ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ (1139-1180)

ΘΗ. οὔτ᾽ εἴ τι μῆκος τῶν λόγων ἔθου πλέον,
1140 τέκνοισι τερφθεὶς τοῖσδε, θαυμάσας ἔχω,
οὔτ᾽ εἰ πρὸ τοὐμοῦ προύλαβες τὰ τῶνδ᾽ ἔπη·
βάρος γὰρ ἡμᾶς οὐδὲν ἐκ τούτων ἔχει.
οὐ γὰρ λόγοισι τὸν βίον σπουδάζομεν
λαμπρὸν ποεῖσθαι μᾶλλον ἢ τοῖς δρωμένοις.
1145 δείκνυμι δ᾽· ὧν γὰρ ὤμοσ᾽ οὐκ ἐψευσάμην
οὐδέν σε, πρέσβυ· τάσδε γὰρ πάρειμ᾽ ἄγων
ζώσας, ἀκραιφνεῖς τῶν κατηπειλημένων.
χὤπως μὲν ἁγὼν ᾑρέθη τί δεῖ μάτην
κομπεῖν, ἅ γ᾽ εἴσῃ καὐτὸς ἐκ ταύταιν ξυνών;
1150 λόγος δ᾽ ὃς ἐμπέπτωκεν ἀρτίως ἐμοὶ
στείχοντι δεῦρο, συμβαλοῦ γνώμην, ἐπεὶ
σμικρὸς μὲν εἰπεῖν, ἄξιος δὲ θαυμάσαι·
πρᾶγος δ᾽ ἀτίζειν οὐδὲν ἄνθρωπον χρεών.
ΟΙ. τί δ᾽ ἔστι, τέκνον Αἰγέως; δίδασκέ με,
1155 ὡς μὴ εἰδότ᾽ αὐτὸν μηδὲν ὧν σὺ πυνθάνῃ.
ΘΗ. φασίν τιν᾽ ἡμῖν ἄνδρα, σοὶ μὲν ἔμπολιν
οὐκ ὄντα, συγγενῆ δέ, προσπεσόντα πως
βωμῷ καθῆσθαι τῷ Ποσειδῶνος, παρ᾽ ᾧ
θύων ἔκυρον, ἡνίχ᾽ ὡρμώμην ἐγώ.
1160 ΟΙ. ποδαπόν; τί προσχρῄζοντα τῷ θακήματι;
ΘΗ. οὐκ οἶδα πλὴν ἕν· σοῦ γάρ, ὡς λέγουσί μοι,
βραχύν τιν᾽ αἰτεῖ μῦθον, οὐκ ὄγκου πλέων.
ΟΙ. ποῖόν τιν᾽; οὐ γὰρ ἥδ᾽ ἕδρα σμικροῦ λόγου.
ΘΗ. σοὶ φασὶν αὐτὸν ἐς λόγους μολεῖν μόνον
1165 αἰτεῖν, ἀπελθεῖν ‹τ᾽› ἀσφαλῶς τῆς δεῦρ᾽ ὁδοῦ.
ΟΙ. τίς δῆτ᾽ ἂν εἴη τήνδ᾽ ὁ προσθακῶν ἕδραν;
ΘΗ. ὅρα κατ᾽ Ἄργος εἴ τις ὑμὶν ἐγγενὴς
ἔσθ᾽, ὅστις ἄν σου τοῦτο προσχρῄζοι τυχεῖν.
ΟΙ. ὦ φίλτατε, σχὲς οὗπερ εἶ. ΘΗ. τί δ᾽ ἔστι σοι;
1170 ΟΙ. μή μου δεηθῇς. ΘΗ. πράγματος ποίου; λέγε.
ΟΙ. ἔξοιδ᾽ ἀκούων τῶνδ᾽ ὅς ἐσθ᾽ ὁ προστάτης.
ΘΗ. καὶ τίς ποτ᾽ ἐστίν, ὅν γ᾽ ἐγὼ ψέξαιμί τι;
ΟΙ. παῖς οὑμός, ὦναξ, στυγνός, οὗ λόγων ἐγὼ
ἄλγιστ᾽ ἂν ἀνδρῶν ἐξανασχοίμην κλύων.
1175 ΘΗ. τί δ᾽; οὐκ ἀκούειν ἔστι, καὶ μὴ δρᾶν ἃ μὴ
χρῄζεις; τί σοι τοῦδ᾽ ἐστὶ λυπηρὸν κλύειν;
ΟΙ. ἔχθιστον, ὦναξ, φθέγμα τοῦδ᾽ ἥκει πατρί·
καὶ μή μ᾽ ἀνάγκῃ προσβάλῃς τάδ᾽ εἰκαθεῖν.
ΘΗ. ἀλλ᾽ εἰ τὸ θάκημ᾽ ἐξαναγκάζει σκόπει,
1180 μή σοι πρόνοι᾽ ᾖ τοῦ θεοῦ φυλακτέα.

***

ΘΗ. Μήτε επειδή τα λόγια σου κάπως περίσσεψαν,
1140 από χαρά που είδες πάλι τα παιδιά σου, εκπλήσσομαι,
μήτε γιατί, πριν από μένα, αντάλλαξες λόγια μαζί τους.
Μια τέτοια διαφορά καθόλου εμάς δεν μας βαραίνει.
Αφού δεν δίνουν τα λόγια λάμψη στη ζωή μας,
μάλλον οι πράξεις μας. Και νά η απόδειξη·
1145 τους όρκους, γέροντα, που ορκίστηκα, σε τίποτα δεν πάτησα.
Βλέπεις τώρα τις κόρες σου, τις έχω φέρει ζωντανές
κι απείραχτες από τις απειλές.
Όσο για τον αγώνα μας, το πώς κερδήθηκε, δεν έχω λόγο
μόνος μου να παινευτώ. Ό,τι αξίζει, ο ίδιος θα το μάθεις,
τώρα που σμίξατε, από τις κόρες σου.
1150 Αλλά μιαν άλλη είδηση, που μόλις έφτασε στ᾽ αφτιά μου,
όπως ερχόμουν κατά δω, γι᾽ αυτή θέλω τη γνώμη σου.
Μπορεί ν᾽ ακούγεται μικρή, αξίζει ωστόσο να της δώσουμε
τη δέουσα προσοχή. Αφού δεν πρέπει ο άνθρωπος
κανένα πράγμα αψήφιστα να παίρνει.
ΟΙ. Τί τρέχει, γιε του Αιγέα; Πες μου να καταλάβω,
1155 και μη ζητάς τη γνώμη μου για κάτι που παντελώς το αγνοώ.
ΘΗ. Λένε πως κάποιος άντρας, αν όχι συμπολίτης,
πάντως συγγενής σου, έχει προσπέσει ικέτης στον βωμό
του Ποσειδώνα, όπου έτυχε κι εγώ θυσία να προσφέρω,
την ώρα που ξεκίνησα να φτάσω εδώ.
ΟΙ. Ωραία, κι από πού κατάγεται; Τί περιμένει
1160 από την ικεσία αυτή;
ΘΗ. Δεν ξέρω, ένα μονάχα άκουσα να λένε· πως ικετεύει,
θέλοντας μαζί σου να μιλήσει, λίγο και μετρημένα.
ΟΙ. Συνομιλία τί λογής; Για πράγμα ασήμαντο δεν γίνεται
κάποιος ικέτης.
ΘΗ. Μ᾽ εσένα λένε θέλει να μιλήσει, αυτό μόνο ζητά,
1165 μετά να φύγει αποδώ ασφαλής.
ΟΙ. Ποιός τελοσπάντων είναι αυτός που έχει προσπέσει στον βωμό;
ΘΗ. Το Άργος σκέψου, αν κάποιος συγγενής σου
κατάγεται αποκεί, και τώρα θέλει από σένα
αυτή τη χάρη.
ΟΙ. Σταμάτα, φίλε, κι άλλο μην προχωρείς.
ΘΗ. Τί σου συμβαίνει;
ΟΙ. Μη με ρωτάς.
1170 ΘΗ. Τί εννοείς; μίλα επιτέλους.
ΟΙ. Άκουσα και κατάλαβα ποιός είναι ο ικέτης.
ΘΗ. Ποιός; Κι εμένα τί μου πέφτει να τον ψέξω;
ΟΙ. Ο γιος μου, πρίγκιπα, ο μισητός μου γιος·
δεν θα μπορούσα να υποφέρω τη φωνή του ακούγοντας,
θα μ᾽ έπνιγε πιο πριν ο πόνος.
ΘΗ. Όμως γιατί δεν τον ακούς; Δίχως να κάνεις
1175 πράγματα που δεν τα θέλεις. Και μόνο το άκουσμα
σου φέρνει πόνο;
ΟΙ. Μίσος αβάσταχτο η φωνή του προξενεί σ᾽ έναν πατέρα·
λοιπόν μην μ᾽ αναγκάζεις σ᾽ αυτό να υποχωρήσω.
ΘΗ. Στοχάσου μήπως σ᾽ αναγκάζει η ικεσία του,
1180 και πρέπει στον θεό προστάτη του να δείξεις σεβασμό.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια, 9. Ιλιάδα

9.5. Τειχομαχία - Μάχη ἐπὶ ταῖς ναυσί

Μεσολαβούν τέσσερις ολόκληρες ραψωδίες (Μ-Ο), οι οποίες, αναστέλλοντας τον αναμενόμενο φόνο του Πατρόκλου, προάγουν μάλλον την αρχική υπόσχεση του θεού στη Θέτιδα, σύμφωνα με την οποία, όταν οι Τρώες απειλήσουν τα πλοία των Αχαιών, ο Αχιλλέας, υπό την παρακλητική τους πίεση, θα επέμβει, για να τους σώσει από την ολοκληρωτική καταστροφή. Οπότε ο ακροατής του έπους ταλαντεύεται: θα συντελεσθεί η, αναμενόμενη από την αρχή του έπους, επιστροφή του Αχιλλέα στο πεδίο της μάχης; ή αντ᾽ αυτού θα παρέμβει πρώτα ο Πάτροκλος; Οι ενδιάμεσες ραψωδίες ευνοούν περισσότερο την πρώτη εκδοχή, απωθώντας προς το παρόν τη δεύτερη. Η απώθηση αφηγηματικά ενισχύεται με την αφύσικη καθυστέρηση του Πατρόκλου στη σκηνή του πληγωμένου Ευρύπυλου, όσο εξελίσσονται οι τέσσερις ενδιάμεσες ραψωδίες. Τελικώς η μία απόφαση θα υποχωρήσει στην άλλη, η προηγούμενη στην επόμενη, αφού όμως εξαντληθούν πρώτα τα όριά της. Σ᾽ αυτή την εξάντληση των ορίων συντελούν οι ραψωδίες Μ-Ο.

