ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Φιλοκτήτης (1373-1408)

ΝΕ. λέγεις μὲν εἰκότ᾽, ἀλλ᾽ ὅμως σε βούλομαι

θεοῖς τε πιστεύσαντα τοῖς τ᾽ ἐμοῖς λόγοις
1375 φίλου μετ᾽ ἀνδρὸς τοῦδε τῆσδ᾽ ἐκπλεῖν χθονός.
ΦΙ. ἦ πρὸς τὰ Τροίας πεδία καὶ τὸν Ἀτρέως
ἔχθιστον υἱὸν τῷδε δυστήνῳ ποδί;
ΝΕ. πρὸς τοὺς μὲν οὖν σε τήνδε τ᾽ ἔμπυον βάσιν
παύσοντας ἄλγους κἀποσώσοντας νόσου.
1380 ΦΙ. ὦ δεινὸν αἶνον αἰνέσας, τί φῄς ποτε;
ΝΕ. ἃ σοί τε κἀμοὶ λῷσθ᾽ ὁρῶ τελούμενα.
ΦΙ. καὶ ταῦτα λέξας οὐ καταισχύνῃ θεούς;
ΝΕ. πῶς γάρ τις αἰσχύνοιτ᾽ ἂν ὠφελούμενος;
ΦΙ. λέγεις δ᾽ Ἀτρείδαις ὄφελος, ἢ ἐπ᾽ ἐμοὶ τόδε;
1385 ΝΕ. σοί που φίλος γ᾽ ὤν· χὡ λόγος τοιόσδε μου.
ΦΙ. πῶς, ὅς γε τοῖς ἐχθροῖσί μ᾽ ἐκδοῦναι θέλεις;
ΝΕ. ὦ τᾶν, διδάσκου μὴ θρασύνεσθαι κακοῖς.
ΦΙ. ὀλεῖς με, γιγνώσκω σε, τοῖσδε τοῖς λόγοις.
ΝΕ. οὔκουν ἔγωγε· φημὶ δ᾽ οὔ σε μανθάνειν.
1390 ΦΙ. ἐγὼ οὐκ Ἀτρείδας ἐκβαλόντας οἶδά με;
ΝΕ. ἀλλ᾽ ἐκβαλόντες εἰ πάλιν σώσουσ᾽ ὅρα.
ΦΙ. οὐδέποθ᾽ ἑκόντα γ᾽ ὥστε τὴν Τροίαν ἰδεῖν.
ΝΕ. τί δῆτ᾽ ἂν ἡμεῖς δρῷμεν, εἰ σέ γ᾽ ἐν λόγοις
πείσειν δυνησόμεσθα μηδὲν ὧν λέγω;
1395 ὡς ῥᾷστ᾽ ἐμοὶ μὲν τῶν λόγων λῆξαι, σὲ δὲ
ζῆν, ὥσπερ ἤδη ζῇς, ἄνευ σωτηρίας.
ΦΙ. ἔα με πάσχειν ταῦθ᾽ ἅπερ παθεῖν με δεῖ·
ἃ δ᾽ ᾔνεσάς μοι δεξιᾶς ἐμῆς θιγών,
πέμπειν πρὸς οἴκους, ταῦτά μοι πρᾶξον, τέκνον,
1400 καὶ μὴ βράδυνε μηδ᾽ ἐπιμνησθῇς ἔτι
Τροίας· ἅλις γάρ μοι τεθρήνηται γόοις.
ΝΕ. εἰ δοκεῖ, στείχωμεν. ΦΙ. ὦ γενναῖον εἰρηκὼς ἔπος.
ΝΕ. ἀντέρειδε νῦν βάσιν σήν. ΦΙ. εἰς ὅσον γ᾽ ἐγὼ σθένω.
ΝΕ. αἰτίαν δὲ πῶς Ἀχαιῶν φεύξομαι; ΦΙ. μὴ φροντίσῃς.
1405 ΝΕ. τί γάρ, ἐὰν πορθῶσι χώραν τὴν ἐμήν; ΦΙ. ἐγὼ παρὼν—
ΝΕ. τίνα προσωφέλησιν ἔρξεις; ΦΙ. βέλεσι τοῖς Ἡρακλέους—
ΝΕ. πῶς λέγεις; ΦΙ. εἴρξω πελάζειν σῆς πάτρας. ΝΕ. ἀλλ᾽ εἰ ‹δοκεῖ
σοὶ τὸ› δρᾶν τάδ᾽ ὥσπερ αὐδᾶς, στεῖχε προσκύσας χθόνα.

***

ΝΕΟ. Έχεις δίκιο σ᾽ αυτά· μα έλα εμπιστέψου
στους θεούς και σε μένα που ᾽μαι φίλος,
κι εμπρός ας φεύγομ᾽ απ᾽ εδώ, να πάμε —
ΦΙΛ. Στης Τροίας τους κάμπους ε; στους μισητούς μου
τους Ατρείδες, μ᾽ αυτό τ᾽ άθλιο μου πόδι.
ΝΕΟ. Σε κείνους που απ᾽ τους πόνους θα σε σώσουν
και το ᾽μπυασμένο πόδι θα σου γιάνουν.
1380 ΦΙΛ. Ω φρίκη λόγια· τί ᾽ν᾽ αυτά που λες;
ΝΕΟ. Μα που για σένα και για μένα βλέπω
πως είναι τα καλύτερα, αν γενούν.
ΦΙΛ. Και τους θεούς δεν ντρέπεσαι, μ᾽ αυτά
που κάθεσαι να λες; ΝΕΟ. Γιατί κανένας
να ντρέπεται, σαν ωφελεί τους φίλους;
ΦΙΛ. Για ωφέλεια λες των Ατρειδών ή εμένα;
ΝΕΟ. Εσένα βέβαια, γιατί σού ειμαι φίλος
και σου μιλώ σαν τέτοιος. ΦΙΛ. Και πώς, όταν
θες στους εχθρούς μου να με παραδώσεις;
ΝΕΟ. Μάθε, καλέ μου, να μην είσαι τόσο
περήφανος μέσα στις συφορές.
ΦΙΛ. Εσύ, το βλέπω, θα με καταστρέψεις
μ᾽ αυτά τα λόγια. ΝΕΟ. Εγώ; καθόλου· μόνο
σου λέγω πως εσύ δε θες να νιώσεις.
ΦΙΛ. Δε με φτάνει να ξέρω πως οι Ατρείδες
1390 στην εξορία με πέταξαν; ΝΕΟ. Μ᾽ αν θέλουν
να σε σώσουνε πάλι, αυτό να βλέπεις.
ΦΙΛ. Ποτέ μου δε θα το δεχτώ, αν είναι
να ιδώ την Τροία. ΝΕΟ. Τί άλλο λοιπόν μου μένει
να κάμω, αφού και μ᾽ όλα μου τα λόγια
ποτέ δε θα μπορέσω να σε πείσω
σ᾽ αυτά που λέγω; το πιο απλούστερο είναι
να μην προστέσω λέξη και ν᾽ αφήσω
να ζεις και συ καθώς ως τώρα εζούσες,
χωρίς καμιάν ελπίδα σωτηρίας.
ΦΙΛ. Άφησ᾽ μ᾽ εμένα να τραβώ όσα πάθη
μου μέλλουνται· μα την υπόσκεσή σου
που μὄδωσες πιάνοντας το δεξί μου
το χέρι, να με ξαναφέρεις πίσω
στην πατρίδα μου, κάμε το, παιδί μου,
1400 χωρίς ν᾽ αργείς και πια μη μου θυμίζεις
την Τροία κι αρκετά την έχω κλάψει.
ΝΕΟ. Λοιπόν πάμε αν θες. ΦΙΛ. Ω λόγος μεγαλόψυχης καρδιάς!
ΝΕΟ. Πάνω μου στηρίξου κι έρχου. ΦΙΛ. Μ᾽ όση δύναμη μπορώ.
ΝΕΟ. Μα εγώ πώς θενα ξεφύγω την οργή των Αχαιών;
ΦΙΛ. Μην ανησυχείς. ΝΕΟ. Κι αν έρθουν και τη χώρα μου χαλούν;
ΦΙΛ. Εγώ παρών— ΝΕΟ. Τί θα ωφελήσεις; ΦΙΛ. Με τα τόξα του Ηρακλή…
ΝΕΟ. Τί λοιπόν; ΦΙΛ. Τα σύνορά σου δε θ᾽ αφήσω να διαβούν.
ΝΕΟ. Έλ᾽ ακλούθα μου, αφού πρώτα ανασπαστείς αυτή τη γη.

ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (9.378-9.429)

ἐχθρὰ δέ μοι τοῦ δῶρα, τίω δέ μιν ἐν καρὸς αἴσῃ.

οὐδ᾽ εἴ μοι δεκάκις τε καὶ εἰκοσάκις τόσα δοίη
380 ὅσσα τέ οἱ νῦν ἔστι, καὶ εἴ ποθεν ἄλλα γένοιτο,
οὐδ᾽ ὅσ᾽ ἐς Ὀρχομενὸν ποτινίσεται, οὐδ᾽ ὅσα Θήβας
Αἰγυπτίας, ὅθι πλεῖστα δόμοις ἐν κτήματα κεῖται,
αἵ θ᾽ ἑκατόμπυλοί εἰσι, διηκόσιοι δ᾽ ἀν᾽ ἑκάστας
ἀνέρες ἐξοιχνεῦσι σὺν ἵπποισιν καὶ ὄχεσφιν·
385 οὐδ᾽ εἴ μοι τόσα δοίη ὅσα ψάμαθός τε κόνις τε,
οὐδέ κεν ὧς ἔτι θυμὸν ἐμὸν πείσει᾽ Ἀγαμέμνων,
πρίν γ᾽ ἀπὸ πᾶσαν ἐμοὶ δόμεναι θυμαλγέα λώβην.
κούρην δ᾽ οὐ γαμέω Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο,
οὐδ᾽ εἰ χρυσείῃ Ἀφροδίτῃ κάλλος ἐρίζοι,
390 ἔργα δ᾽ Ἀθηναίῃ γλαυκώπιδι ἰσοφαρίζοι·
οὐδέ μιν ὧς γαμέω· ὁ δ᾽ Ἀχαιῶν ἄλλον ἑλέσθω,
ὅς τις οἷ τ᾽ ἐπέοικε καὶ ὃς βασιλεύτερός ἐστιν.
ἢν γὰρ δή με σαῶσι θεοὶ καὶ οἴκαδ᾽ ἵκωμαι,
Πηλεύς θήν μοι ἔπειτα γυναῖκά γε μάσσεται αὐτός.
395 πολλαὶ Ἀχαιΐδες εἰσὶν ἀν᾽ Ἑλλάδα τε Φθίην τε,
κοῦραι ἀριστήων, οἵ τε πτολίεθρα ῥύονται,
τάων ἥν κ᾽ ἐθέλωμι φίλην ποιήσομ᾽ ἄκοιτιν.
ἔνθα δέ μοι μάλα πολλὸν ἐπέσσυτο θυμὸς ἀγήνωρ
γήμαντα μνηστὴν ἄλοχον, ἐϊκυῖαν ἄκοιτιν,
400 κτήμασι τέρπεσθαι τὰ γέρων ἐκτήσατο Πηλεύς·
οὐ γὰρ ἐμοὶ ψυχῆς ἀντάξιον οὐδ᾽ ὅσα φασὶν
Ἴλιον ἐκτῆσθαι εὖ ναιόμενον πτολίεθρον,
τὸ πρὶν ἐπ᾽ εἰρήνης, πρὶν ἐλθεῖν υἷας Ἀχαιῶν,
οὐδ᾽ ὅσα λάϊνος οὐδὸς ἀφήτορος ἐντὸς ἐέργει
405 Φοίβου Ἀπόλλωνος, Πυθοῖ ἔνι πετρηέσσῃ.
ληϊστοὶ μὲν γάρ τε βόες καὶ ἴφια μῆλα,
κτητοὶ δὲ τρίποδές τε καὶ ἵππων ξανθὰ κάρηνα·
ἀνδρὸς δὲ ψυχὴ πάλιν ἐλθεῖν οὔτε λεϊστὴ
οὔθ᾽ ἑλετή, ἐπεὶ ἄρ κεν ἀμείψεται ἕρκος ὀδόντων.
410 μήτηρ γάρ τέ μέ φησι θεὰ Θέτις ἀργυρόπεζα
διχθαδίας κῆρας φερέμεν θανάτοιο τέλος δέ.
εἰ μέν κ᾽ αὖθι μένων Τρώων πόλιν ἀμφιμάχωμαι,
ὤλετο μέν μοι νόστος, ἀτὰρ κλέος ἄφθιτον ἔσται·
εἰ δέ κεν οἴκαδ᾽ ἵκωμι φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν,
415 ὤλετό μοι κλέος ἐσθλόν, ἐπὶ δηρὸν δέ μοι αἰὼν
ἔσσεται, οὐδέ κέ μ᾽ ὦκα τέλος θανάτοιο κιχείη.
καὶ δ᾽ ἂν τοῖς ἄλλοισιν ἐγὼ παραμυθησαίμην
οἴκαδ᾽ ἀποπλείειν, ἐπεὶ οὐκέτι δήετε τέκμωρ
Ἰλίου αἰπεινῆς· μάλα γάρ ἑθεν εὐρύοπα Ζεὺς
420 χεῖρα ἑὴν ὑπερέσχε, τεθαρσήκασι δὲ λαοί.
ἀλλ᾽ ὑμεῖς μὲν ἰόντες ἀριστήεσσιν Ἀχαιῶν
ἀγγελίην ἀπόφασθε —τὸ γὰρ γέρας ἐστὶ γερόντων—
ὄφρ᾽ ἄλλην φράζωνται ἐνὶ φρεσὶ μῆτιν ἀμείνω,
ἥ κέ σφιν νῆάς τε σαῷ καὶ λαὸν Ἀχαιῶν
425 νηυσὶν ἔπι γλαφυρῇς, ἐπεὶ οὔ σφισιν ἥδε γ᾽ ἑτοίμη,
ἣν νῦν ἐφράσσαντο ἐμεῦ ἀπομηνίσαντος·
Φοῖνιξ δ᾽ αὖθι παρ᾽ ἄμμι μένων κατακοιμηθήτω,
ὄφρα μοι ἐν νήεσσι φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἕπηται
αὔριον, ἢν ἐθέλῃσιν· ἀνάγκῃ δ᾽ οὔ τί μιν ἄξω.»

***

Τα δώρα του αποστρέφομαι και ουτιδανά τα κρίνω,
και αν δέκ᾽, αν είκοσι φορές τόσα μου δώσει όσα έχει
380 και όσα κατόπι γίνεται να λάβει και όσα πλούτη
συρρέουν στον Ορχομενόν ή στες Αιγύπτιες Θήβες,
που ωσάν εκείνες θησαυρούς άλλη δεν έχει χώρα,
που πύλες έχουν εκατόν και από την κάθε πύλην
άνδρες περνούν διακόσιοι με τα ζεμέν᾽ αμάξια·
385 ή όσ᾽ η σκόν᾽ είναι της γης ή ο άμμος της θαλάσσης,
την πληγωμένην μου ψυχήν δεν θα πραΰν᾽ ο Ατρείδης
πριν μου πληρώσει ολόκληρον το μέγ᾽ αδίκημά του.
Και του Αγαμέμνονος εγώ δεν παίρνω θυγατέρα,
στο κάλλος και αν με την χρυσήν συγκρίνεται Αφροδίτην
390 και αν έχει με την Αθηνά των έργων τα πρωτεία,
δεν θα την πάρω· ανώτερον ας έβρει βασιλέα
μέσ᾽ απ᾽ τους άλλους Αχαιούς, γαμβρόν που να του πρέπει.
Ότι αν με σώσουν οι θεοί και στην πατρίδα φθάσω,
κάπου θενά ᾽βρει δι᾽ εμέ μίαν νύμφην ο πατέρας.
395 Ότι Αχαιίδες πάμπολλες η Ελλάς έχει κι η Φθία
κόρες προκρίτων δυνατών οπού δεσπόζουν χώρες,
και όποιαν θελήσω, σύντροφον θα κάμω ποθητήν μου.
Αυτού σφόδρα επεθύμησεν η ανδρική ψυχή μου
καλήν να πάρω σύντροφον και να χαρώ μαζί της
400 τα κτήματα όσ᾽ απόκτησεν ο γέρος μου πατέρας.
Ότι δεν κρίνω θησαυρόν αντάξιον της ψυχής μου
ούδ᾽ όσα η πόλις η λαμπρή κρατούσε της Ιλίου,
όταν πριν έλθουν οι Αχαιοί, καλήν ειρήνην είχε,
ούδ᾽ όσα κλείει μέσα του το λίθινο κατώφλι
405 του μακροβόλου Απόλλωνος, στην πετρωτήν Πυθώνα.
Τρίποδες, μόσχους, πρόβατα, ίππους ξανθούς αν χάσεις,
πάλιν μ᾽ αντάλλαγμ᾽ αποκτάς ή λάφυρα τα παίρνεις.
Αλλ᾽ η ψυχή μας λάφυρο δεν γίνεται, ούτε κτήμα,
αφού περάσει μια φορά το φράγμα των οδόντων.
410 Και ως λέγ᾽ η Θέτις η θεά μητέρα μου, δυο μοίρες
εμέ φέρουν διάφορες στο τέλος του θανάτου.
Αν μείνω εδώ να πολεμώ την πόλιν του Πριάμου
η επιστροφή μου εχάθηκεν, αλλ᾽ άφθαρτη θα μείνει
η δόξα μου· στην ποθητήν πατρίδα μου αν γυρίσω,
415 μου εχάθ᾽ η δόξα, αλλ᾽ έπειτα πολλές θα ζήσω ημέρες,
και δεν θα μ᾽ έβρει γρήγορα το τέλος του θανάτου.
Και σας των άλλων θα ᾽λεγα να στρέψτε στην πατρίδα·
να ευρείτε μην ελπίσετε της υψηλής Ιλίου
το τέλος· και δεν βλέπετε πως ύψωσεν εμπρός της
420 ο Βροντητής το χέρι του κι εθάρρευσαν τα πλήθη;
Αλλά τώρα κινήσετε, και ως πρέπει των γερόντων,
σεις φέρετε το μήνυμα στων Αχαιών τους πρώτους,
ώστ᾽ άλλον τρόπον να σκεφθούν καλύτερον στον νουν τους
τα πλοία των και τον λαόν των Αχαιών να σώσουν
425 διότι αυτό που εσκέφθηκαν στο χέρι τους δεν είναι,
δεν κατορθώνεται, αφού εγώ θα μείνω στον θυμόν μου.
Και ας μείνει εδώ να κοιμηθεί ο Φοίνιξ και άμα φέξει
καθώς θα κάμομε πανιά για την γλυκιάν πατρίδα,
μαζί μου ας έλθει, αν βούλεται· κι εγώ δεν θα τον βιάσω».

