ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Φιλοκτήτης (827-864)

ΧΟ. Ὕπν᾽ ὀδύνας ἀδαής, Ὕπνε δ᾽ ἀλγέων, [στρ.]

εὐαὲς ἡμῖν
ἔλθοις, εὐαίων εὐαίων, ὦναξ·
830 ὄμμασι δ᾽ ἀντίσχοις
τάνδ᾽ αἴγλαν, ἃ τέταται τανῦν.
ἴθι ἴθι μοι παιών.
ὦ τέκνον, ὅρα ποῦ στάσῃ,
ποῖ δὲ βάσῃ, πῶς δέ μοι τἀντεῦθεν
835 φροντίδος. ὁρᾷς; εὕδει.
πρὸς τί μένομεν πράσσειν;
καιρός τοι πάντων γνώμαν ἴσχων
‹πολύ τι› πολὺ παρὰ πόδα κράτος ἄρνυται.

ΝΕ. ἀλλ᾽ ὅδε μὲν κλύει οὐδέν, ἐγὼ δ᾽ ὁρῶ οὕνεκα θήραν
840 τήνδ᾽ ἁλίως ἔχομεν τόξων, δίχα τοῦδε πλέοντες.
τοῦδε γὰρ ὁ στέφανος, τοῦτον θεὸς εἶπε κομίζειν.
κομπεῖν δ᾽ ἔστ᾽ ἀτελῆ σὺν ψεύδεσιν αἰσχρὸν ὄνειδος.

ΧΟ. ἀλλά, τέκνον, τάδε μὲν θεὸς ὄψεται· [ἀντ.]
ὧν δ᾽ ἂν ἀμείβῃ μ᾽
845 αὖθις, βαιάν μοι, βαιάν, ὦ τέκνον,
πέμπε λόγων φάμαν·
ὡς πάντων ἐν νόσῳ εὐδρακὴς
ὕπνος ἄυπνος λεύσσειν.
ἀλλ᾽ ὅ τι δύνᾳ μάκιστον,
850 κεῖνο ‹δή› μοι, κεῖνό ‹μοι› λαθραίως
ἐξιδοῦ ὅπως πράξεις.
οἶσθα γὰρ ὃν αὐδῶμαι,
εἰ ταὐτᾷ τούτῳ γνώμαν ἴσχεις,
μάλα τοι ἄπορα πυκινοῖς ἐνιδεῖν πάθη.

855 τοι, τέκνον, οὖρος· ἁ- [ἐπῳδ.] 
νὴρ δ᾽ ἀνόμματος, οὐδ᾽ ἔχων ἀρωγάν,
ἐκτέταται νύχιος,—
ἀλεὴς ὕπνος ἐσθλός,—
860 οὐ χερός, οὐ ποδός, οὔ τινος ἄρχων,
ἀλλά τις ὡς Ἀΐδᾳ πάρα κείμενος.
ὅρα, βλέπ᾽ εἰ καίρια
φθέγγῃ· τὸ δ᾽ ἁλώσιμον
ἐμᾷ φροντίδι, παῖ, πόνος
ὁ μὴ φοβῶν κράτιστος.

***

ΧΟΡ. Ύπνε, που κάνεις και ξεχνούν,
Ύπνε, και πόνους και καημούς,
πάρε απαλόπνοος να μας ερθείς
χαρά και παρηγόρια της ζωής
830 και κάμε να βαστά
αυτό το φέγγος το ιλαρό
που τώρα έχει στην όψη του απλωθεί.
Έλα, Ύπνε βασιλιά,
έλα γιατρός του να γενείς.
Μα, ω γιε μου, κοίτα πού θενα σταθείς
κι ως πού θα προχωρήσεις· ποιάν
απόφαση θενα μου πάρεις τώρα·
βλέπεις τα πράματα, ώστε τι
να περιμένομε να κινηθούμε;
γιατ᾽ η κατάλληλη στιγμή,
αυτή π᾽ όλα τα πάντ᾽ αποφασίζει
σαν την αδράζεις μόλις και φανεί,
την πιο μεγάλη επιτυχία χαρίζει.