Στη δωδέκατη ραψωδία οι Τρώες υπερβαίνουν την τάφρο και παραβιάζουν το τείχισμα των Αχαιών, με ακάθεκτο πρόμαχο τον Έκτορα. Ο οποίος αντιμετωπίζει υπεροπτικά το αποτρεπτικό σήμα διόσταλτου αετού, εκφέροντας την πασίγνωστη (και παρεξηγημένη) ρήση: εἷς οἰωνὸς ἄριστος ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης (Μ 243). Η σύγκρουση εξελίσσεται, πλάι τώρα στα πλοία, σε φονική μάχη: στην απειλητική έφοδο των Τρώων αντιστέκονται γενναία οι δύο Αίαντες, ο Τεύκρος, ο Μηριόνης και ο Ιδομενέας, ο Αντίλοχος και ο Μενέλαος, με τη συμπαράσταση και του Ποσειδώνα (ραψωδία Ν). Με την επόμενη «Διός απάτη» (ερωτική αποπλάνηση του θεού από την Ήρα, που τον παρασύρει σε ληθαργικό ύπνο, ραψωδία Ξ), ελεύθερος ο Ποσειδώνας από τον αυστηρό έλεγχο του Δία, ενισχύει δραστικά τους Αχαιούς, οι οποίοι πετυχαίνουν προσωρινά την απόκρουση του εχθρού από τον ναύσταθμό τους, ενώ ο Αίας τραυματίζει με λιθοβολή βαριά τον Έκτορα. Στο μεταξύ όμως ο Δίας συνέρχεται από τον ερωτικό του λήθαργο, και οργισμένος επαναφέρει τους Τρώες στα πλοία των Αχαιών, αφού προηγουμένως ο Απόλλων συνεφέρνει τον Έκτορα. Γύρω από το πλοίο του Πρωτεσίλαου, που τώρα απειλείται με πυρπόληση, γίνεται μάχη σώμα με σώμα. Σ᾽ αυτό το αποφασισμένο από την πρώτη ραψωδία όριο, αναμένεται πλέον η παρέμβαση του Αχιλλέα αλλά δεν πραγματοποιείται.

Ποιος νικά όταν συγκρούονται η καρδιά και το μυαλό;

Όταν η καρδιά και το μυαλό συγκρούονται, νικά πάντα η καρδιά. Κι αυτό γιατί όταν οι πολύ ισχυρές ασυνείδητες αναμνήσεις ή υποσυνείδητες πεποιθήσεις ενεργοποιούνται τότε τα αισθήματα που τις συνοδεύουν κατακλύζουν τον συνειδητό νου και δεν επιτρέπουν να ζήσουμε τη ζωή που επιθυμούμε.

Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να σκεφτόμαστε, να νιώθουμε και να κάνουμε πράγματα που ο συνειδητός νους μας δεν κατανοεί και δεν επιθυμεί.

Σημαίνει, επίσης, ότι ενεργοποιείται χωρίς λόγο η αντίδραση στο στρες. Γι' αυτό είναι τόσο σημαντικό να θεραπεύσουμε τις αναμνήσεις που πυροδοτούν αυτή τη διαδικασία.

Είμαστε αυτοί που είμαστε βαθιά μέσα στην καρδιά μας.

Μπορεί να λέμε στους άλλους ανθρώπους: «Αυτός είμαι, αυτά πιστεύω, αυτά έχω καταφέρει, αυτά θα κάνω». Όμως, στην πραγματικότητα, είμαστε αυτοί που είμαστε βαθιά μέσα μας, στην καρδιά μας, επειδή όταν η καρδιά και το μυαλό συγκρούονται, νικά πάντα η καρδιά.

Το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε καθορίζεται από όσα υπάρχουν μέσα στην καρδιά μας

Όταν ενεργοποιείται το σύστημα των πεποιθήσεων που βασίζονται στο σχήμα ερέθισμα-αντίδραση, επιστρέφουμε στην ηλικία που είχαμε όταν δημιουργήθηκε η οδυνηρή ανάμνηση.

Γυρίζουμε στο σημείο όπου ήμαστε όταν βιώσαμε την τραυματική εμπειρία -επιστρέφουμε στις ίδιες συνθήκες, στην ίδια ηλικία, στο ίδιο επίπεδο λογικής και βιώνουμε ξανά τα ίδια συναισθήματα.

Οι πράξεις μας καθορίζονται από όσα υπάρχουν μέσα στην καρδιά μας

Συνειδητά, καταστρώνουμε ένα σωρό υπέροχα σχέδια. Μπορεί ακόμη και να έχουμε την ικανότητα να τα υλοποιήσουμε. Ωστόσο, αν οι οδυνηρές αναμνήσεις μας σχετίζονται με αυτές τις πράξεις και με αυτά τα ζητήματα, θα καταλήξουμε, είτε το θέλουμε είτε όχι, να αντιδράμε βάσει των τραυματικών μας αναμνήσεων και να ενεργούμε βάσει των πεποιθήσεων που περιέχονται σε αυτές τις αναμνήσεις.

Και θα συνεχίσουμε να λειτουργούμε με αυτό τον τρόπο μέχρι να θεραπεύσουμε τις τραυματικές αναμνήσεις.

Όταν δεν ενεργούμε όπως πραγματικά θέλουμε -ή τουλάχιστον, όταν δεν ενεργούμε όπως πραγματικά θέλουμε τόσο συστηματικά όσο θα έπρεπε για να πετύχουμε όσα ονειρευόμαστε στη ζωή μας-, τότε μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι αυτές οι οδυνηρές αναμνήσεις έχουν ενεργοποιηθεί ξανά και μας ωθούν να σκεφτόμαστε, να αισθανόμαστε και να κάνουμε πράγματα που δεν θέλουμε.

Η καρδιά είναι προγραμματισμένη να μας προστατεύει

Πρώτη προτεραιότητα της καρδιάς είναι να μας προστατεύει από τις οδυνηρές -ίσως και μοιραίες- καταστάσεις, και κυρίως από εκείνες τις οδυνηρές καταστάσεις που έχουμε ξαναζήσει στο παρελθόν.

Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, όταν η καρδιά και το μυαλό έρχονται σε σύγκρουση, νικά πάντα η καρδιά, γιατί η καρδιά είναι έτσι προγραμματισμένη ώστε να μας προστατεύει.

Και για να μας προστατεύσει, ενεργοποιεί την αντίδραση στο στρες. Όταν η αντίδραση στο στρες ενεργοποιείται χωρίς να υπάρχει λόγος, νιώθουμε ότι φοβόμαστε, ακόμη και όταν η συγκεκριμένη κατάσταση δεν θα έπρεπε κανονικά να μας προκαλεί φόβο.

Όπως προείπαμε, όταν η καρδιά και το μυαλό συγκρούονται, νικά πάντα η καρδιά. Όμως, συχνά η νίκη της καρδιάς έχει καταστροφικές συνέπειες για την υγεία, την καριέρα και τις σχέσεις μας, ή δεν μας επιτρέπει να βρούμε την εσωτερική γαλήνη.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή η καρδιά μας είναι κυριευμένη από το φόβο, ο οποίος πλήττει τα κύτταρά μας, ακόμη και αν δεν το αντιλαμβανόμαστε συνειδητά.

Οι προτεραιότητές μας καθορίζονται από όσα υπάρχουν μέσα στην καρδιά μας

Αν ρωτήσουμε εκατό ανθρώπους με ποιον τρόπο θέτουν και οργανώνουν τις προτεραιότητές τους στη ζωή τους, το πιθανότερο είναι ότι όλοι θα μας απαντήσουν πως πρώτα εξετάζουν με τη λογική τα γεγονότα και τις συνθήκες, και έπειτα αποφασίζουν ποια θέματα είναι σημαντικότερα και πώς θα τα αντιμετωπίσουν.

Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο θέτουμε τις προτεραιότητές μας καθορίζεται από τα πράγματα που θεωρούμε σημαντικότερα. Και αυτά που θεωρούμε σημαντικότερα καθορίζονται από όσα υπάρχουν στην καρδιά μας.

Μήπως αυτό σημαίνει ότι ενεργούμε σαν ρομπότ και ότι είναι άσκοπο να εξετάζουμε με βάση τη λογική και την κρίση μας τις καταστάσεις της ζωής μας; Όχι βέβαια! Η λογική και η κρίση είναι σημαντικοί παράγοντες της διαδικασίας και, αν η καρδιά συμφωνεί με τη λογική, δεν προκύπτουν συγκρούσεις.

Ωστόσο, όταν μια κυτταρική ανάμνηση μας ωθεί να σκεφτόμαστε και να ενεργούμε βάσει μίας πεποίθησης που στηρίζεται στο φόβο, τότε, ακόμη και αν εξετάσουμε μία κατάσταση με λογική και κριτική ματιά, δεν είναι σίγουρο ότι θα μπορέσουμε να καταλήξουμε σε ένα λογικό συμπέρασμα ή σε μια απόφαση που θα σέβεται όσα επιθυμεί η καρδιά μας.

Γιατί θέλω να ελέγχω τα πάντα;

Κάποτε, όπως γνωρίζουμε, το πρωταρχικό μέλημά μας ως άνθρωποι, ήταν να επιβιώσουμε. Η, εν λόγω, ροπή (προς την επιβίωση) υφίσταται μέχρι και σήμερα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, η αντίδραση μάχης ή φυγής να εξακολουθεί να ενεργοποιείται όταν αντιλαμβανόμαστε τον κίνδυνο. Αυτό μας κάνει να φοβόμαστε, και όταν φοβόμαστε τείνουμε να προσπαθούμε να ελέγξουμε τον εαυτό μας και τους άλλους.

Κάνουμε ότι περνάει από το χέρι μας, προκειμένου να αποβάλλουμε αυτήν την αβεβαιότητα και να βάλουμε τον εαυτό μας σε μια θέση, όπου να μπορεί να ελαχιστοποιήσει οτιδήποτε ενδέχεται να πάει στραβά. Αυτή η ανάγκη «να ελέγχουμε τα πάντα», μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε θυμωμένοι, εξαντλημένοι, καταθλιπτικοί ή ανήσυχοι. Με αποτέλεσμα να καταστρέφονται οι σχέσεις και η ποιότητα της ζωής μας.

Ίσως επειδή κάποτε στο παρελθόν είχαμε χάσει τον έλεγχο και οι συνέπειες αυτού ήταν τόσο αφόρητες, φτάσαμε σε σημείο να θέλουμε να ελέγχουμε τα πάντα, προκειμένου να νιώθουμε ασφαλείς. Μερικοί άνθρωποι όταν περνάνε όλα από το χέρι τους, αισθάνονται ανώτεροι και αυτό τους κάνει να νιώθουν ισχυροί, ειδικοί, καθώς και ασφαλείς. Σε ορισμένους από εμάς, μας ασκήθηκε, στο παρελθόν, έλεγχος απο τους γονείς, σε μεγάλο βαθμό, και κατά συνέπεια αισθανθήκαμε ευάλωτοι. Κατόπιν τούτου αν τώρα ελέγχουμε ό,τι σχετίζεται με την καθημερινότητα μας, νιώθουμε ότι κανείς δεν θα μπορέσει να μας το ξανακάνει. Εξάλλου μπορεί, να φοβόμαστε ότι θα μας εγκαταλείψουν, συνεπώς πιστεύουμε ότι, αν διατηρήσουμε τους άλλους υπό έλεγχο, δεν θα μπορέσουν ποτέ να μας αφήσουν.

Επομένως, ο βασικός λόγος είναι η ασφάλεια. Ένας άλλος λόγος για τον έλεγχο της συμπεριφοράς έγκειται στους γονείς μας που μπορεί να ήταν συναισθηματικά μη διαθέσιμοι ή απόντες, επομένως, κατά την παιδική μας ηλικία δεν αισθανθήκαμε ασφαλείς. Αυτή η ασφάλεια μπορεί να εκλείπει και ίσως δεν μας δόθηκε καν η επιλογή. Όλα αυτά μπορεί να οδηγήσουν κάποιον στο να επιζητάει τον έλεγχο πολλών πτυχών της ενήλικης ζωής του.

