ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Εὐμενίδες (1-33)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΠΡΟΦΗΤΙΣ
Πρῶτον μὲν εὐχῇ τῇδε πρεσβεύω θεῶν
τὴν πρωτόμαντιν Γαῖαν· ἐκ δὲ τῆς Θέμιν,
ἣ δὴ τὸ μητρὸς δευτέρα τόδ᾽ ἕζετο
μαντεῖον, ὡς λόγος τις· ἐν δὲ τῷ τρίτῳ
5 λάχει, θελούσης, οὐδὲ πρὸς βίαν τινός,
Τιτανὶς ἄλλη παῖς Χθονὸς καθέζετο,
Φοίβη· δίδωσι δ᾽ ἣ γενέθλιον δόσιν
Φοίβῳ· τὸ Φοίβης δ᾽ ὄνομ᾽ ἔχει παρώνυμον.
λιπὼν δὲ λίμνην Δηλίαν τε χοιράδα,
10 κέλσας ἐπ᾽ ἀκτὰς ναυπόρους τὰς Παλλάδος,
ἐς τήνδε γαῖαν ἦλθε Παρνησοῦ θ᾽ ἕδρας.
πέμπουσι δ᾽ αὐτὸν καὶ σεβίζουσιν μέγα
κελευθοποιοὶ παῖδες Ἡφαίστου, χθόνα
ἀνήμερον τιθέντες ἡμερωμένην.
15 μολόντα δ᾽ αὐτὸν κάρτα τιμαλφεῖ λεώς,
Δελφός τε χώρας τῆσδε πρυμνήτης ἄναξ.
τέχνης δέ νιν Ζεὺς ἔνθεον κτίσας φρένα
ἵζει τέταρτον τοῖσδε μάντιν ἐν θρόνοις·
Διὸς προφήτης δ᾽ ἐστὶ Λοξίας πατρός.
20 τούτους ἐν εὐχαῖς φροιμιάζομαι θεούς.
Παλλὰς Προναία δ᾽ ἐν λόγοις πρεσβεύεται.
σέβω δὲ νύμφας, ἔνθα Κωρυκὶς πέτρα
κοίλη, φίλορνις, δαιμόνων ἀναστροφή·
Βρόμιος δ᾽ ἔχει τὸν χῶρον, οὐδ᾽ ἀμνημονῶ,
25 ἐξ οὗτε Βάκχαις ἐστρατήγησεν θεός,
λαγὼ δίκην Πενθεῖ καταρράψας μόρον·
Πλειστοῦ τε πηγὰς καὶ Ποσειδῶνος κράτος
καλοῦσα καὶ τέλειον ὕψιστον Δία,
ἔπειτα μάντις εἰς θρόνους καθιζάνω.
30καὶ νῦν τυχεῖν με τῶν πρὶν εἰσόδων μακρῷ
ἄριστα δοῖεν· κεἰ πάρ᾽ Ἑλλήνων τινές,
ἴτων πάλῳ λαχόντες, ὡς νομίζεται.
μαντεύομαι γὰρ ὡς ἂν ἡγῆται θεός.

***
ΠΡΟΦΗΤΙΣΣΑ
Πρώτα δοξάζω απ᾽ τους θεούς στη δέησή μου
τη Γαία την πρωτομάντισσα· κι απ᾽ αυτή πάλι
τη Θέμιδα, που δεύτερη, όπως είναι λόγος,
σης μητέρας της κάθησε το αρχαίο μαντείο·
και τρίτη στη σειρά, με συγκατάθεσή της,
δίχως κανείς ν᾽ αναγκαστεί, το πήρεν άλλη
θυγατέρα της Γης, η τιτανίδα η Φοίβη,
που πάλι αυτή το χάρισε γενέθλιο δώρο
στο Φοίβο, πὄχει τ᾽ όνομα της παρανόμι.
Κι αφήνοντας τη λίμνη και τους Δήλιους βράχους,
10 άραξε στους γιαλούς τους πλόιμους της Παλλάδας
κι ήρθ᾽ από κει σ᾽ αυτή του Παρνασσού τη χώρα,
όπου τον ξεπροβόδισαν με πολύ σέβας
οι γιοι του Ηφαίστου ανοίγοντας να διαβεί στράτα
κι ήμερη κάνοντας τη γη, που ήταν πριν άγρια·
και με τιμές τον δέχτηκε ο λαός μεγάλες
κι ο βασιλιάς Δελφός της χώρας κυβερνήτης.
Κι ο Δίας στο νου του εμπνέοντας τη θεία την τέχνη
τον βάζει μάντη τέταρτο σ᾽ αυτούς τους θρόνους
κι είναι του Δία πατέρα του ο Λοξίας προφήτης.
20 Απ᾽ αυτούς πρώτα τους θεούς οι ευχές μου αρχίζουν,
μα ξέχωρα και την Προναία Παλλάδα βάζω
και προσκυνώ τις νύφες του Κωρύκειου άντρου
που τα πουλιά αγαπούν και που θεοί συχνάζουν,
— δεν το ξεχνώ, του τόπου ο Βρόμιος κύριος είναι
από τότε που οδήγησε ο θεός τις Βάκχες
κι έβαλε σα λαγό να σκίσουν τον Πενθέα.
Και καλώντας ακόμα τις πηγές του Πλείστου,
τη δύναμη του Ποσειδώνα κ᾽ έξω απ᾽ όλους
το Δία τον Ύψιστο, που τα πάντα τελειώνει,
έπειτα μάντισσα στους θρόνους πάω ν᾽ ανέβω.
30 Και τώρ᾽ ας δώσουν από πριν πολύ πιο κάλλια
να μου συντύχει το έμπασμα κι όσοι είναι ας έρθουν
για χρησμό με τον κλήρο τους, κατά το νόμο·
γιατ᾽ όσα προφητεύω εγώ, ο θεός μού εμπνέει.

Η σχέση Ηφαίστου και Αθηνάς

Ο ναός του Ηφαίστου γνωστός και ως «Θησείο», αποτελεί το καλύτερα σωζόμενο δείγμα Δωρικού ναού στην Ελλάδα, και ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία του οικοδομικού προγράμματος του Περικλή. Πράγματι ως προς τον πλούτο και την ποιότητα του γλυπτού του διακόσμου μόνο ο Παρθενώνας το ξεπερνά. Οικοδομήθηκε κατά τα μέσα του 5ου αι. π.Χ., και ήταν αφιερωμένος στον Θεό Ήφαιστο και την Θέα Αθηνά Εργάνη.

Ο Παυσανίας αναφέρεται ιδιαίτερα στα χάλκινα λατρευτικά αγάλματα του Ηφαίστου και της Αθηνάς που βρίσκονταν στο εσωτερικό του ναού. Τα αγάλματα ήταν έργα του σπουδαίου Αθηναίου γλύπτη Αλκαμένη. Ο Βαλέριος Μάξιμος αναφέρεται στο θαυμαστό τρόπο με τον οποίο ο Αλκαμένης απέκρυψε το ιδιαίτερο ανατομικό χαρακτηριστικό του θεού, τη χωλότητα του, κάτω από το ένδυμά του, χωρίς όμως να την εξαφανίσει πλήρως, ενώ ο Παυσανίας αναφέρεται ιδιαίτερα στα γαλάζια μάτια της Αθηνάς.

Στο ναό λατρεύονταν τόσο ο Ήφαιστος, ως προστάτης της μεταλλουργίας, όσο και η Αθηνά Εργάνη, ως προστάτιδα των χειροτεχνημάτων. Το ότι ο ναός της Αθηνάς βρίσκεται στον κορυφή του βράχου της Ακροπόλεως ενώ ο ναός του Ηφαίστου, χαμηλότερα σε ευθεία γραμμή και απέναντι από τον Παρθενώνα όπου υπήρχε το άσβεστον πύρ, μάλλον υποκρύπτει σημαντικό συμβολισμό.

Η Αθηνά, η θεά της σοφίας, θεωρούνταν από τους αρχαίους Έλληνες ανάμεσα στις άλλες ιδιότητες της, και ως η προστάτιδα των τεχνιτών και χειροτεχνών (ξυλουργών, κεραμοποιών και των μεταλλουργών –μαζί με τον Ήφαιστο), γι’ αυτό και την αποκαλούσαν Εργάνη (η εργατική). Ειδικότερα για τη μεταλλουργία, μοιραζόταν τα καθήκοντά της με τον Ήφαιστο, ο οποίος ήταν αριστοτέχνης στις κατασκευές αντικειμένων, όπλων, αλλά και κοσμημάτων. Ο Πλάτων στους Νόμους 920d αναφέρει σχετικά:

«Η τάξη των τεχνιτών, που βοήθησαν με την τέχνη και την επιδεξιότητα τους να γίνει η πόλη μας όμορφη, θα είναι αφιερωμένη στην Αθηνά και τον Ήφαιστο».

Το προφανές είναι πως σε πρώτη ανάλυση ο Ήφαιστος αντιπροσωπεύει την ύλη, ενώ η Αθηνά το πνεύμα. 

Η σχέση τους όμως δεν σταματά εδώ. Η μυθολογία συνδέει τους δύο θεούς και ως προς τη συμμετοχή του Ηφαίστου στη γέννηση της Αθηνάς. Ως γνωστόν ο Δίας, ο πατέρας της Αθηνάς, όταν η μητέρα της, η Μήτις, ήταν έγκυος, την κατάπιε από φόβο μήπως γεννήσει γιο ισχυρότερο από τον ίδιο. Στη συνέχεια, όμως, ο Δίας άρχισε να έχει τρομερό πονοκέφαλο και ζήτησε από τον Ήφαιστο να τον βοηθήσει. Τότε ο Ήφαιστος άνοιξε το κρανίο του Δία και πετάχτηκε έξω ενήλικη και πάνοπλη η θεά Αθηνά. Η ύλη μετουσιώνεται σε πνεύμα στο ανθρώπινο σώμα..! (Της Γαίας είμαι παις και του έναστρου Ουρανού, το γένος μου ουράνιο). Ο Πλάτων αναφέρει για την σχέση Αθηνάς – Ηφαίστου στον Κριτία 109 c –110 όπου περιγράφει εκτενώς την δράση των δύο θεών και τονίζει :

«Ηφαιστος δε κοινήν και Αθηνά φύσιν έχοντες».

Ο Πρόκλος είναι πιο αποκαλυπτικός. Ο Ήφαιστος είναι υπεύθυνος για τα σώματα, ενώ δεν δρα επί της ψυχής.

«Οτι λοιπόν ανήκει στην δημιουργική σειρά και όχι στην ζωογονική ή στην συνεκτική ή σε κάποια άλλη, το δηλώνουν οι θεολόγοι παρουσιάζοντας τον να δουλεύει τον χαλκό και να κουνάει τα φυσερά και γενικά σαν τεχνίτη των έργων. Ότι είναι δημιουργός των αισθητών και όχι των ψυχικών ή νοερών έργων, και αυτό το δηλώνουν οι ίδιοι. Γιατί η κατασκευή του κατόπτρου και το δούλεμα του χαλκού και η ιδιότητα του κουτσού και όλα τα παρόμοια είναι σύμβολα ότι η δημιουργία του αφορά την περιοχή του αισθητού. Πάντα λοιπόν, και γενικά ο Ήφαιστος είναι ερωτευμένος με την Αθηνά, επειδή μιμείται με τα αισθητά έργα τη νοερή της ιδιότητα. Και οι ψυχές που είναι αφιερωμένες στην Αθηνά κυρίως λόγω αυτής της ενέργειας του Ηφαίστου δέχονται τα οχήματα τους από αυτόν και εγκαθίστανται μέσα στα σώματα που λαμβάνουν υπόσταση από τις λογικές αρχές του Ηφαίστου» Πρόκλος – Σχόλια στον Τίμαιο Α 142.23/ Α.144.10

Η Αθηνά ήταν παιδαγωγός του Εριχθονίου, γιού του Ηφαίστου*. Ο Ήφαιστος και η Αθηνά, συμμετείχαν επίσης στη δημιουργία της Πανδώρας, της γυναίκας που πλάστηκε κατ’ απαίτηση του Δία για να εκδικηθεί τον Προμηθέα που έδωσε στους ανθρώπους τη φωτιά. Ο Ήφαιστος έπλασε την Πανδώρα από χώμα και η Αθηνά της έδωσε ζωή και την προίκισε με όλες τις γνώσεις κατασκευής χειροτεχνημάτων που θα την καθιστούσαν ιδανική σύζυγο. Υπήρχε επίσης η παράδοση πως ο Ήφαιστος μαζί με την θεά Αθηνά και τον Προμηθέα, βοήθησε να δημιουργηθεί ο πρώτος άνθρωπος από πηλό και φωτιά, κατ' εικόνα των θεών, εμφυσώντας τους το «Θεϊκό πυρ»!

