί με το άγχος και το φόβο, τη λύπη και την ενοχή, το θυμό και την ντροπή που τη συνοδεύουν, αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό της. Ο όρος Κατάθλιψη στην Ψυχιατρική υποδηλώνει μια συγκεκριμένη νόσο, δηλαδή μια διαταραχή η οποία προκαλεί έναν συνδυασμό συμπτωμάτων που δεν συναντάται σε άλλη νόσο και γι’ αυτό ονομάζεται σύνδρομο. Ένα από τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου της κατάθλιψης είναι και η άσχημη διάθεση και γι’ αυτό το σύνδρομο ονομάστηκε έτσι. Δεν είναι όμως το μοναδικό ενώ μερικές φορές μπορεί και να απουσιάζει. 

Σα ”νόσος”, η κατάθλιψη έχει κάποιους προδιαθεσικούς και αιτιολογικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή της, μια συγκεκριμένη πορεία, πρόγνωση και θεραπεία. Είναι η ψυχική διαταραχή που εμφανίζεται συχνότερα. Ένα στα δέκα άτομα θα νοσήσει από κατάθλιψη κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής του. Από επιδημιολογικές έρευνες υπολογίζεται ότι το 6% περίπου του γενικού πληθυσμού πάσχει από κατάθλιψη, η οποία καταλαμβάνει σήμερα την τέταρτη θέση και υπολογίζεται ότι θα αναρριχηθεί στην 2η θέση της κατάταξης μέχρι το 2020. Η κατάθλιψη εμφανίζεται συχνότερα στους άγαμους, τους διαζευγμένους και τους κατοίκους αγροτικών περιοχών.

Σχεδόν οι μισές από όλες τις περιπτώσεις κατάθλιψης δεν αναγνωρίζονται και δεν υποβάλλονται σε θεραπεία ενώ ένα ποσοστό 10% περίπου των καταθλιπτικών ασθενών αυτοκτονούν. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, από τα 15 έως τα 70 χρόνια, η έναρξή της, όμως, τοποθετείται συνήθως στη μέση ηλικία.

Τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί ότι εμφανίζεται ολοένα και συχνότερα στην εφηβική ηλικία ή την πρώιμη ενήλικη ζωή. Τα καταθλιπτικά επεισόδια που συμβαίνουν σ’ αυτές τις ηλικιακές ομάδες έχουν ενοχοποιηθεί για την αυξημένη χρήση αλκοόλ ή άλλων ψυχοδραστικών ουσιών κι ενώ με τα σύγχρονα θεραπευτικά μέσα μπορεί να αντιμετωπιστούν μόνο το 10-25% των πασχόντων υποβάλλονται σε θεραπευτική αγωγή. Οι γυναίκες υποφέρουν από κατάθλιψη, σ’ όλες τις χώρες του κόσμου, δύο φορές συχνότερα από τους άνδρες. Έχει διαπιστωθεί ότι στη διάρκεια της ζωής τους, οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και τα διαφορετικά στρεσογόνα γεγονότα ζωής στα οποία εκτίθενται, διαμορφώνουν υψηλά ποσοστά καταθλιπτικών επεισοδίων.

Η πολυμορφία με την οποία εμφανίζεται, η άτυπη πολλές φορές συμπτωματολογία της, η ικανότητά της να ”υποδύεται” και να ”μιμείται” οποιαδήποτε νόσο ξεγελούν πολλές φορές ακόμα και τους ειδικούς.

Επιπλέον, η προκατάληψη και ο στιγματισμός που συνοδεύουν τις ψυχικές διαταραχές αποθαρρύνουν ή αποτρέπουν τους πάσχοντες να απευθυνθούν στους ειδικούς. Γι’ αυτόν το λόγο συχνά δεν αναγνωρίζεται και δεν αντιμετωπίζεται θεραπευτικά ως μια νόσος που μπορεί να επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις στην προσωπική ζωή του ατόμου, πχ κατάχρηση ή εξάρτηση από ουσίες, αλλά και στις οικογενειακές σχέσεις και τις επαγγελματικές του δραστηριότητες.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ, πως η κατάθλιψη είναι η νόσος που συχνότερα από οποιαδήποτε άλλη μπορεί να οδηγήσει στην αυτοκτονία. Ένας στους δέκα ασθενείς επιλέγει την αυτοκτονία ως λύση στον ψυχικό πόνο που τον κατακλύζει και τα αδιέξοδα που θεωρεί ότι τον περιβάλλουν.

Ο τρόπος σκέψης και αντιμετώπισης των καταστάσεων που αντιμετωπίζουμε καθημερινά, είναι καθοριστικό στοιχείο για τη γένεση της κατάθλιψης. Οι αρνητικές σκέψεις που μπορεί να έχει ένας άνθρωπος για τον εαυτό του, η ασταμάτητη αυστηρή αυτοκριτική και οι απαισιόδοξες προβλέψεις του για το μέλλον, επηρεάζουν την αντίληψη του για το πώς πραγματικά είναι η δική του ζωή. Συχνά οι άνθρωποι με κατάθλιψη, λόγω ενός συγκεκριμένου τρόπου σκέψης, ενώ έχουν πετύχει κάτι πολύ σημαντικό, στην ουσία το βιώνουν ως μια αποτυχία ή ένα πισωγύρισμα. Θεωρούν ένα εμπόδιο ή μια δυσκολία σαν μια προσωπική αποτυχία.

Η απαισιόδοξη αυτή προσέγγιση, τους κάνει να τα βλέπουν όλα μαύρα και ανέλπιδα. Έστω κι αν είναι επιτυχημένοι και έχουν αξιοζήλευτα αποτελέσματα στη ζωή, εντούτοις εγκλωβίζονται σε μια παγίδα αρνητικών σκέψεων που τους βασανίζει οδηγώντας τους στα αδιέξοδα της κατάθλιψης. Οι σκέψεις μας έχουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της διάθεσης μας. Η τάση του να βλέπουμε περισσότερο την αρνητική μεριά των πραγμάτων παρά τα υπόλοιπα, μπορεί να φτάσει στο σημείο που να απομακρύνει κάθε χαρά από τη ζωή μας.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως πως αισθήματα θλίψης, στενοχώριας και απογοήτευσης είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους. Όλοι αισθανόμαστε απογοήτευση μετά από μια αποτυχία ή θλίψη μετά από ένα χωρισμό ή μια απώλεια.

