Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΠΛΑΤΩΝ - Τίμαιος 24d6-25d6

Ο μύθος της Ατλαντίδας

Στον Τίμαιο, ένα από τα τελευταία έργα του Πλάτωνα, που άσκησε τεράστια επίδραση κατά τον Μεσαίωνα και μέχρι τους Νεότερους Χρόνους, εκτίθεται η πλατωνική κοσμολογία, η δημιουργία δηλαδή του κόσμου, του ανθρώπου και των άλλων ζωντανών οργανισμών από τον δημιουργό, τον θείο "τεχνίτη". Στον σύντομο διάλογο που υπάρχει στην αρχή τον έργου λαμβάνουν μέρος εκτός του Σωκράτη ο (άγνωστος από άλλες πηγές) Τίμαιος από τους Λοκρούς της Κάτω Ιταλίας, ο οποίος εκθέτει αργότερα στον λόγο τον την κοσμολογική θεωρία, ο συντηρητικός Αθηναίος πολιτικός Κριτίας και ο γνωστός από την εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία στρατηγός των Συρακοσίων Ερμοκράτης. Πριν από τον λόγο του Τίμαιου, ο Κριτίας αφηγείται τον περίφημο μύθο της Ατλαντίδας, όπως -υποτίθεται- τον είχε ακούσει ο Σόλων από Αιγύπτιους ιερείς, οι οποίοι πάλι τον γνώριζαν, επειδή ήταν καταγραμμένος στις ιερές γραφές τους. Πρόκειται για τον ίδιο μύθο που ο Πλάτων αφηγείται εκτενέστερα στον Κριτία. Τα εξιστορούμενα συμβάντα εκτυλίσσονται 9.000 χρόνια πριν από την εποχή του Σόλωνα, όταν μια άλλη, αρχέγονη Αθήνα, απέκρουσε την επίθεση του πανίσχυρου νησιού του Ατλαντικού, της Ατλαντίδας. Αν λάβει κανείς υπόψη του ότι το αρχέγονο αυτό κράτος της Αθήνας έμοιαζε εμφανώς με την Αθήνα των Περσικών πολέμων και διέφερε εντελώς από τη σύγχρονη τον Πλάτωνα ναυτική Αθήνα, αντιλαμβάνεται εύκολα το πολιτικό περιεχόμενο του μύθου. Στο απόσπασμα που ακολουθεί, ο Αιγύπτιος ιερέας, αφού έχει αφηγηθεί τα σχετικά με την αρχέγονη Αθήνα, περιγράφει την Ατλαντίδα, τη σύγκρουση των δύο δυνάμεων και την ολοκληρωτική εξαφάνισή τους.

Τίμαιος 24d6-25d6

[24d] «… πολλὰ μὲν οὖν ὑμῶν καὶ μεγάλα ἔργα τῆς πόλεως τῇδε γεγραμμένα θαυμάζεται, [24e] πάντων μὴν ἓν ὑπερέχει μεγέθει καὶ ἀρετῇ· λέγει γὰρ τὰ γεγραμμένα ὅσην ἡ πόλις ὑμῶν ἔπαυσέν ποτε δύναμιν ὕβρει πορευομένην ἅμα ἐπὶ πᾶσαν Εὐρώπην καὶ Ἀσίαν, ἔξωθεν ὁρμηθεῖσαν ἐκ τοῦ Ἀτλαντικοῦ πελάγους. τότε γὰρ πορεύσιμον ἦν τὸ ἐκεῖ πέλαγος· νῆσον γὰρ πρὸ τοῦ στόματος εἶχεν ὃ καλεῖτε, ὥς φατε, ὑμεῖς Ἡρακλέους στήλας, ἡ δὲ νῆσος ἅμα Λιβύης ἦν καὶ Ἀσίας μείζων, ἐξ ἧς ἐπιβατὸν ἐπὶ τὰς ἄλλας νήσους τοῖς τότε ἐγίγνετο πορευομένοις, [25a] ἐκ δὲ τῶν νήσων ἐπὶ τὴν καταντικρὺ πᾶσαν ἤπειρον τὴν περὶ τὸν ἀληθινὸν ἐκεῖνον πόντον. τάδε μὲν γάρ, ὅσα ἐντὸς τοῦ στόματος οὗ λέγομεν, φαίνεται λιμὴν στενόν τινα ἔχων εἴσπλουν· ἐκεῖνο δὲ πέλαγος ὄντως ἥ τε περιέχουσα αὐτὸ γῆ παντελῶς ἀληθῶς ὀρθότατ᾽ ἂν λέγοιτο ἤπειρος. ἐν δὲ δὴ τῇ Ἀτλαντίδι νήσῳ ταύτῃ μεγάλη συνέστη καὶ θαυμαστὴ δύναμις βασιλέων, κρατοῦσα μὲν ἁπάσης τῆς νήσου, πολλῶν δὲ ἄλλων νήσων καὶ μερῶν τῆς ἠπείρου· [25b] πρὸς δὲ τούτοις ἔτι τῶν ἐντὸς τῇδε Λιβύης μὲν ἦρχον μέχρι πρὸς Αἴγυπτον, τῆς δὲ Εὐρώπης μέχρι Τυρρηνίας. αὕτη δὴ πᾶσα συναθροισθεῖσα εἰς ἓν ἡ δύναμις τόν τε παρ᾽ ὑμῖν καὶ τὸν παρ᾽ ἡμῖν καὶ τὸν ἐντὸς τοῦ στόματος πάντα τόπον μιᾷ ποτὲ ἐπεχείρησεν ὁρμῇ δουλοῦσθαι. τότε οὖν ὑμῶν, ὦ Σόλων, τῆς πόλεως ἡ δύναμις εἰς ἅπαντας ἀνθρώπους διαφανὴς ἀρετῇ τε καὶ ῥώμῃ ἐγένετο· πάντων γὰρ προστᾶσα εὐψυχίᾳ καὶ τέχναις ὅσαι κατὰ πόλεμον, [25c] τὰ μὲν τῶν Ἑλλήνων ἡγουμένη, τὰ δ᾽ αὐτὴ μονωθεῖσα ἐξ ἀνάγκης τῶν ἄλλων ἀποστάντων, ἐπὶ τοὺς ἐσχάτους ἀφικομένη κινδύνους, κρατήσασα μὲν τῶν ἐπιόντων τρόπαιον ἔστησεν, τοὺς δὲ μήπω δεδουλωμένους διεκώλυσεν δουλωθῆναι, τοὺς δ᾽ ἄλλους, ὅσοι κατοικοῦμεν ἐντὸς ὅρων Ἡρακλείων, ἀφθόνως ἅπαντας ἠλευθέρωσεν. ὑστέρῳ δὲ χρόνῳ σεισμῶν ἐξαισίων καὶ κατακλυσμῶν γενομένων, μιᾶς ἡμέρας καὶ νυκτὸς χαλεπῆς ἐπελθούσης, [25d] τό τε παρ᾽ ὑμῖν μάχιμον πᾶν ἁθρόον ἔδυ κατὰ γῆς, ἥ τε Ἀτλαντὶς νῆσος ὡσαύτως κατὰ τῆς θαλάττης δῦσα ἠφανίσθη· διὸ καὶ νῦν ἄπορον καὶ ἀδιερεύνητον γέγονεν τοὐκεῖ πέλαγος, πηλοῦ κάρτα βραχέος ἐμποδὼν ὄντος, ὃν ἡ νῆσος ἱζομένη παρέσχετο.»

***
(24) «... Τα έργα της πόλης σας ήταν πολλά και μεγάλα· τα έχουμε γραμμένα εδώ και τα θαυμάζουμε.
(e) Όμως ένα τα ξεπερνά όλα και σε μεγαλείο και σε αρετή. Τα κείμενά μας λένε πως η πόλη σας καταπόνεσε κάποτε μια δύναμη που όρμησε με αλαζονεία καταπάνω της Ευρώπης ολόκληρης και συνάμα ολόκληρης της Ασίας· ξεκινούσε απ᾽ έξω, από το Ατλαντικό πέλαγος, γιατί τότε ταξιδευότανε εκείνο το πέλαγος. Είχε ένα νησί εμπρός α­πό το στόμιό του, αυτό που ονομάζεται, καθώς λέτε, Στήλες του Ηρακλή.¹ Και το νησί ήταν μεγαλύτερο από την Ασία και τη Λιβύη² μαζί. Και οι ταξιδιώτες μπορούσαν να περάσουν από αυτό το νησί στα άλλα νησιά και από τα νησιά σ᾽ ολόκληρη την ήπειρο, [25] στην αντίπερα όχθη αυτής της πραγματικής θάλασσας. Και μέσα στο στόμιο που λέγαμε μοιάζει να είναι ένα λιμάνι με στενή είσοδο· όμως έξω από το άλλο μέρος είναι πραγματικό πέλαγος και τη στεριά που το περιστοιχίζει θα τη λέγαμε πολύ σωστά και με την κυριολεξία ήπειρο.³ Λοιπόν σ᾽ αυτό το νησί, την Ατλαντίδα, βασιλιάδες είχαν δημιουργήσει μια μεγάλη και θαυμαστή δύναμη, που κυριαρχούσε πάνω σ᾽ ολόκληρο το νησί και πολλά άλλα νησιά και μέρη της ηπείρου. Κι ακόμη κρατούσε τη Λιβύη ώς την Αίγυπτο, (b) και την Ευρώπη ώς την Τυρρηνία. Κι αυτή η δύναμη, αφού συγκεντρώθηκε σύσσωμη, επεχείρησε να υποδουλώσει με μια ορμή όλα τα μέρη σας και τα δικά μας και όσα βρίσκονται μέσα στο στόμιο. Τότε, Σόλων, φανερώθηκε σε όλους τους ανθρώπους η δύναμη της πόλης σας με την αρετή και τη ρώμη της. Γιατί ξεπέρασε όλες τις άλλες σε ψυχική αντοχή και σε πολεμική τέχνη. (c) Στην αρχή επικεφαλής των Ελλήνων, κι έπειτα, όταν οι άλλοι την εγκατέλειψαν, αναγκασμένη να πολεμήσει μόνη, αφού άγγιξε τον έσχατο κίνδυνο, νίκησε τους εισβολείς, έστησε τρόπαιο, και δεν άφησε να υποδουλωθούν αυτοί που ποτέ δεν είχαν γίνει δούλοι. Κι εμάς τους άλλους, όσοι κατοικούμε δώθε από τις Ηράκλειες Στήλες, γενναιόδωρα όλους μας ελευθέρωσε. Όμως αργότερα ήρθαν τρομεροί σεισμοί και κατακλυσμοί και μέσα σε μια μέρα και μια νύχτα φρίκης, (d) ολόκληρος ο στρατός σας βούλιαξε μονομιάς μέσα στη γη και το νησί η Ατλαντίδα βούλιαξε στη θάλασσα και αφανίστηκε. Γι᾽ αυτό και σήμερα ακόμη το πέλαγος σ᾽ εκείνα τα μέρη είναι δυσκολοταξίδευτο και ανεξερεύνητο· το εμπόδιο είναι η ρηχή λάσπη που άφησε το νησί καθώς καταποντιζότανε...»
-----------------

¹ "Στήλες του Ηρακλή" (Ἡρακλέους στῆλαι) ονομάζονταν τα δύο ακρωτήρια που σχηματίζονται στα στενά του Γιβραλτάρ.

² Λιβύη ονομαζόταν στην αρχαιότητα η Αφρική. Όπως φαίνεται, ο Πλάτων θεωρούσε την Αίγυπτο τμήμα όχι της Αφρικής αλλά της Ασίας.

³ Ο Πλάτων συνδέει μάλλον τη λέξη "ήπειρος" με τη λέξη "άπειρος".

Ο Αριστοτέλης και οι θεσμοί της εξουσίας

Με δεδομένο ότι τα πολιτεύματα αφορούν τον τρόπο διαχείρισης της εξουσίας, είναι απολύτως προφανές ότι ο ρυθμιστικός παράγοντας που καθορίζει τόσο την οργανωτική ισχύ, όσο και τις προθέσεις του πολιτεύματος είναι η δόμηση των διοικητικών αρχών, που συνιστά το θεσμικό πλαίσιο της διακυβέρνησης: «Γιατί, όπως είναι αδύνατο να υπάρξει πόλη χωρίς τις βασικές εξουσίες, έτσι είναι αδύνατο να διοικηθεί σωστά χωρίς τις εξουσίες που ρυθμίζουν την τάξη και την κοσμιότητα». (1321b 6 – 8).

Με άλλα λόγια, οτιδήποτε αφορά τη λειτουργικότητα της κοινωνίας είναι ζήτημα πολιτικής μέριμνας, δηλαδή ευθύνη της εξουσίας την οποία πρέπει να φέρει σε πέρας. Οι αγοροπωλησίες, η δημόσια και ιδιωτική περιουσία, τα ετοιμόρροπα οικοδομήματα, οι χαλασμένοι δρόμοι, η συντήρηση των τειχών, καθετί που αφορά την πόλη, είτε σε επίπεδο πρακτικής διεκπεραίωσης είτε σε επίπεδο εξασφάλισης της αρμονίας στη συνύπαρξη των πολιτών, είναι δημόσιο ζήτημα και πρέπει να εντάσσεται μέσα στο σύνολο των κανόνων που διασφαλίζουν την πολιτειακή ομαλότητα. Η πόλη που αδυνατεί να ρυθμίσει τέτοιου είδους ζητήματα αφήνοντάς τα στην ατομική βούληση, είναι η ανοργάνωτη πόλη που αναπόφευκτα θα διαλυθεί, αφού, επί της ουσίας, αφήνει τους πολίτες απροστάτευτους. Κι εδώ δε γίνεται λόγος για τον περιορισμό, αλλά για την προάσπιση της ελευθερίας μέσα στο πλαίσιο της συμβίωσης.

Με δεδομένη την αναγκαιότητα των θεσμών, ως επί μέρους εξουσίες που διασφαλίζουν τη συνύπαρξη, και με δεδομένη την πολυπλοκότητα και το πλήθος των υποθέσεων που πρέπει να διευθετηθούν, γίνεται αντιληπτή η πληθώρα των υπηρεσιών που πρέπει να στελεχωθούν προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι κοινωνικές ανάγκες.

Ο Αριστοτέλης κατονομάζει την υπηρεσία για την αγορά, που επιβλέπει τα σχετικά με τη διακίνηση των προϊόντων· την αστυνομία, που ασχολείται με τη δημόσια τάξη· τους αγρονόμους και δασονόμους, που διασφαλίζουν το νόμο στις αγροτικές και ημιαστικές περιοχές· την υπηρεσία που ασχολείται με τα δημόσια έσοδα και απασχολεί τους ταμίες της πόλης· την υπηρεσία που συντάσσει τα ιδιωτικά συμφωνητικά και τις δικαστικές αποφάσεις· το στρατό, που αναλαμβάνει τη φρούρηση των συνόρων (με όλα τα επιμέρους τμήματά του και την αντίστοιχη ιεραρχία)· τους ιερείς, που φροντίζουν τα σχετικά με τη λατρεία των θεών, τη συντήρηση των ναών, τη διαχείριση των «ιερών χρημάτων» και τις δημόσιες θυσίες.

Πέρα από αυτές υπάρχουν κι άλλες «ειδικές υπηρεσίες στις πόλεις που ασχολούνται λεπτομερειακά με τη διοίκηση και βρίσκονται σε μεγάλη ευημερία φροντίζοντας περαιτέρω για την καλή δημόσια εικόνα τους» όπως «η υπηρεσία για τις γυναίκες, για την περιφρούρηση των νόμων, η παιδονομία, η γυμνασιαρχία κι επιπλέον η υπηρεσία για τους γυμναστικούς και διονυσιακούς αγώνες και για άλλες τέτοιες πανηγυρικές εκδηλώσεις». (1322b 39 – 1323a 3).

Διευκρινίζοντας ότι οι παιδονόμοι ασχολούνταν με τη διαπαιδαγώγηση και την ευταξία των παιδιών και οι γυναικονόμοι με τη διατήρηση των ηθών από την πλευρά της γυναίκας, ο Αριστοτέλης σημειώνει: «Μερικές από αυτές τις αρχές δεν είναι δημοκρατικές ολοφάνερα, όπως η υπηρεσία για τις γυναίκες και η παιδονομία, διότι οι άποροι αναγκάζονται να χρησιμοποιούν και τις γυναίκες και τα παιδιά στις δουλειές ως βοηθούς, επειδή δεν έχουν δούλους». (1323a 3 – 6).

Το ότι τελικά οι γυναίκες και τα παιδιά των φτωχών δεν προστατεύονται από τη νομοθεσία και αναγκάζονται να δουλεύουν (ελλείψει δούλων) είναι ξεκάθαρο δημοκρατικό πλήγμα, αφού καταλύει κάθε έννοια ισότητας. Η πεποίθηση του Αριστοτέλη ότι η διαφορά ανάμεσα σε δημοκρατία και ολιγαρχία είναι ο διαφορετικός ταξικός προσανατολισμός που υπάρχει είναι ο λόγος που θεωρεί αντιδημοκρατικό οτιδήποτε αναπαράγει τις ταξικές διαφορές. Ο υποβιβασμός της γυναίκας και του παιδιού στη θέση του δούλου λόγω φτώχειας είναι η αναπαραγωγή της ταξικής ανισότητας κι αυτό δεν ανήκει στις δημοκρατικές πρακτικές.

Η πιο εκτενής αναφορά όμως γίνεται στο θεσμό που φροντίζει την εκτέλεση των ποινών μετά από τις δικαστικές αποφάσεις: «… πάρα πολύ αναγκαία και σχεδόν η πιο δύσκολη από τις εξουσίες είναι εκείνη που αρμοδιότητά της είναι οι εκτελέσεις των ποινών όσων καταδικάστηκαν, η αναγραφή στους δημόσιους πίνακες των ονομάτων εκείνων οι οποίοι καταδικάστηκαν σε πρόστιμο και η φρούρηση των φυλακισμένων». (1321b 41 – 44).