Όταν έχουμε προέλθει από καταστάσεις όπως οι παραπάνω, είναι εξαιρετικά δύσκολο να αναπτύξουμε υγιείς δεσμούς και είμαστε προσκολλημένοι σε όλα και σε όλους. Αυτές οι προσκολλήσεις υπαγορεύουν το πώς βλέπουμε τους εαυτούς μας, τους άλλους και τον κόσμο. Αλλά και τον τρόπο, που διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά και τη συμπεριφορά μας στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Στην πραγματικότητα, η προσκόλλησή μας συνδέεται με την τάση τελειομανίας. Η τελειότητα στα πράγματα είναι συχνά αδύνατη και αυτό καθιστά την επίτευξη των στόχων μας δύσκολη. Η τελειομανία δεν είναι το ίδιο πράγμα με το να προσπαθείς να είσαι ο καλύτερος. Δεν αφορά την υγιή επιτυχία και την ανάπτυξη. Χρησιμοποιείται συχνά για να προστατευτούμε από την ευθύνη ή την ντροπή.

Το να αφήσει κανείς τα πράγματα χωρίς έλεγχο, μπορεί να είναι τρομακτικό και να προκαλεί μεγάλη ανασφάλεια. Πρέπει να καταλάβετε τη δική σας συμπεριφορά, να αντιμετωπίσετε τους υποκείμενους φόβους σας, να αλλάξετε την προοπτική σας και να αναπτύξετε πιο υγιείς στρατηγικές αντιμετώπισης.

Μόνο τα φεγγάρια που φτιάξαμε είναι δικά μας

Σήμερα το πρωί σηκώθηκα απρόθυμα απ’ το κρεβάτι –δεν ήθελα καθόλου να σηκωθώ. Ήταν η αρχή ενός πολύ δύσκολου διημέρου. Ευχήθηκα να είχα υπερδυνάμεις. Χαζές υπερδυνάμεις.

Να μπορώ να κάνω skip το διάστημα μέχρι αύριο βράδυ. Να γίνουν όσα πρέπει να γίνουν, να κάνω ό,τι πρέπει να κάνω, αλλά να μην το θυμάμαι, να πάω κατευθείαν στο «Τετάρτη- απόγευμα».

Κι αλήθεια ήταν δύσκολη μέρα. Με πήγε τρέχοντας ως τι δέκα το βράδυ.

Σαν τέλειωσε, αυτή η κουραστική μέρα, έκατσα στο μπαλκόνι.

Και περίμενα να εμφανιστεί το φεγγάρι –που αργεί όλο και περισσότερο να ανατείλει μετά την πανσέληνο.

Απόλαυσα εκείνη τη στιγμή, χάρηκα που δεν είχα υπερδυνάμεις χαζές, και δεν έσβησα την σημερινή μέρα απ’ τη μνήμη μου.

Γιατί ήταν μια καλή μέρα.

Γιατί η ζωή δεν αποτελείται μόνο από λαμπερές στιγμές τύπου instangram, ούτε μόνο από Κυριακές ραστώνης.

Μια ισορροπημένη ζωή χρειάζεται και αγώνα, προσπάθεια, εμπόδια.

Αν σου τα δώσουν όλα έτοιμα, αν δεν προσπαθήσεις για τίποτα, τότε αυτό που έχεις δεν το αξίζεις –και δεν μπορείς να το εκτιμήσεις.

Μόλις φάνηκε το φεγγάρι. Και μου φαίνεται το πιο όμορφο του καλοκαιριού.

Τα πιο όμορφα, τα πιο δικά μας φεγγάρια, δεν είναι εκείνα που μας χάρισαν, αλλά εκείνα που πλάσαμε με τα χέρια μας, εκείνα που ποτίσαμε με τον ιδρώτα μας.

Αυτά τα φεγγάρια πονάμε. Γιατί τους δώσαμε το χρόνο μας, τους δώσαμε μέρος απ’ τη ζωή μας.

Όπως έγραψε κι ο Εξυπερί, αυτό που κάνει ένα τριαντάφυλλο, μια αλεπού, ένα πρόβατο, ένα φεγγάρι διαφορετικό απ’ τα πολλά, είναι ότι του έδωσες κάτι, ότι ασχολήθηκες μαζί του.

Ο Θεός έδιωξε τους Πρωτόπλαστους απ’ την Εδέμ με κατάρες. Μία από αυτές ήταν: «Με τον ιδρώτα του προσώπου σου θα φτιάχνεις το ψωμί σου.»

Νομίζω ότι το πρώτο ψωμί που έφτιαξε ο Αδάμ κι η Εύα, το πρώτο ψωμί που έκαναν με τον ιδρώτα του προσώπου τους, ήταν το πιο νόστιμο ψωμί που είχαν φάει.

Δεν του το είχε χαρίσει κανείς. Είχε γεύση ελευθερίας.

Ο άνθρωπος πρέπει να μάθει να χτίζει όνειρα, εκεί που οι ελπίδες τελειώνουν

Ο άνθρωπος μια μέρα των ημερών, πρέπει να μάθει να χτίζει όνειρα, εκεί που οι ελπίδες τελειώνουν.

Τα πράγματα έχουν τη δική τους ζωή, φτάνει μόνο να ξυπνήσεις την ψυχή τους.

Αισθάνθηκε ξεχασμένος, όχι με την επανορθώσιμη λησμονιά της καρδιάς, αλλά με την σκληρή και αμετάκλητη λησμονιά του θανάτου.

Είχε πάει στον άλλο κόσμο, αλλά γύρισε γιατί δεν άντεξε την μοναξιά.

Έφτασε να υποκρίνεται με τόση αληθοφάνεια, ώστε κατέληξε να παρηγορείται με τα ίδια της τα ψέματα.

Στην πραγματικότητα δεν τον ενδιέφερε ο θάνατος, μόνο η ζωή και για αυτό το συναίσθημα που αισθάνθηκε , όταν απήγγειλαν την καταδίκη (σε θάνατο), δεν ήταν φόβος αλλά νοσταλγία.

Το μυστικό για τα καλά γηρατειά δεν ήταν τίποτε άλλο από μια τίμια συμφωνία με τη μοναξιά.

Δεν πεθαίνει κανείς όταν πρέπει, αλλά όταν μπορεί.

Ο άλλος πόλεμος, ο αιματοκυλισμένος είκοσι χρόνια, δεν τους είχε στοιχίσει τόσο όσο ο διαβρωτικός πόλεμος των αιώνιων αναβολών.

Ο κόσμος θα έχει γαμηθεί πέρα για πέρα τη μέρα που οι άνθρωποι θα ταξιδεύουν στην πρώτη θέση και η λογοτεχνία στο βαγόνι με τα εμπορεύματα.

Είχε φύγει μακριά της, προσπαθώντας να την βγάλει από το μυαλό του, όχι μόνο με την απόσταση, αλλά και με μια απερίσκεπτη ορμή, που οι σύντροφοι του έπαιρναν για τόλμη.

Αλλά όσο περισσότερο βούταγε την εικόνα της στη λάσπη του πολέμου τόσο περισσότερο ο πόλεμος έμοιαζε με την Αμαράντα.

Έτσι, είχε βασανιστεί στην εξορία, ψάχνοντας να βρεί τρόπο να τη σκοτώσει με τον ίδιο το θάνατο του.

Έσκαψε τόσο βαθιά στα αισθήματα του και αναζητώντας το συμφέρον, συνάντησε τον έρωτα, γιατί προσπαθώντας να την κάνει να τον αγαπήσει, κατέληξε να την αγαπήσει αυτός.

Τη συνάντησε στην εικόνα που πλημμύριζε την ίδια την τρομερή του μοναξιά.

Μετά από τόσα χρόνια θάνατο, ήταν τόση η λαχτάρα για τους ζωντανούς, τόσο πιεστική η ανάγκη για συντροφιά, τόσο τρομακτική η προσέγγιση σε εκείνον τον άλλο θάνατο που υπάρχει μέσα στο θάνατο, που ο ίδιος είχε φτάσει να αγαπήσει τον χειρότερο εχθρό του.

Πόσο αληθινή είναι η πραγματικότητα γύρω σου;

Αντιλαμβάνεσαι μόνο ένα μικρό ποσοστό της πραγματικότητας

Αναρωτήθηκες ποτέ τι είναι η πραγματικότητα; Αντιλαμβάνεσαι πραγματικά τι συμβαίνει γύρω σου ή απλά το δέχεσαι;

Σε πολύ βασικές δομές, η πραγματικότητα που αντιλαμβανόμαστε είναι αυτή που αναλύουμε με τις πέντε βασικές μας αισθήσεις. Αυτό σημαίνει ότι αυτό που υπάρχει εκεί έξω, δεν είναι απαραίτητα αυτό που καταλαβαίνουμε. Τα μηνύματα που αναλύουμε είναι αυτά που λαμβάνουμε με τις πέντε αισθήσεις μας. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε ο εγκέφαλος ξεκινάει μία διαδικασία δημιουργίας συνάψεων για να μπορέσει να ερμηνεύσει αυτά τα ερεθίσματα. Καθώς αυτή η διαδικασία είναι μοναδική για τον κάθε άνθρωπο, έτσι και το αποτέλεσμα είναι μοναδικό. Άρα η ερμηνεία της πραγματικότητας είναι μοναδική για τον καθένα από εμάς.

Ερμηνεύουμε την πραγματικότητα βάσει κοινής παραδοχής

Κάτι άλλο που πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν είναι ότι ο τρόπος που ερμηνεύουμε κάποια πράγματα βασίζεται σε μία από κοινού παραδοχή για την πραγματικότητα. Ας το δούμε με ένα παράδειγμα. Όταν ήμασταν μωρά δεν γνωρίζαμε ούτε σχήματα, ούτε χρώματα. Έπρεπε να έρθει κάποιος και να μας εκπαιδεύσει να τα αναγνωρίζουμε.

Έτσι, την πρώτη φορά που σου έδειξαν κάτι μαύρο, δεν ήξερες ότι λέγεται έτσι, ούτε ότι το μαύρο είναι αυτό το χρώμα. Πως ξέρουμε όμως ότι και οι δύο βλέπουμε το ίδιο πράγμα; Ότι το ερέθισμα που λαμβάνουμε είναι το ίδιο και ότι το αποτέλεσμα είναι το ίδιο και για τους δύο μας;

Η αλήθεια είναι ότι δεν το ξέρουμε. Απλά συμμορφωνόμαστε σε μία κοινή, παγκόσμια παραδοχή για το χρώμα μαύρο. Αν σου φαίνεται παράλογο ή υπερβολικό, σκέψου κάποιον που έχει δυσχρωματοψία. Όταν οι περισσότεροι συμφωνούμε ότι αυτό που βλέπουμε είναι πράσινο, εκείνο το άτομο βλέπει γκρι. Η δική του ερμηνεία της πραγματικότητας λοιπόν, είναι διαφορετική!