Τα αισθήματα αυτά είναι φυσιολογικά και δεν επηρεάζουν σημαντικά τη δυνατότητά μας να ανταποκρινόμαστε στις καθημερινές μας υποχρεώσεις. Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε ότι είναι και χρήσιμα στο βαθμό που μας βοηθούν να γνωρίσουμε καλύτερα κάποιες αδυναμίες του χαρακτήρα μας. Επομένως, η έντονη θλίψη είναι διαφορετική από το καταθλιπτικό συναίσθημα, το οποίο είναι επίμονο και συνεχές και συνοδεύει όλες τις πράξεις και δραστηριότητές μας ακόμα και τις επιτυχείς.

Εύλογα λοιπόν προκύπτει η ανάγκη αποσαφήνισης των συμπτωμάτων που διαμορφώνουν το σύνδρομο της κατάθλιψης. Η καταθλιπτική διάθεση, σχεδόν κάθε μέρα, η απώλεια του ενδιαφέροντος ή η μείωση της ευχαρίστησης από δραστηριότητες που άλλοτε μας ευχαριστούσαν είναι βασικά χαρακτηριστικά της κατάθλιψης αν είναι επίμονα και δεν υποχωρούν με θετική ενίσχυση και σκέψη.

Η μείωση ή αύξηση της όρεξης ή του βάρους, η αϋπνία ή υπερυπνία, σχεδόν καθημερινά, η εύκολη κόπωση ή απώλεια της ενεργητικότητας επίσης αξιολογούνται ως καταθλιπτικά συμπτώματα. Επιπλέον, η ψυχοκινητική ανησυχία, η ύπαρξη ενοχής και αναξιότητας, η δυσκολία στη συγκέντρωση, η βραδύτητα στη σκέψη και η δυσχέρεια στη λήψη των αποφάσεων αποτελούν συμπτώματα καθοριστικά για την διάγνωση αν επιμένουν συνεχώς και επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του ατόμου. Ο συνδυασμός τους με επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου ή ιδέες αυτοκαταστροφής, οριστικοποιούν σε μεγάλο βαθμό την παρουσία της κατάθλιψης.

Ωστόσο, κι ενώ συχνά από μόνοι μας μπορούμε να αντιληφθούμε πως πιθανά μας συμβαίνει, οι μύθοι που πλαισιώνουν την κατάθλιψη λειτουργούν ανασταλτικά ως προς την αναζήτηση και λήψη βοήθειας. Δεν είναι αλήθεια για παράδειγμα, ότι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα προκαλούν εθισμό και αλλάζουν την προσωπικότητα γιατί όταν η θεραπεία έχει ολοκληρωθεί, το άτομο, με την βοήθεια του γιατρού και του θεραπευτή, μπορεί να διακόψει τα φάρμακα, χωρίς να προκύψει κανένα πρόβλημα.

Δεν είναι αλήθεια ότι αν κάνουμε απλά υπομονή και περιμένουμε , η νόσος θα περάσει. Η κατάθλιψη μπορεί να μην υποχωρήσει από μόνη της και να διαρκέσει χρόνια ακριβώς επειδή δεν αντιμετωπίστηκε έγκαιρα. Είναι μύθος να θεωρούμε ότι εκδηλώνεται πάντα ως αντίδραση σ’ ένα τραυματικό ή δυσάρεστο γεγονός της ζωής, όπως το διαζύγιο, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου ή η απώλεια της εργασίας. Η κατάθλιψη μπορεί, πράγματι, να πυροδοτείται από δυσάρεστα ή τραυματικά γεγονότα ζωής, αλλά στην αιτιολογία της εμπλέκονται και βιολογικοί συντελεστές.

Είναι ολοφάνερο ότι λόγω της πολυπλοκότητας και της πολυμορφίας του συνδρόμου, η λήψη βοήθειας είναι απαραίτητη. Η θεραπεία είναι σε μεγάλο ποσοστό βέβαιη αν η κατάθλιψη διαγνωστεί έγκαιρα. Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να εγκλωβιζόμαστε στο φόβο ότι κάτι έχουμε και δεν θα γίνουμε ποτέ καλά.

Η κατάθλιψη δεν είναι κατάρα, όπως λέει ο Hillman, αλλά είναι η προσπάθεια της ψυχής να μας μιλήσει δυνατά γι’ αυτά που την τραυμάτισαν τόσο ώστε να λυπάται βαθιά.

Μας βοηθά να μαθαίνουμε και στέλνει το μήνυμα ότι χρειαζόμαστε βοήθεια και συμπαράσταση για να αντιμετωπίσουμε κάποιες δυσκολίες μας. Η αυτογνωσία που μπορεί να προκύψει μέσα από τη θεραπεία της, μας βοηθά να κάνουμε προσπάθειες να αλλάξουμε τον εαυτό μας ώστε να αποφεύγουμε στο μέλλον τις αρνητικές συνέπειες συμπεριφορών και γεγονότων. Τα πάντα είναι στο χέρι μας αρκεί να το απλώσουμε.

Είναι αλήθεια πως θα κάναμε τα πάντα για να μην μας συμβεί ακόμα και για να μην είμαστε θλιμμένοι. Μήπως όμως έτσι αποφεύγουμε την πραγματική επαφή με τον εαυτό μας; Μήπως κωφεύουμε όταν η ψυχή μας μιλάει γι’ αυτό που την ταλαιπωρεί;

Τα συναισθήματα, ακόμα και το καταθλιπτικό, μας επιτρέπουν τελικά να αντιμετωπίζουμε καλύτερα τις προκλήσεις της ζωής, να είμαστε πιο ανθεκτικοί και να πετυχαίνουμε περισσότερα πράγματα. Γιατί είναι αλήθεια πως ό,τι δεν μας σκοτώνει, μας κάνει πιο δυνατούς.

Ύψιστη σημασία έχει το τι πραγματικά θέλω να είμαι

Φοβάμαι την αγάπη, φοβάμαι μην ξανά πάθω τα ίδια, φοβάμαι μήπως πληγωθώ. Δεν φοβάσαι όμως το να μην ζεις;

Όλοι έχουμε ένα παρελθόν, κάτι μας έχει μείνει από αυτό καλό-κακό. Όμως, που εστιάζουμε αλήθεια; Και γιατί το παρελθόν να μας κάνει άδικους κριτές για το μέλλον ή για το παρόν;

Στην πραγματικότητα είναι στο χέρι μας το πότε θα εμπλακούμε με άλλα πρόσωπα και πως θα τους συμπεριφερθούμε. Όταν λοιπόν μαστίζει ο φόβος μέσα μας, δεν είναι κανένας υποχρεωμένος να είναι το αποκούμπι μας για να ξεπεράσουμε τα κατάλοιπα μας.

