ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ - Δύσκολος (393-426)

ΣΙΚΩΝ

τουτὶ τὸ πρόβατόν ἐστιν οὐ τὸ τυχὸν καλόν.
ἄπαγ᾽ εἰς τὸ βάραθρον. ἂν μὲν αἰρόμενος φέρω
395 μετέωρον, ἔχεται τῷ στόματι θαλλοῦ, κράδης
κατεσθίει τὰ θρῖ᾽, ἀποσπᾷ δ᾽ εἰς βίαν.
ἐὰν δ᾽ ἀφῇ χαμαί τις, οὐ προέρχεται.
τοὐναντίον δὴ γέγονε· κατακέκομμ᾽ ἐγὼ
ὁ μάγειρος ὑπὸ τούτου νεωλκῶν τὴν ὁδόν.
400 ἀλλ᾽ ἐστὶν εὐτυχῶς τὸ νυμφαῖον τοδ[ὶ
οὗ θύσομεν. τὸν Πᾶνα χαίρειν. παῖ Γέτα,
τοσοῦτ᾽ ἀπολείπῃ; (ΓΕΤΑΣ) τεττάρων γὰρ φορτίον
ὄνων συνέδησαν αἱ κάκιστ᾽ ἀπολούμεναι
φέρειν γυναῖκές μοι. (ΣΙ.) πολύς τις ἔρχεται
405 ὄχλος ὡς ἔοικε. στρώματ᾽ ἀδιήγηθ᾽ ὅσα
φέρεις. (ΓΕ.) τί δ᾽ ἐγ[ω . . .] [ΣΙ.] †ἔρεισον ταῦτα δεῦρο. ‹ΓΕ.› ἰδού.
ἐὰν ἴδῃ γὰρ ἐνύπνιον τὸν Πᾶνα τὸν
Παιανιοῖ, τούτῳ βαδιούμεθ᾽, οἶδ᾽ ὅτι,
θύσοντες εὐθύς. (ΣΙ.) τίς δ᾽ ἑόρακεν ἐνύπνιον;
410 (ΓΕ.) ἄνθρωπε, μή με κόπτε. (ΣΙ.) ὅμως εἶπον, Γέτα.
τίς εἶδεν; (ΓΕ.) ἡ κεκτημένη. (ΣΙ.) τί πρὸς θεῶν;
(ΓΕ.) ἀπολεῖς. ἐδόκει τὸν Πᾶνα— (ΣΙ.) τουτονὶ λέγεις;
(ΓΕ.) τοῦτον. (ΣΙ.) τί ποιεῖν; (ΓΕ.) τῷ τροφίμῳ τῷ Σωστράτῳ—
(ΣΙ.) κομψῷ νεανίσκῳ γε. (ΓΕ.) περικρούειν πέδας.
415 (ΣΙ.) Ἄπολλον. (ΓΕ.) εἶτα δόντα διφθέραν τε καὶ
δίκελλαν ‹ἐν› τοῦ πλησίον τῷ χωρίῳ
σκάπτειν κελεύειν. (ΣΙ.) ἄτοπον. (ΓΕ.) ἀλλὰ θύομεν
διὰ τοῦθ᾽, ἵν᾽ εἰς βέλτιον ἀποβῇ τὸ φοβερόν.
ΣΙ. μεμάθηκα. πάλιν αἴρου δὲ ταυτὶ καὶ φέρε
420 εἴσω. ποῶμεν στιβάδας ἔνδον εὐτρεπεῖς
καὶ τἆλλ᾽ ἕτοιμα. μηδὲν ἐπικωλυέτω
θύειν γ᾽ ἐπὰν ἔλθωσιν. ἀλλ᾽ ἀγαθῇ τύχῃ.
καὶ τὰς ὀφρῦς ἄνες ποτ᾽, ὦ τρισάθλιε·
ἐγώ σε χορτάσω κατὰ τρόπον τήμερον.
425 ΓΕ. ἐπαινέτης σοῦ τ᾽ εἰμι καὶ τῆς ‹σῆς› τέχνης
ἔγωγ᾽ ἀεί ποτ᾽—οὐχὶ πιστεύω δ᾽ ὅμως.

***

ΣΙΚΩΝΑΣ
Τί συμφορά το πρόβατο είναι τούτο;
Μωρέ άντε χάσου. Ανάερα το σηκώνω;
Πιάνεται με τα δόντια από ᾽ναν κλώνο,
τρώει τα φύλλα, τραβάει, τον ξεκολλάει.
Τ᾽ αφήνω χάμω; Πού να μ᾽ ακλουθήσει!
Τί αναποδιές! Το αρνί να κομματιάζει
το μάγερα στο δρόμο που το σέρνει!
400 Μα, δόξα να ᾽χει ο θεός, νά τέλος το άντρο
των Νυμφών, όπου αυτή η θυσία θα γίνει.
Τον Πάνα προσκυνώ.
Έπειτ᾽ από λίγο· φωνάζει.
Κοπέλι! Γέτα!
Γιατί απομένεις πίσω;
ΓΕΤΑΣ, πλησιάζοντας
Βρε δε βλέπεις;
Τεσσάρων με φορτώσανε γαϊδάρων
φορτιό οι γυναίκες, α, π᾽ ανάθεμά τες.
ΣΙΚ. Κόσμος πολύ θα μαζευτεί· έτσι μοιάζει·
αμέτρητα σε φόρτωσαν στρωσίδια.
ΓΕΤ. Τί να τα κάμω; ΣΙΚ. Ακούμπα τα δω χάμω.
ΓΕΤ. Νά τα. Κι αν δει στον ύπνο της τον Πάνα
που ᾽χει ιερό κει πέρα στην Παιανία,
θα μας βάλει ως εκεί να περπατούμε,
να του θυσιάσει. ΣΙΚ. Κι όνειρο ποιός είδε;
410 ΓΕΤ. Παράτα με, βρε φίλε. ΣΙΚ. Μίλα, Γέτα·
ποιός λες πως είδε τ᾽ όνειρο; ΓΕΤ. Η κυρά μου.
ΣΙΚ. Και τί όνειρο είδε; Πες μου. ΓΕΤ. Θα με σκάσεις.
Είδε τον Πάνα. ΣΙΚ. Τον εδώ τον Πάνα;
ΓΕΤ. Ναι, τον εδώ. ΣΙΚ. Να κάνει τί; ΓΕΤ. Το νέο
το Σώστρατο, το γιο του αφεντικού μου…
ΣΙΚ. Αγοράκι κομψό. ΓΕΤ. …να πεδικλώνει…
ΣΙΚ. Θεός φυλάξει! ΓΕΤ. …μια προβιά κατόπι
να του δίνει για ρούχο, ένα δικέλλι,
προστάζοντας να σκάβει στο χωράφι
το κοντινό. ΣΙΚ. Παράξενο. ΓΕΤ. Ίσα ίσα
γι᾽ αυτό κι εμείς θυσιάζουμε, η φοβέρα
του ονείρου σε καλό για να γυρίσει.
ΣΙΚ. Κατάλαβα. Φορτώσου πάλι τούτα
και πήγαινέ τα μέσα. Στο άντρο χάμω
420 στρωσίδια να ετοιμάσουμε και τ᾽ άλλα
σαν που είναι η τάξη. Σα θα ᾽ρθούν, κανένα
για τη θυσία να μην υπάρξει εμπόδιο.
Κι όλα να ᾽ρθούν δεξιά.
Κοιτάζοντας το Γέτα, που φορτώθηκε.
Για κοίταξέ τον
που στραβομουτσουνιάζει· κακομοίρη,
σήμερα για καλά θα σε χορτάσω.
ΓΕΤ. Πάντα παινάω την τέχνη σου κι εσένα,
αλλά σ᾽ αυτό που τάζεις δεν πιστεύω.
Μπαίνουν κι οι δυο στο ιερό.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Η συνάντηση της αρχαίας Ελληνικής με άλλες γλώσσες

9.7.7 Έλληνες, Θράκες, Ιλλυριοί

Οι Θράκες ήταν ένας λαός που κατοικούσε σε ένα μεγάλο μέρος της Βαλκανικής καθώς και σε περιοχές της σημερινής βόρειας Ελλάδας μέχρι τη βορειοδυτική Μικρά Ασία. Οι Έλληνες είχαν σημαντικές επαφές με τους Θράκες. Βασιλιάδες των Θρακών ήταν κατά καιρούς σύμμαχοι των Αθηναίων. 

Στα Ελληνικά το ρήμα θρακίζω σήμαινε 'μιλώ θρακικά'. Πιθανότατα η λέξη ῥομφαία είναι θρακικό δάνειο στα αρχαία Ελληνικά. Αν εξαιρέσει κανείς κύρια ονόματα (π.χ. Κότυς, Ἀμάδοκος) και ονόματα τόπων (τοπωνύμια, π.χ. Μεσημβρία· η λέξη βρία σήμαινε μάλλον 'πόλη' στα θρακικά), δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτα για τη θρακική γλώσσα. Και αυτό γιατί δεν γραφόταν, όπως δεν γράφονται σήμερα οι περισσότερες νεοελληνικές διάλεκτοι, λ.χ. τα καππαδοκικά. 

Τα ελάχιστα κείμενα (επιγραφές) που σώζονται σε θρακική γλώσσα χρησιμοποιούν το Ελληνικό αλφάβητο. Από τον 3ο αιώνα π.Χ. οι Θράκες, όπως και πολλοί άλλοι λαοί, μπαίνουν σε μια πορεία εξελληνισμού, δηλαδή εγκατάλειψης της μητρικής τους γλώσσας.

