ΟΜΗΡΟΣ: Ὀδύσσεια (10.80-10.132)

80 Ἑξῆμαρ μὲν ὁμῶς πλέομεν νύκτας τε καὶ ἦμαρ·
ἑβδομάτῃ δ᾽ ἱκόμεσθα Λάμου αἰπὺ πτολίεθρον,
Τηλέπυλον Λαιστρυγονίην, ὅθι ποιμένα ποιμὴν
ἠπύει εἰσελάων, ὁ δέ τ᾽ ἐξελάων ὑπακούει.
ἔνθα κ᾽ ἄϋπνος ἀνὴρ δοιοὺς ἐξήρατο μισθούς,
85 τὸν μὲν βουκολέων, τὸν δ᾽ ἄργυφα μῆλα νομεύων·
ἐγγὺς γὰρ νυκτός τε καὶ ἤματός εἰσι κέλευθοι.
ἔνθ᾽ ἐπεὶ ἐς λιμένα κλυτὸν ἤλθομεν, ὃν πέρι πέτρη
ἠλίβατος τετύχηκε διαμπερὲς ἀμφοτέρωθεν,
ἀκταὶ δὲ προβλῆτες ἐναντίαι ἀλλήλῃσιν
90 ἐν στόματι προὔχουσιν, ἀραιὴ δ᾽ εἴσοδός ἐστιν,
ἔνθ᾽ οἵ γ᾽ εἴσω πάντες ἔχον νέας ἀμφιελίσσας.
αἱ μὲν ἄρ᾽ ἔντοσθεν λιμένος κοίλοιο δέδεντο
πλησίαι· οὐ μὲν γάρ ποτ᾽ ἀέξετο κῦμά γ᾽ ἐν αὐτῷ,
οὔτε μέγ᾽ οὔτ᾽ ὀλίγον, λευκὴ δ᾽ ἦν ἀμφὶ γαλήνη.
95 αὐτὰρ ἐγὼν οἶος σχέθον ἔξω νῆα μέλαιναν,
αὐτοῦ ἐπ᾽ ἐσχατιῇ, πέτρης ἐκ πείσματα δήσας·
ἔστην δὲ σκοπιὴν ἐς παιπαλόεσσαν ἀνελθών.
ἔνθα μὲν οὔτε βοῶν οὔτ᾽ ἀνδρῶν φαίνετο ἔργα,
καπνὸν δ᾽ οἶον ὁρῶμεν ἀπὸ χθονὸς ἀΐσσοντα.
100 δὴ τότ᾽ ἐγὼν ἑτάρους προΐειν πεύθεσθαι ἰόντας
οἵ τινες ἀνέρες εἶεν ἐπὶ χθονὶ σῖτον ἔδοντες,
ἄνδρε δύο κρίνας, τρίτατον κήρυχ᾽ ἅμ᾽ ὀπάσσας.
οἱ δ᾽ ἴσαν ἐκβάντες λείην ὁδόν, ᾗ περ ἄμαξαι
ἄστυδ᾽ ἀφ᾽ ὑψηλῶν ὀρέων καταγίνεον ὕλην.
105 κούρῃ δὲ ξύμβληντο πρὸ ἄστεος ὑδρευούσῃ,
θυγατέρ᾽ ἰφθίμῃ Λαιστρυγόνος Ἀντιφάταο.
ἡ μὲν ἄρ᾽ ἐς κρήνην κατεβήσετο καλλιρέεθρον
Ἀρτακίην· ἔνθεν γὰρ ὕδωρ προτὶ ἄστυ φέρεσκον·
οἱ δὲ παριστάμενοι προσεφώνεον, ἔκ τ᾽ ἐρέοντο
110 ὅς τις τῶνδ᾽ εἴη βασιλεὺς καὶ οἷσιν ἀνάσσοι.
ἡ δὲ μάλ᾽ αὐτίκα πατρὸς ἐπέφραδεν ὑψερεφὲς δῶ.
οἱ δ᾽ ἐπεὶ εἰσῆλθον κλυτὰ δώματα, τὴν δὲ γυναῖκα
εὗρον ὅσην τ᾽ ὄρεος κορυφήν, κατὰ δ᾽ ἔστυγον αὐτήν.
ἡ δ᾽ αἶψ᾽ ἐξ ἀγορῆς ἐκάλει κλυτὸν Ἀντιφατῆα,
115 ὃν πόσιν, ὃς δὴ τοῖσιν ἐμήσατο λυγρὸν ὄλεθρον.
αὐτίχ᾽ ἕνα μάρψας ἑτάρων ὁπλίσσατο δεῖπνον·
τὼ δὲ δύ᾽ ἀΐξαντε φυγῇ ἐπὶ νῆας ἱκέσθην.
αὐτὰρ ὁ τεῦχε βοὴν διὰ ἄστεος· οἱ δ᾽ ἀΐοντες
φοίτων ἴφθιμοι Λαιστρυγόνες ἄλλοθεν ἄλλος,
120 μυρίοι, οὐκ ἄνδρεσσιν ἐοικότες, ἀλλὰ Γίγασιν.
οἵ ῥ᾽ ἀπὸ πετράων ἀνδραχθέσι χερμαδίοισι
βάλλον· ἄφαρ δὲ κακὸς κόναβος κατὰ νῆας ὀρώρει
ἀνδρῶν ὀλλυμένων νηῶν θ᾽ ἅμα ἀγνυμενάων·
ἰχθῦς δ᾽ ὣς πείροντες ἀτερπέα δαῖτα φέροντο.
125 ὄφρ᾽ οἱ τοὺς ὄλεκον λιμένος πολυβενθέος ἐντός,
τόφρα δ᾽ ἐγὼ ξίφος ὀξὺ ἐρυσσάμενος παρὰ μηροῦ
τῷ ἀπὸ πείσματ᾽ ἔκοψα νεὸς κυανοπρῴροιο.
αἶψα δ᾽ ἐμοῖς ἑτάροισιν ἐποτρύνας ἐκέλευσα
ἐμβαλέειν κώπῃς, ἵν᾽ ὑπὲκ κακότητα φύγοιμεν·
130 οἱ δ᾽ ἅμα πάντες ἀνέρριψαν, δείσαντες ὄλεθρον.
ἀσπασίως δ᾽ ἐς πόντον ἐπηρεφέας φύγε πέτρας
νηῦς ἐμή· αὐτὰρ αἱ ἄλλαι ἀολλέες αὐτόθ᾽ ὄλοντο.

***
80 Έξι μερόνυχτα αρμενίσαμε, δίχως ανάπαυλα, νύχτα και μέρα·
την έβδομη βρεθήκαμε στο απόκρημνο κάστρο του Λάμου,
μπρος στο Τηλέπυλο της Λαιστρυγόνας· όπου βοσκός
φωνάζει τον βοσκό επιστρέφοντας, και του αποκρίνεται άλλος
βοσκός που τώρα μόλις βγαίνει.
Γιατί σ᾽ αυτό το μέρος κάποιος θα μπορούσε,
μένοντας ξάγρυπνος, να παίρνει δυο μισθούς· τον ένα
σαν βουκόλος, τον άλλο βόσκοντας τα γιδοπρόβατα λευκά —
εδώ δρόμοι της νύχτας και της μέρας συνορεύουν.
Μπήκαμε τότε σε λιμάνι εξαίσιο, που το κυκλώνουν κι απ᾽ τις δυο μεριές
οι βράχοι, από τη μια ως την άλλην άκρη· προβάλλουν κι αντικρίζονται
90 δυο κάβοι στου λιμανιού το στόμα, αφήνοντας στενή μπασιά.
Οι άλλοι όλοι τότε αγκυροβόλησαν εκεί, δένοντας
τα κυρτά καράβια τους στο κοίλο και βαθύ λιμάνι, το ένα
με τ᾽ άλλο κολλητά· όπου δεν έβλεπες να κυματίζει κύμα μεγάλο
ή και μικρό — ολόγυρα βασίλευε λευκή γαλήνη.
Μόνος εγώ το κράτησα το μαύρο μου καράβι απέξω,
στην άκρην άκρη το ᾽δεσα με παλαμάρια σ᾽ ένα βράχο.
Ύστερα ανέβηκα σ᾽ απόκρημνη σκοπιά να δω:
τίποτε γύρω μου δεν φαίνονταν, έργα από βόδια κι από ανθρώπους·
είδαμε όμως ν᾽ ανεβαίνει ψηλά από τη γη καπνός.
100 Τότε κι εγώ αποφάσισα να στείλω κάποιους από τους συντρόφους, ανίσως
μάθουν τι σόι άνθρωποι κατοικούν αυτή τη γη και τρων ψωμί.
Ξεχώρισα λοιπόν από τους άντρες δυο
και τρίτον έναν κήρυκα για συνοδό τους.
Οι τρεις τους βρέθηκαν να περπατούν στον ίσιο δρόμο,
όπου τα αμάξια στην πόλη κατεβάζουν ξύλα χλωρά από τα ψηλά βουνά.
Μπροστά στην πόλη συναπάντησαν μια κόρη που έβγαζε νερό·
ήταν η άξια θυγατέρα του Λαιστρυγόνιου Αντιφάτη.
Είχε κατέβει στην πηγή που τρέχει γάργαρη,
την Αρτακία, απ᾽ όπου αντλούσαν κι έφερναν νερό στην πόλη.
Στάθηκαν δίπλα της και την προσφώνησαν, ρωτώντας
110 ποιος είναι εδώ ο βασιλιάς, ποιους κυβερνά.
Πρόθυμα εκείνη τους εξήγησε,
δείχνοντας ψηλόστεγο το σπίτι του πατέρα της.
Αυτοί, όταν στο φημισμένο εκείνο μπήκαν σπιτικό,
βρήκαν μπροστά τους μια γυναίκα τέρας, ψηλή σαν την κορφή βουνού,
κι ένιωσαν φρίκη,
Μόλις τους είδε, φώναζε, καλώντας τον από την αγορά, τον άντρα της,
τον Αντιφάτη, αυτόν που ευθύς μελέτησε τον μαύρο χαλασμό τους·
άρπαξε κι έφαγε μεμιάς τον ένα απ᾽ τους συντρόφους,
ενώ οι άλλοι δυο τού ξέφυγαν κι έτρεξαν στα καράβια.
Τότε κι εκείνος σέρνει φωνή μεγάλη, να τον ακούσει η πόλη όλη·
αυτοί τον άκουσαν και καταφθάνουν, καθένας κι απ᾽ αλλού,
οι Λαιστρυγόνες ακατάλυτοι, μυριάδες, δεν έμοιαζαν μ᾽ ανθρώπους,
120 φάνταζαν μάλλον Γίγαντες.
Τότε, ξηλώνοντας από τους βράχους πέτρες ασήκωτες για τους θνητούς,
τις ρίχνουν καταπάνω τους, κι έγινε σάλος, πάταγος στα πλοία·
οι άντρες να αφανίζονται, καράβια να τσακίζονται,
κι εκείνοι σαν ψάρια τούς καμάκωναν, για το απαίσιο γεύμα.
Όσο μες στο βαθύ λιμάνι τούς αφάνιζαν, εγώ τραβώ το κοφτερό σπαθί
απ᾽ τον μηρό μου κι έκοψα τα σχοινιά του καραβιού μου με τη μαύρη πλώρη.
Συγχρόνως παρακινώ και παραγγέλλω στους συντρόφους μου
αμέσως να πέσουν στα κουπιά, για να γλιτώσουμε τον όλεθρο.
Υπάκουσαν, και σήκωσαν με τα κουπιά τους τον αφρό της θάλασσας
130 ψηλά, από τον φόβο του χαμού.
Έτσι, ευτύχησε κι ανοίχτηκε στο πέλαγο, ανάμεσα από βράχια
κρεμασμένα, μόνο του το δικό μου το καράβι· όλα τα υπόλοιπα
εκεί αφανίστηκαν και πάνε.