ΝΕΟ. Βέβαια τίποτ᾽ αυτός δεν ακούει, μα εγώ
βλέπω πως πάει του κάκου των τόξων του αυτό το κυνήγι,
840 αν θενα φύγομε δίχως αυτόν· γιατ᾽ ο στέφανος είναι
μόνον αυτού· κι ο Θεός αυτόν είπε να πάμε.
Μα να κομπάζει κανείς για δουλειά, πὄμειν᾽ άτελη μ᾽ όλα
τα ψέματά μας, θενά ᾽ταν ντροπή κι ατιμία μεγάλη.

ΧΟΡ. Γι᾽ αυτά ο Θεός θενα γνοιαστεί,
μα εσύ, παιδί μου, ό,τι ξανά
θενά ᾽χεις να μου πεις, σιγά-σιγά
να μας το λες, ψιθυριστά,
γιατ᾽ είναι πάρα οξύθωρος
να βλέπει ο ύπνος ο άυπνος
όλων των άρρωστων ανθρώπων.
Λοιπόν εσύ όσο πιότερο μπορείς
850 μελέτησέ το μέσα σου βαθιά
πώς θα το βγάλεις πέρ᾽ αυτό,
—ξέρεις τί θέλω να σου πω—
κι αν στην απόφασή σου αυτή επιμένεις,
οι φρόνιμοι έχουν να σου πουν
πως αξεδιάλυτα κακά να περιμένεις.

Πρίμος ο αγέρας, παιδί μου, κι αυτός
μάτια δεν έχει, μα δίχως καμιά ᾽παντοχή
κείτετ᾽ όπως σε νύχτα
κι ο ύπνος του φόβο δεν έχει ο βαθύς·
δεν ξουσιάζει ούτε χέρι, ούτε πόδι, ούτε τίποτα
860 κι αιστάνετ᾽ όσο στον Άδη κανείς.
Λοιπόν, κοίταξ᾽ αν είναι σωστ᾽ αυτά που λες,
μα όπως ο νους ο δικός μου το κρίνει,
κείν᾽ η δουλειά είναι η καλύτερη
που φόβο κανένα δε δίνει.

ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (7.421-7.482)