Οι Ιλλυριοί κατοικούσαν βόρεια της Ηπείρου, στην περιοχή της Αδριατικής και ως τον Δούναβη. Οι Έλληνες έρχονται σε επαφή μαζί τους μέσω των κορινθιακών και κερκυραϊκών αποικιών της Αδριατικής (Επίδαμνος, Απολλωνία). 

Οι αρχαίοι ιστορικοί έχουν πολλά να πουν για τους Ιλλυριούς και την εμπλοκή τους στα ελληνικά πράγματα μέχρι την υποταγή τους στους Ρωμαίους το 186 π.Χ. Αλλά για τη γλώσσα τους, το ἰλλυρίζειν, κατά τους αρχαίους, δεν ξέρουμε παρά ελάχιστα πράγματα. Κι αυτό γιατί, όπως και τα θρακικά, ήταν μια γλώσσα που μιλιόταν αλλά δεν γραφόταν. Όταν οι Ιλλυριοί μπαίνουν στον χώρο της γραφής, χρησιμοποιούν την Ελληνική γλώσσα. Η σημερινή αλβανική είναι απόγονος της ιλλυρικής.

Τα μυστικά κλειδιά του έρωτα

Προσεγγίζοντας το μυστήριο της αγάπης και του έρωτα πραγματικά ο κάθε άνθρωπος αισθάνεται ότι βρίσκεται μπροστά σε κάτι το οποίο τον συναρπάζει αλλά και ταυτόχρονα τον φέρνει σε μία κατάσταση μοναδικής συναισθηματικής εγγύτητας.

Σε αυτό το άρθρο θα μελετήσουμε όλα εκείνα τα μυστικά που ξεκλειδώνουν την καρδιά και την ανοίγουν διάπλατα να υποδεχτεί αυτό το υπέροχο και μοναδικό συναίσθημα.

Ο έρωτας είναι φως, είναι ψυχική και ολική αναγέννηση. Πραγματικά όταν είμαστε ερωτευμένοι αισθανόμαστε ότι όλος ο κόσμος μας χαμόγελα κρυφά και εμείς νιώθουμε την ανάγκη να μοιραστούμε αυτό το συναίσθημα της αγάπης με όλους και όλα γύρω μας.

Χρειάζεται όμως από την αρχή να υπάρχουν συγκεκριμένες ασφαλιστικές δικλείδες ούτως ώστε το συναίσθημα σιγά -σιγά να αναπτύσσεται όλο και περισσότερο με τις κατάλληλες και ιδανικότερες προϋποθέσεις.

Συναισθηματική εγγύτητα

Πολύ σημαντικό μυστικό για να καλλιεργήσουμε το συναίσθημα του έρωτα και να μπορέσει αυτό να ευωδιάσει και να μας δώσει καρπούς είναι να δουλέψουμε το κομμάτι της συναισθηματικής εγγύτητας.

Όπως αποδεικνύουν και σημαντικές ψυχολογικές έρευνες και μελέτες ο άνθρωπος όταν ερωτεύεται και μπαίνει σε μία σχέση, ασυνείδητα χωρίς δηλαδή να το καταλαβαίνει επαναλαμβάνει πολλές φορές συμπεριφορές που βίωσε ως παιδί στην οικογένεια καταγωγής του.

Αυτό σημαίνει ότι εάν ένας άνθρωπος για παράδειγμα παρουσιάζει ανασφαλή προσκόλληση τότε μπορεί να μην μπορεί να εκφράσει με τον κατάλληλο τρόπο τα συναισθήματά του και έτσι ο σύντροφός του να μην αισθάνεται αυτή την πολύτιμη αμοιβαιότητα στην έκφραση της αγάπης και της τρυφερότητας.

Αυτογνωσία

Πριν προχωρήσουμε σε μία σχέση όταν βλέπουμε ότι υπάρχει συναίσθημα της έλξης και του έρωτα καλό είναι να έχουμε δουλέψει στον τομέα της αυτογνωσίας και της ψυχικής ενδυνάμωσης.

Ο έρωτας είναι ένα λουλούδι που χρειάζεται να το προσέξουμε, είναι ένα βάζο το οποίο είναι εύθραυστο και μπορεί ανά πάσα στιγμή να σπάσει για αυτό χρειάζεται να δουλέψουμε τη συντροφικότητα. Είναι εποικοδομητικό να μπορέσουμε να εντοπίσουμε μέσα μας ποιες είναι οι πληγές που τυχόν έχουμε βιώσει κατά τη διάρκεια της παιδικής μας και όχι μόνο ηλικίας και αυτές τις τραυματικές εμπειρίες, ίσως και με την βοήθεια ειδικού, να μην τις μεταφέρουμε στη σχέση που πρόκειται να δημιουργήσουμε.

Όσο περισσότερο και οι δύο σύντροφοι είναι συναισθηματικά και ψυχικά ώριμοι και υγιείς τόσο περισσότερο η σχέση ανθίζει.

Όσο εξελισσόμαστε εμείς οι ίδιοι τόσο περισσότερο εξελίσσεται και η σχέση που δημιουργούμε και μπορούμε να εξελιχθούμε και από κοινού.

Η δύναμη της ευαλωτότητας

Δεύτερο και πολύ σημαντικό κλειδί στον έρωτα είναι η τόλμη. Η τόλμη με την έννοια ότι χρειάζεται να ρισκάρουμε να ανοιχτούμε. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να τολμήσουμε να είμαστε ευάλωτοι γιατί έτσι η σχέση αποκτά βάθος. Αρχίζουμε και συνδεόμαστε πραγματικά με τον άνθρωπο που έχουμε ερωτευτεί όταν μπορούμε να του εκφράσουμε συναισθήματα τα οποία υπάρχουν βαθιά μέσα στην ψυχή μας.

Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικό να μπορούμε να βιώνουμε τη σχέση στο εδώ και τώρα, να είμαστε πραγματικά παρόντες και να αισθανόμαστε ότι συνδεόμαστε αγαπητικά και άρρηκτα με το σύντροφό μας.

Μπορούμε δηλαδή να εκφράσουμε καθετί που μας προβληματίζει, καθετί που μας ανησυχεί, κάθετι που θα επιθυμούσαμε, που ονειρευόμαστε να πετύχουμε και χρειάζεται να είμαστε ως σύντροφοι συναισθηματικά διαθέσιμοι χρησιμοποιώντας το διάλογο, το σεβασμό και την ενεργητική ακρόαση.

Έτσι βιώνουμε την αλληλεπίδραση.

Φροντίδα και προσφορά

Επόμενο, μυστικό κλειδί το οποίο ανοίγει διάπλατα το συναίσθημα και τη διάθεσή της προσφοράς όταν συμπορεύονται τα ζευγάρια είναι να μην ξεχνιούνται και να μην λησμονούν τον ενθουσιασμό, τη χαρά αυτό το υπέροχο συναίσθημα που ένιωθαν πιο έντονα στην αρχή της γνωριμίας.

Η σχέση κάθε μέρα χρειάζεται φροντίδα, μία μικρή έκπληξη, μία όμορφη φιλοφρόνηση ακόμα και το πιο μικρό βήμα είναι ικανό να αναζωπυρώσει τη φλόγα του έρωτα ανά πάσα στιγμή στο ζευγάρι. Είναι όμορφο να μπορούμε να ρωτήσουμε τον σύντροφό μας εάν υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε, που το επιθυμεί και εκείνος για να ομορφύνουμε τη σχέση.

Για παράδειγμα σε μία έρευνα που έγινε σε ζευγάρια υπήρχε ένα ζευγάρι που ο ένας σύντροφος ρωτούσε τον άλλον αν θα ήθελε να κάνει κάτι, οτιδήποτε που να τον ευχαριστήσει και να τον ξεκουράσει.

Μπορούν επίσης να συμμετέχουν και οι δύο στις δουλειές του σπιτιού ή να κάνουν μία δραστηριότητα μαζί, να υπάρχει επικοινωνία, συνεννόηση σεβασμός και γνήσια και αυθεντική αγάπη και ειλικρίνεια.
Εκφραστικότητα στη συντροφική σχέση

Είναι καλό επίσης να μιλάμε για τα στοιχεία που μας προβληματίζουν στη σχέση. Έχει σημασία ο τρόπος που λέμε το καθετί. Βεβαίως και μπορούμε να εκφράσουμε κάτι στο σύντροφό μας το οποίο μας προβληματίζει ή θα θέλαμε να προσπαθήσει να το βελτιώσει αλλά πάντα να το κάνουμε αυτό με σεβασμό στην ελευθερία του κάθε προσώπου, με αγάπη, κατανόηση και ενσυναίσθηση χωρίς προσβολές.

Χωρίς να επιρρίπτουμε ευθύνες ή να έχουμε ένα καταδικαστικό βλέμμα γιατί αυτό καταρρακώνει εντελώς τη σχέση.

Συμπερασματικά ο έρωτας είναι αναγέννηση σε όλα τα επίπεδα. Ζεις στη γη αλλά πραγματικά η καρδιά σου πετάει σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου και βλέπει σε καθετί το πρόσωπο του ανθρώπου που αγαπάς και ονειρεύεσαι να περάσεις την υπόλοιπη ζωή σου μαζί του. Χρειάζεται όμως αυθεντική αγάπη, γνήσια ειλικρίνεια αλλά και τόλμη να εξελιχθούμε για να βιώσουμε τον έρωτα στην πανέμορφη διάστασή του.

