Ο ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ Η ΙΣΧΥΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ

Κ. ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ – Κ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ – Π. ΚΟΝΔΥΛΗΣ

 

Ο Θουκυδίδης, η αθηναϊκή δημοκρατία, ο διάλογος Αθηναίων και Μηλίων για την Ισχύ και το Δίκαιο, καθώς η σχέση της τραγωδίας με την φιλοσοφία και την δημοκρατία απασχόλησαν τους τρείς Έλληνες στοχαστές, τον Κ. Καστοριάδη, τον Κ. Παπαϊωάννου και τον Π. Κονδύλη.

 

Πέρα από την βαθιά και ουσιαστική γνώση του νεότερου στοχασμού, και οι τρείς θήτευσαν για ένα διάστημα της πορείας τους στην μαρξική σκέψη, κατέχουν δε με γόνιμο και κριτικό τρόπο το σύνολο του αρχαιοελληνικού στοχασμού.

 

Ειδικά ο Κ. Καστοριάδης καταφεύγει σε αυτόν με ερευνητικό ενδιαφέρον που αγγίζει τα όρια του πάθους. Στα περισσότερα έργα του οι εκτενείς, διεισδυτικές και γόνιμες προσεγγίσεις της τραγωδίας, του μύθου και στον φιλοσοφικού λόγου των αρχαίων Ελλήνων[1] απαρτίζουν ένα ενιαίο σύνολο. Προφανώς υπάρχουν οι ιδιαίτερες αφετηρίες κάθε προσωπικότητας, αλλά είναι βέβαιο ότι το ενδιαφέρον του Μαρξ για τον αρχαιοελληνικό λόγο, όπως αποτυπώθηκε όχι μόνο στην διδακτορική του διατριβή για την διαφορά δημοκρίτειας και επικούρειας φιλοσοφίας αλλά και στα Grundrisse και στο Κεφάλαιο, δεν άφησε ανεπηρέαστο κανένα από αυτούς τους τρείς Έλληνες στοχαστές.

Ξεκινώντας από τον Κ. Καστοριάδη είναι αναγκαίο να μην σκιάσουν την προσέγγισή μας και την ανάδειξη των πολλών σημαντικών, ενδιαφερόντων πλευρών του, τα πιο αδύνατα σημεία του έργου του. Για παράδειγμα η άποψη του, ότι ο μονοθεϊσμός και οι μονοθεϊστικές θρησκείες, αποτελούν ένα αδιαχώριστο ομοιογενές μείγμα, αγνοεί τόσο τις ουσιώδεις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στον χριστιανισμό, τον ιουδαϊσμό και τον μουσουλμανισμό όσο και το γεγονός ότι κάθε μια από αυτές κουβαλά πολλές διαφορετικές ερμηνείες που δεν παύουν να συγκρούονται ανειρήνευτα μέσα στον χρόνο. Λανθασμένο είναι το συμπέρασμα, που καταλήγει, ότι η κοινωνία , μπορεί να αυτοθεσμίζεται και να είναι συνεπώς αυτόνομη, μόνο όταν κυριαρχεί ο πολυθεϊσμός όπως έγινε στις αρχαιοελληνικές κοινωνίες ή όπου ο θεϊκός λόγος ή δεν είναι παρόν κατά τις διαδικασίες συγκρότησης της πολιτικής κοινωνίας ή είναι μέρος ενός κληρονομημένου λόγου που δεν παύει όμως να είναι αντικείμενο κριτικής και αναστοχασμού. Το πόρισμά του θεμελιώνεται στην σκέψη ότι στον μονοθεϊσμό ο θεϊκός λόγος, είναι ριζικά έτερος από τον άνθρωπο και κατά συνέπεια δεν μπορεί να συζητηθεί ούτε να αμφισβητηθεί, αλλά μόνο να γίνει αποδεχτός αυτούσιος και ακέραιος.

 

Όμως η ερμηνεία του Καστοριάδη περιφρονεί το γεγονός ότι η πολιτική κοινωνία συνυπήρξε και συνυπάρχει με τον μονοθεϊσμό – όπως άλλωστε και με τον πολυθεϊσμό. Δημοκρατία και ολοκληρωτισμός, αυταρχισμός και φιλελεύθερες ολιγαρχίες μπορούν να επικαλούνται τον μονοθεϊσμό ή τον πολυθεϊσμό χωρίς να αλλάζει για αυτό τον λόγο η πολιτική τους ουσία. Η αθηναϊκή δημοκρατία , γεννάται μαζί περίπου με την τραγωδία και οπωσδήποτε ευνοείται από τον τρόπο που αντιλαμβάνεται ο αρχαιοελληνικός λόγος την σχέση του με το ιερό. Αλλά όπως ο ίδιος ο Καστοριάδης αποκαλύπτει, οι ναζιστές επικαλούνται τον παγανισμό ή και τον Επιτάφιο του Περικλή αφού πρώτα τους επανερμηνεύσουν στα μέτρα τους . Η δημοκρατία, στις διάφορες εκδοχές της, λειτουργεί σε χώρες όπου κυριαρχούν χριστιανικές ομολογίες, ενώ στην ορθόδοξη ανατολή (Ελλάδα, σλαβικές χώρες) ο κοινοτισμός ευνοήθηκε από το περιβάλλον που δημιούργησε η ορθοδοξία. Βεβαίως άλλες ερμηνείες του μονοθεϊσμού ταυτίστηκαν με τον αυταρχισμό ή την θεοκρατία, ώστε τελικά να αποδεικνύεται, ότι ούτε σε κάθε θρησκεία αντιστοιχεί μια αποκλειστικά πολιτική κοινωνία, αλλά και ούτε τα πολύπλοκα και αντιφατικά φαινόμενα μπορούν να συλληφθούν από μονοσήμαντες ερμηνείες.

 

Πέραν τούτων, ο Καστοριάδης δεν λαμβάνει υπόψην στην διαμόρφωση των συμπερασμάτων του, ότι εξ αρχής ο χριστιανισμός, ταυτίστηκε με ατέλειωτες συζητήσεις για το νόημα της πίστης που κατέληξαν σε αποκλίνουσες ερμηνείες, αιρέσεις, συγκρούσεις ή σε νέες ομολογίες, μια κατάσταση δηλαδή που απέχει πολύ από ένα κληρονομημένο λόγο που γίνεται αποδεχτός δίχως συζητήσεις. Μάλιστα ο αντιδραστικός Ζ.ν.Μαίστρ θεώρησε τον αρχαιοελληνικό λόγο, τον οποίο οι πρώτοι χριστιανοί ενσωμάτωσαν στον τρόπο που διατύπωσαν το δόγμα τους, ως τον υπαίτιο για τις έριδες και τις διαμάχες που καθόρισαν την ιστορική εξέλιξη του χριστιανισμού.

 

Βεβαίως αν περιοριστούμε σε αυτές τις πλευρές θα έχουμε χάσει τις σημαντικότερες και πιο ενδιαφέρουσες πλευρές του έργου του Καστοριάδη όπως, την κριτική στην ορθολογική κυριαρχία πάνω στον κόσμο, το πόρισμα του ότι «η ιστορική πραγματικότητα δεν είναι τελείως και εξαντλητικά ορθολογική»[2] , την ευφυή σκέψη ότι το «αποκαλείται κανείς «υλιστής» δεν διαφέρει σε τίποτα από το να αποκαλείται «σπιριτουαλιστής», αν με ύλη εννοούμε μια οντότητα κατά τα άλλα απροσδιόριστη, αλλά εξαντλητικά διεπόμενη από συνυπόστατους και συνεκτατούς προς τον νου μας νόμους, και οι οποίοι συνεπώς ήδη από τώρα μπορούν να συλληφθούν νοητικά από μας αυτοδικαίως »[3] , αλλά και το πόρισμα που διατρέχει όλο το έργου του, ότι η συνολιστική-ταυτιστική λογική σε άλλα σημεία λειτουργεί, σε άλλα όμως δεν αρκεί και οπωσδήποτε δεν μπορεί να εκτοπίσει την σημασία της φαντασίας και του φαντασιακού ως « προϋπόθεση κάθε σκέψης»[4].

 

Ο Καστοριάδης έδωσε μία σειρά σεμιναρίων στην γαλλική Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών ( EHESS) που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα σε τρείς τόμους. Ο τρίτος τόμος περιλαμβάνει δώδεκα σεμινάρια των ετών 1984-1985[5], που αναφέρονται στον Θουκυδίδη, στην ισχύ και το δίκαιο. Σε όλα τα σεμινάρια συνδυάζεται ο ζωντανός προφορικός λόγος, ο διάλογος με τους ακροατές με την εμμονή στην γόνιμη, ανοιχτή προσέγγιση του αρχαιοελληνικού λόγου. Για την ακρίβεια ο νεώτερος στοχασμός χρησιμεύει για να φτάσουμε στην τραγωδία, στην φιλοσοφία, στην πολιτική κοινωνία των αρχαίων Ελλήνων και να χτιστεί στην συνέχεια μια αμφίδρομη σχέση όπου αρχαίος και νεωτερικός λόγος αλληλοτροφοδοτούνται. Δεν είναι δύσκολο να αναγνωρίσουμε στον λόγο του Καστοριάδη, τόσο την ύπαρξη διαλόγων με διάφορους άλλους στοχαστές, όπως η Ζ. Ρομιγύ, η Χ. Άρεντ, ο Μ. Χάϊντεγκερ, όσο και την εντυπωσιακή παράλειψη άλλων που μελέτησαν την γενεαλογία του τραγικού, όπως ο Νίτσε.

 

Ο διάλογος Αθηναίων- Μηλίων και η σφαγή στην συνέχεια από τους Αθηναίους όλων των ενήλικων Μηλίων δεν μπορούσε να αφήσει ασυγκίνητο τον Καστοριάδη. Ιστορικά η αθηναϊκή δημοκρατία αποτελεί την πρώτη αυτόνομη κοινότητα που αυτοθεσμίζεται. Αποτελεί για αυτόν το «σπέρμα» – όχι το πρότυπο που πρέπει να αντιγράψουμε με θρησκευτική ευλάβεια- για την κοινωνική αναδημιουργία. Γι αυτό και τα ερωτήματα για το φοβερό έγκλημα που διέπραξαν οι Αθηναίοι – ένα από τα πρώτα μαζικά πολιτικά εγκλήματα που έχουν καταγραφεί από χέρι ιστορικού – είναι περισσότερο επιτακτικά και δραματικά συγχρόνως: γιατί μία κοινότητα ανθρώπων που δημιουργεί η ίδια τους θεσμούς της, αυτοδιευθύνεται και κυβερνάται με άμεσο και γνήσιο τρόπο, αναπτύσσει τον δημόσιο χώρο, τον ανοικτό και απροϋπόθετο διάλογο καταλήγει σε μια πράξη ειδεχθούς βαρβαρότητας ; Πρόκειται για λόγους που ανάγονται στον χαρακτήρα της αθηναϊκής δημοκρατίας, που η ανθρωπιστική δημοκρατική της ιδεολογία δεν εμπόδισε διόλου, ή η ίδια η ανθρώπινη φύση, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, μπορεί ανεξάρτητα από το πολιτικό καθεστώς που κυριαρχεί και τις αξίες που το διέπουν, να προβαίνει σε πράξεις βαρβαρότητας, «πέραν του καλού και του κακού»; Το δίκαιο μπορεί να γίνει αποδεκτό από κάθε λογικό και καλοπροαίρετο υποκείμενο ή απλά ακολουθεί την ισορροπία ισχύος που προηγούμενα έχει διαμορφωθεί;

 

Πριν προχωρήσει στην διατύπωση απαντήσεων, ο Καστοριάδης ξεκινά τις ομιλίες του, όχι τυχαία, επιχειρώντας να ορίσει την αυτόνομη κοινωνία και το αυτόνομο άτομο. Κατ’ αρχήν το άτομο είναι προϊόν και δημιουργία της κοινωνίας, οπότε άμεσα τοποθετούνται τα όρια του και διακρίνεται από το «άτομο», όπως παριστάνεται από τους νεοφιλελεύθερους ή τον Στίρνερ ή και τον Σάρτρ ακόμη. Σε έργο του, που έχει εκδοθεί προγενέστερα και αποτελεί την συνισταμένη της σκέψης του, θεώρησε ως αυτόνομο άτομο, όχι αυτό που έχει καταπνίξει τις ενορμήσεις και τα ένστικτα, αλλά εκείνο που τα έχει ελέγξει, γράφοντας: «Η αυτονομία θα είναι η κυριαρχία του συνειδητού πάνω στο ασυνείδητο»[6]. Από αυτό το σημείο ξεκίνησαν διάφορες παρεξηγήσεις στις οποίες ο Καστοριάδης αφιέρωσε αρκετές σελίδες για να τις αναιρέσει. Για παράδειγμα, ο Κάντ θα ορίσει ως αυτονομία της θέλησης «να μην εκλέγω άλλους γνώμονες, από εκείνους οι οποίοι μπορούν ταυτόχρονα να ισχύσουν μέσα στη θέλησή μου ως καθολικός νόμος »[7], ενώ θα αποσαφηνίσει ότι «εάν ήμουνα μέλος μόνο του νοητού κόσμου, όλες οι πράξεις μου θα συμφωνούσαν τέλεια με το αξίωμα της αυτονομίας της καθαρής θέλησης∙ εάν ήμουνα ένα τμήμα μόνο του αισθητού κόσμου, όλες οι πράξεις μου θα έπρεπε να θεωρηθούν ως εντελώς σύμφωνες με τον φυσικό νόμο των πόθων και των ροπών, άρα ως σύμφωνες με την ετερονομία της φύσης».[8] Ο Καστοριάδης όταν χρησιμοποιεί όρους, που έχουν χρησιμοποιηθεί παλαιότερα και από άλλους στοχαστές – όπως ο Κάντ που αντιπαραθέτει την αυτονομία της νόησης στην ετερονομία της φύσης, δηλαδή τελικά την νόηση στην εμπειρία – θα πρέπει να αναμένει και να μην ξαφνιάζεται για τις ενδεχόμενες παρανοήσεις της σκέψης του. Παρότι παρέμεινε πάντα αντικαντιανός, ο έλλογος έλεγχος των ενστίκτων τον φέρνει κοντά στον πλατωνικό Σωκράτη και σε ευθεία αντίθεση με τους νιτσεϊκούς αφορισμούς που καταφάσκουν την προτεραιότητα των ενορμήσεων.

 

Η αυτονομία αν και όταν υπάρχει είναι αποτέλεσμα της ίδιας της βούλησης των ανθρώπων, διότι αν είναι προϊόν εξωγενών παραγόντων θα πρόκειται για ετερονομία. Επίσης διακρίνει το αυτόνομο άνθρωπο, από την ρουσσωϊκή αντίληψη του «Κοινωνικού Συμβολαίου », ότι ο άνθρωπος ήταν ελεύθερος «πριν» την κοινωνία. Κάτι τέτοιο το θεωρεί απαράδεκτο, διότι «δεν μπορούμε να σκεφτούμε ένα άτομο πριν από την πολιτεία»[9]. Εξίσου απαράδεκτη είναι η ρουσσωϊκή θέση ότι «ο άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος και παντού βρίσκεται αλυσοδεμένος», διότι «ο Rousseau δεν μπορεί να νομίζει ότι είναι ελεύθερο το νεογέννητο που πεθαίνει σε είκοσι τέσσερις ώρες αν δεν ασχοληθεί κανείς μαζί του»[10]. Κάθε στοιχείο του ανθρώπου, όπως η ομιλία, του προσφέρεται μέσα από την κοινότητα στην οποία γεννιέται και αναπτύσσεται: «Και το ότι σκέφτομαι οφείλεται στο ότι μπορώ και μιλώ. Την ομιλία δεν την έδωσα εγώ στον εαυτό μου ούτε την απέκτησα επειδή κατά κάποιον τρόπο την άξιζα. Είναι κάτι που δόθηκε από την κοινότητα κανένα υποκείμενο δεν θα μπορούσε να θεσμίσει αυτή την γλώσσα, και η ίδια η ιδέα ότι θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο είναι παραλογισμός. Το καρτεσιανό-καντιανό υποκείμενο έχει ανάγκη από μια γλώσσα, ακόμα και για να διακρίνει τις σκέψεις του ή τους διαλογισμούς του τους μεν από τους δε, συνιστά δε αδυναμία όλων των ιδεαλιστικών φιλοσοφιών και του ίδιου του Kant το γεγονός ότι δεν έχουν ικανοποιητική απάντηση σε αυτό. Δεν έχει νόημα να πούμε ότι η κοινωνία είναι ή δεν είναι εξωτερική ως προς το υποκείμενο∙ το υποκείμενο, κατά ένα σχεδόν απεριόριστο τμήμα, με μοναδικό όριο τον ψυχικό πυρήνα, συνιστά κοινωνική κατασκευή»[11]. Τα στοιχεία της αυτονομίας, θα πρέπει να έχει πολύ περισσότερο ο επιστημονικός λόγος, γεγονός που τον φέρει πολύ κοντά στο βεμπεριανό αίτημα της αξιολογικής ουδετερότητας και της διάκρισης της επιθυμίας από την πραγματικότητα: «όταν σκέφτομαι ή όταν γράφω, ή τουλάχιστον όταν γράφω για ορισμένα θέματα, προσπαθώ να απαλλαγώ από κάθε εμπειρικό ή ψυχολογικό καθορισμό, από τα πάθη μου, από τις αγάπες και τα μίση μου»[12].