Ἠέλιος μὲν ἔπειτα νέον προσέβαλλεν ἀρούρας,

ἐξ ἀκαλαρρείταο βαθυρρόου Ὠκεανοῖο
οὐρανὸν εἰσανιών· οἱ δ᾽ ἤντεον ἀλλήλοισιν.
ἔνθα διαγνῶναι χαλεπῶς ἦν ἄνδρα ἕκαστον·
425 ἀλλ᾽ ὕδατι νίζοντες ἄπο βρότον αἱματόεντα,
δάκρυα θερμὰ χέοντες ἀμαξάων ἐπάειραν.
οὐδ᾽ εἴα κλαίειν Πρίαμος μέγας· οἱ δὲ σιωπῇ
νεκροὺς πυρκαϊῆς ἐπινήνεον ἀχνύμενοι κῆρ,
ἐν δὲ πυρὶ πρήσαντες ἔβαν προτὶ Ἴλιον ἱρήν.
430 ὣς δ᾽ αὔτως ἑτέρωθεν ἐϋκνήμιδες Ἀχαιοὶ
νεκροὺς πυρκαϊῆς ἐπινήνεον ἀχνύμενοι κῆρ,
ἐν δὲ πυρὶ πρήσαντες ἔβαν κοίλας ἐπὶ νῆας.
Ἦμος δ᾽ οὔτ᾽ ἄρ πω ἠώς, ἔτι δ᾽ ἀμφιλύκη νύξ,
τῆμος ἄρ᾽ ἀμφὶ πυρὴν κριτὸς ἔγρετο λαὸς Ἀχαιῶν,
435 τύμβον δ᾽ ἀμφ᾽ αὐτὴν ἕνα ποίεον ἐξαγαγόντες
ἄκριτον ἐκ πεδίου, ποτὶ δ᾽ αὐτὸν τεῖχος ἔδειμαν
πύργους θ᾽ ὑψηλούς, εἶλαρ νηῶν τε καὶ αὐτῶν.
ἐν δ᾽ αὐτοῖσι πύλας ἐνεποίεον εὖ ἀραρυίας,
ὄφρα δι᾽ αὐτάων ἱππηλασίη ὁδὸς εἴη·
440 ἔκτοσθεν δὲ βαθεῖαν ἐπ᾽ αὐτῷ τάφρον ὄρυξαν,
εὐρεῖαν μεγάλην, ἐν δὲ σκόλοπας κατέπηξαν.
Ὣς οἱ μὲν πονέοντο κάρη κομόωντες Ἀχαιοί·
οἱ δὲ θεοὶ πὰρ Ζηνὶ καθήμενοι ἀστεροπητῇ
θηεῦντο μέγα ἔργον Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων.
445 τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε Ποσειδάων ἐνοσίχθων·
«Ζεῦ πάτερ, ἦ ῥά τίς ἐστι βροτῶν ἐπ᾽ ἀπείρονα γαῖαν
ὅς τις ἔτ᾽ ἀθανάτοισι νόον καὶ μῆτιν ἐνίψει;
οὐχ ὁράᾳς ὅτι δὴ αὖτε κάρη κομόωντες Ἀχαιοὶ
τεῖχος ἐτειχίσσαντο νεῶν ὕπερ, ἀμφὶ δὲ τάφρον
450 ἤλασαν, οὐδὲ θεοῖσι δόσαν κλειτὰς ἑκατόμβας;
τοῦ δ᾽ ἤτοι κλέος ἔσται ὅσον τ᾽ ἐπικίδναται ἠώς·
τοῦ δ᾽ ἐπιλήσονται τὸ ἐγὼ καὶ Φοῖβος Ἀπόλλων