Να σε νοιάζει ο εαυτός σου, όχι τι θα πουν οι άλλοι

Τι περιμένει ο κόσμος από μένα; Πόσο με επηρεάζει αυτό; Πόσο πιο υγιής μπορώ να γίνω;

Αυτά και άλλα πολλά θα απαντήσουμε σήμερα, εσείς κι εγώ.

Ένας από τους μεγαλύτερους προβληματισμούς που μας απασχολεί από πολύ, πολύ νωρίς είναι η γνώμη των άλλων. Τι θα πει ο κόσμος, πώς θα αντιδράσει το περιβάλλον μας σε κάτι που λέμε, νιώθουμε ή κάνουμε, τι περιμένουν στην τελική οι άλλοι από μας.

Η αποδοχή του κόσμου είναι ένα φυσικό ναρκωτικό.

Την αποζητάμε σαν αφιονισμένοι και χάνουμε τα λογικά μας όταν αισθανόμαστε ότι κάτι που κάνουμε ή εκφράζουμε δεν γίνεται αποδεκτό με επιδοκιμασίες ή likes, shares, subscribes, λιποθυμίες και αλαλαγμούς θαυμασμού.

Για να πάρουμε, λοιπόν, την αποδοχή αυτή, θεωρητικά πρέπει να ικανοποιούμε κάτι άλλο -την προσδοκία των άλλων.

Τι περιμένουν οι άλλοι από μας; Να είμαστε καλοί, σωστοί, ηθικοί, τίμιοι, εργατικοί, δίκαιοι… Η λίστα δεν τελειώνει ποτέ.

Αλλά για μισό λεπτό! Αν καθίσουμε να σκεφτούμε λίγο σοβαρά, τι είναι αυτό που περιμένουν οι άλλοι από μας, θα βρεθούμε μπροστά σε ένα πολύ περίεργο δίλημμα: είναι η προσδοκία του άλλου από μένα κάτι αληθινό, με ισχύ και επιρροή πάνω μου;

Ή μήπως είναι κάτι που εγώ κατασκευάζω μέσα στο μυαλό μου, με την πεποίθηση ότι αυτό περιμένει ο κόσμος από μένα;

Η προσδοκία των άλλων είναι ακόμα και ως πρόταση άστοχη.

Πρώτα απ’ όλα, δεν υπάρχει ένας ομαδικός νους ο οποίος να γεννάει ομότιμα και ταυτόχρονα κάποια προσδοκία (εκτός αν μιλάμε για τίποτα θειές/γιαγιάδες/συννυφάδεςς, οι οποίες με την πάροδο του χρόνου έχουν δημιουργήσει ένα συλλογικό οπισθοδρομικό ασυνείδητο με σχετικά χαοτική σκέψη, βολικά προσανατολισμένη στο: «Ου τι θα πει ο κόσμος, σιξ χαντρεντ σιξτυ σιξ! Ου!»).

Εύλογα, λοιπόν, δεν μπορούμε να πούμε ότι ο κόσμος περιμένει κάτι από μας, αν σκεφτούμε ότι απαρτίζεται από πολλά, πολλά άτομα, το καθένα απ’ τα οποία μπορεί να προσδοκά το μακρύ του και το κοντό του.

Thanks, but no thanks.

Επίσης, το να βασιζόμαστε στην πλασματική προσδοκία των άλλων (δηλαδή δύο ή τριών ανθρώπων που τυχαίνει εκείνη τη στιγμή να συμφωνούν ότι «ξέρουν καλύτερα από σένα, για σένα») είναι ο πιο εύκολος τρόπος να αποφύγουμε την ευθύνη της δικής μας απόφασης.

Αποποιούμαι της ευθύνης, αποποιούμαι των συνεπειών, είμαι ευτυχισμένος εδώ που είμαι επειδή κάνω αυτό που ο κόσμος περιμένει να κάνω… Μμμ, μπα.

Δεν πάει έτσι, αδερφέ.

Ο κόσμος εν γένει… χέστηκε για το τι κάνεις, και, η πλάκα είναι ότι ακόμα κι αν ικανοποιήσεις την προσδοκία κάποιου, πάντα θα υπάρχει κάποιος άλλος που θα σε κρίνει.

Πιο σημαντικό είναι μεταξύ μας, να έχεις τη βεβαιότητα και τη σιγουριά των πράξεών σου, παρά τις ευλογίες του θείου, της γιαγιάς του μπατζανάκη του αδερφού του ταχυδρόμου, της μάνας-κουράγιο ή (ακόμα χειρότερα) του εκάστοτε παπά.

Επειδή όμως είμαστε περιοδικό για τις σχέσεις, κι επειδή σήμερα δεν τις έπιασα σχεδόν καθόλου, ας κάνω λίγο χάζι και με το θέμα του τι περιμένει ο άλλος από μένα (ή τι νομίζω εγώ ότι περιμένει) πριν, μετά ή και κατά τη διάρκεια μίας σχέσης.

Αν πριν κάνω το οτιδήποτε με κάποιον θεωρώ ότι περιμένει εκείνος/η από μένα να κάνω κάποια κίνηση, τότε -wait for it– μπαμ!

Το άκυρο θα έρθει πανηγυρικά, συνοδευμένο από τύψεις και μία φρικτή αίσθηση ανημποριάς και ανεπάρκειας.

Δε με νοιάζει τι μπορεί να περιμένει ο άλλος από μένα. Αν γουστάρω, χώνομαι! Γκεγκε; Επειδή πολύ το ακούω τώρα τελευταία το «Αχ, τι μπορεί να θέλει, πώς μπορεί να με θέλει, τι περιμένει πια από μένα, γιατί φέρεται έτσι, κλπ κλπ κλπ».

Αν δεν τολμήσεις, δε θα μάθεις. Τέλος. Δε σ’ αρέσει αυτό; Κάτσε να προσπαθείς να ικανοποιήσεις προσδοκίες που μπορεί να μην υπάρχουν καν.

Ε, μααα.

Κατά τη διάρκεια μίας σχέσης, δε λέω, θα τον μάθεις τον άλλον. Θα καταλάβεις τα χούγια του, τις συνήθειες και τις παραξενιές του. Θα αρχίσεις κάποια στιγμή να καταλαβαίνεις τι περιμένει από σένα. Τι μπορεί να είναι αυτό;

Συνέπεια στη σκέψη και τη συμπεριφορά, κατανόηση και αποδοχή. Κι αν δεις ότι αρχίζει να περιμένει πολλά (αλλά να μη σου λέει τι περιμένει και μετά να τσακώνεστε επειδή δεν ικανοποιείς κάποια προσδοκία)… Ε, από δω παν κι άλλοι! Δε χάθηκε κι ο κόσμος.

Τέλος, αν μία ιστορία τελειώσει, δεν υπάρχει λόγος να διατηρείς προσδοκίες απ’ τον άλλον, και φυσικά δεν είσαι υποχρεωμένος να ικανοποιείς και τις δικές του. Τώρα, αν από την καλή σου την καρδιά θεωρείς ότι περνάει απ’ το χέρι σου να κάνεις κάτι που σου ζητάει ο/η πρώην.

Τότε ή είσαι πολύ ασφαλής με τα όριά σου και το χαρακτήρα σου, ή είσαι άξιος/α της μοίρας σου. Διάλεξε και πάρε.

Καταλήγοντας, την προσδοκία των άλλων ουσιαστικά την κατασκευάζουμε εμείς, επειδή πολλές φορές δε μπορούμε να επικυρώσουμε τις δικές μας προσδοκίες κι επιθυμίες.

Καλό είναι να αναγνωρίσουμε τι είναι αυτό που εμείς περιμένουμε απ’ τον εαυτό μας, παρά να βασιστούμε σε αυτό που πιστεύουμε ότι προσδοκούν «οι άλλοι».

Osho: Να είσαι! Να μην προσπαθείς να γίνεις

Osho: Μερικά από τα πιο δημοφιλή του αποφθέγματα

– Αν αγαπάς ένα λουλούδι, μην το κόβεις, γιατί αν το κόψεις θα πεθάνει και θα πάψει να είναι αυτό που αγάπησες. Αν πραγματικά αγαπάς ένα λουλούδι, τότε απλά πότισέ το.

– Ο αληθινός άνθρωπος παραμένει συνηθισμένος, εντελώς συνηθισμένος. Κανένας δεν ξέρει ποιος είναι, κανένας δε ξέρει τι θησαυρό κουβαλάει μέσα του. Ποτέ δεν διαφημίζει, ποτέ δεν προσπαθεί να προβάλει. Εμείς όμως γιατί διαφημίζουμε; Εξαιτίας του Εγώ. Δεν είσαι ικανοποιημένος από τον εαυτό σου. Είσαι ικανοποιημένος μόνο όταν σε εκτιμούν οι άλλοι.

– Βίωσε τη ζωή με όλους τους δυνατούς τρόπους. Δοκίμασε το καλό, το κακό, το πικρό, το γλυκό, το σκοτεινό, το φωτεινό, το καλοκαίρι, το χειμώνα. Βίωσε όλες τις δυαδικότητες. Μη φοβάσαι την εμπειρία, γιατί όση περισσότερη εμπειρία έχεις, τόσο περισσότερο ώριμος γίνεσαι.