Αυτό είναι ένα απλό παράδειγμα. Σκέψου κάποιον που είναι εκ γενετής τυφλός. Η δική του ερμηνεία της πραγματικότητας δεν έχει καμία σχέση με αυτή των περισσότερων ανθρώπων. Αυτό δεν θα επηρεάσει μόνο τον τρόπο που λειτουργεί αλλά ακόμη και τον τρόπο που εκφράζεται. Ένας τυφλός δεν θα σου πει ποτέ «Για δείξε μου», εκτός αν έχει τρομερή αίσθηση του χιούμορ!

Φαντάσου να είχες παραπάνω από πέντε αισθήσεις!

Φαντάσου την αντίθετη κατάσταση. Φαντάσου να είσαι ένα άτομο που έχει αναπτύξει μία επιπλέον αίσθηση αντίληψης της πραγματικότητας αλλά επειδή δεν υπάρχει άλλος σαν εσένα δεν σου έχουν διευκρινίσει τι σημαίνει, άρα δεν ξέρεις ακριβώς τι είναι αυτό που αισθάνεσαι.

Πέρα από τις κλασσικές πέντε αισθήσεις, υπάρχουν κι άλλες, ήδη αναγνωρισμένες από τους επιστήμονες, όπως η αίσθηση της ισορροπίας, η αίσθηση των μυών σου και η δυνατότητα να καταλαβαίνεις που βρίσκονται τα διάφορα μέρη του σώματος σου ανά πάσα ώρα και στιγμή (γι’ αυτό μπορείς να ενώσεις τους δείκτες των χεριών σου ακόμη και με τα μάτια κλειστά).

Φαντάσου να μπορούσες να δεις το υπεριώδες φως. Υπάρχει μία πάθηση που λέγεται Αφακία. Προφανώς σημαίνει έλλειψη φακού, στο μάτι. Έχει αναφερθεί ότι σε κάποιες περιπτώσεις, τα άτομα που πάσχουν από αυτή μπορούν να δουν την υπεριώδη ακτινοβολία. Άραγε πως είναι η δική τους πραγματικότητα και πως την εκφράζουν στους γύρω τους;

Επίσης, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις όπου υπάρχουν άνθρωποι υπερευαίσθητοι στα ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Φαντάσου να μπορείς να αισθανθείς τον φούρνο μικροκυμάτων όταν δουλεύει ή να μπορείς να αισθανθείς τον μαγνητικό βορρά και να μην χάνεσαι ποτέ. Μπορεί να σου φαίνεται αστείο αλλά υπάρχουν άτομα εκεί έξω που ενισχύουν αυτές τις ικανότητες για να ξεπεράσουν τον εαυτό τους και τον μέσο όρο.

Ο λόγος που κάνουμε όλη αυτή την αναφορά, λοιπόν, είναι για να δεις ότι η πραγματικότητα είναι ατομική και μοναδική για τον κάθε έναν από εμάς.

Ο μόνος τρόπος να καταφέρουμε να αντιληφθούμε τα πιστεύω, τις πεποιθήσεις, τις ιδέες και τα θέλω του καθενός, είναι να προσεγγίσουμε το θέμα από τη δική τους πλευρά.

Θέλω να αντιληφθώ καλύτερα την πραγματικότητα

Όσο κι αν φαίνεται απίθανο, υπάρχει τρόπος να αντιληφθούμε τα πράγματα από την πλευρά του συνομιλητή μας. Το μόνο που χρειάζεται είναι ενεργητική ακρόαση. Αυτό σημαίνει ότι όταν συζητάμε με κάποιον, προσέχουμε πραγματικά αυτό που μας λέει και αντιλαμβανόμαστε από ποια σκοπιά βλέπει τα πράγματα.

Έπειτα κάνουμε στοχευμένες ερωτήσεις που θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε ακόμη καλύτερα την προοπτική του άλλου και που θα τον κάνουν να σκεφτεί ενεργά πριν απαντήσει.

Προϋπόθεση για όλα αυτά είναι να είμαστε καλά με τον εαυτό μας, να έχουμε εσωτερική ισορροπία και ξέρουμε που βαδίζουμε. Άρα, ενεργητική ακρόαση χρησιμοποιούμε ακόμη κι όταν συνομιλούμε εσωτερικά με τον εαυτό μας.

Η πραγματικότητα γύρω μας είναι πολύ περισσότερα από αυτά που αντιλαμβανόμαστε ή που πιστεύουμε ότι υπάρχουν. Το μόνο που χρειάζεται για να ξεκλειδώσουμε πολλά από αυτά τα μυστικά είναι θετική διάθεση, στάση και ανοιχτό μυαλό.

Καλή συνέχεια.

Ο θυμός σε κάνει να χάνεις τις ευκαιρίες που έρχονται, τους ανθρώπους που θέλουν να σε γνωρίσουν… τη ζωή σου την ίδια

Θυμός, θυμός και πάλι θυμός.

Απύθμενος, αδυσώπητος, ατελείωτος, βασανιστικός.
Και όλο αυτό γιατί;

Γιατί δεν έχουμε μάθει να συμβιώνουμε στην ελευθερία αλλά στην εξάρτηση!

Εξάρτηση από τους γονείς, εξάρτηση από τους συντρόφους.

Εξάρτηση που σου στερεί το οξυγόνο σου, την αναπνοή σου, την ίδια σου τη ζωή.

Παραμένεις θυμωμένος γιατί δεν θέλεις να αποδεσμευτείς από εκείνους.

Παραμένεις θυμωμένος και χάνεις συνέχεια το χρόνο σου, τις ευκαιρίες που έρχονται, τους ανθρώπους που θέλουν να σε γνωρίσουν, τη ζωή σου την ίδια.

Θέλει πολύ αγώνα ο απογαλακτισμός!

Χρειάζεσαι το θάρρος να πάρεις την απόφαση!

Να έρθεις σε επαφή με αυτό που είσαι μέσα σου και όχι να συνεχίζεις να ικανοποιείς τις προσδοκίες των άλλων!

Παραμένεις πιστός στα δικά τους θέλω, όχι στα δικά σου γιατί αλλοίμονο δεν γνώρισες ποια είναι αληθινά τα δικά σου!

Και ο θυμός σου σε βασανίζει, σε κυριεύει ξανά και ξανά κι εσύ ανήμπορος να αντισταθείς. Τον ταΐζεις ξανά και ξανά γιατί δεν ξέρεις να κάνεις κάτι άλλο, τον γυρνάς μέσα σου και τον κάνεις κατάθλιψη.

Σκορπάς τη δύναμή σου χρόνια τώρα αντί να πεισμώσεις και να “προδώσεις” τις προσδοκίες τους.

Τα έχεις καταφέρει τόσο καλά στο σήμερα, ακόμα κι αν νομίζεις το αντίθετο κι εσύ γυρεύεις το ίδιο και το ίδιο.

Μόνο ο ελεύθερος άνθρωπος μπορεί να επιλέξει κάτι άλλο.

Ο εγκλωβισμένος άνθρωπος θα κάνει πάντα το ίδιο. (Σκέψου ένα πουλί μέσα στο κλουβί και σκέψου το πουλί έξω απ’ το κλουβί).

Το μόνο που μπορείς να κάνεις για να ανταποδώσεις στους γονείς σου αυτά που έκαναν για σένα, είναι να τους γυρίσεις την πλάτη και να προδώσεις τις προσδοκίες τους!

Η ενηλικίωση είναι μια πράξη προδοσίας προς τους γονείς!

Ελευθερώνομαι όταν προδίδω αξίες, πεποιθήσεις, συμπεριφορές που μου έχουν παραδοθεί και δεν είναι συμβατές με τη δική μου φύση.

Φέρω τη δική μου ευθύνη της ενηλικίωσής μου!

Αναλαμβάνω την ευθύνη της απεξάρτησης μου, της ελευθερίας μου!

Μπορείς να είσαι συνεπής με τη ζωή σου κι ας προδώσεις τις προσδοκίες των γονιών σου ή των συντρόφων σου.

Το «τίμα τον πατέρα και τη μητέρα σου» είναι να τους τιμήσεις γυρνώντας τους την πλάτη. Να βλέπουν την πλάτη σου και εσύ (το παιδί) να βλέπεις τη ΖΩΗ!

Αλλιώς καλά θα κρατεί το παιχνίδι του θυμωμένου… γερά θα κρατάς κι εσύ τον εξουθενωτικό θυμό, θα “τιμάς” τις προσδοκίες των άλλων και θα εξακολουθείς να προδίδεις τον ίδιο σου τον εαυτό!

Τα πραγματικά μεγάλα πνεύματα -όπως οι αετοί- φωλιάζουν ψηλά στους αιθέρες

Είναι αξιοθαύμαστο το πόσο εύκολα και γρήγορα φανερώνεται στην συνομιλία η ομοιότητα ή η διαφορετικότητα του πνεύματος και του θυμικού των ανθρώπων: γίνεται αισθητή σε κάθε λεπτομέρεια. Όταν συνομιλούν δύο άνθρωποι πού διαφέρουν ουσιωδώς μεταξύ τους, τότε η κάθε μία φράση του ενός, οσοδήποτε ξένο ή αδιάφορο και αν είναι γι’ αυτούς το θέμα στο οποίο αφορά ο διάλογός τους, θα προκαλεί μικρότερη ή μεγαλύτερη απαρέσκεια στον άλλον, μερικές μάλιστα φράσεις θα τον εξοργίζουν. Παρεμφερείς άνθρωποι, αντίθετα, διαισθάνονται αμέσως και παντού μία κάποια συμφωνία, η οποία, σε περίπτωση μεγάλης ομοιότητας, καταλήγει σύντομα σε τέλεια αρμονία, μάλιστα σε απόλυτη ομοφωνία.

Από τούτα εξηγείται, πρώτον, γιατί οι εντελώς συνηθισμένοι είναι τόσο κοινωνικοί και βρίσκουν παντού τόσο εύκολα πολύ καλή συντροφιά, ανθρώπους καλούς, συμπαθητικούς και γενναιόψυχους. Για τους ασυνήθιστους, ισχύει το αντίθετο, και μάλιστα τόσο περισσότερο όσο πιο έκτακτοι είναι, ούτως ώστε κάποτε, μέσα στην απομόνωσή τους, να νιώθουν μεγάλη χαρά, όταν διακρίνουν σ’ έναν άλλον μία κάποια ίνα, οσοδήποτετε μικροσκοπική, που να είναι της αυτής φύσεως με τη δική τους˙ διότι, βέβαια, ο καθένας δεν μπορεί να είναι για τον άλλον παρά ό,τι κι εκείνος για τον ίδιο. Τα πραγματικά μεγάλα πνεύματα -όπως οι αετοί- φωλιάζουν ψηλά στους αιθέρες, μοναχικά.

Από τα ανωτέρω, γίνεται κατανοητό, δεύτερον, πως οι ομόφρονες άνθρωποι καταφέρνουν να σμίγουν τόσο γρήγορα, σαν να ασκούν εκατέρωθεν μαγνητική έλξη – verwandte Seelen grüßen sich von ferne [συγγενείς ψυχές αλληλοχαιρετώνται από μακριά]. Συχνότερα, ωστόσο έχει κανείς την ευκαιρία να παρατηρήσει το φαινόμενο αυτό σε ανθρώπους χαμηλού ποιού ή χωρίς χαρίσματα˙ ο λόγος, ωστόσο, δεν είναι παρά το γεγονός ότι από τούς τελευταίους αυτούς υπάρχουν στρατιές ολόκληρες, ενώ οι ανώτερου ποιού κι εξαίρετοι είναι και ονομάζονται σπάνιοι.