Χειμερινό ηλιοστάσιο, Η εορτή των Ποσιδείων, τα Αλώϊα και, τα Διονύσια εν Αγροίς, στην αρχαία Ελλάδα

Για αιώνες οι άνθρωποι υπολόγιζαν τον χρόνο, τους μήνες και τις εποχές παρατηρώντας τον ουρανό, τον ήλιο, το φεγγάρι και τα αστέρια. Ο κύκλος του χρόνου χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή των εποχών, άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας και πάλι άνοιξη.

Ο ήλιος, με την ανατολή και τη δύση του καθόριζε τις ζωές των ανθρώπων περισσότερο από κάθε άλλο, σε εποχές όπου το φως υπήρχε μόνο όσο ο ήλιος ήταν ψηλά και όπου μόνο όσο υπήρχε φως μπορούσαν να γίνονται οι απαραίτητες εργασίες προς επιβίωση, το τόσο σημαντικό αυτό άστρο για τη ζωή στη γη έπαιρνε ιερές διαστάσεις. Για αυτό τον λόγο, ναοί και τεράστια μνημεία ανεγέρθηκαν πλήρως προσανατολισμένα και ευθυγραμμισμένα με τον ήλιο, τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια.

Τα δύο Ηλιοστάσια (Θερινό και Χειμερινό) και οι δύο Ισημερίες (Εαρινή και Φθινοπωρινή) είναι οι ιδιαίτερες ημέρες του «ενιαυτού», δηλαδή του ετήσιου κύκλου, που σηματοδοτούν την αφετηρία των ισάριθμων εποχών. Σε αυτές τις ιερές ημέρες του έτους, είχαν καθιερωθεί διάφορες γιορτές, δρώμενα και τελετουργίες, που χαρακτήριζαν την κάθε εποχή.

Η διάβαση από τη µια εποχή στην άλλη, από το φώς στο σκοτάδι, από το κρύο στην ζέστη, γεννούσε το φόβο και τη ελπίδα, το πέρασµα από το παλαιό στο καινούριο, επέβαλε την τήρηση καθορισμένων τελετουργικών πράξεων, ώστε να παρακληθεί το θείο να ευλογήσει τη γονιμότητα της γης. Σκοπός των δρωμένων αυτών πέρα από αναγγελτικός και ευετηριακός ήταν και «αποτρεπτικός», δηλαδή να αποτρέψει το κακό και την αφορία και να εκβιάσει τη φύση να βλαστήσει και να πέσει ευφορία.

Το φως του ήλιου παρέχει την απαραίτητη ενέργεια στα φυτά ώστε αυτά να φωτοσυνθέσουν και να παρέχουν στους ανθρώπους και στη φύση τους απαραίτητους καρπούς. Η ευφορία ήταν γενική και αφορούσε όλη την κοινότητα, ανθρώπους, ζώα, γη. Σύμφωνα µε τις πανανθρώπινες δοξασίες «η γη είναι µητέρα όλων των ανθρώπων. Όλοι επιστρέφουν εκεί µε το θάνατό τους, για να γίνουν και πάλι νέοι µέσα στο µητρικό κόλπο». Και εάν η γη είναι η μητέρα, ο ήλιος είναι ο πατέρας. Το φως του 'Ηλιου σε ένα συμβολικό ανθρώπινο επίπεδο, αποτελούσε πλέον το κατεξοχήν μέσο πνευματικό μέσω κάθαρσης και εξαγνισμού.

Στο χειμερινό ηλιοστάσιο, η επικράτηση του Ήλιου, που μοιάζει συνεχώς να αποδυναμώνει, μέχρι το Χειμερινό Ηλιοστάσιο, είναι το σημαντικότερο φυσικό γεγονός του Χειμώνα και συνοδεύεται από πάρα πολλές γιορτές και έθιμα σ’ όλο τον κόσμο, που σήμερα έχουν ταυτιστεί σχεδόν απόλυτα με τα Χριστούγεννα.

Στην αρχαία Ελλάδα, δεν υπάρχουν στοιχεία για εορτασμούς των Ηλιοσταστίων και των Ισημεριών ως τέτοιες, υπήρχαν όμως τις ημερομηνίες αυτές διάφορες εορτές θεοτήτων και τελετουργιών. O μήνας που αντιστοιχούσε στον Δεκέμβριο (χειμερινό ηλιοστάσιο) ήταν ο Ποσειδεώνας. Την εποχή αυτή εόρταζαν την εορτή του Ποσειδώνος, ως επί το πλείστον κατά το πρώτο και δεύτερο δεκαήμερο του Ποσειδεώνος, για αυτό τον λόγο και ο μήνας πήρε το όνομα του από τον Θεό της Θάλασσας, και των σεισμών.

Αυτή η εορτή «πέφτει» κοντά στην χειμερινή τροπή του ηλίου, και το τελετουργικό χαρακτηρίζεται από ευθυμία και ελευθερία, ανήκει στο γενικό τύπο των εορτασμών των χειμερινών τροπών του ηλίου, που ήταν γνωστές σε όλο τον κόσμο. Δεν είναι η μοναδική ιεροτελεστία που απευθύνεται στον Ποσειδώνα κατά τη διάρκεια του έτους, ούτε και η μοναδική μεγάλη εορτή του Ποσειδώνος. Ο Ποσειδών ομοιάζει με τη Δήμητρα και διαφέρει από κάποιες άλλες θεότητες, που κατέχουν τον κύκλο των εορτών που εκτείνονται στις εποχές.

Η Χειμερινή εορτή του Ποσειδώνος ασχολείται με την αγροτική γονιμότητα. Η υπαίθρια τοποθεσία, οι τίτλοι του θεού, και πάνω απ ‘όλα το επαναλαμβανόμενο ζεύγος του με τη Δήμητρα, δεν αφήνουν περιθώρια για αμφιβολίες. Το γλέντι, που συχνά περιγράφεται ως πλούσιο και παρατεταμένο, υπερβαίνει κατά πολύ τον κανόνα για τις δημόσιες εορτές, (Ελευσίνα, Δήλο, Θεσσαλία, Πελλήνη, Αίγινα, Λίνδο). Πυρές ανάβουν στην Ελευσίνα και το Άργος, αλλά όχι παντού, σίγουρα όχι στη Δήλο, αλλιώς οι καταγραφές θα ανέφεραν καυσόξυλα, οι πυρές είναι ένα φυσικό, αλλά όχι αναγκαίο παρεπόμενο.

Ο Ποσειδώνας φαίνεται πως σχετίζεται με τα Αλώα, μία γυναικεία γιορτή της Αθήνας και της Ελευσίνας που γινόταν την ίδια εποχή, προς τιμή της Δήμητρας, της Κόρης (Περσεφόνη) και του Διονύσου, η οποία φαίνεται πως σχετίζεται και με τον Ποσειδώνα. Τα Αλώα ήταν γιορτή γυναικεία με ελευθεροστομία και με τελετές που είχαν τη σημασία της πρόκλησης γονιμότητας και ευφορίας. Γι’ αυτούς τους λόγους, οι γυναίκες κρατούσαν στα χέρια τους ομοιώματα αντρικών και γυναικείων γεννητικών οργάνων και πανηγύριζαν άσεμνα.

Για την προέλευση της λέξης «Αλώα» υπάρχουν πολλές εκδοχές: ο ατθιδογράφος Φιλόχορος σχετίζει τη λέξη με το άλως = αλώνι, ενώ ο σχολιαστής του Λουκιανού αναφέρει ότι προέρχεται από τη λέξη αλωαί = φυτείες αμπελιών.

Το τελετουργικό της γιορτής απαιτούσε την ετοιμασία ενός πλούσιου τραπεζιού, όπου παρατίθεντο διαφόρων ειδών τρόφιμα, εκτός εκείνων που απαγορεύονταν στα Μυστήρια, δηλαδή αυγά, ρόδια, μήλα, πτηνά και ορισμένα είδη ψαριών. Οι άνδρες δεν επιτρεπόταν να λάβουν μέρος στα Αλώα, πλην μερικών αρχόντων που επέβλεπαν τις τελετές.

Η γιορτή ήταν νυχτερινή και από τον 4ο αι. π.Χ. συμμετείχαν σ’ αυτή και πολλές εταίρες, και οι γυναίκες είχαν την άδεια να αισχρολογούν μεταξύ τους. Ακόμη και η ίδια η ιέρεια τριγυρνούσε ανάμεσά τους και ψιθύριζε στις παντρεμένες να βρουν εραστές. Για λόγους ενίσχυσης της γονιμότητας, είχαν μαζί τους ομοιώματα γυναικείων και ανδρικών γεννητικών οργάνων, ενώ υπήρχαν πάνω στο τραπέζι και γλυκίσματα με το ίδιο σχήμα. Τα ομοιώματα αυτά, μετά το τσιμπούσι, μπήγονταν στο χώμα, γιατί πίστευαν ότι μ’ αυτό τον τρόπο αυξανόταν η καρποφορία της γης. Σε όλη τη διάρκεια της τελετής, οι γυναίκες έπιναν πολύ κρασί και ίσως χόρευαν οργιαστικούς χορούς.

Τα Αλώϊα του Ποσειδεώνος, περιλάμβαναν πομπή για τον Ποσειδώνα (Παυσ. Aττ. α. 76), αλλά δεδομένου ότι αυτή η Ελευσίνια εορτή, απευθυνόταν, πιο εμφανώς στη Δήμητρα και στο τα ειδικά χαρακτηριστικά της θα είναι δύσκολο να ερμηνευτούν, σε σχέση με τις άλλες εορτές του Ποσειδώνος.

Ο Ποσειδώνας πριν γίνει θεός της θάλασσας λατρευόταν ως χθόνιος θεός (Γαιήοχος) και θεός της βλάστησης, με το όνομα Ποσειδώνας Φυτάλμιος, δηλαδή γονιμοποιός. Πρόκειται για μια αρχέγονη μορφή του Ποσειδώνα, της προσωποποίησης των γλυκών νερών που γονιμοποιούν τη γη. Στην Ελευσίνα, ο Ποσειδώνας, λαμβάνει τα προσωνύμια– Πατήρ, Προσβατήριος, και Θεμελιούχος – πολύ πιθανό να ανήκουν στους εορτασμούς των Αλώϊων.

Η εορτή με το όνομα Αλώϊα, δεν μαρτυρείται πουθενά αλλού εκτός από την Ελευσίνα, συνεπώς φαίνεται πως τα Αλώϊα, σχετίζονται με συγκεκριμένες τελετές της Δήμητρας στις τοπικές εκδόσεις των δύο εορτών που εορτάζονταν ευρέως κατά το μήνα Ποσειδεώνα, τα Διονύσια εν Αγροίς και τα Ποσίδεια. Όλα τα στοιχεία μας δεικνύουν τα Αλώϊα ως μια ευκαιρία για τη γενική απόλαυση παρόλο που ήταν εορτή γονιμότητος.

Ο Ποσειδών και η Δήμητρα λειτουργούν συπληρωματικά. Ο Ποσειδών είναι σαγηνευτής – γόης , είναι ο θεός των πηγών και των ποταμών, οι γυναίκες του κατά κανόνα υποκύπτουν ενώ κάνουν μπάνιο ή άντλούν νερό, το είδος του θεού του ποταμού είναι ένας αχαλίνωτος ταύρος. Αλλά και το τελετουργικό, αντιμετωπίζει τον Ποσειδώνα ως δύναμη παραγωγική, αυτό μαρτυρούν τα επίθετα, Φυτάλμιος, Γενέσιο, Πατήρ, κ.τ.λ., όπως ερμηνεύθηκαν παραπάνω.

Οι μύθοι και το τελετουργικό αντικατοπτρίζουν το ίδιο «πιστεύω». Τα ορμητικά νερά είναι η αλαζονική ανδρική εξουσία, όπως ακριβώς και οι αγροί που θα γονιμοποιήσει είναι τα παραγωγικά θηλυκά. Τόσο το νερό όσο και οι αγροί, δηλ. τόσο ο Ποσειδώνας όσο και η Δήμητρα, μπορεί να λειτουργήσει με συμπαθητική μαγική μυστικότητα. Οι τελετές της χειμερινής μας εορτής ξεσηκώνουν τον Ποσειδώνα για να φέρει τα ορμητικά νερά, και εδώ θα ήταν χρήσιμο να εξετάσουμε εν συντομία και τις συμπληρωματικές τελετές στη λατρεία της Δήμητρας.

Τέλος θα πρέπει να αναφερθεί πως αυτή την εποχή εορτάζονται και τα κατ’ αγρούς Διονύσια (Διονύσια εν αγροίς). Το βασικό χαρακτηριστικό των εορτασμών είναι μια πομπή που συνοδεύει έναν φαλλό τον οποίο οι λατρευτές βαστούν ψηλά δεν υπάρχει αμφιβολία ’οτι αυτό αποσκοπούσε αρχικά στην προώθηση ή την ενθάρρυνση της ευφορίας του φθινοπωρινού σπόρου των καλλιεργειών που μόλις είχε φυτευτεί στη γή ή γενικώς στην ευφορία της γης που αυτό τον καιρό μοιάζει να βυθίζεται σε νάρκη.

Πότε άρχισε η ιδιαίτερη συσχέτιση με τον Διόνυσο δεν μας είναι γνωστό. Το τελετουργικό της ευφορίας των καλλιεργειών στην νάρκη του χειμώνος είναι κατά πάσα πιθανότητα κατά πολύ αρχαιότερο από την λατρεία του Διονύσου στην Αττική και αρχικώς δεν είχε καμμία σχέση με τον οίνο. Η εποχή του τρύγου έχει περάσει και ολοκληρωθεί πριν από τρεις μήνες και ο νέος οίνος δεν είναι ακόμη έτοιμος ώστε να ανοιχτούν οι πίθοι αυτό το αφήνουν για τα Πιθοίγια, δύο μήνες μετέπειτα.

Παρόλα αυτά κατά την διάρκεια των κατ’ αγρών Διονυσίων επικρατεί η ευθυμία και γίνεται μεγάλη κατανάλωση οίνου, στους Ιστορικούς χρόνους υπάρχει η αντίληψη ότι αυτές οι εορτές τελούνται προς τιμήν του Διονύσου. Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς συνδέθηκαν για πρώτη φορά οι δραματικές παραστάσεις με κάποιους ή με όλους αυτούς τους εορτασμούς των κατ’ αγρών Διονυσίων.

Μικρά ή κατ’ αγρούς Διονύσια Τελούνταν στην Αθήνα και στους γύρω δήμους. Μια αγροτική πομπή μετέφερε ένα κάνιστρο (κανηφόροι) και πίσω της ακολουθούσε μια άλλη πομπή μεταφέροντας ένα φαλλό. Ακολουθούσαν λαϊκές διασκεδάσεις, χοροί , τραγούδια, πειράγματα κλπ. Από την αρχή τού 5ου αι. οι πλούσιοι Δήμοι, παράλληλα με αυτές τις εκδηλώσεις, διοργάνωναν και δραματικές παραστάσεις.

Αμέσως μετά το Ηλιοστάσιο, εορτάζονταν επίσης την Γέννηση του «Τριεσπέρου» Ηρακλέους, του «Υιού του Φωτός», που, κατά την μυθολογία, για την σύλληψή του ο Ζευς ακινητοποίησε επί τρεις νύκτες την ροή του χρόνου.

Τον ίδιο μήνα τέλος, τον Πυανεψιών, τελούνταν επίσης τα Θεσμοφορία ένα τοπικό γιορταστικό τριήμερο στην αρχαία Αθήνα που αποτελείτο από τις επί μέρους γιορτές Άνοδος, Νηστεία και Καλλιγένεια.

Ο κανόνας του ηλίθιου ΑΑΞ

Είναι προφανές πως οι προσδοκίες περιπλέκουν τη δυνατότητά μας να γίνουμε ευτυχισμένοι, είτε πραγματοποιηθούν είτε όχι.

Αν πραγματοποιηθούν, είμαστε καταδικασμένοι να τις εγκαταλείψουμε για άλλες, νέες και μεγαλύτερες, ώσπου να πέσουμε τυχαία πάνω σε κάποιες που θα μείνουν απραγματοποίητες. Αν εξαρχής δεν πραγματοποιηθούν, τότε υποφέρουμε τον πόνο της απογοήτευσης.

Συγχέουμε τα όνειρα με τις προσδοκίες και δεν αντιλαμβανόμαστε ότι, ενώ τα πρώτα μας ανοίγουν έναν ολόκληρο κόσμο, οι δεύτερες μας εγκλωβίζουν στην παθητική αναμονή του προσδοκώμενου.