– Οι πολιτικοί, οι ιερείς και οι γονείς είναι όλοι δημιουργοί ενοχών, επειδή μόνο με αυτό τον τρόπο μπορούν να σας ελέγχουν και να σας χειραγωγούν

– Να είσαι! Να μην προσπαθείς να γίνεις.

– Αν αγαπάς τον εαυτό σου τότε αγαπάς και τους άλλους, αν μισείς τον εαυτό σου τότε μισείς και τους άλλους, γιατί οι σχέσεις σου με τους άλλους είναι απλά η απεικόνιση του εαυτού σου.

–Η θλίψη δίνει βάθος. Η χαρά δίνει ύψος. Η θλίψη δίνει ρίζες. Η χαρά δίνει κλαδιά. Η χαρά είναι σαν ένα δέντρο που σκαρφαλώνει στον ουρανό. Η θλίψη είναι σαν ρίζες που προσπαθούν να φτάσουν στον πυρήνα της γης. Και τα δύο είναι απαραίτητα. Και όσο πιο ψηλό είναι το δέντρο, τόσο πιο βαθιές είναι οι ρίζες του.

– Το να ζεις μέσα στην αλήθεια, ακόμη και αν είναι μονάχα για μια στιγμή, είναι πολύ πιο σημαντικό από το να ζήσεις παντοτινά στο ψέμα.

– Μην κολλάς με το παρελθόν. Συνέχισε να κλείνεις κεφάλαια που έχεις διαβάσει, δεν υπάρχει λόγος να τα διαβάζεις ξανά και ξανά

– Πρέπει να ξέρετε ότι η ελευθερία είναι η ανώτερη αξία και όταν η αγάπη δεν σας δίνει την ελευθερία, τότε δεν είναι αγάπη. Η ελευθερία είναι το κριτήριο.

– Όλη η ιδέα που έχεις για τον εαυτό σου είναι δανεισμένη. Δανεισμένη από αυτούς που δεν έχουν ιδέα ποιοι είναι οι ίδιοι.

– Η ζωή ξεκινάει εκεί που τελειώνει ο φόβος

– Βγες από το κεφάλι σου και μπες στην καρδιά σου. Να σκέφτεσαι λιγότερο, να αισθάνεσαι περισσότερο.

– Η αγάπη είναι ο σκοπός. Η ζωή είναι το ταξίδι.

– Ζω τη ζωή μου στηριζόμενος σε δύο αρχές: Πρώτον, ζω σαν σήμερα να ήταν η τελευταία μου μέρα σ’ αυτή τη γη. Δεύτερον, ζω σήμερα σαν να πρόκειται να ζήσω για πάντα.

– Τα πλήθη δημιουργούν ψευδαισθήσεις.

– Η γνώση είναι ζωντανή μόνο όταν τη αποκτάς εσύ ο ίδιος, όταν είναι άμεση εμπειρία. Όταν όμως την ξέρεις από τους άλλους, δεν είναι ζωντανή εμπειρία, δεν είναι γνώση, είναι απλώς μνήμη

– Μόνο το ψεύτικο και το αβέβαιο δημιουργούνται γρήγορα, όπως στην αλυσίδα συναρμολόγησης. Ενώ για κάτι αληθινό χρειάζεται χρόνος.

– Αν είσαι δυστυχισμένος σε σένα οφείλεται. Αν είσαι ευτυχισμένος και αυτό σε σένα οφείλεται. Κανένας άλλος δεν μπορεί να επιδράσει στη ζωή σου παραμόνο εσύ ο ίδιος. Εσύ είσαι η κόλαση σου, εσύ ο παράδεισος σου.

– Μην κολυμπάς αντίθετα στο ρεύμα. Στάσου στο ποτάμι, γίνε το ποτάμι. Και το ποτάμι ήδη κατευθύνεται προς τη θάλασσα.

– Ο νους είναι το πιο ταπεινό τμήμα της συνείδησής μας. Είναι καλός για να γνωρίζουμε τον εξωτερικό κόσμο, αλλά είναι άχρηστος εάν θέλετε να κάνετε ένα εσωτερικό ταξίδι.

– Μην λες αυτό είναι καλό και αυτό είναι κακό. Άφησε τις διακρίσεις. Δέξου τα όλα όπως είναι.

– Θα βρεις νόημα σ’ αυτή τη ζωή μόνο αν το δημιουργήσεις εσύ. Είναι ένα ποίημα που θα συνθέσουμε, ένα τραγούδι που θα τραγουδήσουμε, ένας χορός που θα χορέψουμε.

– Όποτε συναντώ πόρνες, δεν μιλούν ποτέ για σεξ. Θέλουν να μάθουν για την ψυχή και το Θεό. Συναντώ επίσης ασκητές και μοναχούς, και όταν βρεθούμε μόνοι, ρωτούν μόνο για σεξ.

– Ο πιστός, ο θρήσκος δεν είναι Ερευνητής. Ο πιστός βαριέται, δεν θέλει να ψάξει, γι’ αυτό πιστεύει.

– Όταν το μυαλό γνωρίζει, το λέμε γνώση. Όταν η καρδιά γνωρίζει, το λέμε αγάπη. Και όταν η ύπαρξη γνωρίζει, το λέμε διαλογισμό.

– Η αυτοκτονία δεν είναι τίποτε άλλο από το έσχατο παράπονο, το πιο απαίσιο παράπονο για την ύπαρξη.

– Η δημιουργικότητα είναι ο Θεϊκή, και αν νιώθετε κάποια παρακίνηση για δημιουργία, να ξέρετε είναι παρακίνηση για να συναντηθείτε με τον Όλον.

– Να είσαι ρεαλιστής. Προγραμμάτισε ένα θαύμα.

– Το εκ γενετής δικαίωμα του καθενός δεν είναι να προσεύχεται στο Θεό, αλλά να γίνει Θεός.

– Η πραγματική ερώτηση δεν είναι αν υπάρχει ζωή μετά το θάνατο. Η πραγματική ερώτηση είναι αν έχεις ζωή πριν το θάνατο.

– Αυτό που φοβάσαι να το αντιμετωπίζεις κι αυτό που θέλεις να αποφύγεις να μην το αποφεύγεις. Μπες μέσα σε αυτό που φοβάσαι περισσότερο. Είναι ο μόνος τρόπος να το εξαφανίσεις αλλιώς θα σε ακολουθεί σαν τη σκιά σου.

Αγωνίζομαι να μείνω άνθρωπος

Όταν συνειδητοποίησα ότι δεν μπορώ να αλλάξω το σύστημα, άρχισα να αγωνίζομαι να μην με αλλάξει αυτό.

Αγωνίζομαι να μείνω άνθρωπος. Και αυτό είναι η κορυφαία πολιτική μάχη.
Να μπορείς να αποφύγεις τη βαρβαρότητα αυτής της εποχής.
Να μπορείς να παραμείνεις άνθρωπος με τρυφερότητα.
Με το δικό σου βλέμμα.

Η ζωή είναι ένα δώρο που μας δίνεται μία φορά.

Οι περισσότεροι άνθρωποι όταν ξημερώνει λένε «άντε να τελειώσει κι αυτή η κωλομέρα». Και δεν καταλαβαίνουν ότι κάνουν άλλο ένα βήμα προς το θάνατο.

ΑΙΣΩΠΟΣ: Όταν δεν αντέχουν να σε βλέπουν να λάμπεις

Μια φορά ένα φίδι άρχισε να κυνηγάει μια πυγολαμπίδα. Ύστερα από τρεις μέρες αδιάκοπης καταδίωξης, χωρίς δυνάμεις πια, η πυγολαμπίδα σταμάτησε και μίλησε στο φίδι:

– Μπορώ να σου κάνω μια ερώτηση;
– Δε συνηθίζω ν’ ακούω τα θηράματά μου, αλλά μια που θα σε καταβροχθίσω, μπορείς να ρωτήσεις .
– Ανήκω στην τροφική σου αλυσίδα ;
– Όχι.
– Σου έκανα κανένα κακό;
– Όχι.
– Τότε γιατί θέλεις να με σκοτώσεις ;

Aφού σκέφτηκε λίγο, το φίδι απάντησε:
– Επειδή δεν αντέχω να σε βλέπω να λάμπεις .

ΑΙΣΩΠΟΥ ΜΥΘΟΙ

Μία καλή συνείδηση αξίζει περισσότερο από μία καλή φήμη

Ποιός από μας δεν έχει γνωρίσει κάποιον άνθρωπο (ίσως τον ίδιο μας τον εαυτό) που να είναι τόσο στραμμένος προς τα έξω, τόσο απορροφημένος στη συσσώρευση αγαθών ή στο τι σκέφτονται οι άλλοι, ώστε να χάνει κάθε αίσθηση του εαυτού του; Ένας τέτοιος άνθρωπος, όταν του τίθεται κάποιο ερώτημα, αναζητεί την απάντηση προς τα έξω κι όχι προς τα μέσα. Διατρέχει δηλαδή τα πρόσωπα των άλλων, για να μαντέψει ποιά απάντηση επιθυμούν ή περιμένουν.

Για έναν τέτοιον άνθρωπο θεωρώ χρήσιμο να συνοψίσω μια τριάδα δοκιμίων που έγραψε ο Σοπενάουερ προς το τέλος της ζωής του. (Για όποιον έχει φιλοσοφικές τάσεις είναι γραμμένα σε γλώσσα σαφή και προσβάσιμη στον μη ειδικό). Βασικά τα δοκίμια τονίζουν ότι το μόνο που μετράει είναι αυτό που το άτομο είναι.