 

Ο Καστοριάδης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η «επιλογή μιας αυτόνομης κοινωνίας ή της αυτονομίας δεν μπορεί να θεμελιωθεί . Είναι ένα είδος έσχατης, τελευταίας επιλογής, και δεν χρειάζεται να το συζητήσουμε δια μακρών. Θα ήθελα όμως να διευκρινίσω ότι δεν πρέπει να συγχέουμε αυτή τη θέση με ό,τι ονομάζεται στην πολιτική φιλοσοφία «αποφασιοκρατία ή ντεσιζιονισμός» δηλαδή με τις θέσεις που υποστήριξε ο Carl Schmitt, ένας γερμανός νομικός, ο οποίος προηγήθηκε του ναζισμού αλλά συνέπλευσε με αυτόν, ένας εξαιρετικά ευρυμαθής θεωρητικός και όχι κάποιος χυδαίος προπαγανδιστής, διάδοχος του οποίου στη Γαλλία ήταν μάλιστα ο Julien Freund»[13].Ούτε ο Θεός, ούτε ο Λόγος, ούτε η Παράδοση , ούτε το Δίκαιο μπορούν να θεμελιώσουν την καίρια για τον Καστοριάδη επιλογή, που είναι αποκλειστικό αποτέλεσμα απόφασης, αν όχι με υπαρξιακά χαρακτηριστικά, οπωσδήποτε όπως με στοιχεία θεμελιωτικά, που συγκροτεί κατά αυτόν τον τρόπο τον κόσμο του αυτόνομου υποκειμένου. Συγχρόνως η σκέψη του Καστοριάδη, αν και αρκετά πρωτογενής και ανεπεξέργαστη σε αυτό το σημείο, εχθρική προς την απόλυτη αιτιοκρατία όσο και προς τον σκεπτικισμό, προσεγγίζει εκείνη του Π.Κονδύλη που έγραφε « απόφαση είναι η πράξη ή η διαδικασία αποκοπής ή αποχωρισμού, από την οποία προκύπτει μια κοσμοεικόνα κατάλληλη να εγγυηθεί την ικανότητα προσανατολισμού την αναγκαία για την αυτοσυντήρηση»[14].

 

Στα επόμενα χρονικά σεμινάρια, ο Καστοριάδης, αντιμετωπίζει την καρδιά του στοχασμού του Θουκυδίδη, την σχέση Δίκαιου και Ισχύος, για να αναδείξει τελικά την δραματική του επικαιρότητα. Βεβαίως θα κάνει και πάλι μια παραπομπή για να επισημάνει ότι το διακριτικό στοιχείο του αρχαιοελληνικό κόσμου είναι ο αναστοχασμός και η συνείδηση των πράξεων τους και των θεσμών που δημιουργούν. Ως πιο αντιπροσωπευτικό λόγο του θα αναδείξει τον λόγο του Σοφοκλή στην «Αντιγόνη»: «Πολλά τα δεινά, κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει».[15] Δηλαδή πολλά τα φοβερά, αλλά από τον άνθρωπο τίποτε φοβερότερο. Πρόκειται για ένα διάσημο απόσπασμα που θα απασχολήσει ιδιαίτερα τον Μ.Χάϊντεγκερ[16], η ερμηνεία του οποίου όμως δεν βρίσκει καθόλου σύμφωνο τον Καστοριάδη.

 

Ο Θουκυδίδης, και σε αυτό το σημείο συμφωνεί μαζί του ο Καστοριάδης, θεωρεί ότι ο άνθρωπος, η «ανθρώπινη φύση», έχει ένα χαρακτηριστικό στοιχείο σχετικά αναλλοίωτο, να τείνει και να επιθυμεί την ισχύ, με αποτέλεσμα να «οδηγεί στη σύσταση κέντρων εξουσίας τα οποία αντιμάχονται το ένα το άλλο, και τίποτε δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στη θέληση του ισχυρότερου να επεκταθεί»[17]. Η δομή της ιστορίας του, έχει χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά της τραγωδίας, με ήρωα τον ίδιο τον αθηναϊκό λαό.[18] Σύμφωνα με τον Επιτάφιο του Περικλή, ο θάνατος των Αθηναίων πολιτών για την πατρίδα τους είναι άξια πράξη, διότι η πατρίδα τους είναι τόπος αρετής και ελευθερίας, σχολείο για όλη την Ελλάδα. Θυσιάστηκαν για την πόλη τους σαν να ήσαν ερωτευμένοι με αυτή[19]. Ο μετριοπαθής λόγος της Περικλή εκθειάζει τα θετικά στοιχεία της αθηναϊκής δημοκρατίας, την ισορροπία που φροντίζουν να κρατούν ανάμεσα σε ότι εισάγουν και σε ότι εξάγουν σε άλλες πόλεις , τις άνετες κατοικίες τους που δεν συνδυάζονται με την τρυφηλότητα, αλλά με την φιλοσοφία και τον φιλόκαλο βίο (φιλοκαλούμεν μετ’ ευτελείας). Οι παραλογισμοί των δημαγωγών, αντίθετα, θα καλλιεργήσουν ανάμεσα στον αθηναϊκό λαό, την οίηση, την ύβριν, την αλαζονεία που θα τον οδηγήσει στην διάπραξη φοβερών εγκλημάτων, αλλά και στην οδυνηρή ήττα και το τέλος της δημοκρατίας .

 

Ο Π. Κονδύλης, ακολουθώντας τον Θουκυδίδη, θα καταλήξει ότι ο άνθρωπος «ούτε είναι αναγκαστικά «κακός» όταν σκοτώνει ούτε αναγκαστικά «καλός» όταν αγαπά. Είναι όν ανοιχτό και ρευστό, κι αν διψά τόσο πολύ για μια ταυτότητα, αν γαντζώνεται από ό,τι του δίνει προσανατολισμό ( λ.χ. την ηθική), το κάνει ακριβώς από φόβο μπροστά στο ενδεχόμενο να μείνει ό,τι είναι, δηλ. ανοιχτός και ρευστός, αβέβαιος κι ανερμάτιστος.»[20] Ο Καστοριάδης, από παρόμοιους προβληματισμούς ορμώμενος, καταλήγει στην διαπίστωση ότι όταν οι Έλληνες σφάζουν άλλους πληθυσμούς, αυτό δεν το αποδίδουν στην θεία βούληση, όπως συμβαίνει στην Παλαιά Διαθήκη, αλλά στην ανθρώπινη φύση και στην επιθυμία για ισχύ. Βεβαίως η χρησιμοποίηση διαφορετικών σκοπών, αξιών ή και ιδεολογιών για να δικαιολογηθούν οι πράξεις βίας έχει δευτερεύουσα σημασία διότι δεν αλλοιώνει σε τίποτε τις εγκληματικές πράξεις.

 

Στην συνέχεια των σεμιναρίων του, ο Καστοριάδης, θα επισημάνει ορισμένα άλλα καίρια στοιχεία από τον λόγο του Περικλή, όπως: σημαντικό είναι ο τρόπος και ο λόγος για τον οποίο πεθαίνει κάποιος και όχι το τι επακολουθεί μετά τον θάνατό του, ο άνθρωπος που δεν συμμετέχει στα κοινά δεν θεωρείται ήσυχος αλλά άχρηστος.

 

Στο σεμινάριο της 6ης Μαρτίου 1985 θα αναφερθεί διεξοδικά στην σχέση ισχύος και δικαίου με βάση τον διάλογο Αθηναίων και Μηλίων. Έτσι το δίκαιο είναι αποδεκτό μεταξύ ίσων, ενώ μεταξύ άνισων επικρατεί η ισχύς. Πρόκειται για την ρεαλιστική κατανόηση του πολιτικού, η οποία θα περάσει στην νεότερη σκέψη κυρίως δια μέσου του Μακιαβέλλι και του Χόμπς. Στα πλαίσια της είναι ανέφικτο και ατελέσφορο να προσδοκούμε να μετατραπούν τα πολιτικά σε νομικά ζητήματα. Ο Χόμπς βέβαια θα αναδείξει την σχετικότητα και την παροδικότητα της ισχύος, καθώς «κανείς δεν είναι αρκετά δυνατός για να αντισταθεί στη συμμαχία όλων των άλλων».[21]

 

Η εξουσία και η ισχύ είναι φαινόμενα αυτοτροφοδοτούμενα. Η ισχύς είναι σαν το αέριο «τείνει να καταλάβει όλο τον διαθέσιμο χώρο»[22], ενώ «η απόκτηση ορισμένης δύναμης συνεπάγεται-δεδομένου του φθόνου, της ζήλιας που προσελκύει κάθε ισχυρός- την υποχρέωση της επαύξησής της. Και μαζί με την ισχύ έρχονται, φυσικά, η τιμή, η δόξα, καθώς και τα υλικά οφέλη, τα οποία είναι εξάλλου αναγκαία, καθώς η εξουσία δεν ασκείται από ρακένδυτους, και αν δεν εμφανίζεται στους άλλους περιβεβλημένη με τα σύμβολα της δόξας, αρχίζει να αποσαθρώνεται»[23]. Ο ασθενής αναγκάζεται να υποχωρήσει, ενώ ο ισχυρός ενεργεί δικαιότερα καθώς μετριάζει την δύναμη, αφού την αναμίξει με την επιείκεια[24]. Βέβαια σε ορισμένες περιπτώσεις ο ισχυρός επιζητεί όχι την φιλία αλλά την εχθρότητα του ανίσχυρου ώστε να δημιουργήσει στους τρίτους τα αναγκαία πειστικά παραδείγματα επιβολής.

 

Ο Καστοριάδης θα αναγνωρίσει την ρευστή και την μη αγαθή φύση του ανθρώπου. Γι αυτό ενώ θεωρεί ότι θα πρέπει να καταργηθεί το κράτος ως κατάσταση διαχωρισμένη από την κοινωνία, είναι εντελώς αντίθετος και δεν μπορεί να διανοηθεί μια κοινωνία χωρίς εξουσία[25]. Συμφωνώντας σε αυτό το σημείο τόσο με τον Θουκυδίδη όσο και με τους νεότερους όπως ο Κονδύλης, καταλήγει ότι «η φυσική τάση των ανθρώπινων όντων είναι να αλληλοσκοτωθούν, όποια κι αν είναι η μορφή του κοινωνικού καθεστώτος. Μόνο από τη στιγμή κατά την οποία υπάρχει κοινωνική θέσμιση και νόμοι περιορίζεται αυτή η ψυχική τάση»[26]. Η δημοκρατική νομιμότητα και η δημοσιότητα που προϋποθέτει μπορεί να λειτουργήσουν ως μέσα εκπαίδευσης της κοινότητας. Όμως δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να υπάρξει θύμα τους εαυτού της, της «ύβρεως» , όπως έγινε με τους Αθηναίους.

 

Ο Π. Κονδύλης δέχθηκε διαχρονικά την επιρροή του Θουκυδίδη. Όπως είπε, ανάμεσα σε αυτούς που τον επηρέασαν «τόσο ως προς το πνευματικό του βάρος όσο και χρονολογικά, πρώτος ανάμεσά τους στάθηκε ο Θουκυδίδης, του οποίου η μελέτη με συνοδεύει από τα πρώτα εφηβικά μου χρόνια μέχρι σήμερα»[27].

 

Στο δοκίμιο του Οι Φιλόσοφοι και η Ισχύς, που περιλαμβάνεται στο έργο του Η Ηδονή ,η Ισχύς, η Ουτοπία θεώρησε τον Θουκυδίδη ως τον ιδιοφυέστερο μαθητή της Σοφιστικής. Ο τελευταίος παρακολουθώντας την αθηναϊκή δημοκρατία είδε να έρχονται στην επιφάνεια οι πιο σκοτεινές, οι πιο ερεβώδεις πλευρές του ανθρώπου . Στο διάλογο Αθηναίων και Μηλίων απεικονίστηκαν με τον πιο διάφανο τρόπο η σχέση ανάμεσα στην ισχύ και το δίκαιο καθώς και η επιθυμία για διεύρυνση της ισχύος , που από ένα σημείο και πέρα είναι διαδικασία αυτοκινούμενη.

 

Επισημάνει, ο Π. Κονδύλης, για την πολιτική σκέψη του Θουκυδίδη: «Η ανθρώπινη φύση, την οποία ωθεί η φιλαρχία και η πλεονεξία, παραμένει στα μάτια του σταθερό μέγεθος, και γι’ αυτό η ειρήνη δεν μπορεί παρά να είναι σχετική, όπως κι ο πόλεμος δεν αποτελεί έκπληξη όμως μονάχα μέσα στην αναταραχή του πολέμου γίνεται πρόδηλο σε πόσο εύθραυστα θεμέλια στηρίζεται η ειρήνη. Όταν καθιερωμένοι θεσμοί και παμπάλαια έθιμα παραμερίζονται στο άψε-σβήσε, όταν τα ιερά δεσμά της θρησκείας και της ηθικής καταρρακώνονται αιφνίδια, όταν ακόμα και οι λέξεις αλλάζουν τη σημασία τους- τότε γίνεται ηλίου φαεινότερον ότι όλα αυτά είναι τεχνητές κατασκευές και θεσμίσεις, όχι γεννήματα της Φύσης. Πίσω από το σκισμένο προσωπείο των θεσμίσεων προβάλλει τώρα το αληθινό πρόσωπο της Φύσης: είναι το πρόσωπο των Αθηναίων όταν ζητούν από τους Μηλίους να υποταγούν. Δεν το ζητούν με τη συνείδησή τους βεβαρυμμένη, δεν πιστεύουν ότι έτσι παραβιάζουν τη θεία τάξη, γιατί η θεία ή φυσική τάξη, ο εσώτερος νόμος του Όντος είναι ακριβώς ο νόμος του ισχυρότερου. Μόνο οι αδύνατοι αντλούν από τη θεία ή φυσική τάξη μιαν ηθική- όμως η ηθική, ως επιχείρημα και ως όπλο, δεν μπορεί να είναι ισχυρότερη από όσους υποχρεώνονται να καταφύγουν σ’ αυτήν. Η πίστη στην υπερίσχυση των ηθικών κανόνων γεννά απλώς φρούδες ελπίδες, ωθεί σε απελπισμένες και αυτοκαταστροφικές ενέργειες. Η πράξη θα όφειλε να προσανατολίζεται στους κανόνες της φρόνησης, οι οποίοι πάλι πρέπει να υπηρετούν τη φυσική επιταγή της αυτοσυντήρησης. Βεβαίως, η αυτοσυντήρηση έχει διαφορετικό νόημα για τον ισχυρό, ο οποίος μπορεί να διατηρήσει την ισχύ του μονάχα διευρύνοντας την συνεχώς, και για τον αδύνατο, ο οποίος σώζεται ανταποκρινόμενος στις επιθυμίες του ισχυρότερου»[28].

 

Μάλιστα ο Π. Κονδύλης, θα καταφύγει και πάλι στον Θουκυδίδη, για να απαντήσει σε αυτούς που σήμερα ισχυρίζονται, ότι οι δημοκρατίες –ειδικότερα οι δυτικές, με κορυφαία περίπτωση τις ΗΠΑ-, ή καθεστώτα που βρίσκονται σε διαδικασία εκδημοκρατισμού και εξευρωπαϊσμού, είναι αναγκαστικά ειρηνόφιλα και δεν μπορούν κατά συνέπεια να διεξάγουν πολέμους: «οι αρχαίες δημοκρατίες ποτέ δεν καυχήθηκαν για την ειρηνοφιλία τους προκειμένου να την παρουσιάσουν ως το διακριτικό τους γνώρισμα απέναντι στις ολιγαρχίες και στις τυραννίες. Μάλιστα ο Θουκυδίδης πίστευε ότι οι χειρότερες βιαιότητες του Πελοποννησιακού Πολέμου οφείλονταν στα ακαταλόγιστα πάθη της δημοκρατικής μάζας των Αθηνών».[29]

 

Ο Κ. Παπαϊωάννου θα αποκαλύψει την κοινή αφετηρία και προέλευση της Τραγωδίας και της Δημοκρατίας. Όπου υπήρχε η μία εμφανιζόταν και η άλλη[30], ώστε εύλογα καταλήγει ότι εν πολλοίς η γενεαλογία της αθηναϊκής δημοκρατίας θα πρέπει να αναζητηθεί στην τραγωδία. Όμως τραγική είναι και η εξέλιξη της αθηναϊκής δημοκρατίας, με πρωταγωνιστή της τραγωδίας τον ίδιο τον αθηναϊκό λαό να περνά διαδοχικά από την Ύβριν στη Νέμεση, στην Κάθαρση.