ἥρῳ Λαομέδοντι πολίσσαμεν ἀθλήσαντε.»
Τὸν δὲ μέγ᾽ ὀχθήσας προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς·
455 «ὢ πόποι, ἐννοσίγαι᾽ εὐρυσθενές, οἷον ἔειπες.
ἄλλος κέν τις τοῦτο θεῶν δείσειε νόημα,
ὃς σέο πολλὸν ἀφαυρότερος χεῖράς τε μένος τε·
σὸν δ᾽ ἤτοι κλέος ἔσται ὅσον τ᾽ ἐπικίδναται ἠώς.
ἄγρει μὰν, ὅτ᾽ ἂν αὖτε κάρη κομόωντες Ἀχαιοὶ
460 οἴχωνται σὺν νηυσὶ φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν,
τεῖχος ἀναρρήξας τὸ μὲν εἰς ἅλα πᾶν καταχεῦαι,
αὖτις δ᾽ ἠϊόνα μεγάλην ψαμάθοισι καλύψαι,
ὥς κέν τοι μέγα τεῖχος ἀμαλδύνηται Ἀχαιῶν.»
Ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,
465 δύσετο δ᾽ ἠέλιος, τετέλεστο δὲ ἔργον Ἀχαιῶν,
βουφόνεον δὲ κατὰ κλισίας καὶ δόρπον ἕλοντο.
νῆες δ᾽ ἐκ Λήμνοιο παρέστασαν οἶνον ἄγουσαι
πολλαί, τὰς προέηκεν Ἰησονίδης Εὔνηος,
τόν ῥ᾽ ἔτεχ᾽ Ὑψιπύλη ὑπ᾽ Ἰήσονι, ποιμένι λαῶν.
470 χωρὶς δ᾽ Ἀτρεΐδῃς, Ἀγαμέμνονι καὶ Μενελάῳ,
δῶκεν Ἰησονίδης ἀγέμεν μέθυ, χίλια μέτρα.
ἔνθεν οἰνίζοντο κάρη κομόωντες Ἀχαιοί,
ἄλλοι μὲν χαλκῷ, ἄλλοι δ᾽ αἴθωνι σιδήρῳ,
ἄλλοι δὲ ῥινοῖς, ἄλλοι δ᾽ αὐτῇσι βόεσσιν,
475 ἄλλοι δ᾽ ἀνδραπόδεσσι· τίθεντο δὲ δαῖτα θάλειαν.
παννύχιοι μὲν ἔπειτα κάρη κομόωντες Ἀχαιοὶ
δαίνυντο, Τρῶες δὲ κατὰ πτόλιν ἠδ᾽ ἐπίκουροι·
παννύχιος δέ σφιν κακὰ μήδετο μητίετα Ζεὺς
σμερδαλέα κτυπέων· τοὺς δὲ χλωρὸν δέος ᾕρει·
480 οἶνον δ᾽ ἐκ δεπάων χαμάδις χέον, οὐδέ τις ἔτλη
πρὶν πιέειν, πρὶν λεῖψαι ὑπερμενέϊ Κρονίωνι.
κοιμήσαντ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα καὶ ὕπνου δῶρον ἕλοντο.