Ο λόγος που η εξουσία αυτή κρίνεται «πάρα πολύ αναγκαία» είναι προφανής, αφού πρόκειται για την εφαρμογή του νόμου, δηλαδή για την υλοποίηση της δικαιοσύνης: «… οπωσδήποτε είναι […] αναγκαία, επειδή καμία ωφέλεια δεν προκύπτει, όταν γίνονται οι δίκες για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών, αλλά δεν καταλήγουν σε αποφάσεις». (1322a 3 – 4). Η μη επιβολή ποινών ισοδυναμεί με ακύρωση του νόμου και η ατιμωρησία δεν μπορεί παρά να επιφέρει την κοινωνική αναταραχή: «Κατά συνέπεια καθίσταται αδύνατη η επικοινωνία των πολιτών μεταξύ τους, αν δεν εκδίδονται δικαστικές αποφάσεις, το ίδιο κι αν μένουν ανεκτέλεστες». (1322a 4 – 6).

Το να επιχειρηματολογεί, λοιπόν, κανείς για την αναγκαιότητα της εφαρμογής του νόμου είναι μάλλον περιττό, αφού κοινωνική γαλήνη (και κατ’ επέκταση συνοχή) χωρίς νόμο είναι αδύνατο να επιτευχθεί. Το ζήτημα είναι η ενδεχόμενη απροθυμία στην ανάληψη αυτών των καθηκόντων: «Είναι επομένως αντίξοη αυτή η εξουσία, γιατί προκαλεί μεγάλη απέχθεια, με αποτέλεσμα όπου δεν υπάρχει προσδοκία του μεγάλου κέρδους, δεν υπάρχει και προθυμία να την αναλάβουν και, αν την αναλάβουν, δεν είναι διατεθειμένοι να την ασκήσουν τηρώντας τους νόμους». (1321b 44 – 1322a 2).

Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο Αριστοτέλης εντοπίζει κι επιπλέον δυσκολίες: «… όταν τα ίδια πρόσωπα καταδικάζουν κι εκτελούν την καταδίκη, διπλασιάζεται η αποστροφή, αλλά και στην περίπτωση που οι ίδιοι πάντοτε έχουν την ευθύνη της εκτέλεσης κάθε δικαστικής απόφασης και αυτοί επίσης προκαλούν την έχθρα όλων». (1322a 16 – 19).

Αν τα ίδια άτομα αναλαμβάνουν εξολοκλήρου την απόδοση της δικαιοσύνης (τόσο ορίζοντας τις ποινές, όσο κι εφαρμόζοντάς τες), υπάρχει περίπτωση να γίνουν απεχθή σε βαθμό που να κινδυνεύουν. Εξάλλου, δεν υπάρχει τίποτε πιο συνηθισμένο από τον κατάδικο που θεωρεί ότι αδικείται. Η στοχοποίηση των ανθρώπων που απονέμουν τη δικαιοσύνη είναι η υπονόμευση του νόμου, αφού, υπό αυτούς τους όρους, είναι αδύνατη η εφαρμογή του.

Η διαμοίραση των καθηκόντων συνιστά και τη διαμοίραση των ευθυνών, που, σε τελική ανάλυση, θα διασφαλίσει την ακεραιότητα του νόμου: «Γι’ αυτό είναι προτιμότερο να ανατίθεται αυτό το έργο όχι σε μία αρχή αλλά σε διάφορα πρόσωπα που προέρχονται από διαφορετικά δικαστήρια… Ακόμη σε ορισμένες περιπτώσεις είναι καλύτερο να εκτελούν τις αποφάσεις διαφορετικές αρχές από εκείνες που τις εξέδωσαν… και από τις αρχές που μόλις ανέλαβαν, άλλη πρέπει να είναι εκείνη που καταδικάζει από εκείνη που εκτελεί. Για παράδειγμα είναι καλύτερο οι αστυνόμοι να εκτελούν τις αποφάσεις των αγορανόμων και άλλοι τις δικές τους, διότι όσο μικρότερη απέχθεια προκαλείται για τους εκτελεστές των αποφάσεων, τόσο ευκολότερη γίνεται η τελική εκτέλεσή τους». (1322a 6 – 7, 12 – 16).

Κι αυτή ακριβώς είναι η έννοια της διαμοίρασης των εξουσιών που μοναδικό στόχο έχει την κοινωνική ομαλότητα. Η δικαιοσύνη, ως θεμέλιο της συνύπαρξης, θα ήταν αδύνατο να επιτελεσθεί από έναν μόνο φορέα. Η εξουσία που αφορά ελάχιστα πρόσωπα είναι πάντα επίφοβη, καθώς οι λίγοι είναι εύκολο είτε να σφάλλουν είτε να διαφθαρούν υπηρετώντας προσωπικά συμφέροντα: «Επιβάλλεται […] οι αρχές που καταδικάζουν, να επιμερίζουν την αρμοδιότητα της εκτέλεσης των αποφάσεών τους σε άλλες». (1322a 28 – 29).

Και βέβαια, θα ήταν αδύνατο να μη γίνει ειδική αναφορά στον έλεγχο της διαχείρισης του δημόσιου χρήματος: «Με δεδομένο όμως ότι μερικές αρχές, ίσως και όλες, διαχειρίζονται πολλά δημόσια χρήματα, αναγκαστικά πρέπει να υπάρχει άλλη, χωριστή αρχή, για να ασκεί έλεγχο στους λογαριασμούς και να αποδίδει ευθύνες, χωρίς βέβαια η ίδια να διαχειρίζεται τίποτε άλλο». (1322b 7 – 10).

Ο θεσμός που λειτουργεί ελεγκτικά και που έχει στη δικαιοδοσία του την απόδοση των ευθυνών, χωρίς να ασχολείται με τίποτε άλλο, είναι η αναγκαιότητα της επίβλεψης των θεσμικών εκπροσώπων ή, αν θέλουμε να το θέσουμε διαφορετικά, η παραδοχή ότι η εξουσία διαφθείρει κι ότι κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου. Δεν είναι τυχαίο ότι ο μηχανισμός αυτός αναφέρεται ως εποπτεία των χρημάτων της πόλης. Οι άνθρωποι που έχουν πρόσβαση στο δημόσιο πλούτο οφείλουν να ελέγχονται, όχι μόνο γιατί το ανεξέλεγκτο θα γεννήσει πειρασμούς, αλλά και για να εξασφαλιστεί η διαφάνεια, που θα λειτουργήσει ως ύψιστη δικαιοσύνη.

Η συνοχή της πόλης και η αρμονία που θα αποτρέψει κάθε αναταραχή δεν είναι τίποτε άλλο από την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, που πρέπει να είναι έτσι δομημένοι, ώστε να εντοπίζουν όλες τις ατασθαλίες: «Τους λειτουργούς της άλλοι τους αποκαλούν ευθύνους, άλλοι λογιστές, άλλοι εξεταστές και άλλοι συνηγόρους. Είναι η πλέον σημαντική αρχή για όλα τα θέματα δίπλα σε όλες αυτές τις αρχές, γιατί συχνά αποφασίζει για τα ζητήματα και προτείνει τα προς συζήτηση θέματα ή προεδρεύει στην εκκλησία του δήμου, όπου ο λαός είναι κυρίαρχος, διότι κατά λογική αναγκαιότητα κυρίαρχη αρχή του πολιτεύματος είναι εκείνη που συγκαλεί το κυρίαρχο σώμα του». (1322b 10 – 15).

Με άλλα λόγια, μιλάμε για την ανώτερη αρχή που πέρα από ελεγκτικό έχει και συντονιστικό ρόλο: «Οι λειτουργοί της αλλού ονομάζονται πρόβουλοι, επειδή προβουλεύονται, ενώ όπου υπάρχει δημοκρατία, βουλή μάλλον». (1322b 16 – 17).

Η ορθή λειτουργία των θεσμών είναι η προϋπόθεση του ιδανικού πολιτεύματος. Η διαφάνεια, η δικαιοσύνη, η εφαρμογή του νόμου, η αξιοκρατία, η εδαφική ακεραιότητα, όλα αυτά που δομούν την πόλη εξασφαλίζοντας τη συνοχή και την ομαλότητα είναι ζητήματα που αφορούν τη διαχείριση της εξουσίας, που δεν μπορεί παρά να διαμοιράζεται καλύπτοντας όλες τις ανάγκες. Η επιλογή των κατάλληλων προσώπων στα ανάλογα κέντρα εξουσίας είναι η ορθή αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού. Σε τελική ανάλυση, οι πολίτες είναι η δύναμη της πόλης κι αυτούς οφείλουν να υπηρετούν οι θεσμοί, που αλληλοσυμπληρώνονται ολοκληρώνοντας την εικόνα του κοινωνικού γίγνεσθαι.

Η μετατροπή της θέσης εξουσίας σε προσωπική επιβολή ή σε αδιαπραγμάτευτο ατομικό κύρος που δρα καταπιεστικά είναι η αλαζονεία, που γεννιέται από τη διαστρέβλωση. Κι εδώ βρίσκονται οι λεπτές ισορροπίες που με κάθε τρόπο πρέπει να διασφαλιστούν. Από τη μια το γόητρο της εξουσίας, που όμως δεν πρέπει να ταυτιστεί με την έπαρση ή τον κομπασμό, κι από την άλλη το ανθρώπινο πρόσωπο, που όμως δεν πρέπει να οδηγήσει στην απαξία. Μόνο έτσι μπορεί να διασφαλιστεί η συλλογικότητα. Γιατί οι θέσεις εξουσίας έχουν αξία ως διάσταση συλλογική κι όχι ατομική. Ο φορέας της εξουσίας που το αντιλαμβάνεται αυτό είναι εκείνος που θα υλοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το έργο του. Έχει επίγνωση της ευθύνης και ταυτόχρονα θα λειτουργήσει απαλλαγμένος από κάθε ματαιοδοξία. Αναγκαστικά, ερχόμαστε και πάλι στο ζήτημα της παιδείας.

 

Αριστοτέλης: «Πολιτικά»

Αποκρηαίς

Κι' ἐγὼ τραγούδια νέα θὰ τονίσω
σ' αὐτὸ τὸν μασκαρένιο μας καιρό,
καὶ μασκαρᾶς ἐμπρός σας θὰ πηδήσω
νὰ σύρω ἀποκρηάτικο χορό.
Ὄπ! Ὄπ! στὸ γῦρο ὅλοι... τιριρί...,
καρσιλαμᾶ ἡ λύρα μου βαρεῖ.

Στοὺς τωρινοὺς καιροὺς τῆς Ρωμηοσύνης
τραγούδια δὲν μᾶς πρέπουν σοβαρά,
οὔτε κλωνάρια δάφνης καὶ μυρσίνης,
μᾶς φθάνει μουσικὴ τοῦ ταμπουρᾶ.
Γυναῖκες, ἄνδρες ὅλοι τὸ χορό,
καὶ σᾶς κρατῶ τὸ ἴσο... τιριρό.

Ὅλο τὸ χρόνο εἴμαστε μπερλίναις,
κι' ὅμως βαστοῦμε ὕφος σοβαρό,
καὶ γιὰ τῇς δόξαις σκούζουμε ἐκείναις,
ποὺ ἄλλοτε τῇς εἴχαμε σωρό.
Ὄπ! Ὄπ! στὸ γῦρο ὅλοι... τιριρά...,
γιὰ βάλετε στὰ πόδια σας φτερά.

Μὰ σὰν ἐλθῇ τρελλὸ τὸ καρναβάλι,
ἀφίνομε τὴν πόζα τὴν πλαστή,
γιὰ μιὰ στιγμὴ ἀλλάζομε κεφάλι,
καὶ μασκαράδες βγαίνομε σωστοί.
Ὄπ! Ὄπ! πηδᾶτε ὅλοι σας ψηλά,
ἡ φτέρναις σας ν' ἀνάψουν... τραλαλά.

Ὅλα σ' αὐτὴ τὴ γῆ μασκαρευτῆκαν,
ὀνείρατα, ἐλπίδες καὶ σκοποί,
ἡ μούραις μας μουτσούναις ἐγινῆκαν,
δὲν ξέρομε τί λέγεται ντροπή.
Ὄπ! Ὄπ! στὸ γῦρο ὅλοι... τραλλαλό...,
κι' ἐγὼ μασκαρεμμένος σᾶς γελῶ.

Γεώργιος Σουρής Φεβρουάριος 1880

Ζευγάρια χωρίς ερωτική ζωή

Πολλά ζευγάρια, κατά την πορεία της συμβίωσης ή του γάμου, δηλώνουν μείωση της ερωτικής τους επιθυμίας αλλά και μείωση της συχνότητας με την οποία έχουν ερωτική επαφή με τον σύντροφό τους.

Συχνά η μείωση αυτή οδηγεί σταδιακά σε πλήρη απομάκρυνση από τη σεξουαλική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα η ζωή του ζευγαριού να συνεχίζει να ‘υπάρχει’ σε μια νέα -συχνά απροσδόκητη- πραγματικότητα: την απουσία του σεξ. Πολλές οι αιτίες και οι δικαιολογίες που αναφέρονται, όπως η κούραση, η συνήθεια, οι απαιτήσεις της καθημερινότητας, το άγχος της δουλειάς…

Οι αιτίες αυτές είναι πράγματι σημαντικές και θα δικαιολογούσαν την παροδική μείωση της ερωτικής διάθεσης ή και τη μείωση της συχνότητας των ερωτικών επαφών, όχι όμως και την ανυπαρξία της.

Είναι γεγονός ότι σε πολλά ζευγάρια η ερωτική διάθεση δεν επανέρχεται ποτέ, συχνά μάλιστα συνοδεύεται και από σταδιακή απομάκρυνση ακόμη και από σκέψεις, εικόνες, σεξουαλικές φαντασιώσεις κοκ. Μοιάζει σαν να γίνεται ‘συνήθεια’ και το ζευγάρι δεν ενδιαφέρεται πια για σεξουαλική δραστηριότητα.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, που είναι και οι πιο δύσκολες, λέγεται χαρακτηριστικά ότι το ζευγάρι δεν έχει πλέον ούτε την επιθυμία για να επιθυμήσει τη σεξουαλική δραστηριότητα!

Μια τέτοια εξέλιξη όμως πληγώνει βαθιά το ζευγάρι και προκαλεί έντονη δυσαρέσκεια και αμηχανία και στους δύο συντρόφους. Οι ίδιοι δεν θέλουν να συνειδητοποιήσουν την κατάσταση και κρύβουν το ‘μυστικό’ ακόμη και από τον ίδιο τους τον εαυτό.

Ένα αίσθημα ντροπής επικρατεί… Σε συζητήσεις φίλων ή γνωστών, όταν αναφέρεται το θέμα της σεξουαλικής δραστηριότητας, γελούν αμήχανα, δεν ξέρουν τι να πουν.

Αναφέρουν κάτι τετριμμένο ή λένε ψέματα νιώθοντας μειονεκτικά γι’ αυτό που τους συμβαίνει. Πώς γίνεται αλήθεια να τους συμβαίνει αυτό… Μήπως οι ίδιοι δεν είναι δύο απλοί και φυσιολογικοί άνθρωποι;

Αίσθηση απαξίωσης

Η σεξουαλική δραστηριότητα, πέρα από την εκπλήρωση βιολογικών αναγκών, αποτελεί για κάθε άνθρωπο ένα βαθύτερο εσωτερικό κομμάτι του εαυτού του που αναζητεί έκφραση και εξωτερίκευση.

Ο άνθρωπος που νιώθει ότι δεν μπορεί να εκφράσει αυτό το κομμάτι του εαυτού του μοιάζει να ζει ‘κουβαλώντας’ τον εαυτό του, με μια αίσθηση απογοήτευσης ότι δεν επικοινωνεί και δεν εκφράζεται στους άλλους γύρω του. Ένα βαθύτερο κομμάτι του ψυχισμού του αναζητά αναγνώριση και επιβεβαίωση η οποία ποτέ δεν έρχεται…

Η απογοήτευση είναι μεγάλη… Μήπως κάτι πάει στραβά με τον ίδιο; Αρνητικές εικόνες και σενάρια για τον εαυτό του επικρατούν στη σκέψη του και τον διχάζουν. Οι άλλοι ζουν φυσιολογικά, ενώ ο ίδιος όχι. Ο ίδιος νιώθει μειονεκτικά…

Η αίσθηση απαξίωσης που διαμηνύεται από τον σύντροφο μέσω της ανυπαρξίας της ερωτικής διάθεσης είναι επίσης έντονη. Το σώμα, η συμπεριφορά, η παρουσία του γενικότερα δεν βρίσκει ανταπόκριση και αναγνώριση στο πρόσωπο συντρόφου του.

Άλλωστε, η ερωτική επιθυμία του άλλου μπορεί να ζωντάνευε και τη δική του επιθυμία, να ένιωθε και ο ίδιος (η ίδια) πιο επιθυμητός. Η απογοήτευση και η θλίψη επικρατούν...

Συσσώρευση θυμού

Τι μπορεί να έχει οδηγήσει ένα ζευγάρι σε μια τόσο ριζική διακοπή της επικοινωνίας του; Το ζευγάρι που απομακρύνεται ερωτικά έχει αρχίσει και συσσωρεύει έντονο θυμό στη σχέση του, τον οποίο μάλιστα δεν συνειδητοποιεί και δεν εκφράζει.

Πολλές απογοητεύσεις και ρήξεις που οφείλονται σε καθημερινά και ρεαλιστικά ζητήματα μπορεί να έχουν συμβάλει σε αυτό.

Σημαντικές αντιπαλότητες, διεκδικήσεις και συγκρούσεις μπορεί να επικρατούν. Άλλα προβλήματα μπορεί να έχουν υπάρξει πιο σοβαρά… Το βέβαιο πάντως είναι ότι η ‘εικόνα’, το πρότυπο και η φαντασίωση που είχε ο ένας για τον άλλον έχουν σημαντικά τροποποιηθεί.