Στο έργο του Τέχνη και πολιτισμός στην αρχαία Ελλάδα, στο κεφάλαιο με τίτλο «ο αθηναϊκός ιμπεριαλισμός και ο πελοποννησιακός πόλεμος», θα αναφερθεί διεξοδικά στα γεγονότα που διηγείται ο Θουκυδίδης στην ιστορία του. Θα σταθεί σε ορισμένα αποσπάσματα, καθώς έχουν διαχρονικό ενδιαφέρον, στα οποία οι Αθηναίοι αιτιολογούν ,την εξουσία τους πάνω στους υπόλοιπους Έλληνες. Ο φόβος, η τιμή και το συμφέρον είναι οι λόγοι που θεμελιώνουν, κατ’ αυτούς, την κυριαρχία τους. Η αποδοχή της κυριαρχίας του ισχυρού από τον ασθενέστερο δεν είναι δικά τους δημιουργήματα, αλλά συμπεριφορές σύμφυτες με τον άνθρωπο: «κανείς μέχρι σήμερον δεν απέφυγε την πλεονεξίαν προτιμήσας το δίκαιον, οσάκις του εδόθη η ευκαιρία ν’αποκτήση κάτι δια της δυνάμεως του. Άξιοι επαίνου είναι εκείνοι, οι οποίοι ακολουθήσαντες τους φυσικούς νόμους των ανθρώπων και γενόμενοι ηγεμόνες άλλων, εδείχθησαν δικαιότεροι από όσον επιτρέπει η δύναμις των. Ημείς τουλάχιστον νομίζομεν ότι αν ελάμβανον άλλοι την ιδική μας εξουσίαν, θα απεδείκνυον λαμπρότατα ότι είμεθα επιεικείς».[31]

 

Σχολιάζοντας τον διάλογο Αθηναίων και Μηλίων, ο Κ.Παπαϊώαννου, γράφει ότι «όλοι οι δαίμονες που είχε ξορκίσει η τραγωδία ξύπνησαν»[32] , ενώ η δίψα των Αθηναίων για εξουσία έφτασε σε απροσμέτρητα ύψη. Ο στυγνός ρεαλισμός θεωρείται όχι ως δημιούργημα της αθηναϊκής δημοκρατίας, αλλά αντίθετα ως ανατροπή των κλασσικών αξιών και ως κατάρρευση του κόσμου του Σόλωνα και του Αισχύλου. Η σφαγή των Μηλίων συνιστά τον θρίαμβο της Ύβρεως και την ηθική χρεοκοπία της αθηναϊκής δημοκρατίας, που θα την ακολουθήσει η πολιτικής της κατάρρευση, και η οδυνηρή της ήττα, με γεγονότα όπως η σφαγή των Αθηναίων οπλιτών στην εκστρατεία στην Σικελία και η πανωλεθρία στους Αιγώς ποταμούς.

 

Ο Κ. Καστοριάδης, ο Κ. Παπαϊώαννου και ο Π. Κονδύλης, παρότι οι κοσμοθεωρητικές τους ερμηνείες δεν ταυτίζονται, διαπίστωσαν ότι η ιστορία του Θουκυδίδη και τα γεγονότα που οδήγησαν στην παρακμή της αθηναϊκής δημοκρατίας αφορούν κρίσιμα την κατανόηση του ανθρώπου. Αν ο Καστοριάδης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αθηναϊκή δημοκρατία αποτελεί το «σπέρμα» για κάθε απόπειρα να δημιουργηθεί στην νεωτερικότητα η άμεση δημοκρατία, συγχρόνως θεωρεί, ότι είναι αυτή που έθεσε με τον πιο καθαρό, σαφή και τραγικό τρόπο, την σχέση ισχύος και δικαίου. Ο Κ. Παπαϊώαννου αξιολόγησε τις ειδεχθείς σφαγές που διέπραξε η αθηναϊκή δημοκρατία ως έμπρακτη αναίρεση της ουσίας της, η οποία προετοίμασε το τέλος της. Όμως ο Π. Κονδύλης τελευταίος χρονικά, αλλά εγγύτερα από όλους ίσως στην προβληματική του Θουκυδίδη και της αρχαίας σοφιστικής για την ισχύ, διέγνωσε ότι ανεξάρτητα από τα πολιτικά συστήματα που επικρατούν κάθε φορά και τις αξίες που αυτά επικαλούνται, υπό ορισμένες προυποθέσεις, μοιραία και αναπότρεπτα θα αποκαλύπτεται η ερεβώδη πλευρά του ανθρώπου που επιθυμεί την ισχύ και την κυριαρχία.

——————

[1] Ο Κ.Καστοριάδης στο θεμελιώδες έργο του Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας ,μεταξύ άλλων, .αναφέρεται στον τρόπο που αντιμετώπισε ο Μάρξ τον αρχαιοελληνικό στοχασμό, ενώ στα κεφάλαια με τον τίτλο «η φιλοσοφική θεμελίωση του χρόνου» και «χρόνος και δημιουργία» (σελ.273-294) αναφέρεται διεξοδικά στο πλατωνικό έργο. Σε όλο το έργο υπάρχουν σποραδικές αναφορές στον Θουκυδίδη, στον Αριστοτέλη και στην τραγωδία. Στο βιβλίο του Χώροι του ανθρώπου(μετ. Ζ.Σαρίκαεκδόσεις Ύψιλον,1986 )θα αναφερθεί στην ελληνική πόλη και στην δημιουργία της δημοκρατίας, στο βιβλίο του Η άνοδος της ασημαντότητας (μετ. Κ.Κουρεμένος,εκδόσεις Ύψιλον,2000)θα αναφερθεί στο αρχαίο ελληνικό και πολιτικό φαντασιακό και στην αθηναϊκή δημοκρατία, στο βιβλίο του Τα σταυροδρόμια του λαβυρίνθου (μετ. Ζ.Σαρίκαεκδόσεις Ύψιλον,1991), θα αναφερθεί στην ελληνική τέχνη ενώ στο εκτενές δοκίμιο του αξία, ισότητα, δικαιοσύνη, πολιτική θα περιγράψει την περιπέτεια των εννοιών από τον Αριστοτέλη στον Μάρξ. Επίσης το έργο του Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της(εκδόσεις Ύψιλον,1986) συγκεντρώνει τις απόψεις για ένα θέμα που δεν έπαυσε να τον απασχολεί. Τέλος το δοκίμιο Αισχύλεια ανθρωπογονία και Σοφόκλεια αυτοδημιουργία του ανθρώπου , που είναι αφιερωμένο στον Κ.Δεσποτόπουλο περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Ανθρωπολογία,πολιτική,φιλοσοφία (εκδόσεις Ύψιλον,2001).
[2] Κ.Καστοριάδης, Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, μετάφραση Σ.Χαλικιάς, Γ.Σπαντιδάκη, Κ.Σπαντιδάκης, εκδόσεις Ράππα, Αθήνα 1985, σελ.120.
[3] όπως προηγ. σελ.82.
[4] όπως προηγ. σελ.471.
[5] Οι τρείς τόμοι κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα με τον γενικό τίτλο Η ελληνική ιδιαιτερότητα, από τις εκδόσεις Κριτική. Ο πρώτος τόμος (σελ. 527) εκδόθηκε στα ελληνικά το 2007 με υπότιτλο Από τον Όμηρο στον Ηράκλειτο, σε μετάφράση του Ξ.Γιαταγάνα και επιμέλεια της Ζ.Καστοριάδη. Ο δεύτερος τόμος (σελ. 452) εκδόθηκε στα ελληνικά το 2008, με υπότιτλο Η Πόλις και οι νόμοι, , σε μετάφράση της Ζ.Καστοριάδη. Ο τρίτος τόμος (σελ. 465) εκδόθηκε στα ελληνικά το 2011, με υπότιτλο Ο Θουκυδίδης, η ισχύς και το δίκαιο, σε μετάφράση της Ζ.Καστοριάδη και επιμέλεια του Θ.Σκάσση. Ο πρώτος περιλαμβάνει το δοκίμιο του Π.Βιντάλ-Νακέ Ο Καστοριάδης και η αρχαία Ελλαδα,ο δεύτερος ξεκινά με το δοκίμιο του Philippe Raynaud Ο Καστοριάδης και η ελληνική κληρονομιά και ο τρίτος με το δοκίμιο της Claudia Moatti Σκέψεις για την πολιτική δημιουργία στην Αθήνα. Οι επιμελητές της γαλλικής έκδοσης είναι οι :Enrique Escobar, Myrto Gondicas, Pascal Vernay.
[6] Κ.Καστοριάδης, Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, μετάφραση Σ.Χαλικιάς, Γ.Σπαντιδάκη, Κ.Σπαντιδάκης, εκδόσεις Ράππα, Αθήνα 1985, σελ.151.
[7] Ι.Κάντ, Τα θεμέλια της Μεταφυσικής των ηθών, εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Γιάννη Τζαβάρα, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 1984,σελ.97.
[8] όπως προηγούμενα σελ.116
[9] Κ.Καστοριάδης, Η ελληνική ιδιαιτερότητα, Τόμος Γ’,μετάφραση Ζ.Καστοριάδη, εκδόσεις Κριτική, 2011, σελ.55
[10] όπως προηγ.σελ.57.
[11] όπως προηγ.σελ.143.
[12] όπως προηγ.σελ.56.
[13] όπως προηγ.σελ.97.
[14] Π.Κονδύλης, Ισχύς και Απόφαση:η διαμόρφωση των κοσμοεικόνων και το πρόβλημα των αξιών ,εκδόσεις Στιγμή, Αθήνα 1991,σελ.23.
[15] Κ.Καστοριάδης, Η ελληνική ιδιαιτερότητα, Τόμος Γ’, μετάφραση Ζ.Καστοριάδη, εκδόσεις Κριτική, 2011, σελ.158.
[16] Μ.Χάϊντεγκερ, Εισαγωγή στη Μεταφυσική, εισαγωγή –μετάφραση- επιλεγόμενα Χρήστου Μαλεβίτση, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 1973, σελ. 181- σελ.199.
[17] Κ.Καστοριάδης, Η ελληνική ιδιαιτερότητα, Τόμος Γ’,μετάφραση Ζ.Καστοριάδη, εκδόσεις Κριτική, 2011, σελ.161,162.
[18] Όπως προηγ.σελ.170.
[19] Όπως προηγ.σελ.178.
[20] Π.Κονδύλη, Οφειλόμενες απαντήσεις. Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Λεβιάθαν ,τεύχος 15, 1994, σελ.123.
[21] Κ.Καστοριάδης, Η ελληνική ιδιαιτερότητα, Τόμος Γ’,μετάφραση Ζ.Καστοριάδη, εκδόσεις Κριτική, 2011, σελ.238.
[22] όπως προηγ.σελ.253.
[23] όπως προηγ.σελ.239,240.
[24] όπως προηγ.σελ.242.
[25] όπως προηγ.σελ.284.
[26] όπως προηγ.σελ.284.
[27] Π.Κονδύλης, Το αόρατο χρονόλογιο της σκέψης, εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1998, σελ.92.
[28] Π.Κονδύλης, Η Ηδονή, η Ισχύς, η Ουτοπία, Εκδόσεις Στιγμή, Αθήνα 1992, σελ.57-59.
[29] Π.Κονδύλης, Από τον 20ο στον 21ο αιώνα-Τομές στην πλανητική πολιτική περί το 2000,εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1998, σελ.82.
[30] Κ.Παπαϊωάννου, Μάζα και Ιστορία, επιμέλεια-σημειώσεις Γ.Καραμπελιάς, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2003, σελ.124.
[31] Κ.Παπαϊωάννου, Τέχνη και Πολιτισμός στην αρχαία Ελλάδα, μετάφραση-επιμέλεια Χ.Σταματοπούλου- Σ.Κακουριώτης, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 1998,σελ.283.
[32] όπως προηγούμενα, σελ.287.

Τι μαθαίνουν τα μωρά στη μήτρα!

Οι εννέα μήνες της εγκυμοσύνης ειναι το πρώτο διάστημα όπου το μωρό μας αναπτύσσεται, σιγά σιγά διαμορφώνει τα δικά του χαρακτηριστικά και γίνεται ένας μικρός ανθρωπάκος. Ξέρετε όμως τι είναι ικανό να κάνει πριν καν γεννηθεί; Για χρόνια οι ειδικοί πίστευαν ότι τα μωρά όταν γεννιούνται δε γνωρίζουν τίποτα για τον έξω κόσμο. Η πεποήθηση αυτή όμως, με βάση κάποιες τελευταίες έρευνες, έχει αλλάξει και πλέον με βεβαιότητα μπορούμε να πούμε ότι τα μωρά όταν γεννιούνται, έχουν ήδη αναπτύξει κάποιες αισθήσεις μέσα στη μήτρα το τελευταίο τρίμητο της εγκυμοσύνης, αν όχι και πιο πριν.

«Τι είναι αυτός ο θόρυβος;»
Τα έμβρυα ακούνε τα πάντα στην κοιλιά της μαμάς τους! Και όταν λέμε τα πάντα, δεν εννοούμε μόνο όσα γίνονται στο περιβάλλον που βρίσκεται η μαμά, αλλά και όλους τους ήχους που κάνει το σώμα της. Το στομάχι που γουργουρίζει, τους χτύπους της καρδιάς,όλα! Το μωρό αντιλαμβάνεται τη διαφορά στους ήχους και σιγά σιγά τους ξεχωρίζει. Φυσικά, ο ήχος που ξεχωρίζει πρώτα από όλα είναι η φωνή της μαμάς!

Αναγνωρίζουν τη γλώσσα
Επειδή λοιπόν, τα μωρά τους τελευταίους μήνες ακούνε όλα γίνονται στο περιβάλλον που βρίσκεται η μέλλουσα μητέρα, ήδη μέσα από τη μήτρα εξοικειώνονται με τη γλώσσα τους. Το άκουσμα της προφοράς και ο ρυθμός είναι πράγματα που αποτυπώνονται στη μνήμη τους και τα ανανγνωρίζουν αφού γεννηθούν. Βέβαια δεν αντιλαμβάνονται τόσο τη σημασία των λέξεων, αλλά αυτό που τους μένει είναι ο ρυθμός και η μελωδία των λέξεων.

Μπορούν…
…να δούν
Τα μάτια των εμβρύων μέχρι και τον 7ο μήνα της εγκυμοσύνης είναι κλειστά. To τελευταίο τρίμηνο όμως που τα μάτια τους ανοίγουν, η όρασή τους αναπτύσσεται κανονικά. Για αυτό και αν βάλετε έναν φακό με έντονο φως στην προς τη μήτρα, το έμβρυο είναι πιθανό να αλλάξει στάση του σώματος ή να κλείσει τα μάτια του, καθώς το έντονο φως το ενοχλεί!

…να γευτούν
Τα μώρα αναπτύσσουν την αίσθηση της γέυσης από τους πρώτους μήνες της εκγυμοσύνης καθώς είναι το μέσο που χρησιμοποιούν για να κατανοήσουν το περιβάλλον της μήτρας. Μέχρι και τα μέσα της εγκυμοσύνης, μπορούν να ξεχωρίσουν το γλυκό από το αλμυρό, αλλά και να έχουν ένα αγαπημένο φαγητό! Κάποιες τελευταίες έρευνες μάλιστα, έδειξαν ότι οι τροφές που καταναλώνει η μαμά κατά τη διάρκεια τη εγκυμοσύνης της, επηρεάζουν τις γευστικές προτιμήσεις των μωρών όσο αυτά μεγαλώνουν.

…να μυρίσουν
Το ξέρατε οτι τα έμβρυα μπορούν να μυρίσουν; Και όμως! Το αμνιακό υγρό μέσα στο οποίο ζούν και από το οποίο τρέφονται και αναπνέουν μεταφέρει την αίσθηση πολλών τροφών, ακόμα και την οσμή της μητέρας!

…να ονειρευτούν
Τα έμβρυα όχι μόνο κοιμούνται, αλλά και ονειρεύονται! Όπως επιβεβαιώνουν και οι ειδικοί, μετά την 32η με 36 εβδομάδα εγκυμοσύνης, τα μωρά ξεκινάνε να ονειρεύονται!

Ο Αετός ως συμβολο

Αρπακτικό πουλί, με εντυπωσιακή εμφάνιση, προικισμένο με οξύτατη όραση και κυρτό γαμψό ράμφος...

Τα πόδια του έχουν 4 δάκτυλα, 3 μπρος και 1 πίσω με νύχια αγκιστροειδή με τα οποία αρπάζει και κομματιάζει την λεία του. Ζει και χτίζει την φωλιά του σε απρόσιτους βράχους ορεινών περιοχών. Οι νεοσσοί του είναι αδέξιοι στην αρχή γι αυτό τους ανατρέφει για πολύ καιρό με μεγάλη επιμέλεια. Το πέταγμα του είναι μεγαλοπρεπές. Πολλές φορές καθώς πετάει αργά με τα φτερά του ανοιχτά και ακίνητα, μοιάζει σαν να γλιστράει μέσα στον αέρα. Εκμεταλλεύεται επιτήδεια τα ανοδικά ρεύματα του αέρα για να ανεβαίνει σε μεγάλα ύψη χωρίς προσπάθεια. Έχουν υπολογίσει πως ο αϊτός μπορεί να πετάξει με ταχύτητα 31 μέτρα το δευτερόλεπτο, ένας φτερωτός κεραυνός.

Ο Όμηρος του δίνει πολλά επίθετα αγκυλοχείλης, υψιπετής, αίθων. Μέλας, κάρτιστος, ώκιστος, πετεη νώ ν, τελειότατος. Άλλες ιδιότητες που οι αρχαίοι του προσέδιδαν ήταν σκηπτροβάμων(που κάθεται πάνω στο σκήπτρο, εννοείται του Δία). Ζει περίπου 100 χρόνια.