Δεν είναι ντροπή να παραδεχτούμε ότι κάτι συμβαίνει μέσα μας το οποίο δεν είναι και τόσο ευχάριστο. Είναι όμως ντροπή το να το σκεπάζουμε με ωραιοποιημένες ‘’κουβέρτες’’ και να παριστάνουμε πως όλα είναι εντάξει.

Ό,τι κάνουμε έχει αντίκτυπο, αν όχι άμεσα, ετεροχρονισμένα, πάντως έχει.

Ύψιστη σημασία έχει το τι πραγματικά θέλω να είμαι.

Χωρισμένος; Ή ελεύθερος για μια καινούρια αρχή και όπου με βγάλει;

Στεναχωρημένος; Ή συνειδητοποιημένος και πιο δυνατός για να συνεχίσω;

Θυμωμένος; Η γαλήνιος να αποδεχτώ μια κατάσταση και να συνεχίσω παρακάτω στη ροή της ζωής;

Εξαρτημένος; ή πραγματικά ελεύθερος;

Να λέω μεγάλα λόγια που δεν μπορώ να πραγματοποιήσω; Ή να μιλάω λιγότερο και να λέω αλήθεια αυτά που μπορώ να υποστηρίξω;

Να ξεκαθαρίζω τις καταστάσεις; Ή να τις αφήνω όπως είναι;

Να διεκδικώ αυτό που θέλω; Ή να το αφήνω να φύγει επειδή κάτι με τρομάζει;

Δεν είμαστε αιώνια με σάρκα και οστά, ζήσε στιγμές, διεκδίκησε, πάλεψε, συνέχισε, σεβάσου τον εαυτό σου και τους άλλους, αγάπησε, δημιούργησε με πάθος, αγκάλιασε, κάνε έρωτα. Όμως μη φοβάσαι, γιατί το μόνο που θα καταφέρεις θα είναι να γυρνάς μονίμως σε έναν φαύλο κύκλο και να δημιουργείς συνέχεια τις ίδιες απογοητεύσεις.

Η αρρώστια… του φόβου

Ο φόβος της αρρώστιας, μια κατάσταση σε κάποιο βαθμό φυσιολογική για τους περισσότερους ανθρώπους, μπορεί ξεπερνώντας κάποια όρια να μετατραπεί σε αρρώστια καθαυτή, γεγονός που παρατηρούμε γύρω μας ιδίως αυτή την εποχή.

Ο φόβος από μόνος του είναι γνωστό ότι αποδυναμώνει τον άνθρωπο πολλαπλά. Η επίδρασή του στον ψυχισμό, στην δύναμη, την αισιοδοξία και το κουράγιο μας είναι βέβαια προφανής. Αυτό που είναι ίσως λιγότερο προφανές αν και όχι άγνωστο σαν εμπειρία σε πολλούς, είναι ο τρόπος με τον οποίο ο φόβος επιδρά στο σώμα και στην κατάσταση της υγείας μας γενικά και στην κατάσταση του ανοσοποιητικού μας συστήματος ειδικότερα, όταν πρόκειται για την άμυνα του οργανισμού μας απέναντι στα συνηθισμένα προβλήματα.

Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον και πραγματικά τόσο επίκαιρο αυτό που έγραφε ο E. Bach ήδη στα 1931 σχετικά με το φόβο και την επίδρασή του στην υγεία και την αρρώστια:

“Στην εποχή μας ο φόβος της αρρώστιας έχει αναπτυχθεί τόσο που έχει γίνει μια μεγάλη δύναμη καταστροφής, επειδή ανοίγει την πόρτα σε εκείνα τα πράγματα που τρέμουμε και διευκολύνει το να μας συμβούν.

Ο φόβος στους τωρινούς καιρούς παίζει μεγάλο ρόλο στην ενδυνάμωση της αρρώστιας και η σύγχρονη επιστήμη έχει μεγαλώσει την κυριαρχία του τρόμου μέσα από τη διάδοση στο ευρύ κοινό των ανακαλύψεών της, που αποτελούν όμως καθαυτές μισές αλήθειες.

Οι γνώσεις σχετικά με τα βακτήρια και τους διάφορους ιούς που συνδέονται με την ασθένεια έχουν προκαλέσει τρομακτική ταραχή στο νου αμέτρητων ανθρώπων και ο τρόμος αυτός που δημιουργείται μέσα τους, τους καθιστά πιο ευάλωτους στο να νοσήσουν. Παρόλο όμως που κατώτερες μορφές ζωής, όπως τα βακτήρια, μπορούν να παίζουν ένα ρόλο ή να συνδέονται με τη σωματική ασθένεια, δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση όλη την αλήθεια σχετικά με το πρόβλημα, όπως μπορεί να αποδειχθεί επιστημονικά αλλά και μέσα από τα γεγονότα της καθημερινής εμπειρίας. Υπάρχει ένας παράγοντας τον οποίο η επιστήμη αδυνατεί να εξηγήσει με φυσικούς όρους και αυτός είναι το γιατί ορισμένοι άνθρωποι προσβάλλονται από την ασθένεια ενώ άλλοι όχι, παρόλο που όλοι υπόκεινται στις ίδιες πιθανότητες νόσησης. Ο υλισμός ξεχνά ότι υπάρχει ένας παράγοντας πάνω από το υλικό επίπεδο, ο οποίος καθορίζει το γιατί η ζωή προστατεύει ή αντίθετα αφήνει ευάλωτο κάποιον άνθρωπο απέναντι στην αρρώστια οποιασδήποτε μορφής.

Ο φόβος με την καταθλιπτογόνο του δράση στο νου μας, δημιουργώντας δυσαρμονία στα φυσικά και μαγνητικά μας σώματα, στρώνει το δρόμο στο να προσβληθούμε από βακτήρια, και αν τα βακτήρια και άλλες σχετικές φυσικές μορφές ήταν η μοναδική αιτία για αρρώστια, τότε πραγματικά θα υπήρχε πολύ λίγη ενθάρρυνση προκειμένου να μη φοβάται κανείς. Αλλά όταν συνειδητοποιούμε ότι ακόμη και στις χειρότερες επιδημίες μόνο ένα ποσοστό από αυτούς που εκτίθενται στη μόλυνση προσβάλλονται από την επιδημία, και καθώς έχουμε δει ήδη, η πραγματική αιτία της αρρώστιας βρίσκεται στην προσωπικότητά μας και είναι μέσα στα όρια του ελέγχου μας, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι μπορούμε να προχωράμε χωρίς τρόμο και άφοβοι, γνωρίζοντας ότι το γιατρικό βρίσκεται μέσα μας. Μπορούμε να βγάλουμε από το νου μας όλους τους φόβους των φυσικών αιτίων σαν αποκλειστικών λόγων για αρρώστια, γνωρίζοντας ότι ένα τέτοιο άγχος μας κάνει ευπρόσβλητους στην αρρώστια και ότι αν κατευθυνόμαστε προς το να φέρνουμε αρμονία στην προσωπικότητά μας δεν χρειάζεται να ανησυχούμε για την αρρώστια περισσότερο από όσο τρέμουμε στην ιδέα του να μας χτυπήσει ένας κεραυνός ή ένα κομμάτι από μετεωρίτη.”
Edward Bach: Heal Thyself