Και βέβαια, μένουμε εντελώς προσκολλημένοι σ’ αυτές.

Για ποιο λόγο; Μάλλον, γιατί μας έχουν συντροφεύσει πάρα πολύ καιρό…

Τι γίνεται όμως αν δεν μπορώ να δεχτώ πως πρέπει να παραιτηθώ απ’ αυτό που λαχταρώ; Αν αισθάνομαι πως δεν μπορώ να πραγματοποιήσω τα σχέδιά μου;

Θα πρέπει να εφαρμόσουμε κάποιον από τους βασικούς κανόνες που μας διδάσκει η πείρα της ζωής, πολύ περισσότερο κι από τις γνώσεις που μας προσφέρουν τα βιβλία.

Έχετε μια συγκεκριμένη επιθυμία. Θέλετε κάτι. Και το θέλετε με όλη σας την ψυχή, με όλο σας το είναι. Το ονειρεύεστε νύχτα και μέρα.

Ωραία! Ήρθε η ώρα να εφαρμόσετε τον κανόνα του ηλίθιου ΑΑΞ.

Από πού θα ξεκινήσω;

Καταρχάς, το Α από τα αρχικά ΑΑΞ σημαίνει: Θέλεις κάτι;

ΑΠΟΚΤΗΣΕ ΤΟ!

Απόκτησε αυτό που θέλεις! Κυνήγησέ το! Τι είναι αυτό που ψάχνεις;

«Την αγάπη εκείνης της γυναίκας… αυτό το σπίτι… εκείνη τη δουλειά…»

Διεκδίκησέ το κι απόκτησέ το! Κάνε ότι μπορείς για να το αποκτήσεις!

Ωστόσο, μπορεί να συνειδητοποιήσει κανείς πως είναι αδύνατον ν’ αποκτήσει αυτό που θέλει. Είναι πολύ πιθανό να συμβεί κάτι τέτοιο.

Τι λέει στη συνέχεια ο κανόνας; Δεν μπορείς ν’ αποκτήσεις αυτό που θέλεις;

ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΗΣΕ ΤΟ!

Αντικατάστησέ το με κάτι άλλο!

«Η γυναίκα αυτή δε με θέλει…»

Θα σε θέλει η άλλη!

«Α, πα πα πα! Αδύνατον! Σαν κι αυτή δεν υπάρχει…»

Τι μας λέει ο κανόνας στην τρίτη θέση;…

ΞΕΧΑΣΕ ΤΟ!

«Α, όχι… Αδύνατον…»

Αααα… Αν δεν μπορείς να το Αποκτήσεις, δεν καταφέρνεις να το Αντικαταστήσεις και δεν θέλεις να το Ξεχάσεις… Τότε ο κανόνας λέει ότι…

Είσαι Ηλίθιος!

Ωστόσο, σίγουρα μπορείς ν’ αποφασίσεις να ΜΗΝ ξεχάσεις, και να μείνεις προσκολλημένος σ’ αυτό που θεωρείς αδύνατον. Κι αυτό είναι το ηλίθιο της νεύρωσής μας.

Πίσω απ' τους γκρίζους τοίχους οι ανθρώπινες σπίθες ενεδρεύουν αδιάκοπα

Όταν σκέφτομαι όλες αυτές τις χιλιάδες άντρες και γυναίκες που κινούνται άσκοπα μες στους τοίχους των σπιτιών τους πασχίζοντας ν' απομονωθούν, να προστατευτούν για λίγες έστω ώρες, νιώθω να με κυριεύει τρόμος και ίλιγγος σαν λογαριάζω πόσες τραγικές ικανότητες περικλείουν τα αδύνατα κορμιά τους.

Πίσω απ' τους γκρίζους τοίχους οι ανθρώπινες σπίθες ενεδρεύουν αδιάκοπα, πάντα άγρυπνες, κι ωστόσο καμιά πυρκαγιά δεν ξεσπάει ποτέ.

Πρόκειται άραγε γι' αληθινούς άντρες και να αληθινές γυναίκες, με σάρκα και κόκαλα, ή μήπως τα όντα τούτα δεν είναι παρά μαριονέτες που κινούνται οδηγημένες από αόρατους σπάγκους;

Είναι ελεύθεροι να κινηθούν και να πάνε όπου θέλουν, κι όμως δεν έχουν πού να πάνε, μπορούν να περιπλανηθούν και ν’ αλητέψουν κατά το κέφι τους, κι όμως δεν το κάνουν μη ξέροντας να χρησιμοποιήσουν την ελευθερία τους.

Ίσα με τώρα κανένα απ' τα όνειρά τους δεν πραγματοποιήθηκε, δεν έχουν καν όνειρα και δεν βρέθηκε μήτε ένας αρκετά ελαφρύς, αρκετά τολμηρός κι ανοιχτόκαρδος, για να αποφασίσει να εγκαταλείψει τη γη και ν' ανοιχτεί στον αδέσμευτο αγέρα.

Οι αετοί που πετούν πλαταγίζοντας τις πελώριες παντοδύναμες φτερούγες τους, συχνά πέφτουν και συντρίβονται πάνω στη γη, τρομάζοντάς μας με το φτεροκόπημά τους.

Ω! Αετοί του μέλλοντος, μείνετε πάνω στη γη.

Οι ουρανοί έχουν πια εξερευνηθεί κι είναι ολότελα αδειανοί, κι ό,τι βρίσκεται κάτω απ' τη γη είναι κι αυτό ολότελα αδειανοί, κι ότι βρίσκεται κάτω απ’ τη γη είναι κι αυτό ολότελα άδειο, γιομάτο μονάχα από σκιές και κόκαλα.

Μείνετε πάνω στη γη και κολυμπήστε για μερικές εκατοντάδες χρόνια ακόμα

Για την αντιμετώπιση της αδράνειας

Ο πρώτος νόμος του Νεύτωνα λέει: «Κάθε σώμα, που βρίσκεται μέσα σε ένα αδρανειακό σύστημα, διατηρεί την κατάσταση ηρεμίας, ή εκτελεί ευθύγραμμη ομαλή κίνηση, εφόσον καμία εξωτερική δύναμη δεν επιδρά για τη μεταβολή της ή η συνισταμένη των δυνάμεων ισούται με 0». Κάπως έτσι συμβαίνει και με τους ανθρώπους. Αν δεν βρίσκουμε λόγους και αφορμές να αναζητούμε νέες εμπειρίες, τότε θα μείνουμε στάσιμοι. Ωφελεί όμως αυτό;

Αρχικά να ξεκαθαρίσω πως δεν είμαι γιατρός ή επιστήμονας ή ψυχοθεραπευτής, αλλά ένας άνθρωπος που έχει βιώσει πολύ την αδράνεια. Ήμουν αδρανής και απαθής σε πολύ μεγάλο βαθμό. Δυσκολευόμουν να πάρω αποφάσεις, άλλες φορές αργούσα, άλλα φορές αδιαφορούσα. Μεγαλώνοντας όμως συνειδητοποιείς πως πρέπει να παίρνεις θέση στα γεγονότα, αλλιώς στοιβάζονται όλα σε μια γωνία και όταν γίνουν πολλά, αρχίζουν να σε (ψυχο)πλακώνουν.

Να ακούς

Μην έχεις παθητική ακρόαση. Ακόμα, αν έχεις έλλειψη προσοχής, όταν κάποιος σου μιλάει, να μην κάνεις κάτι άλλο. Επικεντρώσου στη συζήτηση. Αν ακούς πραγματικά εσένα κα τους άλλους, έχεις κάνει ήδη το πρώτο βήμα για την εξάλειψη της αδράνειας, γιατί πολύ απλά, θα έχεις περισσότερα δεδομένα, άρα, καλύτερη αντιμετώπιση.

Όρισε στόχους

Έχοντας λοιπόν ως αφετηρία την ακοή, γράφε στόχους και όρισε ημερομηνία επίτευξης. Η δράση αυτή θα σου επιφέρει κι άλλους στόχους, κι άλλες εμπειρίες και έτσι θα καταλαβαίνεις κι εσύ ο ίδιος ότι προχωράς. Πράγμα πολύ σημαντικό. Ένας στόχος μπορεί να είναι κάτι πολύ απλό, για παράδειγμα, η τακτοποίηση της ντουλάπας σου. Ξεκίνα από τα απλά και συνέχισε. Υπάρχουν πραγματικά άπειρες επιλογές μπροστά σου. Από εθελοντική εργασία μέχρι ταξίδι στην Αλάσκα. Οτιδήποτε. Μπορείς να κάνεις το οτιδήποτε. Μπορείς να ορίσεις το οτιδήποτε.

Διλλήματα, ο νέος σου σύμμαχος

Έχω ακούσει πολλές φορές τον συγγραφέα Στέφανο Ξενάκη να λέει, «όταν είσαι μεταξύ δύο πραγμάτων, στο να κάνεις κάτι και στο να μην κάνεις, πάντα να το κάνεις. Θα μετανιώσουμε για αυτά που δεν κάναμε, κι όχι για αυτά που κάναμε». Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω, και επειδή το κάνω από τότε που το πρωτοάκουσα, με έχει βοηθήσει πολύ. Σου φεύγει το άγχος της αδράνειας, ενδεχομένως και της ντροπής, και έτσι είσαι καλύτερα με τον εαυτό σου!

Γίνε ποτάμι, όχι γούρνα

Μην είσαι στατικός, μην έχεις στάσιμες σκέψεις, πάντα τα λιμνάζοντα νερά δεν πήγαιναν πουθενά. Προσπάθησε να είσαι ποτάμι και να κυλάς. Για να την επίτευξη του νούμερο 4, η αλήθεια είναι πως χρειάζονται όλα τα προηγούμενα. Νέες εμπειρίες, νέες αφορμές, νέοι λόγοι. «Πέτρα που κυλάει, δε χορταριάζει», λέει ο λαός. Η εταιρία Kodak κατέρρευσε γιατί δεν προσαρμόστηκε έγκαιρα στην τεχνογνωσία της εποχής, σε ένα μεγάλο βαθμό και η Nokia, αλλά και τόσες άλλες.

Η δράση δεν είναι μόδα

Όσον αφορά το παραπάνω, μην ακολουθείς τις τάσεις και τη μόδα, απλά για να είσαι ενημερωμένος και να λες πως κατέχεις τη νέα πραγματικότητα. Έχει διαφορά το εξαναγκάζομαι, με το προσαρμόζομαι. Επί πρόσθετα, ρίχνε και μερικές κλεφτές ματιές σε αυτούς που έχουν επιτύχει ήδη στον τομέα που θες κι εσύ. Θα σε ωφελήσει σίγουρα.

Εξελισόμετρο

Συγχωρέστε με για αυτή την αδόκιμη λέξη, αλλά θα βοηθήσει αρκετούς. Αν για παράδειγμα ο στόχος σου είναι πως θα έχεις μια καλύτερη σχέση με τον σύντροφο σου, τότε μπορείς κάθε μέρα να ακούς μια ομιλία με τις σχέσεις ή να διαβάζεις άρθρα για το ίδιο θέμα ή να κάνετε μια ανοιχτή κουβέντα για αυτά που σας απασχολούν. Αν λοιπόν το κάνεις κάθε μέρα και αυτό τελείως χοντρικά σου αποφέρει 1% κάθε μέρα, σε ένα μήνα θα είσαι περίπου 30% πιο κοντά στο στόχο σου. Οπότε, κάπως έτσι, η εξέλιξη είναι μετρήσιμη.

Είναι σημαντικό να το κάνεις

Ο Γκάντι είχε πει: «Σχεδόν ό,τι κάνεις είναι ασήμαντο, αλλά είναι σημαντικό να το κάνεις». Μην σκέφτεσαι πως δεν μπορείς να σώσεις τον κόσμο γιατί είσαι μόνος σου. Να σκέφτεσαι πως με τις πράξεις σου επηρεάζεις τους άλλους. Ναι, σίγουρα το κάνεις. Ακόμα, να φυτρώνεις εκεί που δε σε σπέρνουν. Κανείς δεν μπορεί να σου πει τι να κάνεις και πώς να το κάνεις ή να μην το κάνεις. Φτιάξε το πλάνο και άσε τους άλλους να σε σχολιάζουν. Εσύ έχεις όλα τα εργαλεία για να κάνεις το κομμάτι σου! Έχοντας λοιπόν αφομοιώσει όλα τα προηγούμενα, η εξέλιξή σου θα είναι δεδομένη.

Άλλο εσωστρέφεια, άλλο αδράνεια

Το νούμερο 8 είναι αφιερωμένο στα εσωστρεφή άτομα. Υπάρχει μια λεπτή κλωστή μεταξύ εσωστρέφειας και αδράνειας. Όσοι άνθρωποι λοιπόν είναι κλειστοί σαν χαρακτήρες, και δεν τους βγαίνει να κάνουν πολλές δράσεις, τότε και εκείνοι χρειάζονται μια μορφή αρωγής. Η εσωστρέφεια δεν είναι δικαιολογία (και βρίσκομαι και εγώ σε αυτήν την κατηγορία). Μπορείς να είσαι όσο εσωστρεφής θες, αλλά όμως να λες αυτό που αισθάνεσαι. Η μεγάλη αδράνεια είναι φθορά της ψυχής.

Αρνητικότητα

Τι γίνεται όταν δε θες να κάνεις κανένα βήμα από τα προηγούμενα; Να αγαπάς τον εαυτό σου, ακόμα και στα πιο δύσκολα. Δεν χρειάζεται να είσαι σε μια διαρκή εγρήγορση, πάρε το χρόνο σου, ξεκουράσου, αλλά μην εφησυχάζεσαι. Η λίγη αδράνεια μπορεί να είναι βοηθητική, όπως και η λύπη και ο πόνος. Ζήσε το και μετά από λίγο ξανά βγες στη δράση. Μπορείς φυσικά να δοκιμάσεις. Η δοκιμή είναι η εξάσκησή σου. Μπορεί τίποτα από τα προηγούμενα να μην σου ταιριάζουν, μπορεί και όλα, βρες εσύ τις δικές σου τεχνικές.

Γίνε ο πρωταγωνιστής

«Αυτός που αγωνίζεται μπορεί να χάσει, όμως αυτός που δεν αγωνίζεται ήδη έχει χάσει», είχε πει ο Μπέρτολτ Μπρεχτ. Ακόμα, η δράση είναι η γιατρειά του φόβου, ενώ η αδράνεια δημιουργεί φόβο. Μην αφήνεις τα γεγονότα να περνούν από την οθόνη του μυαλού σου. Γίνε ο πρωταγωνιστής και ο σκηνοθέτης, έτσι, χωρίς πρόβα και χωρίς σενάριο.

Αρνητικά μοτίβα σκέψης που ευθύνονται για την κακή μας διάθεση

Σκεφτήκατε ποτέ «Γιατί μου συμβαίνουν συνέχεια άσχημα πράγματα;» Ή μήπως πιστεύεις ότι είσαι αποτυχημένος ή ότι για όλα πάντα φταις εσύ; Αν ναι, τότε ίσως έχετε κολλήσει με μη βοηθητικούς τρόπους σκέψης που σας εμποδίζουν να επιτύχετε στη ζωή σας.

Οι ανεπιθύμητοι τρόποι σκέψης ή, αλλιώς, οι γνωστικές στρεβλώσεις εμφανίζονται συνήθως σε περιόδους άγχους. Αυτές είναι ακριβώς οι φορές που χρειαζόμαστε κάποια ρεαλιστικότητα στη σκέψη μας και ορισμένους χρήσιμους τρόπους για να ανταπεξέλθουμε σε δύσκολες καταστάσεις. Αλλά τότε μπορεί να γινόμαστε οι χειρότεροι εχθροί του εαυτού μας και να έχουμε κολλήσει σε αρνητικούς τρόπους σκέψης.

Το πρόβλημα είναι ότι αν συνεχίσουμε να κάνουμε αυτές τις αρνητικές σκέψεις, τότε τελικά φτάνουμε να πιστέψουμε ότι οι σκέψεις μας είναι πραγματικότητα. Μόλις συμβεί αυτό, αλλάζει αυτομάτως και τον τρόπο που νιώθουμε και συμπεριφερόμαστε αναφορικά με την εκάστοτε κατάσταση.

Υπάρχει ένα ρητό που λέει: «Το σώμα πετυχαίνει αυτό που πιστεύει ο νους» και αυτό είναι αλήθεια. Αν νομίζεις ότι είσαι αποτυχημένος για αρκετό καιρό, αυτό θα καταλήξεις να γίνεις.

Παρακάτω συγκεντρώσαμε τα πιο κοινά αρνητικά μοτίβα σκέψης που εμποδίζουν την προσωπική ανάπτυξή σας.

Επικριτικός Εαυτός

Παραδείγματα:

«Πάντα τα μπερδεύω, δεν είναι περίεργο που κανείς δεν με συμπαθεί»

«Είμαι τόσο αποτυχημένος»

«Για όλα φταίω εγώ».

Η ανάληψη του προσωπικού μεριδίου ευθύνης όταν τα πράγματα πάνε στραβά είναι σίγουρα το σωστό. Αλλά το να κατηγορείς τον εαυτό σου συνέχεια και για όλα είναι ένας αρνητικός τρόπος σκέψης που αρκετές φορές καταλήγει σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Περιποιηθείτε τον εαυτό σας λίγο παραπάνω. Σε τελική ανάλυση, δεν θα αποκαλούσατε έναν φίλο ή έναν αγαπημένο σας αποτυχημένο κάθε μέρα, έτσι δεν είναι; Γιατί λοιπόν να το κάνετε στον εαυτό σας;

Μηρυκασμός

Παραδείγματα:

«Μακάρι να μην το είχα πει αυτό»

«Πραγματικά δεν θέλω να βγω αργότερα»

«Αν το κάνω αυτό, θα έχω άγχος».