Πώς φτάνεις επιφάνεια αφού έχεις πιάσει πάτο;

Λένε πως μόνο όταν πιάσεις πάτο στη ζωή αντιλαμβάνεσαι πως έχει φτάσει η ώρα να σηκωθείς. Να αντιδράσεις δηλαδή και να αλλάξεις όλα εκείνα που δε σου αρέσουν. Να συνειδητοποιήσεις τα χαστούκια που «έφαγες» και να κάνεις κάτι για αυτά. Γιατί απλούστατα η ζωή ανήκει σε σένα και στις αποφάσεις που παίρνεις για τον εαυτό σου. Κι ίσως στα λόγια να είμαστε όλοι πολύ καλοί και στη θεωρία ακόμη καλύτεροι, αλλά στις πράξεις κιοτεύουμε. Τι σημαίνει τελικά να πιάνει κανείς πάτο;

Αν μιλάμε για συναισθηματικά κι ερωτικής φύσεως προβλήματα, τότε ο «πάτος» δεν έχει τελειωμό. Είναι σαν εκείνες τις ύποπτες βαλίτσες στις ταινίες που κρύβουν κι άλλο επίπεδο κάτω από το πρώτο που εύκολα διακρίνουμε. Συνήθως σε περιπτώσεις προδοσίας, χωρισμών, εξαπάτησης ή ενός ανομολόγητου κι ανεκπλήρωτου έρωτα, συνειδητοποιείς πως οι αντοχές και τα όρια είναι πολύ μεγαλύτερα απ’ όσο περίμενες. Κι εκεί απορείς με τον εαυτό σου. Φανταζόσουν πως θα λύγιζες εύκολα αλλά σε διαψεύδεις απροκάλυπτα.

Γιατί η καρδιά δεν αναγνωρίζει τη λογική. Δε θέλει εύκολα να συνεργαστεί μαζί της. Κι ενώ η λογική προσπαθεί να επιτάξει τους λόγους για τους οποίους πρέπει να καταλάβεις πως έπιασες πάτο και πως καλείσαι να κάνεις κάτι για αυτό, έρχεται εκείνο το ρημάδι το συναίσθημα και τα σβήνει όλα. Ή μάλλον δεν τα σβήνει όλα, αφήνει κάποια να σε καίνε. Να κάνουν φασαρία στο μυαλό, να θολώνουν την κρίση και να βασίζεσαι σε ένα «κι αν» για να μην αγγίξεις τον πάτο που βρίσκεται ακριβώς μπροστά σου.

Αν μιλάμε για θέματα προδοσίας από φίλους ή γενικά καταστάσεις που δεν ευδοκίμησαν, τότε ο πάτος είναι πιο ευδιάκριτος. Ίσως γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις αφήνουμε τον θυμό να κάνει όλη τη δουλειά. Λειτουργεί σαν μια φυσική άμυνα, πιάνει και τον εγωισμό από το χέρι κι όλα συντελούν πολύ πιο εύκολα στο να αναγνωρίσουμε τις πληγές μας. Κοινώς, πιάνουμε πάτο ευκολότερα χωρίς αυτό να σημαίνει πως βγαίνουμε αλώβητοι από όλο αυτό.

Και τώρα; Πώς ανεβαίνουμε στην επιφάνεια για ανάσα; Έχουμε τις δυνάμεις να το κάνουμε; Καταρχάς, δε βιαζόμαστε. Δεν είναι κακό να κοιτάξεις γύρω σου και να αγαπήσεις λιγάκι τον δικό σου βυθό. Δε δείχνει αδυναμία να γλείψεις τις πληγές σου κι ας μην κλείνουν οι διαβολεμένες. Αλλά κι αν φαίνεται πόσο ευάλωτη είναι η κατάστασή σου, γιατί αυτό να σε φοβίζει; Μήπως οι γύρω σου ζούνε σε πελάγη απόλυτης ευτυχίας; Να θυμάσαι πως ο καθένας κουβαλάει τον δικό του σταυρό.

Φυσικά, το να σκεφτόμαστε πως και οι γύρω μας μπορεί να πονάνε, δεν καλυτερεύουμε τη δική μας θέση. Αφήστε που δεν αποτελεί υγιές κίνητρο για να πάμε μπροστά. Τέρμα, λοιπόν, τα λόγια, πάμε σε πράξεις. Πιάσαμε πάτο, μας εξαπάτησαν, πληγωθήκαμε, χάσαμε, πέσαμε από τα σύννεφα. Όλα αυτά μια κατάδυση στο μέσα μας. Ψαχτήκαμε; Κάναμε τη δική μας ανάλυση και κριτική στα πεπραγμένα μας; Αν όχι, κακώς. Με το να το συμπεριφερόμαστε ως θύματα ακόμη κι αν ρεαλιστικά υπήρξαμε, δεν κάνουμε δουλειά.

Και τότε, αφού γίνουν όλα αυτά, αρχίζει η ανάδυση. Δίνεις μια και πας προς τα επάνω. Στην αρχή δε βλέπεις φως στην επιφάνεια. Νομίζεις πως δεν μπορείς να τα καταφέρεις. Πιστεύεις πως δεν έχεις τα κότσια να προχωρήσεις. Οι μπουκάλες σου είναι τρεις και διαλέγεις ενίοτε ποια θέλεις να σου δίνει οξυγόνο. Της εκδίκησης, της συγχώρεσης και της αδιαφορίας. Με ποια θα αρχίσεις και με ποια θα τελειώσεις τη δύσκολη διαδρομή είναι ξεκάθαρα θέμα προσωπικής επιλογής. Τις έχεις όμως ανά χείρας κι αυτό θα πρέπει να σου αρκεί.

Και κάπως έτσι φτάνεις σιγά σιγά στην επιφάνεια. Με κόπο, πόνο και πολλή προσπάθεια. Κοιτάζεις πίσω σου και νιώθεις παράξενα. Πώς τα κατάφερες ενώ πίστευες το αντίθετο; Κι όμως. Μπορεί να σου πήρε χρόνο, μπορεί και όχι. Το θέμα είναι πως έπιασες πάτο κι ανέβηκες. Βγήκες και πάλι στα δικά σου νερά. Βρήκες και πάλι τον εαυτό σου. Δεν ξέχασες αλλά αποφάσισες να προχωρήσεις.

Απευθύνομαι, λοιπόν, σε εσένα που τώρα άρχισες να βλέπεις τον δικό σου πάτο. Απευθύνομαι σε σένα που δε βλέπεις φως και δεν αναγνωρίζεις καμία ελπίδα. Κοίτα κάτω και μη παρατείνεις την αναμονή. Πάρε μια ανάσα και ετοιμάσου για επάνω. Κανένας έρωτας, καμία αγάπη, καμία φιλία, κανένα πρόβλημα, δεν είναι τόσο σοβαρά ώστε να σου στερήσουν τον εαυτό σου. Καλά τα σκοτάδια μας κι επιμορφωτικά. Τα αγαπάμε. Αλλά σαν το φως στη καρδιά και την ψυχή, δεν έχει.

Αφιερωμένο σε κάθε πάτο που πιάσαμε και μας λύτρωσε…

Η αυτοεκτίμηση και η σημασία της για τον άνθρωπο

Ως αυτοεκτίμηση μπορούμε να ορίσουμε τη συνολική εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Την αντίληψη που έχουμε για εμάς τους ίδιους, για τις ικανότητες μας, τα ταλέντα μας, την εμφάνιση μας, τα επιτεύγματα μας, τα αισθήματα μας.

Η αυτοεκτίμηση σχετίζεται με την εμπιστοσύνη προς τον εαυτό, την αποδοχή, τον σεβασμό και την εκτίμηση προς εμάς τους ίδιους.

Η αυτοεκτίμηση είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται στην ψυχολογία και αντικατοπτρίζει τη συνολική εικόνα κάποιου ή την εκτίμηση της δικής του αξίας. Η αυτοεκτίμηση περιλαμβάνει πεποιθήσεις συναισθήματα όπως ο θρίαμβος, η απελπισία, η υπερηφάνεια και η ντροπή.

Για να αποκτηθεί αλλά και να διατηρηθεί η αυτοεκτίμηση σε έναν άνθρωπο θεωρώ σημαντικό να ακολουθεί και να μην παραβαίνει τις ηθικές του αρχές και αξίες και αυτό νομίζω πως είναι κατανοητό καθώς όταν ακολουθούμε τα πιστεύω μας και τις αρχές μας νιώθουμε σημαντικοί στα μάτια μας κυρίως.

Ας αναλογιστούμε επομένως ποιες είναι οι αρχές και οι αξίες μας, ποια είναι τα πιστεύω μας. Ας τα γράψουμε και σε ένα χαρτί αν είναι δυνατόν. Πιστεύουμε πχ στο σεβασμό, πιστεύουμε στη φιλία, πιστεύουμε στην αγάπη, στην ισότητα, στη δικαιοσύνη;

Όποιες και αν είναι αυτές οι αρχές και οι αξίες στις οποίες πιστεύουμε ας τις αναλογιστούμε. Και ας αρχίσουμε να τις εφαρμόζουμε. Στον εαυτό μας, στον πλησίον μας, στο κοινωνικό σύνολο. Με αυτόν τον τρόπο θα νιώσουμε πιο σημαντικοί και η αυτοεκτίμηση μας θα ενισχυθεί.

Πολλές φορές η έννοια της αυτοεκτίμησης συγχέεται με την έννοια της αυτοπεποίθησης καθώς τόσο η αυτοεκτίμηση όσο και η αυτοπεποίθηση αποτελούν τη συνολική εικόνα του εαυτού μας.

Ωστόσο η αυτοπεποίθηση δεν είναι το ίδιο με την αυτοεκτίμηση καθώς η αυτοπεποίθηση βασίζεται στα επιτεύγματα ενώ η αυτοεκτίμηση βασίζεται στη γνώμη που έχουμε για τον εαυτό μας.

Παρά το γεγονός ότι υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στην αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση συνήθως πάνε χέρι -χέρι καθώς και οι δυο έννοιες αφορούν την άποψη μας για τον εαυτό. Η αυτοεκτίμηση ωστόσο έχε πιο πολύ να κάνει με την πίστη για την αξία που έχουμε ως άνθρωποι και της αρετές μας που ενεργοποιούν τις δυνατότητες μας. Πχ η ευφυΐα είναι μια δυνατότητα ωστόσο η αυτοπεποίθηση η εξάσκηση του μυαλού μας μέσω του διαβάσματος, της σκέψης κλπ είναι μια αρετή που αποκτάται με την αξιοποίηση της συγκεκριμένης δυνατότητας.

Επομένως ως ορισμό της αυτοπεποίθησης θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ο βαθμός πίστης που έχει ο άνθρωπος στις αρετές που απαιτούνται για την αξιοποίηση των δυνάμεων του όπως το θάρρος, την εργατικότητα του, τη δύναμη θέλησης του κλπ.

Γιατί είναι σημαντική η αυτοεκτίμηση για τον άνθρωπο;

Ένας άνθρωπος με υψηλή αυτοεκτίμηση είναι ήσυχος και χαλαρός καθώς δεν αποζητά τη συνεχή επιδοκιμασία από τους γύρω του. Και ακόμα και αν έχει επιτύχει κάποιο σημαντικό επίτευγμα συνεχίζει να είναι ο εαυτός του γνωρίζοντας ωστόσο το τι έχει επιτύχει.

Ένας άνθρωπος με υψηλή αυτοεκτίμηση πιστεύει στον εαυτό του και τις δυνατότητες του και έτσι είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμος να ακολουθήσει και να διεκδικήσει τα θέλω του, τις ανάγκες του και τα όνειρα του.

Ακόμα και αν αποτύχει κάποια στιγμή σε οποιονδήποτε τομέα της ζωής του αυτή η αποτυχία του δεν αποτελεί τροχοπέδη καθώς ο άνθρωπος με υψηλή αυτοεκτίμηση μαθαίνει από τα ενδεχόμενα λάθη του και συνεχίζει μπροστά.