Πριν ήταν αλλιώς, τώρα ο ίδιος άνθρωπος μοιάζει σαν να είναι ένας ‘άλλος’, ένας άνθρωπος που προκαλεί κατά βάση αρνητικά συναισθήματα.

Μέσα στη ροή της καθημερινότητας, τα αρνητικά αυτά συναισθήματα συχνά καλύπτονται με διάφορες εκλογικεύσεις. Κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής όμως, όπου επικρατεί το ένστικτο και ο παρορμητισμός, ο έλεγχος αυτός δεν επαρκεί για να απωθηθούν τα βαθύτερα συναισθήματα και οι επιθυμίες των δύο συντρόφων.

Ο θυμός, η αντιπάθεια, η μη αποδοχή εκδηλώνονται με διάφορους τρόπους, όπως την τάση απομάκρυνσης, την αποφυγή της εγγύτητας, των χαδιών και γενικότερα την τάση απομάκρυνσης και συνεύρεσης με τον άλλον.

Άρνηση έκφρασης

Παράλληλα, το ίδιο το ζευγάρι δεν επικοινωνεί και δεν συζητά για την εξέλιξη της σχέσης του. Παρατηρείται σημαντική άρνηση έκφρασης και αντιμετώπισης της κατάστασης που μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους: το φόβο του χωρισμού και της εγκατάλειψης, την τάση ενοχοποίησης ότι κάποιος από τους δύο ‘φταίει’ περισσότερο για την αποφυγή της σεξουαλικής δραστηριότητας, ότι κάποιος από τους δύο είναι ‘προβληματικός’ στο σεξ κοκ.

Παράλληλα, οι δύο σύντροφοι που βιώνουν μια τέτοια εξέλιξη στη σχέση τους είναι συχνά πολύ ‘μπερδεμένοι’ οι ίδιοι σχετικά με τα αίτια του προβλήματος. Η καταπιεσμένη ερωτική διέγερση και έκφραση σε συνδυασμό με τη θλίψη και το πένθος για μια σχέση που τη βιώνουν σιγά σιγά να σβήνει, δημιουργούν πολλά αντιφατικά συναισθήματα.

Σταδιακά, ένα τείχος υψώνεται ανάμεσα στους δύο συντρόφους που τους απομακρύνει περισσότερο. Η σχέση ‘παγώνει’ σεξουαλικά, καθώς η συναισθηματική επικοινωνία ανάμεσα στο ζευγάρι έχει πλέον διακοπεί. Η σεξουαλική δραστηριότητα αποτελεί εξάλλου πάντα ένα ‘παράθυρο’ μέσα από το οποίο μπορεί κανείς να παρατηρήσει με τον καλύτερο τρόπο τη συναισθηματική επαφή, την επικοινωνία αλλά και την εξέλιξη μιας σχέσης στην πορεία του χρόνου.

Πολλοί άντρες και γυναίκες αναζητούν συχνά ιατρική/ φαρμακευτική βοήθεια προς ανεύρεση της χαμένης τους λίμπιντο, αρνούμενοι ουσιαστικά να παρατηρήσουν οι ίδιοι τον εαυτό τους αλλά και την κατάσταση στην οποία έχει υπεισέλθει η σχέση τους μέσα από αυτό το ‘παράθυρο’.

Εκεί που όλα φαίνονται τόσο καθαρά...

Ματαίωση προσδοκιών

Δύο σύντροφοι που απομακρύνονται συναισθηματικά και ερωτικά νιώθουν κατά βάθος ότι οι προσδοκίες που είχαν από τον σύντροφό τους έχουν ματαιωθεί. Κάθε άντρας ή γυναίκα εισέρχεται σε μια σχέση με τις προσωπικές του επιθυμίες και προσδοκίες για το μέλλον, για αυτό που ο ίδιος επιθυμεί η σχέση να εκπληρώσει για εκείνον, για τα όνειρα που έχει κάνει για τη ζωή και για το ρόλο που επιθυμεί να παίξει στη ζωή του ο σύντροφός του.

Η αίσθηση ότι η σχέση δεν εκπληρώνει πια το σκοπό για τον οποίο είχε αρχικά -συνειδητά ή ασυνείδητα- δημιουργηθεί, οδηγεί το ζευγάρι σε συναισθηματική απομάκρυνση, απογοήτευση, επομένως και σε σεξουαλική απομάκρυνση.

Η δυσκολία όμως εδώ αφορά ουσιαστικά το γεγονός ότι ο καθένας μας ατομικά συνήθως δεν γνωρίζει ο ίδιος τις προσδοκίες με τις οποίες εισέρχεται σε μια σχέση. Δεν γνωρίζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο επιθυμεί να εκπληρωθούν.

Παράλληλα, συμβαίνει κάτι παράξενο! Όταν αρχίσουμε να νιώθουμε ότι κάποια προσδοκία μας δεν εκπληρώνεται, μεταφέρουμε, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, στο πρόσωπο του συντρόφου και της παρούσας σχέσης και όλες τις προηγούμενες απογοητεύσεις και ματαιώσεις που έχουμε βιώσει σε προηγούμενες σχέσεις μας, ερωτικές ή μη.

Οι προβολές αυτές είναι έντονες και μας μπερδεύουν περισσότερο.

Παράλληλα, το πρόσωπο στο οποίο χρεώνουμε όλες τις ματαιώσεις του παρελθόντος δεν γνωρίζει καν τους ‘ανοιχτούς λογαριασμούς’ που εμείς διαπραγματευόμαστε στο μυαλό μας. Πολλές παρανοήσεις και παρεξηγήσεις ξεκινούν με αυτόν τον τρόπο, έλλειψη συνεννόησης, λογομαχία, και το ζευγάρι δεν συνειδητοποιεί πώς κάθε φορά φτάνει σε έναν καβγά χωρίς να το καταλαβαίνει.

Οι συγκρούσεις μοιάζει να ξεκινούν από το τίποτα…

Επίλογος

Τα σεξουαλικά προβλήματα είναι πάντοτε προβλήματα συναισθηματικής φύσης και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζονται. Οι προσπάθειες ανανέωσης και αναζωογόνησης μιας σχέσης με διάφορους τρόπους βοηθούν περιστασιακά, αλλά το κύριο βάρος πέφτει πάντα στη βελτίωση της ποιότητας της σχέσης του ζευγαριού.

Η βελτίωση της επικοινωνίας διαρρηγνύει τις άμυνες που έχει ορθώσει ο ένας σύντροφος απέναντι στον άλλον και τον έχουν απομακρύνει από τη σχέση. Οι άμυνες αυτές τον κάνουν άλλωστε, ενώ επιθυμεί πολλά θετικά από τη σχέση, να είναι πάντα σε επιφυλακή για μια αρνητική έκβαση…

Η συνήθης συμβουλή λοιπόν της άμεσης συζήτησης και επικοινωνίας λαμβάνει ιδιαίτερη βαρύτητα. Έτσι διασαφηνίζονται οι παρεξηγήσεις, τα προβλήματα λαμβάνουν εξαρχής τις σωστές τους διαστάσεις και αφορούν, αν μη τι άλλο, τα πρόσωπα στα οποία πραγματικά ανήκουν! Με αυτό τον τρόπο το ζευγάρι νιώθει ότι αποκτά και πάλι έλεγχο στη ροή και την πορεία της σχέσης και ορίζει ζωντανά την εξέλιξή της.

Δεν λιμνάζει στη σχέση, αλλά είναι ο κύριος και βασικός πρωταγωνιστής της!

Καθαρά Δευτέρα: τι να φάμε και τι να προσέξουμε

Ετοιμάζεστε για ταραμοσαλάτες, λαγάνες και όλα τις νοστιμιές της Καθαράς Δευτέρας; έτσι ώστε να δούμε πώς να φάμε, χωρίς να το παρακάνουμε.

Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη ημέρα της Σαρακοστής, δηλαδή της περιόδου των 40 ημερών μέχρι το Πάσχα. Σύμφωνα με τα χριστιανικά έθιμα είναι η πρώτη ημέρα της νηστείας, όπου το άτομο δεν πρέπει να καταναλώσει οτιδήποτε σχετίζεται με κρέας, αυγό, ψάρι, γάλα, τυρί, βούτυρο κ.λπ. μέχρι και την ημέρα του Πάσχα. Το γεγονός, όμως, ότι τα τρόφιμα της Καθαράς Δευτέρας είναι νηστίσιμα, δεν σημαίνει ότι είναι και απολύτως ακίνδυνα. Ας δούμε περισσότερο αναλυτικά τι και πόσο μπορούμε να φάμε.

Θαλασσινά
Όλα τα θαλασσινά περιέχουν λίγες θερμίδες και έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε λίπος. Όμως τα οστρακοειδή και τα μαλακόστρακα περιέχουν, επίσης, σημαντικές ποσότητες χοληστερίνης και η κατανάλωσή τους από άτομα με αυξημένη χοληστερίνη θα πρέπει να είναι χαμηλή. Ιδιαίτερα προσεκτικοί στην κατανάλωση θαλασσινών θα πρέπει να είναι και όσοι έχουν κάποια πάθηση του θυρεοειδούς (βρογχοκήλη υπέρ ή υποθυρεοειδισμό). Τα θαλασσινά αποτελούν μία από τις σημαντικότερες πηγές ιωδίου, που είναι απαραίτητο για τον σχηματισμό των θυρεοειδών ορμονών. Αν και το ιώδιο είναι απαραίτητο για την λειτουργία του θυρεοειδούς, η υπερβολική πρόσληψη του από άτομα που έχουν κάποια ευπάθεια και κυρίως από τα άτομα που λαμβάνουν αντιθυρεοειδικά φάρμακα μπορεί να προκαλέσει απορρύθμιση του θυρεοειδούς. Επομένως, και επειδή «παν μέτρον άριστον», η κατανάλωση θαλασσινών θα πρέπει να είναι περίπου:

1-2 τεμάχια μαλακόστρακα: Οι γαρίδες, οι καραβίδες, τα καβούρια και ο αστακός που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, την Καθαρά Δευτέρα μαγειρεύονται βραστά, στη σχάρα ή με κάποια σάλτσα. Περιέχουν λίγες θερμίδες και καθόλου λίπος. Τα μαλακόστρακα, όμως, έχουν αρκετή χοληστερίνη. Ενδεικτικά, μία μερίδα νερόβραστου αστακού περιέχει 100mg χοληστερόλης, μία μερίδα γαρίδες 150mg και μία μερίδα καβούρι 100mg, ποσά αρκετά υψηλά αν αναλογιστούμε ότι η ημερήσια πρόσληψη χοληστερόλης δεν πρέπει να ξεπερνά τα 300mg. Τα μαλακόστρακα θα πρέπει να αποφεύγονται από άτομα με υψηλές τιμές χοληστερόλης.

4-5 τεμάχια οστρακοειδή: Στα οστρακοειδή κατατάσσονται τα μύδια, τα στρείδια, τα κυδώνια, οι γυαλιστερές κ.λπ. Συνήθως μαγειρεύονται αχνιστά ή με σάλτσα ντομάτας, ενώ κάποια τρώγονται και ωμά. Από θρεπτικής άποψης αποτελούν σημαντικές πηγές σιδήρου, τα κυδώνια όμως περιέχουν και νάτριο, που μπορεί να προκαλέσει κατακράτηση υγρών και αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Η περιεκτικότητα σε χοληστερίνη είναι μικρότερη από τα οστρακοειδή, όμως πάλι θα πρέπει να καταναλώνονται με προσοχή, καθώς είναι εύκολο κάποιος να φάει μεγάλη ποσότητα και έτσι συνολικά να έχει προσλάβει μεγάλα ποσά χοληστερόλης. Όσον αφορά τα οστρακοειδή θα πρέπει, επίσης, να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, καθώς υπάρχει και ο κίνδυνος δηλητηρίασης. Θα πρέπει να προτιμάμε οστρακοειδή που προέρχονται από οστρακοκαλλιέργειες και όχι τα «ελευθέρας βοσκής». Επίσης θα πρέπει όταν τα αγοράζουμε να είναι ζωντανά, κάτι που μπορούμε να καταλάβουμε επειδή το κέλυφός τους είναι κλειστό και ανοίγει όταν τα βράζουμε. Όσα τρώγονται ωμά θα πρέπει να κουνιούνται όταν τα ανοίξουμε και τους ρίξουμε λεμόνι. Τα οστρακοειδή που δεν είναι ζωντανά θα πρέπει οπωσδήποτε να μην καταναλώνονται.

100 γρ. (1 μικρό πλοκάμι) μαλάκια: Στα μαλάκια κατατάσσονται το χταπόδι, η σουπιά και το καλαμάρι, τα οποία την Καθαρά Δευτέρα συνήθως μαγειρεύονται βραστά, ψητά, στην σχάρα ή στην κατσαρόλα με σάλτσα. Τα μαλάκια έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε νερό και δεν περιέχουν σχεδόν καθόλου λίπος και χοληστερίνη. Επομένως μπορούν να καταναλωθούν από τα άτομα με υψηλά επίπεδα χοληστερόλης και μάλλον θα πρέπει να αποτελέσουν το κύριο γεύμα τους.

Λαχανικά
Την Καθαρά Δευτέρα, τα λαχανικά τρώγονται ως ωμή σαλάτα (από τα οποία μπορείτε να φάτε άφθονα), αλλά και ως τουρσί. Το τουρσί είναι μία μέθοδος συντήρησης των λαχανικών, όμως η περιεκτικότητά του σε αλάτι είναι πολύ υψηλή. Αυτό σημαίνει ότι η κατανάλωση του, και μάλιστα σε υψηλή ποσότητα, όπως συνηθίζεται την Καθαρά Δευτέρα, μπορεί να προκαλέσει μεγάλη κατακράτηση υγρών και επομένως πρήξιμο και αυξημένη αρτηριακή πίεση. Τα άτομα λοιπόν με υπέρταση, καθώς και όσοι λαμβάνουν διουρητικά και αντιυπερτασικά φάρμακα, καλό είναι να αποφύγουν το τουρσί και να προτιμήσουν την ωμή ή βραστή σαλάτα. Επίσης, το τουρσί μπορεί να προκαλέσει ενόχληση στο στομάχι λόγω της υψηλής οξύτητάς του.

Όσπρια
Τα όσπρια την Καθαρά Δευτέρα μαγειρεύονται χωρίς λάδι και συχνά προστίθενται μέσα στην σαλάτα (π.χ. σαλάτα με μαυρομάτικα). Αρκετά άτομα, όμως, τα αποφεύγουν, είτε γιατί τα θεωρούν άνοστα, είτε γιατί τους δημιουργούν κάποιο πεπτικό πρόβλημα. Τα όσπρια αποτελούν μία πολύ θρεπτική τροφή πλούσια σε πρωτεΐνες, φυτικές ίνες και βιταμίνες του συμπλέγματος Β και είναι μία καλή επιλογή για την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας, γιατί εκτός των άλλων προκαλούν κορεσμό. Τα άτομα που πάσχουν από κολίτιδα μπορούν να καταναλώσουν, εφόσον το επιθυμούν, μία μικρή ποσότητα οσπρίων (π.χ. 1 κουταλιά) αποφεύγοντας την ταυτόχρονη κατανάλωση λαχανικών (μαρούλι, λάχανο, χόρτα κ.λ.π) που θα προκαλέσουν φούσκωμα.

Άλλα ορεκτικά
Την Καθαρά Δευτέρα καταναλώνονται και διάφορα ορεκτικά (το τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας άλλωστε αποτελεί «μπουφέ» και δεν υπάρχει κυρίως πιάτο), όπως ντολμαδάκια, ταραμοσαλάτα, ελιές και πατάτες. Το κακό με όλα αυτά είναι ότι συνήθως τρώμε αρκετές μερίδες, καθώς πρόκειται για τροφές που είναι σε μικρή ποσότητα κι έτσι σερβιριζόμαστε ξανά και ξανά χάνοντας το μέτρο. Το μυστικό λοιπόν με αυτές τις τροφές είναι να βάλουμε από 2-3 τεμάχια στο πιάτο μας και να μην σερβιριστούμε ξανά. Όσον αφορά την ταραμοσαλάτα θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί όσον αφορά την ποσότητα, γιατί περιέχει μεγάλα ποσά αλατιού, αλλά και λίπους. Δύο κουταλιές είναι αρκετές για όσους δεν έχουν πρόβλημα υπέρτασης, ενώ τα άτομα με αυξημένη πίεση καλό είναι να καταναλώνουν ακόμα λιγότερο.

Λαγάνα
Η λαγάνα είναι το παραδοσιακό ψωμί της Καθαράς Δευτέρας. Και σε αυτό θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όσον αφορά την ποσότητα και να μην καταναλώσουμε περισσότερο από 1-2 φέτες.

Γλυκά
Το παραδοσιακό γλυκό της ημέρας είναι ο χαλβάς, αν και μπορεί να καταναλωθεί και κάποιο γλυκό του κουταλιού ή του ταψιού. Μπορείτε να απολαύσετε μία μερίδα γλυκού χωρίς τύψεις, ακόμα και αν ακολουθείτε κάποιο πρόγραμμα απώλειας βάρους. Μην ξεχνάτε όμως ότι μία μερίδα χαλβά είναι περίπου 2 δάχτυλα!

Ποτό
Η ημέρα επιβάλλει ούζο, το οποίο μπορείτε να πιείτε άφοβα αν δεν ξεπεράσετε τα 4-5 δάχτυλα, αν και είναι καλύτερα να προτιμήσετε το κρασί, από το οποίο μπορείτε να καταναλώσετε 2-3 ποτηράκια. Ιδιαίτερα προσεκτικοί με το ποτό θα πρέπει να είναι όσοι έχουν υπέρταση.
Και αφού ευχαριστηθείτε το φαγητό σας, το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι να απολαύσετε και την φύση, επιλέγοντας να περπατήσετε μαζί με τα αγαπημένα σας πρόσωπα στην ελληνική ύπαιθρο ή να πετάξετε τον χαρταετό. Άλλωστε, μην ξεχνάμε ότι οι μέρες αυτές προσφέρονται για χαλάρωση, ξεκούραση και καλή διάθεση που δεν απαιτούν την υπερβολική κατανάλωση φαγητού, αλλά μια καλή παρέα και χαμόγελο!