Θα μπορούσατε να ονομάσετε αυτό το μη χρήσιμο μοτίβο σκέψης «ανησυχώ συνεχώς για το ίδιο πράγμα». Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να σκέφτεσαι ένα πρόβλημα, να βρίσκεις μια λύση και να εμμένεις στο πρόβλημα.

Αυτό που τείνει να συμβεί σε αυτές τις περιπτώσεις είναι οι σκέψεις σας να γίνονται όλο και πιο αρνητικές. Το πρόβλημα καταλαμβάνει ολοένα και περισσότερο χώρο και καταλήγεις να μην το αντιμετωπίζεις καθόλου. Αυτό είναι το μυαλό σου στα χειρότερα του. Αντί να ανησυχείτε συνεχώς, δώστε στον εαυτό σας ένα χρονικό όριο για να βρείτε πρακτικές λύσεις.

Ετικετοποίηση

Παραδείγματα:

«Είμαι τόσο χαζός»

«Είναι αλκοολική»

«Είναι αγενείς και αδιάφοροι άνθρωποι».

Τα ανθρώπινα όντα χρησιμοποιούν την ετικετοποίηση ως τεχνική επιβίωσης. Πρέπει να έχουμε συγκεκριμένες απόψεις για τους ανθρώπους, ώστε να ξέρουμε αν μπορούμε να τους εμπιστευτούμε ή όχι. Αλλά φυσικά, τα ανθρώπινα όντα είναι πλάσματα με αποχρώσεις. Οι ταυτότητές μας δημιουργούνται από πολλές διαφορετικές πτυχές όπως την ανατροφή, τη φυλή, τη θρησκεία, τον πλούτο, την τάξη και πολλά άλλα.

Το πρόβλημα με την ετικετοποίηση είναι ότι τις περισσότερες φορές συνήθως ορίζουμε άτομα με αρνητικά χαρακτηριστικά. Είναι αδύνατο να δώσετε σε ένα άτομο μια ετικέτα που να περιλαμβάνει όλα τα χαρακτηριστικά του. Σκεφτείτε πώς θα σας φαινόταν αν κάποιος σας χαρακτήριζε; Ουσιαστικά σας τοποθετούν σε μια κατηγορία και μάλλον δεν είναι αντιπροσωπευτική για εσάς στο σύνολό σας.

Καταστροφολογία

Παραδείγματα:

«Αν χαλάσει το αυτοκίνητό μου, κανείς δεν θα με βοηθήσει και θα μείνω κολλημένος όλο το βράδυ!»

«Ένιωσα άγχος στο πάρτι, τι θα συμβεί αν νιώθω πάντα άγχος σε κοινωνικές καταστάσεις; Θα χάσω τη δουλειά μου!»

«Η καρδιά μου χτυπάει δυνατά. Νομίζω ότι παθαίνω καρδιακή προσβολή!»

Η καταστροφολογία δεν σημαίνει υπερβολική αντίδραση ή υστερία. Είναι ένα από εκείνα τα ιδιαίτερα ύπουλα και μη βοηθητικά μοτίβα σκέψης που μπορεί τελικά να σας παραλύσουν. Αν πάντα υποθέτετε το χειρότερο, προσπαθήστε να αναγνωρίσετε τις σκέψεις και να χρησιμοποιήσετε τη λογική για να καταπολεμήσετε τις συναισθηματικές σας αντιδράσεις.

Σκέψη άσπρο-μαύρο

Παραδείγματα:

«Είμαι εντελώς αποτυχημένος σε όλα»

«Η μητέρα μου είναι ένας απόλυτος άγγελος»

«Το βράδυ ήταν μια ολοκληρωτική καταστροφή».

Η σκέψη άσπρο-μαύρο αφορά ακραίες ή πολωμένες απόψεις. Είσαι όλα ή τίποτα, καλός ή κακός, καταπληκτικός ή αποτυχημένος. Δεν υπάρχει γκρίζα περιοχή σε αυτό το μοτίβο σκέψης. Φυσικά, η ζωή είναι γεμάτη διαφορετικές αποχρώσεις, τόνους και γκρίζες περιοχές. Δεν κινούμαστε από το ένα άκρο στο άλλο. Κατοικούμε συνήθως στη μέση οδό.

Αυτό που κάνει αυτό το μοτίβο σκέψης μη αποτελεσματικό είναι ότι μπορεί να οδηγήσει σε στερεότυπα άτομα, καταστάσεις ή σχέσεις. Ένα άτομο δεν είναι καθόλου καλό ή κακό. Οι καταστάσεις και οι συνθήκες αλλάζουν. Αυτού του είδους η σκέψη θα σας κρατήσει κολλημένους σε ένα τέλμα, χωρίς να μπορείτε να σημειώσετε πρόοδο. Προσπαθήστε να δείτε τα πράγματα αντικειμενικά με ανοιχτό μυαλό. Αναζητήστε τη μέση λύση και ενεργήστε σαν να είστε ο ουδέτερος παρατηρητής.

Υπεργενίκευση

Παραδείγματα:

«Δεν με βοηθάς ποτέ στις δουλειές του σπιτιού»

«Πάντα με περιμένει μόλις φτάσω σπίτι»

«Όλοι με μισούν».

Η υπεργενίκευση χαρακτηρίζεται από ορισμένες λέξεις όπως «ποτέ», «πάντα», «κάθε» και «όλα». Για παράδειγμα, αν έχετε την τάση να ξεκινάτε προτάσεις με «Αυτή πάντα», «Ποτέ», «Όλοι», «Όλοι», τότε υπεργενικεύετε τις καταστάσεις.

Ίσως να έχετε απογοητευτεί στο παρελθόν από τη συμπεριφορά κάποιου και τώρα αυτό είναι το μόνο που μπορείτε να δείτε. Το πρόβλημα με αυτό το μοτίβο σκέψης είναι ότι τελικά θα «θολώσει» την προοπτική σας. Θα προσεγγίσετε νέες καταστάσεις με μια παλιά και προκατειλημμένη νοοτροπία, χωρίς να σχηματίσετε νέες απόψεις.

Θα θέλατε κάποιος που γνωρίζετε να σας κρίνει με βάση προηγούμενες κακές του εμπειρίες; Ξεκινήστε αναλύοντας πραγματικά την κατάσταση. Δείτε το λογικά. Προσπαθήστε να μην κάνετε γενικές δηλώσεις και αναζητήστε εναλλακτικά παραδείγματα.

Αυθαίρετα συμπεράσματα

Παραδείγματα:

«Τα μπέρδεψα, πρέπει να νομίζουν ότι είμαι ηλίθιος»

«Οι γονείς του θα με μισήσουν»

«Κανείς δεν θα με συμπαθήσει στο νέο μου κολέγιο».

Αυτός ο τρόπος σκέψης δεν βοηθάει γιατί υποθέτετε ότι γνωρίζετε τι σκέφτονται οι άλλοι. Αν και μπορεί να έχεις κοινές απόψεις με κάποιον, δεν μπορείς ποτέ να υποθέσεις τις σκέψεις του. Υπάρχουν δύο τρόποι για να προσδιορίσετε αυτό το μοτίβο σκέψης. Εάν κάνετε υποθέσεις για μια μελλοντική κατάσταση, βιάζεστε να βγάλετε συμπεράσματα. Εάν υποθέσετε ότι γνωρίζετε τι σκέφτεται ένα άτομο, «διαβάζετε» το μυαλό του.

Σκεφτείτε αν τείνετε να κάνετε γρήγορες κρίσεις για ανθρώπους ή καταστάσεις χωρίς να εξετάζετε πλήρως τα γεγονότα. Ή μήπως οι υποθέσεις σας βασίζονται σε συναισθήματα και όχι σε αδιάσειστα στοιχεία; Η συνέχιση αυτού του μοτίβου σκέψης θα σας οδηγήσει σε λάθος δρόμο. Αφιερώστε χρόνο στο μέλλον και μην υποθέσετε ότι γνωρίζετε τα πάντα για μια κατάσταση.

Νοητικό φίλτρο

Παραδείγματα:

«Γιατί έκανε κομπλιμέντα για το φόρεμά μου αλλά δεν είπε τίποτα για τα μαλλιά μου;»

«Ζήτησε να πάρει την πουτίγκα στο σπίτι επειδή δεν της άρεσε»

«Ο λόγος που πέρασα αυτό το τεστ ήταν ότι οι ερωτήσεις ήταν εύκολες».

Το νοητικό φιλτράρισμα είναι ένα από εκείνα τα μη χρήσιμα μοτίβα σκέψης που εστιάζει στα αρνητικά και μειώνει τα θετικά. Για παράδειγμα, μπορεί να βαθμολογήσετε με Α σε όλα τα τεστ σας εκτός από ένα που είναι Β. Αντί να είστε ευχαριστημένοι με όλα τα Α που πετύχατε, απογοητεύεστε με το Β. Ή ίσως ο σύντροφός σας σάς έβγαλε για ένα ρομαντικό γεύμα, αλλά το μόνο που θυμάστε ήταν ότι δεν σας άνοιξε την πόρτα του αυτοκινήτου.

Το φιλτράρισμα των θετικών και η εστίαση στα αρνητικά συνδέεται με την εξελικτική επιβίωση. Στο παρελθόν, οι αρνητικές καταστάσεις ήταν δυνητικά απειλητικές. Οι πρώτοι πρόγονοί μας έπρεπε να αξιολογήσουν γρήγορα μια αρνητική κατάσταση για να επιβιώσουν. Το έκαναν αυτό φιλτράροντας όλες τις περιττές πληροφορίες και εστιάζοντας στις αρνητικές πτυχές. Ωστόσο, εκτός και αν αντιμετωπίζουμε μια «απειλητική» κατάσταση, δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε αυτό το φίλτρο στη σύγχρονη ζωή.

Συναισθηματικός συλλογισμός

Παραδείγματα:

«Αισθάνομαι φοβισμένος, επομένως πρέπει να κινδυνεύω»

«Αισθάνομαι αβοήθητος, οπότε δεν μπορώ να κάνω τίποτα»

«Νιώθω κακή μητέρα. οπότε πρέπει να είμαι ένα».

Ίσως έχετε παρατηρήσει ότι όλες οι παραπάνω δηλώσεις ξεκινούν με «αισθάνομαι…» Ο συναισθηματικός συλλογισμός είναι όταν βασίζετε την πραγματικότητά σας στη συναισθηματική σας κατάσταση. Πιστεύετε ότι τα συναισθήματά σας αντικατοπτρίζουν την αλήθεια της κατάστασης. Μερικοί άνθρωποι δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν το πώς νιώθουν σε μια περίσταση από την πραγματικότητα της περίστασης αυτής κι αυτό είναι λογικό καθώς όλοι συμπεριφερόμαστε συναισθηματικά.

Ο συναισθηματικός συλλογισμός είναι μια διαστρεβλωμένη άποψη του κόσμου επειδή τα συναισθήματα προέρχονται από τις σκέψεις σας. Οι σκέψεις μπορεί να είναι λανθασμένες. Επομένως, εάν οι σκέψεις σας είναι λανθασμένες, τότε η πραγματικότητά σας γίνεται παραπλανητική. Μπορεί να δείτε απειλές όπου δεν υπάρχουν.

Όταν αυτές οι σκέψεις έρχονται στο μυαλό σας, αντί να αντιδράσετε στο συναίσθημα, εξετάστε την κατάσταση λογικά. Κοιτάζοντας τα στοιχεία γύρω σας θα σας βοηθήσει να ξεπεράσετε αυτό το μη βοηθητικό μοτίβο σκέψης.

Κάποιες σκέψεις για το τέλος

Είναι προφανές ότι υπάρχουν πολλά μη βοηθητικά μοτίβα σκέψης, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να παραμείνετε παγιδευμένοι σε αυτήν τη νοοτροπία. Κάθε φορά που αρχίζετε να σκέφτεστε αρνητικά, σταματήστε και αξιολογήστε.

Σκεφτείτε μόνοι σας, αυτή είναι αντικειμενικά η πραγματικότητα ή μήπως βασίζετε τις σκέψεις σας σε κάτι άλλο; Με τον καιρό, αυτή η απλή προσέγγιση μπορεί να γίνει αποτελεσματική και μπορεί να απελευθερωθείτε από αυτές τις παγίδες της σκέψης.

Η εσωτερική επανάσταση θα αλλάξει τα πάντα

Η αρρώστια από την οποία υποφέρει σήμερα το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας είναι απροσδιόριστη, αόριστη.

Όλοι αισθάνονται λίγο πολύ λυπημένοι, θλιμμένοι, καταβεβλημένοι, αλλά δεν έχουν κάποιον ή κάτι για να βγάλουν τον θυμό τους ή για να ελπίζουν.

Κάποτε η εξουσία από την οποία κάποιος αισθανόταν καταπιεσμένος είχε σύμβολα, έδρες, και η επανάσταση γινόταν εναντίον τους. Αλλά σήμερα; Που είναι το κέντρο της εξουσίας που συνθλίβει τις ζωές μας;

Μήπως πρέπει να αποδεχθούμε πως εκείνο το κέντρο είναι μέσα μας και πως μια μεγάλη εσωτερική επανάσταση μπορεί να αλλάξει τα πράγματα, από την στιγμή πως όλες οι εξωτερικές επαναστάσεις δεν άλλαξαν και πολλά πράγματα;

Αυτό που αρνείστε σας διεκδικεί, αυτό που αποδέχεστε σας μεταμορφώνει

Πολλοί άνθρωποι θέλουν να αλλάξουν. Ειδικότερα θέλουν να αλλάξουν τις καταστάσεις μόνιμης δυσφορίας, αγωνίας και δυστυχίας. Ωστόσο, χωρίς να κάνουν μια πραγματική αλλαγή στον εαυτό τους. Ένα μεγάλο μέρος της αρχικής αντίστασης που παρουσιάζουν αυτοί οι άνθρωποι έχει να κάνει με τον φόβο τους να αποδεχθούν αυτό που πραγματικά συμβαίνει στην ζωή τους. Αρκετά αστείο, επειδή οι περισσότερες από τις σωστές αλλαγές συνέβησαν γιατί το άτομο αναγνώρισε αυτή την αφετηρία.

Πάρα πολλοί άνθρωποι υπερεκτιμούν αυτό που δεν είναι και υποτιμούν αυτό που πραγματικά είναι. Μέρος του πόνου τους παράγεται από τον τρόπο που αξιολογούν τον εαυτό τους. Την ίδια στιγμή, αυτά τα άτομα σκέφτονται πως αυτός ο πόνος που βιώνουν θα μπορούσε να τους μεταμορφώσει σε ευάλωτους και πολεμοχαρείς.

Οι ερμηνείες που σχετίζονται με τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις είναι αυτές που μας κάνουν να υποφέρουμε και να ερχόμαστε σε σύγκρουση με τον εαυτό μας. Τελικά, εμείς είμαστε η αιτία- ή τουλάχιστον οι «συνένοχοι»- του δικού μας αυτοτραυματισμού.

Το να επιλέξετε να υιοθετήσετε συμπεριφορά αντίστασης σε πολλές περιπτώσεις θα εμποδίσει την πρόοδο σας. Θα σας κρατά από το να καταλάβετε πως η αιτία της ταλαιπωρίας δεν έχει να κάνει με το εν λόγω ερέθισμα. Αντιθέτως, έχει να κάνει με την σχέση που έχετε με αυτό το ερέθισμα. Εκείνοι που αντιστέκονται στο να αλλάξουν, απλώς ελπίζουν πως τα προβλήματα τους θα βελτιωθούν. Ότι θα το κάνουν αυτοβούλως στο μέλλον χωρίς να αναλάβουν καμία ενεργητική στάση. Περιμένουν να αποζημιωθούν με κάποιο τρόπο χωρίς να αλλάξουν την συμπεριφορά που στην πραγματικότητα προκάλεσε το πρόβλημα.

Η ευτυχία μπορεί να υπάρξει μόνο στην αποδοχή. Όταν αποδέχεσαι κάτι, σε μεταμορφώνει.
Η γαλήνη έρχεται από μέσα σας, μην την αναζητάτε έξω

Πολλοί πιστεύουν το ίδιο πράγμα. Πως η πηγή των παθήσεων τους μπορεί να βρεθεί σε εξωτερικούς παράγοντες, κάτι που τους δυσκολεύει στο να το διαχειριστούν. Επίσης, ένα μεγάλο μέρος της απόγνωσης τους απελευθερώνεται και διατηρείται λόγω της υπερβολικής σταθερότητας σε μια άδικη κατάσταση. Σε μιας κατάστασης που δεν έχουν κανένα έλεγχο.

Όταν δεν είμαστε ικανοί να ρυθμίσουμε την διάθεση μας, καταφεύγουμε εύκολα στο να ρίξουμε την ευθύνη στους άλλους για την δική μας συναισθηματική ανησυχία. Με το να εστιάζουμε στους άλλους, θέτουμε τον έλεγχο των συναισθημάτων μας στα χέρια τους.

Όσο αναφορά για την ουσία τους, κανείς δε θα έδινε συνειδητά και εθελοντικά τον έλεγχο των συναισθημάτων του σε κάποιον άλλον. Ωστόσο, απογοητευόμαστε κάθε φορά που κάποιος δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες που είχαμε γι' αυτόν. Το να μάθουν οι άνθρωποι να αντιμετωπίζουν την πίεση και την απογοήτευση είναι μια θεμελιώδης πτυχή στην ψυχική δυναμική ενός ατόμου. Αυτό το έργο ξεκινά κάνοντας τον ασθενή να αποδεχθεί την κατάσταση και επίσης την ικανότητα του να παρέμβει σε αυτή.