Επομένως ένας άνθρωπος με υψηλή αυτοεκτίμηση είναι πιο πιθανό να κατακτήσει τις επιθυμίες του, τα θέλω του, τα όνειρα του καθώς η πίστη στον εαυτό του τον κάνει να ξεκινάει να συνεχίζει και να προχωρά. Πολύ σημαντική είναι η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης από την παιδική και εφηβική ηλικία οπότε και τα θετικά χαρακτηριστικά του χαρακτήρα μας είναι καλό να ενισχύονται, οι καλές μας πράξεις, σκέψεις κλπ να επιβραβεύονται.

Αυτό βέβαια είναι καλό να γίνεται κυρίως από τους γονείς μας οι οποίοι στην παιδική και εφηβική ηλικία είναι οι πιο σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή μας εφόσον από αυτούς εξαρτώνται τα πάντα για εμάς όπως η κάλυψη όλων μας των αναγκών, βιολογικών, συναισθηματικών κλπ.

Μετέπειτα η αυτοεκτίμηση μας ενισχύεται (ή δεν ενισχύεται και από το σχολικό περιβάλλον, συμμαθητές, δασκάλους, καθηγητές κλπ ενώ μπορεί να ενισχύεται η αυτοεκτίμηση μας και σε άλλους χώρους που νιώθουμε ασφαλείς, όπως στην εκμάθηση κάποιου μουσικού οργάνου, ή σε κάποια αθλητική δραστηριότητα κλπ.

Το κατά πόσο και ως ενήλικες θα έχουμε ενισχυμένη αυτοεκτίμηση εξαρτάται κατά πολύ από τις εμπειρίες και τις επιβραβεύσεις ή μη των παιδικών και εφηβικών μας χρόνων. Ένα απλό παράδειγμα ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης μας είναι το να μας πει η μητέρα μας ή ο πατέρας μας ένα μπράβο για κάτι που κάναμε καλό, μια σχολική μας επίδοση, μια καλή πράξη που κάναμε ενώ ένα παράδειγμα μη ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης μας είναι το να μας αποδοκιμάζουν συχνά ή να μας αποκαλούν με αρνητικούς χαρακτηρισμούς πχ είσαι ανίκανος, είσαι κακό παιδί κα ή ακόμα και να μας συγκρίνουν με τον αδελφό ή την αδελφή μας προσδίδοντας θετικά χαρακτηριστικά σε αυτόν ή αυτήν που εμείς θα θεωρήσουμε ότι δεν έχουμε εφόσον δεν αποδίδονται και σε εμάς.

Ο εγωισμός επιδιώκει τη μοναξιά για να ξεφύγει την υποταγή

Έχουμε ένα χαρακτηριστικό οι άνθρωποι, που τις πλείστες φορές γίνεται καταστροφικό για τις σχέσεις που προσπαθούμε να δημιουργήσουμε αλλά και για τους ίδιους μας τους εαυτούς.

Είμαστε εγωιστές. Περήφανοι μέχρι το κόκαλο μερικοί, πεισματάρηδες, τόσο που αρνούμαστε να παραδεχτούμε τα λάθη μας όσο μικρά και μεγάλα κι αν είναι και όσο άδικο κι αν έχουμε.

Φοβόμαστε μήπως μας περιγελάσουν, μήπως φανούμε αδύναμοι και χάσουμε την υπόσταση που νομίζουμε πως έχουμε. Δεν κατανοούμε πως το να παραδεχτούμε τα λάθη είναι κι αυτό μέρος της ωριμότητας μας και της συνειδητοποιημένης μας ύπαρξης.

«Ο εγωισμός επιδιώκει τη μοναξιά για να ξεφύγει την υποταγή» -Ανρί Λακορντέρ

Θυσιάζουμε τα καλά της ζωής μας στο βωμό της περηφάνιας μας. Πληγώνεται ο εγωισμός μας από το παραμικρό και αντί να το συζητήσουμε, να το δούμε πιο σφαιρικά, να κατανοήσουμε τι συνέβη, να το λύσουμε, προτιμάμε να απομακρυνθούμε κρατώντας μούτρα σαν μικρά παιδιά. Με τη διαφορά όμως, πως στις μικρές μας ηλικίες, τα παιδιάστικα καμώματά μας κρατούσαν λίγες ώρες το πολύ.

Έχουμε το κακό εμείς οι άνθρωποι να μην υποχωρούμε και να περιμένουμε πάντα ο άλλος να κάνει το πρώτο βήμα. Δε θέλουμε να παρακαλάμε, αλλά κατ’ έναν παράδοξο τρόπο αναμένουμε πως οι άλλοι θα το κάνουν.

Η μεγαλύτερη απόσταση που χωρίζει τους ανθρώπους τελικά δεν είναι τα φυσικά όρια του χώρου, αλλά ο – συχνά – ανεξήγητος – εγωισμός μας. Το μεγαλύτερο μας σφάλμα είναι αυτό. Και δεν απαλλαγόμαστε εύκολα από αυτό. Αντιθέτως χάνουμε φιλίες, έρωτες, σχέσεις και όμορφες στιγμές γιατί απλά δεν μπορούμε να παραμερίσουμε τις παρωπίδες που αυτό το αναπόσπαστο κομμάτι του χαρακτήρα μας μας βάζει.

Και είναι κρίμα. Γιατί αφήνουμε το χρόνο να ξεγλιστράει καθώς παραμένουμε πεισμωμένοι και αμείλικτοι στη στάση μας, ενώ θα μπορούσαμε να είμαστε τόσο καλύτερα και ψυχικά ήρεμοι αν απλά κάναμε ένα βήμα πίσω, όχι από αδυναμία, αλλά από σοφία, πως μερικές φορές πρέπει να υποχωρείς για το συμφέρον όλων.

«Το μόνο πράγμα για το οποίο μπορεί να είναι κανείς ένοχος, είναι το να έχει υποχωρήσει ως προς την επιθυμία του» -Ζακ Λακάν

Κι ο μόνος τρόπος να γίνει αυτό είναι να ξεπεράσουμε τους τυφλούς μας εγωισμούς. Αυτούς που κάνουν την μεγαλύτερη ζημιά.

Δεν θα ζούσαμε με τόσα απωθημένα αν είχαμε λίγο λιγότερο εγωισμό και περισσότερο θάρρος να λέμε αυτά που πραγματικά θέλουμε και αισθανόμαστε.

Δεν υπάρχει αγάπη όταν…

Δεν υπάρχει αγάπη όταν ο άνθρωπός σου τα βλέπει όλα μέσα από το δικό του πρίσμα. Όταν προσπαθεί να κατευθύνει τις αποφάσεις και τις συμπεριφορές σου με βάση τα δικά του θέλω και πιστεύω.

Δεν υπάρχει αγάπη όταν δεν σέβεται και δεν κατανοεί την ατομικότητα σου, την προσωπικότητα σου. Όταν δεν ακούγονται εξίσου και οι δικές σου επιθυμίες.

Δεν υπάρχει αγάπη στα υβριστικά λόγια, στις προσβολές και στις εκφράσεις που μειώνουν, έτσι ώστε να νιώσει ο σύντροφος σου πως υπερτερεί, υποβιβάζοντας την δική σου ύπαρξη.

Δεν υπάρχει αγάπη όταν κρίνει διαρκώς. Σαν να του έχει δοθεί η αρμοδιότητα του κριτή. Σαν να στέκει ανώτερος όλων. Σαν να μην κάνει λάθη όπως όλοι οι άνθρωποι.

Δεν υπάρχει αγάπη στον έλεγχο. Όταν κάνει το ταίρι του να ασφυκτιά, να διψάει για πνοή ελευθερίας, για να νιώθει εκείνος σιγουριά μέσα στο χάος των ανασφαλειών του.

Δεν υπάρχει αγάπη όταν λέει πως σε αγαπάει ενώ μόλις σε έχει κοιτάξει στα μάτια και σου έχει πει ψέματα, μικρά ή μεγάλα.

Δεν υπάρχει αγάπη όταν σε σπρώχνει με δύναμη στον τοίχο. Όταν έχεις μελανιές και πονάει το σώμα σου από το βίαιο άγγιγμα του. Και είτε καταλήγει να αναιρεί την ύπαρξη του συμβάντος, ή αν παραδεχτεί την πράξη του, ενοχοποιεί εσένα.

Δεν υπάρχει αγάπη όταν σου ασκεί ψυχολογικό πόλεμο και πιστεύει ότι σου αξίζει. Έχοντας ως σκοπό του να μάθεις μέσα από την κακομεταχείριση και εκλογικεύει την συμπεριφορά αυτή, ως διδακτική.

Δεν υπάρχει αγάπη όταν μοιράζεται το κρεβάτι και με άλλον άνθρωπο ή όταν ανταλλάσσει τρυφερά λόγια αγάπης από εδώ και από εκεί.

Δεν υπάρχει αγάπη όταν δεν σε ακούει γιατί έχει πάντα κάτι πιο σημαντικό να κάνει και νιώθει μοναξιά η ψυχή σου.

Πρόσεχε! Διότι βία δεν είναι μόνο η ύβρις και η σωματική κακοποίηση, αλλά όλα όσα σε ενοχλούν κάθε φορά που κάποιος καταπατά δίχως ίχνος σεβασμού τα όρια σου.

Δεν υπάρχει μονάχα έλλειψη αγάπης στις παραπάνω συμπεριφορές, διότι ένας άνθρωπος που φέρεται καθ´ αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο δεν ξέρει να αγαπάει, αλλά υπάρχει και έκδηλη κακοποίηση.

Και επειδή δεν υπάρχει ανιδιοτελής αγάπη στην συντροφικότητα, ίσως πρέπει να αναθεωρήσεις τους λόγους που σε κάνουν να παραμένεις σε μια σχέση, αν βιώνεις καταστάσεις σαν αυτές.

Θα πρέπει να αγαπάς περισσότερο τον εαυτό σου και να βρίσκεις τρόπους να διεκδικείς αυτά που σου αξίζουν…όλα τα βασικά θεμέλια μιας υγιούς σχέσης αγάπης.

Οι μεγαλύτεροι πόνοι κρύβονται πίσω απ’ τα πιο πλατιά χαμόγελα

Σήμερα θα σου πω για εκείνους που σου κάνουν εντύπωση, για εκείνους που είναι συνεχώς με ένα πλατύ χαμόγελο που γεμίζει την αιωνιότητα. Αναρωτιέσαι πώς γίνεται να υπάρχουν άνθρωποι μέσα στους χαλεπούς καιρούς που διανύουμε που να μην το βάζουν κάτω και να αντιμετωπίζουν τα πάντα με ένα χαμόγελο.

Έχουν ένα μεγάλο μυστικό κι αυτό είναι η απομόνωση. Έχουν περάσει πολλά κι ας μην τους φαίνεται, τα μάτια τους είναι τόσο λαμπερά απ΄ τα δάκρυα που κάποτε έσταζαν. Δεν τους αρέσει να τους θεωρούν ευάλωτους, έτσι κρύβονται.

Να ξέρεις πως δίνουν τις καλύτερες συμβουλές και δεν είναι τυχαίο που όλοι τους θεωρούν δυνατούς. Είναι δυνατοί, γιατί περνάνε ή πέρασαν κάτι μεγάλο χωρίς εσύ να πάρεις είδηση. Ξέρουν πως ο μόνος που μπορεί να τους σώσει είναι ο ίδιος τους ο εαυτός. Δε θέλουν να φορτώνουν τους άλλους με όλα εκείνα που τους διακατέχουν. Έτσι φοράνε μάσκες, όχι εκείνες της υποκρισίας και του ψέματος. Την ημέρα φοράνε εκείνη με το χαμόγελο και τη νύχτα όταν μένουν μόνοι τη βγάζουν.

Οι άνθρωποι που την ημέρα χαμογελάνε, λοιπόν, δεν μπορείς να φανταστείς τι περνάνε κάθε βράδυ. Μεγάλο πράγμα η νύχτα, δύσκολο και βαρύ. Τη νύχτα δε θα συναντήσεις τους ίδιους ανθρώπους που συναντάς την ημέρα. Θα βρεις ανθρώπους να φωνάζουν, να κλαίνε, να σπάνε ό,τι βρουν μπροστά τους. Θα βρίζουν και θα καταριούνται, θα χτυπάνε αλύπητα τον ίδιο τους τον εαυτό.