Οι μυθαγωγικές και μυσταγωγικές προεκτάσεις του θέματος είναι πολλές και δεν είναι δυνατόν να εξαντληθούν σε μία μικρή αναφορά, όπως η παρούσα. Μπορούν όμως να αποτελέσουν έναυσμα για περισσότερη έρευνα επί του θέματος...!
----------------------------
* Όταν η Αθηνά επισκέφτηκε τον αδελφό της Ήφαιστο στο εργαστήριό του, για να του παραγγείλει όπλα, εκείνος ένιωσε ερωτική έλξη για τη θεά της σοφίας. Αν και χωλός, την πρόλαβε την ώρα που προσπαθούσε να ξεφύγει και να κρυφτεί κάπου (ο τόπος ονομάστηκε Ἡφαιστεῖον). Στη διάρκεια της πάλης μεταξύ τους, η Αθηνά πλήγωσε τον επίδοξο βιαστή με το δόρυ της και το σπέρμα του χύθηκε επάνω στον μηρό της. Αηδιασμένη η Αθηνά σκούπισε αυτό που θεώρησε μίασμα με μαλλί και στη συνέχεια το έριξε στη γη. Και όπως από το σπέρμα του Ουρανού αναδύθηκε από τη θάλασσα η Αφροδίτη, έτσι και από τη Γη, γονιμοποιημένη μ' αυτόν τον τρόπο, γεννήθηκε ένα παιδί. Παρά την απέχθειά της για το συμβάν, η Αθηνά, ατελής μητέρα, περιμάζεψε το παιδί που ονόμασε Εριχθόνιο από το μαλλί, το ἔριον που χρησιμοποίησε για να σκουπιστεί, και τη χθόνα, τη Γη, που το κυοφόρησε· και το μέρος που μεγάλωσε ονομάστηκε Ερέχθειο.

Το ότι ο Εριχθόνιος είχε την μορφή ανθρώπου απο την μέση και πάνω, και την μορφή φιδιού από την μέση και κάτω, αποτελεί ένα ακόμα σημαντικό αλληγορικό συμβολισμό.

Ο κόσμος γίνεται λίγο καλύτερος, όταν ο άνθρωπος αγαπά

Υπάρχουν χιλιάδες πράγματα σ’ αυτόν το κόσμο που μπορούν να σου αγγίξουν την καρδιά και να την κάνουν να χαμογελάσει. Κάποτε όμως εσύ, επιλέγεις να κλείσεις τα μάτια. Να θυμάσαι να τα έχεις ανοιχτά. Να θυμάσαι να αφήνεις την καρδιά σου να νιώθει.

Κάθισε κάπου ήρεμα και κλείσε τα μάτια.Δεν έχει σημασία πόσο όμορφα θα είναι εκεί που θα είσαι. Σημασία έχει πόσο θα αφήσεις το μυαλό να ταξιδέψει και να ηρεμήσει.

Κλείσε τα μάτια και πήγαινε κάπου μακρυά! Πήγαινε κάπου που νιώθεις όμορφα, κάπου που νιώθεις ασφαλής. Μείνε για λίγο εκεί. Δεν είναι όμορφα; Η ψυχή σου χαμογελά.

Μη βιαστείς να γυρίσεις πίσω. Πάρε το δρόμο της επιστροφής αργά και σταθερά, απόλαυσε κάθε δευτερόλεπτο. Άνοιξε τα μάτια και μείνε πάλι το ίδιο ήρεμος, το ίδιο χαρούμενος.

Και τώρα χαμογέλα. Ξέχνα για λίγο τι πρέπει και τι δεν πρέπει. Θυμήσου για λίγο τι αξίζει. Θυμήσου πόσο όμορφο είναι να αγαπάς.

Αγάπα καθετί που θα δεις, και άσε τους ανθρώπους να σε πλησιάσουν.

Σήμερα είσαι εδώ, μπορείς να αγαπήσεις, να νιώσεις, να χαρείς. Γιατί να χάνεις αυτό το θαύμα που μπορείς να ζήσεις;

Άσε για λίγο στην άκρη τα προβλήματα. Έχουν όση δύναμη τους δίνουμε εμείς. Γίνονται τόσο μικρά όταν χαμογελάς!

Κι ο κόσμος, ο κόσμος γίνεται πανέμορφος όταν ο άνθρωπος γελά. Ο κόσμος γίνεται λίγο καλύτερος, όταν ο άνθρωπος αγαπά…

Αν δεν έχεις κάτι καλό και γενναίο να πεις... μην λες τίποτα

Γιατί δεν υπάρχει τέλος σε τίποτα. Γιατί αυτήν την λέξη ποτέ δεν την δέχθηκα, δεν την αγάπησα, λαϊκώς δεν την γούσταρα. Προτιμώ να χρησιμοποιήσω μια άλλη εφάμιλλη λέξη που να προσδίδει μια κάπως παρόμοια έννοια. Και πού πάει αυτό που τελειώνει; Μου μυρίζει θάνατο κι όχι ότι τον φοβάμαι, αλλά δεν θέλω να τον σκέφτομαι.

Γιατί τίποτα στην πραγματικότητα δεν τελειώνει, είναι όλα συνέχεια, η ζωή συνεχίζει και συνεχίζεται.

Συνεχίζει τον αγώνα της για όλα όσα αντέχει, αγαπά, ποθεί και επιλέγει.

Γιατί η ζωή είναι φως και το τέλος σκοτάδι μου κάνει κι εμένα τα σκοτάδια δεν μ’ αρέσουν. Κι αν απ’ το φως σου μπορείς να μοιράσεις και λίγη λάμψη, ακόμα καλύτερα. Όπως η μέρα μοιράζει το φως της στην νύχτα, όπως η αυγή χαμογελάει και παραδίδει την σκυτάλη της στην πρωινή δροσούλα, έτσι κι εμείς μπορούμε να χαρίσουμε λίγη απ’ την λάμψη μας στον διπλανό μας, στον συνταξιδιώτη μας, σ’ αυτό το ταξίδι που λέγεται ζωή. Γιατί μόνο όταν μοιράζεσαι αξίζει το ταξίδι, μόνος κανείς δεν ήτανε ποτέ του πλήρης, ευτυχισμένος και ολοκληρωμένος. Και στον παράδεισο να βρεθείς, αν δεν έχεις παρέα, δεν θα καταλάβεις καμιά ομορφιά.

Γιατί ότι μοιράζεις, μοιράζεται και αλλού και πάει και πιο πέρα και κάνει ”κύκλο” και ξαναφτάνει πάλι σε σένα. Μοίρασε αγάπη κι αγάπη θα σου ‘ρθει. Δεν έχει σημασία αν ο άλλος δεν σ’ αγαπάει, δείξε του εσύ τι σημαίνει αγάπη, ακόμα και σ’ αυτόν που δεν σε συμπαθεί, δεν σε γουστάρει, δώσε εσύ, γιατί εσύ έχεις απόθεμα και δεν χρειάζεται να σε αγαπούν για να αγαπάς. Μόνο όταν έχεις περίσσευμα αγάπης, μπορείς να δίνεις απλόχερα και ανιδιοτελή. Δεν χρειάζεται να πάρω μωρέ για να δώσω, έχω και θέλω να προσφέρω.

Γιατί πρέπει πάντα να κοιτάω τα χέρια του άλλου και να περιμένω τι θα μου δώσει για να υπολογίσω τι θα δώσω κι εγώ; Εγώ αγαπάω κι από μόνη μου, δεν χρειάζομαι παρέα. Αγαπάω κι εσένα που δεν με συμπαθείς, άσχετα αν μπορεί να μην συμφωνώ με όλα όσα λες, θα υποστηρίζω πάντα το δικαίωμά σου να τα λες. Η αισθαντικότητα της αγάπης είναι άπειρη, διάφανη και καθάρια, σαν ένα λαμπερό κι ατόφιο διαμάντι, απ’ αυτά τα σπάνια που ίσως ποτέ σου να μην δεις.

Έτσι γεννήθηκα και απ’ όσο θυμάμαι ποτέ μου δεν πίστεψα στο μίσος, δεν χώρεσε ποτέ στην ψυχή μου. Και σκέφτομαι συνέχεια και τρέχει ο λογισμός μου και λέω, λέω..

Γιατί όταν ανοίγουμε το στόμα μας πρέπει να πλημμυρίσει ομορφιά. Αλλιώς κλείστο, δεν χρειάζεται να το ανοίγεις αν δεν έχεις κάτι γενναίο, υπερήφανο και ευπρεπές να πεις. Κράτα τα σκουπιδάκια σου μωρέ, αυτά δεν χρειάζεται να τα μοιράσεις. Κανείς δεν τα θέλει. Μερικές φορές είμαι κουρασμένη κι όταν είμαι έτσι δεν είμαι καλή, αλλά δεν είμαι κακιά ποτέ, απλά στάσιμη συναισθημάτων.

Έμεινα κάπου μετέωρη, αντλώ δυνάμεις, γιατί πεινάω, διψάω, λιμπίζομαι, ορέγομαι ακόμα και έχω πολλά ακόμα να μάθω, να αγαπήσω, να πιω, να μεθύσω, να λαχταρήσω, να αγγίξω, γιατί όσο η ψυχή είναι ακόμα εδώ συνεχίζει να ζητάει.

Γιατί τίποτα δεν σταματάει, η ζωή είναι ένας κύκλος και σαν κύκλος ξεκινάει και γυρίζει κι όσο γυρίζει σε πάει ξανά στην αφετηρία και περνάς κι τα μέρη που ξαναπεράσες πιο πριν. Και δεν πιστεύω στο τέλος, ας πιστέψουν αυτοί που θα βρουν την αρχή και το τέλος σ’ έναν κύκλο.

Η γνώση αξίζει όταν μοιράζεται

Οι δύο πρώτες δεκαετίες της ζωής μας έχουν ως προτεραιότητα την επιτυχία, που δίνει σημάδια της ύπαρξής της μέσω του κυνηγητού των καλών βαθμών, τίτλων και διακρίσεων.

Προετοιμαζόμαστε για να μάθουμε να τρέφουμε σωστά βήμα-βήμα το εσωτερικό μας τέρας, που λέγεται εγωισμός και νιώθουμε κάθε φορά όλο και πιο ικανοί.

Εξάλλου, αυτό δε μαθαίνουμε από μικρή ηλικία; Ποια χέρια θα κρατήσουν τη σημαία στην παρέλαση, ποιο παιδί θα γίνει απουσιολόγος της τάξης, ποιοι θα είναι οι μέσοι όροι στους ελέγχους των τετραμήνων μας και πώς θα επιτύχουμε όσο το δυνατό πιο ψηλό βαθμό πρόσβασης για την εισαγωγή μας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Τα πτυχία αποφοίτησης απ’ το κάθε πανεπιστήμιο κι οι τίτλοι ξένων γλωσσών με τα χρόνια αρχίζουν, κορνιζαρισμένα το ένα δίπλα στο άλλο, κεντραρισμένα σωστά και προφυλαγμένα πίσω απ’ το διάφανο γυαλί, να διακοσμούν τον τοίχο συνήθως του πιο κεντρικού σημείου του σπιτιού. Ένα βλέμμα κι είναι αρκετό για να ξεχυθεί μπρος τους η ατελείωτη διαδρομή που βαδίσαμε για την απόκτησή τους. Όσες περισσότερες κορνίζες κρεμάμε στους τοίχους του σπιτιού μας, τόσο πιο επιτυχημένοι κι ευτυχισμένοι αισθανόμαστε.