Γνήσια είδη αετών είναι: Ο Χρυσαετός , είναι ο αετός της ιστορίας και των λαϊκών παραδόσεων. Είναι μεγαλόσωμο και εξαιρετικά δυνατό πουλί, με σκούρο καστανό χρώμα, που χρυσίζει στο λαιμό. Πετάει σε μεγάλα ύψη, διαγράφοντας κύκλους πολλές ώρες, με ελάχιστα χτυπήματα των φτερών και είναι ικανός να αντιμετωπίζει και τις πιο δυνατές καταιγίδες. Ο χρυσαετός είναι σύμβολο του Μεξικού και ήταν ο «Αυτοκρατορικός» αετός της σημαίας των ρωμαικών λεγεωνών. Άλλοι είναι ο Βασιλαετόc, στεπαετός, κραυναετός, στικταετός, σπιζαετός. σταυραετός.

Συμβολισμός
Ηλιακό έμβλημα. Το σύμβολο όλων των Ουράνιων θεών, ο ήλιος του μεσημεριού, η πνευματική αρχή, βασιλεία, ισχύς, ύφος, αντιπροσωπεύει την Πνευματική αρχή στον άνθρωπο, η οποία είναι ικανή να πετάει στα Ουράνια. Ο Ουράνιος θόλος είναι «κάτι τελείως διαφορετικό», από το ελάχιστο που αντιπροσωπεύει ο άνθρωπος και ο ζωτικός του χώρος. Η υπερβατικότητα του Ουρανού προέρχεται από την απλή, θα λέγαμε συνειδητοποίηση του ύψους του. το «πολύ ψηλό», γίνεται έτσι χαρακτηριστικό της θεότητας. Το ύφος σαν νόημα για τον άνθρωπο είναι ασύλληπτο. ανήκει δικαιωματικά σε υπεράνθρωπες δυνάμεις και υπάρξεις. Έτσι ο αετός, εξαιτίας της ικανότητάς του να υπερίπταται των νεφών και να ατενίζει κατ' ευθεία τον ήλιο, και αλάθητα το καθετί θεωρήθηκε Ουράνιο και Ηλιακό σύμβολο και βασιλιάς των πουλιών στον ουρανό, όπως το λιοντάρι στη γη. Επειδή ατενίζει τον Ήλιο, είναι σύμβολο του αγνού πνευματικού φωτός.

Η μάχη ανάμεσα στον αετό και στο φίδι ή η σκηνή του αετού με ένα φίδι στα νύχια του, απεικονίζει την πνευματική νίκη, αφού ο αετός συμβολίζει τις Ουράνιες δυνάμεις του αγαθού και το φίδι αντιπροσωπεύει τις κακές και χθόνιες δυνάμεις. Ο αετός είναι επίσης ανεκδήλωτο φως, ενώ το φίδι ανεκδήλωτο σκοτάδι. Από κοινού είναι ένα σύνολο, μία κοσμική ένωση, η ένωση πνεύματος και ύλης. Ο αετός που κάθεται στην κορφή μιας στήλης, είναι ένα έμβλημα των ηλιακών θεών, σαν sol invictus (ήλιος ανίκητος), νικητών του σκότους. (Κούπερ, λεξικό συμβόλων).

Ο Αετός σαν σύμβολο στην Αρχαία Ελλάδα
Η αρχαία Ελληνική μυθολογία έδωσε πολύ νωρίς σπουδαία θέση στον αετό, γιατί όπως πίστευαν ήταν κατεξοχήν θεϊκό πτηνό. Ήταν το σύμβολο του πατέρα των θεών, του Δία, και φορέας του θεϊκού του όπλου του κεραυνού. Ήδη ο Όμηρος αναφέρει τον αετό σαν το προσφιλέστερο πτηνό του Δία: «ος τε σοί αυτώ φίλτατος οιωνών»(Ιλ. Ω 310). Αρχικά ήταν σύμβολο του Πάνα, ο οποίος το πρόσφερε στον Δία. Πολλές αρχαίες παραδόσεις αναφέρονται στην σχέση του Δία με τον αετό. Σύμφωνα με μία από αυτές ο αετός γεννήθηκε την ίδια ώρα με τον Δία, σύμφωνα με μία άλλη ο αετός προείπε, ως μάντης, στον Δία τη νίκη του κατά των γιγάντων. Έτσι στην μαντική, ιδιαίτερα στην οιωνοσκοπία, πήρε την πρώτη θέση και αναφέρεται ως τελειότατος πετεεινών (Ιλ. Θ 247) και μαντείας πρόεδρος (Αριστ. 8,18). Ο αετός έπαιζε ιδιαίτερο ρόλο και στην ερμηνεία των ονείρων (Αρτεμίδ. 2,20). Σύμφωνα με μία κρητική παράδοση, ο αετός ανέλαβε την προστασία και διατροφή του Δία, αμέσως μετά την γέννησή του.Τάιζε τον Δία με μέλι και όταν ο μικρός ακόμη θεός κοιμόταν άπλωνε τις φτερούγες του από πάνω του και τον έκρυβε από το διαπεραστικό βλέμμα του Κρόνου. Σε πολλές ερωτικές περιπέτειες του ο Δίας έπαιρνε την μορφή αετού, όπως κατά την ένωσή του με τις νύμφες Αίγινα και Αστερία (Οβίδ. Μεταμορφώσεις, 6,108), επίσης σε αετούς μεταμορφώνονται οι θνητοί βασιλιάδες. Ακόμη ο αετός, κρατώντας στα χέρια του τους κεραυνούς του Δία, γίνεται και αγγελιοφόρος του θεού, διαβιβάζοντας στους θνητούς τις θελήσεις του. Σαν αγγελιοφόρος του Δία, εκτελεί την εντολή του να μεταφέρει από την γη στον Όλυμπο τον πανέμορφο νεαρό Γανυμήδη για να γίνει ο οινοχόος των θεών, (ο Γανυμήδης που ραντίζει έναν αετό, συμβολίζει την υπερνίκηση του θανάτου). Το θέμα του αετού, που μεταφέρει στον ουρανό έναν θνητό υπάρχει στην ελληνική μυθολογία και τέχνη. Πάρα πολλές είναι οι παραστάσεις που δείχνουν τον Γανυμήδη να ανυψώνεται από έναν αετό, γνωστότερο έργο ήταν ένα θαυμαστό χάλκινο σύμπλεγμα, φτιαγμένο από τον γλύπτη του 4ου π.Χ. αι. Λεοχάρη, του οποίου αντίγραφο βρίσκεται στο Βατικανό. Επίσης σταλμένος από τον Δία κατατρώει το συκώτι του αλυσοδεμένου στον Καύκασο Τιτάνα, Προμηθέα.

Γνωστός είναι ο μύθος για τους δύο αετούς, που έστειλε ο Δίας τον ένα προς την Ανατολή και τον άλλο προς την Δύση, θέλοντας να βρει που είναι το κέντρο του κόσμου. Αυτοί συναντήθηκαν πάνω από τους Δελφούς, στο κέντρο-ομφαλό των Δελφών, που συμβόλιζε το κέντρο του κόσμου (Στράβων 9,419). Σε ανάμνηση αυτής της παράδοσης είχαν στηθεί δύο χρυσοί αετοί πάνω στον λίθινο ομφαλό που βρισκόταν μέσα στον ναό του Απόλλωνα.

Ο Παυσανίας (6,20,12), αναφέρει ότι στην Ολυμπία κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων, οι αγώνες δρόμου άρχιζαν με την ύψωση στον βωμό του σταδίου ενός χάλκινου αετού, με την βοήθεια ενός μηχανισμού.

Όλες σχεδόν οι παραστάσεις του Δία στην αρχαία Ελληνική τέχνη, έχουν και το σύμβολό του, τον αετό. Ο Φειδίας στο περίφημο χρυσελεφάντινο έργο του στην Ολυμπία, είχε τοποθετήσει τον αετό πάνω στο σκήπτρο του θεού: «τη δε αριστερά του θεού, xαρίειν εστί σκήπρον μετάλλοις τοις πάσιν ηνθισμένον. Ο δε όρνις ο επί τω σκήπτρω καθήμενος έστιν ο αετός» (Παυσαν. 6,9,1).

Συμβολισμός στη Μεσοποταμία.
Ο μεσημεριάτικος ήλιος. Σύμβολο του θεού Νινούρτα ή Νιγκίρσου, του ευεργετικού ήλιου, θεός του κυνηγιού και του πολέμου, ο οποίος ταυτίζεται και με τον αστερισμό του Ωρίωνα, και συμβολίζεται σαν αετός με απλωμένα φτερά.

Σε σφραγιδόλιθους της αρχαίας Μεσοποταμίας υπάρχει μία παράσταση, όπου ένας αετός σηκώνει στις φτερούγες του μία ανθρώπινη μορφή και ανεβαίνει στους ουρανούς. οι αρχαιολόγοι συμφωνούν ότι σε αυτούς τους σφραγιδόλιθους απεικονίζεται ο μύθος του Ετάνα του μυθικού βασιλιά της 1ης μετά τον κατακλυσμό δυναστείας της πόλης Κίς, ο οποίος στον κατάλογο των βασιλιάδων αναφέρεται με την προσωνυμία Ποιμένας. Ο Μύθος λέει ότι ο Ετάνα ανέβηκε στους ουρανούς με έναν αετό και συνομίλησε με τους θεούς. Στο μύθο αυτό παρεμβλήθηκαν πολλά κατοπινά στοιχεία. Αρχίζει με την περιγραφή της κατάστασης που επικρατούσε στην Μεσοποταμία, μετά τον κατακλυσμό, όταν δεν υπήρχε βασιλεία. Τα σύμβολα της βασιλείας είχαν μεταφερθεί στον ουρανό και τα κρατούσε ο μεγάλος θεός Ανού. Τότε οι Ανουννάκι, οι θεοί της μοίρας, αποφάσισαν να στείλουν στη γη τα σύμβολα της βασιλείας. Ο άξιος για βασιλιάς ήταν ο Ετάνα, ο οποίος όμως δεν είχε γιό. Παρακάλεσε τότε τον θεό Ήλιο, το Σαμάς, να του δώσει παιδί:
«Θεέ και Κύριε, πες το.
Δώσε μου το βότανο να κάμω παιδιά,
Δείξε μου το βότανο να κάμω παιδιά.
Βγάλε με από την ντροπή, και δώσε μου ένα γιό».
Και ο Σαμάς του είπε ότι έπρεπε να βρει ένα πηγάδι, όπου είχαν φυλακίσει έναν αετό. Θα έπρεπε να ελευθερώσει τον αετό και ο αετός θα τον οδηγούσε εκεί που βρίσκεται το φυτό της αναγέννησης.

Σύμφωνα πάντα με τον μύθο, ένας αϊτός είχε την φωλιά του στην κορφή ενός δένδρου. στη ρίζα του δένδρου έφτιαξε την φωλιά του ένα φίδι. Ο αϊτός και το φίδι έγιναν φίλοι και αποφάσισαν να εξασφαλίσουν τροφή στα παιδιά τους από κοινού. Ο αϊτός όμως παρέβηκε τον όρκο που έκλεισε την φιλία του με το φίδι και μία μέρα έφαγε τα μικρά του. Τότε το φίδι, με την βοήθεια του Σαμάς κατόρθωσε να σπάσει τα φτερά του αετού και να τον φυλακίσει σε ένα πηγάδι. Αυτόν τον αητό συμβούλευσε τον Ετάνα να ελευθερώσει ο Σαμάς. Για οκτώ μήνες ο Ετάνα του πήγαινε τροφή. Σε ανταπόδοση ο αετός, όταν κατάφερε πάλι να πετάξει, προσφέρθηκε να μεταφέρει τον Ετάνα μέχρι τον ουρανό του Ανού. Αυτός δέχτηκε και ανυψώθηκαν στους αιθέρες. Μετά την πάροδο «τριών διπλών ωρών» η θάλασσα φαινόταν στον Ετάνα «σαν μικρό χαντάκι κηπουρού». Χωρίς να συναντήσουν εμπόδιο έφθασαν στον ουρανό του Ανού. Ο αετός όμως ήθελε να προχωρήσει ψηλότερα, μέχρι της Ιστάρ. Πέταξε ακόμη «δύο διπλές ώρες», όπου ο Ετάνα θαύμαζε την γη όμοια με κήπο και την θάλασσα με πανέρι. Την «Τρίτη διπλή ώρα» όμως τον κατέλαβε ίλιγγος. Και τότε φώναξε -μάταια- στον αετό: «Φίλε μου δεν μπορώ να ανέβω στον ουρανό, σταμάτησε!». Ακολούθησε ραγδαία πτώση. Και οι δύο άφρονες συνετρίβησαν στο έδαφος. Η άνοδος ξεπέρασε τα όρια που επιτρεπόταν και τόσο ο αετός του Ήλιου όσο και ο βασιλιάς, που θα μπορούσε να έχει διαιωνιστεί για πάντα, έπεσαν μέχρι τον Άδη, για να ξεπεράσουν καινούργιες δοκιμασίες.

Επίσης στους Βαβυλωνιακούς μύθους ο Αετός σώζει τον Γιλγαμές, την στιγμή κατά την οποία το μωρό ρίχνεται από την ακρόπολη για να φονευθεί. Ο αετός γρήγορα αρπάζει το βρέφος το βάζει πάνω στις φτερούγες του και το φέρνει σε έναν κήπο όπου το ανατρέφει ένας κηπουρός.

Ο Μαρδούκ, Ανώτατος θεός των Βαβυλωνίων συχνά απεικονίζεται σαν αετός. Επίσης ο αητός είναι αφιερωμένος και στον Ασσούρ, θεό της θύελλας, της αστραπή ς και της γονιμότητας. Ο δικέφαλος αετός συμβολίζει τον θεό Νεργκάλ, τον καύσωνα του καλοκαιριού και του μεσημεριανού ήλιου.

Στους Χιττίτες συμβολίζει την ηλιακή δύναμη και την παντογνωσία. Συχνά κρατάει στα νύχια του ένα σεληνιακό λαγό ή το φίδι.

Στην Ελυμαία, που βρίσκεται πέρα από τις κοιλάδες του Τίγρη και Ευφράτη προς ανατολάς συναντάμε αετούς με ανοιχτές τις φτερούγες σαν σύμβολα ή εμβλήματα της θεότητας.

Στην γερμανική μυθολογία ο αετός είναι σύμβολο του Θεού Οντίν/Βόταν. Ένα από τα ωραιότερα ποιήματα της Εντα είναι ηΒελούσπα, όπου περιγράφει το τέλος του κόσμου και την αναγέννησή του, «το λυκόφως των θεών». «Στο Βίγκριντ, το πεδίο της μάχης θεοί και γίγαντες, συνοδευόμενοι από αναρίθμητους πολεμιστές, αλληλοσφάζονται. Ο Οντίν φοράει χουσή περικεφαλαία n οποία έχει απέραντες, φτερούγες, αετού και με το δόρυ Γκούγκνιρ στο χέρι, ορμούσε σαν λαίλαπα επικεφαλής των πολεμιστών του που έβγαιναν αδιάκοπα από τις πύλες της Βαλχάλλα».Προτιμά να μεταμορφώνεται σε αετό ή σε φίδι και να μεταμφιέζεται, γι αυτό του έχει αποδοθεί το επίθετο «ο μεταμφιεσμένος».

Επίσης θεοί και γίγαντες μεταμορφώνονται σε αετό, όπως στην ιστορία με τον Λόκι και τα μήλα της θεάς lντούν. «ο θεός Λόκι, μαζί με τον Οντίν και τον Χαίνιρ, ταξίδευαν στον κόσμο. Πεινασμένοι οι τρεις θεοί, ταξίδευαν να ψήσουν ένα ταύρο. Ένας αετός όμως καθισμένος από πάνω τους σε ένα δένδρο, εμπόδισε με κάποιο «μαγικό» το κρέας να ψηθεί, μέχρι την στιγμή που οι θεοί του υποσχέθηκαν ότι θα τον δέχονταν σαν ομοτράπεζο. αλλά όταν του δόθηκε αυτή η υπόσχεση, ο αετός πρόβαλε νέα αξίωση, να του δοθούν τα καλύτερα κομμάτια του κρέατος. Οργισμένος ο Λόκι, χτύπησε τον παρείσακτο με ένα καμάκι, αλλά ο αετός έφυγε παρασύροντας μαζί του και το καμάκι, που έμεινε καρφωμένο στο σώμα του, και τον Λόκι που δεν μπορούσε να ανοίξει τα χέρια του και να αποσυνδεθεί από αυτό. Συρόμενος πάνω στο έδαφος ο Λόκι, τραυματισμένος ζήτησε έλεος. Ο αετός όμως ήταν ένας γίγαντας, ο Θιάζι ο οποίος ζήτησε από τον Λόκι να ορκιστεί ότι θα του παρέδιδε την θεά lντούν και τα μήλα της, μήλα που όποιος τα έτρωγε θα είχε αιώνια νεότητα. Ο Λόκι παρέσυρε την lντούν στο δάσος και ο γίγαντας την συνέλαβε. Οι θεοί μετά από αυτό, αρχίζοντας να χάνουν την αιώνια νιότη τους, αφού δεν έτρωγαν πια από τα μήλα, απείλησαν τον Λόκι και αυτός αναγκάστηκε να φέρει πίσω την lντούν. Μεταμορφώθηκε σε γεράκι, πήγε στην χώρα των γιγάντων και αφού μεταμόρφωσε την lντούν σε καρύδι την άρπαξε. Ο Θιάζι όταν το αντιλήφθηκε μεταμορφώθηκε σε αετό και άρχισε να κυνηγά το γεράκι. Ίσως να τον έφθανε αν οι θεοί, αντιλαμβανόμενοι εγκαίρως τα γινόμενα δεν άναβαν μεγάλη φωτιά, όπου ο αετός αφού κάηκαν τα φτερά του, έπεσε και πέθανε».
Στην Γερμανική Μυθολογία επίσης ο αετός εμφανίζεται πάνω στα κλαδιά του δένδρου «Υγκντραζίλ» , που είναι το Κοσμικό δένδρο. Οι ρίζες του βυθίζονται ως την καρδιά της γης, στις ρίζες του συνεδριάζουν οι θεοί και αποδίδουν δικαιοσύνη. Η κατσίκα Χαιντρούν , ένας αητός, ένα ελάφι και ένας σκίουρος φωλιάζουν στα κλαδιά του. στις ρίζες του κουλουριάζεται η οχιά Νιντχόγκ, που προσπαθεί να το ρίξει. Ο αητός παλεύει καθημερινά με την οχιά (κοσμολογικό σύμβολο της πάλης ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, της αντίθεσης των δύο αρχών, της Ηλιακής και της υποχθόνιας. M.Eliade Πραγμ. στην Ιστορία των Θρησκειών σελ. 263).