Εκτός από τον τομέα της υγείας όμως, η αρρώστια του φόβου επεκτείνεται και διηθεί τη ζωή μας σχετικά με ένα πλήθος ζητημάτων και καταστάσεων. Είναι σημαντικό να είμαστε αισιόδοξα ρεαλιστές και αγωνιστικοί απέναντι στα προβλήματά μας. Η απόφαση του να προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε αυτό που μας φοβίζει, ήδη από μόνη της αρχίζει να μειώνει το φόβο και να τον αντικαθιστά με δύναμη και γενναιότητα.

Βγαίνουμε έτσι από την κατάσταση της παθητικής αναμονής των όσων φοβόμαστε και μπαίνουμε στο ρόλο του υποκειμένου που δρα. Η ενέργειά μας, που με το φόβο εμφάνιζε τάσεις συρρίκνωσης, ανοίγοντας την πόρτα σε βλαπτικούς παράγοντες να ‘καταλάβουν τον χώρο’ μέσα μας, αρχίζει τώρα να δυναμώνει, να γεμίζει το σώμα μας και να ξεχειλίζει προς τα έξω. Συνειδητοποιούμε τη ζωή που υπάρχει μέσα μας και αυτό μας ενισχύει και μας γεμίζει κουράγιο.

Αδελφές ψυχές∙ η απόλυτη χημεία

Κρατά τις κλειδαριές που ταιριάζουν σε όλα σου τα κλειδιά, μα συνάμα και τα κλειδιά που χωράνε σε όλες σου τις κλειδαριές. Αδελφή ψυχή, η επιτομή μιας αγάπης, ενός έρωτα και μιας βαθιάς φιλίας. Είναι η δίδυμη φλόγα σου, ο φύλακας άγγελός σου.

Τυχεροί αυτοί που μέσα στη χαοτική μας ζωή τη συνάντησαν, τελικά. Στατιστικά σπάνιο, σχεδόν αδύνατο, λένε. Οι πιθανότητες αγγίζουν το ποτέ, άρα η επιτυχία είναι εξωπραγματική αν συμβεί. Ανατρέχοντας στο παρελθόν σου ψάχνεις διακαώς εκείνα τα στοιχεία που θα σε οδηγήσουν στη δική σου αδελφή ψυχή. Στον κλειδοκράτορά σου.

Αν υποθέσουμε ότι η ζωή μας είναι ένα μυθιστόρημα, οι χαρακτήρες του είναι πολλοί και διάφοροι. Γνωρίζουμε ανά κεφάλαια πολλούς ανθρώπους. Κάποιους τους συμπαθούμε αμέσως, άλλους όχι. Για άλλους αδιαφορούμε παντελώς κι άλλους τους κρατάμε κοντά μας για πάντα. Κάποιους τους ερωτευόμαστε και με άλλους γινόμαστε απλά αυτοκόλλητοι.

Ίσως και να μη συναντήθηκαν ακόμη οι δρόμοι σας. Στη σκέψη ότι μπορεί να έχεις ήδη γνωρίσει τη δική σου αδελφή ψυχή δίχως, όμως, να το συνειδητοποιήσεις γεμίζει το μυαλό σου με περιέργεια κι αμφιβολία. Κι αν έγινε, όντως, έτσι; Κατά γενική ομολογία οι αδελφές ψυχές συναντώνται σε φιλικό, μα κι ερωτικό επίπεδο. Ωστόσο μιας κι ο ρομαντισμός είναι αυτό που όλοι μας αποζητάμε όποια στιγμή φέρεις στο μυαλό σου την έννοια «αδελφή ψυχή» σίγουρα πρόκειται για κάτι πολύ δυνατό.

Δύο ψυχές που ενώνονται σε μία. Αυτή είναι η ατόφια ερμηνεία. Πώς θα αντιληφθεί το μυαλό σου αν έχεις συναντήσει αυτό το σπάνιο άτομο; Το νιώθεις αμέσως. Είναι τόσο έντονο που δεν έχεις άλλη επιλογή. Ευγενικό κι ήρεμο άγγιγμα. Οικειότητα σαν να γνωρίζεις αυτό το άτομο όλη σου τη ζωή.

Γνωρίζει πολλά για εσένα με έναν τρόπο μαγικό, ακαταλαβίστικο. Σου βγάζει μόνο αυθεντικότητα στη συμπεριφορά σου. Η συνάντηση; Θεϊκή! Η έλξη; Επίσης! Ποτέ δε συναντώνται δυο ψυχές αν δεν είναι απολύτως έτοιμες γι’ αυτό. Το σύμπαν, βλέπεις, ορίζει τους δικούς του κανόνες.

Το μυαλό σου ως τώρα πιθανότατα αρχίζει να καταλήγει κάπου, μα στάσου έχω κι άλλα να σου πω. Φιλία, έρωτας ή και τα δύο μαζί; Αρχικά δεν ξέρεις τι να αναζητήσεις. Πρόκειται για την απόλυτη ένωση, το ιδανικό σου ταίρι, ακόμη κι αν αναφερόμαστε σε απλή φιλία. Ίσως αναζητήσεις συντροφικότητα, αγάπη κι ολοκλήρωση. Μία λέξη είναι, όμως, αυτή που χαρακτηρίζει μια τέτοια σχέση: η χημεία.

Χημεία σωμάτων, όταν με ένα μόνο άγγιγμα οι αισθήσεις ηρεμούν. Χημεία μυαλών, όταν ο ένας συνεχίζει χωρίς να κατανοεί το πώς και το «γιατί» τις ιστορίες του άλλου. Χημεία συναισθημάτων, όταν τα βλέμματα που συναντώνται δεν έχουν ουδεμία αμφιβολία για αυτό που θα ζήσουν.

Την αδελφή ψυχή σου να την αποζητάς. Είναι το άτομο που μέσα του καθρεφτίζεσαι χωρίς να παραμορφώνεται το είδωλό σου. Δέχεσαι ό,τι σου λέει με τέτοιο σεβασμό που δεν μπορεί να εκφραστεί με λόγια. Χωρίς να κατανοείς το «γιατί» θέλεις να βελτιώνεσαι διαρκώς.