***

Και τους αγρούς ο ήλιος φωτοβολούσε πάλιν
και απ᾽ τον βαθύν και σιγαλόν ωκεανόν επάνω
στον ουρανόν ανέβαινε· και αυτοί συναπαντώντο·
με κόπον εξεχώριζε καθένας τον νεκρόν του·
425 αλλ᾽ έπλεναν τα σώματα τα αιματοκυλισμένα
και δάκρυα χύνοντας θερμά στ᾽ αμάξια τα σηκώναν.
Και ο Πρίαμος δεν άφηνε να οδύρονται· κι εκείνοι
βουβοί, θλιμμένοι στην πυράν σωρεύαν τους νεκρούς των·
και αφού τους κάψαν γύρισαν στην Ίλιον την αγίαν·
430 και απ᾽ τ᾽ άλλο μέρος οι Αχαιοί με την καρδιάν θλιμμένην
κι εκείνοι επάνω εις την πυράν σωρεύαν τους νεκρούς των,
και αφού τους κάψαν γύρισαν στα βαθουλά καράβια.
Ακόμη δεν γλυκόφεγγε και στην πυράν τριγύρω
εκλεκτό μέρος Αχαιών σηκώθη από τον ύπνον
435 και ολόγυρά της πάγκοινον σηκώσα τάφον έναν
απ᾽ το πεδίον κι έκτισαν σιμά του τείχος μέγα
με υψηλούς πύργους, φύλαξιν δι᾽ αυτούς και τα καράβια·
πύλες κατόπιν στερεές στους πύργους μέσα εκάμαν,
πλατιές δια να ᾽χουν διάβασιν τ᾽ αμάξια με τους ίππους·
440 κι εγγύς του τείχους χάνδακα βαθύν απ᾽ έξω εσκάψαν
πλατύν, μεγάλον κι έμπηξαν στην άκρην του πασσάλους.
Σ᾽ αυτά μ᾽ αγώνα εργάζονταν των Αχαιών τα πλήθη·
και όλ᾽ οι αθάνατοι σιμά στον βροντητήν Κρονίδην
θαυμάζαν το κατόρθωμα των Αχαιών ανδρείων·
445 και ο Ποσειδών τότ᾽ άρχισε να λέγει ο κοσμοσείστης:
«Δία, πατέρα, είναι θνητός κανείς στην οικουμένην,
οπού να ειπεί την σκέψιν του στους αθανάτους πλέον;
Τους κομοφόρους Αχαιούς δεν βλέπεις πώς εκτίσαν
τείχος δια τα καράβια των και γύρω ανοίξαν λάκκον
450 και των θεών δεν έδωκαν τες εκλεκτές θυσίες;
Και ως όπου χύνεται το φως θα φθάσει τ᾽ άκουσμά του·
κι εκείνο θα λησμονηθεί, που τότ᾽ εγώ κι ο Φοίβος
του θείου Λαομέδοντος σηκώσαμε μ᾽ αγώνα.»
Βάρυνε ο Ζευς, κι είπε σ᾽ αυτόν, ο νεφελοσυνάκτης:
455 «Οϊμέ, τι είπες δυνατέ, μεγάλε κοσμοσείστη!
Εις άλλον θεόν άρμοζε να έλθει αυτός ο φόβος
στα χέρια και στην δύναμιν πολύ κατώτερόν σου·
και ως όπου χύνεται το φως θα φθάσει τ᾽ άκουσμά σου·
και σκέψου οπόταν οι Αχαιοί στην ποθητήν πατρίδα
460 γυρίσουν με τα πλοία τους, ιδού τι θενά κάμεις·
σπάσε, ρίξε στην θάλασσαν εσύ το τείχος όλο
και μ᾽ άμμον πάλι σκέπασε τ᾽ απέραντο ακρογιάλι,
κι εχάθηκε των Αχαιών ευθύς το μέγα τείχος».
Αυτούς τους λόγους έλεγαν εκείνοι· και το εσπέρας
465 ως ήλθεν, είχαν οι Αχαιοί το έργο τελειωμένο,
και βόδια σφάζαν στες σκηνές κατόπιν κι εδειπνήσαν·
τότε απ᾽ την Λήμνον με κρασί πάμπολλ᾽ αράξαν πλοία,
σταλμέν᾽ από τον Εύηνον που από την Υψιπύλην
και από τον αρχηγόν ανδρών Ιάσονα εγεννήθη.
470 Και κρασί μέτρα χίλια στους αδελφούς Ατρείδες
ο Ιασονίδης έδωκε διαλεκτό να πάρουν·
κι επρομηθεύοντο κρασί των Αχαιών καθένας,
και άλλοι χαλκόν αντέδιδαν, λαμπρόν σίδερον άλλοι,
άλλοι τομάρια βοδινά, ζωντανούς μόσχους άλλοι,
475 ανδράποδ᾽ άλλοι· κι έπειτα λαμπρό τραπέζι εστρώσαν,
και ολονυκτίς των Αχαιών το πλήθος εδειπνούσαν,
και οι Τρώες με τους βοηθούς στην πόλιν και οληνύκτα
κακά σ᾽ αυτούς σοφίζονταν ο πάνσοφος Κρονίδης
με φοβερές βροντές· και αυτοί τρομάζοντας εχύναν
480 απ᾽ τα ποτήρια το κρασί στην γην και δεν επίναν.
εις τον μεγαλοδύναμον Κρονίδην πριν σπονδίσουν·
κατόπιν όλοι επλάγιασαν κι εχάρηκαν τον ύπνον.

Γιατί εγκλωβιζόμαστε σε εξαρτητικές σχέσεις;

Οι εξαρτητικές σχέσεις αποτελούνται συνήθως από δυο εντελώς διαφορετικές προσωπικότητες. Στον ένα πόλο βρίσκονται οι εξαρτητικές και στον άλλο οι ναρκισσιστικές. Με ποιον τρόπο, όμως, αυτές αλληλοεπηρεάζονται;

Τι είναι η εξαρτητική προσωπικότητα

Όταν μιλάμε για εξαρτητικές προσωπικότητες, αναφερόμαστε σε άτομα ανασφαλή με χαμηλή αυτοπεποίθηση που έχουν μάθει να βασίζουν τη ζωή τους στις αποφάσεις των άλλων.