Θέλω…

Θέλω…
… να ξέρεις ποια πράγματα
σ΄ ενοχλούν πάνω μου,
να τα αποδέχεσαι και να μην
προσπαθείς να τ’ αλλάξεις

Γιατί θέλω να ξέρεις ακριβώς ποιος είμαι,
μήπως έτσι μπορέσω να το μάθω κι εγώ.
Γιατί, μέσα στο δέσιμο της σχέσης μας, είναι
φυσικό να βλέπεις πάνω μου πολλά πράγματα
που σ’ ενοχλούν και που ούτε εγώ ξέρω
τι να τα κάνω, οπότε τα κρατάω ανάμεσά μας.
Γιατί ούτε εγώ είμαι όπως ακριβώς θα ήθελες
να είμαι, ούτε εσύ είσαι απολύτως όπως θα
σε ήθελα εγώ, και γιατί το να είμαστε μαζί
μπορεί να βγάλει στην επιφάνεια τον καλύτερό
μας εαυτό. Έτσι μπορούμε ν’ αλλάζουμε όσο
περνάει ο καιρός — όμως εγώ θ’ αλλάζω για μένα (και μόνο),
κι εσύ, φυσικά, μόνο για σένα.

Θέλω…
… να ξέρεις
πως σήμερα μπορείς
να βασίζεσαι πάνω μου…
χωρίς όρους.

Γιατί «οι όροι ορίζουν», γιατί το σήμερα είναι
μόνο «σήμερα», και γιατί, αν βασιζόμαστε
ο ένας στον άλλο —εσύ σ’ εμένα κι εγώ σ’ εσένα—
είμαστε πολλοί παραπάνω από δύο.

Η Διαφορά Ανάμεσα στο Νιώθω Καλά και στο Γίνομαι Καλά

Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορείτε να γίνετε καλά και όχι απλώς να νιώθετε καλά – όμως, αν ήμουν στη θέση σας, δεν θα βασιζόμουν στους περισσότερους από αυτούς.

Οι στόχοι της αποτελεσματικής ψυχοθεραπείας και των μεθόδων αυτοβοήθειας είναι δύο: 1) να σας βοηθήσουν να αναστατώνετε λιγότερο τον εαυτό σας και 2) να σας δώσουν τη δυνατότητα να ζήσετε μια πιο ευτυχισμένη και ικανοποιητική ζωή. Όταν αναστατώνετε τον εαυτό σας σε μεγάλο βαθμό -βιώνοντας πανικό, κατάθλιψη, οργή, μεμψιμοιρία- και όταν λειτουργείτε μη ικανοποιητικά -αναστέλλετε τις ψυχολογικές σας λειτουργίες, κλείνεστε στον εαυτό σας, δράτε ψυχαναγκαστικά- ζείτε μια λιγότερο ευτυχισμένη ζωή. Η αποτελεσματική ψυχοθεραπεία προσπαθεί να σας βοηθήσει να περιορίσετε τις πεποιθήσεις και τη συμπεριφορά με τις οποίες αναστατώνετε τον ίδιο σας τον εαυτό, και επίσης σας διδάσκει τις ικανότητες που απαιτούνται για να ζήσετε μια πιο ικανοποιητική ζωή αυτοπραγμάτωσης. Αν δεν υλοποιήσετε τον πρώτο από τους δύο αυτούς στόχους, η επίτευξη του δεύτερου είναι εξαιρετικά δύσκολη — αν όχι ανέφικτη!

Αν επικεντρώσετε την προσοχή σας μόνο στον πρώτο στόχο της θεραπείας —στο να ελαχιστοποιήσετε την αναστάτωση – ίσως διαπιστώσετε πως η επίτευξή του είναι πιο περίπλοκη από όσο φαίνεται αρχικά. Η διαδικασία του να αναστατώνετε λιγότερο τον εαυτό σας έχει δύο σημαντικές πλευρές — να νιώσετε καλά και να γίνετε καλά (Ellis, 1972). Το να νιώθετε καλά είναι σημαντικό επειδή, όταν νιώθετε άσχημα, έχετε την τάση να λειτουργείτε μη ικανοποιητικά, ενώ λειτουργείτε καλύτερα όταν νιώθετε καλύτερα. Το να νιώθει κανείς καλά είναι σχεδόν καθοριστικής σημασίας για την επιτυχημένη θεραπεία, όμως συνήθως δεν διαρκεί πολύ. Ευτυχώς, οι δυνατότητες της θεραπείας δεν εξαντλούνται σε αυτό.

Το να γίνετε καλά είναι ακόμη πιο σημαντικά — και διαρκεί περισσότερο. Αποτελείται από τουλάχιστον οκτώ συστατικά στοιχεία: 1) το να νιώσετε καλά 2) το να συνεχίσετε να νιώθετε καλά 3) το να βιώνετε λιγότερα συμπτώματα αναστάτωσης (για παράδειγμα, κατάθλιψη και άσκοπη απώθηση) 4) το να επιτρέπετε σπάνια την επανεμφάνιση της αναστάτωσής σας 5) το να γνωρίζετε πώς να κατευνάζετε την αναστάτωση, όταν επανεμφανίζεται 6) το να χρησιμοποιείτε αποτελεσματικά αυτή τη γνώση 7) το να είναι λιγότερο πιθανό να έχετε αντιδράσεις που σας αναστατώνουν, όταν προκύπτουν νέες αντιξοότητες στη ζωή σας 8) το να είναι λιγότερο πιθανό να κάνετε δυστυχισμένο τον εαυτό σας, ακόμα και όταν συμβαίνουν ασυνήθιστα δυσάρεστα γεγονότα.

Το να γίνετε καλά διαφέρει από το να νιώθετε καλά και συνήθως είναι πολύ πιο δύσκολο να το επιτύχετε. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να νιώσετε καλά. Έτσι, μπορείτε μόνοι σας να νιώσετε καλά, οργανώνοντας ενδιαφέρουσες και απολαυστικές αποδράσεις, με το διαλογισμό, τη γιόγκα και άλλα είδη σωματικής χαλάρωσης, τη χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών. Η συνεργασία σας με έναν θεραπευτή μπορεί να σας βοηθήσει να νιώσετε καλά μέσω της καλοσύνης, της συμπάθειας, της ευθυμίας, της αισιοδοξίας, της αποδοχής και της υποστήριξης που σας προσφέρει.

Επομένως, υπάρχουν αμέτρητοι τρόποι με τους οποίους θα βοηθήσετε τον εαυτό σας να νιώσει καλά, κάθε φορά που τον αναστατώνετε. Δισεκατομμύρια ανθρώπων τους έχουν χρησιμοποιήσει εδώ και αιώνες. Δοκιμάστε τους και βγάλτε τα δικά σας συμπεράσματα.

Αδιέξοδο: Συνήθως αυτές οι τεχνικές με τις οποίες νιώθετε καλύτερα έχουν προσωρινή δράση – για λίγα λεπτά, λίγες μέρες ή λίγους μήνες. Γιατί; Επειδή συχνά αποτελούν μορφές απόσπασης: επικεντρώνετε την προσοχή σας στα καλά και όχι στα κακά πράγματα στη ζωή σας· ή εστιάζετε σε ουδέτερα γεγονότα και όχι στα δεινά της ζωής σας· ή επικεντρώνεστε σε οτιδήποτε άλλο εκτός από τις αντιξοότητες· ή αναλογίζεστε με τέτοια ένταση όσα κάνετε -για παράδειγμα, τη λύση ενός προβλήματος ή το πώς θα αγωνιστείτε σε ένα άθλημα- ώστε δεν έχετε καλά-καλά το χρόνο να σκεφτείτε το πόσο ανεπαρκώς δράτε (ή ίσως σύντομα θα δράσετε).

Οι σκέψεις και οι πράξεις που διασπούν την προσοχή σας είναι συχνά πολύ αποτελεσματικές – προσωρινά. Και αυτό επειδή αποτρέπουν τις σκέψεις πανικού και κατάθλιψης που σας υπαγορεύουν ότι «κακά» πράγματα (αντίθετα με τις επιθυμίες και το συμφέρον σας) συμβαίνουν, έχουν συμβεί ή είναι πολύ πιθανό να συμβούν στο μέλλον. Όταν αναστατώνετε τον εαυτό σας, βλέπετε αυτά τα «κακά» πράγματα ως «απαίσια» ή «τρομερά», και σκέφτεστε πως οπωσδήποτε δεν πρέπει να συμβούν. Όταν αναστατώνεστε, αντιλαμβάνεστε κάτι ως κακό, το αξιολογείτε ως πολύ κακό ή απαίσιο, και συνειδητά ή ασυνείδητα αξιώνετε πως αυτό δεν πρέπει να είναι τόσο κακό – ή ακόμα ότι δεν πρέπει καν να υφίσταται.

Δεν έχει πραγματικά σημασία το αν η αξιολόγησή σας γι’ αυτό το «κακό» γεγονός είναι ακριβής – το αν οι περισσότεροι άνθρωποι θα έβλεπαν ότι συμβαίνει και θα το αποτιμούσαν με τον ίδιο τρόπο. Εσείς το θεωρείτε «τρομερό» ή «φρικτό»- πιστεύετε πως δεν πρέπει να είναι τόσο κακό όσο είναι – κι έτσι υποφέρετε. Όμως, σύμφωνα με την αντικρουόμενη πεποίθησή σας, δεν πρέπει να είναι όπως πραγματικά το βλέπετε να είναι. Τι παράδοξο! Τι κάνετε γι’ αυτό;

Είναι Αποτελεσματικός ο Διαλογισμός;

Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, πως πρόκειται να πάτε σε μια σημαντική συνέντευξη για δουλειά και σκέφτεστε ότι πρέπει να επιτύχετε, διαφορετικά θα είναι τρομερό και θα είστε ένα ανίκανο άτομο που ποτέ δεν θα επιτύχει σε σημαντικές συνεντεύξεις. Είναι οι πεποιθήσεις σας σχετικά με την αποτυχία στη συνέντευξη ακριβείς; Πιθανότατα όχι: είναι υπερβολικές, καταστροφολοyικές πεποιθήσεις. Δεν έχει σημασία- τις πιστεύετε, κι έτσι πανικοβάλλετε τον εαυτό σας σχετικά με την επικείμενη συνέντευξη. Θεωρείτε πως κυριολεκτικά κρίνεται ολόκληρη η ζωή σας από την έκβασή της.
Για να κατευνάσετε την ανησυχία σας, επιλέγετε να διαλογιστείτε – μια τεχνική που ανακαλύφθηκε στην Ασία πριν χιλιάδες χρόνια. Επιλέγετε λοιπόν μία από τις πολλές τεχνικές διαλογισμού:
Απαγγέλλετε ένα μάντρα, ξανά και ξανά – όπως το «Ομ, ομ, ομ» ή «Γαλήνη, γαλήνη, γαλήνη». Εστιάζετε πραγματικά στη λέξη και δεν επιτρέπετε σε τίποτα άλλο να μπει μέσα στο νου σας. Συνεχίζετε επί δέκα ή είκοσι λεπτά. Ορίστε! Αποκλείετε από το νου σας άλλες σκέψεις, ανησυχητικές σκέψεις, και σύντομα παύετε να ανησυχείτε. Οι λέξεις «Ομ» ή «Γαλήνη» έχουν αντικαταστήσει τη σκέψη: «Θα είναι απαίσιο, φρικτό, αν αποτύχω στη συνέντευξη! Θα είμαι πάντα ένα ανίκανο άτομο!»