Ούτε ο πλούτος ούτε τα υλικά αγαθά ούτε η κοινωνική θέση ούτε η καλή φήμη φέρνουν την ευτυχία. Αν και οι σκέψεις αυτές δεν αφορούν συγκεκριμένα τα υπαρξιακά θέματα, παρ’ όλ’ αυτά μας βοηθούν να μετακινηθούμε από ένα επιφανειακό επίπεδο προς βαθύτερα ζητήματα.

1. Αυτό που κατέχουμε. Τα υλικά αγαθά είνα απατηλά. Ο Σοπενάουερ υποστηρίζει πολύ κομψά ότι η συσσώρευση πλούτου και αγαθών είναι ατελείωτη και δεν προσφέρει ικανοποίηση. Όσο περισσότερα κατέχουμε, τόσο πολλαπλασιάζονται οι απαιτήσεις μας. Ο πλούτος είναι σαν το νερό της θάλασσας: όσο περισσότερο πίνουμε, τόσο πιο πολύ διψάμε. Στο τέλος δεν κατέχουμε εμείς τα αγαθά μας – μας κατέχουν εκείνα.

2. Αυτό που αντιπροσωπεύουμε στα μάτια των άλλων. Η φήμη είναι το ίδιο εφήμερη όσο και τα υλικά πλούτη. Ο Σοπενάουερ γράφει: “Οι μισές μας ανησυχίες και αγωνίες έχουν προέλθει από την έγνοια μας για τις γνώμες των άλλων… πρέπει να βγάλουμε αυτό το αγκάθι απ’ τη σάρκα μας”. Είναι τόσο ισχυρή η παρόρμηση να κάνουμε μια καλή εμφάνιση, ώστε για μερικούς φυλακισμένους, την ώρα που βαδίζουν προς τον τόπο της εκτέλεσής τους, αυτό που κυρίως απασχολεί τη σκέψη τους είναι το ντύσιμο και οι τελευταίες τους χειρονομίες.

Η γνώμη των άλλων είναι ένα φάντασμα που μπορεί ανά πάσα στιγμή ν’ αλλάξει όψη. Οι γνώμες κρέμονται από μια κλωστή και μας υποδουλώνουν στο τι νομίζουν οι άλλοι, ή, ακόμα χειρότερα, στο τι φαίνεται να νομίζουν – γιατί ποτέ δεν μπορούμε να μάθουμε τι σκέφτονται πραγματικά.

3. Αυτό που είμαστε. Μόνο αυτό που είμαστε έχει πραγματική αξία. Μια καλή συνείδηση, λέει ο Σοπενάουερ, αξίζει περισσότερο από μια καλή φήμη. Ο μεγαλύτερος στόχος μας θα έπρεπε να είναι η καλή υγεία κι ο πνευματικός πλούτος, ο οποίος οδηγεί σε ανεξάντλητα αποθέματα ιδεών, στην ανεξαρτησία και σε μια ηθική ζωή. Η ψυχική μας γαλήνη πηγάζει από τη γνώση ότι αυτό που μας αναστατώνει δεν είναι τα πράγματα, αλλά η ερμηνεία μας για τα πράγματα.

Αυτή η τελευταία σκέψη – ότι η ποιότητα της ζωής μας προσδιορίζεται από το πως ερμηνεύουμε τις εμπειρίες μας, όχι από τις ίδιες τις εμπειρίες – είναι ένα σημαντικό θεραπευτικό δόγμα που ανάγεται στην αρχαιότητα. Κεντρικό αξίωμα στη σχολή του στωικισμού, πέρασε από τον Ζήνωνα, τον Σενέκα, τον Μάρκο Αυρήλιο, τον Σπινόζα, τον Σοπενάουερ και τον Νίτσε κι έφτασε να γίνει θεμελιώδης έννοια τόσο στην ψυχοδυναμική όσο και στη γνωστική-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία.

ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ: Αν το βάλεις αυτό καλά στο νου σου, θα ζεις πιο γαλήνια και θα αποτρέψεις όχι λίγα κακά στη ζωή σου

Γιατί την ψυχική γαλήνη τη φέρνει στους ανθρώπους η συγκρατημένη διασκέδαση και η σύμμετρη ζωή.

Η στέρηση και η υπεραφθονία τείνουν να μετατρέπονται στο αντίθετό τους και να προκαλούν στην ψυχή μεγάλες κινήσεις· και οι ψυχές που κινούνται σε μεγάλη έκταση δεν είναι ούτε ευσταθείς ούτε γαλήνιες.

Πρέπει λοιπόν να έχει κανείς το νου του σε πράγματα που ανταποκρίνονται στις δυνάμεις του και να είναι ευχαριστημένος με αυτά που έχει. Να μη δίνει μεγάλη σημασία στα όσα ζηλεύουν ή θαυμάζουν οι πολλοί και να μην τα σκέφτεται συνεχώς. Να κοιτάζει πώς ζουν οι ταλαίπωροι και να συναισθάνεται πόσο υποφέρουν. Με αυτό τον τρόπο, τα πράγματα που είναι κοντά του και τα έχει στη διάθεσή του μπορεί κάλλιστα να του φανούν μεγάλα και αξιοζήλευτα· η ψυχή του δεν θα υποφέρει πια επιθυμώντας περισσότερα.

Γιατί όποιος θαυμάζει τους ανθρώπους που έχουν πλούτη και μακαρίζονται από τους άλλους, όποιος εντρυφεί συνεχώς στις αναμνήσεις του, αναγκάζεται να σκαρφίζεται πάντοτε κάτι καινούριο και να σπρώχνεται από την επιθυμία του σε πράξεις ανεπανόρθωτες και παράνομες. Γι᾽ αυτό ακριβώς δεν πρέπει κανείς να ψάχνει για πράγματα που είναι μακριά του, παρά να ικανοποιείται με τα όσα είναι κοντά του, συγκρίνοντας τη ζωή του με τη ζωή εκείνων που βρίσκονται σε χειρότερη θέση. Έχοντας στο νου του πόσα υποφέρουν εκείνοι, πρέπει να μακαρίζει τον εαυτό του για το πόσο καλύτερα ζει ο ίδιος. Γιατί αν το βάλεις αυτό καλά στο νου σου, θα ζεις πιο γαλήνια και θα αποτρέψεις όχι λίγα κακά στη ζωή σου -το φθόνο, τη ζήλια και την κακεντρέχεια.

Αρχαίο Κείμενο:

«ἀνθρώποισι γὰρ εὐθυμίη γίνεται μετριότητι τέρψιος καὶ βίου συμμετρίῃ· τὰ δ᾽ ἐλλείποντα καὶ ὑπερβάλλοντα μεταπίπτειν τε φιλεῖ καὶ μεγάλας κινήσιας ἐμποιεῖν τῇ ψυχῇ. αἱ δ᾽ ἐκ μεγάλων διαστημάτων κινούμεναι τῶν ψυχέων οὔτε εὐσταθέες εἰσὶν οὔτε εὔθυμοι. ἐπὶ τοῖς δυνατοῖς οὖν δεῖ ἔχειν τὴν γνώμην καὶ τοῖς παρεοῦσιν ἀρκέεσθαι τῶν μὲν ζηλουμένων καὶ θαυμαζομένων ὀλίγην μνήμην ἔχοντα καὶ τῇ διανοίᾳ μὴ προσεδρεύοντα, τῶν δὲ ταλαιπωρεόντων τοὺς βίους θεωρέειν, ἐννοούμενον ἃ πάσχουσι κάρτα, ὅκως ἂν τὰ παρεόντα σοι καὶ ὑπάρχοντα μεγάλα καὶ ζηλωτὰ φαίνηται, καὶ μηκέτι πλειόνων ἐπιθυμέοντι συμβαίνῃ κακοπαθεῖν τῇ ψυχῇ. ὁ γὰρ θαυμάζων τοὺς ἔχοντας καὶ μακαριζομένους ὑπὸ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ τῇ μνήμῃ πᾶσαν ὥραν προσεδρεύων ἀεὶ ἐπικαινουργεῖν ἀναγκάζεται καὶ ἐπιβάλλεσθαι δι᾽ ἐπιθυμίην τοῦ τι πρήσσειν ἀνήκεστον ὧν νόμοι κωλύουσιν. διόπερ τὰ μὲν μὴ δίζεσθαι χρεών, ἐπὶ δὲ τοῖς εὐθυμέεσθαι χρεών, παραβάλλοντα τὸν ἑωυτοῦ βίον πρὸς τὸν τῶν φαυλότερον πρησσόντων καὶ μακαρίζειν ἑωυτὸν ἐνθυμεύμενον ἃ πάσχουσιν, ὁκόσῳ αὐτέων βέλτιον πρήσσει τε καὶ διάγει. ταύτης γὰρ ἐχόμενος τῆς γνώμης εὐθυμότερόν τε διάξεις καὶ οὐκ ὀλίγας κῆρας ἐν τῷ βίῳ διώσεαι, φθόνον καὶ ζῆλον καὶ δυσμενίην».

Απλά παρατηρήστε

Η ζωή απαιτεί να περνάμε από την ύπαρξη στην πράξη και αντίστροφα. Κάποιοι από μας περνούν περισσότερο χρόνο στη μία κατάσταση παρά στην άλλη. Ξυπνάμε κάθε πρωί και ζούμε τη ζωή μας απορροφημένοι από τις πράξεις μας. Αυτός ο γρήγορος τρόπος ζωής είναι το αντίθετο από την προκαθορισμένη φύση του ανθρώπου.