Αυτό που παραβλέψαμε κι εξακολουθούμε να κάνουμε είναι πως η έννοια της επιτυχίας επισκιάζει τον πραγματικό λόγο της ύπαρξής της. Η πραγματική επιτυχία εξαρτάται απ’ τη γνώση. Η γνώση σωστά μεταφράζεται εν μέρει ως το εισιτήριο προς την επιτυχία. Επιτυχημένος κι ευτυχισμένος άνθρωπος, όμως, είναι αυτός που μεταδίδει τη γνώση για να πολλαπλασιαστεί, όπως ακριβώς κάνει και με την αγάπη. Δεν την κρατάει μόνο γι’ αυτόν για να την μαραζώσει. Δεν κάνει αυτοσκοπό του τους μετέπειτα πιθανούς καρπούς που έχει να του δώσει.

Έχουμε μάθει, η μόνη μας έννοια να είναι αν θα μας δοθεί η ευκαιρία για οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ανοδική κινητικότητα. Δημιουργήσαμε έναν απερίσκεπτο ανταγωνισμό μεταξύ μας, έχοντας ως αποτέλεσμα να προσπαθούμε πιο σκληρά για να βρισκόμαστε πάντα ένα βήμα πιο μπροστά απ’ όλους τους άλλους, χωρίς να προσδίδει κάποιο ιδιαίτερο νόημα. Πάντα οι άλλοι ο γνώμονας των ενεργειών μας και ποτέ ο ίδιος μας ο εαυτός. Τα οφέλη που μπορεί να μας δώσει πάντα σε πρώτη μοίρα κι η ίδια η γνώση δεύτερη και καταϊδρωμένη.

Κάποια στιγμή, ίσως, να είναι αποτελεσματικότερο να αντιστρέψουμε τους κανόνες του παιχνιδιού. Ας μεταδώσουμε τη γνώση. Αυτή που δεν εγκλωβίστηκε απαραίτητα ανάμεσα σε σελίδες βιβλίων και δε χρειάστηκε να της δοθούν χρήματα για να πολλαπλασιαστεί. Την αστείρευτη που ήρθε να μείνει κι έμεινε τυχαία, γιατί η ζωή το επιθυμούσε. Τη γνώση εκείνη που έγινε στα κλεφτά ένα απόγευμα στη μέση του καλοκαιριού, με το βιβλίο ανά χείρας και τα δάχτυλα να τρέχουν πάνω στις σελίδες για να αποκαλύψουν τη συνέχεια.

Η γνώση που ανακαλύφθηκε μ’ ένα περίπατο δίπλα στα ήρεμα νερά ενός ποταμού ή με το μικρό διάλειμμα πάνω στη μικρή εκείνη βουνοπλαγιά για να γεμίσεις με λίγο καθαρό αέρα τους πνεύμονές σου απ’ το οξυγόνο των καταπράσινων παραδομένων στον άνεμο δέντρων. Αυτή που αποτυπώθηκε στις πλατείες με χρώματα στους τοίχους ή που αποκτήθηκε στους δρόμους και τις αλάνες, σκίζοντας τα γόνατα απ’ την προσπάθεια για ευχαρίστηση.

Η δύναμη της γνώσης είναι άσωτη. Ανοίγει τους ορίζοντές σου. Ο εαυτός σου στέκεται και συνυπάρχει αντάξια σ’ αυτόν τον κόσμο στον οποίο γεννήθηκε, χωρίς να νιώθει μικρός και χαμένος. Ξεκλειδώνει άλλους κόσμους, πιο ουτοπικούς. Αν δοκιμάσεις να τους εξερευνήσεις, ίσως, να ζήσεις δύο εαυτούς παράλληλους, όπου ο ένας θα κάνει πιο όμορφο τον άλλον, συμπληρώνοντάς τον.

Είναι ηρεμιστικό για την ψυχή και καταπραϋντική για κάθε λογής πόνο. Αποτελεί καλό οδηγό για τη ζωή.  Σου μαθαίνει ό,τι δεν ήξερες ή σου έδωσαν μισό. Σε βγάζει απ’ το σκοτάδι. Δεν είναι απαραίτητα το φως το κλειδί για να ξεφύγεις απ’ αυτό.

Ας σταματήσουμε να κρατάμε τη γνώση σαν επτασφράγιστο κρατικό μυστικό που δε θέλουμε να μαθευτεί. Ας βοηθήσουμε ο καθένας με τον τρόπο του να την εμπιστευτούν οι άνθρωποι, διαδίδοντάς την. Πολλοί μίλησαν για την αξία του κατακτητή της γνώσης και λίγοι για τον κατακτημένο απ’ αυτήν. Η ήττα δεν έχει πάντα αρνητική χροιά, αλλά από μια διαφορετική σκοπιά γίνεται κι ωφέλιμη. Πολλοί, πάλι, μίλησαν για τη χρησιμότητά της, αλλά λίγοι για τα πραγματικά οφέλη της που μπορεί να προσφέρει στη ζωή μας. Μα ακόμη πιο λίγοι ήταν αυτοί που την ερωτεύτηκαν και πίστεψαν σ’ αυτή, πως όλος ο κόσμος βρίσκεται στα δύο της χέρια και μπορεί να αλλάξει εξαιτίας της.

Οικοψυχολογία: Η φύση στην “υπηρεσία” της ψυχολογίας

Η επιστήμη της ψυχολογίας από τα πρώτα της βήματα διερεύνησε την ανατομία της ψυχής για να κατανοήσει την ανθρώπινη προσωπικότητα και τη συμπεριφορά, με βασικούς παράγοντες διαμόρφωσης τα εξελικτικά στάδια από την παιδική ηλικία και το ρόλο της οικογένειας και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος ως προς την διαμόρφωσή της.

Ωστόσο, ένας παράγοντας διαμόρφωσης που παραλήφθηκε σημαντικά ήταν το φυσικό περιβάλλον και το πως η ψυχική ισορροπία του ατόμου επηρεάζει και επηρεάζεται από αυτό.

Πιθανόν αυτό συνέβη γιατί η ανθρωποκεντρική φύση της ψυχολογίας δεν μπόρεσε να βρει κάποια σύνδεση με τον τομέα αυτό, παρόλο που κορυφαίοι ψυχαναλυτές, με πρωταρχικό τον Jung έχουν αναφερθεί στο ρόλο της φύσης στο παρελθόν σε συγγράμματά τους.

Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα με την ανάπτυξη των αστικών κέντρων και τον δυτικό τρόπο ζωής, ο σύγχρονος άνθρωπος χαρακτηρίζεται από την αποξένωσή του από τη φύση και την αντίληψή του σε σχέση με την κυριαρχία του σε αυτήν. Το αποτέλεσμα δεν έχει να κάνει μόνο με τη νοσηρότητα του πλανήτη, αλλά και με την απομάκρυνση του ανθρώπου από τις φυσικές του λειτουργίες σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο. Οι σύγχρονες λοιπόν ανάγκες του σημερινού ανθρώπου , οδήγησαν τον κλάδο της ψυχολογίας σε επιπρόσθετους προβληματισμούς και έρευνες ως προς το πως το φυσικό περιβάλλον και το πως η ψυχική ισορροπία του ατόμου επηρεάζει και επηρεάζεται από αυτό.

Μέσα σε αυτά τα δεδομένα γεννήθηκε η Οικοψυχολογία. Έρευνες από άλλες επιστήμες όπως η βιολογία και η κοινωνιολογία, συγκλίνουν στο πόσο η έλλειψη της φύσης μπορεί να αλλάξει την ανθρώπινη συμπεριφορά στις πόλεις και σήμερα μαθήματα οικοψυχολογίας διδάσκονται ακόμα και στο Harvard και σε άλλα κορυφαία πανεπιστήμια. Επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι έχουν μια έμφυτη συγγένεια με το φυσικό κόσμο, προφανώς μια εσωτερική βιολογική ανάγκη που είναι χρήσιμη για την ανάπτυξή μας. Η άποψη στηρίζεται σε μια σωρεία ερευνών στο πως οι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε ανοιχτά πράσινα τοπία, διασκορπισμένα δέντρα, λιβάδια, νερά, και υπερυψωμένα τοπία.

Τι είναι η Οικοψυχολογία

Η οικοψυχολογία είναι η σύγχρονη τάση της ψυχολογίας να διερευνήσει κατά πόσο η έλλειψη της επαφής μας με τη φύση και η επανένταξή μας σε φυσικές δραστηριότητες και τεχνικές επηρεάζει την ψυχική μας ισορροπία. Η οικοψυχολογία έχει πολλές ρίζες: στην βουδιστική φιλοσοφία, στο ρομαντικό κίνημα στην Ευρώπη , διάφορες μυστικιστικές παραδόσεις σε διάφορες φυλές κλπ. Ο Γιούνγκ, Τζέιμς, Φρόιντ, Σκίννερ και άλλοι ψυχοθεραπευτές μαζί με τον Λεοπόλντ, τον Μιούιρ και άλλους οικολόγους αναπτύξανε απόψεις σχετικά με την σχέση ανθρώπου –φύσης. Συμπεριφοριστές και κοινωνικοί ψυχολόγοι προσπαθήσανε να δούνε πως ο άνθρωπος συμπεριφέρεται με σεβασμό στο περιβάλλον του. Για παράδειγμα η επαφή με την άγρια φύση είχε χρησιμοποιηθεί στην ψυχοθεραπεία για πάνω από τριάντα χρόνια κάτω από το όνομα της «ψυχοοικολογίας» από τον Robert Grennway & Art Warmoth (Greenway 1999) ή «εργασία σύνδεσης με την φύση» του Cohen (1997). 

O όρος Ecopsychology -από τις ελληνικές λέξεις οικολογία και ψυχολογία- χρησιμοποιήθηκε πρώτα από τον Theodore Roszak, καθηγητή ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια και συγγραφέα του βιβλίου «Η φωνή της γης». Υποστηρίζει ότι η μοντέρνα ψυχολογία έχει διαχωρίσει την εσωτερική από την εξωτερική ζωή και έχουμε καταπιέσει το «οικολογικό μας ασυνείδητο» που μας συνδέει με την ανάπτυξη της γης. Ωστόσο πολλές από τις κεντρικές ιδέες της οικοψυχολογίας βρίσκονται και σε παλιότερα συγγραφή του το 1979 και σε δουλειά του Paul Shepard το 1982. Η Οικοψυχολογία ως μια θεωρητική και πρακτική προσέγγιση στην εξισορρόπηση της ανθρώπινης ψυχής μέσα από την επίτευξη μιας πλανητικής ισορροπίας που με τη σειρά της θα ευεργετούσε και την ανθρώπινη ισορροπία.

Η επιστήμη της ψυχολογίας προσφέρει τη δυνατότητα της εμβάθυνσης της επαφής με τη φύση, βγάζοντας τον άνθρωπο από το γραφείο και καθιστώντας την σοφία της φύσης, συνθεραπευτή στην ψυχική ισορροπία του ανθρώπου.

Η θεωρία της κατσαρίδας

Η αλήθεια είναι ότι πολλοί θα προβληματιστούνε με τον τίτλο του άρθρου μου.

Η θεωρία της κατσαρίδας, βασίστηκε σε μία κατσαρίδα και είναι μία μοναδική ευκαιρία, για να δούμε πώς μπορούν οι σκέψεις να προκαλέσουν τις συμπεριφορές και τις αντιδράσεις μας.