Καλή διασκέδαση! 

Η Μέδουσα, ο έρωτας, και η "μύηση"...

Mακριά στη Δύση, καθώς μας λέει η Ελληνική Μυθολογία, πέρα από τον Ωκεανό, κατοικούσε ένα φοβερό τέρας, γεννημένο από τις θαλάσσιες θεότητες, τον Φόρκυ και την Κητώ. Το τέρας αυτό λεγόταν Γοργώ η Μέδουσα, ήταν θνητό και είχε δυο αθάνατες αδελφές: την Σθεννώ και την Ευρυάλη. Η Γοργώ, που φορούσε πάντα κατάμαυρα ρούχα, είχε φτερά και μπορούσε να πετά γρήγορα στους αιθέρες. Το πρόσωπο της ήταν στρογγυλό και πάντοτε θυμωμένο. Το στόμα της ήταν ορθάνοιχτο και τα μάτια της γουρλωμένα. Είχε φίδια αντί για μαλλιά, τεράστια δόντια κάπρου, πλακουτσωτή μύτη και γλώσσα που πεταγόταν έξω.

Όποιος αντίκριζε το φριχτό αυτό πρόσωπο η συναντούσε το βλέμμα της πέτρωνε κυριολεκτικά από το φόβο. Τη Μέδουσα αποκεφάλισε ο Περσέας, με την βοήθεια της Αθηνάς και του Ερμή. Ακόμα και τότε όμως η όψη του κομμένου κεφαλιού ήταν αρκετή για να απολιθώσει εκείνον που θα το έβλεπε.

Η Αθηνά, που σύμφωνα με ένα άλλο Μύθο σκότωσε την Γοργώ κατά την διάρκεια της Γιγαντομαχίας, βοήθησε τον Περσέα οδηγώντας τον πρώτα στην πόλη Δεικτήριο της Σάμου και δείχνοντας του σε απεικόνιση τις τρεις Γοργόνες, έτσι ώστε να ξεχωρίζει την Μέδουσα από τις αθάνατες αδελφές της. Ύστερα τον προειδοποίησε να μην κοιτάξει ποτέ καταπρόσωπο τη Μέδουσα αλλά μόνο τον αντικατοπτρισμό και του χάρισε μια καλογυαλισμένη ασπίδα. Για το λόγο αυτό, μετά την επιστροφή του στη Σέριφο, ο Περσέας χάρισε το κεφάλι του τέρατος στην θεά της Γνώσης και της Σοφίας, η οποία το στερέωσε στην αιγίδα της.

Ο μύθος, με τις διάφορες τοπικές παραλλαγές του, έγινε πολύ δημοφιλής. Σε όλη την Αρχαία Ελλάδα, το προσωπείο της Γοργούς εμφανίζονταν ως αποτρεπτικό σημείο. Στην αγορά του Άργους, κοντά στο ιερό του Κηφισού, υπήρχε ένα παλαιό, λίθινο Γοργόνειο, το οποίο χαρακτηριζόταν ως έργο των Κυκλώπων (Παυσανίας. Β΄20,7 ). Στον 8ο αιώνα ανήκουν εξ άλλου πήλινα προσωπεία, που το σχήμα τους θυμίζει αγγείο, με άγριους χαυλιόδοντες, από το ιερό της Ήρας στην Τίρυνθα. Κύριο χαρακτηριστικό της φοβερής αυτής μάσκας ήταν το άγριο μάτι που είχε τη δύναμη να διώχνει μακριά το κακό και τους βέβηλους. Ποιό είναι όμως το βαθύτερο νόημα πίσω από τον Μύθο; Τι συμβολίζει η Μέδουσα καθώς και η αίσθηση της απολίθωσης την οποία προκαλούσε;

Ο Ρόμπερτ Γκρέηβς στους Ελληνικούς Μύθους αναφέρει ότι οι ιέρειες της Τριπλής Θεάς φορούσαν προφυλακτικά προσωπεία - με πύρινα άγρια μάτια και γλώσσα που ξεπετιόταν ανάμεσα από τα δόντια - για να φοβίζουν τους ξένους και να τους κρατούν μακριά από τα Μυστήρια τους. Η τριπλή Θεά, όρος που υποδηλώνει την μητριαρχική θρησκεία της Σελήνης, σχετίζεται με την γονιμότητα και τον κύκλο της γέννησης, της ανάπτυξης και του θανάτου.

Τα ονόματα των Γοργόνων είναι επωνυμίες της Σελήνης Θεάς, οι Ορφικοί ονόμαζαν το πρόσωπο του Φεγγαριού «Γοργόνος κεφαλή» και ο Preller (Griech. Mythol. II ) βλέπει στο στρογγυλοπρόσωπο κεφάλι της Μέδουσας την ίδια τη Σελήνη.

Από αυτά και μόνο, καταδεικνύεται η στενή σχέση των τριών Γοργόνων με το Φεγγάρι. Υπάρχουν όμως και κάποιες άλλες έμμεσες αναφορές. Έχει βρεθεί, για παράδειγμα, ένα Γοργόνιον σε τρισκελή από νόμισμα των Συρακουσών. (Harrison. Themis 525. Fig.149). Η Τρισκελής είναι Σεληνιακό σύμβολο και συμβολίζει τις τρεις όψεις της Σελήνης που διαδέχονται η μία την άλλη.

Σε ένα άλλο νόμισμα, των Μεγάρων. (Head, Historia Numinorum 392), αναπαρίστανται τρία μισοφέγγαρα σε σχήμα Τρισκελίδος. Από την άλλη πλευρά, τα ολόμαυρα ρούχα που τυλίγουν το ολοστρόγγυλο πρόσωπο της Μέδουσας πιστεύεται ότι είναι τα σκοτάδια της νύχτας που περιβάλλουν το Φεγγάρι. Ακόμα και ο κάπρος είναι ζώο αφιερωμένο στη Σεληνιακή θεότητα και ο λόγος είναι ότι οι χαυλιόδοντες του σχηματίζουν μοσοφέγγαρο. Το ότι η Γοργώ είχε δόντια κάπρου είναι μια ακόμα ένδειξη της Σεληνιακής της φύσης.

Γιατί όμως το φεγγάρι, η ολοστρόγγυλη πανσέληνος μπορεί και παίρνει τέτοια τρομακτική όψη; Τι συμβολίζει ο δίσκος της νύχτας που απολιθώνει από τρόμο τους θνητούς; Στο βιβλίο του «Η Γέννεση κατά τους Αρχαίους Έληνες» ο Απόστολος Γονιδέλης αναφέρει ότι: το όνομα της Μέδουσας παράγεται από το ρήμα «μέδω» που σημαίνει άρχω, βασιλεύω, κυριαρχώ, προστατεύω. Ο δε μεδέων η η μεδέουσα, ήταν ο προστάτης, ο φύλακας, ο κυρίαρχος. Άρα Μέδουσα, καταλήγει ο συγγραφέας, σημαίνει τη βασίλισσα, την προστάτιδα, αυτήν που είχε ορισθεί να φυλάει κάτι. Τι όμως προστάτευε η Μέδουσα; Σε τι είδους μυστήρια ήτανε φύλακας;

Είναι γνωστό ότι σε όλους τους πολιτισμούς η πανσέληνος είναι συνδεδεμένη με τα μυστήρια του Έρωτα και της αναπαραγωγής. Ακόμα και σήμερα, σε όλο τον κόσμο, οι ερωτευμένοι αισθάνονται την επιρροή του ολόγιομου φεγγαριού. Είναι όμως δυνατόν η ίδια η μορφή του Έρωτα να συσχετίζεται με την όψη της Μέδουσας και να προκαλεί τέτοιο ανείπωτο τρόμο;

Ο μύθος της Γοργούς-Μέδουσας είχε από καιρό γίνει πρότυπο ψυχαναλυτικής ερμηνείας των μύθων. Ο ίδιος ο Φρόϋντ συσχέτισε το 1922 το αποτροπιαστικό κεφάλι της Μέδουσας με το μητρικό αιδοίο. Στη θέα του οποίου παγώνει, «απολιθώνεται» ο νεαρός άνδρας. Ίσως όμως ο συσχετισμός να είναι κατά πολύ βαθύτερος.

Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο Μπέκσον, ο ψυχισμός του ανθρώπου βρίσκεται σε αδιάκοπη επαφή με οτιδήποτε συμβαίνει, κάθε στιγμή, σε ολόκληρο το Σύμπαν. Θεωρητικά θα μπορούσαμε να βιώσουμε τον κόσμο μέσα από τις εμπειρίες του κάθε ανθρώπου, της κάθε ζωντανής ύπαρξης που υπάρχει. Το να νοιώσω όμως την πραγματικότητα μέσα από τα μάτια του οποιουδήποτε άλλου σημαίνει να αποδεχθώ όχι μόνο τις στιγμές της ευτυχίας αλλά και όλες τις θλίψεις, τους πόνους και τους χωρισμούς που εκείνος αισθάνθηκε. Το να ενωθώ μέ το Σύμπαν σημαίνει να νοιώσω τον πόνο και τον θάνατο αμέτρητων υπάρξεων.

Κάτι τέτοιο θα ήταν ένα συντριπτικό βίωμα για το ανθρώπινο «εγώ», θα κατέλυε την δόμηση του όπως ακριβώς μια κοσμογονική θύελλα συντρίβει το τσόφλι ενός αυγού. Ο εγκέφαλος λοιπόν, σύμφωνα με τον Μπένκσον, δεν είναι παρά ένας μηχανισμός περιφρούρησης, μια βαλβίδα που φιλτράρει τα εξωτερικά συμβάντα, επιτρέποντας να φτάσουν στη συνείδηση μονάχα εκείνα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για την επιβίωση μας. Ρόλος του Νου είναι να φρουρεί τις πύλες της αντίληψης και να απορρίπτει όλα εκείνα που δεν ταιριάζουν στο σχηματοποιημένο κόσμο της σύμβασης που έχει δομήσει.

Η εμπειρία του Έρωτα αντιπροσωπεύει για τους μηχανισμούς του Νου έναν μεγάλο κίνδυνο. Κατά τη διάρκεια της ερωτικής εμπειρίας οι μηχανισμοί της ανασφάλειας και της δυσπιστίας χαλαρώνουν και ο εραστής αρχίζει να βυθίζεται στα βιώματα του συντρόφου του. Μέσα από μια διαρκή προσπάθεια προσέγγισης και ψυχικής συνταύτισης το κάθε άτομο αρχίζει να διακρίνει τον κόσμο με τα μάτια του «άλλου». Αυτό εμπλουτίζει την συνείδηση όμως παράλληλα αρχίζει να καταργεί και τα όρια ανάμεσα στο «εγώ» και στο «εσύ», στο υποκείμενο και το αντικείμενο. Ο δομημένος κόσμος της σύμβασης, γεμάτος οριοθετημένα αντικείμενα και συμβάντα, αρχίζει να χάνει τα όρια του. Τα πάντα μοιάζουν να συγχωνεύονται μεταξύ τους. Τα περιγράμματα γίνονται ασαφή και η αίσθηση του απομονωμένου εαυτού αντικαθίσταται από μια ευρύτερη αίσθηση της πραγματικότητας που οριοθετείται από τον όρο «εμείς».

Αυτή η εμπειρία είναι ουσιαστικά εκείνη που περιγράφει ο Πλάτωνας σαν ανάβαθμους της Ερωτικής Μυσταγωγίας, στο «Συμπόσιο».

Μια τέτοιου είδους εμπειρία συνδυάζεται, όπως ήδη αναφέραμε, από μια αίσθηση απώλειας του «εγώ». Σαν φυσικό αποτέλεσμα αυτής της αίσθησης, την ανακούφιση και την αίσθηση της ελευθερίας συνοδεύει ένας αρχέγονος φόβος, καθώς τα τείχη που απομονώνουν αλλά συγχρόνως και προστατεύουν, αρχίζουν να διαβρώνονται. Όλα αυτά τα χρόνια, παρόλη την αίσθηση της ασφυξίας και της μοναξιάς η απομονωμένη οντότητα αισθάνονταν προστατευμένη μέσα στα όρια της απονεκρωμένης, νοητικής πραγματικότητας. Τώρα, ξαφνικά βρίσκεται απροστάτευτη μπροστά στην πύρινη ανάσα της ζωής, στο στριφογύρισμα μιας δίνης που την βυθίζει στο μυστήριο. Τα πάντα γύρω μοιάζουν να παίρνουν ζωή και η επικινδυνότητα τους την τρομάζει.

Ο Ρόναλντ Λάϊνγκ στο βιβλίο του «διχασμένος εαυτός» αναφέρεται στην αίσθηση της κατακρήμνησης και της εσωτερικής κατάρρευσης που εκφράζεται με τον τρόμο που βιώνει κανείς, ότι ο κόσμος από στιγμή σε στιγμή θα καταρρεύσει μέσα του και θα εξαλείψει όλη του την ταυτότητα, όπως ένα αέριο αφανίζει το κενό. Οποιαδήποτε επαφή με την επικίνδυνη πραγματικότητα του ¨Ερωτα βιώνεται από τον Νου σαν τρομερή απειλή και συνδέεται με τον τρόμο της απορρόφησης και της παρεισβολής.

Οι Αρχαίοι γνώριζαν ότι μια ερωτική φιλοσοφία δεν είναι απλά μια ιδιότυπη διανοητική ερμηνεία του Σύμπαντος αλλά συνεπάγεται και συνεπιφέρει έναν ολόκληρο κόσμο γεμάτο παραστάσεις, βιώματα και πιθανότητες. Μια Ερωτική Φιλοσοφία, σημαίνει ψυχικό άνοιγμα προς οτιδήποτε υπάρχει στον Κόσμο, σημαίνει μεγαλύτερη δυνατότητα επικοινωνίας με οποιεσδήποτε μορφές ζωής η διαστάσεις που μέσα στα όρια της σημερινής κοινωνικής πραγματικότητας παραμένουν σφραγισμένες εξ αιτίας των διανοητικών μας ασπίδων.

Πραγματική Σοφία σημαίνει να μπορεί κανείς να επεκτείνει τα όρια της συνείδησης όλο και περισσότερο στο μυστήριο που μας περιβάλλει. Αυτό όμως προϋποθέτει αποδοχή όλο και περισσότερων συναισθηματικών βιωμάτων που διαρκώς ανακαλύπτουμε. Η όλη διαδικασία δεν είναι ούτε αυτόματη ούτε και εύκολη. Για να συνδεθεί ένα άτομο με οτιδήποτε άλλο, απαιτείται να έχει σταθερή αίσθηση της αυτόνομης ταυτότητας του. Διαφορετικά η οποιαδήποτε σχέση απειλεί να του στερήσει την αίσθηση του «εγώ».

Το άτομο φοβάται να εμβαθύνει στον κόσμο της «καρδιάς» κι αυτό γιατί η αβεβαιότητα που νοιώθει για τη σταθερότητα της αυτονομίας του προξενεί φόβο μήπως αφανιστεί και χάσει τον εαυτό του.

Μπροστά στον τρόμο αυτό του Χάους, η Αθηνά αντιπροσωπεύει τον κόσμο της νόησης, τον Νου. Είναι αυτή που διατηρεί την τάξη, τα όρια της σύμβασης που συνθέτουν την ανθρώπινη διάσταση. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι η Θεά της Σοφίας προστατεύει και υποστηρίζει ήρωες που θεμελιώνουν την ύπαρξη τους στην διανόηση, όπως για παράδειγμα ο Οδυσσέας. Σύμφωνα με τον Walter Burkert, σφαίρα επιρροής της Αθηνάς είναι η δύναμη του πολιτισμού, η οργανωτική σοφία. Ακόμα και στον πόλεμο η Αθηνά δεν αντιπροσωπεύει την άγρια ορμή αλλά την στρατιωτική πειθαρχία.

Έμβλημα και ταυτοχρόνως όπλο της Αθηνάς είναι η αιγίς. Όταν υψώνει την αιγίδα, οι εχθροί της καταλαμβάνονται από πανικό και ευθύς καταστρέφονται.

Στην Τεγέα μάλιστα, στο ναό της Αθηνάς, έδειχναν μερικές τρίχες από το κεφάλι της Γοργόνας, που η ίδια η Αθηνά είχε χαρίσει φυλαχτό για την πόλη.

Ποια είναι λοιπόν η σχέση του Νου με τον φόβο που προκαλεί ο Έρωτας;
Σύμφωνα με τον Μύθο, οι τρεις Γοργόνες, που ονομάζονταν Σθενώ, Ευρυάλη και Μέδουσα ήταν αρχικά πανέμορφες κοπέλλες που ζούσαν στην Λιβύη. Αλλά κάποια νύχτα η Μέδουσα πλάγιασε με τον Ποσειδώνα μπροστα σε έναν από τους ναούς της Αθηνάς. Η θεά οργίστηκε για την «ιεροσυλία» και μετέτρεψε την Μέδουσα σε ένα πανάσχημο, φτερωτό τέρας. Ο Μύθος εμπεριέχει όμως ένα βαθύτερο νόημα. Όπως η Αθηνά μετατρέπει την πανώρια κόρη σε ένα δύσμορφο τέρας με άγρια μάτια, χάλκινα χέρια και λέπια φιδιού, έτσι και ο Νους αντιλαμβάνεται την εμπειρία της ολοκληρωμένης, ερωτικής συνεύρεσης σαν ένα εφιάλτη.