Οι εσωτερικές αλλαγές προηγούνται από τις εξωτερικές

Όταν οι πεποιθήσεις μας συγκρούονται με αυτές άλλων ανθρώπων ή με καταστάσεις που διαφέρουν από τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα, τείνουμε να αναπτύσσουμε μια επαναλαμβανόμενη ψυχολογική δυσφορία. Η έναρξη μιας διαδικασίας προσωπικής αλλαγής θα μας βοηθήσει να επικεντρωθούμε στον εαυτό μας και θα μας αποτρέψει από το να κάνουμε θύμα τον εαυτό μας. Επίσης, θα αποτρέψει την αγανάκτηση και την παραίτηση.

Το να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας ίσως είναι επίπονο στην αρχή αλλά μεσοπρόθεσμα είναι πολύ απελευθερωτικό. Μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε την αλήθεια για το ποιοι είμαστε και για το πώς αλληλοεπιδρούμε με τον εσωτερικό μας κόσμο. Στην πραγματικότητα, είμαστε οι μόνοι που μπορούμε να διαταράξουμε τον εαυτό μας.

Είμαστε οι μόνοι που έχουμε την δύναμη να βλάψουμε τον εαυτό μας. Παρά το γεγονός ότι έχουμε απελευθερώσει το μυαλό μας, αυτός ο προσωπικός απατηλός πόλεμος μας προκαλεί ένα σύνολο συναισθηματικών φορτίων. Μεταξύ αυτών είναι η ενοχή, η μνησικακία, η δυσαρέσκεια, το μίσος, η τιμωρία και την επιθυμία για εκδίκηση. Όλα αυτά τα συναισθήματα είναι αυτά που μας οδηγούν στην θεραπεία, μερικές φορές μεταμφιεσμένα ως συγκρούσεις με άλλους.

Αυτά τα συναισθήματα είναι το αποτέλεσμα της ερμηνείας των γεγονότων και των συναισθημάτων του παρελθόντος με υπερβολικά εξωτερικό τρόπο. Το πρόβλημα αναδύεται όταν αυτά τα γεγονότα του παρελθόντος θέτουν τις σχέσεις του παρόντος. Παρουσιάζουν ένα πρόβλημα που μας εμποδίζει από το να προχωρήσουμε. Θυμηθείτε: μόνο όταν αποδεχθείτε το παρελθόν θα είστε ικανοί να ζήσετε στο παρόν.

Μην αφήσεις τα πράγματα που δεν μπορείς να κάνεις να παρέμβουν σε αυτά που μπορείς.

Πάντα τις τελευταίες μέρες του χρόνου αισθανόμαστε μια γλυκιά μελαγχολία

Πάντα τις τελευταίες μέρες του χρόνου αισθανόμαστε μια γλυκιά μελαγχολία. Ένας χρόνος φεύγει και μας φέρνει αντιμέτωπους με τον απολογισμό ολόκληρης της χρονιάς. Τι καταφέραμε τελικά από τους στόχους που θέσαμε στον εαυτό μας; Πολλοί αισθανόμαστε ανακούφιση διότι ο χρόνος που φεύγει δεν στάθηκε γενναιόδωρος μαζί μας και ευελπιστούμε ο νέος να μας προσφέρει όλα όσα επιθυμούμε απλόχερα. Μια αντίληψη η οποία είναι λανθασμένη. Φταίει άραγε η ατυχία που έφερε μαζί του ο χρόνος προς εμάς ή εμείς οι ίδιοι που δεν πράξαμε όπως θα έπρεπε; Πριν δώσετε την δική σας απάντηση στην ερώτηση αυτή ας κάνουμε έναν απολογισμό απαντώντας στις παρακάτω ερωτήσεις με πάσα ειλικρίνεια.

Υπήρξες διαθέσιμος σε κάθε πρόσκληση ακόμη κι αν δεν ήθελες για να μην χαλάσεις χατίρι σε κανέναν φοβούμενος μην τυχόν και σε αντιπαθήσουν; Αν η απάντηση σου είναι θετική σκέψου ότι το να καταπιέζεις τον εαυτό σου για να μην δυσαρεστήσεις τους άλλους μόνο κακό μπορεί να σου κάνει. Με το να αρχίσεις να θέτεις όρια είναι η αρχή του να γίνεις ευτυχισμένος. Μην διστάσεις να λες όχι όταν δεν θες. Σκέψου ότι μόνο αυτοί που σε αγαπούν πραγματικά θα μείνουν κοντά σου σεβόμενοι τα θέλω σου.

Έμεινες σε μια δουλειά όπου σου προκαλεί δυστυχία γιατί φοβάσαι ότι αν ψάξεις κάτι άλλο θα είναι χειρότερη η κατάσταση από την ήδη υπάρχουσα; Σίγουρα την εποχή που διανύουμε η εύρεσή εργασίας είναι πολύ δύσκολη, αλλά θα μπορούσες να κάνεις μια προσπάθεια. Δεν θα μάθεις ποτέ τι αποτέλεσμα θα είχε η αποστολή βιογραφικών σε συνδυασμό με θετική σκέψη την χρονιά που φεύγει.

Περιτριγυρίζεσαι από τοξικούς ανθρώπους; Η ύπαρξη τους στην ζωή σου σε φθείρει και σε οδηγεί στην δυστυχία. Τι περιμένεις λοιπόν; Να επιλέγεις την παρέα των ατόμων εκείνων που σε παρακινούν να γίνεις μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου.

Είσαι ευτυχισμένος στην προσωπική σου ζωή ή έχεις επαναπαυθεί σε μια μίζερη καθημερινότητα; Αν η απάντηση σου είναι θετική, ήρθε η στιγμή να την αλλάξεις.

Αφιερώνεις προσωπικό χρόνο στον εαυτό σου; Αν όχι πρέπει να το κάνεις άμεσα.

Υπήρξαν άνθρωποι που πιστεύεις ότι φέρθηκες άσχημα και αδίκησες; Το να παραδεχόμαστε τα λάθη μας και να ζητάμε συγνώμη μας προσφέρει γαλήνη. Το ίδιο θα συμβεί αν συγχωρήσουμε κάποιον που μας πλήγωσε διότι θα μας βοηθήσει θα προχωρήσουμε έχοντας πάρει ένα ακόμη μάθημα το οποίο θα μας βοηθήσει στην μετέπειτα ζωή μας. Επιπρόσθετα, η συγχώρεση είναι ένα δώρο που οφείλουμε να κάνουμε στον εαυτό μας, αφού μας βοηθά να απαλλαγούμε από τα αρνητικά συναισθήματα. Το μίσος, η απέχθεια και οποιοδήποτε άλλο αρνητικό συναίσθημα, μόνο κακό μπορεί να μας κάνει αφού μας αφήνει δέσμιους σε μια κατάσταση η οποία μας εμποδίζει από το να προχωρήσουμε παρακάτω και να εμπιστευτούμε άλλους ανθρώπους.

Έκανες έστω μια μικρή προσπάθεια να αγγίξεις έστω στο ελάχιστο τους στόχους και τα όνειρά σου; Αν όχι τι περιμένεις;

Εν κατακλείδι οι αλλαγές που θα επιλέξεις να κάνεις στην ζωή σου το νέο έτος θα είναι καταλυτικές για το αν ο χρόνος που έρχεται θα κυλήσει ευχάριστα, δυσάρεστα ή αδιάφορα. Η επιλογή είναι δική σου. Θα τολμήσεις ώστε ο απολογισμός του ερχόμενου έτους να είναι καλύτερος;

Λόγια του αέρα, λόγια ψεύτικα

Σήμερα είπα να ανοίξω το σεντούκι της ψυχής μου και να κάνω ξεκαρτάρισμα!

Κοντοστάθηκα πάνω σε κάτι “Σ’ αγαπώ” και “Για πάντα”, χαμογελώντας ειρωνικά. Μάζεψα τα λόγια παντοτινής αγάπης και τα έβαλα σε περίοπτη θέση στην κάβα της καρδιάς μου, μαζί με κάτι περίσσιες υπόσχεσεις αφοσίωσης, έτσι απλά για να θυμάμαι πόσο ψεύτες είναι οι άνθρωποι τελικά. Πόσο εκμεταλλευτές ανθρωπίνων συναισθημάτων γίνονται προσπαθώντας να κρύψουν μέσα σε κούφια λόγια την δική τους ανικανότητα να αγαπήσουν ή ακόμα και να αγαπηθούν. Πόσο ξεφτιλισμένα φέρονται σε ανθρώπους που τους στάθηκαν, τους στήριξαν, τους αγάπησαν και μετά απλά εξαφανίστηκαν με δικαιολογίες του κώλου γιατί δεν είχαν το θάρρος να παραδεχτούν κατάμουτρα ότι ήταν υποκριτές!

‘Επεα πτερόεντα*’, που σε κάνουν να πιστέψεις για όσο αυτά θα μείνουν. Αραδιάζονται πανεύκολα και αβίαστα, χωρίς συνείδηση τις περισσότερες φορές για να επιτύχουν στόχους, ρόλους, ακόμη και συμπεριφορές.

Λόγια του αέρα, που σαν λευκός καπνός ξεπηδούν και χάνονται την αμέσως επόμενη στιγμή, που πέρασαν και δεν ακούμπησαν,που ειπώθηκαν και ξέφτισαν ταχύτατα!

Λόγια που πετούν, που ξεγλυστρούν και χάνονται ισοπεδώνοντας την εμπιστοσύνη, μα και την πίστη σου ολόκληρη σε ότι και αν ακούσεις στη συνέχεια!

Λόγια, λόγια, λόγια...
Λόγια που λέγονται χωρίς να εννοούνται! Φούμαρα που ξεστομίζονται χωρίς καμιά αξία, χωρίς καμιά υπόσταση. Κουβέντες χιλιοειπωμένες που βγαίνουν από στόματα, χωρίς να περάσουν ποτέ από το μέρος της καρδιάς! Χωρίς να σκεφτούν ότι κάποιοι έχουν ανάγκη να τα πιστέψουν, ότι κάποιοι κρεμιούνται από πάνω τους για να λυτρωθούν! Μπούρδες που εκτοξεύονται αβίαστα, χειριστικά τις περισσότερες φορές, μόνο και μόνο για να επιτευχθεί ο στόχος.

“Έπεα πτερόεντα”…

Λόγια που τα φέρνει ο ενθουσιασμός; Λόγια που βγαίνουν από χείλη άσκοπα ή σκόπιμα τελικά; Λόγια που χρυσώνονται πίσω από ψεύτικες αλήθειες ή αληθινά ψέματα;
Ποιος ξέρει;
Ίσως να είναι τόσο πειστικά καλοφτιαγμένα παραμύθια, που να τα πιστεύουν ακόμα κι αυτοί που τα εφεύρουν τελικά.

“Έπεα πτερόεντα” ή κοινώς “Λόγια του αέρα” που με ένα φύσημα του χάθηκαν μακρυά μαζί με αυτούς που τα ξεστόμισαν, γλιτώνοντας μας τελικά απο σκάρτους ανθρώπους.
--------------------
*έπεα πτερόεντα (αρχ.): λόγια του αέρα, λόγια που πετούν

Πώς ο εγκέφαλός μας βιώνει το χρόνο μέσα σε ένα νευρωνικό του δίκτυο

Ερευνητές στο Ινστιτούτο Kavli ανακάλυψαν δίκτυο εγκεφαλικών κυττάρων το οποίο εκφράζει την αίσθηση του χρόνου μέσα από εμπειρίες και μνήμες. Η περιοχή όπου βιώνεται ο χρόνος βρίσκεται ακριβώς δίπλα στην περιοχή που κωδικοποιεί το χώρο.

Τα ρολόγια είναι συσκευές που δημιουργήθηκαν από τους ανθρώπους για να μετρούν το χρόνο. Με κοινωνική σύμβαση, συμφωνούμε να συντονίζουμε τις δραστηριότητές μας σύμφωνα με το χρόνο του ρολογιού. Ωστόσο, ο εγκέφαλός μας δεν αντιλαμβάνεται τη χρονική διάρκεια με τις τυπικές μονάδες των λεπτών και ωρών στο ρολόι του χεριού μας. Η υπογραφή του χρόνου στις εμπειρίες μας και τις αναμνήσεις μας ανήκει σε ένα εντελώς διαφορετικό είδος χρονικότητας. Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης, οι ζώντες οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, ανέπτυξαν πολλαπλά βιολογικά ρολόγια για να μας βοηθήσουν να παρακολουθούμε το χρόνο. Αυτό που διακρίνει τους ποικίλους χρονομέτρες του εγκεφάλου δεν είναι μόνο η κλίμακα του χρόνου που μετριέται, αλλά επίσης τα φαινόμενα που συντόνισαν τα νευρωνικά ρολόγια.

Ορισμένοι χρονομέτρες τίθενται από εξωτερικές διεργασίες, όπως το κιρκάδιο ρολόι που συντονίστηκε στην ανάδυση και εξαφάνιση του ημερήσιου φωτός. Αυτό το ρολόι βοηθάει τους οργανισμούς να προσαρμόζονται με τους ρυθμούς της μέρας. Άλλοι χρονομέτρες τίθενται από φαινόμενα με πιο εσωτερική προέλευση, όπως τα κύτταρα του ιπποκάμπιου χρόνου που σχηματίζουν μια, σαν ντόμινο, αλυσίδα σήματος που παρακολουθούν χρονικές διάρκειες μέχρι και 10 δευτερόλεπτα ακριβώς. Σήμερα γνωρίζουμε πολλά σχετικά με τους μηχανισμούς του εγκεφάλου για τη μέτρηση μικρών χρονικών κλιμάκων όπως τα δευτερόλεπτα. Λίγα είναι γνωστά, ωστόσο, σχετικά με τη χρονική κλίμακα που ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί για να καταγράψει τις εμπειρίες και τις μνήμες μας, οι οποίες μπορούν να διαρκούν από δευτερόλεπτα, μέχρι λεπτά ή ώρες.

Ένα νευρωνικό ρολόι για το χρόνο που βιώνεται

Ένα νευρωνικό ρολόι που παρακολουθεί το χρόνο που διαρκούν οι εμπειρίες είναι ακριβώς αυτό που ο Albert Tsao και οι συνάδελφοί του στο Ινστιτούτο Kavli για Συστήματα Νευροεπιστήμης του Νορβηγικού Πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας, θεωρούν ότι έχουν ανακαλύψει. Με την καταγραφή στοιχείων από έναν πληθυσμό εγκεφαλικών κυττάρων οι ερευνητές προσδιόρισαν ένα ισχυρό σήμα κωδικοποίησης χρόνου βαθιά μέσα στον εγκέφαλο. «Η μελέτη μας αποκαλύπτει πώς ο εγκέφαλος κατανοεί το χρόνο καθώς βιώνεται ένα γεγονός», αναφέρει ο Tsao στην ιστοσελίδα Gemini. «Το δίκτυο δεν κωδικοποιεί το χρόνο αναλυτικά. Αυτό που καταγράφουμε είναι μάλλον ένας υποκειμενικός χρόνος που παράγεται από την εν εξελίξει ροή της εμπειρίας».

Το δίκτυο παρέχει χρονοσημάνσεις για τα γεγονότα και παρακολουθεί τη σειρά των γεγονότων μέσα σε μια εμπειρία, αναφέρει ο καθηγητής Moser. Το νευρωνικό ρολόι λειτουργεί οργανώνοντας τη ροή των εμπειριών μας σε μια διευθετημένη σειρά γεγονότων. Η δραστηριότητα αυτή δίνει το έναυσμα στο ρολόι του εγκεφάλου για τον υποκειμενικό χρόνο. Η εμπειρία, και η αλληλουχία των γεγονότων μέσα στην εμπειρία, είναι έτσι το υλικό του οποίου ο υποκειμενικός χρόνος γεννιέται και μετριέται από τον εγκέφαλο.

Χρόνος, Χώρος και Μνήμη στον Εγκέφαλο

Όπως αναφέρει, στην ίδια ιστοσελίδα, ο καθηγητής Moser: «Σήμερα, έχουμε μια αρκετά καλή κατανόηση του τρόπου που οι εγκέφαλοί μας διαχειρίζονται το χώρο, ενώ οι γνώση του χρόνου είναι λιγότερο σαφής. Ο χώρος στον εγκέφαλο είναι σχετικά εύκολο να ερευνηθεί. Συνίσταται από εξειδικευμένους τύπους κυττάρου που είναι ειδικοί για συγκεκριμένες λειτουργίες. Μαζί συνιστούν τις λεπτομέρειες του συστήματος». Το 2005, οι May-Britt και EdvardMoser ανακάλυψαν πλέγμα κυττάρων, που χαρτογραφεί το περιβάλλον μας σε διαφορετικές κλίμακες χωρίζοντας το χώρο σε εξαγωνικές μονάδες. Το 2014, ο Mosers μοιράστηκε το βραβείο Nobel με τον συνάδελφο και μέντορά τους John O’Keefe στο UCL (University College London) για τις ανακαλύψεις τους των κυττάρων που συνιστούν το σύστημα προσδιορισμού θέσης.