Οι γρήγοροι ρυθμοί και ο τρόπος σκέψης στον σύγχρονο τρόπο ζωής δεν αφήνουν περιθώρια στην επίγνωση. Αφαιρώντας τα περιττά, γινόμαστε παρόντες, δίνουμε προσοχή και αρχίζουμε να δεχόμαστε.

Δεν χρειάζεται να κάνετε κάτι για να έχετε επίγνωση. Απλώς την έχετε ενώ υπάρχετε.

Στην πορεία, θα συνειδητοποιήσετε, προς μεγάλη σας έκπληξη, ότι συχνά, οι πράξεις δεν είναι ο μόνος τρόπος να σημειώσετε πρόοδο και να έχετε αποτελέσματα. Μερικές φορές, μπορείτε να προχωρήσετε απλώς υπάρχοντας – μια έννοια που έρχεται σε αντίθεση με τον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό.

Ο ταοϊσμός συλλαμβάνει αυτή την έννοια στο wu wei, που μεταφράζεται ως «απουσία πράξης». Μια μεταφορά που αναφέρεται συχνά σε αυτή τη φιλοσοφία χρησιμοποιεί ως παράδειγμα τη γεωργία. Αν η πρόθεσή σας είναι να φυτέψετε ένα φυτό, κάντε αυτό που πρέπει να κάνετε. Χρειάζεται ήλιο, λίπασμα και νερό. Αφού τα κάνετε αυτά, αρχίστε να μην κάνετε τίποτα αφήνοντας το φυτό μόνο του να μεγαλώσει. Από τη στιγμή που θα καλυφθούν οι ανάγκες του φυτού, περαιτέρω ενέργειες κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό. Ο σοφός αγρότης ξέρει ότι η καλύτερη δυνατή πρόοδος επιτυγχάνεται μέσω της απραξίας. Το να μην κάνετε τίποτα ίσως είναι ό,τι καλύτερο μπορείτε να κάνετε.

Όλα ξεκινούν με το να κάνετε την επίγνωση προτεραιότητα σας. Αναζητήστε με μανία τι συμβαίνει γύρω σας και μέσα σας. Να είστε περίεργοι. Να διερευνάτε. Να είστε φανατικοί.

Ξεκινήστε κάθε πρωί ανοιχτοί να μάθετε κάτι καινούριο. Καθώς θα εξελίσσεται η μέρα σας αύριο, προσπαθήσετε να δείτε πόσα είδη δέντρων συναντάτε. Την υπόλοιπη βδομάδα, υπολογίστε πόσο χρόνο σας παίρνει να πάτε στη δουλειά από διαφορετικές διαδρομές. Δώστε σημασία στη συμπεριφορά σας απέναντι στους άλλους. Παρατηρήστε αν συμπεριφέρεστε στο αφεντικό σας διαφορετικά από ό,τι στους υφισταμένους σας. Παρακολουθήστε την καθημερινή σας κατανάλωση νερού ή τη στάση σας όταν κάθεστε. Δεν έχει σημασία τι θα αποφασίσετε να παρατηρήσετε, απλώς δώστε στον εαυτό σας έναν λόγο να είναι σε εγρήγορση. Όταν γυρίσετε στο σπίτι, προσπαθήστε να θυμηθείτε όσο περισσότερα μπορείτε από τη μέρα σας. Αν έχετε ξεχάσει ένα κομμάτι της μέρας σας, προσπαθήστε να θυμηθείτε τι συνέβη.

Φροντίστε να είστε σε εγρήγορση όλη τη μέρα, αναζητώντας όλα τα θετικά. Καταγράψτε τα. Μόλις γίνουν στόχος σας, θα αρχίσουν να προκύπτουν όλη τη μέρα, και θα τη μετατρέπουν σε μια πολύ ευχάριστη, θετική εμπειρία.

Όταν νιώθετε πως έχετε αρχίσει να συνηθίζετε, φέρτε τον εαυτό σας αντιμέτωπο με τη μεγαλύτερη πρόκληση και καταγράψτε τις Φορές που δεν έχετε επίγνωση (γιατί και αυτά είναι γεγονότα που πρέπει οπωσδήποτε να αντιλαμβάνεστε). Εκπαιδεύστε τον εαυτό σας να αναζητά τις στιγμές που το μυαλό σας απομακρύνεται από το παρόν. Δεν χρειάζεται να κάνετε κάτι γι’ αυτό. Απλώς παρατηρήστε το και πείτε: «Ουπς, το μυαλό μου αφαιρέθηκε για μια στιγμή». Και μόνο το ότι το παρατηρήσατε θα σας επαναφέρει πίσω στο παρόν.

Κυβισμός: ανακαλύπτοντας τα «γονίδια» της μοντέρνας τέχνης

Η γεωμετρία εισβάλλει δυναμικά στους πίνακες. Οι μορφές και η φύση αποδίδονται με τη διάλυση ή τη σύνθεση γεωμετρικών και στερεομετρικών σχημάτων ακολουθώντας την παραίνεση του Σεζάν: «να αποδίδουμε τη φύση με βάση τον κύλινδρο, τη σφαίρα και τον κώνο». Το βάθος καταργείται και τονίζεται ο όγκος που βαθμιαία παγιώνει μια «γλυπτική ζωγραφική». 

Ο πίνακας θεωρείται αυτόνομο «αντικείμενο», ένα «tableαu-objet» που αποσυνδέεται από την αντικειμενική πραγματικότητα, αλλά μπορεί ταυτόχρονα να την αναπαράγει με τον δικό του απρόσμενο τρόπο. Πρωταγωνιστές της κυβιστικής τέχνης που στην αναλυτική της διάσταση, με τον ακραίο κατακερματισμό των μορφών και τη σωρευτική συνύπαρξη πολλών διαφορετικών όψεων, θα προσεγγίσει την πλήρη αφαίρεση διαστρεβλώνοντας κάθε αληθοφάνεια, αναδεικνύονται οι Μπρακ, Πικάσο και Γκρις.

Στην τελευταία της φάση η κυβιστική ζωγραφική (συνθετικός κυβισμός) θα καθιερώσει την οπτική αλχημεία του κολάζ ως το ιδεώδες των αισθητικών της αναζητήσεων. Με την τεχνική του κολάζ, οι κυβιστές κατορθώνουν, με προκλητικές «συγκολλήσεις» υλικών πάνω στο μουσαμά, να σχηματοποιούν και να νοηματοδοτούν την πραγματικότητα αλλάζοντας άρδην και ανατρέποντας τη συμβατική σημασία υλικών και αντικειμένων. 

Συνήθως ευτελή, χρηστικά υλικά, όπως αποκόμματα εφημερίδων, ελάσματα χαλκού και χορδές κ.α τοποθετούνται, με μια διανοητικά προσχεδιασμένη αυθαιρεσία, εντός του πίνακα για να κυριαρχήσουν στη σύνθεση παράγοντας νέους συμβολικούς κώδικες. Παρακολουθήστε την ιστορία και τα γνωρίσματα του κυβισμού στο ντοκυμαντέρ που ακολουθεί (από τη γαλλική σειρά: «Η περιπέτεια της μοντέρνας τέχνης»)

Αριστοτέλης: η εξαιρετικότητα της διάνοιας

Η ευτυχία έγκειται στη δραστηριότητα της ψυχής σύμφωνα με την εξαιρετικότητα της. Το τμήμα της ψυχής που διαθέτει λογική παρουσιάζει μια τέτοιου είδους εξαιρετικότητα, όταν ασκεί συγκεκριμένες νοητικές ικανότητες· πρόκειται για τις λεγόμενες «διανοητικές αρετές». Στο 6ο βιβλίο των Ηθικών Νικομαχείων ως τέτοιου είδους αρετές χαρακτηρίζονται η γνώση (επιστήμη), η σοφία, ο νους, καθώς και η τέχνη και η πρακτική λογικότητα (φρόνησις). Ενώ οι δύο τελευταίες δυνάμεις προσανατολίζονται στον μεταβλητό κόσμο, η επιστήμη και ο νους σχετίζονται με το αμετάβλητο και το αναγκαίο.

Ιδιαίτερη σημασία για την πρακτική ζωή έχει η αρετή της φρονήσεως. Είναι η δύναμη που ευθύνεται για την ορθότητα των πράξεων μας και από ότι φαίνεται, εκλαμβάνεται από τον Αριστοτέλη ως η νοητική ικανότητα που απαιτείται για λήψη επιμέρους αποφάσεων οι οποίες συμβάλλουν στην ευδαιμονίαν. Πρόκειται για την ικανότητα στάθμισης του χρήσιμου και του αγαθού, όχι όμως υπό το πρίσμα μιας επιμέρους ωφέλειας αλλά του βίου συνολικά (Ηθικά Νικομάχεια 1140a 25 κ.ε.).