Διαλογίζεστε εκπαιδεύοντας τον εαυτό σας να παρακολουθεί απλώς τις σκέψεις -όποιες κι αν είναι αυτές- και να τις παρατηρεί, χωρίς όμως να τις αξιολογεί. Εστιάζετε την προσοχή σας στις σκέψεις σας. «Σκέφτομαι τη συνέντευξη. Τη βλέπω στο νου μου. Απαντώ στις ερωτήσεις που μου κάνουν. Αναλογίζομαι τα πλεονεκτήματα της θέσης. Διαπιστώνω πως είναι διαφορετική από την τελευταία μου εργασία…» Παρακολουθείτε, παρακολουθείτε με προσοχή όσα σκέφτεστε, όμως δεν αξιολογείτε ή εκτιμάτε τις σκέψεις σας ή το αποτέλεσμα που προβλέπετε σε ό,τι αφορά τη συνέντευξη. Απλώς παρατηρείτε. Αν εκπαιδεύσετε τον εαυτό σας κατ’ αυτόν τον τρόπο -και είναι δύσκολο!- θα μεταστρέψετε την προσοχή σας από το να αξιολογείτε στο να παρατηρείτε και έτσι (έστω προσωρινά) θα είναι σχεδόν αδύνατο να ανησυχείτε.

Διαλογίζεστε εστιάζοντας την προσοχή σας μόνο πάνω στην αναπνοή σας, στην αναπνοή σας, στην αναπνοή σας. Δεν αξιολογείτε το πώς αναπνέετε ή το πώς εστιάζετε στην αναπνοή. Συνεχίζετε να συγκεντρώνεστε στην αναπνοή σας — ή σε οτιδήποτε άλλο εκτός από το να ανησυχείτε σχετικά με τη συνέντευξη και την έκβασή της.

Αν διαλογίζεστε —ή εστιάζετε την προσοχή σας— με οποιονδήποτε από αυτούς τους τρόπους, ή χρησιμοποιείτε μία από τις πολλές τεχνικές διαλογισμού (εστίασης), δεν θα σκέφτεστε την πιθανή έκβαση της συνέντευξης, δεν θα την αξιολογήσετε ως κάτι κακό, θα σκέφτεστε διαφορετικά πράγματα και συνεπώς δεν θα ανησυχείτε συνεχώς για τη συνέντευξη (ή για οτιδήποτε άλλο). Γιατί; Επειδή ο νους σας φυσιολογικά προσηλώνεται μόνο σε ένα πράγμα κάθε φορά — ειδικά στην καταστροφολογία. Όταν λοιπόν συγκεντρώνεστε σε οτιδήποτε άλλο, θα σταματήσετε (προσωρινά!) να ανησυχείτε. Ναι, αν πραγματικά, πραγματικά εστιάσετε σε αυτό το κάτι άλλο. Φυσικά, θα μπορούσατε να εστιάσετε όχι στη «φρίκη» τού να δώσετε μια κακή συνέντευξη, αλλά σε αρκετά άλλα «φρικτά ενδεχόμενα» — όπως το να δώσετε μια επιτυχημένη συνέντευξη, να πάρετε τη θέση και μετά να αποτύχετε στην άσκηση των καθηκόντων σας. Τότε θα ανησυχείτε για κάτι άλλο — όχι όμως για τη συνέντευξη.

Αν ο διαλογισμός είναι αποτελεσματικός —και ίσως υπάρχουν ανά τους αιώνες εκατομμύρια περιπτώσεις κατά τις οποίες πέτυχε να αποτρέψει την καταστροφολογία— τότε γιατί να μην προχωρήσετε στα άκρα «στο πλαίσιο της λογικής» και να μην αναγκάσετε τον εαυτό σας να μη σκέφτεται τίποτα. Γιατί να μην έχετε καμία σκέψη;

Αυτό δεν είναι τόσο εύκολο. Ο ανθρώπινος νους, ακόμα και όταν κοιμάται σκέφτεται συνεχώς. Όταν δεν έχετε συνείδηση τού ότι σκέφτεστε ο νους εξακολουθεί να σκέφτεται. Επομένως, είναι εφικτό, έστω για λίγα δευτερόλεπτα, να μην σκέφτεστε — εφικτό, αλλά όχι εύκολο. Μπορείτε λοιπόν να εφαρμόσετε το διαλογισμό της «μη-σκέψης», αν και όχι για πολύ. Μην ξεχνάτε πως, για να συγκεντρωθείτε με προσήλωση σε κάτι ή για να διαλογιστείτε πάνω στη μη-συγκέντρωση, και πάλι απαιτείται σκέψη. Το να θέλετε να μην έχετε θέληση απαιτεί κάποια σκέψη. Το να επιθυμείτε να μην έχετε επιθυμίες, αποτελεί επιθυμία. Ίσως μπορείτε να σκεφτείτε τον εαυτό σας σε μια κατάσταση μη-συνειδητότητας – αν αυτό πραγματικά ισοδυναμεί με τη μη-σκέψη— όμως όχι για πολύ. Μετά, επιστρέφετε και πάλι σε κάποιο είδος σκέψης. Γιατί; Επειδή αυτό συμβαίνει πάντα.

Επιπλέον, το να φτάσετε σε μια κατάσταση «μη-νου», αν πραγματικά μπορείτε να το κάνετε, είναι εντελώς πρόσκαιρο διαρκεί και η χαλάρωση που επέρχεται στην κατάσταση αυτή εξασθενεί. Αυτό είναι το πρόβλημα με τις περισσότερες τεχνικές διαλογισμού. Έχουν αποτέλεσμα — για λίγο. Σχεδόν πάντα, αν τις χρησιμοποιήσουμε για να ανακόψουμε την πορεία μιας αγχωτικής ιδέας —όπως: «Πρέπει να πετύχω σε αυτή την εργασία και θα είναι απαίσιο, αν δεν τα καταφέρω»— πραγματικά τη σταματούν, αλλά προσωρινά. Όμως σπάνια σας βοηθούν να τη μεταβάλετε μόνιμα. Είναι απόλυτα βέβαιο πως θα επιστρέψει για να σας στοιχειώσει. Επομένως, πραγματικά νιώθετε καλά, αλλά είναι ελάχιστα πιθανό να γίνετε καλά.

Χαλάρωση; Άσκηση; Χόμπι;

Το ίδιο ισχύει και για άλλες μεθόδους νοητικής απόσπασης: τη σωματική χαλάρωση, την κοινωνική συναναστροφή την άσκηση, τις απολαύσεις. Το να ασχοληθείτε με μια ενδιαφέρουσα δραστηριότητα που θα σας απορροφήσει είναι μία από τις καλύτερες μεθόδους την οποία ο Rοbert Haper κι εγώ προτείνουμε στο βιβλίο μας Οδηγός για μια Ορθολογική Ζωή (Α Guide to Rational Living, 1997). Όλες αυτές οι μέθοδοι έχουν από μόνες τους αξία και αρετές. Η σωματική χαλάρωση σας δείχνει πώς μπορείτε να ηρεμήσετε και να αναζωογονήσετε το σώμα σας. Η κοινωνική συναναστροφή προσθέτει στη ζωή σας. Η άσκηση ενισχύει την υγεία σας. Οι απολαύσεις φυσικά σας προσφέρουν χαρά. Μια ενδιαφέρουσα δραστηριότητα που σας απορροφά σας βοηθά να καλλιεργήσετε, να αναπτύξετε και να επιτύχετε μακροπρόθεσμα οφέλη. Όλες αυτές οι μέθοδοι μπορεί να αποδειχθούν πολύτιμες για σας. Οπωσδήποτε πειραματιστείτε με αυτές και απολαύστε τες συχνά.

Σας βοηθούν να γίνετε καλά; Σπάνια. ‘Η, έστω, μόνο περιστασιακά. Διότι μπορεί να προϋποθέτουν το να μεταβάλετε τη θεμελιώδη κοσμοθεωρία ή φιλοσοφία σας – όπως ακριβώς και σε μερικές μορφές διαλογισμού. ‘Η, ακόμα και στην περίπτωση που οι περισπασμοί σας είναι κυρίως σωματικοί -όπως με την τεχνική της Προοδευτικής (Μυϊκής) Χαλάρωσης του Jacobson και πάλι περιλαμβάνουν σκέψη, όπως το να εστιάζεστε στη χαλάρωση των μυών σας – και ίσως οδηγήσουν σε κάποια σχετική γνωστική διεργασία ή επίγνωση, όπως το να εκτιμήσετε σε μεγάλο βαθμό τη σκέψη σας και να επιδιώξετε να τη χρησιμοποιήσετε με άλλους τρόπους. Στο βιβλίο αυτό θα επισημαίνω συνεχώς πως, επειδή είστε μοναδικά ανθρώπινα πλάσματα, μπορείτε να σκέφτεστε τις σκέψεις σας και να σκέφτεστε για το ότι σκέφτεστε τις σκέψεις σας – και συχνά το κάνετε.

Επομένως, η νοητική απόσπαση μπορεί να οδηγήσει σε μια μόνιμη αλλαγή στη φιλοσοφία σας και σε σημαντική ψυχολογική ανάταση. Όμως συνήθως δεν συμβαίνει αυτά. Για αρκετούς λόγους:
Δεν προσδίδει έμφαση στη μεταβολή των θεμελιωδών στάσεών σας – των απαιτήσεών σας πως πρέπει να τα πάτε καλά, πως δεν είστε «καθόλου, μα καθόλου άξιοι» όταν δεν τα καταφέρνετε, και πως είναι «τρομερό» όταν δεν αποκτάτε όσα σφοδρά επιθυμείτε.

Σταματά την αναστάτωσή σας -δημιουργώντας γαλήνη μόνο για λίγο- και δεν σας εμποδίζει να επιστρέψετε δυναμικά σε αυτήν.

Συχνά σας βοηθά να νιώσετε καλά και να χαλαρώσετε τόσο γρήγορα ώστε δεν έχετε ισχυρό κίνητρο για να διακρίνετε και να αντιμετωπίσετε τους τρόπους σκέψης και τα συναισθήματα που σας αναστατώνουν. Μάλλον το αντίθετο!

Σας απορροφά και αποσπά ενέργεια και χρόνο από την προσπάθειά σας να αντιταχθείτε στις στάσεις που σας οδηγούν στη νεύρωση.

Έχει βραχυπρόθεσμα οφέλη που, όταν εξασθενήσουν, μπορεί να οδηγήσουν σε απότομη προσγείωση στην πραγματικότητα, και συνεπώς μπορεί να σας ωθήσουν να εγκαταλείψετε εναλλακτικές και ίσως καλύτερες μορφές αυτοβοήθειας.

Και τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως πολλές καλές τεχνικές όπως η νοητική απόσπαση, προσφέρουν ανακούφιση, έχουν γρήγορα αποτελέσματα και ίσως πραγματικά παρεμποδίζουν το να γίνετε μόνιμα καλά και να μείνετε καλά.