Θα τους δεις μέσα σε μπαρ και θα τους ξεχωρίσεις απ’ το βλέμμα. Θα είναι το πιο καθαρό βλέμμα που θα έχεις δει ποτέ σου, θα σε τρομάξει τόσο η αλήθεια τους που θα φύγεις τρέχοντας πριν εκείνοι ξεστομίσουν λέξη. Θα τους βρεις σε ένα παγκάκι, μπροστά στη θάλασσα, τα μεσάνυχτα. Είναι εκείνοι που το σπίτι τους, έχει φως στις τέσσερις το χάραμα κι όχι δεν το έχουν αφήσει ανοιχτό για τους κλέφτες. Απ’ τα μύχια της ψυχής τους, ωρύονται για τους κλέφτες συναισθημάτων που οι ίδιοι κάποτε γνώρισαν κι αγάπησαν περισσότερο απ’ την ίδια τους τη ζωή. Τα μηνίγγια τους χτυπάνε και το κεφάλι κάνει σενάρια τρελά.

Καπνίζουν σαν φουγάρα, γιατί ψάχνουν μέσα στον καπνό τη χαμένη τους ψυχή. Πίνουν για τα βράδια που έμειναν μόνοι, για τα βράδια που ακόμη είναι μόνοι. Δεν τους γεμίζει ο κόσμος, για αυτούς ο κόσμος είναι βαβούρα κι όχι συντροφιά. Σιχαίνονται το γενικό, λατρεύουν το συγκεκριμένο κι ίσως γι’ αυτό νιώθουν τη μοναξιά να τους σπάει στο ξύλο, όταν περιτριγυρίζονται από δαύτους.

Ανοίγουν μπουκάλια με τις παρέες, προσπαθώντας να φέρουν στο μυαλό τους, τα μεθυσμένα εκείνα βράδια που κάποτε τους στιγμάτισαν. Πνίγουν τη ζωή τους στο παραμύθι, για τα τηλέφωνα που δε χτύπησαν τα άγρια ξημερώματα. Για τις φωνές που είχαν τόσο ανάγκη να ακούσουν, όσο το πρωινό τους τσιγάρο.

Τη νύχτα οι άνθρωποι γίνονται πιο αληθινοί, τόσο που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Η δύση του ήλιου, ξυπνάει μέσα τους αυτόματα τη μελαγχολία κι οι δαίμονές τους παίρνουν ζωή. Γι’ αυτούς η ανατολή είναι η λύτρωση, είναι το τέλος. Το τέλος άλλης μιας νύχτας, που κατάφεραν να σταθούν στα πόδια τους. Το πρώτο φως της ημέρας παίρνει μαζί του τη μάχη, τον αγώνα κι ο πόλεμος παύει κι η αυλαία πέφτει.

Με τους διαμονές του εγκεφάλου να έχουν μετατραπεί σε ανθρώπους που περπατάνε δίπλα τους. Με άτομα που τρέχουν, αγχώνονται, μιλάνε στο κινητό, κουτσομπολεύουν, που ρωτάνε πολλά και λένε περισσότερα από όσα θα έπρεπε χωρίς να έχουν την παραμικρή ιδέα.

Κάθε νύχτα, για αυτούς που αναρωτιέσαι πώς γίνεται να είναι συνέχεια με ένα χαμόγελο, είναι μια παράσταση. Με κοινό τις αναμνήσεις, τα θέλω, το πείσμα, την ανυπομονησία και τα τρελά παιχνίδια του μυαλού.

Δεν ήξεραν πού αλλού μπορούσαν να κρυφτούν κι έτσι επέλεξαν τη νύχτα και την αγάπησαν και τους αγάπησε κι αυτή. Έτσι όταν θα πάρει το μάτι σου έναν τέτοιο άνθρωπο, μην ξεχάσεις να τον παρατηρήσεις καλά, είναι περισσότερο ενδιαφέρων από όσο νομίζεις.

Πήγαινε για ύπνο, ξημέρωσε.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι ανέχονται να τους υποτιμούν. Μαζοχιστική (αυτοηττώμενη) προσωπικότητα

Ένα άτομο με μαζοχιστικά στοιχεία προσωπικότητας μπορεί και να μην εμφανίζει μαζοχιστικά στοιχεία στη σεξουαλική του συμπεριφορά. Σημαντικός αριθμός ατόμων με μαζοχιστική (αυτοηττώμενη) προσωπικότητα περιγράφει μια ομαλή σεξουαλική συμπεριφορά και δραστηριότητα.

Ο Σίγκμουντ Φρόιντ, ο οποίος ήταν ο πρώτος που απέδωσε μεγάλη σημασία στη σεξουαλική αιτιολογία του μεγαλύτερου τμήματος της ανθρώπινης συμπεριφοράς, έχει ασχοληθεί με τη χαρακτηρολογική μελέτη του μαζοχισμού. Ο ίδιος επινόησε την έννοια του ηθικού μαζοχισμού θέλοντας να επισημάνει τη διαφοροποίηση μεταξύ της σεξουαλικής διέγερσης που προκαλείται από τη βίωση του πόνου και του χαρακτήρα ή της προσωπικότητας που διαμορφώνεται από μια τέτοια ψυχική ανάγκη.

Σύμφωνα λοιπόν με την έννοια του ηθικού μαζοχισμού, η μαζοχιστική προσωπικότητα χαρακτηρίζεται «από πρότυπα οδύνης, διαμαρτυρίας, στάσεις αυτοκαταστροφικότητας και αυτοϋποτίμησης, καθώς και από μια ασυνείδητη επιθυμία να βασανίζει τους άλλους μέσω του προσωπικού πόνου». Το άτομο νιώθει ανάξιο, ένοχο και απορριπτέο και ότι του αξίζει να τιμωρηθεί. Ωστόσο, είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι για έναν μαζοχιστή δεν είναι η θλίψη και η οδύνη τα βασικά στοιχεία που συνοδεύουν τις επιλογές και τη συμπεριφορά του… Απλά ο ίδιος θεωρεί, σε συνειδητό ή ασυνείδητο επίπεδο, ότι υπομένοντας όλο αυτόν τον πόνο θα μπορέσει να επιτύχει ένα σημαντικότερο όφελος για τον ίδιο. Υπάρχει ένας ανώτερος σκοπός, ένα μεγαλύτερο καλό για το οποίο αγωνίζεται. Η ύπαρξη ενός ανώτερου σκοπού αλλά και η έννοια της καρτερικότητας αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά και τη βάση της αυτοεκτίμησής του. Όσα πιο πολλά υπομένει τόσο αυξάνεται η αυτοεκτίμησή του γι’ αυτό και, όταν απαιτείται να πάρει την κατάσταση στα χέρια του, το μεταφράζει αυτό ως «εγωιστικό» ή «συγκαταβατικό» ως προς τον εαυτό του και το αποφεύγει συστηματικά.

Διαβαθμίσεις & αποχρώσεις

Είναι γεγονός ότι μπορούμε να εντοπίσουμε πολλές συμπεριφορές μέσα στην καθημερινότητα των ανθρώπων που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν μαζοχιστικές καθώς συνοδεύονται από αυτοηττώμενες επιλογές και …πολλή ταλαιπωρία αν μη τι άλλο. Ένα άτομο, για παράδειγμα, που κάνει διαρκώς γκάφες που προκαλούν διάφορες αντιδράσεις στους άλλους και αποφέρουν έλλειψη σεβασμού και εκτίμησης στον ίδιο, μπορεί να χαρακτηριστεί ως αυτοηττώμενη προσωπικότητα; Όπως και συμπεριφορές αλτρουϊσμού, αυτοθυσίας και αυταπάρνησης για ιδεώδη και αξίες που έχουν μείνει γνωστές στην Ιστορία, μπορούν να εμπεριέχουν μαζοχιστικά στοιχεία προσωπικότητας;

Η μητρότητα είναι έμφυτα μαζοχιστική

Η Nancy Mc Williams αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «η συμπεριφορά που διέπεται από ηθικό μαζοχισμό δεν είναι απαραίτητα παθολογική, ακόμη και στην περίπτωση που, με τη στενότερη έννοια, είναι μια συμπεριφορά αυταπάρνησης. Μερικές φορές η ηθική επιβάλλει να υποφέρουμε για κάτι που έχει μεγαλύτερη αξία από την πρόσκαιρη προσωπική μας ανακούφιση. Σύμφωνα με αυτό το πνεύμα, η Helena Deutch (1944) υποστήριξε ότι η μητρότητα είναι έμφυτα μαζοχιστική. Στην πραγματικότητα τα περισσότερα θηλαστικά θέτουν το καλό των απογόνων τους πάνω από την προσωπική τους επιβίωση. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να είναι «αυτοηττώμενη» για το ζώο που την εφαρμόζει, όχι όμως και για τα νεογνά του και για την επιβίωση του είδους. Τα πιο αξιέπαινα παραδείγματα μαζοχισμού συναντώνται όταν τα άτομα διακινδυνεύουν τη ζωή, την υγεία και την ασφάλειά τους στην υπηρεσία ενός ανώτερου κοινωνικού αγαθού, όπως είναι η επιβίωση του πολιτισμού ή των αξιών τους. Υπάρχουν άνθρωποι, για τους οποίους θα μπορούσε να υποτεθεί ότι διέθεταν προσωπικότητα με έντονες μαζοχιστικές τάσεις, καθώς έδειξαν αφοσίωση ήρωα ή και αγίου σε σκοπούς που υπερέβαιναν τα όρια του εαυτού τους».

Αυτοτραυματισμός και η αίσθηση του πόνου

Πέρα όμως από τις παραπάνω περιπτώσεις ο όρος μαζοχισμός αναφέρεται και σε μη ηθικοποιημένα πρότυπα αυτοκαταστροφικότητας, όπως, για παράδειγμα, είναι οι περιπτώσεις των ατόμων που είναι επιρρεπή στα ατυχήματα, ή τα άτομα που ακρωτηριάζουν ή τραυματίζουν τον εαυτό τους χωρίς όμως να χαρακτηρίζονται από αυτοκτονική πρόθεση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, πίσω από την αυτοκαταστροφική διάθεση υπάρχει ένας απώτερος σκοπός μπροστά στον οποίο ο σωματικός πόνος δεν είναι και τόσο σημαντικός. Για παράδειγμα, τα άτομα που αυτοτραυματίζονται περιγράφουν χαρακτηριστικά ότι αυτό που κάνουν στο σώμα τους και η αίσθηση του πόνου που βιώνουν τους κάνει και νιώθουν ότι είναι ακόμη ζωντανοί. Αυτό το αίσθημα είναι τόσο σημαντικό που δεν συγκρίνεται με τη «μικρή» ταλαιπωρία του σωματικού πόνου.

Όπως παρατηρούμε, λοιπόν, η έννοια της μαζοχιστικής προσωπικότητας παρουσιάζει σημαντικές διαβαθμίσεις και αποχρώσεις. Μαζοχισμός εντοπίζεται σε πολλές πράξεις που κάνουν κακό στον εαυτό μας αλλά και σε πολλά κλινικά περιστατικά που αν μη τι άλλο αναζητούν ψυχοθεραπευτική βοήθεια για να μπορέσουν να αρχίσουν να συμπεριφέρονται καλύτερα στον εαυτό τους. Είναι γεγονός ότι σε όλες τις ψυχιατρικές διαγνώσεις συναντούμε συμπεριφορές επιβλαβείς για τον εαυτό και αυτοκαταστροφικές. Η Nancy Mc Williams καταλήγει ότι «κάθε άτομο συμπεριφέρεται μαζοχιστικά κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, συχνά μάλιστα μια τέτοια ενέργεια επιφέρει θετικό αποτέλεσμα. Τα παιδιά μαθαίνουν από μόνα τους ότι ένας τρόπος για να τραβήξουν την προσοχή των ατόμων που τα φροντίζουν είναι να προκαλούν διάφορα προβλήματα στον εαυτό τους… Ένας συνάδελφός μου μού ανέφερε κάποτε ότι άρχισε να κατανοεί τη δυναμική του φυσιολογικού μαζοχισμού, όταν η επτάχρονη κόρη του, που είχε θυμώσει μαζί του επειδή δεν της αφιέρωνε καθόλου χρόνο, του ανακοίνωσε την πρόθεσή της να ανέβει στο δωμάτιό της και να καταστρέψει όλα της τα παιχνίδια».