Αυτό είναι και το περιεχόμενο της Μυστηριακής διδασκαλίας του Έρωτα. Ο μεγαλύτερος φόβος για την αίσθηση της προσωπικής ταυτότητας είναι η καταστροφή των προστατευτικών ορίων. Η μορφή της Μέδουσας, του αρχέγονου φόβου, συνταυτίζεται με την όψη του Έρωτα για τον αμύητο. Είναι η μεγάλη δοκιμασία που αργά η γρήγορα ο καθένας μας καλείται να αντιμετωπίσει.

Ένας ξαφνικός, δυνατός φόβος μας κάνει να πετρώνουμε στη θέση μας. Παρόμοια, μια διαρκής φοβία πετροποιεί κάθε συναίσθημα, απολιθώνει την εσωτερική ζωή. Με τον όρο «απολίθωση» μπορούμε λοιπόν, να περιγράψουμε μια ιδιαίτερη μορφή τρόμου, από τον οποίο κάποιος μεταβάλλεται σε στήλη άλατος, σε πέτρα. Από την εμπειρία αυτή προέρχεται άλλωστε και η γνωστή φράση «πάγωσε από τον φόβο του». Παρόμοια, στον ίδιο όρο μπορούμε να συμπεριλάβουμε και τον φόβο μήπως συμβεί κάτι τέτοιο, δηλαδή τον φόβο μήπως μεταβληθεί κανείς από ζωντανό πρόσωπο σε άψυχο αντικείμενο, σε πέτρα, ρομπότ, αυτόματο, χωρίς προσωπική αυτονομία δράσης, σ’ ένα πράγμα χωρίς υποκειμενικότητα.

Στις δύο αυτές έννοιες ο ψυχίατρος Ρόναλντ Λάϊνγκ προσθέτει και μια τρίτη. Την μαγική πράξη με την οποία μπορεί κάποιος να μεταβάλλει τον άλλον σε πέτρα, κατ’ επέκταση, την πράξη με την οποία αρνιέται κανείς την αυτονομία του άλλου, αγνοεί τα συναισθήματα του, τον θεωρεί σαν πράγμα, δολοφονεί κάθε ζωή μέσα του. Από τις μελέτες της ψυχολογίας διαφαίνεται ότι ο άνθρωπος που κατατρώγεται από φοβίες χρησιμοποιεί ένα βασικό μηχανισμό για τη διατήρηση της ασφάλειας του. Ο μηχανισμός αυτός είναι μια εσωτερική, διανοητική κεφαλή Μέδουσας που στρέφει προς τον άλλον και κατά προέκταση προς την επικινδυνότητα του εξωτερικού κόσμου.

Η έννοια αυτή μπορεί να επεκταθεί και στο κοσμικό επίπεδο. Κάτω από την επιρροή του φόβου ο Νους μέσω της κριτικής και των μηχανισμών της αποπροσωποποίησης απολιθώνει γύρω του οτιδήποτε υπάρχει. Έτσι, η οντολογική ανασφάλεια που ενυπάρχει στον κάθε άνθρωπο μετατρέπει το Σύμπαν σε ένα σωρό από απονεκρωμένα αντικείμενα αφαιρώντας του με αυτό τον τρόπο την δυνατότητα να τον βλάψει. Αυτό είναι κάτι που η εκάστοτε εξουσία γνωρίζει φυσικά πολύ καλά. Η αποδοχή, για παράδειγμα ενός μηχανιστικού κόσμου, όπως τον περιέγραψαν οι επιστημονικές θεωρίες του Διαφωτισμού, καθίσταται δυνατή μόνο για εκείνους τους ανθρώπους που η οντολογική τους ανασφάλεια έχει αντικαταστήσει την αίσθηση τής ερωτικής πληρότητας.

Ένα άτομο που αντιλαμβάνεται το Σύμπαν σαν έμψυχο δεν θα μπορούσε να ενστερνιστεί τις δοξασίες σύμφωνα με τις οποίες το παλόμενο δίχτυ των αναρίθμητων υπάρξεων είναι «άψυχα μόρια», «ορολογιακοί μηχανισμοί» και σωροί από πέτρες. Θα πρέπει πρώτα οι αισθήσεις του να αμβλυνθούν, ο νους του να γεμίσει με φοβίες και η καρδιά του να κλείσει σε οποιαδήποτε μορφή επαφής. Η στήριξη των θεωριών της επιστημονικής νεκρολαγνείας είναι κατά συνέπεια, αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την επιβολή του φόβου.

Σε ένα βαθύτερο μεταφυσικό επίπεδο το όλο θέμα ριζώνει σε μια ευρύτερη θεωρία, τη θεωρία της κοσμικής αντίθεσης ανάμεσα στα αρχέτυπα του Έρωτα και του Φόβου. Σύμφωνα με αυτή την θεωρία ο Έρως και ο Φόβος είναι οι δυο αντίθετοι πόλοι της Ύπαρξης, αυτό που απλοϊκά ονομάζουμε ρίζα του κακού και του καλού. Ο Έρωτας αντιπροσωπεύει τη δημιουργική Δύναμη του Σύμπαντος, την Αρχή της Γονιμότητας και της Παγκόσμιας Ζωής. Αντίθετα ο Φόβος οδηγεί στην καταστροφή του κάθε τι που υπάρχει, στο σημείο της απόλυτης εκμηδένησης. Η κάθε μια από τις δύο αρχές μετατρέπει και μετατρέπεται στην άλλη. Όσο λοιπόν περισσότερο φόβο έχουμε, τόσο η δύναμη και οι δυνατότητες του Έρωτα λιγοστεύουν. Όσο περισσότερο δυναμώνει η εμπιστοσύνη, η αγάπη και η συνειδητή συνταύτιση, τόσο οι ανασφάλειες λιγοστεύουν.

Εάν τώρα, χαράξουμε μια ευθεία που αντιπροσωπεύει την εξελικτική πορεία, τότε στην μια άκρη αυτής της ευθείας βρίσκεται το Θεϊκό Απόλυτο με το οποίο ταυτίζεται το Αρχέτυπο του έρωτα. Στην άλλη άκρη, η σκοτεινή δύναμη του Φόβου που σαν μαύρη τρύπα απορροφά και εκμηδενίζει τα πάντα. Κάθε ύπαρξη που γεννιέται βρίσκεται σε ένα σημείο της ιδεατής αυτής ευθείας, ανάμεσα στους δυο πόλους. Όσο πιο κοντά βρίσκεται προς το άκρο του Έρωτα, τόσο πιο εξελιγμένη είναι.

Αντίθετα όσο πιο πολύ είναι βυθισμένη στις ανασφάλειες και τις φοβίες τόσο βαθύτερα βρίσκεται στο κενό του αρχέγονου τρόμου. Η πορεία μπορεί να είναι προς οποιαδήποτε από τις δύο πλευρές και προϋποθέτει την συμμετοχή και την πρόθεση μας. Μια υγιής κοινωνία είναι εκείνη που μετατρέπει τον φόβο σε έρωτα. Μέσα στα πλαίσια της, ρόλος της κάθε ύπαρξης είναι να μεταλλάζει, ψυχολογικά, τις ανασφάλειες και τις φοβίες σε εμπιστοσύνη και αίσθηση ασφάλειας. Αντίθετα, μια κοινωνία καταπίεσης προσπαθεί να καταστρέψει τον Έρωτα στις συνειδήσεις των ανθρώπων και να ενδυναμώσει τις ανασφάλειες τους.

Στο μεγάλο ταξίδι της Μύησης, ο κάθε άνθρωπος αντικρίζει το προσωπείο της Μέδουσας. Για ορισμένους είναι ο απόλυτος φόβος, για κάποιους άλλους η πύλη προς την αιωνιότητα . Πίσω από αυτήν η Μεγάλη Θεά προσμένει τους εκλεκτούς μυημένους για να τους οδηγήσει στα μυστικά της γέννησης, του θανάτου και της αναγέννησης. Τα φίδια που αναδεύονται στα μαλλιά της Γοργώς, γνωρίζουν ότι αλλάζοντας το δέρμα τους θα παραμείνουν για πάντα νέα.

Γνωρίζουν πως η συνείδηση εξελίσσεται όπως οι κύκλοι του Φεγγαριού, μέσα από μια αιώνια σπειροειδή επαναφορά, μετατρέποντας αδιάκοπα με την παλίρροια του έρωτα τον φόβο. Τα φίδια ψιθυρίζοντας τα μυστικά των Προγόνων μας σέρνουν προς το άνοιγμα που σχηματίζεται στο στόμα της Μέδουσας. Πίσω από τα κοφτερά δόντια του κάπρου, μέσα στη δίνη που οδηγεί σε μια λαμπερή και πέρα από τα όρια, αιωνιότητα. Αυτή είναι η βάση της Αρκαδικής φιλοσοφίας και αυτή είναι και η αρχή του Κύκλου μας....

Οι άνθρωποι αλλάζουν μόνο αν το θέλουν οι ίδιοι!

Στη ζωή υπάρχουν πράγματα που αλλάζουν και κάποια που δεν αλλάζουν. Μπορείς ν’ αλλάξεις σπίτι, δουλειά, χώρα, ήπειρο. Μπορείς ν’ αλλάξεις κουρτίνες στο σπίτι σου, ρούχα, έπιπλα, χτένισμα κι ένα σωρό άλλα πράγματα. Αυτό που δεν μπορείς να αλλάξεις είναι τους ανθρώπους. Ο Βολταίρος έλεγε «σκέψου πόσο δύσκολο είναι ν' αλλάξεις τον εαυτό σου και θα καταλάβεις πόσο μηδαμινές είναι οι δυνατότητές σου ν' αλλάξεις τους άλλους».

Υπάρχουν άνθρωποι παρ’ όλα αυτά που έχουν την ψευδαίσθηση πως μπορούν ν’ αλλάξουν τους άλλους. Έτσι, δημιουργούν σχέσεις, είτε φιλικές είτε ερωτικές, καταδικασμένες από την αρχή ν’ αποτύχουν. Όταν συναντήσεις έναν άνθρωπο κι αποφασίσεις ότι τον θέλεις στη ζωή σου, σημαίνει ότι τον θες έτσι όπως είναι. Αν θέλεις να τον αλλάξεις μπορείς να βρεις απ’ την αρχή κάποιον άλλον που να είναι στα μέτρα σου χωρίς να χρειάζεται επιδιορθώσεις. Παρ’ όλα αυτά δεν επιλέγεις τον κάποιον άλλο, θέλεις αυτόν, μα όχι όπως είναι αλλά όπως θα ήθελες να γίνει. Στο τέλος απογοητεύεσαι και τον βγάζεις από τη ζωή σου γιατί δεν έγινε αυτό που θέλησες εσύ να τον κάνεις και που εκείνος ποτέ δε σκέφτηκε να γίνει. Μετά σιγοτραγουδάς «δε φταις εσύ, η φαντασία μου τα φταίει που σ’ έπλασε όπως ήθελε αυτή», εξαντλημένος από την αποτυχημένη υπερπροσπάθεια της ολικής αναδόμησης του άλλου.

Φυσικά και φταίτε κι εσύ και η φαντασία σου, που θεωρήσατε πως μπορείτε να πλάθετε όπως θέλετε τους ανθρώπους που επιλέγετε. Οι άνθρωποι δεν είναι κουλουράκια για να τους δώσεις το σχήμα και τη μορφή που σου αρέσει. Οι άλλοι άνθρωποι είναι ακριβώς όπως εσύ. Έχουν ελαττώματα κι αδυναμίες, κακές στιγμές και συνήθως προσωπικότητα που δεν είναι διατεθειμένοι ν’ αλλάξουν επειδή εσύ αποφάσισες να τους κάνεις την τιμή να έχουν μία θέση στη ζωή σου. Σε ανάγκασε κανείς να τους δώσεις αυτή τη θέση; Σε απείλησαν; Σε παρακάλεσαν και σου υποσχέθηκαν πως αν τους δεχτείς στη ζωή σου θα γίνουν αυτό που εσύ ονειρεύτηκες; ‘Η μήπως σε έχρισε κανένας σωτήρα του ανθρώπινου γένους; Εσύ θα δεχόσουν έναν άνθρωπο που αγαπάει το μισό σου εαυτό και τον άλλο μισό δεν τον αντέχει και θέλει πάση θυσία να τον αλλάξει;

Ν’ αναζητάς τους ανθρώπους που μπορείς να αγαπήσεις ολόκληρους. Εκείνους που έχουν ελαττώματα, τα γνωρίζουν και προσπαθούν να τα διορθώσουν μόνοι τους. Εκείνους που όταν νιώθουν πως δεν τα καταφέρνουν ζητάνε βοήθεια για ν’ αλλάξουν. Όχι για σένα μα για τον εαυτό τους. Εκείνους που δε θα σου κάνουν τη χάρη να γίνουν όπως εσύ θες, μα εκείνους που θέλουν ν’ αλλάξουν γιατί οι ίδιοι το έχουν ανάγκη.

Ένας άνθρωπος άλλωστε που αλλάζει χωρίς να το θέλει ο ίδιος, αλλά μόνο για να ικανοποιήσει κάποιον που αγαπάει, ποτέ δεν πρόκειται ν’ αλλάξει στην πραγματικότητα. Στην πρώτη ευκαιρία θα ξαναγίνει ο άνθρωπος που ήταν και που ποτέ δεν έπαψε να είναι. Αν κάποιον το σημαδέψεις με ένα όπλο στο κεφάλι λογικά θα τον πείσεις να κάνει αυτό που θέλεις. Όταν απομακρύνεις το όπλο όμως; Ένας άνθρωπος πρέπει ν’ αλλάζει γιατί θέλει όχι γιατί δεν έχει επιλογή. Εκείνους που δεν επιθυμούν ν’ αλλάξουν άφησέ τους στην ησυχία τους. Άλλωστε ό,τι κι αν κάνεις, εκεί θα καταλήξεις.

Αν σιχαίνεσαι το κουτσομπολιό μην κάνεις φίλη σου τη γειτόνισσα που ξέρει πάντα πρώτη τα νέα της γειτονιάς. Δεν είναι τυχαίο, είναι απλώς κουτσομπόλα, και το ξέρεις. Υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι εκεί έξω και κάποιοι θα είναι πιο συμβατοί με σένα. Ψάξε βρες αυτούς. Η κυρά-Μαρία δε θ’ αλλάξει γιατί δε θέλει ν’ αλλάξει. Παρ’ το απόφαση επιτέλους και σταμάτα να προσπαθείς να την πείσεις πως δεν είναι σωστό να σχολιάζουμε τους άλλους και να παρακολουθούμε τις ζωές τους. Η κυρά-Μαρία γουστάρει κατινιά και εσύ προφανώς δε γουστάρεις την κυρά-Μαρία. Βρες άλλη φίλη, μην προσπαθείς να φτιάξεις μια.

Αν ψάχνεις να βρεις το άλλο σου μισό, που θα έχει μάτια μόνο για σένα και μαζί θα πορευτείτε στο μονοπάτι της ζωής και θα ζήσετε ευτυχισμένοι εις τους αιώνες των αιώνων, μην μπλέξεις με τον τύπο που δηλώνει εξ’ αρχής πως του αρέσει να είναι ελεύθερος, σιχαίνεται τις δεσμεύσεις και προχθές τον είχες δει να χαλβαδιάζει με μια άλλη στο μπαρ που συχνάζεις. Δεν θα φταίει αυτός που δε θα έρθει να σε πάρει καβάλα πάνω στο άσπρο άλογο και να σε οδηγήσει στα σκαλιά της εκκλησίας. Τι δεν είχες καταλάβει απ’ αυτά που σου είπε; Γιατί τον βρίζεις τώρα; Επειδή εσύ θεώρησες πως θα σ’ ερωτευτεί σφόδρα, θα αποφασίσει πως εσύ είσαι η γυναίκα της ζωής του, πως θα θέλει να κάνει τα παιδιά σου και πως τίποτα από αυτά που νόμιζε ότι ήθελε στη ζωή του δεν έχουν νόημα αν δεν έχει εσένα; Επειδή φαντάστηκες πως μια βροχερή νύχτα θα έρθει κάτω από το σπίτι σου, θα σου πει να κατέβεις κάτω, θα σ’ αγκαλιάσει και θα σου κάνει πρόταση γάμου καθώς οι σταγόνες τις βροχές θα χαϊδεύουν τα πρόσωπά σας; Αυτό, καρδιά μου, είναι αμερικάνικη κομεντί. Στην πραγματική ζωή λογικά κάποια στιγμή θα εξαφανιστεί ή θα πάει με κάποια άλλη ή θα σε στείλει από εκεί που ήρθες γιατί θα τον πνίγεις. Μάντεψε… Ούτε σ’ αυτή την περίπτωση θα φταίει εκείνος. Εσύ φταις που είσαι ονειροπαρμένη.

Αν γενικά σ’ αρέσουν οι αλλαγές, ξεκίνα από το κάλυμμα του καναπέ σου. Κατάληξε στον εαυτό σου. Σίγουρα ούτε εσύ είσαι τέλειος. Ξεκίνα με την εμμονή σου να βρίσκεις ανθρώπους που δε σου κάνουν και να προσπαθείς να τους αλλάξεις. Ίσως έτσι καταλάβεις κι εσύ, ότι οι άνθρωποι δεν αλλάζουν αν δε θέλουν ν’ αλλάξουν. Σε χαλάνε.

10 τρόποι να πλησιάσουμε τους έφηβους

Η εφηβεία είναι η περίοδος κατά την οποία το παιδί απομακρύνεται από την οικογένεια και προσπαθεί να αυτονομηθεί. Για πολλούς γονείς η εφηβεία είναι μια περίοδος με ιδιαίτερο άγχος καθώς το παιδί που ήταν υπάκουο και συνεργάσιμο, έχει γίνει τώρα ένας νέος άνθρωπος που διεκδικεί ιδιωτικότητα και αυτονομία. Ο ρόλος του γονέα σε αυτή την περίοδο, είναι πολύπλοκος. Από τη μια επαναπροσδιορίζονται οι ελευθερίες του εφήβου, από την άλλη όμως ο ρόλος παραμένει σημαντικός και ουσιαστικός προσφέροντας στον έφηβο συνεχή υποστήριξη στα νέα του τολμήματα.