Οι δυνατότητες που δεν πραγματώνονται μετατρέπονται σε θλίψη

Τα Δέκα Πράγματα για τα Οποία Μετανιώνει ο Άνθρωπος:

1. Φτάνεις στη στερνή σου μέρα με το υπέροχο τραγούδι της ζωής σου θαμμένο στη σιωπή μέσα σου.

2. Φτάνεις στη στερνή σου μέρα χωρίς να έχεις βιώσει ποτέ τη φυσική δύναμη που κρύβεις μέσα σου και που θα σε έκανε σπουδαίο στη δουλειά σου και θα σε οδηγούσε να πετύχεις σπουδαία πράγματα.

3. Φτάνεις στη στερνή σου μέρα συνειδητοποιώντας ότι ποτέ σου δεν ενέπνευσες κάποιον άλλο με το παράδειγμά σου.

4. Φτάνεις στη στερνή σου μέρα γεμάτος θλίψη από τη συνειδητοποίηση ότι ποτέ σου δεν πήρες την ευθύνη ενός μεγάλου ρίσκου, κι έτσι δεν είχες την ανταμοιβή μιας μεγάλης επιτυχίας.

5. Φτάνεις στη στερνή σου μέρα καταλαβαίνοντας πως έχασες την ευκαιρία να αντικρίσεις τη λάμψη της υπεροχής, επειδή πίστεψες στο ψέμα πως ήσουν γεννημένος για τη μετριότητα.

6. Φτάνεις στη στερνή σου μέρα και νιώθεις την καρδιά σου να ραγίζει γιατί ποτέ δεν έμαθες πώς να μεταμορφώνεις τις αντιξοότητες σε νίκες και το μολυβί σε χρυσό.

7. Φτάνεις στη στερνή σου μέρα μετανιώνοντας που λησμόνησες ότι το νόημα της εργασίας είναι να είσαι χρήσιμος στους άλλους και όχι αποκλειστικά και μόνο στον εαυτό σου.

8. Φτάνεις στη στερνή σου μέρα με την επίγνωση πως κατέληξες να ζήσεις τη ζωή που οι κοινωνικές συμβάσεις σε δίδαξαν να θέλεις, αντί για τη ζωή που ο ίδιος πραγματικά επιθυμούσες.

9. Φτάνεις στη στερνή σου μέρα και καταλαβαίνεις ότι ποτέ σου δεν πραγμάτωσες τον καλύτερο εαυτό σου ούτε καν άγγιξες τη διάνοια που ήσουν προορισμένος να φτάσεις.

10. Φτάνεις στη στερνή σου μέρα και ανακαλύπτεις πως θα μπορούσες να ήσουν ένας ηγέτης στη ζωή και να άφηνες πίσω σου τον κόσμο καλύτερο από ό,τι τον βρήκες. Όμως αρνήθηκες να δεχτείς την αποστολή γιατί φοβόσουν. Κι έτσι, απέτυχες. Και σπατάλησες μια ζωή.

Μπορούσα να συνεχίσω να ζω με τον ίδιο τρόπο που ζούσα τα τελευταία χρόνια: γλιστρώντας αθόρυβα μέσα από τη ζωή και υποκύπτοντας στην κατάρα της μικρής, καθημερινής αμέλειας. Κι αν το έκανα αυτό, θα κατέληγα κάποια στιγμή στον πρώτο τάφο, σε μια σπαταλημένη ζωή, στο πικρό τίμημα που αναγραφόταν πάνω στην πλάκα από σχιστόλιθο. Ή να διαλέξω τον άλλο δρόμο, τον ανηφορικό, που οδηγεί ψηλά. Μπορούσα να σταθώ στα πόδια μου και να αγωνιστώ για ευθύνη, τελειότητα και ενθουσιασμό στη δουλειά και τη ζωή μου. Μπορούσα να ξεκινήσω να είμαι ένας Ηγέτης Δίχως Τίτλο και να διεκδικήσω τις ανταμοιβές που ήταν γραμμένες πάνω στη χρυσή πλάκα. Η μία επιλογή θα με οδηγούσε σε μια ζωντανή κόλαση. Η άλλη, θα με οδηγούσε στο μέρος των ονείρων μου. Ήξερα, λοιπόν, ποια επιλογή θα έκανα.

Έξεστι Κλαζομενίοις ασχημονείν (=Συνηθίζεται στους Κλαζομένιους να διαπράττουν απρέπειες)

Έξεστι Κλαζομενίοις ασχημονείν είναι έκφραση που χρησιμοποιείται για να δηλώσει «υποτιμητικά και απαξιωτικά για κάποιον ότι είναι γνωστός για την απρεπή συμπεριφορά του, ότι δηλ. η απρέπειά του είναι σύνηθες γνώρισμα του χαρακτήρα του, ότι η απρέπεια είναι αναμενόμενη από αυτόν.» Η φράση έγινε παροιμιώδης έκφραση και χρησιμοποιείται σήμερα για να «χαρακτηρίσει τη ροπή κάποιου ανθρώπου στην ασχημοσύνη (απρέπεια, ακοσμία)», την έκφραση περιφρόνησης για ανθρώπους τέτοιας ποιότητας από τους οποίους είναι αναμενόμενη απρεπής συμπεριφορά.

Μετάφραση αρχαίου κειμένου (όπως παραδίδεται από τον Κλαύδιο Αιλιανό συγγραφέα του 2ου μ.Χ. αιώνα, στο έργο του Ποικίλη Ιστορία)

Σχετικά με τους θρόνους των Εφόρων στη Σπάρτη που μαυρίστηκαν.

Κάποιοι από τους Κλαζομένιους, όταν έφτασαν στην Σπάρτη, με ύβρη και αλαζονεία αντιμετώπισαν τους θρόνους των εφόρων, όπου αυτοί συνήθιζαν να κάθονται και να αποφασίζουν και για τα θέματα της πολιτείας να διατάσσουν, αλλά και αυτούς τους θρόνους καταμαύρισαν. Όταν δε το έμαθαν οι έφοροι, δεν αγανάκτησαν, αλλά αφού κάλεσαν τον δημόσιο κήρυκα, τον πρόσταξαν να διακηρύξει δημοσίως αυτό το θαυμαστό «συνηθίζεται στους Κλαζομένιους να διαπράττουν απρέπειες.»

Ανάλυση

Η εκτίμηση για αυτή την ιστορία είναι ότι οι Έφοροι της Σπάρτης, γνωρίζοντας ότι οι Κλαζομένιοι ήταν σύμμαχοι, δε θέλησαν να τους τιμωρήσουν για να μη διαταράξουν τη σχέση τους με την αποικία των Κλαζομενών της Μικράς Ασίας (κοντά στη Σμύρνη), αλλά ούτε και θέλησαν να επιτρέψουν αυτή την αυθαιρεσία χωρίς να δράσουν. Με την ανακοίνωση αυτή αφενός πέτυχαν να δείξουν στους Σπαρτιάτες ότι η συμπεριφορά των Κλαζομενίων ήταν μόνο κατ’ εξαίρεση αποδεκτή και αφετέρου να υποδείξουν την έντονη ενόχλησή τους στους Κλαζομενίους και να τους επιτιμήσουν για το χαρακτήρα τους.

Η ανάγκη της επικράτησης σε μια αντιπαράθεση

Ο Σοπενχάουερ αναφέρει: «Κάποιος μπορεί να έχει αντικειμενικά δίκιο και εν τούτοις οι ακροατές, ή και ο ίδιος ακόμη, να σχηματίσουν την εντύπωση ότι υστερεί». Έτσι, είναι χρήσιμο να γνωρίζει κανείς πώς να επικρατεί σε μια αντιπαράθεση όταν το δίκιο είναι με το μέρος του αλλά δεν έχει ισχυρά επιχειρήματα. Η ίδια όμως ικανότητα μπορεί να του επιτρέψει να υπερισχύσει ακόμη κι όταν έχει άδικο.

Πως είναι άραγε δυνατόν να επιχειρηματολογεί κανείς με στόχο την επικράτηση του ανεξάρτητα από την αλήθεια; «Η απάντηση είναι απλή» υποστηρίζει ο Σοπενχάουερ. Πρόκειται για την «εγγενή ποταπότητα της ανθρώπινης φύσης». Απορρέει από μια «έμφυτη ματαιοδοξία» και από το γεγονός ότι οι άνθρωποι, αντί να σκέπτονται πριν μιλήσουν, είναι φλύαροι και ανειλικρινείς· σπεύδουν να υιοθετήσουν μια άποψη, την οποία στη συνέχεια υπερασπίζονται από πείσμα και εγωισμό, χωρίς να γνωρίζουν αν είναι σωστή ή λανθασμένη. Η ματαιοδοξία πάντοτε υπερτερεί της αλήθειας.

Ωστόσο συμπληρώνει ο Σοπενχάουερ, «είναι ανάγκη να σημειωθεί κάτι ακόμα σχετικά με αυτή την ανειλικρίνεια και την εμμονή μας σε απόψεις που ακόμα κι εμείς οι ίδιοι κρίνουμε εσφαλμένες» - αυτή τη φορά για κάποιον άλλο λόγο, για τον οποίο ο Σοπενχάουερ είναι βέβαιο ότι μιλά σοβαρά. Συμβαίνει πολλές φορές να πιστεύει κανείς αρχικά πως έχει δίκιο, στη συνέχεια όμως η πεποίθησή του αυτή να κλονίζεται από τη δύναμη των επιχειρημάτων του αντιπάλου του, για να ανακαλύψει τελικά, σε εύθετο χρόνο, ότι είχε πράγματι δίκιο εξαρχής. Οπότε είναι χρήσιμο να εμμένει κανείς στις απόψεις του. «Έτσι» υπογραμμίζει ο Σοπενχάουερ «η αδυναμία της σκέψης μας συμπληρώνει τη διαστροφή της βούλησής μας».

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (4.29.7-4.30.6)

[4.29.7] Ὑπὸ δὲ τὴν ἕω παραγγέλλει στρατιώτῃ ἑκάστῳ κόπτειν χάρακας ἑκατὸν κατ᾽ ἄνδρα. καὶ οὗτοι κεκομμένοι ἦσαν καὶ αὐτὸς ἐχώννυεν ἀρξάμενος ἀπὸ τῆς κορυφῆς τοῦ λόφου, ἵνα ἐστρατοπεδευκότες ἦσαν, ὡς ἐπὶ τὴν πέτραν χῶμα μέγα, ἔνθεν τοξεύματά τε ἂν ἐξικνεῖσθαι ἐς τοὺς προμαχομένους [δυνατὰ] αὐτῷ ἐφαίνετο καὶ ἀπὸ μηχανῶν βέλη ἀφιέμενα· καὶ ἐχώννυον αὐτῷ πᾶς τις ἀντιλαμβανόμενος τοῦ ἔργου· καὶ αὐτὸς ἐφειστήκει θεατὴς καὶ ἐπαινέτης τοῦ ξὺν προθυμίᾳ περαινομένου, κολαστὴς δὲ τοῦ ἐν τῷ παραχρῆμα ἐκλιποῦς.