Επίσημα διαγνωστικά κριτήρια

Η διάγνωση της αυτοηττώμενης προσωπικότητας αναφέρεται στο επίσημο διαγνωστικό εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, DSM-III-R (1987), στην κατηγορία των διαταραχών προσωπικότητας που δεν κατατάσσονται σε άλλη διαγνωστική κατηγορία(personality disorder not otherwise specified). Δεν έχει γίνει όμως επίσημα αποδεκτή και στη συνέχεια δεν συμπεριελήφθη στην έκδοση DSM-IV του 1994. Το πρόβλημα της επίσημης ένταξης και εξαίρεσης αφορά το γεγονός ότι ιστορικά η έννοια του μαζοχισμού έχει συνδεθεί με τη γυναικεία υποταγή και παθητικότητα. Η διαταραχή αυτή κατέστη πολιτικά αμφιλεγόμενη όταν συνδέθηκε με την έννοια της ενδο-οικογενειακής βίας η οποία θεωρείτο ότι προκαλείτο κατά κύριο λόγο από άντρες. Παρόλα αυτά, ορισμένος αριθμός ερευνητικών μελετών υποδεικνύει ότι η διαταραχή είναι κοινή και, παρά την εξαίρεσή της από το DSM-IV το 1994, εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ευρέως από την κλινική κοινότητα ως μια έννοια που εξηγεί ευρέως πολλές πλευρές της ανθρώπινης συμπεριφοράς. (Η διαγνωστική κατηγορία του σεξουαλικού μαζοχισμού «που επιφέρει, σε κλινικό επίπεδο, σημαντική δυσφορία και επιβλαβή επίδραση στην κοινωνική, επαγγελματική ή άλλη σημαντική περιοχή λειτουργικότητας του ατόμου» παραμένει στο DSM-IV).

Τα διαγνωστικά κριτήρια που είχαν προταθεί για την αυτοηττώμενη προσωπικότητα είναι τα εξής:

Α) Εκδήλωση κατ’ επανάληψη και σε σταθερή βάση αυτοηττώμενης συμπεριφοράς, που ξεκινά κατά την ενηλικίωση του ατόμου και είναι παρούσα σε μια ποικιλία πλαισίων λειτουργικότητας του ατόμου. Το άτομο μπορεί συχνά να αποφεύγει ή να υποτιμά ευχάριστες εμπειρίες, να έλκεται ή να επιλέγει καταστάσεις ή σχέσεις στις οποίες θα υποφέρει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, και να εμποδίζει τους άλλους να τον βοηθήσουν, όπως φαίνεται σε τουλάχιστον πέντε από τα παρακάτω:

-Επιλέγει άτομα και καταστάσεις που επιφέρουν στον ίδιο αίσθημα απογοήτευσης, αποτυχίας ή και κακομεταχείριση ακόμη και όταν υφίστανται ξεκάθαρα καλύτερες διαθέσιμες επιλογές.

-Απορρίπτει ή καθιστά αναποτελεσματικές τις προσπάθειες των άλλων να τον βοηθήσουν.

-Όταν συμβεί κάποιο θετικό γεγονός στην προσωπική του ζωή (για παράδειγμα, μια επιτυχία στη δουλειά κλπ.) αντιδρά και ανταποκρίνεται με κατάθλιψη, ενοχή ή, γενικότερα, με συμπεριφορά που επιφέρει οδύνη (για παράδειγμα, με ένα ατύχημα).

-Υποκινεί αντιδράσεις θυμού και απόρριψης στους άλλους και στη συνέχει νιώθει πληγωμένος/η, ηττημένος/η ή ντροπιασμένος/η (για παράδειγμα, κοροϊδεύει τον/η σύντροφό του σε ένα δημόσιο χώρο προκαλώντας αντίδραση θυμού και στη συνέχεια νιώθει πληγωμένος/η και συντετριμμένος/η από την αντίδρασή του/ης.

-Απορρίπτει ευκαιρίες στις οποίες θα μπορούσε να νιώσει ευχαρίστηση ή διστάζει να συνειδητοποιήσει ή να αναγνωρίσει ότι περνά καλά και διασκεδάζει πραγματικά σε μια συγκεκριμένη περίσταση (παρά το γεγονός ότι διαθέτει κοινωνικές δεξιότητες και την ικανότητα να βιώνει ευχαρίστηση).

-Δεν καταφέρνει να ολοκληρώσει εργασίες που είναι σημαντικές κατά τα κριτήρια και τους στόχους που έχει θέσει παρά την ικανότητά του για να το κάνει αυτό. Για παράδειγμα, μπορεί να βοηθά τους συμφοιτητές του να γράψουν τις εργασίες τους, αλλά δεν καταφέρνει να γράψει τη δική του.

-Δεν ενδιαφέρεται ή απορρίπτει ανθρώπους που του συμπεριφέρονται καλά. Για παράδειγμα, δεν τον έλκουν και δεν επιλέγει ερωτικούς συντρόφους που τον φροντίζουν και του φέρονται καλά.

-Εμπλέκεται σε διάφορες επιλογές υπέρμετρης αυτοθυσίας που δεν του έχουν ζητηθεί ή επιβληθεί με κάποιο τρόπο από τους αποδέκτες της.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι συμπεριφορές που προαναφέρθηκαν δεν αναφέρονται σε καταστάσεις που αφορούν αντίδραση ή προσμονή σωματικής, σεξουαλικής ή ψυχολογικής κακοποίησης.

Γ) Οι συμπεριφορές που προαναφέρθηκαν δεν εκδηλώνονται μόνο όταν το άτομο είναι σε κατάθλιψη.

Αίτια

Πώς λοιπόν διαμορφώνεται η αυτοηττώμενη προσωπικότητα και τα συνακόλουθα χαρακτηριστικά της. Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε πώς ένα άτομο αρχίζει να «στρέφεται» προς την ήττα και την ταπείνωση και, ουσιαστικά, σε μια πορεία αντιφατική από το βασικό ένστικτο της ζωής…

Κατά την ψυχαναλυτική θεωρία, ασυνείδητο αίσθημα ενοχής ωθεί το άτομο στην τάση «να υποφέρει» και να έχει ανάγκη την τιμωρία στη ζωή του. Οι ενοχές ωθούν το άτομο στην επιλογή προσώπων και καταστάσεων αρνητικών για τον ίδιο προκειμένου να τιμωρήσει τον εαυτό του. Η αυτοτιμωρία συντελεί στη μείωση του αισθήματος ενοχής.

Εύλογα όμως τίθεται το ερώτημα: πώς ένα μικρό παιδί που μεγαλώνει αρχίζει να νιώθει ενοχή; Οι θεωρητικές έννοιες θα ήταν εδώ μακροσκελείς και δυσνόητες, μπορούμε όμως εύκολα να θυμηθούμε την παιδική ηλικία και το πόσο εύκολα μπορεί κανείς, σε αυτή την ηλικία, να νιώσει ότι έκανε κάτι «κακό», ή ότι ο ίδιος είναι ένα «κακό παιδί». Επίσης, τα παιδιά μπορεί να νιώσουν ενοχή για τις επιθυμίες τους που συνοδεύονται από έντονα συναισθήματα που δεν μπορούν εύκολα να διαχειριστούν. Και, κυρίως, στις περισσότερες περιπτώσεις, τα παιδιά προτιμούν να πιστεύουν ότι φταίνε τα ίδια και ότι είναι κακά παιδιά, παρά το ότι οι άλλοι δεν τα αγαπούν.

Πολλά παιδιά μεγαλώνουν σε ένα οικογενειακό περιβάλλον όπου με κάποιο τρόπο μαθαίνουν ότι μόνο μέσα από την οδύνη και τη στέρηση μπορούν να λάβουν την προσοχή και την αγάπη που επιθυμούν πραγματικά. Για παράδειγμα, ένα παιδί μεγαλώνει σε ένα οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο του λείπει η προσοχή και η αγάπη και το γεγονός αυτό το βιώνει βέβαια τραυματικά. Παρόλα αυτά όμως δεν έχει χάσει τελείως την ελπίδα του ότι οι γονείς του το αγαπούν. Όμως, με αυτό τον τρόπο μαθαίνει ότι πρέπει πάντα να προσπαθεί σκληρά, να θυσιάζει τις προσωπικές του επιθυμίες και απολαύσεις και να μην χαίρεται αυτά που θέλει, αλλά αυτά που θέλουν οι άλλοι, προκειμένου να διατηρήσει αυτή την αγάπη που τόσο δύσκολα κερδίζεται. Γιατί έτσι έχει παρατηρήσει ότι οι γονείς του κινητοποιούνται και τον προσέχουν: όταν είναι πια …χάλια και υποφέρει κυριολεκτικά… Πράγματι, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γονείς μπορεί να μην μπορούν να καλύψουν συναισθηματικά τα παιδιά τους αλλά, όταν τους συμβεί κάτι σοβαρό, κινητοποιούνται με κάποιο τρόπο και τα στηρίζουν. Το παιδί βέβαια, μέχρι να συμβεί αυτό, έχει ήδη πάρει το μήνυμα ότι πρέπει να ταλαιπωρηθεί αρκετά και να προσπαθήσει με αυτοθυσία προκειμένου να κερδίσει την προσοχή και την αγάπη.

Ένα συναφές δυναμικό αφορά και την περίπτωση στην οποία η προσοχή των σημαντικών άλλων προσώπων εκφράζεται μόνο μέσα από την τιμωρία. Έτσι, το παιδί μαθαίνει ότι οι μόνες στιγμές αλληλεπίδρασης και επαφής/ σχέσης με τα σημαντικά πρόσωπα της ζωής του είναι μέσα από την τιμωρία. Σε πολλές περιπτώσεις κακοποίησης γυναικών αναφέρεται η έννοια της «σκληρής αγάπης» που υπομένουν και ζουν με αυτή. Άλλωστε, για ένα παιδί είναι σαφώς πιο σημαντική η επικοινωνία και η σχέση, από την επιθυμία για σωματική ασφάλεια.

Τέλος, εμπειρίες επίκρισης, κακοποίησης ή κακομεταχείρισης γενικότερα συμβάλλουν ουσιαστικά στην ανάπτυξη χαμηλής αυτοεκτίμησης. Έτσι, το παιδί που μεγαλώνει λαμβάνει μήνυμα απαξίωσης και, κυρίως, ότι δεν αξίζει το σεβασμό και την καλή μεταχείριση από τους άλλους. Αν οι σημαντικοί άλλοι στη ζωή του τού συμπεριφέρονται με αυτό τον τρόπο γιατί να μην περιμένει αυτή τη συμπεριφορά και από τους άλλους; Γιατί οι άλλοι να τον αγαπούν και να τον σέβονται;

Ο φόβος της χαράς και της επιτυχίας

Οι συνθήκες που προαναφέρθηκαν οδηγούν το άτομο σταδιακά στο να αρχίσει να παραγκωνίζει τις προσωπικές του επιθυμίες και να φοβάται την επιτυχία, τη χαρά και την απόλαυση γιατί πιστεύει ότι, τότε, οι άλλοι θα σταματήσουν να τον αγαπούν και θα τον εγκαταλείψουν. Έτσι η αδυναμία και η υποταγή καθίστανται οι βασικές συνθήκες βάσει των οποίων διαμορφώνονται οι σχέσεις με τους άλλους και η ικανοποίηση των προσωπικών αναγκών. Σε αυτή την περίπτωση, μόλις το άτομο νιώσει ότι τα πράγματα πηγαίνουν καλά, ή ότι θα επιτύχει κάτι που επιδιώκει από καιρό, αμέσως αυτό συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα επίκρισης αλλά και εγκατάλειψης από τους άλλους. Και, τότε, θα κάνει πάντα πίσω για να σαμποτάρει την προσωπική του επιτυχία. Η προσμονή της επιτυχίας του δημιουργεί ουσιαστικά αίσθημα αγωνίας και εκνευρισμού που δεν μπορεί να αντέξει. Αισθάνεται ότι «ενοχλεί» τους άλλους και ότι γίνεται αντιπαθής με την επιτυχία του.