Οι συζητήσεις σας μοιάζουν να μην έχουν ποτέ τέλος κι αρχή. Ανιδιοτελής σχέση που καταδικάζει εγωιστικές τάσεις. Ο ένας δεν περιορίζει ποτέ τον άλλον. Η απόλυτη ελευθερία ανάμεσα σε δυο ανθρώπους. Σχήμα οξύμωρο∙ δέσμευση κι ελευθερία, όμως αυτό του δίνει το σπάνιο χαρακτήρα του.

Κατά τον Πλάτωνα η ψυχή μας έχει μνήμη. Έτσι όταν συναντήσεις τη δική σου αδελφή ψυχή θα το καταλάβεις. Θα μπορεί να απαντά στα εκατομμύρια ερωτήματά σου. Θα δέχεται το ανεξέλεγκτο γέλιο σου, τα δάκρυα χαράς, αλλά και λύπης. Θα κάνει μαζί σου συζητήσεις βαθιές, θα σε δέχεται όπως είσαι. Βόλτες στη βροχή κι αγκαλιές στη θάλασσα. Απόκοσμο και παρατραβηγμένο; Όσο κι η επιθυμία σου να το ζήσεις.

Erich Fromm: Συμπεριφερόμαστε στους ανθρώπους σαν να είναι αριθμοί

Η προσέγγισή μας στη ζωή γίνεται σήμερα ολοένα και πιο μηχανική. Ο βασικός στόχος μας είναι να παράγουμε πράγματα και στη διαδικασία αυτής της ειδωλολατρίας των πραγμάτων μεταμορφώνουμε τους εαυτούς μας σε εμπορεύματα. Συμπεριφερόμαστε στους ανθρώπους σαν να ήταν αριθμοί. Το ερώτημα εδώ δεν είναι κατά πόσο τους συμπεριφερόμαστε καλά και αν είναι καλοταϊσμένοι (μπορεί κανείς να συμπεριφέρεται καλά και στα αντικείμενα)- το ερώτημα είναι κατά πόσο οι άνθρωποι είναι πράγματα ή έμβια όντα. Οι άνθρωποι αγαπούν τα μηχανικά μαραφέτια περισσότερο από τα έμβια όντα. Προσεγγίζουμε τους ανθρώπους νοητικά-αφαιρετικά. Ενδιαφερόμαστε για τους ανθρώπους σαν αντικείμενα, τα κοινά τους χαρακτηριστικά, τους στατιστικούς κανόνες της μαζικής συμπεριφοράς, και όχι για τα ζωντανά άτομα.

Όλα αυτά συμβαδίζουν με τον συνεχώς αυξανόμενο ρόλο των γραφειοκρατικών μεθόδων. Σε τεράστια κέντρα παραγωγής, τεράστιες πόλεις, τεράστιες χώρες, οι άνθρωποι διοικούνται σαν να ήταν πράγματα- οι άνθρωποι και οι διοικητές τους μετασχηματίζονται σε πράγματα και υπακούν στους νόμους των πραγμάτων. Όμως ο προορισμός του ανθρώπου δεν είναι ένα πράγμα. Καταστρέφεται αν γίνει πράγμα- και προτού συμβεί αυτό, φτάνει σε απόγνωση και επιθυμεί να σκοτώσει κάθε ζωή.

Σε ένα γραφειοκρατικά οργανωμένο και συγκεντρωτικό βιομηχανισμό, οι προτιμήσεις χειραγωγούνται, ώστε οι άνθρωποι να καταναλώνουν όσο το δυνατόν περισσότερο και σε προβλέψιμες και προσοδοφόρες κατευθύνσεις. Η ευφυΐα και ο χαρακτήρας τους κανονικοποιείται από τον συνεχώς αυξανόμενο ρόλο των τεστ που επιλέγουν τους μέτριους και δειλούς σε σύγκριση με τους ευρηματικούς και τολμηρούς. Μάλιστα, ο γραφειοκρατικός-βιομηχανικός πολιτισμός, που έχει επικρατήσει στην Ευρώπη και στη βόρεια Αμερική, έχει δημιουργήσει έναν νέο τύπο ανθρώπου- μπορούμε να τον περιγράψουμε ως τον οργανωτικό άνθρωπο, ως τον αυτόματο άνθρωπο και ως τον homo mechanicus (μηχανικός άνθρωπος). Με αυτό εννοώ έναν άνθρωπο των “συσκευών” (gadget), που έλκεται βαθιά από οτιδήποτε μηχανικό και έχει μια τάση κατά οτιδήποτε ζωντανού. Είναι αλήθεια ότι ο βιολογικός και φυσιολογικός εξοπλισμός του ανθρώπου τον εφοδιάζει με τόσο ισχυρές σεξουαλικές παρορμήσεις, που ακόμη και ο homo mechanicus συνεχίζει να έχει σεξουαλικές επιθυμίες και να αποζητά γυναίκες. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ενδιαφέρον του για τις γυναίκες μειώνεται. Μια γελοιογραφία στην εφημερίδα New Yorker το υπέδειξε αυτό με πολύ κωμικό τρόπο. 

Μια πωλήτρια που προσπαθεί να πουλήσει μια συγκεκριμένη μάρκα αρώματος σε μια νεαρή πελάτισσα το προτείνει λέγοντας: “Μυρίζει σαν καινούριο σπορ αυτοκίνητο”. Πράγματι, κάθε παρατηρητής της ανθρώπινης συμπεριφοράς σήμερα θα επιβεβαιώσει ότι αυτό το σκίτσο είναι κάτι παραπάνω από ένα έξυπνο αστείο. Υπάρχει, όπως φαίνεται, μεγάλος αριθμός αντρών που ενδιαφέρονται περισσότερο για τα σπορ αυτοκίνητα, τις συσκευές τηλεόρασης και ραδιοφώνου, τα διαστημικά ταξίδια και ένα σωρό άλλα μαραφέτια, απ’ ό,τι για τις γυναίκες, την αγάπη, τη φύση, την τροφή- άντρες που διεγείρονται περισσότερο από τη μεταχείριση μη οργανικών, μηχανικών πραγμάτων παρά από τη ζωή. Δεν θα ήταν υπερβολικό ακόμη και να υποθέσουμε ότι ο homo mechanicus περισσότερο γοητεύεται και νιώθει υπερηφάνεια για συσκευές που μπορούν να σκοτώσουν εκατομμύρια ανθρώπους σε απόσταση αρκετών χιλιάδων χιλιομέτρων μέσα σε μερικά λεπτά, παρά αισθάνεται φόβο και θλίψη από την πιθανότητα μιας τέτοια μαζικής καταστροφής. Ο homo mechanicus συνεχίζει να απολαμβάνει το σεξ και το ποτό. Όμως όλες αυτές τις ηδονές τις αναζητά μέσα στο πλαίσιο αναφοράς του μηχανικού και του άβιου. Περιμένει ότι πρέπει να υπάρχει ένα κουμπί που, αν το πατήσει, θα φέρει ευτυχία, αγάπη, ικανοποίηση. (Πολλοί πηγαίνουν σε ψυχαναλυτή έχοντας την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να τους διδάξει πώς να βρουν αυτό το κουμπί.) Κοιτάζει τις γυναίκες όπως θα κοίταζε κανείς ένα αυτοκίνητο: ξέρει ποια είναι τα σωστά κουμπιά που πρέπει να πατήσει, απολαμβάνει τη δύναμη που έχει να την κάνει να “τρέξει” και παραμένει ένας ψυχρός παρατηρητής. Τον homo mechanicus τον ενδιαφέρει ολοένα και περισσότερο η μεταχείριση των μηχανών παρά η συμμετοχή και η αντίδραση στη ζωή. Έτσι, γίνεται αδιάφορος απέναντι στη ζωή.