Εμπνευσμένος από την ανακάλυψη του κυτταρικού πλέγματος χωρικής κωδικοποίησης των Mosers, ο τότε υποψήφιος διδάκτορας στο Ινστιτούτο Kavli, Albert Tsao, σχεδίασε να σπάσει τον κώδικα του τι συμβαίνει στον αινιγματικό πλευρικό ενδορινικό φλοιό (lateralentorhinal cortex ή LEC). Η περιοχή αυτή του εγκεφάλου είναι ακριβώς δίπλα στον έσω ενδορινικό φλοιό (medial entorhinal cortex ή MEC), όπου οι επιβλέποντες του Tsao, Mosers, είχαν ανακαλύψει το πλέγμα κυττάρων. «Ήλπιζα να βρω ένα παρόμοιο βασικό λειτουργικό κύτταρο που θα αποκάλυπτε τη λειτουργική ταυτότητα αυτού του νευρωνικού δικτύου», λέει ο Tsao. Η εργασία αποδείχθηκε να είναι ένα χρονοβόρο πρόγραμμα. «Δεν έμοιαζε να υπάρχει ένα μοτίβο στη δραστηριότητα αυτών των κυττάρων. Το σήμα άλλαζε συνεχώς» αναφέρει ο καθηγητής Moser.

Ήταν μόνο στα δυο τελευταία χρόνια που οι ερευνητές άρχισαν να υποψιάζονται ότι το σήμα πράγματι άλλαζε με το χρόνο. Έξαφνα τα καταγεγραμμένα δεδομένα άρχισαν να αποκτούν νόημα. «Ο χρόνος είναι μια εκτός-ισορροπίας διαδικασία. Είναι πάντα μοναδικός και μεταβαλλόμενος», αναφέρει ο καθηγητής. «Εάν αυτό το δίκτυο πράγματι κωδικοποιούσε το χρόνο, το σήμα θα πρέπει να αλλάζει με το χρόνο προκειμένου να καταγράφει τις εμπειρίες ως μοναδικές αναμνήσεις». Ο Mosers χρειάστηκε μόνο να αποκωδικοποιήσει το σήμα ενός απλού κυτταρικού πλέγματος για να ανακαλύψουν πώς κωδικοποιείται ο χώρος στον έσω ενδορινικό φλοιό. Η αποκωδικοποίηση του χρόνου στον πλευρικό ενδορινικό φλοιό αποδείχθηκε ότι είναι μια πιο περίπλοκη εργασία. Ήταν μόνο μετά από την έρευνα στην δραστηριότητα εκατοντάδων κυττάρων που ο Tsao μπόρεσε να δει ότι το σήμα κωδικοποιούσε τον χρόνο.

Το σχήμα του χρόνου

Η δομή του χρόνου υπήρξε από μακρού πεδίο αντιπαράθεσης φιλοσόφων και φυσικών. Τι μπορεί ο νεοανακαλυφθής μηχανισμός του εγκεφάλου για τον επεισοδιακό χρόνο να μας πει σχετικά με το πώς αντιλαμβανόμαστε το χρόνο; Είναι η αντίληψη του χρόνου γραμμική μοιάζοντας με ένα ποτάμι που ρέει ή κυκλική σαν ένα τροχό ή έλικα;

Τα δεδομένα από τη μελέτη του Kavli υποστηρίζουν ότι και τα δυο είναι σωστά και ότι το σήμα στο δίκτυο που κωδικοποιεί το χρόνο μπορεί να πάρει πολλές μορφές που εξαρτώνται από την εμπειρία.

Με ένα σύνολο πειραμάτων ακόμη ελέγχθηκε η υπόθεση ότι το δίκτυο LEC (πλευρικoύ ενδορινικού φλοιού) κωδικοποιούσε τον επεισοδιακό χρόνο, ελέγχοντας ευρείες και πιο στενές περιοχές εμπειριών και επιλογών δράσης. Σύμφωνα με τον καθηγητή Moser, η μελέτη δείχνει ότι αλλάζοντας τις δραστηριότητες που κάνετε, το περιεχόμενο της εμπειρίας σας, μπορείτε πραγματικά να αλλάξετε τη πορεία του χρονικού σήματος στο LEC και έτσι τον τρόπο που αντιλαμβάνεστε το χρόνο.

Με τον έρωτα μπορείς μόνο να εξελιχθείς

Η φιλία, όπως και ο έρωτας, απαιτεί τόση τέχνη όσο μια πετυχημένη φιγούρα χορού.

Έρωτας είναι η βαθιά συνείδηση, να καταλάβεις δηλαδή ότι με τον έρωτα μπορείς μόνο να εξελιχθείς. Όταν αγαπάς, όταν είσαι ερωτευμένος, όλα γίνονται από μόνα τους. Δεν χρειάζονται θυμοί, φόβοι, αλλά να σέβεσαι την ατομικότητά του. Σημαίνει να μη χάνεται ο κόσμος γύρω σου όταν απομακρύνεσαι, γιατί τότε γίνεται εξάρτηση.

Η ερωτική πράξη είναι μυσταγωγία, είναι ιερή και έτσι πρέπει να την αντιμετωπίζουμε. Ο έρωτας είναι έρωτας όταν δεν προσθέτει, ούτε αφαιρεί. Είναι η βάση για όλα. Φυσικά είμαι υπέρ της ελεύθερης επιλογής. Αγαπάς και ερωτεύεσαι τον άνθρωπο και όχι το φύλο. Φιλία σημαίνει προπαντός σιγουριά, κι αυτό είναι που τη διαχωρίζει από τον έρωτα. Σημαίνει επίσης σεβασμός και απόλυτη παραδοχή του άλλου. Μόνο πάνω σ’ ένα θεμέλιο δυστυχίας χτίζεται μια ευτυχία. Νομίζω πως θα μπορέσω να χτίσω. Κάθε αληθινή φιλία είναι ένα απόκτημα διαρκές.

Η φιλία, όπως και ο έρωτας, απαιτεί τόση τέχνη όσο μια πετυχημένη φιγούρα χορού. Χρειάζεται πολλή άνεση και μεγάλος συγκρατημός. Ανταλλαγές λόγων. Μεγάλη σιωπή. Και προπαντός σεβασμός. Το αίσθημα της ελευθερίας του άλλου. Της αξιοπρέπειάς του. Την παραδοχή.

Κανείς άλλος δεν φταίει για τούτα – μόνο εγώ

Μπορούμε ν’ απαντήσουμε στον Μένανδρο τούτο: “Κανένας ζωντανός δεν γίνεται να πει “Αυτό εγώ δεν θα το πάθω”, αλλά, ενόσω είναι ακόμα ζωντανός, μπορεί να πει: Αυτό εγώ δεν θα το κάνω· δεν θα πω ψέματα, δεν θα ραδιουργήσω, δεν θα κλέψω, δεν θα σκεφτώ επίβουλα”.

Τούτο είναι πραγματικά στο χέρι μας και δεν είναι μικρή αλλά μεγάλη συμβολή για την ψυχική γαλήνη. Όπως αντιθέτως,

η συνείδησή μου, γιατί ξέρω πως έκανα έργα φοβερά, (ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ),

σαν πληγή στη σάρκα, έτσι αφήνει πίσω της και στην ψυχή τη μεταμέλεια που διαρκώς τη ματώνει και την κεντρίζει. Τις άλλες λύπες, βέβαια, αναιρεί η λογική, αλλά η μεταμέλεια προκαλείται από την ίδια τη λογική αφού η ψυχή, μαζί με το συναίσθημα της ντροπής, τύπτεται και τιμωρείται από μόνη της. Όπως εκείνοι που ριγούν από κρυάδες ή καίγονται από πυρετό ενοχλούνται και υποφέρουν περισσότερο από εκείνους που νιώθουν τα ίδια από εξωτερική ζέστη ή κρύο, έτσι και οι λύπες οι προερχόμενες από τυχαία γεγονότα, που είναι σαν να έρχονται απ’ έξω, είναι ελαφρότερες· όμως εκείνος ο θρήνος,

κανείς άλλος δεν φταίει για τούτα – μόνο εγώ (ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ),

που λέγεται μετά από κάθε σφάλμα μας και που προέρχεται από μέσα μας, κάνει τον πόνο ακόμα πιο βαρύ εξαιτίας της ντροπής που νιώθουμε. Συνεπώς, ούτε το πολυτελές σπίτι ούτε η αφθονία χρυσαφιού ούτε η περηφάνια για την καταγωγή ούτε η λαμπρότητα του αξιώματος ούτε η χάρη του λόγου και η ευφράδεια παρέχουν τόση ηρεμία και γαλήνη στη ζωή όσο η καθαρή από κακές πράξεις και προθέσεις ψυχή, αυτή που έχει πηγή ζωής της το ατάραχο και αμίαντο ήθος· από την πηγή αυτή ρέουν οι καλές πράξεις που έχουν ενέργεια εμπνευσμένη και χαρούμενη, την οποία ακολουθεί μεγαλοφροσύνη, και (που έχουν) μνήμη γλυκύτερη και ασφαλέστερη από τη “γηροτρόφο” ελπίδα του Πινδάρου.
Μήπως “και τα θυμιατήρια”, όπως είπε ο Καρνεάδης, “ακόμα κι όταν έχουν αδειάσει, δεν κρατούν το άρωμά τους για πολύ καιρό”, και οι καλές πράξεις δεν αφήνουν στην ψυχή του σοφού πάντα χαριτωμένη και φρέσκια την ανάμνησή τους, με την οποία ποτίζεται η χαρά και θάλλει, και περιφρονεί όσους κλαίγονται και κατηγορούν τη ζωή πως είναι τόπος δεινών ή τόπος εξορίας που έχει οριστεί εδώ για τις ψυχές;

Ευχαριστιέμαι, επιπλέον, με τον Διογένη ο οποίος, όταν είδε τον οικοδεσπότη του στη Σπάρτη να προετοιμάζεται με υπερηφάνεια για κάποια γιορτή, είπε: “Ο καλός άνθρωπος δεν θεωρεί την κάθε μέρα γιορτή;” Και λαμπρότατη βέβαια, αν έχουμε σωφροσύνη.

Αφού η ζωή είναι η πιο τέλεια μύηση και τελετουργία στα παραπάνω, πρέπει να είναι γεμάτη ψυχική γαλήνη και χαρά και όχι, όπως συμβαίνει με τους πολλούς που περιμένουν τα Κρόνια, τα Διάσια, τα Παναθήναια και άλλες τέτοιες μέρες για να ευχαριστηθούν και ν’ αναζωογονηθούν, γελώντας το γέλιο που αγοράζουν πληρώνοντας το αντίτιμο στους μίμους και τους χορευτές.

Παρ’ ότι οι άνθρωποι χαίρονται με τα γλυκόλαλα όργανα και τα πουλιά που κελαηδούν, κι ευχαριστιούνται βλέποντας τα ζώα να παίζουν και να χοροπηδούν, ενώ, αντίθετα, δυσαρεστούνται, όταν αυτά ουρλιάζουν και βρυχώνται και δείχνουν αγριεμένα, ωστόσο, αν και βλέπουν πως η δική τους ζωή είναι αγέλαστη, κατηφής και πιεσμένη από οχληρά πάθη και προβλήματα και ατέλειωτες φροντίδες, δεν δέχονται να προσφέρουν στον εαυτό τους κάποια ανάσα και ξεκούραση από κάπου, αλλά, ακόμα κι όταν άλλοι τους παρακινούν, δεν δέχονται συμβουλή, που ακολουθώντας τη θα συμβιβάζονταν με τα παρόντα χωρίς να δυσθυμούν και θα θυμούνταν το παρελθόν με ευγνωμοσύνη, ενώ θ’ αντιμετώπιζαν και το μέλλον χωρίς φόβο και καχυποψία, με ευχάριστες και λαμπρές ελπίδες.

Κάθε παιδί γεννιέται διαφορετικό από τ’ άλλα, ακόμα κι αν προέρχεται απ’ τους ίδιους γονείς

Κάθε παιδί γεννιέται διαφορετικό από τ’ άλλα, ακόμα κι αν προέρχεται απ’ τους ίδιους γονείς. Και από γενετική λοιπόν άποψη, κάθε παιδί έρχεται στον κόσμο με εφόδια διαφορετικά από κάθε άλλο παιδί. Ώστε κάθε παιδί παρουσιάζει για τους γονείς μια ευκαιρία για μια μοναδική περιπέτεια, καθώς αναπτύσσεται και εξελίσσεται.

Με ποιον τρόπο λοιπόν θα διδάξεις το παιδί σου για τη δική του ανομοιότητα; Πώς θα διδάξεις τα παιδιά να ξεχωρίζουν τις θετικές από τις αρνητικές διαφορές; Πώς θα τα διδάξεις να κρίνουν ποιες από τις διαφορές των άλλων πρέπει να υποστηρίζουν και ποιες να επηρεάζουν με σκοπό την αλλαγή; Πώς θα μπορούσες να τα διδάξεις ότι δεν υποχρεώνονται να καταστρέφουν τους ανθρώπους που είναι διαφορετικοί, ούτε να λατρεύουν αυτούς που βασίζονται στην ομοιότητα; Όλοι μας, ξέρεις, έχουμε τέτοιες τάσεις.

Το ασυνήθιστο και η ανομοιότητα μπορεί να φοβίζουν, αλλά περιέχουν τους σπόρους της ανάπτυξης. Κάθε φορά που συναντώ μια νέα ή περίεργη κατάσταση (εκφράσεις, που σημαίνουν απλώς διαφορετική), βρίσκω την ευκαιρία να μάθω καινούργια πράγματα. Δε μου αρέσουν, ούτε περίμενα να μου αρέσουν όλα, μα κάτι μαθαίνω, έστω και άθελά μου.

Το ’χω ήδη πει και είναι σημαντικό. Αδύνατο να χειριστεί κανείς με επιτυχία την ανομοιότητα, αν δεν έχει εκτιμήσει την ομοιότητα. Οι ομοιότητες των ανθρώπων είναι λίγες, αλλά βασικές και θεμελιακές, προβλέψιμες και πάντα παρούσες, μόλο που δεν είναι πάντα φανερές. Κάθε ανθρώπινο πλάσμα βιώνει συναισθήματα σ’ όλη του τη ζωή, από τη γέννηση ως το θάνατο. Ο καθένας μπορεί να νιώσει θυμό, λύπη, χαρά, ταπείνωση, ντροπή, φόβο, αδυναμία, απελπισία και αγάπη. Αυτή είναι η βάση που μας ενώνει εκ των προτέρων μ’ όλα τα ανθρώπινα όντα, σ’ οποιαδήποτε στιγμή, στη ζωή μας ή στη δική τους.

Κάθε ανθρώπινο πλάσμα αισθάνεται. Το αίσθημα πάντα υπάρχει, ακόμη κι όταν δε φαίνεται. Και η πίστη πως υπάρχει, μπορεί να σε σπρώξει να ενεργήσεις διαφορετικά απ’ ό,τι θα ενεργούσες αν αντιδρούσες μόνο σ’ ό,τι φαίνεται. Στην απόλυτη βεβαιότητα πως όλοι αισθάνονται, βασίζεται η αποδοτικότητα των γονέων και των θεραπευτών.

Η αναπτυγμένη λοιπόν συναίσθηση της μοναδικότητας παίζει βασικό ρόλο στην ανάπτυξη ανώτερης αυτεκτίμησης. Χωρίς συναίσθηση της μοναδικότητάς μας γινόμαστε σκλάβοι, ρομπότ, κομπιούτερ και τύραννοι – όχι ανθρώπινα όντα.

H κυριαρχία, η ευθύνη και η λήψη αποφάσεων συνδέονται με τη δύναμη. Στο σημείο αυτό προβάλλουν ξανά τα ερωτήματα: πόση κυριαρχία ασκώ στον εαυτό μου, σε σένα ή στην κατάσταση όπου βρίσκομαι και πώς χρησιμοποιώ αυτή την κυριαρχία. Αν θέλω να καταλάβω με ποιο τρόπο δρουν δύο άτομα μεταξύ τους μια συγκεκριμένη στιγμή θα ψάξω σε τρία σημεία.

Το πρώτο είναι το επίπεδο της αυτεκτίμησης του κάθε ατόμου (πώς αισθάνεται για τον εαυτό του αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή). Το δεύτερο είναι η ανταπόκριση του καθενός στον άλλο (πώς φαίνομαι και πώς ακούγομαι και τι λέω) και το τρίτο είναι η γνώση του κάθε ατόμου για το πρόσφορο των συνθηκών στο δοσμένο χρόνο (πού είμαι, ποια στιγμή και τι χώρος είναι αυτός, ποια είναι η κατάσταση όπου βρίσκομαι, ποιος είναι εδώ, τι θέλω να γίνει και ποιες δυνατότητες υπάρχουν πραγματικά).

Είναι καλή ιδέα να διαχωρίζεις αυτά στα οποία κυριαρχείς από αυτά τα οποία επηρεάζεις μονάχα. Κυριαρχώ στις αποφάσεις μου, αν θα δράσω ή όχι και με ποιον τρόπο θα δράσω. Είμαι λοιπόν υπεύθυνος απέναντι στον εαυτό μου γι’ αυτό. Δεν μπορεί να είμαι υπεύθυνος για ό,τι μού παρουσιάζεται, αλλά μόνο για την ανταπόκρισή μου σ’ αυτό. Δεν μπορώ να θεωρώ τον εαυτό μου υπεύθυνο για τη βροχή που πέφτει, καθώς περπατάω, είμαι υπεύθυνος μόνο για τον τρόπο με τον οποίο θα αντιδράσω σ’ αυτή την κατάσταση.