Για να είναι κανείς λογικός με την έννοια της φρονήσεως, δεν αρκεί να διαθέτει γενική γνώση, αλλά πρέπει να γνωρίζει το επιμέρους, δηλαδή να έχει αποκομίσει ο ίδιος εμπειρίες από παρόμοια περιστατικά (Ηθικά Νικομάχεια 1141b 14 κ.ε.) και να έχει λάβει παρόμοιες αποφάσεις – μόνος του, ή με την βοήθεια των νόμων και του παιδαγωγού. Η πρακτική λογικότητα σχετίζεται με την επιλογή των δρόμων που οδηγούν σε έναν σκοπό προκαθορισμένο από την αρετή (Ηθικά Νικομάχεια 1144a 7 κ.ε.). Επειδή η φρόνησις είναι κατά κάποιον τρόπο αρμόδια για την επιλογή των μέσων προς επίτευξη δεδομένων σκοπών, παραλληλίζεται συχνά με ένα είδος εργαλειακής λογικής. Σε αντίθεση όμως προς την «εξυπνάδα», που ξέρει να αναζητά τα μέσα προς επίτευξη οιουδήποτε στόχου, η φρόνησις δεν παραμένει ουδέτερη απέναντι στους επιδιωκόμενους στόχους, αλλά σχετίζεται πάντοτε με τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνονται οι ενάρετοι στόχοι και η ευδαιμονία (Ηθικά Νικομάχεια 1144a 23 κ.ε.).

Τέλος, πρέπει να επισημάνουμε ότι στην αριστοτελική πρακτική φιλοσοφία η έκφραση «μέσα και τρόποι προς επίτευξη κάποιου στόχου» δεν εννοεί απαραίτητα ένα μέσο που οδηγεί σε έναν σκοπό διαφορετικό από το μέσο· μπορεί να σημαίνει επίσης κάτι που επιλέγουμε «αποβλέποντας σε κάποιο σκοπό» τον οποίο συγκροτεί η ίδια η επιλογή του μέσου, δηλαδή του σκοπού της ευδαιμονίας· και αυτό φαίνεται πως ισχύει ιδίως για τα είδη των μέσων που επιλέγονται από την φρόνησιν.

ΠΛΑΤΩΝ: Συμπόσιον (202e-204c)

Ἑρμηνεῦον καὶ διαπορθμεῦον θεοῖς τὰ παρ᾽ ἀνθρώπων καὶ ἀνθρώποις τὰ παρὰ θεῶν, τῶν μὲν τὰς δεήσεις καὶ θυσίας, τῶν δὲ τὰς ἐπιτάξεις τε καὶ ἀμοιβὰς τῶν θυσιῶν, ἐν μέσῳ δὲ ὂν ἀμφοτέρων συμπληροῖ, ὥστε τὸ πᾶν αὐτὸ αὑτῷ συνδεδέσθαι. διὰ τούτου καὶ ἡ μαντικὴ πᾶσα χωρεῖ καὶ ἡ τῶν ἱερέων τέχνη τῶν τε περὶ τὰς θυσίας καὶ τελετὰς [203a] καὶ τὰς ἐπῳδὰς καὶ τὴν μαντείαν πᾶσαν καὶ γοητείαν. θεὸς δὲ ἀνθρώπῳ οὐ μείγνυται, ἀλλὰ διὰ τούτου πᾶσά ἐστιν ἡ ὁμιλία καὶ ἡ διάλεκτος θεοῖς πρὸς ἀνθρώπους, καὶ ἐγρηγορόσι καὶ καθεύδουσι· καὶ ὁ μὲν περὶ τὰ τοιαῦτα σοφὸς δαιμόνιος ἀνήρ, ὁ δὲ ἄλλο τι σοφὸς ὢν ἢ περὶ τέχνας ἢ χειρουργίας τινὰς βάναυσος. οὗτοι δὴ οἱ δαίμονες πολλοὶ καὶ παντοδαποί εἰσιν, εἷς δὲ τούτων ἐστὶ καὶ ὁ Ἔρως.

Πατρὸς δέ, ἦν δ᾽ ἐγώ, τίνος ἐστὶ καὶ μητρός;
[203b] Μακρότερον μέν, ἔφη, διηγήσασθαι· ὅμως δέ σοι ἐρῶ. ὅτε γὰρ ἐγένετο ἡ Ἀφροδίτη, ἡστιῶντο οἱ θεοὶ οἵ τε ἄλλοι καὶ ὁ τῆς Μήτιδος ὑὸς Πόρος. ἐπειδὴ δὲ ἐδείπνησαν, προσαιτήσουσα οἷον δὴ εὐωχίας οὔσης ἀφίκετο ἡ Πενία, καὶ ἦν περὶ τὰς θύρας. ὁ οὖν Πόρος μεθυσθεὶς τοῦ νέκταρος —οἶνος γὰρ οὔπω ἦν— εἰς τὸν τοῦ Διὸς κῆπον εἰσελθὼν βεβαρημένος ηὗδεν. ἡ οὖν Πενία ἐπιβουλεύουσα διὰ τὴν αὑτῆς ἀπορίαν παιδίον ποιήσασθαι ἐκ τοῦ Πόρου, [203c] κατακλίνεταί τε παρ᾽ αὐτῷ καὶ ἐκύησε τὸν Ἔρωτα. διὸ δὴ καὶ τῆς Ἀφροδίτης ἀκόλουθος καὶ θεράπων γέγονεν ὁ Ἔρως, γεννηθεὶς ἐν τοῖς ἐκείνης γενεθλίοις, καὶ ἅμα φύσει ἐραστὴς ὢν περὶ τὸ καλὸν καὶ τῆς Ἀφροδίτης καλῆς οὔσης. ἅτε οὖν Πόρου καὶ Πενίας ὑὸς ὢν ὁ Ἔρως ἐν τοιαύτῃ τύχῃ καθέστηκεν. πρῶτον μὲν πένης ἀεί ἐστι, καὶ πολλοῦ δεῖ ἁπαλός τε καὶ καλός, οἷον οἱ πολλοὶ οἴονται, ἀλλὰ σκληρὸς [203d] καὶ αὐχμηρὸς καὶ ἀνυπόδητος καὶ ἄοικος, χαμαιπετὴς ἀεὶ ὢν καὶ ἄστρωτος, ἐπὶ θύραις καὶ ἐν ὁδοῖς ὑπαίθριος κοιμώμενος, τὴν τῆς μητρὸς φύσιν ἔχων, ἀεὶ ἐνδείᾳ σύνοικος. κατὰ δὲ αὖ τὸν πατέρα ἐπίβουλός ἐστι τοῖς καλοῖς καὶ τοῖς ἀγαθοῖς, ἀνδρεῖος ὢν καὶ ἴτης καὶ σύντονος, θηρευτὴς δεινός, ἀεί τινας πλέκων μηχανάς, καὶ φρονήσεως ἐπιθυμητὴς καὶ πόριμος, φιλοσοφῶν διὰ παντὸς τοῦ βίου, δεινὸς γόης καὶ φαρμακεὺς καὶ σοφιστής· καὶ οὔτε ὡς [203e] ἀθάνατος πέφυκεν οὔτε ὡς θνητός, ἀλλὰ τοτὲ μὲν τῆς αὐτῆς ἡμέρας θάλλει τε καὶ ζῇ, ὅταν εὐπορήσῃ, τοτὲ δὲ ἀποθνῄσκει, πάλιν δὲ ἀναβιώσκεται διὰ τὴν τοῦ πατρὸς φύσιν, τὸ δὲ ποριζόμενον ἀεὶ ὑπεκρεῖ, ὥστε οὔτε ἀπορεῖ Ἔρως ποτὲ οὔτε πλουτεῖ, σοφίας τε αὖ καὶ ἀμαθίας ἐν μέσῳ ἐστίν. [204a] ἔχει γὰρ ὧδε. θεῶν οὐδεὶς φιλοσοφεῖ οὐδ᾽ ἐπιθυμεῖ σοφὸς γενέσθαι —ἔστι γάρ— οὐδ᾽ εἴ τις ἄλλος σοφός, οὐ φιλοσοφεῖ. οὐδ᾽ αὖ οἱ ἀμαθεῖς φιλοσοφοῦσιν οὐδ᾽ ἐπιθυμοῦσι σοφοὶ γενέσθαι· αὐτὸ γὰρ τοῦτό ἐστι χαλεπὸν ἀμαθία, τὸ μὴ ὄντα καλὸν κἀγαθὸν μηδὲ φρόνιμον δοκεῖν αὑτῷ εἶναι ἱκανόν. οὔκουν ἐπιθυμεῖ ὁ μὴ οἰόμενος ἐνδεὴς εἶναι οὗ ἂν μὴ οἴηται ἐπιδεῖσθαι.
Τίνες οὖν, ἔφην ἐγώ, ὦ Διοτίμα, οἱ φιλοσοφοῦντες, εἰ μήτε οἱ σοφοὶ μήτε οἱ ἀμαθεῖς;
[204b] Δῆλον δή, ἔφη, τοῦτό γε ἤδη καὶ παιδί, ὅτι οἱ μεταξὺ τούτων ἀμφοτέρων, ὧν ἂν εἴη καὶ ὁ Ἔρως. ἔστιν γὰρ δὴ τῶν καλλίστων ἡ σοφία, Ἔρως δ᾽ ἐστὶν ἔρως περὶ τὸ καλόν, ὥστε ἀναγκαῖον Ἔρωτα φιλόσοφον εἶναι, φιλόσοφον δὲ ὄντα μεταξὺ εἶναι σοφοῦ καὶ ἀμαθοῦς. αἰτία δὲ αὐτῷ καὶ τούτων ἡ γένεσις· πατρὸς μὲν γὰρ σοφοῦ ἐστι καὶ εὐπόρου, μητρὸς δὲ οὐ σοφῆς καὶ ἀπόρου. ἡ μὲν οὖν φύσις τοῦ δαίμονος, ὦ φίλε Σώκρατες, αὕτη· ὃν δὲ σὺ ᾠήθης Ἔρωτα [204c] εἶναι, θαυμαστὸν οὐδὲν ἔπαθες. ᾠήθης δέ, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ τεκμαιρομένῃ ἐξ ὧν σὺ λέγεις, τὸ ἐρώμενον Ἔρωτα εἶναι, οὐ τὸ ἐρῶν· διὰ ταῦτά σοι οἶμαι πάγκαλος ἐφαίνετο ὁ Ἔρως. καὶ γὰρ ἔστι τὸ ἐραστὸν τὸ τῷ ὄντι καλὸν καὶ ἁβρὸν καὶ τέλεον καὶ μακαριστόν· τὸ δέ γε ἐρῶν ἄλλην ἰδέαν τοιαύτην ἔχον, οἵαν ἐγὼ διῆλθον.