Σκεφτείτε τον ρόλο που παίζει ο σκοτωμός στις διασκεδάσεις μας. Ο κινηματογράφος, τα κόμικς, οι εφημερίδες είναι τόσο συναρπαστικά, επειδή είναι γεμάτα με αναφορές καταστροφής, σαδισμό και βαρβαρότητα. Εκατομμύρια άνθρωποι ζουν μια ανιαρή αλλά άνετη ζωή- και τίποτα δεν τους συναρπάζει περισσότερο από το να παρακολουθούν ή να διαβάζουν για σκοτωμούς, είτε πρόκειται για έναν φόνο είτε για ένα μοιραίο ατύχημα σε έναν αυτοκινητιστικό αγώνα. Αυτό δεν αποτελεί ένδειξη για το πόσο βαθύ έχει γίνει ήδη αυτό το πάθος για τον θάνατο; Ή σκεφτείτε εκφράσεις όπως “μέχρι θανάτου” ή “πεθαίνω να” κάνω αυτό ή εκείνο ή την έκφραση “με σκοτώνει”. Σκεφτείτε την αδιαφορία για τη ζωή που εκδηλώνεται στα ποσοστά των τροχαίων ατυχημάτων.

Εν συντομία, η διανοητικοποίηση, η ποσοτικοποίηση, η αφαιρετικοποίηση, η γραφειοκρατικοποίηση και η πραγματικοποίηση – οι οποίες αποτελούν χαρακτηριστικά της σύγχρονης βιομηχανικής κοινωνίας- όταν εφαρμόζονται στους ανθρώπους, αντί στα πράγματα, δεν αποτελούν τις αρχές της ζωής αλλά της μηχανικής. Οι άνθρωποι που ζουν σε ένα τέτοιο σύστημα αναπτύσσουν αδιαφορία προς τη ζωή ή ακόμη και έλξη προς τον θάνατο. Οι ίδιοι δεν το αντιλαμβάνονται. Περνούν τις εξάψεις των συγκινήσεων για τις χαρές της ζωής και ζουν με την ψευδαίσθηση ότι είναι ζωντανοί όταν έχουν πολλά πράγματα στην κυριότητά τους ή προς χρήση. Η έλλειψη διαμαρτυρίας κατά του πυρηνικού πολέμου, οι συζητήσεις των “ατομολόγων” μας για το ισοζύγιο της ολοκληρωτικής ή σχεδόν ολοκληρωτικής καταστροφής δείχνει πόσο βαθιά έχουμε προχωρήσει ήδη στην “κοιλάδα της σκιάς του θανάτου”.

Erich Fromm, Η Καρδιά του Ανθρώπου

Οι άνθρωποι ενεργούν πριν να αποφασίσουν

Επειδή θέλουμε να πάμε εκεί όπου μας σπρώχνει ο άνεμος, πιστεύουμε ότι η κίνησή μας εξαρτάται αποκλειστικά από τη βούλησή μας. Όταν ο άνεμος μας σπρώχνει προς την αντίθετη κατεύθυνση, κατηγορούμε τον εαυτό μας για έλλειψη βούλησης και αυτοπειθαρχίας. Υπάρχουν όμως και φορές που επικρατεί γαλήνη ή ο άνεμος φυσάει ταυτόχρονα λίγο πολύ από παντού- κι εμείς βρισκόμαστε ανάμεσα σε αντίθετες επιθυμίες.

Σε μια τέτοια κατάσταση μπορούμε εξίσου να αισθανθούμε είτε ότι βασανιζόμαστε από ασυμβίβαστες επιθυμίες είτε ότι στερούμαστε κινήτρου είτε ότι είμαστε αναποφάσιστοι και αδιάφοροι. Αφού τίποτα δεν μας σπρώχνει προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, νομίζουμε ότι θα έπρεπε να ήμασταν ελεύθεροι να διαλέξουμε τη μία ή την άλλη. Έχουμε έτσι την εντύπωση πως διαθέτουμε ελευθερία βούλησης, πως μπορούμε να προχωρήσουμε ή να οπισθοχωρήσουμε, να δεχθούμε ή να αρνηθούμε, να πιούμε ή να φάμε, γιατί τελικά το ίδιο μας κάνει. Το να διαλέξουμε τη μία ή την άλλη από αυτές τις δυνατότητες φαίνεται να μην απαιτεί παρά μια μικρή προσπάθεια της θέλησής μας. Κι όμως, η κατάσταση αυτή δεν δείχνει την ελευθερία της βούλησής μας, αλλά την αναποφασιστικότητα των επιθυμιών μας. Και έχουμε κάθε λόγο να στοιχηματίσουμε πως, όταν καταλήγουμε να πάρουμε μια απόφαση, δεν είναι επειδή η θέλησή μας έκανε την επιλογή της, αλλά επειδή ο συσχετισμός δυνάμεων ανάμεσα στις αντίθετες επιθυμίες μας άλλαξε και κάποια από αυτές κατάφερε να επιβληθεί.