Η "έφοδος" της κατσαρίδας και αυτά που ακολούθησαν

Σε ένα εστιατόριο, μία κατσαρίδα ξαφνικά πέταξε από κάπου και κάθισε πάνω σε μία κυρία. Εκείνη άρχισε να ουρλιάζει από το φόβο της. Με ένα πρόσωπο πανικόβλητο και μία τρεμάμενη φωνή, άρχισε να χοροπηδάει και με τα χέρια της προσπαθούσε να ξεφορτωθεί την κατσαρίδα.

Η αντίδρασή της ήταν τόσο μεταδοτική, που όλοι στην παρέα της άρχισαν να αντιδρούν με πανικό.

Η κυρία τελικά κατάφερε να διώξει μακριά την κατσαρίδα, αλλά εκείνη προσγειώθηκε σε μία άλλη κυρία στην παρέα της.

Τώρα ήταν σειρά της άλλης κυρίας να συνεχίσει το δράμα. Ο σερβιτόρος προχώρησε γρήγορα, για να της σώσει. Η κατσαρίδα στη συνέχεια έπεσε πάνω στον σερβιτόρο.

Εκείνος στάθηκε σταθερός και παρατήρησε την συμπεριφορά της κατσαρίδας πάνω στο πουκάμισό του. Όταν είχε αρκετή αυτοπεποίθηση, την άρπαξε με τα δάχτυλά του και την πέταξε έξω από το εστιατόριο.

Τελικά για όλα έφταιγε πραγματικά η κατσαρίδα;

Πίνοντας τον καφέ μου και παρακολουθώντας όλα όσα γίνονταν, άρχισα να σκέφτομαι διάφορα πράγματα και άρχισα να αναρωτιέμαι εάν ήταν η κατσαρίδα υπεύθυνη για όλη αυτή την οιστριονική συμπεριφορά.  Εάν, ωστόσο, ίσχυε αυτό, γιατί ο σερβιτόρος δεν επηρεάστηκε; Χειρίστηκε την κατάσταση με τρόπο που άγγιζε σχεδόν το τέλειο, χωρίς κανένα χάος.

Δεν είναι, παρόλα αυτά, η κατσαρίδα...είναι η ανικανότητα αυτών των ανθρώπων να διαχειριστούν την ενόχληση που τους προκάλεσε η κατσαρίδα. Αυτό που αντιλήφθηκα ήταν ότι δεν είναι οι φωνές του πατέρα μου ή του αφεντικού μου ή της γυναίκας μου που με ενοχλούν...με ενοχλεί η αδυναμία μου να διαχειριστώ την ταραχή που προκαλείται από τις φωνές τους. Άρα, λοιπόν, είναι η δική μου αντίδραση που προκαλεί χάος στη ζωή μου.

Αυτό που κατάλαβα, λοιπόν, είναι ότι δεν πρέπει να αντιδρούμε στη ζωή. Πρέπει να ανταποκρινόμαστε. Οι γυναίκες αντέδρασαν, ο σερβιτόρος ανταποκρίθηκε. Οι αντιδράσεις είναι πάντα ενστικτώδεις, ενώ η ανταπόκριση είναι αποτέλεσμα καλής σκέψης.

Άρα, κάποιος που είναι ευτυχισμένος, δε σημαίνει ότι όλα στη ζωή του είναι σωστά. Σημαίνει ότι η στάση του απέναντι στη ζωή του είναι σωστή. Σε αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση, θα εστίαζα στο ρόλο των σκέψεων, στη διαχείριση των συναισθημάτων μας και της αντίστοιχης συμπεριφοράς (δικής μας και των άλλων), στη διαφορά της ανταπόκρισης και της αντίδρασης.

Επιλέξτε τη συνειδητή ανταπόκριση ως αποτέλεσμα ώριμης σκέψης.

Δώστε βαρύτητα στις σκέψεις σας. Όσο οι γυναίκες του παραδείγματος σκέφτονταν την κατσαρίδα και δημιουργούσαν τρομακτικά σενάρια, τόσο πιο έντονη ήταν η συμπεριφορική τους αντίδραση. Αντίθετα, μπορούμε να δούμε το σερβιτόρο, ο οποίος διαχειρίστηκε τις σκέψεις και τα συναισθήματά του και μπόρεσε να αντιμετωπίσει αυτό που για άλλους ήταν αγχογόνο.

Η διαχείριση των σκέψεων και του εαυτού μας μόνο εύκολη δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Η αποτελεσματικότητά της, όμως, είναι κάτι παραπάνω από εμφανής.

Όσο ασχολείσαι με τα προβλήματα των άλλων

Τι ασφαλές; Τι ανακουφιστικό; Ασχολήσου με τους άλλους και ξέχνα τον εαυτό σου και τα δικά σου προβλήματα.

 

Ασφαλές... ίσως, αλλά για λίγο. Δεν σώζεσαι... δεν λύνεις τίποτα με το να δημιουργείς προβλήματα στους άλλους ή με το να παίρνεις ικανοποίηση από τα προβλήματα των άλλων.   

 

Μήπως ήρθε ο καιρός να εστιάσεις σε σένα και στα προβλήματα που σε απασχολούν; Όποιοι και αν είναι οι λόγοι εμφάνισης των προβλημάτων που αντιμετωπίζεις δεν πρόκειται να τα λύσεις με το να ασχολείσαι με τους άλλους.

 

Μερικές φορές σκέφτεσαι: «πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος αν ο καθένας έβλεπε, αναγνώριζε και ασχολιόταν με τα δικά του προβλήματα και όχι με τα προβλήματα των άλλων;».

 

Σε έναν ιδανικό κόσμο, αυτό θα είχε λύσει πολλά από τα «προβλήματά» μας που πηγάζουν από σκέψεις του τύπου «τι θα πει ο κόσμος;», «τι θα σκεφτεί ο κόσμος για αυτό που κάνεις;», «πώς θα με χαρακτηρίσουν;».

 

Αν μάθεις να ασχολείσαι με τα δικά σου προβλήματα και δεν σε νοιάζει για τα προβλήματα των άλλων (εννοώ ότι κακοπροαίρετα δεν σε νοιάζει για τους άλλους) τότε θα μπορέσεις να έρθεις σε μια ισορροπία, φέρνοντας σε ισορροπία και το περιβάλλον γύρω σου...

Αν μάθεις να βλέπεις τα δικά σου προβλήματα θα είσαι πιο επιεικής με τους άλλους, γιατί θα συνειδητοποιήσεις επιτέλους ότι όλοι είναι ευάλωτοι, όλοι έχουν αδύναμα σημεία και στοιχεία και όλοι κάνουν λάθη.

 

Μη προσδίδοντας κανένα ψεγάδι σε σένα, ή στην προσπάθειά σου να μην δεις τα δικά σου ψεγάδια, αναζητάς διαρκώς τα προβληματικά στοιχεία των άλλων.

 

Είναι πολύ ασφαλές και ανώδυνο να ασχολείσαι με τους άλλους, είτε με τη μορφή κουτσομπολιού, είτε με τη μορφή «ενδιαφέροντος», είτε με τη μορφή μιας διάχυτης κακίας και αίσθησης ικανοποίησης. Μπορεί όντως να έχεις ενσυναίσθηση ή συμπόνια για τον άλλο και τα προβλήματά του, όμως, πριν το κάνεις μείνε λίγο σε ΣΕΝΑ και σκέψου: ποια είναι τα δικά σου προβλήματα;

 

Πόση επίγνωση αυτών έχεις; Πόσο έχεις προσπαθήσει να τα αντιμετωπίσεις; Πόσο αξίζει να ασχολείσαι με τους άλλους; Πόση σημασία έχει η ενασχόληση των άλλων με σένα;

 

ΜΟΝΟ τα δικά μας προβλήματα μας ανήκουν και μόνο με αυτά αξίζει να ασχοληθούμε. Και δεν είναι εγωιστικό αυτό.

 

Απλά ας σκεφτούμε λίγο πόσο έχουμε αναλώσει τον εαυτό μας στα προβλήματα των άλλων χωρίς να μας το έχουν ζητήσει ή πόσο έχουμε αναλώσει τον εαυτό μας στο τι θα πουν οι άλλοι για τα δικά μας προβλήματα, ενώ ποτέ δεν ζητήσαμε τη γνώμη και την άποψή τους.

 

Και μιλώντας για προβλήματα αναφερόμαστε σε οτιδήποτε μας αφορά, μας ανησυχεί, μας απασχολεί και μας προβληματίζει... όλα αυτά που μόνο εμείς οι ίδιοι μπορούμε να ξέρουμε πώς τα βιώνουμε, πως τα ζούμε και πως τα αντέχουμε ή τα διαχειριζόμαστε. 

 

Αν στρέφαμε όλοι λίγο περισσότερο την προσοχή μας στον εαυτό μας και αφήναμε και τους άλλους στην ησυχία τους και στα δικά τους προβλήματα, ο κόσμος θα ήταν πιο ειλικρινής και οι ζωές μας πιο αληθινές και ήρεμες...

Τους λίγους, τους γνήσιους, εκείνους τους ανθρώπους να εμπιστευτείς καρδιά μου

Εκείνοι οι άνθρωποι που μιλούν στην καρδιά σου.. Εκείνους να εμπιστευτείς.  Εκείνοι οι άνθρωποι που σου απλώνουν το χέρι χωρίς καν  να τους ξέρεις... Εκείνους να εμπιστευτείς.  Εκείνους τους  ανθρώπους που μόλις γνώρισες και έχεις την εντύπωση πώς τους  ξέρεις μια ζωή.. Εκείνους να εμπιστευτείς.  Εκείνους τους ανθρώπους που έχουν βαθύ και καθάριο βλέμμα... Εκείνους να εμπιστευτείς.

 

Εκείνους τους ανθρώπους που έχουν περάσει τόσα και δεν φοβούνται να περάσουν άλλα τόσα... Εκείνους να εμπιστευτείς. 

 

Εκείνους τους ανθρώπους που δεν έχουν δεύτερο ζευγάρι παπούτσια αλλά στο δίνουν για να μην περπατάς ξυπόλυτος εσύ.. Εκείνους να εμπιστευτείς.

 

Εκείνους τους ανθρώπους που δεν θα σου ζητήσουν ανταλλάγματα.. Εκείνους να εμπιστευτείς.
 

Είναι οι άνθρωποι που μέχρι χθες δεν  γνώριζες και σήμερα ήρθαν να γεμίσουν την ύπαρξή σου με ενέργεια, διαμέσου της  θετικής τους αύρας.. Αυτούς, αξίζει να τους εμπιστευτείς.

 

Το ξέρω φοβάσαι. Θα μου πεις πώς κάποτε έκανες το τραγικό λάθος και εμπιστεύτηκες την καρδιά σου σε άνθρωπο που γνώριζες. Που νόμιζες πως ήξερες πολύ καλά. Κι εκείνος τι έκανε; Σε πρόδωσε. Ναι , σε πρόδωσε. Γιατί αυτός ο άνθρωπος τελικά δεν άξιζε την αγάπη και την εμπιστοσύνη σου. Αυτός ο άνθρωπος αποδείχθηκε κάλπικος.

 

Και με ρωτάς τώρα. Γιατί να εμπιστευτώ ξανά; Γιατί να πληγωθώ ξανά; Και σου απαντώ.  Γιατί έχω πάθει και έχω μάθει κι εγώ. Γιατί υπάρχουν στα αλήθεια «άνθρωποι». Και για αυτούς αξίζει να ρισκάρεις πραγματικά. Θα το καταλάβεις και θα το νοιώσεις όταν έρθουν κοντά σου. Ίσως αργήσουν μα να ‘σαι σίγουρος πώς θα ‘ρθουν.

 

Γιατί  αυτοί οι άνθρωποι θα λάμπουν και θα ξεχωρίζουν ανάμεσα στο πλήθος. Κι όταν τους γνωρίσεις θα καταλάβεις πώς αυτούς πρέπει να τους εμπιστευτείς.