Στους lνδιάνους της Β. Αμερικής
Ο αετός απολάμβανε εξαιρετικό σεβασμό από τον ερυθρόδερμο του Βορρά. «Τα φτερά του αποτελούσαν την πολεμική σημαία των Κρίκ και η μορφή του σκαλισμένη στο ξύλο, ή το ταριχευμένο δέρμα του βρισκόταν πάνω από τα οικήματα των συμβουλίων τους. Ανάμεσα στους Τσερόκι, δεν τολμούσε να φορέσει το φτερό του κανένας άλλος, παρά μόνο ένας δοκιμασμένος πολεμιστής. Οι Ντακότα επέτρεπαν μία τέτοια τιμή, μόνο σε εκείνον που είχε πρώτα αγγίξει το πτώμα του κοινού εχθρού.(Μπρίντον, Μύθοι του Νέου Κόσμου»>.

Οι Νάτσεζ και οι άλλες φυλές τον εκτιμούσαν σαν θεότητα. Οι Ζούνι του Νέου Μεξικού, χρησιμοποιούσαν τέσσερα από τα φτερά του για να αναπαραστήσουν τους τέσσερις ανέμους, όταν επικαλούνταν τον θεό της βροχής.

Επίσης στην θρησκεία των Ζούνι, ο αετός ανήκει στην ομάδα των «αρπακτικών-θεών». Λέγεται ότι οι καρδιές των μεγάλων αρπακτικών επιδρούν μαγικά στις καρδιές των ζώων που καταβροχθίζουν, τα συντρίβουν με την αναπνοή τους τρυπώντας τις καρδιές τους και παραλύοντας τα. Το λιοντάρι του βουνού, απορροφά το αίμα των θηραμάτων του, αποκτώντας κατά αυτόν τον τρόπο τις οξείες αισθήσεις τους.

Στην Πόλη της ομίχλης ζει ο Πο-σάι-αν-Κία, ο πατέρας των μαγικών εταιρειών, -μία πολιτιστικού και ηρωικού χαρακτήρα θεότητα- του οποίου η κατοικία φυλάσσεται από έξι όντα γνωστά ως τα «Αρπακτικά θεοί» και οι απεικονίσεις τους χρησιμοποιούνται ως Φετίχ. Στα Βόρεια της πόλης της ομίχλης κατοικεί το Λιοντάρι του Βουνού, στα Δυτικά η Αρκούδα, στα Νότια ο Ασβός, στα Ανατολικά ο Λύκος, επάνω ο Αετός και κάτω ο Τυφλοπόντικας. Τούτοι είναι τα αρπακτικά θεοί, και δεν είναι μόνο επιφορτισμένα με την φύλαξη των έξι περιοχών, αλλά έχουν και την κυριότητα των μαγικών δυνάμεων, που εκπορεύονται από αυτές. Είναι τα διάμεσα ανάμεσα στον Πο-σάι-αν Μία και στον άνθρωπο. Σαν «Δημιουργοί του Μονοπατιού της Ζωής», έχουν υψηλή θέση ανάμεσα στους θεούς.

Στους Ιροκουά μιλάνε για το Πνεύμα του Κεραυνού. Σχεδόν όλοι οι lνδιάνοι της Β. Αμερικής πιστεύουν σε ένα δυνατό Πνεύμα «το πουλί του Κεραυνού», που τα μάτια του εκπέμπουν φλόγες και ο θόρυβος από τις φτερούγες του είναι η βροντή του κεραυνού. Αυτό το πνεύμα το συνοδεύουν άλλα πνεύματα που έχουν μορφή πουλιών και μοιάζουν με γεράκια και αετούς. Το πουλί του Κεραυνού είναι ο φύλακας του Ουρανού, έχει σύζυγο το Ουράνιο τόξο και πολυάριθμους βοηθούς. Ο «Οσαδαγέα» , «ο Μέγας Αετός της Δρόσου», βρίσκεται στην υπηρεσία του Πουλιού του Κεραυνού. Ο Οσαδαγέα, κατοικεί στον ουρανό της Δύσεως και φέρνει στο κοίλωμα της ράχης του μία λίμνη δρόσου. Όταν τα κακοποιά πνεύματα καταστρέφουν την βλάστηση στη γη, ο Οσαδαγέα πετάει και με τις απλωμένες φτερούγες του, ρίχνει ευεργετική υγρασία σταγόνα, σταγόνα. Όταν ο αετός ταυτίζεται με τον κεραυνό και την βροντή, είναι το κύριο έμβλημα των νομαδικών, κυνηγετικών, πολεμιστών, κατακτητών πολιτισμών.

Μία από τις κύριες ουράνιες δυνάμεις είναι ο Αυγερινός. Οι Ινδιάνοι τον αναπαριστούν σαν άνδρα, βαμμένο με ερυθρό χρώμα, ντυμένο με χιτώνα. Στο κεφάλι του είναι τοποθετημένο κόκκινο φτερό αετού. που είναι η εικόνα της πνοής, της Ζωής.

Ο αετός καθισμένος στα κλαδιά του κοσμικού δένδρου στέκει άγρυπνος φρουρός σαν ίαμα για όλα τα κακά. Με αυτήν την ιδιότητά του τον τιμούν οι Paviotso, που τον χρησιμοποιούν σαν μαγική θεραπεία. Ένα ραβδί με ένα φτερό αετού, δοσμένο από Σαμάνο τοποθετείται πάνω στο κεφάλι του αρρώστου. Θεωρείται ότι διώχνει το κακό. Επίσης πιστεύουν ότι η δύναμη προέρχεται από το «πνεύμα της νύχτας». Το πνεύμα αυτό «βρίσκεται παντού, δεν έχει όνομα, δεν υπάρχει όνομα γι' αυτό». Ο αετός και η κουκουβάγια είναι μόνο αγγελιοφόροι, που μεταδίδουν τις οδηγίες εκ μέρους του πνεύματος της νύχτας. Όταν το πνεύμα της νύχτας δίνει την δύναμη να γίνεις Σαμάνος, λέει στο σαμάνο να ζητήσει την βοήθεια των water-babies (μωρών του νερού), του αετού, της κουκουβάγιας και άλλων που είναι οι διάφορες όψεις του πνεύματος.

Συμβολισμός στη Μέση Αμερική
Σύμβολο Ουράνιο και Ηλιακό είναι ο αετός (στο Μεξικό) και ο κόνδορας (το αντίστοιχό του στις χώρες της Νότιας Αμερικής), είναι τα πουλιά που μπορούν να υψωθούν πάνω από τα σύννεφα και να καρφώσουν τον ήλιο. Ο Αετός, βασιλιάς των πουλιών, εκπληρώνει πολυάριθμες λειτουργίες: πουλί που διδάσκει. που μυεί, με ιδιότητες που έγιναν σύμβολα σε παγκόσμια κλίμακα.

Είναι κατεξοχήν πουλί της μύησης. Μέσω αυτού πραγματοποιείται η αναγέννηση, το πέρασμα σε έναν ανώτερο κόσμο. Ταυτίζεται με τον ήλιο, είναι ουράνια θεότητα.

Σε ένα ειδικό σημείο του οροπεδίου Αναγουάκ οι Αζτέκοι ίδρυσαν την πρωτεύουσα πόλη τους Τενοτστιτλάν, εκεί ακριβώς όπου συναντήθηκαν τα ιερά σύμβολα που είχαν προφητευτεί από τους οιωνοσκόπους και μάντεις: Είδαν έναν αετό, σύμβολο του ήλιου και του Ουιτσιλοπότσλι (θεμελιώδης θεός της φυλής τους), που καταβρόχθιζε έναν φίδι, αφού πάλεψε μαζί του και στεκόταν ο αετός πάνω σε ένα φυτό νοπάλ, ένα είδος κάκτου. Το θεώρησαν οιωνό και εκεί έκτισαν την πρωτεύουσα τους.

Στην Αμερική ο αετός προσομοιάζει με τον Ιαγουάρο, σαν Ουράνια ίσως δύναμη, που προσεγγίζει μία γήινη δύναμη. ΣτουςΑζτέκους, υπήρχαν δύο μεγάλες πολεμικές αδελφότητες. Οι Ιππότες-Αετοί και οι Ιππότες-Ιαγουάροι. Η καρδιά των θυσιασμένων πολεμιστών προσφέρεται τροφή στον Ηλιακό Αετό. Τους αποκαλούσαν ανθρώπους του Αετού. Οι πολεμιστές που πέφτουν στην μάχη και αυτοί που θυσιάζονται στον Αετό, έχουν την ίδια συμβολική αξία: τρέφουν τον ήλιο και τον συντροφεύουν στην πορεία του.

Συναντάμε επίσης τον συμβολισμό του Αετού και του Ιαγουάρου, που αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα τις ουράνιες και τις γήινες δυνάμεις, στην περιγραφή του θρόνου, στον οποίο καθόταν ο Αζτέκος Αυτοκράτορας, όταν βρισκόταν σε πομπή: Είχε πάνω στο κάθισμα φτέρωμα αετού και στην πλάτη δέρμα ιαγουάρου.

Και οι Ίνκας και οι Αζτέκοι κατορθώνουν την πιο μεγάλη ιεράρχηση και αντικαθιστούν την λατρεία του Πνεύματος της Νύχτας (τον ιαγουάρο), με την λατρεία της Ηλιακής ισχύος (τον Αετό και τον Κόνδορα). Στους Mochicas, την θέση του ιαγουάρου παίρνει η αλεπού και το κατεξοχήν πουλί τους είναι ο αετός της θάλασσας, ή το πουλί σύννεφο. Χύνει δάκρια και σημάδια νερού που σκεπάζουν το σώμα του. Τα όπλα του εμφανίζονται σε σκηνές βροχής και ίσως συμβολίζουν τον κεραυνό.

Συμβολισμός στην Αίγυπτο
Οι Αιγύπτιοι αφιέρωναν τον αετό κάτω από το όνομα Αχ, στον Ώρο, που ήταν Ηλιακός θεός ταυτιζόμενος με τον Απόλλωνα και εικονιζόμενος με γεράκι ή άνθρωπο με κεφάλι γερακιού.

Συμβολισμός στην Κίνα
Είναι το σύμβολο του Κινέζου θεού του Κεραυνού Ζίν-Σίν, ο οποίος εικονίζεται με φτερά, ράμφος και νύχια αετού, ιππεύοντας τα σύννεφα στον κύκλο των ουράνιων κεραυνοτυμπάνων του.

Συμβολισμός στην Ινδία
Στην Ινδία είναι το ηλιακό πουλί ο θεϊκός γιγαντιαίος αετός Γκαρούντα, λαμπερό σαν την φωτιά, που στο Ραμαγιάνα το συναντάμε σαν το άτι του θεού Βισνού και ενσαρκώνει μία υπερβατική κατάσταση πνευματικότητας. Θεωρείται εχθρός των όφεων, των χθόνιων επιδράσεων. Είναι η ουράνια δύναμη που διαμελίζει την ισχύ των δαιμόνων.
Εσωτερικά είναι κατά την Ε.Π.Μπ. το σύμβολο του μεγάλου κύκλου.

Συμβολισμός στους Πέρσες.
Ο αετός και το γεράκι είναι σύμβολα του ηλιακού Μίθρα. Είναι επίσης σύμβολα του θεού Ορμούζ που συμβολίζει το καλό στοιχείο. Είναι αρχηγός των άγρυπνων πνευμάτων, τα οποία αναπαριστάνονται με πουλιά και ο Ορμούζ παριστάνεται με μορφή αητού ή γερακιού. Για να πολεμήσει αυτό το ιερό πουλί ο Αριμάν, το κακό στοιχείο, έπαιρνε την μορφή ενός φτερωτού δράκοντα.

Στους Αχαιμενίδες βρίσκουμε τον αετό σαν έμβλημα της βασιλικής ισχύος, επειδή υπήρχε παράδοση ότι τον γενάρχη τουςΑχαιμένη τον είχε θρέψει ένας αετός. στην εποχή των μεγάλων εκστρατειών του Κύρου του πρεσβύτερου (γύρω στα 550 π.Χ.), ο αετός υπήρχε σαν στρατιωτικό σύμβολο «αιετ6ς χρυσούς επί δόρατος μακρού ανατεταμένος» (Ξεν. Κύρου Παιδεία 7,1,4). Επίσης πάνω στο άρμα του Δαρείου του Κοδομανού καθόταν ένας χρυσός αετός. Στους περσικούς ηρωικούς μύθους του μεσαίωνα ο μυθικός αετός Simurg συσχετίζεται με την γέννηση του μεγαλύτερου από τους ήρωες, του Roustem. Ανατρέφει στην φωλιά του τον πατέρα του ήρωα ZaI, όπου εγκαταλείφθηκε από τον πατέρα του Sam για να χαθεί. οταν αργότερα η σύζυγος του Zal και μητέρα του Roustem δυσκολευόταν στην γέννα ο αετός της έδωσε το βοτάνι της καλής γέννας και την συμβούλευσε με ποιο τρόπο θα ‘πρεπε να γεννηθεί ο ήρωας.

Ελληνιστικοί χρόνοι
Στην Ευρώπη ο αετός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σαν σύμβολο ισχύος από τον Μέγα Αλέξανδρο. Στις διηγήσεις και μύθου ς για τον Αλέξανδρο συχνά ο αετός αναμειγνύεται σαν σύμβολο και οιωνός της μελλοντικής κοσμοκρατορίας του. Κατά τον lουστίνο, στο σπίτι που γεννήθηκε πήγε και κάθισε ένα ζευγάρι αετών, αετός τον σώζει επίσης από την πολιορκία της Τύρου Αετός επίσης άρπαξε τα σπλάχνα του θύματος από τον βωμό, όπου θυσίαζε και μεταφέροντάς τα σε άλλο βωμό του υπέδειξε τον τόπο όπου έπρεπε να ιδρυθεί η Αλεξάνδρεια. Εκείνος που τον μονιμοποίησε σαν έμβλημα κρατικής δύναμης ήταν ο δημιουργός του μεγάλου Ελληνιστικού βασιλείου της Αιγύπτου Πτολεμαίος Α' ο Σωτήρ, ο οποίος αποτύπωσε στα νομίσματά του τον αετό καθισμένο πάνω σε κεραυνό. Τον αετό με κεραυνό βρίσκουμε και πάνω στα νομίσματα του βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα.

Σαν σύμβολο στους Ρωμαίους.
Στη Ρώμη η χρήση του αετού σαν σύμβολο υπήρξε πολύ μεγάλη. Στην ίδρυση της Ρώμης ο Ρωμύλος και ο Ρέμος σηκώνονται από τα μεσάνυχτα για να περιμένουν την αυγή τα μηνύματα των θεών. Ο πρώτος ανεβαίνει στο Παλατίνο και ο Ρέμος στο Αβεντίνο, δύο διαφορετικές τοποθεσίες. Όταν η σελήνη σβήνει με το πρώτο φως της αυγής προβάλλει το πιο τέλειο προμήνυμα : ο αετός του Δία εμφανίζεται από τα αριστερά. Είναι το σημάδι της «Ολυμπιακής» βασιλικότητας χαρακτηριστικό της ηλιακής ράτσας που εκφράζεται καθαρά στους ήρωες ιδρυτές. Ενώ ο δίσκος του ήλιου αναδύεται προβάλουν με την σειρά δώδεκα γύπες. Ο Ρωμύλος τους βλέπει πρώτος και στέφεται βασιλιάς αρχιερέας και αρχηγός της νέας ράτσας.