***

«Να εξηγούν και να διαβιβάζουν τα μηνύματα των ανθρώπων στους θεούς και στους ανθρώπους των θεών, των πρώτων τις προσευχές και τις θυσίες, ενώ των θεών τις εντολές και τις ανταποδόσεις για τις θυσίες· και, καθώς βρίσκονται στο ενδιάμεσο θεών και ανθρώπων, καλύπτουν το μεταξύ τους κενό, ώστε το σύμπαν ν᾽ αποχτήσει τη συνοχή του. Είναι ο δίαυλος, απ᾽ τον οποίο διαβιβάζεται και η μαντική στο σύνολό της και το λειτούργημα του ιερατείου, που έχει να κάνει με τις θυσίες και τις μυήσεις [203a] και τα μαγικά άσματα και κάθε μαντεία και μαγγανεία. Ο θεός δεν έρχεται σε άμεση επαφή με τον άνθρωπο, αλλά με τη διαμεσολάβηση των δαιμόνων συντελείται κάθε επικοινωνία και συνομιλία των θεών με τους ανθρώπους, και στον ύπνο και στον ξύπνο τους· κι ο άνθρωπος που είναι σοφός σ᾽ αυτές τις συναλλαγές είναι “δαιμόνιος”, ενώ ο σοφός σ᾽ ό,τι άλλο, που έχει να κάνει με επαγγέλματα ή κάποιες χειρωνακτικές εργασίες, αγοραίος. Οι δαίμονες λοιπόν που λέμε είναι πολλοί και κάθε λογής κι ένας ανάμεσά τους είναι κι ο Έρως».
«Αλήθεια, Διοτίμα, της είπα, από ποιόν πατέρα και ποιά μητέρα γεννήθηκε ο Έρως;»
[203b] «Θα πάει μακριά να σου το διηγηθώ, Σωκράτη, μου είπε. Όμως για χάρη σου θα το πω. Δηλαδή, όταν γεννήθηκε η Αφροδίτη, οι θεοί κάθισαν σε πλούσιο τραπέζι και με τους άλλους κι ο γιος της Μήτιδος, ο Πόρος. Αποφάγανε και αποήπιανε, όταν έφτασε η Πενία να ζητουλέψει —μυρίστηκε στρωμένο τραπέζι— και τριγύριζε από κατώφλι σε κατώφλι. Που λες, ο Πόρος, με το κεφάλι βαρύ από νέκταρ — το κρασί δεν το ᾽ξεραν ακόμη — κατέβηκε στο περιβόλι του Δία και το ᾽ριξε στον ύπνο. Τότε η Πενία, που σοφίστηκε ν᾽ αποκτήσει παιδί από τον Πόρο (η απορία της την παρακίνησε), [203c] πέφτει και πλαγιάζει δίπλα του και πιάνει στην κοιλιά της τον Έρωτα. Κι αυτή είναι η αιτία που ο Έρως είναι ακόλουθος και υπηρέτης της Αφροδίτης, γιατί στα γενέθλιά της πιάστηκε στην κοιλιά της μάνας του, κι ακόμη γιατί είναι πλασμένος έτσι που να τον σαγηνεύει η ομορφιά — και η Αφροδίτη είναι όμορφη. Έτσι, μια και ο Έρωτας είναι γιος του Πόρου και της Πενίας, νά σε ποιά κατάσταση βρίσκεται: πρώτα πρώτα σ᾽ όλη τη ζωή του είναι φτωχός, έπειτα (ποιός έχασε την τρυφερότητα και την ομορφιά για να τη βρει αυτός, καταπώς νομίζει ο πολύς κόσμος!) ίσα ίσα είναι σκληρός [203d] και ξερακιανός, ξυπόλυτος και άστεγος· πάντοτε κοιμάται χάμω χωρίς στρωσίδια, στα κατώφλια και στα σοκάκια, ο ουρανός ανοιχτός απάνω του· η μοίρα της μητέρας του τον πήρε καταπόδι, έγινε μόνιμος συγκάτοικος με τη μιζέρια. Όμως απ᾽ τη μεριά του πατέρα του πήρε τη συνήθεια να στήνει παγίδες στους ωραίους και τους αρχοντικούς· να ᾽ναι αντρειωμένος κι απόκοτος και δραστήριος, κυνηγός που δε βρίσκεις το ταίρι του· πάντα στήνει κάτι μηχανές, κυνηγά τη φρόνηση, το μυαλό του είναι θηλυκό· σ᾽ όλη τη ζωή του στοχάζεται κι είναι φοβερός πλανευτής και μάγος με τα βότανά του και σοφιστής· η φύση πάλι δεν τον έπλασε [203e] ούτε αθάνατον ούτε θνητό, αλλά μες στην ίδια μέρα τη μια στιγμή βρίσκεται στον ανθό του κι είναι όλο ζωή, όταν αποχτήσει όλα τα καλά, την άλλη πεθαίνει· ξανάρχεται όμως στη ζωή, κι αυτό το χρωστά στην αθάνατη φύση του πατέρα του· ό,τι κερδίζει με τα τεχνάσματά του, κάθε φορά, του ξεγλιστρά μες από τα δάχτυλα κι έτσι ο Έρωτας ποτέ ούτε πέφτει σε φτώχεια ούτε αποχτά πλούτη. Με τον ίδιο τρόπο βρίσκεται στα μισά του δρόμου ανάμεσα στη σοφία και την αμάθεια. [204a] Νά τί συμβαίνει δηλαδή: κανένας θεός δε φιλοσοφεί ούτε επιθυμεί να γίνει σοφός, μια που κιόλας είναι· και όποιος άλλος είναι σοφός, δε φιλοσοφεί. Πάλι, από τη μεριά τους ούτε και οι αστοιχείωτοι φιλοσοφούν ούτε επιθυμούν ν᾽ αποχτήσουν τη σοφία· γιατί ακριβώς αυτός είναι ο λόγος που κάνει την αμάθεια κατάρα: να φαντάζεται κανείς ότι είναι όσο χρειάζεται μέσα σ᾽ όλα, την ώρα που δεν έχει όλες τις χάρες ούτε είναι μυαλωμένος. Έτσι ένας άνθρωπος που πιστεύει ότι δεν του λείπει ένα πράμα, ούτε και το λαχταρά, μη νιώθοντας ότι κάτι του λείπει».
«Μια και ούτε οι σοφοί ούτε κι οι αστοιχείωτοι φιλοσοφούν, Διοτίμα, ποιοί τέλος πάντων καταγίνονται με τη φιλοσοφία;»
[204b] «Αυτό δα κι ένα μικρό παιδί το καταλαβαίνει, Σωκράτη· δηλαδή, εκείνοι που βρίσκονται κάπου ανάμεσα σ᾽ αυτά τα δυο· ένας απ᾽ αυτούς θα ᾽ναι κι ο Έρως. Γιατί η σοφία είναι από τα πιο όμορφα πράματα στον κόσμο κι ο Έρως τριγυρίζει με βουλιμία γύρω απ᾽ την ομορφιά· έτσι ο Έρως είναι φιλόσοφος, δεν μπορώ να τον φανταστώ διαφορετικό· και όντας φιλόσοφος, βρίσκεται κάπου ανάμεσα στον σοφό και τον αστοιχείωτο. Και γι᾽ αυτό πάλι η καταγωγή του είναι η αιτία· γιατί γεννήθηκε από σοφό πατέρα που είχε θηλυκό μυαλό, ενώ η μητέρα του κάθε άλλο παρά σοφή ήταν — μια άπραγη. Αυτή λοιπόν είναι η φύση του δαίμονος αυτού, Σωκράτη· το ότι εσύ σχημάτισες μια διαφορετική ιδέα για τον Έρωτα, [204c] δε με παραξενεύει καθόλου. Σχημάτισες δηλαδή την ιδέα — απ᾽ τα λεγόμενά σου αυτό βγαίνει — ότι Έρως είναι εκείνο που ξυπνά μέσα μας τον έρωτα κι όχι εκείνο που νιώθει έρωτα· αυτό είναι, νομίζω, που σ᾽ έκανε να πιστεύεις ότι ο Έρως είναι πανέμορφος. Γιατί αυτό που αξίζει να το ερωτευτούμε είναι το αληθινά ωραίο και αβρό και τέλειο και μακάριο· εκείνο όμως που νιώθει έρωτα έχει κάποια διαφορετική μορφή: αυτή που βγαίνει από την περιγραφή που έκανα».