 

Είναι αυτοί οι άνθρωποι που μόλις είπατε μια κουβέντα και καταλήξατε να έχετε τόσα πολλά κοινά! Μα εσείς μόλις τώρα γνωριστήκατε. Σκέφτεσαι... Κι όμως τους ανοίγεις την καρδιά σου δίχως περιστροφές. Γιατί έχουν την ικανότητα με την θετική τους ενέργεια να  αποκαλύψουν  το μυστήριο εκείνο που τόσοι άλλοι δεν κατόρθωσαν. Χρόνια τώρα. Γιατί ποτέ δεν κατάλαβαν. Πάντα τους ένοιαζε ο εαυτός τους.

 

Κι όμως ανάμεσα σε αυτούς υπάρχουν κι εκείνοι που θα καταλάβουν.

 

Οι άνθρωποι αυτοί που δεν λένε μεγάλα λόγια αλλά κάνουν μεγάλα έργα... Αυτοί οι άνθρωποι  που  σου αποδεικνύουν έμπρακτα ότι αξίζει να τους έχεις μέσα στη ζωή σου... Αυτούς πρέπει να τους εμπιστευτείς.

 

Γιατί αυτοί οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα με το χαμόγελό και την απλότητά τους να αγγίξουν τις πιο απόμακρες και ευαίσθητες χορδές της ψυχής σου.

 

Το έχεις νοιώσει ποτέ αυτό; Αν, ναι, αν τώρα έχεις δίπλα σου έναν τέτοιο άνθρωπο τότε να είσαι σίγουρος πώς είσαι πολύ τυχερός. Κράτησε τον κοντά σου και μην τον πληγώσεις. Κράτησε τον κοντά σου και μην τον διώξεις ποτέ. Κρατάς ένα ανεκτίμητο διαμάντι στα χέρια σου. Γιατί πουθενά αλλού στον κόσμο δεν θα βρεις παρόμοιό του. Λίγοι είναι εκείνοι οι άνθρωποι που ξεχωρίζουν. Λίγοι είναι εκείνοι οι άνθρωποι που θα σε καταλάβουν πραγματικά. Λίγοι είναι εκείνοι οι άνθρωποι που θα μιλήσουν με την καρδιά σου. Κράτα τους. Να ξέρεις σίγουρα πώς αυτοί οι άνθρωποι δεν θα αποδειχθούν ότι ήταν κάλπικοι. 

 

Αυτοί οι άνθρωποι δεν θα αποδειχθούν ότι ήταν « άνθρακες ο θησαυρός»!

Όσο αναμασάμε τον θυμό μας, δηλητηριάζουμε τη ζωή μας

Ένα συναίσθημα που τείνει να προκαλεί ισχυρές αναμηρυκαστικές τάσεις είναι ο θυμός. Πολλοί ξαναπαίζουμε στο μυαλό μας εμπειρίες που δεν μας αφήνουν να ξεχνάμε τον θυμό μας.

Όπως ο αυτο-ενισχυτικός κύκλος που πυροδοτείται από τη θλίψη – όσο περισσότερο αναμασάμε την οργή μας και όσο περισσότερο συζητάμε με άλλους σκέψεις και εμπειρίες που προκαλούν θυμό, τόσο πιο οργισμένοι νιώθουμε τελικά και τόσο ισχυρότερη είναι η παρόρμησή μας να αναμασάμε τα συναισθήματα και τα προβλήματα που έχουν να κάνουν με αυτές.

Αυτός ο φαύλος κύκλος θυμού λόγω αναμηρυκασμού μπορεί να μας αφήσει γεμάτους οργή και αγανάκτηση και να μας κάνει να νιώθουμε διαρκώς ένταση. Ο θυμός ενεργοποιεί την αντίδραση στρες και το καρδιαγγειακό μας σύστημα, έτσι ώστε μακροπρόθεσμα, νιώθοντας συνεχή και έντονη οργή, υπάρχει κίνδυνος να παρουσιάσουμε καρδιαγγειακές παθήσεις.

Μια ακόμη πιο ύπουλη συνέπεια του αναμηρυκασμού του θυμού είναι ότι η γενική ευερεθιστότητα που προκαλεί μπορεί να μας κάνει να αντιδράμε υπερβολικά ακόμη και στις πιο ήπιες προκλήσεις. Ως αποτέλεσμα, συχνά καταλήγουμε να ξεσπάμε στους φίλους και στα μέλη της οικογένειάς μας. Τους μιλάμε απότομα, τους φωνάζουμε και οι αντιδράσεις μας είναι υπερβολικές στις μικρές προκλήσεις τις καθημερινότητας.

Για να δείς πόσο εύκολα ξεσπάμε το θυμό μας σε αθώους, μια μελέτη έβαλε ανθρώπους να περάσουν μέσα από μια απογοητευτική εμπειρία και στη συνέχεια ζήτησε σε μερικούς από αυτούς να την αναβιώσουν. Οι συμμετέχοντες που σκέφτονταν διαρκώς την απογοητευτική εμπειρία είχαν πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα να επιδείξουν επιθετική συμπεριφορά προς τον σύντροφό τους, σε σύγκριση με εκείνους που είχαν περάσει από την ίδια απογοητευτική εμπειρία, αλλά δεν είχαν αναγκαστεί να την αναβιώσουν αργότερα.

Παρόλο που ο σύντροφός τους δεν είχε καμία σχέση με την κατάσταση που προκάλεσε την απογοήτευσή τους, οι θυμωμένοι συμμετέχοντες έφτασαν ακόμη και στο σημείο να σαμποτάρουν τις πιθανότητες του συντρόφου τους να πάρει μια δουλειά, αν και γνώριζαν ότι ήταν εξαιρετικά σημαντική για τον βιοπορισμό και την καριέρα του. Παρόλο που κάνουμε δύσκολη τη ζωή των συντρόφων και των συγγενών μας όταν πέφτουμε στην παγίδα του φαύλου κύκλου του αναμηρυκασμού, η ποιότητα της ζωής τους (όπως και της δικής μας) δέχεται ακόμη μεγαλύτερο πλήγμα όταν ο κύκλος αναμηρυκασμού που μας κρατά δέσμιους περιλαμβάνει θυμό και ευερεθιστότητα.

ΠΩΣ ΝΑ ΑΝΤΕΚΔΙΚΗΘΟΥΜΕ ΤΟΝ ΜΑΥΡΟ ΚΥΚΝΟ

Τις μισές φορές είμαι υπερσκεπτικιστής. Τις άλλες μισές έχω βεβαιότητες και μπορεί να γίνομαι ανυποχώρητος στην υπεράσπιση τους, με ιδιαίτερα πεισματική στάση. Και βέβαια, υπερσκεπτικιστής είμαι εκεί όπου οι άλλοι- και ιδίως εκείνοι που αποκαλώ ψευδοκαλλιεργημένους- δείχνονται εύπιστοι, ενώ εύπιστος είμαι εκεί όπου οι άλλοι δείχνονται υπερσκεπτικιστές. Είμαι σκεπτικιστής όταν πρόκειται για επιβεβαίωση- αν και μόνον όταν τα σφάλματα έχουν κόστος- ενώ όχι όταν πρόκειται για διάψευση. Επειδή διαθέτουμε πλήθος στοιχείων δεν σημαίνει ότι έχουμε και επιβεβαίωση, ενώ ένα και μόνο γεγονός έχει τη δυνατότητα να διαψεύσει. Είμαι σκεπτικιστής όταν υποψιάζομαι ότι υπάρχει περίπτωση ακραίου τυχαίου, είμαι εύπιστος όταν πιστεύω ότι το τυχαίο είναι ήπιο.

Τις μισές φορές είμαι υπερσυντηρητικός στη διαχείριση των δικών μου υποθέσεων, τις άλλες μισές είμαι υπερεπιθετικός. Αυτό μπορεί να μην ακούγεται εξαιρετικό, αλλά ο συντηρητισμός μου αφορά σ’ αυτό που οι άλλοι ονομάζουν ανάληψη κινδύνου, ενώ η επιθετικότητά μου στους τομείς όπου οι άλλοι συμβουλεύουν προσοχή.

Νοιάζομαι λιγότερο για τα μικρά σφάλματα και περισσότερο για τα μεγάλα- για τα δυνητικά εξοντωτικά σφάλματα. Ανησυχώ πολύ περισσότερο για το “πολλά υποσχόμενο” Χρηματιστήριο, ιδίως δε τις “ασφαλείς” μετοχές της μεγάλης κεφαλαιοποίησης, παρ’ ότι για τις κερδοσκοπικές επιχειρήσεις- πράγματι οι πρώτες κρύβουν αόρατους κινδύνους, ενώ οι δεύτερες δεν απειλούν με αιφνιδιασμούς, καθώς γνωρίζετε πόσο ευμετάβλητες είναι και συνεπώς μπορείτε να περιορίσετε τους κινδύνους ζημιάς επενδύοντας σ’ αυτές μικρότερα ποσά.

Ανησυχώ λιγότερο για τους πολυσυζητημένους και εντυπωσιακούς κινδύνους, ενώ περισσότερο για τους επικίνδυνους κρυφούς κινδύνους.

Εντέλει πρόκειται για έναν απλό κανόνα λήψεως αποφάσεων: είμαι εξαιρετικά επιθετικός όταν υπάρχει το ενδεχόμενο έκθεσης σε θετικούς Μαύρους Κύκνους- εκεί όπου τυχόν αποτυχία δεν θα κόστιζε τόσο- ενώ πολύ συντηρητικός όταν κινδυνεύω από αρνητικό Μαύρο Κύκνο. Είμαι πολύ επιθετικός όταν ένα σφάλμα σε μοντέλο μπορεί να με ωφελήσει, παρανοϊκός όταν το σφάλμα μπορεί να με βλάψει. Αυτό μπορεί να μη φαίνεται και τόσο ενδιαφέρον, είναι όμως ακριβώς εκείνο που δεν κάνουν οι άλλοι. Έτσι, στον χώρο των χρηματοπιστωτικών, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ρηχές θεωρίες για να διαχειριστούν τους κινδύνους τους ενώ θέτουν τρελές ιδέες υπό “ορθολογική” κρίση.

Τις μισές φορές είμαι διανοούμενος, τις άλλες μισές είμαι αυστηρά άνθρωπος της πράξης. Είμαι αυστηρά πρακτικός σε ακαδημαϊκά θέματα, είμαι διανοούμενος όταν περνούμε στην πράξη.
Τις μισές φορές είμαι ρηχός, τις άλλες μισές θέλω να αποφεύγω τη ρηχότητα. Ρηχός είμαι όταν το θέμα έχει αισθητικό περιεχόμενο, αποφεύγω τη ρηχότητα όταν έχω να χειρισθώ ρίσκα και αποδόσεις. Ο αισθητισμός μου με κάνει να προτιμώ την ποίηση από την πρόζα, τους Έλληνες από τους Ρωμαίους, την καλλιέργεια από την ευρυμάθεια, την ευρυμάθεια από την γνώση, τη γνώση από την ευφυΐα και την ευφυΐα από την αλήθεια. Όμως αυτά μόνον για όσα θέματα δεν έχουν ενδεχόμενους Μαύρους Κύκνους. Η τάση μας είναι να δειχνόμαστε πολύ ορθολογικοί, πλην όταν μπαίνει στη μέση ο Μαύρος Κύκνος.

Κάποτε μου έδωσαν μια ακόμη συμβουλή από εκείνες που σου αλλάζουν τη ζωή: αυτήν τη θεωρώ εφαρμόσιμη, σοφή και εμπειρικά ισχυρή. Ένας συμφοιτητής μου στο Παρίσι, ο μέλλων μυθιστοριογράφος Jean-Olivier Tedesco, μου είπε μια φράση που με εμπόδισε να τρέξω να προλάβω το μετρό: “Δεν τρέχω για το τρένο”.