Σύμφωνα επίσης με τους Ρωμαϊκούς μύθους, ένας αετός ανήγγειλε στον Ταρκύνιο ότι θα ανέβαινε στο βασιλικό θρόνο. Οι Ετρούσκοι έστειλαν στους Ρωμαίους σαν δήλωση φιλίας, τα σύμβολα της βασιλείας, μεταξύ των οποίων ήταν και σκήπτρο που είχε πάνω αετό. Από τότε ο αετός έγινε το σπουδαιότερο σύμβολο της Ρώμης.

Είναι περίφημοι οι αετοί που στόλιζαν τις σημαίες των Ρωμαίων. Ο Πλίνιος λέει ότι η Ρωμαϊκή λεγεώνα οδηγούνταν στην μάχη με πέντε σημαίες, που καθεμία είχε ως έμβλημα ένα ζώο, αετό, λύκο, μινώταυρο, άλογο και κάπρο. Ο Μάριος γύρω στο 100πΧ. κράτησε σαν μοναδικό σύμβολο τον αετό, ο οποίος έγινε έτσι το σύμβολο της Ρωμαϊκής λεγεώνας.

Ο αετός (aquiIa στα λατ.) παριστάνοταν πάνω στις Ρωμαϊκές σημαίες με τα φτερά ανοιχτά, κρατώντας στα νύχια του τον κεραυνό. Ήταν το γενικό έμβλημα, η κύρια σημαία των Ρωμαίων. Οι σπείρες (manipuI) της λεγεώνας είχαν και άλλα ζώα, αλλά όλης της λεγεώνας σημαία ήταν ο αετός. Ο αετοφόρος (aquiIifer) , αυτός δηλ. που μετέφερε την σημαία ήταν και επικεφαλής όλης της λεγεώνας. Ο αετός διατηρήθηκε σαν στρατιωτικό σύμβολο και κατά την αυτοκρατορική περίοδο, και μέσα από αυτήν πέρασε στο Βυζάντιο, καθώς και στην Μεσαιωνική και νεότερη Ευρώπη.

Συχνές παραστάσεις αετών βρίσκουμε στη Ρώμη, βρίσκουμε σε καλλιτεχνικές συνθέσεις που απεικονίζουν αποθεώσεις αυτοκρατόρων. Είναι γνωστό πως οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες θεοποιούνταν μετά τον θάνατό τους, σύμφωνα με τα πρότυπα των μοναρχιών της ανατολής. Πίστευαν ότι κατά την καύση της σωρού τους η ψυχή τους σε σχήμα αετού πετούσε από την γη στον ουρανό ή τους μετέφεραν στον ουρανό κοντά στους άλλους θεούς δαίμονες με φτερά αετού ή ο ίδιος ο αετός. Η γνωστότερη από αυτές τις παραστάσεις βρίσκεται στα ανάγλυφα της στήλης του Αντωνίνου που παράγγειλε ο Μάρκος Αυρήλιος μετά τον θάνατο του προκατόχου του.(161μΧ). Παριστάνεται η αποθέωση του Αντωνίνου και της γυναίκας του Φαυστίνας την ώρα που ανεβαίνουν στον ουρανό πάνω στα φτερά ενός φτερωτού δαίμονα, ενώ δεξιά και αριστερά τους συνοδεύουν στον δρόμο προς την αθανασία δύο αετοί.

Κατά την εποχή του Καίσαρα οι αετοί φτιάχνονταν από καθαρό χρυσάφι
Ο lουλιανός αργότερα θα δει αυτόν τον αετό της Ρώμης να πετά προς την ανατολή και να κρύβεται στα ψηλότερα όρη του κόσμου για δύο χιλιετηρίδες. Ύστερα επιστρέφει στην δύση, κρατώντας ένα σύμβολο στα πόδια του. Το μαντείο του είπε πως η σοφία και η γνώση θα χανόταν για χρόνια από την δύση, και θα επέστρεφε από το Θιβέτ, που θα ‘ταν κρυμμένη για πολλούς αιώνες, ξανά μέσα στα πόδια του Αετού.

Στnν Aλχημεία
Για τους αλχημιστές, ο αετός που πετάει είναι το απελευθερωμένο πνευματικό μέρος της prima materia (πρώτης ύλης). Ο διπλός αετός απεικονίζει τον αρρενοθήλυ υδράργυρο. Οι αλχημιστές αποκάλεσαν τον υδράργυρο αετό, λόγω της πτητικότητάς του από την μία και απ' την άλλη όπως ο αετός τρώει τα άλλα πτηνά ο υδράργυρος κατατρώει, διαλύει και ανάγει τον χρυσό στην πρώτη ύλη αυτού. Ο στεφανωμένος αετός και το λιοντάρι είναι άνεμος και γη, υδράργυρος και θείο, πτητική και σταθερή αρχή.

Στο Χριστιανισμό
Συμβολίζει το πνεύμα, την πνευματική προσπάθεια. Είναι ο φτερωτός Λόγος. Το να κοιτάει ο αετός τον ήλιο χωρίς να τuφλώνεται, παρομοιάζεται με τον Χριστό που ατενίζει την δόξα του Θεού. Πίστευαν ότι ο αετός ανανεώνει το φτέρωμά του πετώντας προς τον ήλιο και μετά βουτώντας στην θάλασσα, γι‘ αυτό και συμβόλιζε την ανάσταση και την νέα ζωή στο βάπτισμα.

Επίσης αντιπροσωπεύει την έμπνευση των Ευαγγελίων, γι αυτό χρησιμοποιείται στο αναλόγιο. Το πιάσιμο του φιδιού στα νύχια του είναι η νίκη επάνω στην αμαρτία. Η δύναμη του αετού, ο χαρακτήρας του σαν φύλακας της φωτιάς, κρατώντας στα νύχια του τις φιδίσιες αστραπές εξηγεί την αφιέρωση αυτού στον μυητικότερο των Ευαγγελιστών τον Ιωάννη.

Στην χριστιανική τέχνη συμβολίζει την ανάσταση του Χριστού. Η αναπαράσταση του αετού υπάρχει σε πάρα πολλά πρωτοχριστιανικά μνημεία, μαζί με το μονόγραμμα του Χριστού.

Στην εκκλησία αετός λέγεται ένα στρογγυλό κομμάτι από ύφασμα όπου απεικονίζει ένα αετό με ανοιχτά φτερά πάνω από μία πόλη. Κατά την χειροτονία του νέου επισκόπου ο χειροτονούμενος λέει το «πιστεύω», πατώντας πάνω σε αυτό το ύφασμα.

Ο Δικέφαλος αετός
Ο δικέφαλος αετός συμβόλιζε στους αρχαίους λαούς της Μικράς Ασίας την ανώτατη εξουσία. Παριστάνονταν συχνά στην κορφή «της στήλης του κόσμου». Στην νότια Βαβυλωνία ο αετός είναι λεοντοκέφαλος. Πτηνοκέφαλο, δικέφαλο ή λεοντοκέφαλο συναντάμε σαν έμβλημα στην Μεσοποταμία.

Οι δικέφαλοι αετοί είναι γνώρισμα των δίδυμων θεών και αντιπροσωπεύουν την Παντογνωσία ή την διπλή ισχύ.

Κατά τον Frazer, ο δικέφαλος αετός έχει την προέλευσή του στους Χιττίτες, και πέρασε στους Σελτζούκους Τούρκους, όπου τον ανακάλυψαν οι σταυροφόροι. Από αυτούς έγινε γνωστός στην Κεντρική Ευρώπη και μεταφέρθηκε στους θυρεούς των οίκων της Αυστρίας και της Ρωσίας.
Ο δικέφαλος αετός δεν ήταν άγνωστος και στους Μεξικανούς.

Στο έμβλημα του τάγματος του Κριναετού, ο δικέφαλος αετός συμβολίζει την Σοφία. Η δεξιά κεφαλή με το ράμφος κλειστό ατενίζει το φως και η αριστερή με το ράμφος ανοιχτό είναι έτοιμη να επιτεθεί σε κάθε δυσαρμονική επήρεια. Είναι το σύμβολο του μύστη που γνωρίζει να προφυλάσσεται αλλά και να αντλεί τις ουράνιες δυνάμεις. (περ. Ιλισός 1968, σελ. 17.)
Ο δικέφαλος αετός θεωρείται κατεξοχήν Βυζαντινό σύμβολο και αντικατέστησε τον μονοκέφαλο.

Στη Μεσαιωνική και Νεότερη Ευρώπη
Στην Δυτική Ευρώπη ο αετός εμφανίζεται στα χρόνια της βασιλείας του Καρόλου του Παχύ (90ςαι)στα γαλλικά σκούδα. Τον 110 αι. οι Γερμανοί αυτοκράτορες, φιλοδοξώντας να εμφανίζονται σαν κληρονόμοι της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, θέτουν τον αετό στα οικόσημά τους. Επίσης υιοθετείται σαν οικόσημο στην Πρωσία, Πολωνία, Ρωσία. Στην Γαλλία ο Ναπολέων προτίμησε σαν σύμβολό του τον αετό και τον ξαναβρίσκουμε στην Γαλλία από το 1804-1815 σε μνημεία, στρατιωτικές σημαίες στολές και λάβαρα, επίχρυσο για τον στρατό, επάργυρο για την εθνοφρουρά. Ο όρος αετός αντικαθιστά από τότε στον Γαλλικό στρατό τις λέξεις σημαία και λάβαρο.
Στην Γερμανία του Χίτλερ, ο αετός τοποθετείται στις στρατιωτικές σημαίες πάνω από τον αγκυλωτό σταυρό.

Στην Οιωνοσκοπία
Ο αετός στην οιωνοσκοπία θεωρούνταν ο πρώτος και πιο αληθινός οιωνός. Ήταν καλό σημάδι όταν ερχόταν από δεξιά προς τα αριστερά, πιέζοντας και χτυπώντας τις φτερούγες του.
Στη μάχη των Γαυγάμηλων, ο μάντης Αρίστανδρος, που βρισκόταν κοντά στον Μέγα Αλέξανδρο, έδειχνε ένα αετό που πετούσε πάνω από το κεφάλι του βασιλιά και τον οδηγούσε κατά των εχθρών. Το θέαμα αυτό έδωσε πολύ θάρρος στους στρατιώτες.

Ο Τιμολέων βρισκόμενος στην Σικελία και βλέποντας διστακτικούς τους στρατιώτες του, δεν ήξερε με ποίο τρόπο να τους ενθαρρύνει Ξαφνικά όμως οι μάντεις είδαν 2 αετούς που πετούσαν προς το μέρος τους, ο ένας κρατούσε στα νύχια του φίδι και ο άλλος κραύγαζε πολύ δυνατά. Ο Τιμολέων έδειξε τους αετούς στους στρατιώτες και θεωρώντας το ευνοϊκό σημάδι ανέκτησαν το θάρρος τους.
Ο μάντης Τουλούμνιος ήταν οιωνοσκόπος, σύμμαχος των Λατίνων. Ο Βιργίλιος στην Αινειάδα τον λέει «καλόμοιρο» , δηλ. πλούσιο για την μαντική του τέχνη. Μας αναφέρει ο Βιργίλιος για την μάχη Ρούτουλων και Τρώων τα εξής: «Πετώντας στον κοκκινωπό αιθέρα χρυσαετός, του Δία το πουλί, κυνηγούσε άλλα πουλιά όταν ξάφνου χιμώντας στα κύματα βλέπει πελώριο κύκνο και αρπακτικά με τα πόδια του αρπάζει Όλα τα πουλιά αλλάζανε δρόμο φεύγοντας με στριγκές, αλλόκοτο θάμα, και τον αιθέρα με τα φτερά τους σκιάζουν και τον εχθρό κάνοντας σύννεφο πιέζουν, ώσπου από την βία νικημένος και από το βάρος του κύκνου αποκάνει ο αετός και την λεία του από τα νύχια έριξε στο ποτάμι και βαθιά μέσα στα σύννεφα φεύγει. Τον οιωνό λοιπόν οι Ρούτουλοι με αλαλαγμό χαιρετάνε».

Στη Λαογραφία
Σύμφωνα με τον Ν. Πολίτη ο αετός ήταν κάποτε άνθρωπος και βοσκούσε πρόβατο. Επειδή έχανε πολλά παρακάλεσε τον θεό να τον κάνει πουλί για να τους τρώει την καρδιά. Τον άκουσε ο θεός και από τότε αυτό κάνει, ορμάει πάνω τους. Για τον αετό λέγεται πως γεννάει μονάχα τρία αυγά και όταν βγουν από το τσόφλι τους τα αετόπουλα τα βάζει να κοιτάζουν τον ήλιο. Όσα δεν αντέχουν το φως τα γκρεμίζει από την φωλιά του, επειδή τα θεωρεί νόθα.

Στον Μεσαίωνα πίστευαν ότι όταν γερνούσε ο αετός ανέβαινε πολύ ψηλά και από εκεί έπεφτε με φόρα πάνω σε βράχο για να σπάσει το ράμφος του, το οποίο λόγω της ηλικίας κυρτώνει τόσο ώστε τον εμποδίζει να φάει Ύστερα πήγαινε και λουζόταν στην Αχερουσία λίμνη και μετά στεκόταν αντίκρυ στον ήλιο ώσπου έπεφταν τα λέπια από τα μάτια του και ξανάνιωνε «ανακαινίσθήσεται ως αετού η νεότης σου» (Δαβίδ). Παρομοιάζεται έτσι με τον Φοίνικα που ξαναγεννιέται μέσα από τις στάχτες του.

Ο λαός θαυμάζει τον αϊτό και τον καμαρώνει. Τον τραγουδά, όπως τραγουδά όλους τους μεγάλους στην λεβεντιά και στην αξιοσύνη. Πότε τον βάζει να παλεύει με τους αντρειωμένους, όπως το τραγούδι με τον Διγενή, όπου ο χάρος με ανθρώπινη μορφή δεν μπορεί να νικήσει τον Διγενή και μετατρέπεται σε αετό:
«Χρυσός αιτός εγίνηκε πάνω στην κεφαλή του
κι έσκαψε με το νύχι του να βγάλει την ψυχή του».
Πότε τον καμαρώνει καθώς τον βλέπει να σκίζει σαν αστραπή τους αιθέρες, να κυνηγά τα πουλιά και τα αγρίμια του βουνού:
«Απέ που κάθεσαι ψηλά στ' όρος το χιονισμένο
τρώεις το δρόσος του χιονιού, πίνεις νερό κατάκρυο
λαγό κι αν πιάσεις γεύεσαι, πέρδικα και δειπνας την ...».
Τέλος ο Όλυμπος το ψηλότερο βουνό καυχιέται για τον χρυσό αετό που έχει στην κορφή του.
«Έχω και τον χρυσό αετό, τον χρυσοπλουμισμένο
πάνω στην πέτρα κάθεται και με τον ήλιο λέγει
Ηλιε μ', δεν κρούς τ'αποταχύ, μον' κρούς το μεσημέρι
να ζεσταθούν τα νύχια μου τα νυχοπόδαρά μου;».
Από τους πανάρχαιους χρόνους θεωρήθηκε το πουλί των θεών και των βασιλιάδων. στην αρχαιότητα η εικόνα του συνδυαζόταν με θεούς και ήρωες, στο μεσαίωνα ήταν το σύμβολο των ιπποτών, και σαν πολεμικό έμβλημα οδήγησε στην μάχη μεγάλα έθνη. Στην μυθολογία είναι ο ήλιος.

Στην Ινδική μυθολογία ο ίππος του θεού Βισνού, ο ίππος του Ήλιου, νικητής όλων με την δύναμή του. Είναι το έμβλημα του θεού του κεραυνού, του θεού των καταιγίδων. Είναι ο αντιπρόσωπος του μεγάλου θεού, σύμβολο δύναμης, φωτός και ευτυχίας. Σύμβολο των αθάνατων θεών, γίνεται και το σύμβολο της αθανασίας, της αθάνατης ανθρώπινης ψυχής που μετά τον θάνατο ορμά για να πετάξει' Σαν τον Αετό.
-----------------
Βιβλιογραφία
1. Εγκυκλοπαίδεια Δομή
2. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τόμος 3.
3. Εγκυκλοπαίδεια Εσωτερισμού . Π. Γράβιγγερ.. Τόμος 70ς ,και 10ς.
4. Εγκυκλοπαίδεια Υδρόγειος, τόμος 10ς.
5. Η οιωνοσκοπία στην Αρχαία Ελλάδα, r. Σιέττος, εκδ. AIdebaran.
6. Βίβλος του Αποκρυφισμού, Ε.Π.Μπ., εκδ.
7. Το δώρο του Αετού, CarIos Castaneda,εκδ. Τηλορήτης.
8. Λεξικό συμβόλων, Τζ. Κούπερ, εκδ. Πύρινος κόσμος.
9. Παγκόσμια Μυθολογία, Felix Guirand, εκδ. οίκος Βίβλος.
10. Ζωολογική Μυθολογία, Χάρης Σακελλαρίου, εκδ. Νικόδημος
11. Ινδιάνοι, φυλές, έθιμα και Ιστορία, Lewis Spence, εκδ. Ιαμβλιχος
12. Μύθοι και Παραδόσεις της Αρχαίας Αμερικής, F. Schwarz, εκδ. Νέα Ακρόπολη
13. Mircea Eliade, Πραγματεία πάνω στην Ιστορία των Θρησκειών, εκδ. Χατζηνικολή.
14. Μαγικές πόλεις, Jean MicheI Angebert, εκδ. Αστέρι.
15. Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη
16. Η γέννηση της αρχαιοελληνικής Θρησκείας, Jane Ellen Ηarrίsοn, εκδ. Ιάμβλιχος.