Πρόσφατα πειράματα στη νευροβιολογία επιβεβαιώνουν σημείο προς σημείο αυτό που ο Σπινόζα διαισθάνθηκε. Μελετώντας τις κινήσεις των νευρώνων σε άτομα που είχαν κληθεί να πάρουν μια απόφαση, ο Μπέντζαμιν Λάιμπετ απέδειξε ότι συνειδητοποιούμε πως παίρνουμε μια απόφαση μισό με ένα δευτερόλεπτο μετά την ανταλλαγή νευρο- διαβιβαστών, η οποία είναι η αιτία αυτής της απόφασης. Οι πραγματικές αποφάσεις μας λαμβάνονται εν αγνοία μας και ανεξάρτητα από το τι θέλουμε ή δεν θέλουμε. Η συνειδητή απόφαση -η προσπάθεια της βούλησης για την οποία τόσο πολύ καμαρώνουμε- έρχεται πολύ αργά ώστε να έχει την παραμικρή επίδραση στις ενέργειές μας· δεν είναι παρά ένα επιφαινόμενο, ο απόηχος ή ο ίσκιος των πραγματικών δυνάμεων που μας κάνουν να ενεργούμε. Άρα είχε δίκιο ο Σπινόζα όταν έγραφε πριν από τριακόσια και πλέον χρόνια:

Οι άνθρωποι σφάλλουν ως προς την πεποίθησή τους πως είναι ελεύθεροι, η οποία βασίζεται μόνο στο ότι έχουν συνείδηση των ενεργειών τους και άγνοια των αιτίων από τα οποία αυτές καθορίζονται. Άρα η ιδέα της ελευθερίας τους έγκειται στο ότι δεν γνωρίζουν κανένα αίτιο των ενεργειών τους. Διότι όταν λένε ότι οι ανθρώπινες ενέργειες εξαρτώνται από τη βούληση, δεν έχουν ιδέα για τι μιλάνε. Όλοι αγνοούν πράγματι τι είναι η βούληση και πώς κινητοποιεί το σώμα, ενώ όσοι διατυμπανίζουν άλλα και πλάθουν με το μυαλό τους έδρες και ενδιαιτήματα της ψυχής, προκαλούν συνήθως γέλιο ή αηδία.

ΣΤΩΪΚΟΙ ΚΑΙ ΣΤΩΪΚΙΣΜΟΣ: ΑΡΘΡΑ - Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΥΛΟΖΩΪΣΜΟΣ

Υλοζωϊσμός: Θεμελιώδης κοσμολογική αντίληψη του έθνους των Ελλήνων, κυρία και καθολική κατά την αρχαϊκή εποχή και, εν συνεχεία, βάση της Φιλοσοφίας των Ιώνων φυσικών φιλοσόφων (Θαλού, Αναξίμανδρου, Αναξιμένους, Ηρακλείτου, κ.ά.). Κατά τον Υλοζωϊσμό, τα πάντα είναι ύλη ζώσα και συνεπώς κάθε τι στη Φύση έχει, τουλάχιστον εν δυνάμει, ικανότητα για αίσθηση και, κατά προέκταση, για συνείδηση (σύμφωνα με την διατύπωση του Θαλού ο Κόσμος είναι όλος «έμψυχος και δαιμόνων πλήρης»).

Ο Υλοζωϊσμός, ερμηνεύει τα πολλαπλά φαινόμενα με μία και μόνο απλή αρχή, την υποκείμενη πρωταρχική ουσία που παραμένει άφθαρτη και αναλλοίωτη παρ’ όλες τις επιφανειακές της μεταβολές. Η «Φύσις» είναι άπειρος, υλική, αυτοεξελισσομένη και αεικίνητος δύναμη, η οποία αενάως και αυτομάτως γεννά τα συνθετικά της τμήματα, όσο και τις μεμονωμένες μορφές των όντων, το δε «σώμα» της, η Ύλη, είναι ζώσα και αυτάρκης υπόσταση, αιτία του ιδίου της του εαυτού, ένα «αυτοαίτιον» που συμπεριλαμβάνει εντός αυτού όλες τις δημιουργικές δυνάμεις και όλα τα μερικά αίτια της γενέσεως και διαλύσεως των πραγμάτων. Το «ενιαίον» του Κόσμου που διετύπωσε ο πρώτος Υλοζωϊσμός των Ιώνων φιλοσόφων, ο οποίοι εταύτισαν την Ψυχή με την Φύση («ΘΑΛΗΣ ΑΠΕΦΗΝΑΤΟ ΠΡΩΤΟΣ ΤΗΝ ΨΥΧΗΝ ΦΥΣΙΝ ΑΕΙΚΙΝΗΤΟΝ ΟΥΣΑΝ Ή ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΝ») εδέχθη αργότερα μία πρώτη επίθεση από τους Ελεάτες και, εν συνεχεία, την πολεμική των Πυθαγορείων και Πλατωνικών, οι οποίοι, προσπαθώντας να δώσουν κάποια ικανοποιητική απάντηση στο εμπειρικώς απρόσιτο θέμα του μετασχηματισμού της Ουσίας, εχώρισαν τον ενιαίο Κόσμο σε «πραγματικό» και «φαινομενικό», προκαλώντας έτσι τη διάσπαση της εννοίας της υλοζωϊστικής Ουσίας σε Ύλη και Ενέργεια (ή, Σώμα και Ψυχή) και την παρουσίαση της σχέσεως του ειδικού με το γενικό ως σχέση του «φαινομενικού» με το «πραγματικό», και, εν συνεχεία, οδηγώντας προς το γνωστό δίπολο πνευματοκρατία – υλισμός.

Ο Πλάτων, επιτίθεται στον Υλοζωϊσμό μη αποδεχόμενος το να μην έχει την απόλυτο προτεραιότητα η Ψυχή: «ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ ΓΑΡ Ο ΛΕΓΩΝ ΤΑΥΤΑ ΠΥΡ ΚΑΙ ΥΔΩΡ ΚΑΙ ΓΗΝ ΚΑΙ ΑΕΡΑ ΠΡΩΤΑ ΗΓΕΙΣΘΑΙ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ ΕΙΝΑΙ, ΚΑΙ ΤΗΝ ΦΥΣΙΝ ΟΝΟΜΑΖΕΙΝ ΤΑΥΤΑ ΑΥΤΑ, ΨΥΧΗΝ ΔΕ ΕΚ ΤΟΥΤΩΝ ΥΣΤΕΡΟΝ» («Νόμοι» 891 c). Τον Υλοζωϊσμό επανέφεραν με δυναμικό τρόπο στο κοσμολογικό και φιλοσοφικό προσκήνιο οι Στωϊκοί, από δε τους στοχαστές της Βαρβαρικής Εποχής, θεωρούνται Υλοζωϊστές οι Τζιορντάνο Μπρούνο (1548 – 1600), Ντιντερό και Ρομπινέ (1735 - 1820).