Οι παρακάτω 10 προτάσεις αποσκοπούν στην καλύτερη διαχείριση των συγκρούσεων με τους εφήβους.

Γεφύρωση των διαφορών με ενδιαφέρον.
Οι διαφορές στα ενδιαφέροντα ανάμεσα στον έφηβο και στον γονιό είναι αρκετές. Ένας τρόπος για να έρθει ο γονιός πιο κοντά στον έφηβο είναι να ενδιαφερθεί πραγματικά για όλα αυτά που αρέσουν στο παιδί του. Ζητήστε από τον έφηβο να σας εξηγήσει το παιχνίδι που παίζει στον υπολογιστή, γιατί του αρέσει η μουσική που ακούει. Αφήστε τον να σας διδάξει κάτι νέο. Είναι κάτι που αρέσει πολύ στους εφήβους και τους δείχνει ότι πραγματικά ενδιαφέρεστε για αυτούς.

Διορθώστε τις πράξεις όχι τον έφηβο.
Στην εφηβεία τα παιδιά θέλουν να δοκιμάσουν πολλά πράγματα, σε λίγο χρονικό διάστημα και συνήθως χωρίς πλήρη επίγνωση των δυνατοτήτων τους. Έτσι γίνονται λάθη. Όταν ο γονιός κρίνει με αυστηρότητα το ίδιο το παιδί η κατάσταση οδηγείται σε ένταση και απομάκρυνση. Αντίθετα όταν κρίνει την πράξη βοηθά το παιδί να διαφοροποιηθεί και να γίνει υπεύθυνο. Αντί λοιπόν να λέμε: «Είσαι ανώριμος και αν συνεχίσεις έτσι θα καταστρέψεις τη ζωή σου», μπορούμε να πούμε : «Διαφωνούμε με αυτήν την επιλογή που κάνεις, αλλά έτσι έμαθες μόνος σου από το λάθος σου».

Συγκεκριμένα θέματα.
Η αποφυγή γενικών χαρακτηρισμών δεν βοηθά στην επαφή με τον έφηβο, όπως «Είσαι τεμπέλης, ακατάστατος, θρασύς κλπ» απομακρύνει τον έφηβο από τη σχέση με τον γονέα. Είναι προτιμότερο να συζητάμε συγκεκριμένα θέματα που προκύπτουν, με μια πιο αντικειμενική ματιά. Ποιος είναι ο σκοπός που συζητάμε; Τι θέλουμε να βελτιώσουμε; Τη συγκεκριμένη συμπεριφορά που προκαλεί πρόβλημα ή το χαρακτήρα του παιδιού;

Ο καυγάς ως μέσο επικοινωνίας.
Οι εντάσεις, οι φωνές και οι καυγάδες είναι κάτι συνηθισμένο σε ένα σπίτι με εφήβους. Ο έφηβος χρησιμοποιεί τον καυγά ως μέσο επικοινωνίας. Κατά τη διάρκεια της έντονης διαφωνίας ο έφηβος αποκαλύπτει πράγματα για τον εαυτό του τα οποία θέλει να τα μάθουν οι γονείς του. Βλέποντας τη θετική πλευρά του καυγά, ο γονιός μπορεί να τον χρησιμοποιήσει για να μάθει τις ανάγκες του εφήβου και να έρθουν έτσι πιο κοντά. Μια καλή ερώτηση που μπορούν να κάνουν οι γονείς είναι: «θέλω έναν έφηβο που δεν μιλάει καθόλου ή έναν έφηβο που μιλάει και λέει την άποψή του;»

Αποδοχή στους φίλους του.
Οι φίλοι των εφήβων είναι ένα συχνό θέμα για εντάσεις. Οι γονείς κρίνουν ανάρμοστους τους φίλους του παιδιού τους και νιώθουν ότι είναι ο εχθρός που μεταμορφώνει το παιδί τους. Οι φίλοι είναι μέρος της διαδικασίας ωρίμανσης και διαμόρφωσης ταυτότητας. Όταν οι γονείς απορρίπτουν τους φίλους του παιδιού ταυτόχρονα απορρίπτουν τα ίδια τους τα παιδιά και τις επιλογές τους. Επίσης, καλλιεργούν φόβους στα παιδιά για τους άλλους ανθρώπους. Αν αποδεχθεί ο γονιός τους φίλους του εφήβου οι αποστάσεις μειώνονται.

Σταθερές οικογενειακές αξίες.
Όσο και αν δείχνουν οι έφηβοι ότι θέλουν να καταρρίψουν τις αξίες της οικογένειας, η αλήθεια είναι ότι έχουν ανάγκη από αυτές. Όταν η οικογένεια έχει σταθερή δομή ο έφηβος νιώθει ασφάλεια. Τα όρια που έχει κάθε οικογενειακό σύστημα είναι αυτά με τα οποία ο έφηβος θα διαπραγματευτεί ώστε να δημιουργήσει την δική του ταυτότητα.

Ενεργητική ακρόαση.
Η συζήτηση φέρνει την επικοινωνία ανάμεσα στο γονιό και στον έφηβο. Συνήθως όταν ο γονιός θέλει να συζητήσει με τον έφηβο εκείνος δεν θέλει και το αντίστροφο. Καλό είναι να αποφεύγει ο γονιός να πιέζει τον έφηβο για συζήτηση και να είναι διαθέσιμος να ακούσει και να μιλήσει όταν ο έφηβος το ζητήσει.

Έκφραση εκτίμησης.
Συνήθως οι γονείς αναφέρονται σε όσα ο έφηβος δεν κάνει καλά ή δεν κάνει καθόλου. Αυτό απομακρύνει τον έφηβο, ο οποίος σκέφτεται ότι δεν αναγνωρίζουν οι γονείς όσα καλά κάνει. Μια καλή συνήθεια από τη μεριά των γονέων είναι να ενισχύουν τις θετικές πράξεις και επιλογές του παιδιού. «Εκτιμώ ότι διαβάζεις τα μαθήματά σου χωρίς να στο ζητήσω». «Εκτιμώ που δεν ακολούθησες την παρέα σου σε κάτι που δεν σου άρεσε». Οι έφηβοι δεν κάνουν μόνο άσχημα πράγματα που δυσαρεστούν τους γονείς. Τονίζοντας την εκτίμηση στα θετικά, μειώνουμε την απόσταση.

Επαφή με ενήλικους.
Η αγωνία των εφήβων είναι να μεγαλώσουν γρήγορα και να ενταχθούν στον κόσμο των ενηλίκων. Σαφώς οι πιο σημαντικοί ενήλικες είναι οι γονείς, αλλά αυτό ταυτόχρονα προκαλεί και την κόντρα. Ένας ενήλικας που θα είναι κοντά στο παιδί μπορεί να βοηθήσει αρκετά στην πορεία προς την ενηλικίωση. Ένας δάσκαλος στο σχολείο, ή σε κάποια δραστηριότητα, ένας συγγενής, ένας φίλος των γονέων μπορεί να είναι πρότυπο για τον έφηβο και η γνώμη του να τύχει καλύτερης αποδοχής.

Δημιουργούμε θετικές στιγμές.
Οι έφηβοι παραπονιούνται συχνά ότι με τους γονείς δεν περνούν καλά. Όντως, πολλοί γονείς επηρεάζονται από τις εντάσεις της εφηβείας και τις αλλαγές στη ζωή του παιδιού τους που απομακρύνονται και αυτοί με η σειρά τους από τη σχέση με τον έφηβο. Η προσφορά ευχάριστων στιγμών είναι κάτι που φέρει πιο κοντά τον έφηβο με τους γονείς. Είναι καλό ο γονιός να επιμένει σε προτάσεις για κοινή διασκέδαση ακόμα και αν αυτές συχνά απορρίπτονται από τον έφηβο.

Η επαφή με τον έφηβο είναι κάτι που θέλει αρκετή υπομονή και επιμονή από τη μεριά των γονέων, ωστόσο τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο

Γιατί ο παππούς και η γιαγιά παίζουν σημαντικό ρόλο στο μεγάλωμα των παιδιών

Ο παππούς και η γιαγιά ανέκαθεν ήταν δύο πολύ σημαντικά πρόσωπα στη ζωή και το μεγάλωμα ενός παιδιού.

Σήμερα, είναι ακόμα πιο σημαντικοί και αυτό επειδή σε μια οικογένεια όταν και οι δυο γονείς δουλεύουν, η συμβολή των παππούδων είναι αναμφισβήτητα πολύτιμη για την πλήρωση του κενού.

 Μην ξεχνάμε επίσης ότι στην εποχής της οικονομικής κρίσης που διανύουμε, ο ρόλος τους έχει γίνει ακόμα περισσότερο ιερός, διότι πολλοί γονείς, αν όχι οι περισσότεροι, βασίζονται σε εκείνους για την φύλαξη των παιδιών.

Το σημαντικότερο όλων όμως είναι το ιδιαίτερο είδος αγάπης που αναπτύσσεται μεταξύ των παιδιών και του παππού και της γιαγιάς. Ρωτήστε κάποιον ενήλικα -άντρα ή γυναίκα- να σας πει αναμνήσεις της παιδικής του ηλικίας. Σίγουρα κάποιες θα περιλαμβάνουν μέσα και τους παππούδες. Είναι μια πολύ ιδιαίτερη σχέση για τους ανθρώπους και μπορεί να δώσει δύναμη και στην ενήλικη ζωή.

Το ιδιαίτερο είδος αγάπης που παίρνει ένα παιδί από τον παππού και τη γιαγιά είναι μια αγάπη που κανένας άλλος δεν μπορεί να δώσει. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια αγάπη άνευ όρων. Οι γονείς επειδή ανησυχούν για το μέλλον των παιδιών τους, γίνονται συχνά αυστηροί αλλά και επικριτικοί. Η αγάπη του παππού και της γιαγιάς όμως είναι συχνά πιο «ελεύθερη» και λιγότερο πιεστική.

Έχετε όμως αναρωτηθεί ποτέ ποια είναι τα οφέλη για τα παιδιά; Τα οφέλη για τα παιδιά όταν έχουν μια στενή σχέση με τους παππούδες τους περιλαμβάνουν:

• Τα παιδιά έχουν μια καλύτερη αίσθηση του ποιοι είναι και από πού έχουν έρθει. Έχουν ρίζες, ιστορία και μια αίσθηση συνέχειας και προοπτικής.
• Τα παιδιά αναπτύσσουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, καλύτερες συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες και ακόμη και καλύτερη επίδοση στο σχολείο.
• Τα παιδιά αισθάνονται ιδιαίτερα όταν τα κακομαθαίνουν λίγο. Είτε το πιστεύετε, είτε όχι οι έρευνες δείχνουν ότι είναι καλό πράγμα. Τα παιδιά ξέρουν ότι το να είσαι με τους παππούδες είναι μια ιδιαίτερη στιγμή. Δεν αναμένουν από τον υπόλοιπο κόσμο να περάσουν το ίδιο καλά, όπως όταν είναι με τους παππούδες τους. Άλλωστε γι’ αυτό τους έχουν τόση μεγάλη αδυναμία.
• Τα παιδιά μπορούν να πάρουν την αμέριστη προσοχή και χρόνο από τους παππούδες τους όταν οι γονείς είναι κουρασμένοι ή απασχολημένοι. Οι παππούδες είναι πάντα πρόθυμοι και χαρούμενοι που θα βρεθούν με τα εγγόνια τους.
• Πάντα έχουν κάποιον με τον οποίο μπορούν να μιλήσουν και να εμπιστευτούν. Ενώ συχνά τα παιδιά μπορεί να θέλουν να γίνουν διαφορετικοί από τους γονείς τους, με τους παππούδες θέλουν να μοιάσουν. Αυτό δίνει μεγάλη δύναμη στους παππούδες στην προσπάθειά τους να επηρεάσουν θετικά ένα μπερδεμένο ή ταραγμένο παιδί.
• Περνώντας τον ελεύθερο τους χρόνο με τους παππούδες, τα παιδιά αποκτούν νέες δεξιότητες, χόμπι, δραστηριότητες και ιδέες. Οι παππούδες άλλωστε είναι οι καλύτεροι δάσκαλοι.  Μην ξεχνάτε ότι κάθε παιδί πιστεύει ότι ο παππούς είναι κινητή εγκυκλοπαίδεια, ενώ αν κάτι δεν το γνωρίζει, τότε σίγουρα θα αφιερώσει χρόνο για να το βρει και να απαντήσει σε όποια ερώτηση του γίνει.

Μία ματιά στο μέλλον: Η τελευταία δουλειά στον πλανήτη Γη

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι μηχανές αναμένεται να καταλάβουν το 50% των θέσεων εργασίας μέσα στα επόμενα 30 χρόνια. Ο Guardian λοιπόν θέλησε να μας δείξει μέσα από ένα βίντεο πως θα είναι η ζωή σε έναν αυτοματοποιημένο κόσμο που κυριαρχεί η τεχνολογία

 

Οι μαζικές εξαφανίσεις των ειδών πάνω στη Γη κατά τον Παλαιοζωϊκό – Μεσοζωϊκό αιώνα

Είναι συχνά δύσκολο να καθοριστεί ακριβώς πότε έχουν εμφανιστεί τα γεγονότα μαζικής εξαφάνισης των ειδών στη γήινη ιστορία. Η αιτία είναι ότι το αρχείο των απολιθωμάτων δεν είναι τέλειο, και όσο φτωχότερο είναι το αρχείο για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, τόσο περισσότερο ανοικτό είναι σε διαφορετικές ερμηνείες.

Μερικοί επιστήμονες έχουν προτείνει ότι υπάρχει ένας κύκλος μαζικών εξαφανίσεων , με σημαντικό αριθμό θανάτων, περίπου κάθε 26 εκατομμύρια χρόνια. Αυτό υπονοεί ότι έχουν γίνει κάπου 23 τέτοια γεγονότα μαζικής εξαφάνισης των ειδών από την Κάμβριο εποχή έως σήμερα. Αυτός ο αριθμός είναι το ανώτερο όριο των περισσότερων εκτιμήσεων.

Φυσικά απαιτείται πολύ περισσότερη έρευνα για να καθορίσουμε εάν πραγματικά υπάρχει ένας κύκλος των μαζικών εξαφανίσεων. Οι περισσότερες από τις μελέτες προτείνουν ότι δεν κινδυνεύουμε γιατί είμαστε στη μέση ενός κύκλου, χωρίς μαζικές εξαλείψεις, για τουλάχιστον 10 εκατομμύρια χρόνια.

Πως όμως μερικά ζώα εξαφανίστηκαν κι άλλα όχι;

Το γεγονός ότι εμείς οι άνθρωποι είμαστε εδώ σήμερα φανερώνει ότι οι μαζικές εξαλείψεις δεν έχουν επιπτώσεις σε όλους τους οργανισμούς, και ότι υπάρχουν πάντα επιζώντες.

Αλλά τι είναι αυτό που κάνει μερικούς οργανισμούς να ζήσουν και μερικούς να εξαφανιστούν;

Φυσικά, οι αιτίες μιας μαζικής εξαφάνισης είναι πολλές. Παραδείγματος χάριν, μια πτώση στη στάθμη της θάλασσας θα έχει μια καταστρεπτική επίδραση στους οργανισμούς που ζουν στις ρηχές θάλασσες, καθώς ο βιότοπός τους παύει απλά να υπάρχει, αλλά θα έχει ελάχιστη ή και καμία άμεση επίδραση στους οργανισμούς που ζουν στο έδαφος.

Έτσι, τα είδη που εξαφανίζονται σε μια εξαφάνιση μπορούν να μας πουν πολλά για τα χαρακτηριστικά, ή ακόμα και για την αιτία της εξαφάνισης. Ένα άλλο παράδειγμα είναι το εξής: Αν εξαφανιστούν μόνο τα είδη που είναι προσαρμοσμένα για να ζήσουν σε θερμά κλίματα, τότε είναι λογικό να υποθέσουμε ότι φταίει για την εξαφάνιση αυτών των ειδών μία παγκόσμια πτώση της θερμοκρασίας.

Εντούτοις, ακόμα και όταν εξαφανιστούν τεράστιες περιοχές βιότοπων ή αλλάξουν δραματικά, μερικά είδη θα μπορέσουν να επιζήσουν, αν και δεν ξέρουμε ποιος είναι ο καθοριστικός παράγων ώστε αυτά τα είδη να «νικήσουν».

Η τύχη βεβαίως παίζει έναν σημαντικό ρόλο στο ποιο είδος θα υποστεί μια μαζική εξάλειψη. Υπάρχουν, δε, μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα που φαίνονται να βοηθούν την επιβίωση.

Έτσι αν μερικοί οργανισμοί είναι ‘παντός καιρού και κλίματος’ και δεν ζουν μέσα σε στενά όρια θερμοκρασίας, χώρου, περιβάλλοντος, υγρασίας κλπ, τότε μπορούν να εκμεταλλευθούν γρήγορα οποιεσδήποτε ευνοϊκές αλλαγές και είναι σε θέση να αναπαραχθούν γρήγορα. Οι κατσαρίδες, οι αρουραίοι και τα ποντίκια είναι από τα κλασσικά παραδείγματα τέτοιων οργανισμών που έχουν λίγο να φοβηθούν από τις μαζικές εξαφανίσεις.

Θα εξαφανιστούν ποτέ οι άνθρωποι;

Πρόσφατα, δημοσιεύτηκαν πληροφορίες για τον αστεροειδή 1997XF11 ότι θα μπορούσε να συγκρουστεί με τη Γη και αυτό θα μπορούσε να ήταν το τέλος της ανθρωπότητας. Εντούτοις, αντίθετα προς τις αρχικές αναφορές, δεν υπάρχει κανένας πραγματικός κίνδυνος σύγκρουσης του αστεροειδούς με τη Γη πριν το 2028.