Συνήθως, αναγνωρίζουν ότι εκφοβίζονται παρ’ όλ’ αυτά μπλοκάρουν την έκφραση αντίδρασης για να μην αποξενωθούν.

Επίσης, θέλουν να γίνονται αποδεκτοί και να νιώθουν σημαντικοί μέσα σε μια σχέση κι αυτό το επιτυγχάνουν με το να ικανοποιούν τις ανάγκες των άλλων ακόμη κι αν αυτές πάνε κόντρα στην ηθική ή τα πιστεύω τους.

Όλα για τους άλλους, λοιπόν, αυτή η παθητικότητα όμως γρήγορα οδηγεί σε ένα αίσθημα κενού και ανικανοποίητου που κάνει τις εξαρτητικές προσωπικότητες να απομακρύνονται όλο και περισσότερο από το νόημα της ζωής τους αφού αυτό πολλές φορές εξαρτάται από την αποδοχή των άλλων.

Φτάνουν, εν τέλει, μετά από χρόνια σε ένα σημείο ψυχολογικής εξάντλησης που πλέον η καταθλιπτική διάθεση τους κάνει να μη χαίρονται με τίποτα και να έχουν μια πολύ αρνητική αυτοεικόνα. Αυτός είναι και ο λόγος που κάποιοι θα αναζητήσουν βοήθεια.

Οι ρίζες της εξαρτητικής προσωπικότητας

Αξίζει να σημειωθεί πως, αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς έχει τις ρίζες του στην παιδική ηλικία και σε μια διαρκή ανάγκη για την φροντίδα των άλλων.

Τα άτομα αυτά συνήθως βιώνουν έντονο άγχος αποχωρισμού το οποίο έχει παραμείνει άλυτο μέχρι και την ενήλικη ζωή τους και υποτάσσονται σε κακοποιητικές σχέσεις προκειμένου να μην μείνουν μόνοι τους.

Τα πρότυπα των γονέων μεταφέρονται στην ενήλικη ζωή, έτσι βλέπουμε πολλές φορές στον σύντροφό που επιλέγουμε τον πατέρα ή την μητέρα μας. Κι εφόσον, έχουμε μια μαθημένη συμπεριφορά από την παιδική ηλικία η οποία στοχεύει στην ικανοποίηση των άλλων και άρα στον περιορισμό των δικών μας αναγκών, ψάχνουμε ως ενήλικες να βρούμε άτομα με ένα ισχυρό προφίλ που θα έχουν υψηλές απαιτήσεις από εμάς.

Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι, οι εξαρτητικές προσωπικότητες επιλέγουν συνήθως νάρκισσους συντρόφους γιατί τους αρέσει να υποτάσσονται και να ακολουθούν εντολές ενώ οι νάρκισσοι ως λάτρεις της υπερβολικής προσοχής γοητεύονται με τη σειρά τους από την επιβεβαίωση που τους δίνουν οι εξαρτητικές προσωπικότητες.

Συμπερασματικά, η προσκόλληση - εμμονή σε άτομα με ισχυρό προφίλ προσωπικότητας δημιουργεί εθιστικές σχέσεις και μηδενική ανοχή στη μοναξιά.

Μάλιστα, είναι σύνηθες όταν τελειώνει μια εξαρτητική σχέση, τα άτομα αυτά να αναζητούν επίμονα την επόμενη και να προσπαθούν να μείνουν όσο το δυνατό λιγότερο μόνοι τους αφού νομίζουν ότι έχουν τόσο πολύ ανάγκη τη φροντίδα των άλλων.

Ένας νάρκισσος, από την άλλη, δέχεται τις υπερβολές μιας εξαρτητικής προσωπικότητας, π.χ. συνεχή τηλεφωνήματα και τακτικούς ελέγχους, γιατί τα βιώνει ως ενδείξεις αγάπης και με αυτό τον τρόπο τρέφει τον εγωισμό του. Επίσης, ένας άνθρωπος με ναρκισσιστικά στοιχεία επιθυμεί ευνοϊκή μεταχείριση ή αυτόματη συμμόρφωση των άλλων με τις προσδοκίες του.