[4.30.1] Τῇ μὲν δὴ πρώτῃ ἡμέρᾳ ὡς ἐπὶ στάδιον ἔχωσεν αὐτῷ ὁ στρατός. ἐς δὲ τὴν ὑστεραίαν οἵ τε σφενδονῆται σφενδονῶντες ἐς τοὺς Ἰνδοὺς ἐκ τοῦ ἤδη κεχωσμένου καὶ ἀπὸ τῶν μηχανῶν βέλη ἀφιέμενα ἀνέστελλε τῶν Ἰνδῶν τὰς ἐκδρομὰς τὰς ἐπὶ τοὺς χωννύοντας. καὶ ἐχώννυτο αὐτῷ ἐς τρεῖς ἡμέρας ξυνεχῶς τὸ χωρίον. τῇ τετάρτῃ δὲ βιασάμενοι τῶν Μακεδόνων οὐ πολλοὶ κατέσχον ὀλίγον γήλοφον ἰσόπεδον τῇ πέτρᾳ. καὶ Ἀλέξανδρος οὐδέν τι ἐλινύων ἐπῆγε τὸ χῶμα ξυνάψαι ἐθέλων τὸ χωννύμενον τῷ γηλόφῳ, ὅντινα οἱ ὀλίγοι αὐτῷ ἤδη κατεῖχον.
[4.30.2] Οἱ δὲ Ἰνδοὶ πρός τε τὴν ἀδιήγητον τόλμαν τῶν ἐς τὸν γήλοφον βιασαμένων Μακεδόνων ἐκπλαγέντες καὶ τὸ χῶμα ξυνάπτον ἤδη ὁρῶντες, τοῦ μὲν ἀπομάχεσθαι ἔτι ἀπείχοντο, πέμψαντες δὲ κήρυκας σφῶν παρὰ Ἀλέξανδρον ἐθέλειν ἔφασκον ἐνδοῦναι τὴν πέτραν, εἴ σφισι σπένδοιτο. γνώμην δὲ ἐπεποίηντο ἐν τῷ ἔτι διαμέλλοντι τῶν σπονδῶν διαγαγόντες τὴν ἡμέραν νυκτὸς ὡς ἕκαστοι διασκεδάννυσθαι ἐπὶ τὰ σφέτερα ἤθη. [4.30.3] καὶ τοῦτο ὡς ἐπύθετο Ἀλέξανδρος, ἐνδίδωσιν αὐτοῖς χρόνον τε ἐς τὴν ἀποχώρησιν καὶ τῆς φυλακῆς τὴν κύκλωσιν τὴν πάντῃ ἀφελεῖν. καὶ αὐτὸς ἔμενεν ἔστε ἤρξαντο τῆς ἀποχωρήσεως· καὶ ἐν τούτῳ ἀναλαβὼν τῶν σωματοφυλάκων καὶ τῶν ὑπασπιστῶν ἐς ἑπτακοσίους κατὰ τὸ ἐκλελειμμένον τῆς πέτρας ἀνέρχεται ἐς αὐτὴν πρῶτος, καὶ οἱ Μακεδόνες ἄλλος ἄλλῃ ἀνιμῶντες ἀλλήλους ἀνῄεσαν. [4.30.4] καὶ οὗτοι ἐπὶ τοὺς ἀποχωροῦντας τῶν βαρβάρων τραπόμενοι ἀπὸ ξυνθήματος, πολλοὺς μὲν αὐτῶν ἐν τῇ φυγῇ ἀπέκτειναν, οἱ δὲ καὶ πεφοβημένως ἀποχωροῦντες κατὰ τῶν κρημνῶν ῥίψαντες σφᾶς ἀπέθανον. εἴχετό τε Ἀλεξάνδρῳ ἡ πέτρα ἡ τῷ Ἡρακλεῖ ἄπορος γενομένη καὶ ἔθυεν ἐπ᾽ αὐτῇ Ἀλέξανδρος καὶ κατεσκεύασε φρούριον, παραδοὺς Σισικόττῳ ἐπιμελεῖσθαι τῆς φρουρᾶς, ὃς ἐξ Ἰνδῶν μὲν πάλαι ηὐτομολήκει ἐς Βάκτρα παρὰ Βῆσσον, Ἀλεξάνδρου δὲ κατασχόντος τὴν χώραν τὴν Βακτρίαν ξυνεστράτευέ τε αὐτῷ καὶ πιστὸς ἐς τὰ μάλιστα ἐφαίνετο.
[4.30.5] Ἄρας δ᾽ ἐκ τῆς πέτρας ἐς τὴν Ἀσσακηνῶν χώραν ἐμβάλλει. Τὸν γὰρ ἀδελφὸν τὸν Ἀσσακάνου ἐξηγγέλλετο τούς τε ἐλέφαντας ἔχοντα καὶ τῶν προσχώρων βαρβάρων πολλοὺς ξυμπεφευγέναι ἐς τὰ ταύτῃ ὄρη. καὶ ἀφικόμενος ἐς Δύρτα πόλιν τῶν μὲν ‹ἐν›οικούντων οὐδένα καταλαμβάνει οὐδὲ ἐν τῇ χώρᾳ τῇ πρὸς τῇ πόλει· ἐς δὲ τὴν ὑστεραίαν Νέαρχόν τε καὶ Ἀντίοχον τοὺς χιλιάρχους τῶν ὑπασπιστῶν ἐκπέμπει· [4.30.6] καὶ Νεάρχῳ μὲν τοὺς Ἀγριᾶνας τοὺς ψιλοὺς ἄγειν ἔδωκεν, Ἀντιόχῳ δὲ τήν τε αὑτοῦ χιλιαρχίαν καὶ δύο ἐπὶ ταύτῃ ἄλλας. ἐστέλλοντο δὲ τά τε χωρία κατοψόμενοι καὶ εἴ πού τινας τῶν βαρβάρων ξυλλαβεῖν ἐς ἔλεγχον τῶν κατὰ τὴν χώραν, τῶν τε ἄλλων καὶ μάλιστα δὴ τὰ ἀμφὶ τοὺς ἐλέφαντας ἔμελεν αὐτῷ μαθεῖν.

***

[4.29.7] Την αυγή της επόμενης μέρας παράγγειλε ο Αλέξανδρος στον κάθε στρατιώτη του να κόψει από εκατό πασσάλους ο καθένας. Κόπηκαν οι πάσσαλοι και άρχισε ο Αλέξανδρος να κατασκευάζει ένα μεγάλο πρόχωμα κάνοντας αρχή από την κορυφή του λόφου, όπου είχαν στρατοπεδεύσει οι άνδρες του, μέχρι τον βράχο. Νόμιζε ότι από το πρόχωμα μπορούσαν να φθάσουν τους υπερασπιστές του βράχου τα τοξεύματα και τα βλήματα που έριχναν οι πολιορκητικές μηχανές του. Όλοι οι άνδρες του καταπιάσθηκαν με την κατασκευή του προχώματος. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος επιστατούσε το έργο· παρατηρούσε και επαινούσε όσους τέλειωναν με προθυμία τη δουλειά και τιμωρούσε αμέσως όσους την παραμελούσαν.
[4.30.1] Την πρώτη μέρα, λοιπόν, ο στρατός του έκανε επίχωση σε μήκος ενός σταδίου. Την επομένη οι σφενδονήτες του έριχναν βλήματα στους Ινδούς από το κατασκευασμένο ήδη μέρος του προχώματος και οι μηχανές του έριχναν βέλη που συγκρατούσαν τις επιδρομές των Ινδών εναντίον εκείνων που έκαναν την επίχωση. Επί τρεις μέρες γινόταν συνεχώς η επίχωση της τοποθεσίας. Την τέταρτη μέρα λίγοι Μακεδόνες κατέλαβαν με έφοδο ένα μικρό λόφο που είχε το ίδιο ύψος με τον βράχο. Χωρίς καμία αργοπορία ο Αλέξανδρος επεξέτεινε το πρόχωμα θέλοντας να το ενώσει με τον λόφο που κατείχαν πλέον οι λίγοι στρατιώτες του.
[4.30.2] Οι Ινδοί, επειδή τρόμαξαν από την απερίγραπτη τόλμη των Μακεδόνων, που κυρίευσαν με έφοδο τον λόφο, και έβλεπαν να ενώνεται πλέον το πρόχωμα με τον λόφο, σταμάτησαν να πολεμούν. Έστειλαν κήρυκες στον Αλέξανδρο και έλεγαν ότι ήταν πρόθυμοι να παραδώσουν τον βράχο, αν έρχονταν σε συμφωνία. Είχαν όμως λάβει την απόφαση να περάσουν τη μέρα καθυστερώντας με τη σύναψη της συμφωνίας και να διασκορπισθούν κατά τη διάρκεια της νύχτας ο καθένας στον τόπο του. [4.30.3] Όταν το πληροφορήθηκε ο Αλέξανδρος, τους έδωσε αρκετό χρόνο για να αποχωρήσουν αποσύροντας τελείως τους φρουρούς που τους είχαν κυκλώσει από όλες τις μεριές. Περίμενε ο ίδιος ώσπου να αρχίσει η αποχώρηση και τότε πήρε μαζί του επτακόσιους περίπου σωματοφύλακες και τους υπασπιστές του και ανέβηκε πρώτος στον βράχο από εκεί που είχε εγκαταλειφθεί. Οι Μακεδόνες τράβηξαν ο ένας τον άλλο και ανέβηκαν από διαφορετικά σημεία. [4.30.4] Όταν δόθηκε το σύνθημα, στράφηκαν εναντίον των βαρβάρων που αποχωρούσαν. Σκότωσαν πολλούς από αυτούς κατά τη φυγή, ενώ άλλοι, καθώς αποχωρούσαν πανικόβλητοι, ρίχθηκαν στους γκρεμούς και σκοτώθηκαν. Έτσι ο Αλέξανδρος κατέλαβε τον βράχο, που δεν είχε κατορθώσει να καταλάβει ο Ηρακλής. Πρόσφερε θυσία επάνω στον βράχο και κατασκεύασε φρούριο, του οποίου τη φρούρηση ανέθεσε στον Σισίκοττο. Αυτός είχε προ καιρού εγκαταλείψει τους Ινδούς και είχε προσχωρήσει στον Βήσσο, στα Βάκτρα, από τότε όμως που κυρίευσε ο Αλέξανδρος την Βακτριανή, εκστράτευε μαζί του και φαινόταν πολύ έμπιστος.
[4.30.5] Ο Αλέξανδρος κίνησε από τον βράχο της Αόρνου και εισέβαλε στη χώρα των Ασσακηνών, γιατί τον πληροφόρησαν ότι ο αδελφός του Ασσακάνου είχε καταφύγει στα βουνά της περιοχής έχοντας μαζί του τους ελέφαντες και πολλούς γειτονικούς βαρβάρους. Και φθάνοντας στην πόλη Δύρτα δεν βρήκε κανένα από τους κατοίκους της σε αυτήν ούτε στην ύπαιθρο χώρα που ήταν κοντά στην πόλη. Την επομένη έστειλε τον Νέαρχο και τον Αντίοχο, που ήταν χιλίαρχοι των υπασπιστών. [4.30.6] Ανέθεσε στον Νέαρχο να οδηγεί τους ελαφρά οπλισμένους Αγριάνες και στον Αντίοχο τη δική του χιλιαρχία και εκτός από αυτήν άλλες δύο. Σκοπός της αποστολής τους ήταν να κατασκοπεύσουν τα μέρη εκείνα, να συλλάβουν, αν βρουν κάπου μερικούς βαρβάρους, και να τους ανακρίνουν για την κατάσταση της περιοχής τους. Ενδιαφερόταν να μάθει και για άλλα βέβαια πράγματα, προ πάντων όμως για τους ελέφαντες.