Ένα παράδειγμα σε αυτή την περίπτωση θα μπορούσε να είναι η μαθήτρια που διακρίνεται για την επίδοσή της και την πορεία της στα μαθήματα και, ξαφνικά, έχει μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη που την αναγκάζει να κάνει πίσω στα όνειρά της. Το μέλλον της διαγραφόταν λαμπρό με τις επιδόσεις της και είναι προφανές ότι σύντομα θα περνούσε και στο πανεπιστήμιο και θα άρχιζε να οδεύει στη δική της πορεία εκπαίδευσης και επιτυχίας. Για εκείνη όμως φαίνεται ότι το φορτίο της επιτυχίας ήταν πολύ βαρύ και η ίδια αισθανόταν ότι αυτό θα την απομάκρυνε από τη ζεστασιά της οικογένειας.

Οι άνθρωποι μπορούν πραγματικά «να εφεύρουν» πολλά λάθη και κακές επιλογές αν δεν αντέχουν το βάρος της επιτυχίας και των προσδοκιών των άλλων και θέλουν να βαδίσουν σε δρόμους που μπορούν πιο εύκολα να οδηγήσουν και να ελέγξουν.

Μαζοχιστική επανάληψη τραύματος

Ο όρος αυτός αναφέρεται στις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες το άτομο ασυνείδητα κάνει επιλογές που αναδημιουργούν μια τραυματική εμπειρία που έχει ζήσει στο παρελθόν. Έτσι, ο ίδιος ξαναζεί την τραυματική εμπειρία βιώνοντας και πάλι πόνο και οδύνη.

Η δυναμική αυτή χαρακτηρίζει αρκετά τη συμπεριφορά της αυτοηττώμενης προσωπικότητας. Ένα παράδειγμα εδώ μπορεί να αποτελεί η σχέση ενός ζευγαριού που τα πηγαίνει πολύ καλά αλλά, πάντα, εκεί που όλα είναι πολύ καλά, δημιουργείται μια κατάσταση που επιφέρει σύγκρουση και αναστάτωση στη σχέση τους. Πολλοί άνθρωποι που έχουν βιώσει μεγάλες εντάσεις και τσακωμούς στο οικογενειακό περιβάλλον περιγράφουν το πόσο δύσκολα μπορούν τελικά να αντέξουν το «να πηγαίνουν όλα καλά» και πρέπει πάντα, ασυνείδητα, να κάνουν κάτι για να προκαλέσουν ένταση και τσακωμό. Η ανάγκη να προκαλεί κανείς ξανά και ξανά τις τραυματικές καταστάσεις που έχει βιώσει ώστε να μπορέσει να κυριαρχήσει ψυχολογικά πάνω τους είναι εμφανής αλλά και τραγική.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Ατόμα με μαζοχιστική (αυτοηττώμενη) προσωπικότητα είναι σημαντικό καταρχήν να συνειδητοποιηθούν και να συζητηθούν διεξοδικά τα επαναλαμβανόμενα μοντέλα μαζοχιστικών πεποιθήσεων και πρακτικών. Για παράδειγμα, «ότι πρέπει κανείς πάντα να απολογείται για τις πράξεις του», ή «ότι δεν πρέπει να διεκδικεί» κ.ά. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι συνέχεια απολογητικός, να μην συμφωνεί με διάφορα θέματα αλλά να μην το εκφράζει, ή, επίσης, να προκαλεί ασυνείδητα ένταση και θυμό στον άλλον για να έχει μια έκρηξη θυμού που θα ξεσπάσει στον ίδιο.

Το πιο σημαντικό μέρος όμως είναι να μάθει ότι ο θυμός αποτελεί μια φυσική αντίδραση και ότι μπορεί κανείς να εκφράζει τη δυσαρέσκεια και το θυμό του χωρίς να φοβάται ότι θα επέλθει «τιμωρία» με διάφορους τρόπους (π.χ. εγκατάλειψη, κριτική κ.ά.).

Είναι σημαντικό το άτομο να μην πάρει ενίσχυση για την αυτοθυσία και την καρτερικότητά του σε βάσανα και κακουχίες. Πολλές φορές αυτή η προσωπικότητα έχει δημιουργηθεί επειδή οι ίδιοι οι γονείς ήταν μαζοχιστικοί ή ενίσχυαν τέτοιες συμπεριφορές. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί φροντίζει τον άρρωστο γονιό ή τους παππούδες του και θυσιάζει τις χαρές της ηλικίας του γι’ αυτό… Εάν οι σημαντικοί άλλοι γύρω του αρχίσουν να τον θαυμάζουν γι’ αυτό και για το πόσο καλό παιδί είναι που υπομένει τα βάσανά του με γενναιότητα, τότε αυτός είναι και ένας τρόπος ενίσχυσης της αυτοηττώμενης προσωπικότητας.

Άτομα με μαζοχιστική προσωπικότητα είναι σημαντικό να μην εμπίπτει σε παγίδες μαζοχιστικής συμπεριφοράς και να δείχνει με τον τρόπο του ότι φοβάται να διεκδικήσει. Να μην μπαίνει στο ρόλο του σωτήρα και ότι υποφέρει για να σώσει τους άλλους. Μια στάση θεραπευτικής συγχώρεσης και αυτοθυσίας δεν βοηθά. Αντίθετα, με αυτό τον τρόπο, αισθάνονται ένοχοι και ανάξιοι για βελτίωση.

Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να μην χρησιμοποιούνται εκφράσεις συμπόνιας με τους μαζοχιστικούς. Έχει μεγάλη σημασία για το άτομο με μαζοχιστικά στοιχεία προσωπικότητας να μάθει να εκφράζει το θυμό του και να μην φοβάται να ζητήσει ικανοποίηση των επιθυμιών του χωρίς να νιώθει ότι πρέπει να προκαλέσει συμπόνια και αυτολύπηση για να το καταφέρει αυτό. Είναι πολύ σημαντικό να μάθει ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι με τους οποίους μπορεί να λάβει χαρά και ευχαρίστηση στη ζωή του και ότι μπορεί να φροντίζει τον εαυτό του χωρίς να νιώθει ενοχές.

Στη ζωή δεν είναι εύκολο να βρει κανείς τον προορισμό του

Στη ζωή δεν είναι εύκολο να βρει κανείς τον προορισμό του. Παρόλο που μερικοί ξέρουν από μικροί τι θέλουν να κάνουν, οι περισσότεροι χρειάζονται πολλά χρόνια μέχρι να βρουν τον δρόμο τους. Όποτε ζητά κανείς τη γνώμη μου για το θέμα, δίνω τις παρακάτω συμβουλές.

Πρώτα πρώτα, ένας από τους λόγους που είναι δύσκολο να ανακαλύψετε τις δεξιότητές σας είναι επειδή δεν γνωρίζετε τι επαγγέλματα υπάρχουν στον κόσμο. Πώς μπορείτε να μάθετε τι άλλο υπάρχει εκτός από αυτά που γνωρίζετε ήδη από το οικογενειακό και το φιλικό σας περιβάλλον;

Ο πιο εύκολος τρόπος να πάρετε μια γεύση είναι μέσα από το διάβασμα. Έχετε διαβάσει για τις επιστήμες, τα ταξίδια, τη μόδα, την τέχνη και την πολιτικής Για την εκπαίδευση, την ψυχολογία, τα οικονομικά, την υγεία, τη διατροφή, τη μουσική και τα σπορ; Διαβάστε όσο περισσότερα μπορείτε και αναζητήστε πληροφορίες για τα διάφορα επαγγέλματα. Μπορείτε επίσης να διαβάσετε τη βιογραφία ενός ανθρώπου που θαυμάζετε και να προσπαθήσετε να ακολουθήσετε τα χνάρια του Τα βιβλία διευρύνουν τους ορίζοντές σας, προσφέρουν νέες δυνατότητες.

Δεύτερον, είναι δύσκολο να βρει κάποιος τον δρόμο του όταν πιστεύει λανθασμένα ότι πρέπει να τον αναζητήσει οπωσδήποτε βαθιά μέσα του. Παρότι έχουμε έμφυτα ενδιαφέροντα και κλίσεις, συχνά δεν τα συνειδητοποιούμε μέχρι να βγούμε στη ζωή και να αποκτήσουμε πραγματικές εμπειρίες. Οι πολλές εμπειρίες μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση των εσώτερων επιθυμιών μας.

Δοκιμάστε δουλειές μερικής απασχόλησης, την πρακτική άσκηση ή τον εθελοντισμό.

Μη φοβάστε να βουτήξετε στα βαθιά.

Μόνο αν δείτε στην πράξη μια δουλειά , θα ανακαλύψετε αν σας ταιριάζει.

Οι εργασιακές εμπειρίες μπορεί να οδηγήσουν σε ευκαιρίες καριέρας τις οποίες δεν είχατε ποτέ φανταστεί.

Τρίτον, είναι δύσκολο να βρει κανείς τον προορισμό του δίχως αυτοεπίγνωση. Γνωρίζετε σε ποιο περιβάλλον θα διαπρέπατε; Μήπως αποδίδετε καλύτερα όταν επικοινωνείτε με άλλους ανθρώπους, Μήπως τα καταφέρνετε πιο καλά όταν βρίσκεστε υπό πίεση; Ποια είναι τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία σας;

Η αυτοεπίγνωση καλλιεργείται καλύτερα όταν αλληλεπιδράτε με πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους και σε ποικίλες συνθήκες και περιστάσεις. Καλλιεργώντας τέτοιες σχέσεις θα κατανοήσετε καλύτερα τις βαθύτερες επιθυμίες σας, αφού οι άλλοι θα αντικαθρεφτίζουν τόσο τα δυνατά σας σημεία όσο και τις αδυναμίες σας. Μη φοβάστε να κάνετε πολλές νέες γνωριμίες. Επιδιώξτε να γνωρίσετε όσους δραστηριοποιούνται ήδη στον χώρο που σας ενδιαφέρει. Βγείτε ραντεβού αυτός είναι άλλος ένας καλός τρόπος να ανακαλύψετε πράγματα για τον εαυτό σας. Αναζητήστε ποιος τύπος ανθρώπου σας ταιριάζει. Όλες αυτές οι εμπειρίες θα σας βοηθήσουν να αποκτήσετε μια ιδέα για το είδος των ανθρώπων που θέλετε να συναναστρέφεστε.

Τέλος, μη στηρίζεστε στην άποψη που έχουν οι άλλοι για ένα επάγγελμα, προκειμένου να το επιλέξετε. Η αλήθεια είναι ότι οι άλλοι δεν νοιάζονται τόσο πολύ για σας. Εάν κάτι σας αρέσει, τότε μην το σκέφτεστε πολύ. Κάντε το. Ακόμα κι αν δεν πάνε όλα όπως τα είχατε φανταστεί, σίγουρα θα εκτιμήσετε όλα όσα σας έμαθε.

Σας εύχομαι καλή τύχη!

Το να είσαι δάσκαλος

Το να είσαι δάσκαλος είναι η μοναδική συνθήκη που σου δίνει τη δυνατότητα να παραμένεις νέος με εκείνη τη νεότητα του κλέφτη των ονείρων.

Είναι το μοναδικό, ίσως, επάγγελμα που σου δίνει τη δυνατότητα να μπαινοβγαίνεις νόμιμα στα όνειρα και τα σχέδια των νέων, αυτών των νέων που τώρα ψηλαφούν και ανακαλύπτουν τον κόσμο και τους φαίνεται μεγάλος και όμορφος. Και να κλέβεις λίγη απ’ τη δροσιά τους.