Δεν μπορώ να θεωρώ τον εαυτό μου υπεύθυνο για τα δάκρυά σου. Μπορεί να έχω μόνο την ευθύνη για τον τρόπο με τον οποίο θα ανταποκριθώ σ’ αυτά. Το είδος της δικής μου ανταπόκρισης θα επιδράσει στη δίκη σου εμπειρία που κλαις, αλλά δε θα της δώσει λύσεις. Την απόφαση θα την πάρεις εσύ. Μπορεί να άσκησα ισχυρή επιρροή επάνω σου και εσύ αισθάνθηκες ότι έπρεπε να ανταποκριθείς σ’ αυτό κλαίγοντας. Ο καθένας μας, νομίζω, έχει την ευθύνη να συνειδητοποιεί τι προβάλλει στα άλλα πρόσωπα. Αν είμαι 28 χρονών και είμαι η μητέρα σου και είσαι 3 χρονών, χωρίς καμιά αμφιβολία ο δικός μου τρόπος αντίδρασης σε επηρεάζει περισσότερο απ’ ό,τι αν ήσουν εσύ 28 χρονών και αντιμετώπιζες ένα συνάδελφό σου. Μερικές καταστάσεις και μερικές ανταποκρίσεις έχουν μεγαλύτερη επίδραση από άλλες και είναι δουλειά δική μου να το ξέρω και αυτό. Αυτό σημαίνει πως έχω ηθική και κοινωνική υποχρέωση να σε μεταχειριστώ ανθρώπινα.

Νομίζω ότι υπάρχει μαύρο σκοτάδι γύρω από το θέμα της ευθύνης, τι σημαίνει και πώς πρέπει να ασκείται. Θα ήθελα να σου πω πού έχω φτάσει εγώ σε σχέση με την ευθύνη μου. Πρώτον, είναι δικό μου και μου ανήκει ξεκάθαρα ό,τι προέρχεται από μένα: τα λόγια μου, οι σκέψεις μου, οι κινήσεις μου και οι πράξεις μου. Ίσως να επηρεάστηκα από σένα, αλλά δέχομαι πως εγώ αποφάσισα να ενεργήσω σύμφωνα με την επίδρασή σου, ώστε αυτές οι ενέργειες είναι έργο αποκλειστικά δικό μου.

Οτιδήποτε προέρχεται από σένα είναι δικό σου έργο και αντιπροσωπεύει την απόφασή σου να χρησιμοποιήσεις οποιαδήποτε επίδραση δέχτηκες. Όταν το παραδέχομαι, αναλαμβάνω την ευθύνη. Μπορώ να σε χρησιμοποιήσω για να με επηρεάσεις, αλλά μόνον εγώ μπορώ να αποφασίσω ότι θα ενεργήσω σύμφωνα μ’ αυτή την την επίδραση. Τρεις περιπτώσεις εξαιρούνται: τα νήπια, τα άτομα σε κατάσταση αναισθησίας και όσοι είναι βαριά άρρωστοι. Ακόμη, αισθάνομαι ελεύθερος να δεχτώ και να κατευθύνω την επιρροή σου πάνω μου, μόνο αν έχω συναίσθηση ανώτερης αυτεκτίμησης.

Αν δεν ξέρουμε πως εμείς επιλέγουμε με ποιον τρόπο θα χρησιμοποιήσουμε ό,τι μας επηρεάζει, τότε είναι εύκολο να αισθανόμαστε ανασφαλείς και να δημιουργούμε με τους άλλους σχέσεις επιλήψιμες, που δε μας ικανοποιούν και μας αφήνουν σε αμηχανία και σε ακόμα μεγαλύτερη ανασφάλεια.

Θα ήθελα να επισημάνω σ’ αυτό το σημείο πως ένα στοιχείο της αντικειμενικής πραγματικότητας δεν αλλάζει απαραίτητα εξαιτίας των επιλογών μας. Ας πάρουμε την αντικειμενική πραγματικότητα της τύφλωσης. Αν τα μάτια σου δε βλέπουν, δε βλέπουν — τελεία και παύλα. Όσο ασχολείσαι να κατηγορείς τον κόσμο για την τύφλωσή σου, ξοδεύεις την ενέργειά σου μισώντας τον κόσμο και νιώθοντας οίκτο για τον εαυτό σου και συνεπώς εσύ ο ίδιος, ως ανθρώπινο πλάσμα, μαραίνεσαι. Φυσικά, όσο επιμένεις σ’ αυτό, δεν αναλαμβάνεις την ευθύνη να αναγνωρίσεις εκείνο που πραγματικά υπάρχει. Μόλις το κατορθώσεις, θα μπορείς πια να χρησιμοποιείς την ενεργητικότητά σου για να δημιουργήσεις και να ωριμάσεις.

Είναι δυστυχώς αλήθεια ότι στις περισσότερες οικογένειες πρωταρχική αρμοδιότητα των γονιών θεωρείται η διοίκηση και η εξουσία. «Εγώ (ο γονιός) κυβερνάω εσένα (το παιδί μου).» Έτσι το παιδί δεν αναπτύσσει καμιά εκτίμηση για τις θετικές χρήσεις της εξουσίας και θα μπορεί να μπλέξει σε άσχημους μπελάδες όταν μεγαλώσει. Υπάρχουν δύο τρόποι για να χρησιμοποιήσεις το κύρος σου, που φαίνονται να διαφοροποιούνται εδώ. Ο γονιός μιλά σαν εμψυχωτής ή σαν αυταρχικός ηγέτης; Αν μιλάει σαν εμψυχωτής, τότε η κυριαρχία του μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν μέσο διδασκαλίας καθώς και εφαρμογής. Μπορεί επίσης να χρησιμέψει και σαν διδακτικό υπόδειγμα εξουσίας.

Ενώ η αυταρχική συμπεριφορά του γονιού δε διδάσκει στο παιδί πολλά πράγματα σχετικά με την εποικοδομητική ανάπτυξη προσωπικής εξουσίας. Το κύριο αποτέλεσμα του αυταρχισμού είναι να μειώνεται ο αυτοσεβασμός του παιδιού και να προετοιμάζεται άλλη μια περίπτωση χάσματος ανάμεσα στις γενιές.

Στην πραγματικότητα, τους γονείς τούς φοβίζει η ανάπτυξη των ψυχικών δυνάμεων του παιδιού – των βασικών συναισθημάτων μοναξιάς, πόνου, αγάπης, χαράς, θυμού, φόβου, αποκαρδίωσης, ταπείνωσης και ντροπής.

Με τα συναισθήματά μας βιώνουμε την εμπειρία τού να αισθανόμαστε άνθρωποι. Τα συναισθήματά μας περιέχουν την ενέργεια της ζωής. Για να μας είναι χρήσιμα πρέπει να τα εκτιμήσουμε, να τ’ αναγνωρίσουμε και να έχουμε κατάλληλους τρόπους έκφρασής τους. Δεν υπάρχει βάσιμη αντίρρηση σε ό,τι αισθάνεται κανείς. Αισθάνεται αυτό που αισθάνεται. Το κρίσιμο λάθος είναι να χρησιμοποιείται το συναίσθημα σαν πρωταρχική βάση για τη συμπεριφορά (“Είμαι θυμωμένος μαζί σου, γι’αυτό σε χτυπάω”)

Δυστυχώς, λίγοι γονείς έχουν αναπτύξει τις ψυχικές τους δυνάμεις τόσο ώστε να μπορούν, αν όχι να τις αναπτύξουν στα παιδιά τους, τουλάχιστον να τις ανεχθούν. Οι ψυχικές δυνάμεις μάλιστα φαίνεται να προκαλούν τέτοιο φόβο που συχνά, συνειδητά τις καταπνίγουμε. Ο φόβος αυτός βασίζεται κυρίως στην άγνοια.

Αισθάνομαι πως αν οι ενήλικοι ήξεραν πώς να χρησιμοποιήσουν εποικοδομητικά τις δικές τους ψυχικές δυνάμεις θα έδειχναν μεγαλύτερη προθυμία στην προσπάθεια να τις αναπτύξουν στα παιδιά τους.

Πολλοί προτιμούν να ζουν μέσα στο ψέμα

Πιστεύεις ότι έχω όρεξη να παραδεχθώ αυτά που ήδη διαισθάνομαι; Ξέρεις τι συνέπειες θα είχε για εμένα να παραδεχθώ ότι το ταίρι μου έχει εραστή/ερωμένη. Άσ’ τα, άνθρωπέ μου, άσ’ τα! Διαζύγιο, τα παιδιά, το διαμέρισμα, το δάνειο, τα κλάματα… Ασ’ τα! να υποκρίνομαι πως δεν συμβαίνει τίποτα, πως δεν βλέπω τα εξόφθαλμα πειστήρια και να εξακολουθώ να ζω μέσα στο ψέμα. Επιπλέον, αισθάνομαι ότι έχω και εγώ το δικαίωμα να λέω ψέματα με τον ίδιο τρόπο που οι άλλοι λένε σε εμένα. Συμφωνία κυρίων, συγγνώμη… συμφωνία ψευτών.

Η πραγματικότητα πάντα παρέχει ενδείξεις όταν πρόκειται περί απάτης να έχεις τον νου σου, μην τις αγνοείς. Όταν τα λόγια δεν εναρμονίζονται με τις πράξεις, να δίνεις όλη σου την προσοχή στις πράξεις, γιατί τα λόγια διατυπώνονται με μεγάλη ευκολία. Δώσε βάση στα σημάδια, μην τα αγνοείς. Αυτό είναι το κλειδί του ζητήματος και, ύστερα, αποφάσισε αν θέλεις να ξεδιαλύνεις την κατάσταση ή αν προτιμάς να συνεχίσεις να ζεις μέσα στο ψέμα. Μόλις σου παρουσίασα αυτό που ο Λίον Φέστιγκερ περιέγραψε ως γνωστική ασυμφωνία. Προτιμούμε να κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας και να ζούμε μέσα σε ένα ψέμα, παρά να αντιμετωπίσουμε μια πραγματικότητα που πάει κόντρα στα συμφέροντα και τις επιθυμίες μας.

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ: Η αυτάρκεια

Θεωρούμε ότι η αυτάρκεια είναι μέγιστο αγαθό, όχι για να χρησιμοποιούμε πάντοτε τα λίγα, αλλά για να μπορούμε, όταν δεν έχουμε πολλά, να αρκούμαστε στα λίγα, πιστεύοντας στ’ αλήθεια ότι την πολυτέλεια την απολαμβάνουν ηδονικότερα εκείνοι που την έχουν μικρότερη ανάγκη και ότι κάθε τι φυσικό το αποκτούμε εύκολα, ενώ το μάταιο δύσκολα.

Γιατί, όταν έχει εξαλειφθεί ο πόνος της έλλειψης, η λιτή τροφή προσφέρει ίση ηδονή με τα πλούσια γεύματα· / και το ψωμί και το νερό φέρνουν υπέρτατη ηδονή, όταν προσφερθούν σε κάποιον που τα χρειάζεται.

Το να συνηθίζει, λοιπόν, κανείς στην απλή κι όχι στην πολυτελή διατροφή και βελτιώνει την υγεία και καθιστά τον άνθρωπο ακούραστο στις υποχρεώσεις της καθημερινής ζωής· και όταν πότε πότε προσερχόμαστε σε πολυτελή γεύματα, μας προδιαθέτει καλύτερα γι’ αυτά· και, επίσης, μας προετοιμάζει να αντιμετωπίζουμε χωρίς φόβο τις μεταστροφές της τύχης.

Όταν, λοιπόν, λέμε ότι η ηδονή είναι ο σκοπός της ζωής, δεν εννοούμε τις ηδονές των εκλύτων ούτε τις ηδονές που βρίσκονται στην αισθητηριακή απόλαυση, όπως νομίζουν κάποιοι που, επειδή μας αγνοούν, διαφωνούν μαζί μας ή που παρερμηνεύουν τις απόψεις μας· εννοούμε την απουσία σωματικού πόνου και ψυχικής ταραχής./ Γιατί τη ζωή δεν την κάνουν ευχάριστη ούτε οι συνεχείς οινοποσίες και οι διασκεδάσεις ούτε η απόλαυση αγοριών και κοριτσιών ούτε ψαριών και όσων άλλων περιλαμβάνει ένα πολυτελές τραπέζι, αλλά ο νηφάλιος στοχασμός, ο οποίος αναζητεί τις αιτίες κάθε προτίμησης και κάθε αποστροφής και απομακρύνει τις δοξασίες που προκαλούν μεγάλη σύγχυση στην ψυχή.

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ

Αστρονόμοι ανακάλυψαν μια γιγάντια δομή από αέριο υδρογόνο στον γαλαξία μας

Μια από τις πιο μακριές δομές στον γαλαξία μας, η οποία εκτείνεται σε μήκος περίπου 3.900 ετών φωτός και πλάτος 130 ετών φωτός, αποτελούμενη σχεδόν αποκλειστικά από αέριο ατομικό υδρογόνο ανακάλυψαν αστρονόμοι.

Η δομή ονομάστηκε «Μάγκι» και πιθανώς πρόκειται για πρόδρομο των «νεφών» που γεννούν άστρα.

Η «Μάγκι» βρίσκεται στην άλλη πλευρά του γαλαξία μας σε σχέση με τη Γη, σε απόσταση περίπου 55.000 ετών φωτός. Τα μεγαλύτερα γνωστά νέφη μοριακού αερίου μέχρι σήμερα δεν ξεπερνούσαν τα 800 έτη φωτός.

Το ατομικό αέριο υδρογόνο στη «Μάγκι» φαίνεται να συγκλίνει κατά τόπους και να σχηματίζει μοριακό υδρογόνο. Όταν αυτό συμπιέζεται σε μεγάλα μοριακά νέφη, αποτελεί το υλικό από το οποίο τελικά σχηματίζονται τα άστρα.

Το υδρογόνο είναι το πιο διαδεδομένο στοιχείο στο σύμπαν και το βασικό συστατικό των άστρων. Υπάρχει στο σύμπαν σε διάφορες μορφές. Οι αστρονόμοι το βρίσκουν στη μορφή ατόμων και μορίων (δύο άτομα μαζί). Η μετάβαση από το ατομικό στο μοριακό υδρογόνο αποτελεί μια διαδικασία που δεν έχει ακόμη κατανοηθεί καλά. Μόνο το μοριακό αέριο συμπυκνώνεται σε συμπαγή νέφη.

Όμως η ανίχνευση ατομικών νεφών αέριου υδρογόνου είναι πολύ δύσκολη, γι' αυτό είναι επίσης δύσκολη η μελέτη των πρώιμων φάσεων σχηματισμού των άστρων. Έτσι, η νέα ανακάλυψη αυτής της μακριάς σαν «λεωφόρο» νηματοειδούς δομής αέριου ατομικού υδρογόνου θεωρείται σημαντική.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής επιστήμονες του γερμανικού Ινστιτούτου Αστρονομίας Μαξ Πλανκ στη Χαϊδελβέργη, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστρονομίας και αστροφυσικής «Astronomy & Astrophysics».

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

2.4. Η εξέλιξη της αρχιτεκτονικής και τα πρώτα μνημειακά κτήρια με πλαστικό και γραπτό διάκοσμο

Στη διάρκεια της ανατολίζουσας περιόδου η ελληνική αρχιτεκτονική γνωρίζει μια πραγματική μεταμόρφωση με την οικοδόμηση των πρώτων μνημειακών κτηρίων. Και σε αυτή την περίπτωση τα πρότυπα ήρθαν από την Εγγύς Ανατολή και από την Αίγυπτο. Ένα τέτοιο παράδειγμα από το δεύτερο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. είναι ο ναός Α του Πρινιά στην κεντρική Κρήτη, που ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα. Ο ναός αυτός δεν έχει κοινά στοιχεία με τους μεταγενέστερους ελληνικούς ναούς· είναι ένα μονόχωρο ορθογώνιο οίκημα με επίπεδη στέγη και μια χαμηλή εστία (εσχάρα) ανάμεσα σε δύο στύλους στο εσωτερικό του. Μπροστά στην είσοδο ανοίγεται ένα προστώο, που στηρίζεται σε δύο παραστάδες και σε έναν κεντρικό πεσσό. Η πρόσοψη του ναού του Πρινιά ήταν διακοσμημένη με λίθινα αρχιτεκτονικά γλυπτά, ανάμεσα στα παλαιότερα γλυπτά που γνωρίζουμε από την Ελλάδα. Στο επάνω μέρος, αμέσως κάτω από τη στέγη, υπήρχε μια ανάγλυφη ζωφόρος με εννέα οπλισμένους ιππείς, που προχωρούν προς τα αριστερά. Στο κάτω μέρος, δεξιά και αριστερά από την είσοδο, στέκονταν δύο αντικριστές ανάγλυφες σφίγγες. Αλλά το πιο εντυπωσιακό κομμάτι του γλυπτού διακόσμου βρίσκεται στο υπέρθυρο και στις παραστάδες της εισόδου. Στο υπέρθυρο δύο ολόγλυφες αντικριστές καθιστές γυναικείες μορφές, ντυμένες με μακρύ χιτώνα και επενδύτη, πατούν επάνω σε ζωφόρο με ζώα (πάνθηρες), ενώ στο κάτω μέρος εικονίζονται όρθιες γυναίκες με την ίδια ενδυμασία. Η εσωτερική πλευρά των παραστάδων της εισόδου διακοσμείται με ανάγλυφες όρθιες γυμνές γυναίκες. Όλες οι γυναικείες μορφές φορούν ψηλό καπέλο (πόλο), που δείχνει ότι πρέπει να τις ερμηνεύσουμε ως θεότητες. Η κάτοψη του ναού και η θέση του γλυπτού διακόσμου θυμίζουν περισσότερο αιγυπτιακά παρά ανατολικά πρότυπα, αν και κάποιες από τις μορφές (όπως η όρθια γυμνή θεά με τον ψηλό πόλο) καθώς και οι ζωφόροι με τα ζώα στη σειρά έχουν ενδεχομένως συριακή προέλευση. Ο ναός του Πρινιά είναι δείγμα των πρώτων προσπαθειών για δημιουργία μνημειακής αρχιτεκτονικής βασισμένης σε ξένα πρότυπα. Προσπάθειες όπως αυτή δεν είχαν, ωστόσο, συνέχεια.