Η συμπεριφορά του είναι αλαζονική, χειριστική και υπεροπτική και τείνει να εκμεταλλεύεται τους άλλους προκειμένου να πετύχει τους σκοπούς του. Στην πραγματικότητα, όμως, τα άτομα με τη διαταραχή αυτή δεν ικανοποιούνται ποτέ και ζητούν συνέχεια όλο και περισσότερα. Συνήθως, είναι ιδιαίτερα απορριπτικοί και υποτιμητικοί με τους άλλους κάτι που τους κάνει να νιώθουν πολύ σημαντικοί.

Η ελπίδα της ψυχοθεραπείας

Όσον αφορά τις εξαρτητικές προσωπικότητες, η θεραπεία στοχεύει στο να νιώσει το άτομο επαρκές και να μπορεί να είναι ανεξάρτητο. Όλες αυτές οι δυσλειτουργικές σκέψεις που τοποθετούν το άτομο σε μειονεκτική θέση, αμφισβητούνται και μαθαίνονται νέοι τρόποι που το βοηθούν να είναι διεκδικητικό και να αγαπά τον εαυτό του.

Επίσης, το άτομο μέσω της ψυχοθεραπείας μαθαίνει να εντοπίζει τις στιγμές που εξουσιάζεται από τους άλλους και υιοθετεί λειτουργικές συμπεριφορές για να προστατεύσει τον εαυτό του από κάθε κακοποιητική συμπεριφορά.

Η γνωστική αναδόμηση, κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας στοχεύει στην αλλαγή του τρόπου σκέψης που προκαλεί τη δυσλειτουργική συμπεριφορά.

Αλλάζουμε την ερμηνεία των γεγονότων και τη γνώμη που έχει το άτομο για τον εαυτό του και ενισχύουμε την αυτοπεποίθηση του ώστε να φτάσει σε ένα σημείο να πιστεύει ότι δεν έχει ανάγκη την φροντίδα των άλλων. Γιατί αν μπορέσει το άτομο να τροποποιήσει τα αρνητικά γνωστικά σχήματα τότε θα αυξηθεί και η αυτοαποτελεσματικότητά του.

Ωστόσο, χρειάζεται χρόνος και αφοσίωση για να επαναδομηθεί η αίσθηση αυταξίας του ατόμου. Δεν μπορεί μια συμπεριφορά που έχει χτιστεί για χρόνια να εξαλειφθεί ή να επαναπρογραμματισθεί μέσα σε λίγες συνεδρίες. Απαιτείται συνεχής μακροχρόνια προσπάθεια και ειλικρινής ανάγκη του ατόμου για αλλαγή και βελτίωση.

Τουναντίον, στην περίπτωση των ναρκισσιστικών προσωπικοτήτων η θεραπεία αποτελεί μια λιγότερο πιθανή οδό καθώς αυτά τα άτομα έχουν μια αίσθηση μεγαλείου οπότε αναμενόμενα θα είναι άκαμπτοι στην αποδοχή θεραπείας καθώς δεν πιστεύουν ότι την έχουν ανάγκη και ακόμα περισσότερο ότι πρέπει να αλλάξουν την αψεγάδιαστη συμπεριφορά τους.

Αν, ωστόσο, αναζητήσουν τη βοήθεια ενός ψυχολόγου τότε αυτός θα εστιάσει στην αναμόρφωση της προσωπικότητας τους και της διαστρεβλωμένης εικόνας που έχουν για τον εαυτό τους.