Είναι το μοναδικό επάγγελμα που σου δίνει τη δυνατότητα τα λάθη σου, να τα μετουσιώνεις σε πράξη, συμβουλές, προτροπές, υποδείξεις και την αγωνία σου για έναν καλύτερο κόσμο σε θεατρικά δρώμενα, τραγούδια, αστεία, τρυφερές αγκαλιές, γιορτές και πανηγύρια, όμορφα λαμπερά χαμόγελα.

Είναι το μοναδικό επάγγελμα που σου δίνει τη δυνατότητα να είσαι συνομιλητής και αγαπημένος συνοδοιπόρος αυτών που θα αλλάξουν τον κόσμο. Αυτών που ονειρεύονται, με την άγνοια και την έπαρση της ηλικίας τους, σπουδαία ταξίδια, μεγάλες ανακαλύψεις, μικρές αλχημείες, τρομερές εφευρέσεις. Και αυτό είναι ένα σπάνιο προνόμιο.

Γι' αυτό πρέπει να ζηλεύει κανείς εμάς τους δασκάλους.

Όχι μόνο για τα υπόλοιπα, ξέρετε τώρα, διακοπές, υψηλούς μισθούς και τα συναφή.

Ζηλέψτε ελεύθερα, λοιπόν.

Η καλή θέληση ως το μοναδικό κριτήριο της έντιμης συμπεριφοράς

Από όλα όσα μπορούν να νοηθούν μέσα στον κόσμο ή και έξω απ’ αυτόν δεν υπάρχει τίποτε άλλο, που να μπορεί να θεωρηθεί ως καλό χωρίς περιορισμό, εκτός από μια καλή θέληση. Ο νους, η οξυδέρκεια, η κριτική ικανότητα και όπως αλλιώς λέγονται τα ταλέντα του πνεύματος, ή το θάρρος, η αποφασιστικότητα, η επιμονή στην απόφαση, ως ιδιότητες της ιδιοσυγκρασίας, είναι αναμφίβολα από πολλές απόψεις καλές και επιθυμητές· μπορούν όμως να γίνουν κι εξαιρετικά κακές και βλαβερές, εάν δεν είναι καλή η θέληση που πρόκειται να τις χρησιμοποιήσει και που μέσα σ’ αυτή την ιδιοτυπία της ονομάζεται χαρακτήρας.

Το ίδιο συμβαίνει και με τις δωρεές της τύχης. Η δύναμη, ο πλούτος, η δόξα, ακόμα και η υγεία, η ευημερία, οι απολαύσεις, και γενικά οτιδήποτε ονομάζεται ευτυχία, εμπνέουν περηφάνια συχνά μάλιστα και έπαρση εάν απουσιάζει η καλή θέληση που θα βάλει μέτρο στην επίδρασή τους πάνω στο πνεύμα, θα υποτάξει τις πράξεις σε ένα γενικό αξίωμα και θα τις εναρμονίσει με τους γενικούς σκοπούς- ένας λογικός και αμερόληπτος θεατής που βλέπει την αδιάκοπη ευημερία ενός όντος, το οποίο δεν είναι κοσμημένο με μια καθαρή και καλή θέληση, δεν μπορεί ποτέ να ευχαριστηθεί- η καλή θέληση φαίνεται λοιπόν να είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να είναι κανείς άξιος ευτυχίας.

Μερικές ιδιότητες υποβοηθούν αυτή την καλή θέληση και διευκολύνουν το έργο της, ωστόσο δεν έχουν καμιά δική τους απόλυτη αξία, αλλά προϋποθέτουν πάντα μια καλή θέληση- αυτό περιορίζει τη μεγάλη εκτίμηση που δίκαια τρέφουμε γι αυτές τις ιδιότητες, και δεν τους επιτρέπει να θεωρούνται απόλυτα καλές. Η εγκράτεια στις ορμές και στα πάθη, η αυτοκυριαρχία και η νηφάλια σκέψη δεν είναι μόνο πολλαπλά καλές, αλλά και φαίνονται να αποτελούν ένα μέρος της εσωτερικής αξίας του προσώπου εντούτοις τους λείπουν πολλά για να θεωρηθούν απεριόριστα καλές (όσο και αν τις επαινούσαν οι αρχαίοι). Γιατί χωρίς τα αξιώματα μιας καλής θέλησης αυτές οι ιδιότητες μπορούν να γίνουν εξαιρετικά κακές- η ψυχραιμία ενός κακούργου τον καθιστά όχι μόνο πιο επικίνδυνο, αλλά και πιο αποτρόπαιο στα μάτια μας, από όσο θα τον θεωρούσαμε χωρίς αυτή την ψυχραιμία.

Η καλή θέληση δεν είναι καλή εξαιτίας όσων πετυχαίνει ή δημιουργεί, και ούτε εξαιτίας της ικανότητάς της να πραγματοποιεί έναν προτιθέμενο σκοπό, αλλά μόνο με το ότι θέλει, δηλαδή με το ότι είναι καθ’ εαυτήν καλή- και εάν ιδωθεί καθαυτή, είναι ασύγκριτα πολυτιμότερη από κάθε τι που θα μπορούσε ποτέ η ίδια να πετύχει για να ικανοποιήσει κάποια ροπή, ή έστω ακόμα και όλες μαζί τις ροπές. Αν από κάποια μεγάλη δυσμένεια της τύχης ή από ελαττωματική φυσική διάπλαση έλειπε εντελώς από αυτή τη θέληση η ικανότητα να πετύχει τους σκοπούς της· αν ακόμα και με τις πιο μεγάλες της προσπάθειες δεν κατόρθωνε τίποτα, κι έμενε μόνο η καλή θέληση (όχι βέβαια ως απλή επιθυμία, αλλά ως επιστράτευση όλων των μέσων που βρίσκονται στη διάθεσή μας): ακόμα και τότε η καλή θέληση θα έλαμπε σαν διαμάντι, που έχει μέσα του ολόκληρη την αξία του. Το εάν είναι χρήσιμη ή άκαρπη, δεν μπορεί ούτε να προσθέσει ούτε να αφαιρέσει κάτι από αυτή την αξία.

ΕΞΑΠΑΤΗΣΗ: Μια ατέρμονη παρωδία

Αξίζει να αναφερθεί ένα έξυπνο πείραμα που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα σε προπτυχιακούς φοιτητές. Αν και η συνθήκη του πειράματος ήταν εντελώς τεχνητή -οι φοιτητές καλούνταν να πουν ένα κατασκευασμένο ψέμα σε έναν καθηγητή τους και σε έναν συμφοιτητή τους—, προέκυψε ένα πολύ ενδιαφέρον εύρημα. 

Διαπιστώθηκε ότι οι φοιτητές ξεχνούσαν περισσότερες λέξεις όταν έλεγαν το ψέμα στον καθηγητή τους παρά στον συμφοιτητή τους, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι μηχανισμοί αυτοεξαπάτησης (και εξασθένησης της μνήμης) ενεργοποιούνται συχνότερα απέναντι σε αντιπάλους υψηλότερου κοινωνικού κύρους παρά σεισότιμους αντιπάλους.

Τα καλά νέα για τους ερευνητές της εξαπάτησης και της αυτοεξαπάτησης είναι ότι δεν θα στερέψουν ποτέ τα παραδείγματα. Το αντίθετο· διαπιστώνονται πολύ ταχύτερα απ’ ό,τι διαλευκαίνονται. Τουλάχιστον μπορούμε να απολαύσουμε την ατέρμονη παρωδία, προσπαθώντας παράλληλα να βελτιώνουμε τη συνείδησή μας.

Έρευνα αποκαλύπτει ότι οι ήπειροι της Γης δημιουργήθηκαν από γιγάντιους μετεωρίτες

Νέα μεγάλη διεθνής έρευνα αποκαλύπτει πως πιθανότατα οι ήπειροι του πλανήτη Γη σχηματίστηκαν από τις πτώσεις τεράστιων μετεωριτών κατά τη διάρκεια του πρώτου από τα περίπου 4,5 δισ. έτη της ύπαρξης του πλανήτη μας.

Οι ερευνητές από την Αυστραλία, την Κίνα και τις ΗΠΑ, με επικεφαλής τον δρ Τιμ Τζόνσον της Σχολής Γεωεπιστημών και Πλανητικών Επιστημών του αυστραλιανού Πανεπιστημίου Curtin, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», επεσήμαναν ότι η ιδέα πως οι ήπειροι αρχικά δημιουργήθηκαν στις περιοχές όπου έγινε η πρόσκρουση γιγάντιων μετεωριτών, έχει διατυπωθεί εδώ και δεκαετίες, αλλά έως τώρα δεν υπήρχαν βάσιμες ενδείξεις που να την υποστηρίζουν.

Ο Τζόνσον δήλωσε ότι, αυτή τη φορά, «εξετάζοντας μικροσκοπικούς κρυστάλλους του ορυκτού ζιρκονίου από την περιοχή Πιλμπάρα Κρέιτον στη Δυτική Αυστραλία, όπου έχει βρεθεί το καλύτερο διατηρημένο απομεινάρι του αρχαίου γήινου φλοιού, εντοπίσαμε ενδείξεις γι’ αυτές τις γιγάντιες προσκρούσεις μετεωριτών.

Η μελέτη της σύνθεσης των ισοτόπων οξυγόνου σε αυτούς τους κρυστάλλους ζιρκονίου αποκάλυψε μια διαδικασία “από πάνω προς τα κάτω”, που άρχισε με την τήξη των πετρωμάτων κοντά στην επιφάνεια και συνεχίστηκε βαθύτερα, και η οποία συνάδει με τις γεωλογικές επιπτώσεις από τις πτώσεις των γιγάντιων μετεωριτών».

Πλανήτης Γη: Μετεωρίτες παρόμοιοι με αυτόν που εξαφάνισε τους δεινόσαυρους, δημιούργησαν τις ηπείρους

Οι ερευνητές ανέφεραν ότι «η νέα έρευνα παρέχει τα πρώτα βάσιμα στοιχεία ότι οι διαδικασίες που τελικά διαμόρφωσαν τις ηπείρους, ξεκίνησαν με τις προσκρούσεις των γιγάντιων μετεωριτών, παρόμοιων με εκείνων που ευθύνονταν για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων, οι οποίες όμως συνέβησαν δισεκατομμύρια χρόνια νωρίτερα».

Η κατανόηση του σχηματισμού και της συνεχιζόμενης εξέλιξης των ηπείρων θεωρείται σημαντική, με δεδομένο ότι αυτές φιλοξενούν την μεγάλη πλειονότητα της βιομάζας της Γης, όλους τους ανθρώπους και σχεδόν όλα τα σημαντικά ορυκτά του πλανήτη.

«Μεταξύ άλλων οι ήπειροι φιλοξενούν κρίσιμα μέταλλα όπως το λίθιο, τον ψευδάργυρο και το νικέλιο, τα οποία είναι ζωτικά για τις νέες πράσινες τεχνολογίες, που είναι αναγκαίες προκειμένου να υλοποιηθούν οι υποχρεώσεις μας να μετριάσουμε την κλιματική αλλαγή», επεσήμανε ο Τζόνσον.

Επίκουρος: Η Μαρτυρία των Αισθήσεων και ο Κανών

Γνώμες

Το αλάνθαστο των αισθήσεων δεν μας εξασφαλίζει το δρόμο προς την παντογνωσία. Οι αισθητηριακές εντυπώσεις είναι απόλυτα αξιόπιστες, αλλά θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε πως δεν είναι απόλυτα διαθέσιμες.

Τίποτε στο σύμπαν δεν παράγει εικόνες, ήχους ή μυρωδιές που να είναι προσιτές οπουδήποτε, στον καθένα και ανά πάσα στιγμή. Αντικείμενα μικροσκοπικού μεγέθους ή πολύ μακρινών αποστάσεων είναι δυνατό να μην ξεπερνούν το κατώφλι της αισθητηριακής αντίληψης, γεγονός που τα καθιστά αόρατα, άηχα, ή άοσμα. Ακόμη και μεγάλα αντικείμενα που βρίσκονται κοντά μας, συνήθως δεν γίνονται αντιληπτά από τα μάτια, τ’ αυτιά και τις μύτες μας λόγω παρεμβαλλόμενων φραγμών. Το μοναδικό φαινόμενο στο σύμπαν που είναι πανταχού παρόν, δηλαδή το κενό, είναι άψαυστο, και δεν παρέχει κανενός είδους ερέθισμα στις αισθήσεις.