Στο δεύτερο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. δημιουργούνται και επικρατούν συγκεκριμένοι και σταθεροί τύποι δόμησης για τα μεγάλα μνημειακά κτίσματα και ειδικότερα για τους ναούς. Αυτοί οι τύποι δόμησης, που τους ονομάζουμε αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, καθόρισαν τη μορφή των αρχαίων ελληνικών μνημειακών κτηρίων. Οι ρυθμοί είναι δύο: ο δωρικός και ο ιωνικός. Σύμφωνα με τον Ρωμαίο αρχιτέκτονα Βιτρούβιο (De architectura 4.1.3-7), συγγραφέα του μόνου αρχαίου συγγράμματος για την αρχιτεκτονική που μας σώζεται, ο δωρικός ρυθμός, που δημιουργήθηκε στην Πελοπόννησο (συγκεκριμένα μάλιστα στο Άργος) και διαδόθηκε αργότερα και στη Μικρά Ασία, διεκδικεί τα πρωτεία από τον ιωνικό, όπως ο άνδρας από τη γυναίκα. Στην πραγματικότητα δεν αποκλείεται ο δωρικός ρυθμός να προήλθε από την εξέλιξη στοιχείων της μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής. Πάντως τα πρώτα γνωστά παραδείγματα εντοπίζονται στη βόρεια Πελοπόννησο και δεν είναι παλαιότερα από το τέλος του 8ου ή τις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ.

Ο δωρικός ρυθμός επικράτησε στην ηπειρωτική Ελλάδα και στις δυτικές αποικίες. Ένα πρώιμο παράδειγμα δωρικού κτηρίου, που σώζεται σχετικά καλά, είναι ο δεύτερος ναός του Απόλλωνα στον Θέρμο της Αιτωλίας, έργο πιθανότατα Κορίνθιων τεχνιτών, που χρονολογείται μεταξύ 630 και 610 π.Χ.. Ο ναός είναι περίπτερος, που σημαίνει ότι περιβάλλεται από ένα πτερόν, δηλαδή μια σειρά από κίονες, στους οποίους στηρίζεται η εξωτερική πλευρά της στέγης (πέντε στις στενές και δεκαπέντε στις μακρές πλευρές· εξωτερικές διαστάσεις 12 m x 38 m περίπου). Οι κίονες, που δεν σώζονται, ήταν ξύλινοι και πατούσαν απευθείας στον λίθινο στυλοβάτη, δηλαδή στην επιφάνεια έδρασης· ο κορμός τους είχε κάθετες ραβδώσεις με οξεία ράχη. Επάνω στους κορμούς των κιόνων πατούσαν πλατιά κιονόκρανα, ώστε να βαστάζουν σταθερά την ανωδομή του ναού, που ονομάζεται θριγκός. Τα δωρικά κιονόκρανα αποτελούνται από ένα στρογγυλό κομμάτι, τον εχίνο, που ενώνεται κάτω με τον κορμό του κίονα και ανοίγει έντονα προς τα επάνω, και ένα τετράγωνο, τον άβακα, που στηρίζεται επάνω του. Ο δωρικός θριγκός (που αρχικά ήταν ξύλινος, στα μεταγενέστερα όμως χρόνια σχεδόν πάντοτε λίθινος) αποτελείται από τα εξής επάλληλα τμήματα: (α) Το πρώτο είναι το επιστύλιο, μια σειρά από οριζόντια δοκάρια που πατούν επάνω στα κιονόκρανα, (β) Το δεύτερο είναι μια ζώνη που σχηματίζεται από τις απολήξεις των εγκάρσιων δοκαριών της στέγης, στις οποίες έκαναν τρεις κάθετες χαράξεις (γλυφές) και γι᾽ αυτό ονομάζονται τρίγλυφοι. Τα κενά ανάμεσα στις τριγλύφους καλύπτονταν με πήλινες πλάκες που ονομάζονται μετόπες. (γ) Το τρίτο είναι το γείσο, δηλαδή το προεξέχον τμήμα της στέγης που στηρίζεται στα εγκάρσια δοκάρια, δηλαδή στη ζώνη με τις τριγλύφους και τις μετόπες. Τα ξύλα του γείσου στερεώνονταν με ορθογώνια κομμάτια ξύλου, που καρφώνονταν επάνω τους. Τα κομμάτια αυτά λέγονται πρόμοχθοι και τα κεφάλια των καρφιών που προεξέχουν κανόνες. (δ) Επάνω στο γείσο στηρίζεται μια κοίλη υδρορρόη που λέγεται σίμη και έχει κατά διαστήματα οπές για την απορροή του νερού της βροχής. Οι οπές έχουν συχνά τη μορφή λεοντοκεφαλής. Ο κύριος χώρος του ναού του Απόλλωνα στον Θέρμο, ο σηκός, είναι μακρόστενος, με ανοιχτή τη μία στενή πλευρά του και έχει στο μέσο μια σειρά από κίονες, που στηρίζουν τη στέγη. Στο πίσω μέρος υπάρχει ένας μικρότερος στεγασμένος χώρος, ο οπισθόδομος. Ο σηκός μαζί με τον οπισθόδομο έχουν μήκος περίπου 32 m, δηλαδή 100 πόδια, και για τον λόγο αυτό μπορούμε να ονομάσουμε τον ναό εκατόμπεδο.

Ο δεύτερος αρχιτεκτονικός ρυθμός, ο ιωνικός, εμφανίζει περισσότερες παραλλαγές και τοπικές ιδιομορφίες από τον δωρικό. Σύμφωνα με τον Βιτρούβιο (De architectura 4.1.6), οι Ίωνες δημιούργησαν τον ιωνικό ρυθμό όταν αποφάσισαν να χτίσουν έναν ναό για την Άρτεμη, στους κίονες του οποίου θέλησαν να δώσουν τις αναλογίες του γυναικείου σώματος. Έτσι ο ιωνικός κίονας είναι πιο λεπτός από τον δωρικό, ο οποίος απηχεί τις αναλογίες του ανδρικού σώματος.

Στην πραγματικότητα όμως ο ιωνικός ρυθμός φαίνεται να ξεκινάει, όπως και ο δωρικός, από ξύλινες κατασκευές. Οι ιωνικοί κίονες πατούν πάντοτε σε βάση που αποτελείται από ένα κυρτό στοιχείο (σπείρα) και ένα κοίλο στοιχείο (σκοτία). Τα στοιχεία αυτά μπορούν να συνδυάζονται με διάφορους τρόπους ανάλογα με τις εποχές και τις περιοχές: στη Μικρά Ασία συναντούμε συνήθως δύο σκοτίες επάνω σε μία ραβδωτή σπείρα, ενώ στην Αττική μία σκοτία ανάμεσα σε δύο λείες σπείρες. Το ιωνικό κιονόκρανο μοιάζει να προέκυψε από μιαν απλή ξύλινη κατασκευή με εχίνο και άβακα (όμοια με το δωρικό κιονόκρανο), ο οποίος αργότερα διακοσμήθηκε εξωτερικά με μετάλλινα ελάσματα. Έτσι εξηγείται ικανοποιητικά η παρουσία των ελίκων, που δεν υπάρχουν στα πιο πρώιμα παραδείγματα. Ο ιωνικός θριγκός αποτελείται: (α) από ένα τριταινιωτό επιστύλιο και (β) από μικρές ορθογώνιες προεξοχές (γεισίποδες), που στηρίζουν το γείσο. Τα στοιχεία αυτά, ειδικά μάλιστα οι γεισίποδες, προέρχονται σαφέστατα από ξύλινες κατασκευές που χρησίμευαν για τη στήριξη της στέγης. Ανάμεσα στο επιστύλιο και τους γεισίποδες συναντούμε σε μερικές περιπτώσεις, ιδιαίτερα στην Αττική, μια ζωφόρο με ανάγλυφες παραστάσεις. Η ζωφόρος αυτή κατάγεται πιθανόν από τις πήλινες επενδύσεις που κοσμούσαν τους τοίχους μνημειακών κτηρίων της Ανατολής.

Ο πρώτος περίπτερος ιωνικός ναός που γνωρίζουμε χτίστηκε στο μεγάλο ιερό της Ήρας στη Σάμο. Παλαιότερα οι αρχαιολόγοι πίστευαν ότι στον αρχικό μακρόστενο εκατόμπεδο ναό της Ήρας, που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 8ου αιώνα π.Χ. και είναι ένας από τους παλαιότερους της Ελλάδας, είχε προστεθεί αργότερα μια εξωτερική περίσταση (πτερόν) από ξύλινους κίονες. Οι νεότερες έρευνες έδειξαν όμως ότι ο ναός αυτός αντικαταστάθηκε στις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ. από έναν μεγαλύτερο (εξωτερικές διαστάσεις 11,70 m x 37,70 m) που ήταν περίπτερος, αφού περιβαλλόταν από τετράγωνους ξύλινους στύλους (έξι στις στενές πλευρές και δεκαοκτώ στις μακρές). Ο σηκός δεν είχε εσωτερική κιονοστοιχία· τα στηρίγματα της οροφής ήταν τοποθετημένα κατά μήκος των τοίχων, αφήνοντας ελεύθερο τον χώρο, στο βάθος του οποίου στεκόταν το λατρευτικό άγαλμα. Η οροφή και η στέγη ήταν από ξύλο και δεν γνωρίζουμε την ακριβή μορφή τους. Στο επάνω μέρος των τοίχων υπήρχε, όπως φαίνεται, μια ζωγραφιστή ζωφόρος.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: Ι. ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΛΗ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

8.8. Ο φυσικός κόσμος

Η φυσική φιλοσοφία του Αριστοτέλη αποδείχθηκε ιδιαίτερα ανθεκτική στον χρόνο. Καθόρισε τον τρόπο με τον οποίον οι άνθρωποι έβλεπαν τη φύση για 20 ολόκληρους αιώνες. Η μεγάλη επιτυχία της οφείλεται στη συνοχή της, στο ότι κατάφερνε να εξηγεί με έναν ικανοποιητικό τρόπο όλα τα γνωστά φυσικά φαινόμενα, οφείλεται όμως ως έναν βαθμό και στο γεγονός ότι βρισκόταν πολύ κοντά στον κοινό νου. Ο Αριστοτέλης έχει τη σπάνια ικανότητα να αξιοποιεί τις αντιλήψεις των κοινών ανθρώπων, ενσωματώνοντάς τες σε συνεκτικά θεωρητικά πλαίσια.

Η κίνηση είναι η θεμελιώδης έννοια της αριστοτελικής φυσικής. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί την κίνηση με μια διευρυμένη έννοια, που συμπεριλαμβάνει τη γέννηση και τη φθορά, την αύξηση και τη μείωση, την ποιοτική αλλαγή - στην ουσία η κίνηση ταυτίζεται με τη μεταβολή. Η κίνηση λοιπόν, με αυτή την έννοια, είναι το συστατικό γνώρισμα του φυσικού κόσμου, υπήρχε πάντοτε και θα υπάρχει πάντοτε, η ύπαρξή της μάλιστα είναι τόσο προφανής που δεν χρειάζεται απόδειξη. Η ίδια η φύση ορίζεται ως η αιτία της κίνησης, ενώ τα φυσικά όντα είναι εκείνα τα όντα που έχουν τη δυνατότητα να κινούνται και να μεταβάλλονται (Φυσικά 193b8-23).

Παρά την κυριαρχία της συνεχούς μεταβολής στη φύση, ο αριστοτελικός κόσμος ως σύνολο είναι αγέννητος και αιώνιος. Αιώνια είναι και τα φυσικά είδη που τον απαρτίζουν: τα είδη των ζώων και των φυτών, που όλοι γνωρίζουμε, οι σταθεροί συνδυασμοί της ανόργανης ύλης. Η σταθερότητα των φυσικών ειδών δεν αποκλείει τη διαρκή αλλαγή στο εσωτερικό του κάθε είδους. Υπάρχουν δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο, κανένας άνθρωπος δεν είναι απολύτως όμοιος με κάποιον άλλο, όλοι έχουν γεννηθεί και κάποτε θα πεθάνουν, όλοι αλλάζουν διαρκώς σωματικά, ψυχικά και πνευματικά, και παρ᾽ όλα αυτά όλοι ανήκουν στο σταθερό είδος του ανθρώπου. Το κλειδί για την εξήγηση της σταθερότητας μέσα στην αλλαγή είναι το φαινόμενο της αναπαραγωγής: «άνθρωπος άνθρωπο γεννά» επαναλαμβάνει διαρκώς ο Αριστοτέλης. Και εννοεί ότι η φύση έχει προικίσει κάθε συγκεκριμένο άνθρωπο με μια ενιαία μορφή (το «είδος» του, αυτό που καθορίζει τι είναι άνθρωπος), την οποία προσπαθεί να πραγματώσει και να διαιωνίσει. Το έμβρυο έχει τις φυσικές προδιαγραφές για να γίνει ένας ώριμος άνθρωπος, και για να αναπαραχθεί. Το έμβρυο, στη γλώσσα του Αριστοτέλη, είναι «δυνάμει» άνθρωπος.

Η φύση επομένως λειτουργεί «τελεολογικά». Κάθε φυσικό ον τείνει να πραγματώσει τον προδιαγεγραμμένο σκοπό του, το «τέλος» του. Τελεολογική είναι η ανάπτυξη των ζωντανών οργανισμών προς την πραγμάτωση της μορφής τους. Τελεολογική είναι, κατά μία έννοια, και η φυσική και ανεμπόδιστη κίνηση των ανόργανων σωμάτων. Τα βαριά σώματα, όσα αποτελούνται από γη και νερό, τείνουν να καταλάβουν τη φυσική τους θέση στο κέντρο του σύμπαντος και, επομένως, αν αφεθούν ελεύθερα, κινούνται κατακόρυφα προς τα κάτω. Υπάρχουν όμως και τα ελαφρά σώματα, αυτά που αποτελούνται από αέρα και φωτιά· τα σώματα αυτά, αν αφεθούν ελεύθερα, ανεβαίνουν προς τα επάνω, γιατί τείνουν και αυτά προς τη φυσική τους θέση που βρίσκεται στον ουράνιο θόλο. Οι περισσότερες πάντως κινήσεις των σωμάτων δεν είναι φυσικές και ελεύθερες, αλλά «βίαιες»: ένα κινούμενο σώμα επιδρά επάνω σε ένα άλλο σώμα, και του μεταδίδει την κίνησή του.

Το σύμπαν του Αριστοτέλη είναι σφαιρικό και κλειστό. Στο κέντρο του βρίσκεται η ακίνητη Γη, γύρω από την οποία περιστρέφονται οι πλανήτες και οι απλανείς αστέρες, στερεωμένοι σε ομόκεντρες σφαίρες. Η σφαίρα της Σελήνης, του εγγύτερου πλανήτη, αποτελεί και το διαχωριστικό όριο ανάμεσα στο επίγειο και στο ουράνιο βασίλειο. Ο αριστοτελικός φυσικός κόσμος είναι διαιρεμένος στα δύο. Ο επίγειος χώρος είναι ο χώρος της γέννησης και της φθοράς, των υλικών όντων που κινούνται με όλες τις δυνατές κινήσεις και υφίστανται κάθε είδους μεταβολή. Στον ουρανό αντιθέτως επικρατεί τάξη και κανονικότητα. Η μοναδική μεταβολή που παρατηρείται στον χώρο αυτό είναι η κυκλική και ομαλή κίνηση των σφαιρών. Το δομικό υλικό των ουρανίων σωμάτων είναι άφθαρτο, διαφορετικό από τα τέσσερα επίγεια στοιχεία (ο Αριστοτέλης το ονομάζει «πρώτο σώμα» ή «πέμπτη ουσία»), και επιτρέπει μόνο την κυκλική κίνηση.

Υπάρχει άραγε ρόλος για τον θεό στο αριστοτελικό σύμπαν; Για τους ανθρωπομορφικούς θεούς του ελληνικής μυθολογίας σίγουρα δεν υπάρχει. Ούτε όμως και για τον παντοδύναμο θεό-δημιουργό της χριστιανικής θρησκείας. Η φύση, για τον Αριστοτέλη, έχει τη δυνατότητα να αυτορυθμίζεται. Και όμως υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις στις οποίες η αριστοτελική μεταφυσική ονομάζεται και «θεολογία». Ο Αριστοτέλης δέχεται την ύπαρξη μιας οντότητας, πλήρως απαλλαγμένης από κίνηση και ύλη, την οποία ονομάζει άλλοτε «θεό» και άλλοτε «κινούν ακίνητο». Οι λόγοι που επικαλείται για την αναγκαιότητα ύπαρξης μιας τέτοιας οντότητας είναι καθαρά λογικοί. Στη φύση παρατηρούμε μια συνεχή μετάδοση κινήσεων από σώμα σε σώμα (από σώματα που κινούν σε σώματα που κινούνται), μια συνεχή πραγμάτωση δυνατοτήτων. Πώς θεμελιώνεται λογικά αυτή η αλυσίδα των κινήσεων; Δεν θα πρέπει να υπάρχει μια αρχή, μια αιτία της κίνησης; Μπορούμε λοιπόν να συλλάβουμε τη δυνατότητα ύπαρξης μιας οντότητας που θα προκαλεί κίνηση χωρίς η ίδια να κινείται, μιας οντότητας που θα βρίσκεται έξω από τον κύκλο των μεταβολών. Αυτό είναι το αριστοτελικό «κινούν ακίνητο». Δεν δημιουργεί το σύμπαν ούτε επεμβαίνει με κανέναν τρόπο σε αυτό. Εγγυάται απλώς την αλυσίδα των μεταβολών του. Αν ο θεός του Αριστοτέλη αποφάσιζε να αποχωρήσει από τον κόσμο, δεν θα άφηνε πίσω του έναν κενό πρωταγωνιστικό ρόλο. Θα ακυρωνόταν απλώς μια λογική δυνατότητα.