Οι άνθρωποι είναι μόνο μια πρόσφατη άφιξη στη γη, όντας γύρω για ακριβώς μερικά εκατομμύριο έτη. Μέχρι σήμερα είμαστε ένα επιτυχές είδος, που αναπτύσσεται και που πολλαπλασιάζει έως ότου κατοικούμε σχεδόν σε κάθε γωνία της σφαίρας. Αλλά άλλα είδη έχει αναπτυχτεί και έχει πολλαπλασιάσει πριν από μας, για να αποδεκατιστεί μόνο από τα γεγονότα μαζικής εξάλειψης – έτσι τι το μέλλον κρατά για μας;

η απάντηση, φυσικά, είναι ότι δεν ξέρουμε, αλλά φαινόμαστε να εξελίσσουμε μερικές ικανότητες που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν μέσω μιας μαζικής εξάλειψης. Είμαστε ένα απίστευτα πολυμήχανο είδος, και είμαστε σε θέση να τροποποιήσουμε το περιβάλλον μας για να το καταστήσουμε από πολλές απόψεις πιό άνετο – σπίτια οικοδόμησης και καλλιέργεια των συγκομιδών που οι πιθανότητες είναι ότι, δεδομένου ότι ένα είδος, θα ήμαστε σε θέση να βρούμε μερικό τρόπο να επιζήσουμε όλων αλλά του καταστροφικότερου των μαζικών εξαλείψεων, και έτσι, ίσως, θα μπορούσε να είναι η τελευταία εξελικτική επιτυχία.

Αφ’ ετέρου, μπορούμε να είμαστε ο χειρότερος εχθρός μας. Ίσως οι μεγαλύτερες απειλές στην ανθρωπότητα θα είναι τα αποτελέσματα της απέραντης, και συνήθως αρνητικής, επίδρασης που έχουμε στο περιβάλλον – που είναι, μετά από όλα, όπου ζούμε.

Τα έξι σημαντικά γεγονότα μαζικής εξαφάνισης

Αλλά, ενώ παραμένουμε αβέβαιοι για το συνολικό αριθμό, υπάρχει μια γενική συμφωνία για την ύπαρξη 6 σημαντικών γεγονότων μαζικής εξαφάνισης κατά τον Παλαιοζωϊκό – Μεσοζωϊκό αιώνα.

ΕΠΟΧΗ (Αιώνες)	ΠΕΡΙΟΔΟΙ	Εξαφάνιση      Κ-Τ
Παλαιοζωϊκός
	Κάμβριος
	Σιλούριος
	Δεβόνιος
	Λιθανθρακοφόρος
	Πέρμια
Μεσοζωϊκός
	Τριαδική
	Ιουρασική
	Κρητιδική  Κ
Καινοζωϊκός	Τριτογενής Τ
	Τεταρτογενής

1. Στο τέλος της Κάμβριας περιόδου (500 έως 544 εκατομμύρια χρόνια πριν)

Μια τεράστια έκρηξη βιολογικής ποικιλομορφίας πραγματοποιήθηκε στην Κάμβριο περίοδο, η οποία έχει παρομοιαστεί με ένα εξελικτικό πείραμα, μια «ανταγωνιστική» περίοδος για τη δημιουργία νέων ειδών.

Οι θάλασσες ήταν γεμάτες από είδη, όπως οι τριλοβίτες, τα βραχιόποδα, τα μαλάκια και τα εχινόδερμα. Αλλά όταν ΄τελείωνε η Κάμβριος περίοδος, πριν 500 εκατομμύρια χρόνια, το πείραμα έφτασε στο τέλος του και έγινε μια σειρά μεγάλων εξαφανίσεων των ειδών.

Επειδή πολλά από τα ζώα εκείνης της περιόδου ήταν οργανισμοί με μαλακό δέρμα, οι οποίοι έχουν πολύ μικρές πιθανότητες να γίνουν απολιθώματα, δεν έχουμε καθαρή εικόνα γι’ αυτό που συνέβη και ποια είδη επηρεάστηκαν.

Τα καλύτερα στοιχεία – απολιθώματα τα έχουμε για τα ζώα που είχαν κάπως σκληρά ή κελυφωτά τμήματα – και είναι σαφές ότι τα βραχιόποδα είχαν μεγάλες απώλειες στην ποικιλομορφία. Οι τριλοβίτες υπέστησαν επίσης βαριές απώλειες, και δεν θα είχαν ποτέ πάλι τόσο ποικιλία ή δεν θα ήταν τόσο κυρίαρχα.

Η αιτία της μαζικής εξάλειψης της ύστερης Κάμβριας περιόδου (το όνομα Καμβρία είναι η Ουαλία στα Λατινικά), δεν είναι φυσικά τόσο γνωστή, αλλά φαίνεται σχεδόν σίγουρο ότι εμφανίστηκε εκείνη την εποχή μια αλλαγή στο επίπεδο της θάλασσας, μεταβάλλοντας το βιότοπο στον οποίο είχαν προσαρμοστεί πολλά από αυτά τα πρώτα ζώα, και οδηγώντας τα έτσι στην μαζική εξαφάνιση.

2. Στο τέλος της Ορδοβίσιας περιόδου (425 έως 500 εκατομμύρια χρόνια πριν)

Η Ορδοβίσια ήταν μια περίοδος σχετικής σταθερότητας στη γήινη ιστορία, στην οποία πραγματοποιήθηκε μια σημαντική αύξηση της βιολογικής ποικιλομορφίας.

Εντούτοις, καθώς τελείωνε αυτή η περίοδος, κάπου 440 εκατομμύρια έτη πριν, υπήρξε ένα τεράστιο γεγονός μαζικής εξάλειψης, στην οποία μερικές ομάδες ζώων έχασαν περισσότερα από τα μισά είδη τους.

Η εξάλειψη φαίνεται να είναι το αποτέλεσμα μιας παγωμένης εποχής, μιας εποχής όπου η στάθμη των θαλασσών συνεχώς υποχωρούσε, καθώς όλο και περισσότερο νερό δεσμευόταν στα παγόβουνα. Τότε οι θαλάσσιοι υγροβιότοποι (που φιλοξενούσαν την πλειοψηφία των ζωντανών οργανισμών στην Ορδοβίσια περίοδο), άλλαξαν δραστικά, καταστρέφοντας τους βιότοπους και μειώνοντας τον αριθμό των οικολογικών τοποθεσιών.

Φαίνεται να υπάρχουν δύο οξύτατες περίοδοι εξαφάνισης των ειδών – η μία είναι στην αρχή της εποχής του πάγου, και η άλλη στο τέλος της εποχής της εξαφάνισης, μεταξύ 500 χιλιάδων και 1 εκατομμυρίων ετών αργότερα, όταν ανέβηκαν γρήγορα τα επίπεδα της θάλασσας.

Τα εχινόδερμα, οι τριλοβίτες, τα ναυτιλοειδή και πολλές άλλες ομάδες είχαν σημαντικές απώλειες, αν και γενικά τότε είχαμε μια περίοδο λιγότερο δραστική από ό,τι άλλες περιόδους σημαντικών εξαλείψεων.

3. Στο τέλος της Δεβόνιας περιόδου (345 έως 405 εκατομμύρια χρόνια πριν)

Αν και είναι σαφές ότι υπήρξε τότε μια τεράστια απώλεια της βιοποικιλότητας προς το τέλος της Δεβόνιας περιόδου, δεν είναι τελείως καθαρό πόσο κράτησε αυτή η περίοδος των μαζικών εξαλείψεων. Οι εκτιμήσεις ποικίλλουν από 500 χιλιάδες έως 15 εκατομμύρια χρόνια.

Ούτε επίσης είναι σαφές εάν ήταν μια ενιαία περίοδος ή μια σειρά διάφορων μικρότερων εξαλείψεων η μία μετά από την άλλη. Πράγματι, έχει γραφτεί ότι στην ύστερη Δεβόνια εξάλειψη, δεν έχουμε συμφωνήσει ποια είναι τα σημαντικά γεγονότα της. Εντούτοις, το ισοζύγιο των αποδείξεων δείχνει ότι οι εξαλείψεις πραγματοποιήθηκαν σε μία περίοδο κάπου 3 εκατομμυρίων ετών, περίπου πριν 365 εκατομμύρια χρόνια.

Κατά τη διάρκεια της ύστερης Δεβόνιας εξάλειψης το 70% όλων των ειδών εξαφανίστηκε. Τα θαλάσσια είδη επηρεάστηκαν σοβαρότερα από αυτά του γλυκού νερού. Για παράδειγμα τα βραχιόποδα, οι αμμωνίες και πολλές άλλες ασπόνδυλες ομάδες υπέφεραν πάρα πολύ, καθώς επίσης τα ψάρια Agnathan και τα Πλακόδερμα.

Στο έδαφος, όπου τα φυτά είχαν διαφοροποιηθεί και τα αμφίβια άρχιζαν την εξέλιξή τους, φαίνεται να υπάρχουν πολύ λιγότερες απώλειες.

Οι αιτίες της Δεβόνιας εξάλειψης είναι πολύ ασαφείς. Οι δυσανάλογες απώλειες μεταξύ των ειδών των θερμών νερών υποδεικνύουν την κλιματική αλλαγή. Σε αυτήν την περίπτωση ένας σημαντικός παράγοντας , θα ήταν μια παγκόσμια ψύξη και έχει προταθεί ότι αυτή συνδέθηκε με (ή μπορεί ακόμα και να την έχει προκαλέσει) μια πτώση των επίπεδων του οξυγόνου αυτών των πιο ρηχών υδάτων.

4. Στο τέλος της Πέρμιας περιόδου (230 έως 280 εκατομμύρια χρόνια πριν)

Η ζωή άκμασε κατά τη διάρκεια της Λιθανθρακοφόρου και της Πέρμιας περιόδου. Τα Crinoids (Εχινόδερμα), οι αμμωνίτες, τα κοράλλια και τα ψάρια διαφοροποιήθηκαν και άκμασαν στις θάλασσες, ενώ τα αμφίβια και τα ερπετά συνέχισαν την εισβολή τους στο έδαφος.

Αλλά μετά από 100 εκατομμύρια έτη σχετικής σταθερότητας, στο τέλος της Πέρμιαν περιόδου (πριν 245 εκατομμύρια έτη) η Γη γνώρισε το μεγαλύτερο γεγονός μαζικής εξαφάνισης. Μακριά πιο καταστρεπτικό από τη διασημότερη κρητιδική εξαφάνιση, όταν εξαφανίστηκαν τελείως οι δεινόσαυροι.

Έχει υπολογιστεί ότι το 96% όλων των θαλασσίων ειδών χάθηκαν, ενώ στο έδαφος περισσότερο από τα τρία τέταρτα όλων των σπονδυλωτών οικογενειών εξαφανίστηκαν.

Πολλές αιτίες έχουν προταθεί για αυτές τις εξαλείψεις της Πέρμιαν περιόδου, συμπεριλαμβανομένων και των διακυμάνσεων του επιπέδου της θάλασσας, μιας αλλαγής στην αλατότητα του ωκεανού, και της ηφαιστειακής δραστηριότητας. Ο σημαντικότερος παράγοντας φαίνεται, για άλλη μια φορά, να είναι κλιματική αλλαγή.

5. Στο τέλος της Τριαδικής περιόδου (190 έως 230 εκατομμύρια χρόνια πριν)

Αν και έχει βρεθεί ως μία από τις λιγότερο σημαντικές εξαφανίσεις των ειδών, μερικές μελέτες υποδεικνύουν ότι σχεδόν το ένα τέταρτο όλων των οικογενειών εξέλειπαν προς το τέλος της Τριαδικής Περιόδου, καθιστώντας την συγκρίσιμη σε σημασία με την πρόσφατη κρητιδική μαζική εξαφάνισης.

Άλλες μελέτες όμως προτείνουν ότι υπάρχουν τουλάχιστον δύο περίοδοι εξαφάνισης προς το τέλος της Τριαδικής, μεταξύ 12 και 17 εκατομμυρίων ετών.

Εάν η μαζική εξαφάνισης ήταν ένα ενιαίο γεγονός ή μια σειρά μικρότερων γεγονότων, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι τα σφουγγάρια, τα κεφαλόποδα , τα βραχιόποδα, τα έντομα και πολλές ομάδες σπονδυλωτών έχασαν πολλές από τις οικογένειές τους. Ορισμένα πρώιμα σπονδυλωτά, σε σχήμα μικρού κώνου (τα conodonts), εξαφανίστηκαν εντελώς.

Ενώ οι απώλειες τότε μπορεί να μην ήταν τόσο δραματικές, όπως σε άλλες περιόδους εξαφάνισης, ήταν όμως σημαντικές για μια σχετικά νέα ομάδα ζώων.

Οι δεινόσαυροι τότε άρπαξαν την ευκαιρία, καθώς η απώλεια ορισμένων ειδών άνοιξε νέες ευκαιρίες γι’ αυτούς, κι έτσι πήραν το πλεονέκτημα πάνω στη Γη.

Η αιτία της Τριαδικής εξαφάνισης δεν είναι πολύ γνωστή, ίσως επειδή έχει προσελκύσει σχετικά λίγους μελετητές, αλλά η κλιματική αλλαγή φαίνεται να είναι σημαντική και, μάλιστα, υπήρξε μια αύξηση στις βροχοπτώσεις.

6. Στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου (63 έως 135 εκατομμύρια χρόνια πριν)

Η μαζική εξαφάνιση ανάμεσα στην Κρητιδική και στην Τριτογενή περίοδο,πριν 65 εκατομμύρια χρόνια, είναι η διασημότερη όλων των μαζικών εξαφανίσεων. Η φήμη της προέρχεται όχι από το μέγεθός της (η εξαφάνιση της Πέρμιαν περιόδου ήταν πολύ-πολύ μεγαλύτερη) αλλά από τα θύματα της εξαφάνισης – τους δεινόσαυρους.

Η μαζική εξαφάνιση της Κρητιδικής-Τριτογενής (ή ‘Κ-Τ’ για συντομία) περιόδου, εξαφάνισε γύρω στο 85% όλων των ειδών. Οι δεινόσαυροι δηλαδή δεν ήταν τα μόνα θύματα – οι πτερόσαυροι (ερπετά που πετούσαν) και άλλα θαλάσσια ερπετά, τα ψάρια , τα βραχιόποδα, το πλαγκτόν και πολλά φυτά είτε εξαφανίστηκαν εντελώς είτε είχαν βαριές απώλειες στον πληθυσμό τους. Ακόμη και οι αμμωνίτες, που είχαν επιζήσει των 4 προηγούμενων εξαφανίσεων, τελικά εξαφανίστηκαν.

Για κάποιους λόγους εν τούτοις, μερικές ομάδες φαίνονται να είναι, σχεδόν, εξ ολοκλήρου απρόσβλητες από την εξαφάνιση της περιόδου Κ-Τ – για παράδειγμα οι κροκόδειλοι, οι χελώνες και οι σαύρες, τα θηλαστικά και τα πουλιά πέρασαν σχετικά χωρίς σημαντικές απώλειες.

Η αιτία για την εξαφάνιση της περιόδου Κ-Τ είναι τώρα τελευταία θέμα εντατικής έρευνας, με πολλές εκατοντάδες ερευνητικών αναφορών, που δημοσιεύτηκαν από το 1980, όταν εκείνη τη χρονιά ο φυσικός Luis Alvarez (οκτώ χρόνια πριν το θάνατό του) αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον για το θέμα αυτό.

Ο Alvarez πρότεινε ότι ο θάνατος των δεινοσαύρων, και όλα τα άλλα θύματα της μαζικής εξαφάνισης της περιόδου Κ-Τ, οφειλόταν σε έναν γιγαντιαίο μετεωρίτη που είχε συνετριβεί πάνω στη Γη, αναστατώνοντας σοβαρά το γήινο οικοσύστημα.
Η μεγάλη σύγκρουση και οι ηφαιστειακές δραστηριότητες

Ο Alvarez, ο οποίος ήταν σεβαστός επιστήμονας κι είχε λάβει κι ένα βραβείο Νόμπελ για τις εργασίες του, έφτασε στην ανακάλυψη του γιατί διαπίστωσε, κατ’ ασυνήθιστο τρόπο, μεγάλες ποσότητες ενός σπάνιου στοιχείου, του ιριδίου, μέσα στους βράχους που χαρακτήρισαν το όριο μεταξύ της κρητιδικής και της τριτογενούς περιόδου. Το ιρίδιο είναι εξαιρετικά σπάνιο στο γήινο φλοιό, αλλά είναι πιο συνηθισμένο στους αστεροειδείς. Έτσι ο Alvarez υποστήριξε ότι αυτά ήταν αποδείξεις για μια εξωγήινη σύγκρουση.

Ενώ άλλες θεωρίες προτείνουν σαν αιτίες την ηφαιστειακή δραστηριότητα, την κλιματική αλλαγή, την περιβαλλοντική ρύπανση ή ακόμα και την κοσμική ακτινοβολία, η θεωρία της σύγκρουσης των μετεωριτών παραμένει η πιθανότερη – τουλάχιστον προς το παρόν.

Ενώ στον κόσμο η θεωρία αυτή έχει γίνει δημοφιλής, μερικοί επιστήμονες παραμένουν δύσπιστοι για τη θεωρία της σύγκρουσης με έναν αστεροειδή, ως την αιτία της μαζικής εξαφάνισης. Έτσι υποστηρίζουν αντ’ αυτής της σύγκρουσης, ότι ήταν υπεύθυνες για τις μαζικές εξαφανίσεις τεράστιες ηφαιστειακές εκρήξεις, κι όχι μόνο για την Κρητιδική Περίοδο.