Πρέπει να σνομπάρουμε τη μοίρα μας. Έχω διδάξει τον εαυτό μου να ανθίσταται, να μη βιάζεται προκειμένου να προλάβει το πρόγραμμά του. Μπορεί να φαίνεται πολύ μικρής σημασίας συμβουλή, όμως την κατέγραψα. Όταν πλέον αρνήθηκα να τρέχω για να προλάβω το τρένο, τότε αισθάνθηκα την πραγματική αξία της κομψότητας και της αισθητικής στη συμπεριφορά, την αίσθηση ότι έχω τον έλεγχο του χρόνου μου, του προγράμματός μου, της ζωής μου. Το να χάνεις το τρένο κοστίζει μόνον άμα τρέξεις να το προλάβεις! Αντίστοιχα, το να μην ανταποκριθείς στην έννοια της επιτυχίας που προσδοκούν οι άλλοι για σένα, σε πληγώνει μόνο άμα αυτό είναι που επιζητάς.

Μπορείς να βρεθείς πάνω από τη μάχη για επικράτηση, όχι έξω από αυτήν, εάν αυτή είναι συνειδητή σου επιλογή.

Η εγκατάλειψη μιας υψηλόμισθης θέσης αποτελεί καλύτερη ανταμοιβή από τη χρησιμότητα που παρέχουν τα λεφτά περί των οποίων πρόκειται, αν αυτό είναι δική σου απόφαση (μπορεί να ακούγεται παλαβό, όμως το έχω δοκιμάσει και έτσι είναι). Πρόκειται για το πρώτο βήμα του στωικού, όταν αποφασίσει να φτύσει τη μοίρα. Αποκτάς μεγαλύτερο έλεγχο στην ίδια σου τη ζωή άμα θέτεις μόνος σου τα κριτήριά σου.

Η Μητέρα Φύση μάς έχει δώσει μερικούς αμυντικούς μηχανισμούς: όπως και στον μύθο του Αισώπου, ένας απ’ αυτούς είναι να θεωρούμε πως τα σταφύλια που δεν μπορούμε να φτάσουμε (ή, πάντως, που δεν φτάσαμε) είναι ξινά. Όμως μια εκ των προτέρων περιφρόνηση και απόρριψη των σταφυλιών δίνει ακόμη μεγαλύτερη ανταμοιβή. Αξίζει να είσαι επιθετικός: παραιτήσου μόνος, άμα έχεις τα κότσια.

Είναι πολύ πιο δύσκολο να βγεις χαμένος από ένα παιχνίδι που οργανώνεις εσύ ο ίδιος.
Σε όρους Μαύρου Κύκνου, αυτό σημαίνει ότι στο απίθανο είσαι εκτεθειμένος μόνο άμα του επιτρέψεις να σε ελέγχει. Πάντα ελέγχεις εκείνο που εσύ κάνεις: συνεπώς, αυτό πρέπει να θέτεις ως σκοπό σου.

Όμως όλες αυτές οι ιδέες, όλη αυτή η φιλοσοφία της επαγωγής, όλα αυτά τα προβλήματα της γνώσης, όλες αυτές οι ακραίες ευκαιρίες και οι φοβιστικές ενδεχόμενες ζημίες- όλα αυτά σβήνουν μπροστά στην ακόλουθη μεταφυσική διάσταση.

Ορισμένες φορές ξαφνιάζομαι με το πόσο κινδυνεύουν οι άνθρωποι να περάσουν κακιά ημέρα ή πάλι να θυμώσουν επειδή αισθάνονται ριγμένοι, γιατί είχαν ένα κακό γεύμα ή κρύο καφέ ή κοινωνική απόρριψη ή αγενή υποδοχή κάπου. Ξαναθυμίζω την ανάλυση- στο Κεφάλαιο 8- της δυσχέρειας που υπάρχει να δούμε τις αληθινές πιθανότητες των γεγονότων εκείνων που ρυθμίζουν την ίδια μας τη ζωή. Πολύ γρήγορα ξεχνούμε ότι το γεγονός και μόνο πως είμαστε ζωντανοί, αποτελεί εκπληκτικά καλή τύχη- είναι ένα σπάνιο γεγονός, είναι μια τυχαία σύμπτωση τερατωδών διαστάσεων.

Φαντασθείτε έναν κόκκο σκόνης δίπλα απ’ έναν πλανήτη ένα δισεκατομμύριο φορές μεγαλύτερο από τη Γη. Αυτός ο κόκκος σκόνης αντιστοιχεί στις πιθανότητες που υπήρχαν να γεννηθείτε, ενώ ο πελώριος πλανήτης αντιπροσωπεύει τις πιθανότητες να μην υπήρχατε. Μην ταλαιπωρείστε, λοιπόν, με τα μικροπράγματα. Μην είστε σαν τον αγνώμονα εκείνο που του χάρισαν ένα κάστρο κι εκείνος ανησυχούσε για την υγρασία που υπήρχε στο μπάνιο. Σταματήστε να κοιτάζετε το άλογο που σας χάρισαν στα δόντια- θυμηθείτε ότι είστε ένας Μαύρος Κύκνος.

NASSIM NICHOLAS TALEB, Ο ΜΑΥΡΟΣ ΚΥΚΝΟΣ

Γνώση ήδη έχουμε. Όμως όποιος την κυνηγήσει είναι ύποπτος ότι πηγαίνει εναντίον της

Η γνώση δεν ισοδυναμεί πάντα με τη σοφία, κάποιες φορές σημαίνει το εντελώς αντίθετο. Η εμμονή για αποθησαύριση γνώσεων μπορεί να θολώσει ακόμα και τη ματιά μας για τον κόσμο.

Για τους σοφούς της Ανατολής, η απαλλαγή, η απελευθέρωση από πολλές γνώσεις που έχουμε αποκτήσει ως προκαταλήψεις και στερεότυπα καταλήγει να είναι απαραίτητη ώστε να βλέπουμε την πραγματικότητα χωρίς τα φίλτρα που τη στρεβλώνουν.

Ο Αμερικανός διανοητής Γουίλ Ντουράντ θεμελιώνει την ακόλουθη διαφορά ανάμεσα στη σοφία και στη γνώση: «Η γνώση είναι δύναμη, όμως μόνο η σοφία είναι ελευθερία». Δύο αιώνες νωρίτερα, ο Εμμάνουελ Καντ έλεγε ότι: «Η επιστήμη είναι οργανωμένη γνώση, αλλά η σοφία είναι οργανωμένη ζωή».

Τι είναι αυτό από το οποίο πρέπει να απαλλαγούμε για να φτάσουμε στη σοφία;

Οι γεμάτες προκατάληψη αντιλήψεις για πρόσωπα και πράγματα. .Οι προφητείες για το τι θα κάνει κάποιος ή για το τι θα συμβεί σε μια ορισμένη κατάσταση.

Οι γνώμες τρίτων που δε μας αφήνουν να διαμορφώσουμε φυσιολογικά τη δική μας γνώμη.

Η ψευδής πίστη ότι ήδη γνωρίζουμε όλα όσα είναι απαραίτητα για κάθε όψη της ζωής.

Αν αφήσουμε να πέσουν όλα αυτά τα φίλτρα, η σαφήνεια και η σοφία θα έρθουν από μόνες τους.

ΦΡΑΝΤΣ ΚΑΦΚΑ

Πόσο αγαπάτε τον εαυτό σας; Αυτή είναι η αξία σας

Αν μπορούμε να δούμε τον εαυτό μας όπως είναι, αυτό είναι το πρώτο βήμα προς την αυτοαποδοχή και το τέλος της αυτοαπόρριψης. Μόλις καταφέρουμε να αποδεχτούμε τον εαυτό μας όπως είναι, από κει κι έπειτα όλα μπορούν να αλλάξουν.

Όλοι έχουν μια αξία και η Ζωή τη σέβεται. Η αξία αυτή δεν μετριέται σε χρήματα ή σε χρυσό- μετριέται σε αγάπη και ιδιαίτερα σε αγάπη για τον εαυτό μας. Πόσο αγαπάτε τον εαυτό σας; – αυτή είναι η αξία σας- και η Ζωή τη σέβεται.

Όταν αγαπάτε τον εαυτό σας, η αξία σας είναι πολύ υψηλή, που σημαίνει ότι η ανοχή που έχετε στην αυτοκακοποίηση είναι ελάχιστη. Κι αυτό, γιατί σέβεστε τον εαυτό σας. Τον αγαπάτε όπως είναι και αυτό αυξάνει την αξία σας. Αν υπάρχουν πράγματα που δεν σας αρέσουν στον εαυτό σας, η αξία σας μειώνεται.

Μερικές φορές η αυτοκριτική είναι τόσο έντονη που κάποιοι πρέπει να είναι «ναρκωμένοι» για να μπορούν να είναι ο εαυτός τους. Αν δεν σας αρέσει κάποιος, μπορείτε να φύγετε μακριά του. Το ίδιο κι αν δεν σας αρέσει μια ομάδα ανθρώπων. Αν, όμως, δεν σας αρέσει ο εαυτός σας, όπου κι αν πάτε δεν μπορείτε να ξεφύγετε. Για να μην είστε ο εαυτός σας, πρέπει να πάρετε κάτι για να «ναρκωθείτε», για να στρέψετε το μυαλό σας μακριά από τον εαυτό σας. Ίσως λίγο αλκοόλ να βοηθούσε. Ή ίσως τα ναρκωτικά. Ή ίσως το φαγητό – φάτε, φάτε, φάτε. Η αυτοκακοποίηση μπορεί να γίνει πολύ χειρότερη. Υπάρχουν άνθρωποι που μισούν πραγματικά τον εαυτό τους. Είναι καταστροφικά άτομα που σκοτώνουν σιγά σιγά τον εαυτό τους, γιατί δεν έχουν το θάρρος να το κάνουν γρήγορα.

Αν παρατηρήσετε αυτοκαταστροφικούς ανθρώπους, θα δείτε ότι προσελκύουν άτομα που τους μοιάζουν. Τι κάνουμε όταν δεν μας αρέσει ο εαυτός μας; Προσπαθούμε να «ναρκωθούμε πίνοντας αλκοόλ για να ξεχάσουμε ότι υποφέρουμε. Αυτή είναι η δικαιολογία που χρησιμοποιούμε. Πού βρίσκουμε αλκοόλ; Πάμε σε μπαρ και μαντέψτε ποιοι βρίσκονται εκεί. Άνθρωποι σαν κι εμάς, που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον εαυτό τους, που προσπαθούν να πιούν για να ξεχαστούν. Πίνουμε μαζί, αρχίζουμε να μιλάμε για τον πόνο μας και καταλαβαινόμαστε. Μάλιστα, αρχίζει να μας αρέσει η παρέα. Καταλαβαινόμαστε απόλυτα, γιατί εκπέμπουμε στο ίδιο μήκος κύματος. Είμαστε και οι μεν και οι δε αυτοκαταστροφικοί. Σε πληγώνω και με πληγώνεις – η τέλεια σχέση της κόλασης.

Τι συμβαίνει όταν αλλάζετε; Για έναν κάποιο λόγο, δεν έχετε πια ανάγκη το αλκοόλ. Τώρα νιώθετε καλά όταν είστε μόνοι με τον εαυτό σας, το απολαμβάνετε. Δεν πίνετε πια, αλλά έχετε τους ίδιους φίλους και όλοι πίνουν. Μεθούν, νιώθουν χαρά αλλά εσείς βλέπετε ότι η χαρά τους δεν είναι πραγματική. Αυτό που αποκαλούν χαρά είναι μια επανάσταση απέναντι στον ίδιο τον συναισθηματικό τους πόνο. Σε αυτή τους τη «χαρά» είναι τόσο πληγωμένοι ώστε περνούν καλά όταν πληγώνουν τους άλλους και τον εαυτό τους.