Θυμηθείτε: Οι πράξεις μιλάνε δυνατότερα από τα λόγια

Πιστεύω ότι πάντα είναι σημαντικό να θυμάστε τη σοφία αυτής της παραίνεσης, αλλά πουθενά τόσο πολύ όσο στο σπίτι. Όμως, αν και την έχουμε ακούσει όλοι μας τόσες φορές, ζούμε σύμφωνα με αυτή;

      

Ο Ραλφ Γουάλντο Έμερσον είπε: «Αυτό που κάνεις φωνάζει τόσο δυνατά, που δεν μπορώ να ακούσω τι λες». Η συγκεκριμένη ρήση μου υπενθυμίζει συνεχώς πως ό,τι λέω μπορεί να είναι σημαντικό, αλλά όχι τόσο σημαντικό όσο αυτό που κάνω.

Ένα από τα πιο σημαντικά θέματα που εφαρμόζεται η συγκεκριμένη ρήση αφορά στο πώς περνάμε το χρόνο μας. Είναι εύκολο να λες στα παιδιά ή στη σύζυγό σου, για παράδειγμα, «Είσαι το πιο σημαντικό κομμάτι της ζωής μου». Για το παιδί όμως (και το πιθανότερο και για τη σύζυγο) οι πράξεις μιλάνε δυνατότερα από τα λόγια.

Καταλαβαίνω βέβαια πως η ζωή δεν είναι τέλεια και το ίδιο καταλαβαίνετε κι εσείς. Υπάρχουν υποχωρήσεις που όλοι πρέπει να κάνουμε και πολλές φορές είναι δύσκολο να διατηρήσουμε την ισορροπία.

Υπάρχουν πράγματα που όλοι μπορούμε να κάνουμε. Υπάρχουν αμέτρητοι τρόποι για να δείξουμε στην οικογένειά μας και στα αγαπημένα μας πρόσωπα ότι αποτελούν πραγματικά την πρώτη προτεραιότητά μας. Αντί να νιώθουμε θύματα επειδή δεν έχουμε καθόλου χρόνο για τον εαυτό μας, μπορούμε να δείξουμε ξεκάθαρα πως νιώθουμε πράγματι ευλογημένοι που μπορούμε να είμαστε μαζί με όσους αγαπάμε.

Αν κουβεντιάζετε με το σύντροφο ή το παιδί σας και χτυπήσει το τηλέφωνο, μπορείτε να μην τρέξετε να απαντήσετε. Μπορείτε να πείτε: «Δεν υπάρχει κάποιος άλλος που θα προτιμούσα να μιλήσω μαζί του αυτή τη στιγμή». Αν είστε ειλικρινείς, θα δείτε πόσο σημαντική είναι αυτή η μικρή φράση για κάποιον που αγαπάτε.

Επίσης, μπορείτε να γίνετε πιο υπομονετικοί και καλύτεροι ακροατές και να προσέχετε πράγματι αυτά που σας λένε τα αγαπημένα σας πρόσωπα, αντί να περιμένετε την ευκαιρία να τους διακόψετε ή να τρέξετε στο επόμενο σημαντικό πράγμα που έχετε να κάνετε. Κάθε θετική επιλογή που κάνετε ενδυναμώνει την αγάπη μέσα στην οικογένειά σας και μειώνει την πικρία, την απογοήτευση, ή τη στενοχώρια που μπορεί να προκύψει σε κάποια δεδομένη στιγμή.

Αν θέλετε σχέσεις αγάπης και αμοιβαίου σεβασμού μέσα στο σπίτι σας, οι αποφάσεις που παίρνετε δεν είναι απαραίτητο να είναι εντυπωσιακές, αλλά πρέπει να δείχνουν καθαρά πως η οικογένειά σας είναι πράγματι το πιο σημαντικό κομμάτι στη ζωή σας. Με λίγη προσπάθεια πιστεύω πως μπορείτε να κάνετε κάθε μέρα μια επιλογή αγάπης που θα φέρει σημαντική διαφορά στην ποιότητα ζωής της οικογένειάς σας.

Η ηρωική Μάχη της Κρήτης στις 20 Μάη 1941

Μάχη της Κρήτης: Με την ονομασία αυτή έμεινε στην ιστορία η αεραποβατική επιχείρηση, που επιχείρησε η ναζιστική Γερμανία κατά της Κρήτης στις 20 Μαϊου 1941 και η οποία έληξε δώδεκα μέρες μετά, την 1η Ιουνίου με την κατάληψη της Μεγαλονήσου. Ήταν μία από τις σημαντικότερες μάχες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, με πολλές πρωτιές σε επιχειρησιακό επίπεδο.
Η απόφαση για την επίθεση στην Κρήτη ελήφθη από το Χίτλερ στις 25 Απριλίου 1941, λίγες μέρες μετά την παράδοση της ηπειρωτικής Ελλάδας στις δυνάμεις του Άξονα, και έλαβε την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Ερμής» («Unternehmen Merkur»). Ήταν αμυντική και όχι επιθετική επιχείρηση, όπως αποδείχθηκε αργότερα. Οι Γερμανοί είχαν ως στόχο να εξασφαλίσουν τα νοτιοανατολικά τους νώτα, ενόψει της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα (Εκστρατεία στη Ρωσία) και να εξορμήσουν στη Βόρεια Αφρική, με εφαλτήριο την Κρήτη, όπως πίστευαν οι Σύμμαχοι.
Τις παραμονές της επίθεσης, οι Σύμμαχοι είχαν τακτικό πλεονέκτημα σε ξηρά και θάλασσα, ενώ οι Γερμανοί στον αέρα. Έτσι, το γερμανικό επιτελείο αποφάσισε να διεξαγάγει την επιχείρηση από αέρος με τη χρησιμοποίηση δυνάμεων αλεξιπτωτιστών σε ευρεία κλίμακα, για πρώτη φορά στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία. Επικεφαλής των γερμανικών δυνάμεων τέθηκε ο πτέραρχος Κουρτ Στούντεντ, 51 ετών, βετεράνος πιλότος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Είχε στη διάθεσή του 1190 αεροπλάνα (πολεμικά και μεταγωγικά) και 29.000 άνδρες (αλεξιπτωτιστές και πεζικάριους), ενώ οι Ιταλοί θα συνεισέφεραν 3.000 στρατιώτες.
Την Κρήτη υπερασπίζονταν όσοι έλληνες στρατιώτες είχαν παραμείνει στο νησί και δυνάμεις της Βρετανικής Κοινοπολιτείας (Βρετανοί, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιωτικοί), που είχαν διεκπεραιωθεί από την κατεχόμενη Ελλάδα. Το γενικό πρόσταγμα είχε ο νεοζηλανδός στρατηγός Μπέρναρντ Φράιμπεργκ, 52 ετών, βετεράνος και αυτός του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι υπερασπιστές της Μεγαλονήσου ανήρχοντο σε περίπου 40.000, αλλά είχαν ανεπαρκή και απαρχαιωμένο οπλισμό, ιδίως οι Έλληνες.
Στην περιοχή των Χανίων είχε εγκατασταθεί ο Βασιλιάς Γεώργιος Β' και η εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση υπό τον Εμμανουήλ Τσουδερό. Οι Σύμμαχοι γνώριζαν με μεγάλες λεπτομέρειες το γερμανικό σχέδιο επίθεσης, αφού είχαν κατορθώσει για πρώτη φορά να σπάσουν του γερμανικό κώδικα επικοινωνιών («Επιχείρηση Αίνιγμα»). Όμως, το πλεονέκτημα αυτό δεν το εκμεταλλεύτηκαν, εξαιτίας των διαφωνιών του Φράιμπεργκ με τους ανωτέρους του στο Λονδίνο. Οι Αμερικανοί δεν είχαν εισέλθει ακόμη στον Πόλεμο.
Η γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε στις 8 το πρωί της 20ής Μαϊου 1941, με τη ρίψη αλεξιπτωτιστών σε δύο μέτωπα: στο αεροδρόμιο του Μάλεμε και στην ευρύτερη περιοχή των Χανίων. Τα πρώτα κύματα των αλεξιπτωτιστών ήταν εύκολη λεία για τους Νεοζηλανδούς και τους Έλληνες που υπεράσπιζαν το Μάλεμε. Στις μάχες έλαβε μέρος και μεγάλος αριθμός αμάχων με ό,τι όπλο είχε στη διάθεσή του, από μαχαίρια ως όπλα από την εποχή της Κρητικής Επανάστασης.
Η συμμετοχή χιλιάδων αμάχων στις επιχειρήσεις ήταν ένας παράγων που δεν είχαν υπολογίσει οι γερμανοί σχεδιαστές της επιχείρησης. Πίστευαν ότι οι Κρητικοί, γνωστοί για τα αντιμοναρχικά τους αισθήματα, θα υποδέχονταν τους Γερμανούς ως ελευθερωτές. Μία ακόμη λανθασμένη εκτίμηση της γερμανικής αντικατασκοπείας υπό τον ναύαρχο Βίλχελμ φον Κανάρις ήταν ο αριθμός των μαχητών στην Κρήτη, τους οποίους υπολόγιζαν σε μόνο 5.000 άνδρες.
Στις 4 το απόγευμα της 20ής Μαϊου ένα νέο κύμα αλεξιπτωτιστών έπεσε στο Ρέθυμνο και μία ώρα αργότερα στο Ηράκλειο. Τώρα, οι μάχες διεξάγονταν σε τέσσερα μέτωπα: Χανιά, Μάλεμε, Ρέθυμνο και Ηράκλειο. Η πρώτη μέρα της Μάχης της Κρήτης έληξε με μεγάλες απώλειες για τους Γερμανούς και αβέβαια έκβαση. Ο διοικητής των γερμανικών δυνάμεων, πτέραρχος Κουρτ Στούτεντ, απογοητευμένος από την εξέλιξη των επιχειρήσεων, σκέφθηκε ακόμη και την αυτοκτονία, αναλογιζόμενος την υπόσχεση που είχε δώσει στον Φύρερ για μια εύκολη νίκη. Το βράδυ της ίδιας μέρας, μετά από μεγάλες περιπέτειες, ο βασιλιάς Γεώργιος Β' και η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση μεταφέρθηκαν με βρετανικό πολεμικό στην Αίγυπτο.
Από τα ξημερώματα της 21ης Μαϊου οι μάχες συνεχίσθηκαν με ιδιαίτερη σφοδρότητα και στα τέσσερα μέτωπα. Οι Γερμανοί επικεντρώθηκαν στην κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε, όπως ήταν ο πρωταρχικός τους στόχος και τα κατάφεραν προς το τέλος της ημέρας. Επωφελήθηκαν από την ασυνεννοησία στις τάξεις των Συμμάχων, αλλά υπέστησαν και πάλι μεγάλες απώλειες. Ανάμεσα στους γερμανούς αλεξιπτωτιστές που κατέλαβαν το Μέλεμε ήταν μια μεγάλη προσωπικότητα του αθλητισμού και της πυγμαχίας, ο πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής βαρέων βαρών Μαξ Σμέλινγκ, 36 ετών, που έφερε το βαθμό του δεκανέα.
Η κατάληψη του αεροδρομίου ήταν στρατηγικής σημασίας για την εξέλιξη των επιχειρήσεων. Οι Γερμανοί άρχισαν να μεταφέρουν μεγάλες δυνάμεις από την Ελλάδα και με τον σύγχρονο οπλισμό που διέθεταν ήταν θέμα χρόνου η κυριαρχία τους στη Μεγαλόνησο. Στις 28 Μαϊου οι Γερμανοί είχαν απωθήσει τις συμμαχικές δυνάμεις προς τα νότια, καθιστώντας τον αγώνα τους μάταιο. Έτσι, το Λονδίνο αποφάσισε την απόσυρση των δυνάμεων της Κοινοπολιτείας από την Κρήτη και τη μεταφορά τους στην Αίγυπτο. Όσες μονάδες δεν τα κατάφεραν, παραδόθηκαν στους Γερμανούς. Πολλοί Έλληνες μαχητές και μαζί τους 500 Βρετανοί ανέβηκαν στα απρόσιτα βουνά της Κρήτης για να συνεχίσουν τον αγώνα. Την 1η Ιουνίου, με την παράδοση 5.000 μαχητών στα Σφακιά, έπεσε η αυλαία της Μάχης της Κρήτης.
Οι απώλειες για τους Συμμάχους ήταν: 3.500 νεκροί, 1.900 τραυματίες και 17.500 αιχμάλωτοι. Οι Γερμανοί, σύμφωνα με δικά τους στοιχεία, είχαν 3.986 νεκρούς και αγνοούμενους, 2.594 τραυματίες, ενώ έχασαν 370 αεροπλάνα. Σύμφωνα, όμως, με συμμαχικούς υπολογισμούς, οι γερμανικές απώλειες ξεπέρασαν τις 16.000.
Η Μάχη στην Κρήτη ονομάστηκε και «Νεκροταφείο των Γερμανών αλεξιπτωτιστών», εξαιτίας των μεγάλων απωλειών τους, γεγονός που ανάγκασε τον Χίτλερ να διατάξει τον τερματισμό κάθε αεραποβατικής επιχείρησης στο μέλλον. Από την πλευρά τους, οι Σύμμαχοι εντυπωσιάστηκαν από τις μεγάλες δυνατότητες των αλεξιπτωτιστών στη μάχη και δημιούργησαν τις δικές τους αεραποβατικές δυνάμεις.

Έτσι έχει μείνει μέχρι τις μέρες μας το γνωστό κρητικό ριζίτικο για τη Μάχη της Κρήτης που τα λέει όλα:Χίτλερ, να μην το καυχηθείς πως πάτησες την Κρήτη,
ξαρμάτωτη την ηύρηκες κι έλειπαν τα παιδιά τση,
στα ξένα πολεμούσανε πάνω στην Αλβανία,

μα πάλι πολεμήσανε.

Σωματικές συγκρίσεις και έλλειψη αυτοεκτίμησης

Ως ενήλικες διαμορφώνουμε μία σφαιρική άποψη για την αξία μας ως άτομα, πέραν των αυτο-περιγραφών και των αξιολογήσεων μας σε διάφορους τομείς της ζωής μας. Αυτή, λοιπόν, η άποψη είναι η αυτοεκτίμησή μας, σύμφωνα με τον Williams James (1890-1963). Η αυτοεκτίμησή μας σχηματίζεται αναφορικά με το τι σκέφτονται οι άλλοι για εμάς (Cooley, 1902) και για αυτό τον λόγο είναι ευάλωτη και πολλές φορές δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Μία εσφαλμένη άποψη που μπορεί να έχουν οι άλλοι για εμάς ή να νομίζουμε εμείς λανθασμένα ότι την έχουν οι άλλοι για εμάς, μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες στην αυτοεκτίμησή μας. Μία χαμηλή αυτοεκτίμηση συνεπάγεται μία συμπεριφορά είτε παρακίνησης να αλλάξουμε την κατάσταση που προκαλεί τα αρνητικά συναισθήματα είτε μία ακραία συμπεριφορά απόσυρσης.

Η εξωτερική εμφάνιση αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της αυτοεκτίμησης του ανθρώπου, κυρίως του δυτικού πολιτισμού. Η εικόνα του σώματος αποτελεί κύριο θέμα συζήτησης και απασχόλησης μεταξύ των γυναικών κυρίως, χωρίς όμως να αφήνει αδιάφορο και το ανδρικό φύλο πλέον. Όμως, αντί η έμφαση να δίνεται στην εικόνα ενός υγιούς σώματος αντίστοιχο του σωματότυπού του, το ενδιαφέρον αφορά την εικόνα ενός όμορφου σώματος σύμφωνα με τα παρόντα πρότυπα ομορφιάς.

Χαρακτηριστικό είναι ότι κατά τη δεκαετία του 1990 το πρότυπο σώματος ήταν το πολύ αδύνατο, σκελετωμένο, χλωμό κορμί, που έμοιαζε με ασθενικό. Το λεγόμενο «Heroin Chic», το οποίο οδήγησε πολλά μοντέλα και κατ’ επέκταση πολλά κορίτσια στην εφηβεία σε νευρική ανορεξία για να μπορέσουν να αποκτήσουν το “ιδανικό σώμα”. Το σημερινό πρότυπο ομορφιάς υποστηρίζει ένα συγκεκριμένο σωματότυπο όπου κυριαρχούν οι έντονοι και γυμνασμένοι γλουτοί, το πλούσιο μπούστο και η επίπεδη κοιλιά. Πρόκειται για πολύ συγκεκριμένο σωματότυπο, το οποίο δεν είναι εφικτό να τον έχουν όλες οι γυναίκες και στην προσπάθειά τους καταφεύγουν σε χειρουργικές επεμβάσεις.

Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε και να συνειδητοποιήσουμε πως το να μπαίνουμε σε μία διαδικασία να συγκρίνουμε το σώμα μας με το πρότυπο σώματος που προβάλλουν τα ΜΜΕ και είναι αποδεκτό από τον γενικό πληθυσμό, θέτουμε σε κίνδυνο τη σωματική και ψυχολογική μας ακεραιότητα. Καθώς, εάν ο σωματότυπος μας δεν συμβαδίζει με τον επιθυμητό, τότε το μόνο που βλέπουμε σε εμάς είναι ψεγάδια. Τα ψεγάδια αυτά μας κάνουν να νιώθουμε άσχημα με τον εαυτό μας, να ντρεπόμαστε και να νιώθουμε μειονεκτικά μπροστά στους άλλους, με αποτέλεσμα να πλήγεται όχι μόνο η αυτοπεποίθησή μας αλλά και η αυτοεκτίμησή μας. Και τότε εισερχόμαστε σε έναν φαύλο κύκλο όπου η “πληγωμένη” μας αυτοεκτίμηση μας εμποδίζει από το να κινητοποιηθούμε σωστά και ταυτόχρονα ανατροφοδοτείται συνεχώς από την κακή εικόνα που έχουμε για το σώμα μας.

Πράγματι, η απόκτηση περιττού βάρους αποτελεί πραγματικό πρόβλημα, το οποίο μπορεί να υποτροπιάζει εφόρου ζωής και συνοδεύεται από σημαντικό κοινωνικό στίγμα και κοινωνική απόρριψη. Εκτός από τα οργανικά, γενετικά και ορμονικά αίτια που έχουν αποδώσει στην παχυσαρκία, η τελευταία συνδέεται στενά με την αρνητική εικόνα του εαυτού και τη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Πρόκειται, όπως προαναφέρθηκε παραπάνω, για έναν φαύλο κύκλο που δυστυχώς γίνεται όλο και πιο έντονος, καθώς οι πάσχοντες έχουν την τάση να αυτο-στιγματίζονται και είτε αρχίζουν να ελαττώνουν τη δραστηριότητά τους είτε καταφεύγουν σε ακραίες συμπεριφορές αντιμετώπισής της.

Κοιτάζοντας αντίστροφα αυτόν τον φαύλο κύκλο, θα παρατηρήσουμε ότι και η χαμηλή αυτοεκτίμηση μας είναι αυτή που μπορεί να μας βάλει σε διαδικασία σύγκρισης και αυτο-ταπείνωσης. Διότι η ανάγκη για αυτοεκτίμηση είναι αποτέλεσμα μάθησης και προέρχεται από την αλληλεπίδραση προσωπικών μας εμπειριών και ικανοποίησης ή απογοήτευσης της ανάγκης μας για θετική αποδοχή. Όταν η θετική αυτοεκτίμηση στηρίζεται στις αξιολογήσεις των άλλων, τότε μπορεί να υπάρξει αντίφαση μεταξύ των αναγκών του οργανισμού μας και της ανάγκης του εαυτού για θετική εκτίμηση με αποτέλεσμα να διαστρεβλώνουμε τη σημασία των εμπειριών μας, ώστε να τις εναρμονίσουμε με την εικόνα του εαυτού μας. Όπου στην περίπτωση της εξωτερικής εικόνας μας τη συγκρίνουμε με αυτή που εγκρίνουν οι άλλοι, καθώς η έγκριση των άλλων θα καθορίσει την αξία μας.

Για αυτό τον λόγο είναι πολύ σημαντικό από την παιδική ηλικία να παίρνουμε τα κατάλληλα εφόδια από το περιβάλλον μας ώστε να χτίσουμε μια υγιή και δυνατή αυτοεκτίμηση όπου η αξία μας να μην καθορίζεται αποκλειστικά από την άποψη των άλλων (ή των πολλών). Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι έφηβοι είναι πιο επιρρεπείς στα πρότυπα ομορφιάς που τους παρουσιάζονται καθώς η αυτοεκτίμησή τους είναι πιο ευάλωτη.

Συμπερασματικά, λοιπόν, δεν θα πρέπει να σας απασχολεί εάν το σώμα σας αντιστοιχεί στα σημερινά πρότυπα ομορφιάς, διότι η ιστορία της ομορφιάς μας έχει αποδείξει ότι αυτό που σήμερα είναι “το ιδανικό”, αύριο θα εξελιχθεί σε κάτι εντελώς διαφορετικό. Για αυτό τον λόγο δεν θα πρέπει να αποτελεί παράγοντα καθορισμού της αυτο-αξίας σας. Το ενδιαφέρον σας θα πρέπει να εστιαστεί στο εάν τα παραπάνω κιλά που μπορεί να έχετε αποτελούν απειλή για την υγεία, τη μακροζωία και την ποιότητα ζωής σας.

Αυτογνωσία : Η στροφή από το ασήμαντο στο σημαντικό κομμάτι της ζωής

Συχνά οι σύγχρονοι άνθρωποι απομακρυνόμαστε από την αυθεντική μας βούληση, την βούληση της Ψυχής και τις καθοδηγητικές της αρχές. Ζούμε σ’ έναν βιαστικό κόσμο, που χαρακτηρίζεται από την «ανάγκη» για γρήγορη επιτυχία...

Αναπτύσσεται μέσα μας μια αίσθηση βιασύνης και πολύ συχνά έχουμε την τάση να ζούμε υπο πίεση. Σ’ αυτόν τον κυκεώνα του διαρκούς αυτοματισμού, πολλά πράγματα στη ζωή μας μοιάζουν επείγοντα, παρόλο που δεν είναι σημαντικά.

Πιστεύω ότι εάν αρχίσετε να εστιάζετε την προσοχή σας στις πιο σημαντικές πλευρές της ζωής σας, αυτή η φαινομενικά ακαταμάχητη αίσθηση του επείγοντος θα μειώνεται όλο και περισσότερο, και θα νιώσετε ότι ξαναέχετε τον έλεγχο της ζωής σας, η οποία θα αρχίσει να αποκτά ξανά νέο νόημα.

Για μένα προσωπικά, τα πράγματα που έχουν αληθινή σημασία στη ζωή είναι η δημιουργία ικανοποιητικών σχέσεων, η ενίσχυση άλλων ανθρώπων, η ανάπτυξη ενός οράματος στη ζωή και η συνεχής τροφοδότησή του, καθώς επίσης και η καταλυτικής σημασίας επαφή με την ψυχή μου.

Οι σημαντικοί τομείς στη ζωή μας είναι τέσσερις: ο σωματικός, ο νοητικός, ο κοινωνικός και ο πνευματικός. Εάν επιλέξετε να εστιάσετε την προσοχή σας σ’ αυτούς τους τέσσερις τομείς, θα αναγνωρίσετε σταδιακά πόσα πολλά είναι τα πράγματα στη ζωή σας που δεν έχουν ουσιαστική σημασία, και αντίστοιχα, σε πόσα πολλά μπορείτε να πείτε όχι.

Η αλήθεια είναι ότι η απόφαση να επιμείνετε στο σημαντικό αντί να εμμένετε στα δήθεν «επείγοντα» της καθημερινότητας είναι μια δύσκολη διαδικασία.

Οι άνθρωποι νιώθουν άβολα χωρίς την πίεση της καθημερινότητας στην οποία έχουν εθιστεί και μάλιστα δείχνουν να έχουν πόνους απεξάρτησης όταν επιλέγουν να απομακρυνθούν από τις συνθήκες πίεσης. Απ’ τη στιγμή όμως που αρχίσετε να επικεντρώνεστε στο σημαντικό, τα οφέλη που θα αποκομίσετε θα είναι πολλά και θα πάρετε μεγάλη ικανοποίηση απ αυτή σας την επιλογή.

Η θεραπευτική λογοτεχνία έχει, κατά τη γνώμη μου, επιμείνει υπερβολικά στην ανάλυση και την κατανόηση των ψυχικών μας τραυμάτων από κακοποιήσεις της παιδικής ηλικίας, ενώ έχει υποτιμήσει την ικανότητα του ανθρώπου να πλουτίζει την ζωή του – θρέφοντας την Ψυχή του - κατασκευάζοντας ένα προσωπικό όραμα για τον εαυτό του.

Είμαι σίγουρος ότι το όραμα είναι απείρως μεγαλύτερο και ισχυρότερο από τα τραύματα που κουβαλάμε. Έχουμε μέσα μας την -εν δυνάμει- ανεξάντλητη ικανότητα να πραγματοποιήσουμε αυτό το όραμα και να εξαλείψουμε ότι κουβαλάμε και το έχουμε επιτρέψει να λειτουργήσει μέχρι σήμερα ως τροχοπέδη στην εσωτερική μας δύναμη.

Δεν εννοώ ότι είμαι αντίθετος στις βοηθητικές συνέπειες της συνειδητοποίησης που προέρχεται ως αποτέλεσμα της ψυχοθεραπείας. Απλώς δεν νομίζω ότι κανείς πρέπει να επαναπαυτεί σ’ αυτήν την συνειδητοποίηση.

Δεν πρέπει ούτε η σκέψη μας, ούτε κατ’ επέκταση η ζωή μας να παραμείνει προσκολλημένη σ’ αυτήν την περιορισμένη εικόνα. Πρέπει να μάθουμε να δίνουμε χώρο στις αυθεντικές ανάγκες της Ψυχής. Αυτό είναι που τελικά αλλάζει και θεραπεύει τους ανθρώπους.

Ο γνήσιος οδοιπόρος

Ο γνήσιος αναζητητής πρέπει να είναι διατεθειμένος να κάνει μεγάλο μέρος του δρόμου μόνος του. Στη ζωή υπάρχουν στιγμές για να είναι κανείς μέλος αγέλης – το σχολείο, το πανεπιστήμιο, οι ομάδες φίλων, οι αθλητικές ομάδες, οι πολιτικές ομάδες, οι εσωτερικές ομάδες – και στιγμές όπου το άτομο πρέπει να μπορεί να πάρει το προσωπικό του μονοπάτι στο δάσος των αποφάσεων.

 Όταν αρχίζουμε μια διαδρομή ζωής μόνοι μας, αισθανόμαστε φόβο γιατί ξαφνικά φορτωνόμαστε όλη την ευθύνη των πράξεών μας. Δεν υπάρχει κανένας άλλος που μπορούμε να τον ενοχοποιήσουμε αν τα πράγματα στραβώσουν. Ωστόσο αισθανόμαστε γεμάτοι αξία.

Τη στιγμή που αποχωρείς από το πλήθος
παίρνεις την ευθύνη σου στα χέρια σου.
Αν κάτι πάει στραβά,
εσύ είσαι ο υπεύθυνος.
Να θυμάσαι όμως ένα πράγμα:
Η ευθύνη είναι η μία όψη του νομίσματος
και η ελευθερία η άλλη.

Κάποιοι ταξιδιώτες σχολιάζουν το αίσθημα δύναμης που καταλαμβάνει τον οδοιπόρο μόλις χωριστεί από την ομάδα. Όσο είναι με τους άλλους, η θέλησή του διαλύεται. Όταν παίρνει τις προσωπικές του αποφάσεις, με μόνη τη σιωπή του να τον βαραίνει, τότε ακριβώς νιώθει κύριος του προορισμού του. Κι αίφνης δείχνει εξαιρετικό ενδιαφέρον για το τι συμβαίνει γύρω του.

 Ελευθερία σημαίνει να περπατάς στην κόψη του ξυραφιού. Κάθε στιγμή βρίσκεσαι μέσα στον κίνδυνο, κάθε στιγμή ρισκάρεις, αγωνίζεσαι για να ανοίξεις τον δικό σου δρόμο. Κάθε στιγμή είναι μια πρόκληση από το άγνωστο. Ζωή όμως χωρίς πρόκληση, ζωή δεδομένη, δεν περιέχει καμιά μαγεία και είναι ανιαρή και μονότονη. Μπορεί βαδίζοντας μονάχος σου στο άγνωστο, κάποια στιγμή να νιώσεις φόβο αλλά η συνείδηση της προσωπικής σου δύναμης θα σε ανταμείψει με το παραπάνω. Η ανεξαρτησία είναι για μια μικρή μειοψηφία, είναι το προνόμιο των δυνατών.

 Ο Νίτσε έλεγε:

"Το άτομο αγωνίζεται πάντα για να μην απορροφηθεί από τη φυλή. Αν το προσπαθήσεις, συχνά θα είσαι μόνος και, μερικές φορές, τρομαγμένος. Όμως κανένα αντίτιμο δεν είναι αρκετά υψηλό για το προνόμιο να είσαι ο εαυτός σου."

Αφθονία

Το ποιος νομίζεις ότι είσαι είναι επίσης στενά συνδεδεμένο με το πώς θεωρείς ότι σου φέρονται οι άλλοι.

Πολλοί άνθρωποι παραπονιούνται ότι οι άλλοι δεν τους φέρονται αρκετά καλά. «Δε μου δείχνουν κανένα σεβασμό, προσοχή, αναγνώριση, παραδοχή», λένε.

«Με θεωρούν δεδομένο». Άλλοτε πάλι, υποψιάζονται κρυμμένα κίνητρα. «Οι άλλοι θέλουν να με χειραγωγήσουν, να με εκμεταλλευτούν. Κανείς δε μ' αγαπάει».

Το ποιοι νομίζουν ότι είναι, είναι τούτο: «Είμαι ένας ενδεής μικρός που οι ανάγκες του δεν ικανοποιούνται». Αυτή η βασική εσφαλμένη αντίληψη για το ποιοι είναι δημιουργεί δυσλειτουργία σε όλες τους τις σχέσεις.

Πιστεύουν ότι δεν έχουν τίποτα να δώσουν και ότι ο κόσμος ή οι άλλοι άνθρωποι τους στερούν αυτό που χρειάζονται. Ολόκληρη η πραγματικότητά τους βασίζεται σε μια πλανεμένη αίσθηση του ποιοι είναι.

Σαμποτάρει καταστάσεις, αμαυρώνει όλες τις σχέσεις. Αν η σκέψη της έλλειψης είτε πρόκειται για χρήματα, για αναγνώριση ή για αγάπη- έχει γίνει μέρος του ποιος νομίζεις πως είσαι, θα βιώνεις πάντα έλλειψη. Αντί να αναγνωρίζεις το καλό που υπάρχει ήδη μέσα σου, θα βιώνεις πάντα έλλειψη.

 Η αναγνώριση του καλού που υπάρχει ήδη στη ζωή σου είναι η βάση για κάθε αφθονία.

Η πραγματικότητα είναι: Ό,τι πιστεύεις ότι σου στερεί ο κόσμος, το στερείς εσύ από τον κόσμο. Το στερείς επειδή βαθιά μέσα σου πιστεύεις ότι είσαι μικρός και ότι δεν έχεις τίποτα να δώσεις.

Δοκίμασε αυτό για μια δυο βδομάδες και δες πώς αλλάζει την πραγματικότητά σου: Ό,τι πιστεύεις ότι σου στερούν οι άνθρωποι - έπαινο, εκτίμηση, βοήθεια, στοργική φροντίδα κ.λπ. - δίνε το σ' αυτούς. Δεν το έχεις;

Κάνε απλώς σαν να το έχεις. Έπειτα, λίγο αργότερα από τότε που άρχισες να δίνεις, θα αρχίσεις να λαβαίνεις. Δεν μπορείς να λάβεις αυτό που δε δίνεις. Η εκροή καθορίζει την εισροή. Ό,τι νομίζεις ότι σου στερεί ο κόσμος το έχεις ήδη, αλλά, αν δεν του επιτρέψεις ν' αρχίσει να ρέει προς τα έξω, δε θα ξέρεις καν ότι το έχεις. Αυτό περιλαμβάνει και την αφθονία.

Η πηγή κάθε αφθονίας δεν είναι έξω από σένα. Είναι μέρος του ποιος είσαι. Ωστόσο, ξεκίνα την παραδεχόμενος και αναγνωρίζοντας την αφθονία απέξω. Δες πόσο γεμάτη είναι η ζωή γύρω σου. Η ζεστασιά του ήλιου στην επιδερμίδα σου, η έκθεση υπέροχων λουλουδιών έξω από ένα ανθοπωλείο, το δάγκωμα ενός ζουμερού φρούτου, το άφθονο νερό που σε μουσκεύει πέφτοντας από τον ουρανό. Η πληρότητα της ζωής υπάρχει σε κάθε σου βήμα.

Η αναγνώριση αυτής της αφθονίας που είναι παντού τριγύρω σου αφυπνίζει την αφθονία που βρίσκεται σε νάρκη μέσα σου. Έπειτα άφησέ τη να κυλήσει προς τα έξω. Όταν χαμογελάς σ' έναν άγνωστο, υπάρχει ήδη ένα μικρό ξεχείλισμα ενέργειας. Γίνεσαι δότης. Αναρωτήσου συχνά: «Τι μπορώ να δώσω εδώ; Πώς μπορώ να εξυπηρετήσω αυτό τον άνθρωπο, αυτή την κατάσταση;»

Δε χρειάζεται να κατέχεις κάτι για να νιώθεις ότι έχεις αφθονία, μολονότι, αν αισθάνεσαι συνεχώς ότι έχεις αφθονία, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα αρχίσουν να σου έρχονται πράγματα. Η αφθονία έρχεται μόνο σε όσους την έχουν ήδη. Ακούγεται σχεδόν άδικο, αλλά, φυσικά, δεν είναι. Είναι ένας συμπαντικός νόμος.

Τόσο η αφθονία όσο και η ανεπάρκεια είναι εσωτερικές καταστάσεις που εκδηλώνονται ως πραγματικότητά σου. …