Υπάρχουν φυσικά πολύ καλές αποδείξεις ότι στο τέλος της Κρητιδικής Περιόδου υπήρχε μια απέραντη ηφαιστειακή δραστηριότητα, ιδιαίτερα στην περιοχή Deccan της Ινδίας, όπου έγινε μία από τις μεγαλύτερες εκρήξεις των τελευταίων 200 εκατομμυρίων ετών. Εκτινάχθηκαν δε απέραντα σύννεφα συντριμμιών και αερίων από την περιοχή αυτή, όπως και στις εκρήξεις που έγιναν τότε στη Βόρεια Αμερική και τον Ατλαντικό.

Φυσικά, αυτά τα συμβάντα θα είχαν καταστροφικά αποτελέσματα για το ζωικό και φυτικό βασίλειο της εποχής. Αλλά για το ασυνήθιστο στρώμα του ιριδίου που ενέπνευσε την θεωρία για τη σύγκρουση με τον αστεροειδή δεν μας λέει κουβέντα η θεωρία των ηφαιστειακών εκρήξεων.

Πρόσφατη έρευνα έχει δείξει ότι υλικό από το γήινο μανδύα, που έρχεται στην επιφάνεια κατά τη διάρκεια των ηφαιστειακών εκρήξεων, περιέχει επίσης υψηλά επίπεδα ιριδίου – έτσι οι εκρήξεις στο τέλος της Κρητιδικής εποχής μπορούν να είναι υπεύθυνες για το στρώμα του ιριδίου.

Άλλα στοιχεία υποδεικνύουν ότι το στρώμα του ιριδίου κτίστηκε βαθμιαία – όπως θα αναμέναμε εάν ήταν το αποτέλεσμα μιας αυξανόμενης βαθμιαία ηφαιστειακής δραστηριότητας, αλλά όχι εάν η αιτία του στρώματος του ιριδίου οφειλόταν σε μια ξαφνική σύγκρουση με αστεροειδή.

Ακόμα και τα μοντέλα των θραύσεων, που βρέθηκαν στους κρυστάλλους του χαλαζία θα μπορούσαν, προτείνουν οι επιστήμονες, να έχουν προκληθεί από τις ηφαιστειακές εκρήξεις παρά σε μια σύγκρουση με έναν αστεροειδή.

Έτσι, απαιτείται πολύ περισσότερη έρευνα προτού να έχουμε μια πλήρη άποψη εάν τα ηφαίστεια έχουν μεγάλη πιθανότητα να έχουν προκαλέσει την Κρητιδική εξαφάνιση από όσο μια σύγκρουση με έναν αστεροειδή.

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα έχει προταθεί επίσης ως η αιτία της μαζικής εξαφάνιση κατά το τέλος της Πέρμιαν Περιόδου.

Ο ρόλος των κλιματικών αλλαγών

Όπως είδαμε πιο πάνω, σε κάθε περίοδο μαζικής εξαφάνισης συναντάμε κάποια μορφή κλιματικής αλλαγής, ακόμα κι αν η ίδια η αλλαγή ήταν το αποτέλεσμα ενός άλλου παράγοντα (όπως η σύγκρουση ενός αστεροειδή). Η Παγκόσμια Ψύξη και η δημιουργία τεράστιων κρηπιδωμάτων πάγου – είναι ίσως ο μόνος πιο σημαντικός τύπος της κλιματικής αλλαγής που εμπλέκεται στις μαζικές εξαφανίσεις.

Οι αποδείξεις για αυτές τις εποχές του πάγου προέρχονται και από τα χαρακτηριστικά παγετώδη ιζήματα, όπως είναι εκείνα κάτω από το πυθμένα της Βόρειας Θάλασσας, και από την εξαφάνιση ομάδων που ήταν προσαρμοσμένα σε θερμά κλίματα.

Η εποχή της παγοκάλυψης ήταν πιθανώς ένας σημαντικός παράγοντας σε τουλάχιστον 3 μαζικές εξαφανίσεις – προς το τέλος της Ορδοβίσιας περιόδου, στο τέλος της Δεβόνιας και της Πέρμιαν περιόδου.

Μπορεί επίσης να ήταν σημαντικός παράγοντας στο τέλος της Κάμβριας περιόδου.

Ένας άλλος τύπος κλιματικής αλλαγής – μια αύξηση στις βροχοπτώσεις – προτάθηκε ως η αιτία μιας άλλης εξαφάνισης – της ύστερης Τριαδικής εποχής.

Η κλιματική αλλαγή προκαλεί εξαφάνιση των ειδών γιατί αλλάζει τον τύπο και τη διαθεσιμότητα των δυνατών οικολογικών τοποθεσιών, που μπορούν να μείνουν τα ζώα και τα φυτά – με συνέπεια οι συνθήκες να είναι ακατάλληλες για τα είδη που έχουν συνηθίσει άλλες συνθήκες διαβίωσης. Έτσι, τα ζώα πρέπει να μεταναστεύσουν σε καταλληλότερες περιοχές ή να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Εάν δεν μπορούν να μεταναστεύσουν ή να προσαρμοστούν, οδηγούνται σε εξαφάνιση.

Οι αλλαγές στην στάθμη της θάλασσας προτείνονται συχνά ως η αιτία των μαζικών εξαλείψεων των ειδών. Οι ωκεανοί περιέχουν πολλούς διαφορετικούς βιότοπους, οι οποίοι περιέχουν εν συνέχεια έναν πλούτο οικολογικών τοποθεσιών στις οποίες μπορούν να ακμάσουν τα ζώα και τα φυτά.

Όταν η στάθμη των θαλασσών αλλάζει, αυτοί οι βιότοποι αναστατώνονται, ή χάνονται εντελώς – μαζί με οποιαδήποτε είδη που έζησαν σε αυτούς, τα οποία ήταν ανίκανα να απομακρυνθούν ή να προσαρμοστούν στους νέους όρους.

Η στάθμη της θάλασσας είναι πολύ συνδεμένη με το σχηματισμό των κρηπιδωμάτων του πάγου στις περιόδους της Ψυχρής Εποχής ή του Πάγου – καθώς το νερό της θάλασσας πηγαίνει στα κρηπιδώματα, οι ωκεανοί στενεύουν έως ότου λειώσει ο πάγος άλλη μια φορά, και ανέβει η στάθμη των θαλασσών.

Οι ρηχές, θάλασσες θερμού νερού (όπως εκείνες που βρίσκονται στους κοραλλιογενείς υφάλους) είναι μερικές από τους πιο διαφορετικούς βιολογικά βιότοπους, αλλά είναι επίσης μεταξύ εκείνων που είναι οι πιο ευαίσθητοι βιότοποι, ακόμα και στις μικρές αλλαγές της στάθμης των θαλασσών.

Οι αλλαγές της στάθμης των θαλασσών μπορούν να έχουν κι άλλα, δευτερεύοντα, αποτελέσματα. Οι μεταβολές στην περιεκτικότητα του οξυγόνου των ωκεανών, ή στην αλατότητά τους, έχουν και τα δύο συνδεθεί με τις διακυμάνσεις της στάθμης των θαλασσών, και θα μπορούσαν εύκολα να έχουν αλλάξει τα θαλάσσια περιβάλλοντα τόσο ώστε να προκαλέσουν μαζικές εξαλείψεις.

Τέλος, έχει αναφερθεί ότι έγιναν μεταβολές στην στάθμη των θαλασσών στις περισσότερες από τις μαζικές εξαφανίσεις, και σχεδόν βεβαίως έπαιξε ένα σημαντικό μέρος στην ύστερη Κάμβριο, Ορδοβίσια και Πέρμιαν Περίοδο.

Εκρηξη δυαδικού συστήματος «γέννησε» το ηλιακό μας σύστημα!

Ενα πραγματικά εξαιρετικά ενδιαφέρον εύρημα υποστηρίζουν ότι εντόπισαν επιστήμονες του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν. Στην επιθεώρηση «Physical Review Letters» αναφέρουν ότι μελετώντας τα απομεινάρια ενός μετεωρίτη εντόπισαν μικροσκοπικά σωματίδια τα οποία οι ειδικοί έχουν ονομάσει «προ-ηλιακούς κόκκους». Οι ερευνητές εκτιμούν ότι τα σωματίδια που εντόπισαν στον μετεωρίτη προέρχονται από μια έκρηξη σουπερνόβα που συνέβη σε ένα δυαδικό σύστημα, σε ένα ζεύγος αστέρων δηλαδή.

Μια έκρηξη σε ένα δυαδικό σύστημα ήταν ίσως εκείνη που προκάλεσε την γέννηση του ηλιακού μας συστήματος

Εικάζουν ότι η έκρηξη αυτή εκτόξευσε στο Διάστημα κοσμική ύλη η οποία αποτέλεσε στη συνέχεια το δομικό υλικό από το οποίο σχηματίστηκε το ηλιακό μας σύστημα.

«Εχουμε να κάνουμε εδώ μια διαδικασία ανακύκλωσης. Οταν τα άστρα πεθαίνουν εκτοξεύουν ύλη στην μορφή σκόνης και αερίων. Η ύλη αυτή στη συνέχεια ανακυκλώνεται δημιουργώντας τις επόμενες γενιές άστρων και πλανητών» αναφέρει ο Κρίστοφερ Ριντ, εκπρόσωπος της ερευνητικής ομάδας.

Archinaut: Ρομπότ για κατασκευή υποδομών στο Διάστημα

«Archinaut» είναι το όνομα προγράμματος της Made In Space, η οποία επελέγη από τη NASA για την ανάπτυξη τεχνολογιών που θα επιτρέπουν την κατασκευή/ συναρμολόγηση μεγάλων δομών στο Διάστημα, χωρίς να απαιτείται παρέμβαση αστροναύτη.

«Το Archinaut σχεδιάζεται εξαρχής για να αποτελεί μια πραγματικά καινοτόμα τεχνολογία, παρέχοντας εντελώς νέες διαστημικές δυνατότητες στη ΝASA και άλλους κυβερνητικούς φορείς, καθώς και σε κατασκευαστές σημερινών δορυφόρων ή ανερχόμενες διαστημικές πλατφόρμες» έχει σημειώσει σχετικά ο Άντριου Ρας, πρόεδρος της εταιρείας.

Η Made In Space συνεργάζεται με τη Northrop Grumman και την Oceaneering Space Systems. Το πλήρες όραμα είναι η ανάπτυξη ρομποτικών διαστημοπλοίων που θα κατασκευάζουν και συναρμολογούν δομές/ υποδομές (διαστημικούς σταθμούς, δορυφόρους κ.α.) σε τροχιά, ανοίγοντας τον δρόμο για πιο ογκώδεις κατασκευές, καθώς η κατασκευή τους σε τροχιά είναι ευκολότερη και οικονομικότερη από την κατασκευή στη Γη και την εκτόξευσή τους στο Διάστημα. Η πρώτη φάση του προγράμματος Archinaut θα περιλαμβάνει μια σειρά επιδείξεων τεχνολογιών για να ξεπεραστούν τα τεχνικά εμπόδια στον δρόμο για την εμπορική εκμετάλλευση και βιωσιμότητα του προγράμματος.

Το Archinaut αποτελεί συνέχεια της προηγούμενης συνεργασίας της εταιρείας με τη NASA, η οποία περιελάμβανε το «3D Printing in Zero-G Experiment» που βρίσκεται στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, καθώς και το Additive Manufacturing Facility, η εκτόξευση του οποίου αναμένεται μέσα στο 2016.

Ενδείξεις στο LHC για μια ρωγμή στο Καθιερωμένο Μοντέλο της φυσικής

Πρόσφατες μετρήσεις από τον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων LHC, στο CERN στη Γενεύη, παραπέμπουν σε ένα φαινόμενο το οποίο ξεπερνά το Καθιερωμένο Πρότυπο της φυσικής, δηλαδή το αποδεκτό μοντέλο για τους «δομικούς λίθους» της ύλης και τους τρόπους με τους οποίους αυτά αλληλεπιδρούν.

Προσομοίωση σε υπολογιστή της σπάνιας διάσπασης του b μεσόνιου σε J / psi και φι μεσόνια στον ανιχνευτή LHCb στο CERN.

Οι ενδείξεις αυτές προήλθαν από την ανάλυση επιστημόνων από το Ινστιτούτο Πυρηνικής Φυσικής της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών. Αν τελικά επιβεβαιωθούν, το αποτέλεσμα θα είναι μία νέα εποχή για τη φυσική και την αναζήτηση μίας καινούριας θεωρίας που θα εξηγεί ακόμη πληρέστερα τον κόσμο που μας περιβάλλει.

Παρόλο που το Καθιερωμένο Πρότυπο έχει επιβεβαιωθεί από αναρίθμητα πειράματα μέχρι σήμερα, και επομένως αποτελεί τον καλύτερο τρόπο εξήγησης του σύμπαντος, είναι γνωστό πως απέχει πολύ από το να είναι η τελευταία λέξη της επιστήμης στην περιγραφή των φυσικών φαινομένων. Εξάλλου, μία από τις σημαντικότερες ατέλειές του είναι ότι δεν περιλαμβάνει τη βαρύτητα.

Έτσι, οι επιστήμονες αναζητούν εδώ και δεκαετίες ενδείξεις που δείχνουν να πηγαίνουν πέρα από το Καθιερωμένο Πρότυπο. Κάτι που ενδεχομένως συνέβη στον LHC.

Η υποτιθέμενη ασυμφωνία πειράματος και θεωρίας αφορά ένα σωμάτιο που ονομάζεται μεσόνιο Β. Σύμφωνα με το Καθιερωμένο Πρότυπο, τα μεσόνια Β θα πρέπει να διασπώνται με πολύ συγκεκριμένες συχνότητες. Οι προβλέψεις αυτές ωστόσο δεν ταιριάζουν με τα αποτελέσματα των πειραμάτων στον επιταχυντή, γεγονός που αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο για την πρώτη αστοχία της θεωρίας.

«Μέχρι τώρα, όλες οι μετρήσεις συμφωνούν με τις προβλέψεις του Καθιερωμένου Προτύπου», λέει στο EurekAlert o ερευνητής Mariusz Witek (Μάριους Βίτεκ), από το Ινστιτούτο Πυρηνικής Φυσικής της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών.

«Παρ’ όλα αυτά γνωρίζουμε πως το Καθιερωμένο Πρότυπο δεν μπορεί να εξηγήσει όλες τις ιδιότητες του σύμπαντος. Για ποιον λόγο η ύλη επικράτησε της αντιύλης; Τι είναι η σκοτεινή ύλη; Αυτά τα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα».

Οι επίμαχες ενδείξεις προέκυψαν από πειράματα το 2011 και το 2012, ενώ εντοπιστήκαν πέρυσι, όταν οι επιστήμονες παρατήρησαν πως η συχνότητα διάσπασης των μεσονίων Β δεν συμφωνούσε με τις θεωρητικές προβλέψεις.

Μέχρι τώρα, οι Πολωνοί ερευνητές έχουν δείξει πως, εκτός από τη συχνότητα, υπάρχει ασυμφωνία και με τις γωνίες διάσπασης. «Για να το θέσουμε με κινηματογραφικούς όρους, ενώ μέχρι πρόσφατα είχαμε δει κάποιες αποσπασματικές σκηνές ενός πολυαναμενόμενου μπλοκμπάστερ, τελικά ο επιταχυντής μας παρείχε το πρώτο πραγματικό τρέιλερ», σημειώνει ο Βίτεκ.

Σύμφωνα με το Καθιερωμένο Πρότυπο, τα μεσόνια Β αποτελούνται από ένα κουάρκ κι ένα αντικουάρκ. Η σύνθεσή τους έχει ως συνέπεια να διασπώνται γρήγορα, με τα σωματίδια που προκύπτουν να εκπέμπονται σε συγκεκριμένες γωνίες.

Ενώ οι φυσικοί είχαν εντοπίσει πως «κάτι δεν πήγαινε καλά» με τον χρόνο διάσπασης, δεν μπορούσαν να εντοπίσουν την ασυμφωνία στις γωνίες εκπομπής, επειδή οι μέθοδος μέτρησης που χρησιμοποιούσαν δεν ήταν αρκετά ακριβής.

Τώρα όμως, χάρις σε μία νέα τεχνική που ανέπτυξαν οι Πολωνοί ερευνητές, μπόρεσαν να δείξουν πως, στις μετρήσεις των διασπάσεων των μεσονίων Β που καταγράφηκαν τόσο το 2011 όσο και το 2012, οι γωνίες διέφεραν από τους θεωρητικούς υπολογισμούς.

Οι Πολωνοί επιστήμονες ξεκαθαρίζουν πως ακόμη δεν μιλούν για ανακάλυψη – αφού χρειάζονται πολύ περισσότερα δεδομένα για να είναι βέβαιοι πως οι ενδείξεις είναι αποδείξεις. Αυτή τη στιγμή, η πιθανότητα επιβεβαίωσης του ευρήματός τους είναι 3,4 σίγμα, θα πρέπει όμως να ξεπεράσει το όριο των 5 σίγμα.

Ποια θα ήταν όμως η συνέπεια από την ασυμφωνία των πειραμάτων με το Καθιερωμένο Πρότυπο; Θα μπορούσε να σημαίνει πως στη διαδικασία εμπλέκεται ένα νέο σωματίδιο: η πιο διαδεδομένη μέχρι αυτή τη στιγμή υπόθεση αναφέρεται στο μποζόνιο Ζ’’ (Z-prime) το οποίο δεν προβλέπεται από το Καθιερωμένο Πρότυπο.

Ευτυχώς, εδώ και λίγους μήνες ξεκίνησε ξανά η λειτουργία του επιταχυντής, και μάλιστα σε ενέργειες που πρώτη φορά έχουν επιτευχθεί στην ιστορία. Επομένως οι φυσικοί σύντομα θα έχουν στη διάθεσή τους πολλά «φρέσκα» δεδομένα για να αναλύσουν, τα οποία ίσως επιβεβαιώσουν τη νέα εποχή στην οποία εισέρχεται η φυσική.

«Όπως ακριβώς και στις καλές ταινίες, όλοι αναρωτιούνται τι θα συμβεί στο τέλος, χωρίς κανείς να μπορεί να περιμένει», καταλήγει ο Βίτεκ.