Πλέον δεν ταιριάζετε μαζί τους και φυσικά σας κρατούν κακία γιατί δεν τους συμπαθείτε πια. «Με απορρίπτεις, αφού δεν πίνεις πια μαζί μου, αφού δεν κάνεις μαζί μου ναρκωτικά»· Τώρα πρέπει να επιλέξετε: μπορείτε να επανέλθετε στις παλιές σας συνήθειες ή να διαλέξετε άλλο μήκος κύματος και να αρχίσετε να συναναστρέφεστε ανθρώπους που αποδέχονται τον εαυτό τους, όπως κι εσείς. Διαπιστώνετε ότι υπάρχει μια άλλη πραγματικότητα, ένα νέο είδος σχέσης και πλέον δεν ανέχεστε συγκεκριμένα είδη καταστροφικής συμπεριφοράς.

Τα παρατσούκλια των ελληνικών πόλεων - Ιστορικά και περιπαικτικά

Οι Έλληνες πάντα έχουν μια έμφυτη διάθεση να τρώγονται μεταξύ τους. Και όταν δεν υπάρχουν πραγματικοί λόγοι εφευρίσκουν διάφορους, ώστε, να… βρίσκονται σε δουλειά. Μια από τις αγαπημένες τους ασχολίες, λοιπόν, είναι να χωρίζονται σε αντίπαλες περιοχές και να δίνει ο ένας στον άλλο διάφορα -κατά κύριο λόγο, υποτιμητικά- παρατσούκλια.

Κάποια είναι χαρακτηριστικά τοπικά γνωρίσματα. Άλλα πάλι φανερώνουν συνήθειες ή παίρνουν μια αστεία λέξη της τοπικής διαλέκτου και την… γιγαντώνουν. Κάποια άλλα αποτελούν ένα μείγμα από αλήθειες του παρελθόντος μπερδεμένα με γενναίες δόσεις μύθων. Όλα τους, είναι αφορμή για να στηθούν ομηρικοί καυγάδες ανάμεσα στους εκφραστές και τους θιγόμενους. Δεν είναι και λίγο, άλλωστε, οι… γείτονες να σου «κρεμάνε κουδούνια»!

Σε κάθε περίπτωση, καλό θα ήταν να ξεκαθαρίσουμε πως εμείς επιχειρούμε μια απλή καταγραφή, δεν υιοθετούμε τίποτα από αυτά που λέγονται και καταδικάζουμε τα παρατσούκλια απ’ όπου κι αν προέρχονται. Και, τέλος πάντων, αυτά, καλό είναι να μη… λέγονται!

Έβρος: «Γκάτζοι» ή «Γκάτζολοι»
Στο Σουφλί του νομού Έβρου παλαιότερα υπήρχαν πολλά γαϊδούρια, τα οποία τα έλεγαν αλλιώς και «γκάτζους» ή «γκατζόλες». Το όνομα προέρχεται από το «Γκάτζολ» είναι ο γάιδαρος στα βουλγάρικα. Σε όλο τον Νομό Έβρου γίνονταν εκτεταμένη χρήση γαϊδάρων από τους Βούλγαρους εισβολείς. Με το τέλος του πολέμου ο Έβρος και γενικά η Θράκη γέμισαν με γαϊδούρια.

Σέρρες: «Ακανέδες»
Εξαιτίας του ότι στη πόλη των Σερρών φτιάχνονται οι ακανέδες (ένα είδος γλυκού σαν λουκούμι).

Καβάλα: «Ψαροκασέλες»
«Νονοί» είναι οι Ξανθιώτες οι οποίοι ήθελαν να κοροιδέψουν τους Καβαλιώτες για τη βασική επαγγελματική τους δραστηριότητά. Ψαροκασέλα, είναι το ξύλινο κιβώτιο, γεμάτο με πάγο, όπου εκθέτουν προς πώληση τα ψάρια οι ιχθυοπώλες. Δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση.

Θεσσαλονίκη: «Καρντάσια» και «Παυλοκαταραμένοι»
Το κυριότερο παρατσούκλι είναι το «καρντάσι» που στα τουρκικά σημαίνει ο αδερφός. Πλέον βέβαια αυτό δεν είναι ένα «κακό» παρατσούκλι καθώς το χρησιμοποιούν και οι ίδιοι μεταξύ τους.  Οι Θεσσαλονικείς, ωστόσο, είναι γνωστοί και ως «Παυλοκαταραμένοι». Η λαϊκή παράδοση λέει πως, όταν ο απόστολος Παύλος ξεκίνησε να περιοδεύει στη Μακεδονία, για την ίδρυση των πρώτων χριστιανικών εκκλησιών, οι εθνικοί τον πήραν με τις πέτρες. Ο Παύλος έχασε την ψυχραιμία του κι έδωσε κατάρα να μην σηκωθούν ποτέ οι πέτρες από τους δρόμους της πόλης.

Κοζάνη: «Σούρδοι»
Στα βλάχικα σούρδος σημαίνει κουφός ή/και βλάκας. Οι αντίπαλες περιοχές αποκαλούν έτσι τους κοζανίτες διότι όταν δεν τους συνέφερε κάτι έκαναν που δεν άκουγαν. Έκαναν τις «πάπιες» δηλαδή, αλλά μάλλον το «Σούρδοι» ακουγόταν καλύτερα.

Πτολεμαΐδα: «Καϊλαριώτες»
Το παρατσούκλι αυτό βγήκε από το όνομα που είχε η πόλη επί τουρκοκρατίας. Τα Καϊλάρια στα τούρκικα σημαίνει «λάσπες». Με λίγα λόγια, το έβγαλαν έτσι επειδή παλαιότερα όταν έβρεχε η περιοχή γέμιζε λάσπες (aka Λασποχώρι).

Φλώρινα: «Απόγονοι της Γιουργίας»
Εδώ τα πράγματα αγριεύουν. Για τους Φλωρινιώτες αυτό δεν είναι ακριβώς παρατσούκλι αλλά ίσως η χειρότερη βρισιά. Η Γιούργα ήταν η Γεωργία στα φλωρινιώτικα. Ήταν η μεγαλύτερη πόρνη της Φλώρινας. Αυτά.

Ιωάννινα: «Παγουράδες»
Αποκαλούνται έτσι, γιατί παλιά λέγανε ότι στη λίμνη στα Γιάννενα καθρεπτιζόταν το φεγγάρι και οι Γιαννιώτες έτρεχαν με τα παγούρια για να μαζέψουν… το μαγικό νερό! Μια άλλη εκδοχή είναι πως επιχείρησαν να αδειάσουν την λίμνη με… παγούρια, όταν κυκλοφόρησε η φήμη, πως στον βυθό της υπήρχε θησαυρός.

Άρτα: «Νεραντζοκώληδες» ή «Νεραντζόκωλοι»
Σύνθετη λέξη. Προφανώς. Πιθανότατα επειδή στην Άρτα έχουν πολλά νεράτζια και μεγάλους… πισινούς. Το παρατσούκλι, λέγεται ότι τους το κόλλησαν οι Γιαννιώτες. Αυτούς να κατηγορήσετε.

Τρίκαλα: «Κασέρια» ή «Σακαφλιάδες»
Απλά πράγματα. Κασέρια λόγω του τοπικού τυριού και Σακαφλιάδες λόγω του Σακαφλιά τον οποίο ως γνωστόν σκοτώσανε στα Τρίκαλα, σε δυο στενά.

Λάρισα: «Πλατυποδαράδες» ή «Πλατύποδες» ή «Τυρόγαλα»
Λέγεται πως οι Λαρισαίοι όντας καμπίσιοι, τα πόδια τους είναι πλατιά αφού ο κάμπος είναι επίπεδος και δεν βοηθάει στο σχηματισμό… καμάρας στο πόδι. Και οι γιατροί σκίζουν τα πτυχία τους. Το τυρόγαλα, από την άλλη, βγαίνει απ' το τοπικό προϊόν και πιθανότατα πρόκειται για κυρίως γηπεδικό παρατσούκλι.

Βόλος: «Αυστριακοί»
Με την συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, δόθηκε στα ελληνικά πλοία το δικαίωμα να εμπορεύονται, είτε με την ρώσικη, είτε με την αυστριακή σημαία. Ενώ όλοι διάλεξαν τη ρώσικη (λόγω θρησκείας) οι Βολιώτες διάλεξαν την αυστριακή. Αυτή είναι μια από τις εκδοχές. Υπάρχουν κι άλλες. Όλες τους έχουν αναφορά στη στενή σχέση του Βόλου με την Αυστρία. Λαρισαίοι και Βολιώτες «σφάζονται». Απλά το αναφέρουμε.

Αμφιλοχία: «Καβουροζούμηδες»
Παλιότερα οι κάτοικοι της περιοχής εξαιτίας της φτώχειας, έπιαναν καβούρια, τα έβραζαν, και έπιναν το ζουμί τους. Ε, και κόλλησε.

Λιβαδειά: «Καβουράδες»
Λέγεται ότι κάποτε οι κάτοικοι γκρέμισαν μια γέφυρα για να σώσουν ένα καβούρι. Συγκινητικό αλλά δεν ξέρουμε αν είναι και η αλήθεια.

Νότια Ελλάδα: «Χαμουτζήδες»
Και λίγο πριν περάσουμε… κάτω από το αυλάκι να πούμε πως «χαμουτζήδες» λένε οι Βορειοελλαδίτες, όσους κατοικούν από την Αθήνα και κάτω. Προκύπτει από την εξής εξίσωση: «χάμω» - «Εκεί χάμου» - «Χαμουτζήδες». Απλά πράγματα.

Αθήνα: «Γκάγκαροι»
«Γκάγκαρο» ήταν το βαρύ ξύλο, κάτι σαν μεντεσές φανταστείτε, που ήταν κρεμασμένο με σκοινί πίσω από τις αυλόπορτες, τις οποίες έκλεινε με το βάρος του. «Γκάγκαρος» λεγόταν επί Τουρκοκρατίας, περιπαικτικά, ο Αθηναίος της ανώτερης κοινωνικής τάξης, ο οποίος στην πόρτα του είχε γκάγκαρο. Σήμερα «αποκαλύπτει» τον γνήσιο Αθηναίο.

Σαλαμίνα: «Μανάρια»
Ωραίο ακούγεται αλλά μάλλον δεν είναι. Το «μανάρι μου» το χρησιμοποιούν στο νησί αρκετά αλλά «μανάρι», λέγεται το νεογέννητο αρνί που ακολουθεί κατά πόδας την μάνα του. Διαλέγετε και παίρνετε.

Πάτρα: «Μινάρες»
Αυτό είναι βρισιά ή στην καλύτερη περίπτωση μια υποτιμητική λέξη για τους Πατρινούς. «Μινάρας» είναι μια πιο «ελαφριά» εκδοχή της πιο γνωστής ελληνικής λέξης και κάπως έτσι χρησιμοποιείτε.

Χαλκίδα: «Τρελονερίτες»
Εντάξει, αυτό είναι ευκολάκι. Προέρχεται από το φαινόμενο της παλίρροιας. Τα «τρελά» νερά του Ευρίπου, λένε ότι έχουν πειράξει και τα μυαλά των κατοίκων.

Ναύπλιο: «Κωλοπλένηδες»
Οι μουσουλμάνοι θεωρούσαν βρώμικους τους «Φράγκους» επειδή (μεταξύ άλλων) έτρωγαν χοιρινό χωρίς μετά να καθαρίζουν τον… πισινό τους όταν πήγαιναν στην τουαλέτα. Άγνωστο πως το γνώριζαν αυτό. Οι Ναυπλιώτες πάντως επισκέπτονταν τα τουρκικά λουτρά και έτσι οι Aργείτες άρπαξαν την ευκαιρία για να τους κολλήσουν το παρατσούκλι.

Άργος: «Πράσα» ή «Πρασάδες»
Και τα αντίποινα δεν άργησαν να έρθουν. Οι Ναυπλιώτες έδωσαν αυτό το παρατσούκλι στους Aργείτες επειδή καλλιεργούσαν πολλά πράσα και επειδή, όπως έλεγαν, έτρωγαν το πράσο με το οποίο χτυπούσαν το γαϊδούρι τους.