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: Ι. ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΛΗ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

4.5. Είμαστε βέβαιοι για κάτι;

Για τον Ηράκλειτο η φιλοσοφία συνίσταται στο βαθύτερο βλέμμα. Ένας κόσμος υπάρχει, και αυτός είναι ίδιος για όλους - η πραγματικότητα του φιλοσόφου δεν διαφέρει από την πραγματικότητα των άλλων ανθρώπων. Η διαρκής αλλαγή, ο πόλεμος και η έρις, όντως υπάρχουν. Ελάχιστοι όμως αντιλαμβάνονται ότι η διαρκής αλλαγή διέπεται από μέτρο, ότι υπάρχει ενότητα πίσω από τις αντιθέσεις, ότι υπάρχει ο κοινός Λόγος. Οι αισθήσεις μας δεν μας γελούν, μας οδηγούν όμως μέχρι την επιφάνεια των πραγμάτων. Το ζήτημα είναι αν θα καταφέρουμε να διεισδύσουμε βαθύτερα, να αντιληφθούμε το κρυφό νόημα των πραγμάτων.

Ο Παρμενίδης θα προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα. Θεωρεί ότι οι αισθήσεις μας είναι κακοί μάρτυρες. Μας μεταδίδουν μια πραγματικότητα ασταθή και αβέβαια - ασύνδετες εικόνες, που μας δημιουργούν αμηχανία και διχογνωμία. Τίποτε από όσα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις δεν είναι αληθινό. Η αλήθεια μπορεί να προκύψει μόνο ως αποτέλεσμα της καθαρής σκέψης. Επομένως, η πραγματικότητα που μας αποκαλύπτει ο φιλόσοφος, η πραγματικότητα της σκέψης, είναι ριζικά διαφορετική από την πραγματικότητα των πολλών ανθρώπων, από την πραγματικότητα της αίσθησης.

Η πρώτη συμβουλή της Θεάς στον νέο Παρμενίδη είναι να αποφύγει τη συνηθισμένη οδό, την οδό των αισθήσεων που ακολουθούν οι περισσότεροι άνθρωποι. Η οδός αυτή μόνο σύγχυση και ασάφεια προσφέρει:

Αλλά εσύ κράτα μακριά τη σκέψη απ᾽ αυτή την οδό αναζήτησης ούτε ν᾽ αφήσεις τη δοκιμασμένη συνήθεια να σε σύρει σ᾽ αυτή την οδό, να τριγυρνάς με άσκοπο μάτι και θορυβώδη ακοή και γλώσσα.
Παρμενίδης, απόσπ. 7

Αν κλείσω όμως τα μάτια μου στα φαινόμενα, τι άλλο μου μένει; Μένει η ίδια η διαδικασία της σκέψης και η λεκτική της έκφραση, η γλώσσα - η δυνατότητα να διατυπώνει κανείς κρίσεις και να συγκροτεί συλλογισμούς. Για να μπορεί όμως κανείς να σκέφτεται και να μιλά, πρέπει να αναφέρεται κάπου, να υπάρχει αντικείμενο της σκέψης. Στη γενική του εκδοχή το αντικείμενο αυτό είναι η ίδια η ύπαρξη, το Ον (αυτό που υπάρχει), το είναι. Μιλώ και σκέφτομαι σημαίνει μιλώ και σκέφτομαι για κάτι. Άρα αυτό το κάτι υπάρχει, είναι ον. Αν δεν υπήρχε το ον, δεν θα υπήρχε και η δυνατότητα της σκέψης. «Γιατί χωρίς το ον, σ᾽ αυτό όπου εκφράζεται η σκέψη, δεν θα βρεις τη σκέψη» (Παρμενίδης, απόσπ. 8.35-36).

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Υποθέστε ότι σκεφτόμαστε ένα σπίτι και μιλάμε γι᾽ αυτό. Για ποιο πράγμα είμαστε απολύτως βέβαιοι, όταν κάνουμε λόγο για το σπίτι; Για το χρώμα, το μέγεθος, τη στερεότητα ή την ομορφιά του σπιτιού δεν μπορούμε να μιλήσουμε με απόλυτη βεβαιότητα. Οι κρίσεις μας είναι υποκειμενικές, στηρίζονται σε εντυπώσεις που μπορεί να είναι λανθασμένες, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα συναντήσουν τη συμφωνία των συνομιλητών μας. Είμαστε όμως απολύτως βέβαιοι για κάτι: ότι το σπίτι υπάρχει. Αυτό μπορούμε να το υποστηρίξουμε με βεβαιότητα. Αν το σπίτι δεν υπήρχε, αν δεν υπήρχε ποτέ κανένα σπίτι, είναι σαφές ότι δεν θα μπορούσαμε ούτε να το σκεφτούμε ούτε να μιλήσουμε γι᾽ αυτό. Για το ανύπαρκτο, για το τίποτε, για το «μη ον» δεν μπορεί κανείς να πει ή να σκεφτεί οτιδήποτε. Στη γλώσσα του Παρμενίδη:

Αυτή, σε βεβαιώνω, είναι ατραπός ανεξιχνίαστη· γιατί ούτε θα μπορούσες να μάθεις το μη ον (πράγμα άπιαστο) ούτε να το εκφράσεις.
Παρμενίδης, απόσπ. 2

Έχουμε επομένως βεβαιότητα για την ύπαρξη του σπιτιού. Επιπλέον όμως είμαστε σίγουροι και για κάτι ακόμη: ότι το σπίτι για το οποίο μιλάμε δεν είναι άνθρωπος, αστέρι ή αριθμός. Σκεφτόμαστε και μιλάμε για κάτι που είναι σπίτι. Προϋπόθεση λοιπόν της σκέψης είναι η ύπαρξη του αντικειμένου της αλλά και η ταυτότητά του, το είναι του. Σκέφτομαι ένα σπίτι σημαίνει σκέφτομαι κάτι υπαρκτό το οποίο είναι σπίτι.

Η αποκάλυψη της θεάς στον νέο Παρμενίδη είναι ακριβώς αυτή. Αν απορριφθεί η συγκεχυμένη οδός των αισθήσεων και η αδιανόητη οδός της ανυπαρξίας, μένει μόνο μία οδός: η οδός του Όντος - η μοναδική αληθινή οδός. Η ύπαρξη και η ταυτότητα είναι οι δύο σημασίες του αρχαίου ελληνικού ρήματος «είναι» (ἐστί). Την ελάχιστη πρόταση «(κάτι) είναι» μπορώ να τη διατυπώσω με απόλυτη βεβαιότητα. Εννοώ ότι (κάτι) υπάρχει και ότι είναι ένα συγκεκριμένο πράγμα, ένα ον.

Ένας πια μόνο λόγος για οδό απομένει: ότι είναι.
Παρμενίδης, απόσπ. 8

Αυτός είναι ο δρόμος της πειθούς· γιατί την αλήθεια ακολουθεί.
Παρμενίδης, απόσπ. 2

Η βεβαιότητα για την ύπαρξη του Όντος προσφέρει μια βάση για να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε φιλοσοφικά.