Εφ’ όσον δεν μπορούμε να διευρύνουμε την εμβέλεια των παρατηρήσεών μας, έτσι που να διεισδύσουμε σε κάθε μακρινή γωνιά του σύμπαντος, θα πρέπει να αρκεστούμε σε γενικές εκτιμήσεις. Έτσι, σχηματίζουμε γνώμες. Αντίθετα με τις αξιόπιστες παραστάσεις οι οποίες εντυπώνονται στις αισθήσεις και είναι πάντοτε αληθείς, οι γνώμες αποτελούν επινοήματα: η τιμή αλήθειας τους εξαρτάται από την συνεχή τεκμηρίωση βάσει των εναργών παραστάσεων. Αυτή είναι η ουσία του Κανόνα του Επίκουρου ο Σέξτος Εμπειρικός είχε την καλοσύνη να παρουσιάσει τα άρθρα του σε γλώσσα απλή:

Σύμφωνα με τον Επίκουρο, άλλες γνώμες είναι αληθείς και άλλες ψευδείς. Αληθείς γνώμες είναι εκείνες που επιβεβαιώνονται και δεν αμφισβητούνται από το ολοφάνερο, ενώ ψευδείς γνώμες είναι εκείνες που αμφισβητούνται και δεν επιβεβαιώνονται από το ολοφάνερο.

Επιβεβαίωση (έπιμαρτύρησις) θα πει, το ν’ αντιληφθεί κανείς μέσω του προφανούς ότι το αντικείμενο της γνώμης είναι όπως πιστευόταν και πριν ότι είναι’ λόγου χάρη, αν ο Πλάτων έρχεται από μακριά, εικάζω και σχηματίζω μια γνώμη που λόγω της απόστασης είναι υποθετική, ότι είναι ο Πλάτων. Με το που φτάνει κοντά μας, υπάρχει επιπλέον μαρτυρία ότι είναι ο Πλάτων, τώρα που μειώθηκε η απόσταση, κι αυτό επιβεβαιώνεται από το ολοφάνερο και αυτονόητο (διά της έναργείας).

Επίκουρος: “Όλα όσα πράττεις, κατόρθωσέ τα με σύνεση, και παρατήρησέ τα εις βάθος στο τέλος.”

Μη αμφισβήτηση (ουκ άντιμαρτύρησις) είναι η συμφωνία ανάμεσα στο μη προφανές που υποστηρίχτηκε και ήταν πιστευτό, και στο προφανές’ παραδείγματος χάριν, ο Επίκουρος λέει πως το κενό υπάρχει, πράγμα που δεν είναι προφανές’ και πιστοποιείται αυτό με το ολοφάνερο γεγονός της κίνησης. Γιατί αν δεν υπήρχε το κενό δεν θα έπρεπε να υπάρχει ούτε η κίνηση, αφού το κινούμενο σώμα δεν θα έβρισκε χώρο να μετακινηθεί μια και το παν θα ήταν πλήρες και συμπαγές. Έτσι, το μη προφανές που πιστευόταν, δεν αμφισβητείται από το προφανές, μιας και υπάρχει κίνηση.

Η αμφισβήτηση (άντιμαρτύρησις), από την άλλη, αντιμάχεται τη μη αμφισβήτηση, γιατί πρόκειται για αναίρεση του προφανούς από κάτι μη προφανές που θεωρείται ως δεδομένο’ λ.χ. ο Στωϊκός λέει πως το κενό δεν υπάρχει, διατυπώνοντας κρίση πάνω σε κάτι μη προφανές’ αλλά από τη στιγμή που αρνείται το κενό, θα πρέπει ν’ αρνηθεί συνάμα και το προφανές, δηλαδή τ’ ότι υπάρχει κίνηση. Γιατί εφ’ όσον δεν υπάρχει κενό, τότε ούτε η κίνηση υπάρχει, όπως δείξαμε πριν.

Παρομοίως, η μη επιβεβαίωση (ούκ έπιμαρτύρησις) αντιτίθεται στην επιβεβαίωση: αντιλαμβανόμαστε μέσα από το ολοφάνερο ότι αυτό που πιστεύαμε δεν είναι έτσι όπως νομίζαμε πως είναι’ για παράδειγμα, αν κάποιος μας πλησιάζει από μακριά, υποθέτουμε, λόγω της απόστασης, ότι είναι ο Πλάτων.

Συνεπώς, η επιβεβαίωση και η μη αμφισβήτηση είναι το κριτήριο της αλήθειας ενός πράγματος, ενώ η μη επιβεβαίωση και αμφισβήτηση αποτελούν το κριτήριο του ψευδούς. Βάση και θεμέλιο όλων αυτών (των τεσσάρων) είναι το αυταπόδεικτο και ολοφάνερο.

Οι αρχές του Κανόνα θέτουν με τόλμη τους ακρογωνιαίους λίθους του εμπειρικού συλλογισμού -μιας φυσικής ικανότητας του ανθρώπινου νου, που ριζώνει στις θεμελιώδεις δεξιότητες της αναγνώρισης και του συσχετισμού. Δεν χρειάζεται να ασχοληθούμε περισσότερο με τη μέθοδο της άμεσης παρατήρησης’ η εφαρμογή της προφανώς μπορεί να συνοψιστεί στο περίφημο αξίωμα: «βλέπω σημαίνει πιστεύω».

Όταν όμως έχουμε να κάνουμε με μη παρατηρήσιμα φαινόμενα, θα πρέπει να καταφεύγουμε στην επαγωγική μέθοδο εξαγωγής συμπερασμάτων: η εφαρμογή της είναι λιγότερο προφανής και αξίζει μια πιο διεξοδική ανάλυση.

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΧΕΡΡΟΝΗΣΩ

ΔΗΜ 8.73–75

Έργο του ρήτορα είναι οι ορθές συμβουλές, καθήκον των πολιτών η εκτέλεσή τους

Ο Δημοσθένης ζήτησε από τους ακροατές του τη σκληρή αντιμετώπιση των πολιτικών του αντιπάλων, που εξυπηρετώντας τα συμφέροντα του Φιλίππου, πρότειναν ειρήνη και εφησυχασμό, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στον Μακεδόνα βασιλιά να ενισχύεται διαρκώς. Λίγο πριν από τον ἐπίλογον (8.76–77) ο ρήτορας αιτιολογεί τον τρόπο με τον οποίον ενεργεί:

[73] Ἤδη τοίνυν τινὸς ἤκουσα τοιοῦτόν τι λέγοντος, ὡς ἄρ’
ἐγὼ λέγω μὲν ἀεὶ τὰ βέλτιστα, ἔστιν δ’ οὐδὲν ἀλλ’ ἢ λόγοι
τὰ παρ’ ἐμοῦ, δεῖ δ’ ἔργων τῇ πόλει καὶ πράξεώς τινος.
ἐγὼ δ’ ὡς ἔχω περὶ τούτων, λέξω πρὸς ὑμᾶς καὶ οὐκ ἀπο-
κρύψομαι. οὐδ’ εἶναι νομίζω τοῦ συμβουλεύοντος ὑμῖν
ἔργον οὐδὲν πλὴν εἰπεῖν τὰ βέλτιστα. καὶ τοῦθ’ ὅτι τοῦτον
ἔχει τὸν τρόπον ῥᾳδίως οἶμαι δείξειν. [74] ἴστε γὰρ δήπου
τοῦθ’ ὅτι Τιμόθεός ποτ’ ἐκεῖνος ἐν ὑμῖν ἐδημηγόρησεν ὡς
δεῖ βοηθεῖν καὶ τοὺς Εὐβοέας σῴζειν, ὅτε Θηβαῖοι κατε-
δουλοῦντ’ αὐτούς, καὶ λέγων εἶπεν οὕτω πως· «εἰπέ μοι,
βουλεύεσθε,» ἔφη, «Θηβαίους ἔχοντες ἐν νήσῳ, τί χρήσεσθε
καὶ τί δεῖ ποιεῖν; οὐκ ἐμπλήσετε τὴν θάλατταν, ὦ ἄνδρες
Ἀθηναῖοι, τριήρων; οὐκ ἀναστάντες ἤδη πορεύσεσθ’ εἰς τὸν
Πειραιᾶ; [75] οὐ καθέλξετε τὰς ναῦς;» οὐκοῦν εἶπε μὲν ταῦθ’
ὁ Τιμόθεος, ἐποιήσατε δ’ ὑμεῖς· ἐκ δὲ τούτων ἀμφοτέρων
τὸ πρᾶγμ’ ἐπράχθη. εἰ δ’ ὁ μὲν εἶπεν ὡς οἷόν τε [τὰ] ἄριστα,
ὥσπερ εἶπεν, ὑμεῖς δ’ ἀπερρᾳθυμήσατε καὶ μηδὲν ὑπ-
ηκούσατε, ἆρ’ ἂν ἦν γεγονός τι τῶν τότε συμβάντων τῇ
πόλει; οὐχ οἷόν τε. οὕτω τοίνυν καὶ περὶ ὧν ἂν ἐγὼ λέγω
καὶ περὶ ὧν ἂν ὁ δεῖν’ εἴπῃ, τὰ μὲν ἔργα παρ’ ὑμῶν αὐτῶν
ζητεῖτε, †τὰ δὲ βέλτιστα ἐπιστήμῃ† λέγειν παρὰ τοῦ
παριόντος.

***
[73] Άκουσα ακόμη κάποιον προ ολίγου κάτι τέτοιο να λέγη, πως εγώ λέγω μεν πάντα τα σωστά, αλλά λόγια είναι αυτά που προσφέρω, ενώ η πόλη έχει ανάγκη από πράξεις και από έργα. Θα σας πω λοιπόν πώς βλέπω και εγώ το ζήτημα και δεν θα κρύψω τίποτε. Νομίζω πως έργο ενός συμβούλου δεν είναι παρά να λέγη ό,τι είναι σωστό. Και αυτό έχω τον τρόπο εύκολα να σας το αποδείξω.

[74] Θα ξέρετε ασφαλώς ότι ο ξακουστός Τιμόθεος κάποτε αγόρευσε ενώπιόν σας, υποστηρίζοντας πως πρέπει να στείλετε στρατιωτική βοήθεια για να σώσετε τους Ευβοείς, τότε που οι Θηβαίοι πήγαιναν να τους υποδουλώσουν. Αγορεύοντας είπε περίπου τα εξής: Για πέστε μου, συζητείτε ―τους ρώτησε― πώς θα συμπεριφερθήτε και τι πρέπει να πράξετε, την ώρα που οι Θηβαίοι βρίσκονται στο νησί; Δεν θα γεμίσετε τη θάλασσα, ω άνδρες Αθηναίοι, με τριήρεις; Δεν θα σηκωθήτε να κατέβητε στον Πειραιά; [75] Δεν θα καθελκύσετε τα πλοία; Λοιπόν αυτά ο Τιμόθεος τα είπε, και τα εκτελέσατε εσείς. Και από τα δυο αυτά μαζί, το λόγο του και την πράξη σας, επήλθε το αποτέλεσμα. Αν αυτός μεν συμβούλευε ό,τι ορθώτερο, όπως και το έκανε, σεις δε τεμπελιάζατε και δεν ακολουθούσατε τη συμβουλή του, θα κατορθώνονταν αυτά που τότε η πόλη κατώρθωσε; Βεβαίως όχι. Έτσι λοιπόν συμβαίνει και γι' αυτά που εγώ λέγω, ή οποιοσδήποτε άλλος θα σας πη. Τα μεν έργα να τα ζητήσετε από σας τους ίδιους· από δε τον ρήτορα να ζητάτε να σας δίνη την σωστότερη γνώμη.