Αρκαδία: «Σκορδάδες» και «Αβγοζύγηδες»
Το πρώτο είναι εύκολο. Παραγωγή σκόρδων ίσων «σκορδάδες». Το «αβγοζύγηδες», προκύπτει από το γεγονός πως οι πρώτοι Αρκάδες πουλούσαν τα αβγά όχι ανά κομμάτι αλλά η τιμή τους καθοριζόταν από το βάρος τους.

Κως: «Μπόχαλοι»
Και για να πάμε και στα νησιά, σιγά-σιγά, πρώτη στάση η Κως και το «μποχάλοι» το οποίο προέρχεται από την τοπική διάλεκτο στην οποία το μπουκάλι το λένε μποχάλι.

Ρόδος: «Τσαμπίκοι»
Η λέξη «Τσαμπίκα», σύμφωνα με την παράδοση προέρχεται από τη λέξη «τσάμπα», που στην τοπική διάλεκτο σημαίνει φωτιά, σπίθα.

Κέρκυρα: «Παγανέλια» και «Φραγκολαντζέρηδες»
Η ρίζα του προέρχεται είτε κατά μια εκδοχή από το παγανέλι (η σωστή ονομασία είναι «μπραγανέλι») που ήταν τα ανακατεμένα μικρόψαρα, (μπαρμπούνια, λιθρίνια, πέρκες, μουρμούρια κ.λπ.).  είτε από το «φαναγκρέλι» (είδος μικρού μελωδικού πουλιού, τα οποίο οι κυνηγοί όταν τα έπιαναν τα έβαζαν σε κλουβιά και τα πωλούσαν και τα έλεγαν «παγανέλια»). Λέγονται υποτιμητικά και «Φραγκολαντζέρηδες» δηλαδή υποτακτικοί των Φράγκων, των δυτικών.

Λέσβος: «Γκαζμάδες» ή «Κασμάδες»
Σύμφωνα με τον θρύλο, όταν ήταν να φτιαχτεί το αεροδρόμιο της Μυτιλήνης (στο Πολιχνίτο) ο δήμαρχος κάλεσε τους κατοίκους να πάνε να βοηθήσουν με δικά τους μέσα χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τους «γκαζμάδες». Και έτσι έγινε. Πήγαν όλοι κρατώντας «γκαζμάδες». Μόνο.

Κρήτη: «Πετσιά» ή «Πέτσακες»
Έτσι ονόμαζαν με προφανή υποτιμητική διάθεση τον ορεσίβιο και «πρωτόγονο» χωρικό που κατέβαινε στις πόλεις με τσαμπουκά και κατακτητικές διαθέσεις. Επίσης, για τους Ηρακλειώτες υπάρχει και το  Σουμπερίτες  επειδή στην κατοχή ο αδίστακτος ναζί Φριτς Σουμπερτ είχε εκεί την έδρα του.

The Phantom Express: To επαναστατικό αεροπλάνο της συνεργασίας DARPA - Boeing

Το Phantom Express είναι το τελευταίο σχέδιο κατασκευής διαστημόπλοιου. 

Η DARPA και η Boeing συνεργάστηκαν για να σχεδιάσουν ένα μη επανδρωμένο διαστημόπλοιο που μπορεί να μεταφέρει ωφέλιμα φορτία 3.000 lb στις καθημερινές πτήσεις.

Δείτε το βίντεο:

Γοργίας: Λόγος, Βία και Εξ-ουσία

Γοργίας ο Λεοντίνος: 483-375/6

Η γλώσσα του Είναι και το παίγνιο του Λόγου

§1

     I. Ένας από τους πιο σημαντικούς διανοητές της αρχαίας σοφιστικής και της ελληνικής σκέψης, ο Γοργίας ο Λεοντίνος, διέκρινε στη γλώσσα ως έκφραση και στον λόγο αντίστοιχα την ακαταμάχητη εκείνη δύναμη, η οποία μπορεί να είναι είτε δημιουργική είτε καταστροφική, πότε οδηγεί στη ανοικτότητα πότε στη συγκάλυψη. Και τούτο σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο ίδιος ήταν δεινός χειριστής του λόγου και συναφώς μπόρεσε να παρουσιάσει έναν αστραφτερό, χυμώδη και πλούσιο σε ρητορικά σχήματα λόγο, που εξακολουθεί να γοητεύει, ως συγχρονικό λέγειν, και να καταδεικνύει τι σημαίνει πραγματική μαγεία των λέξεων. Στο κείμενό του Ελένης Εγκώμιον επιχειρεί να δείξει πώς η γλώσσα, μέσα από έναν κατάλληλο χειρισμό, μπορεί να αναστατώνει τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου, να ενισχύει τη δύναμη του λογισμού ή να παραπλανά το νου και να κατευθύνει το πεπερασμένο Είναι μας κατά τρόπο μοιραίο.

     ΙΙ. Ό,τι μπορεί να λέγεται και να εκφράζεται δεν είναι άλλο από την ίδια τη γνώση και σκέψη κατά την αυτόνομη παρ-ουσία της στο Είναι μας. Απ’ αυτή την άποψη, παίζει αποφασιστικό ρόλο η αποδεικτική διαδικασία και το επιχείρημα. Αυτά εδώ είναι στοιχεία που μπορούν να καταστήσουν προσιτά βαθιά νοήματα του πραγματικού και να λυτρώνουν τον άνθρωπο από την αδυναμία του να ερμηνεύει το ανερμήνευτο. Οποιαδήποτε ωστόσο πειστική ή παραπειστική λειτουργία του λόγου από διάφορους επιστήμονες, πολιτικούς, νομικούς και παρόμοιες κατηγορίες σχετικών με την τέχνη του λόγου ανθρώπινων ομάδων συσσωρεύει ψεύδη στην κοινότητα και παραπλανά συνειδητά ή μη. Κάτι παρόμοιο δηλαδή με αυτό που συμβαίνει στο κέντρο της αγοραίας πολιτικής του σήμερα, όπου με τη μέγιστη ελαφρότητα του Είναι καθιδρύεται ως υπεράσπιση της αλήθειας η πιο ωμή στρέβλωσή της.

§2

Ἑλένης Ἐγκώμιο

     Ι. Στο εν λόγω έργο ο Γοργίας μετα-στοχάζεται τον γνωστό μύθο με την Ελένη που εγκατέλειψε τη συζυγική εστία και αποτέλεσε έτσι την αφορμή για την έκρηξη του Τρωικού πολέμου. Ασκώντας τη δύναμη του λόγου αντιτίθεται στην καθιερωμένη αντίληψη που ενοχοποιεί την Ελένη. Κατ’ αυτό τον τρόπο αφήνει να εκτυλίσσεται ένας υπερασπιστικός λόγος απολογίας, ο οποίος συνθέτει εν τέλει ένα άκρως φιλοσοφικό-στοχαστικό εγχείρημα για το πόσο ρευστή και σχετική είναι η περατή συνθήκη του ανθρώπου. Θεμελιακές ιδέες:

    ΙΙ. Η Ελένη, το ενεργούν υποκείμενο ως τέτοιο, είναι αθώα/ο, επειδή ό,τι έπραξε ήταν αποτέλεσμα βίας που ασκήθηκε πάνω της από τον λόγο. Ο λόγος χαρακτηρίζεται ως μέγας δυνάστης. Αποφαίνεται δεόντως ο Γοργίας:

«Αν είναι ο λόγος που την έπεισε και εξαπάτησε την ψυχή της, τότε δεν είναι δύσκολο να την υπερασπιστούμε και να την απαλλάξουμε από την κατηγορία, λέγοντας πως ο λόγος είναι μέγας δυνάστης που με το πιο μικρό και αφανές σώμα επιτελεί τα πιο θεϊκά έργα· γιατί μπορεί και τον φόβο να καταπαύει και τη λύπη να διώχνει και χαρά να προκαλεί και τη συμπόνια να γεννά μέσα μας περίσσεια».

     ΙΙΙ. Ο λόγος, ακριβώς επειδή είναι παντοδύναμος, μπορεί να γεμίσει την ψυχή του ανθρώπου με ψέματα και να τον καταστήσει έρμαιο κάθε εσφαλμένης δοξασίας. Και τούτο συμβαίνει συχνά-πυκνά, γιατί οι άνθρωποι αφήνουν να τους διαφεύγει το παρελθόν, δεν διαθέτουν την απαραίτητη μνήμη· για το παρόν δεν διαθέτουν γνώση και καμιά πρόγνωση για το μέλλον. Όλα τούτα συνοψίζονται στο γεγονός ότι το Είναι του ανθρώπου δεν είναι διαφορετικό από τη σκέψη και τη γνώση του. Η απουσία γνώσης και σκέψης μετατρέπει τον λόγο σε δύναμη εξαπάτησης και το ανθρώπινο Είναι σε ναυαγισμένη ύπαρξη. Ακριβώς μια τέτοια απουσία επιτρέπει σε ανυπόληπτους πολιτικούς να χρησιμοποιούν άκριτα και αυθαίρετα τον λόγο και να εξαπατούν ασύστολα ανθρώπινες μάζες που τους εμπιστεύονται. Γράφει σχετικά ο Γοργίας:

«Πόσοι και πόσοι δεν έπειθαν και δεν πείθουν τόσους για τόσα πράγματα, πλάθοντας κάποιον ψευδή λόγο. Πράγματι, αν όλοι είχαν για όλα, μνήμη του παρελθόντος, γνώση του παρόντος και πρόγνωση –πρόνοια του μέλλοντος, δεν θα διέθετε τη δύναμη να εξαπατά ο λόγος· τώρα όμως δεν είναι εύκολο ούτε να θυμόμαστε τα περασμένα, ούτε να γνωρίζουμε το παρόν ούτε να προβλέπουμε το μέλλον. Έτσι, οι περισσότεροι για τα περισσότερα σύμβουλο της ψυχής έχουν τη δοξασία, τη γνώμη. Η δοξασία όμως, καθώς είναι σφαλερή και αβέβαιη, σε σφαλερές και αβέβαιες επιτυχίες οδηγεί όσους την ακολουθούν... Ο λόγος λοιπόν είναι που πείθει την ψυχή και, αφού την έπεισε, την αναγκάζει να πιστεύει στα λόγια και να συναινεί στις πράξεις [των άλλων: κοσμολόγων, πολιτικών, δικαστικών, φιλοσόφων …].

§3

Τελικές παρατηρήσεις

     O λόγος του Γοργία είναι ρητορικός λόγος και φανερώνει τη δύναμή του: μπορεί να αποκωδικοποιεί πραγματικότητες όχι απλώς του παρελθόντος, αλλά πρωτίστως του παρόντος και του μέλλοντος. Καταδεικνύει πως ο βιασμός της γλώσσας, που συνήθως στηρίζεται στη δοξασία, στη γνώμη, εγκαθιστά μέσα στον βίο του ανθρώπου την πιο βάρβαρη εξ-ουσία σε επίπεδο πολιτικής, επιστήμης, επικοινωνίας, συμπεριφοράς, πολιτισμού. Κλονίζει έτσι τα οντολογικά θεμέλια της ανθρώπινης ύπαρξης και μετατρέπει τη βούλησή της σε θεραπαινίδα του επικυρίαρχου δεσποτικού, ηγεμονικού παίγνιου ανάμεσα σε κενά σύνολα λόγου και πράξης. Τότε συμβαίνει να ανατρέπεται η ανα-λογία πραγματικού και λογικού και ο άνθρωπος να αναμένει ολομόναχος το μοιραίο. Το τελευταίο, χαϊντεγκεριανώς ιδωμένο, ανήκει στην ιστορικότητα του ανθρώπου και ως τέτοιο είναι αναπόφευκτο· μπορεί μόνο να ελέγχεται ως υπόθεση της σκέψης, ως κεντρικό θέμα για τον μεταστοχασμό.