Χρειάζεται το άτομο να δει από άλλο πρίσμα πιο ρεαλιστικό, τον τρόπο που εκτιμά τον εαυτό του αλλά και τους γύρω του. Έτσι, οι προσδοκίες που θα έχει θα μπορούν να ικανοποιούνται και θα μάθει να σχετίζεται καλύτερα με τους άλλους. Αυτό προϋποθέτει εντατική και χρόνια δουλειά ώστε να κατανοηθεί από το άτομο γιατί ανταγωνίζεται και περιφρονεί τους άλλους, τι σημαίνει αυτό για τον ίδιο και πως μπορεί να αλλάξει αυτόν τον δυσλειτουργικό τρόπο συμπεριφοράς.

Εν κατακλείδι, η ψυχοθεραπεία αφορά πολύ περισσότερο τους ανθρώπους που νιώθουν την ανάγκη να κατανοήσουν για πιο λόγο δεν ευχαριστιούνται μέσα στη σχέση τους και έχουν παρατηρήσει σημάδια κυριαρχίας και ναρκισσισμού στο σύντροφο τους τα οποία δεν δύνανται να αντιμετωπίσουν.

Η αλήθεια είναι πως η ψυχοθεραπεία δεν θα τους βοηθήσει να αλλάξουν τον χαρακτήρα του συντρόφου τους γιατί αυτό απαιτεί την εμπλοκή του ίδιου αλλά πως να μάθουν να διαχειρίζονται καλύτερα τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα ίδια τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές και να ενδυναμώσουν τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά ώστε να βρουν την ψυχική ισορροπία στη ζωή τους.

Άνθρωποι δίχως σκιές

Σου λένε να κάνεις σχέση.

Σου λένε να παντρευτείς.
Σου λένε να έχεις ένα στήριγμα,
μια αγάπη, μια παρουσία σ’ ένα άδειο κρεβάτι.

Αυτοί που το λένε… αναρωτήθηκαν ποτέ;

πόσοι είναι σε γάμο δίχως να έχουν σχέση;
πόσοι έχουν σχέση μα δεν έχουν αγάπη;
πόσοι έχουν κατειλημμένο ένα κρεβάτι
δίχως ανάσα, δίχως το χάδι;

Υπάρχει άραγε ένα χάπι,
να νιώσουν λίγη έστω αγάπη;

Σκέψεις και λέξεις βγαλμένες μια νύχτα δίχως φεγγάρι, με μια σκοτεινιά να φεγγοβολά την ομορφιά των ανθρώπων. Την ομορφιά εκείνη που μόνο με φώτα σβηστά μπορείς να διακρίνεις.

Βλέπεις ανθρώπους. Ανθρώπους δίχως σκιές.
Ναι αυτό που διάβασες. Ανθρώπους δίχως σκιές.

Είναι οι άνθρωποι που εκπέμπουν φως… μέσα στο σκοτάδι σου.

Είναι οι άνθρωποι που για όσο στέκονται δίπλα σου σε κάνουν να ξεχάσεις και τις δικές σου σκιές.

Είναι οι άνθρωποι με διαύγεια ψυχής, που αν σκύψεις μέσα τους θα “δεις”.

Θα πιείς από το καθάριο της ύπαρξής τους πνεύμα και θα γευτείς ζωή.

Μην ψάξεις άνθρωπε για το χάπι της αγάπης.
Ψάξε καλύτερα για κείνους τους ανθρώπους δίχως σκιές,

για όσους δεν θέλουν να ζεις στη σκιά τους,

για όσους δεν έχουν σκιά να σε κρύψουν,

για όσους δε θέλουν σκιά να κρυφτούν,

για όσους δε θα γίνουν ποτέ η σκιά σου,

για όσους τολμούν… και θα διώξουν… εκείνες τις σκιές που έρχονται απ’ τα παλιά,

για όσους απλά αγάπη σημαίνει να στέκονται στο σκοτάδι και να εκπέμπουν φως,

για όσους φωτίζουν όλα όσα είναι,

για όσους φωτίζουν όλα όσα είσαι…

Ψάξε καλύτερα για κείνη την αγάπη χωρίς σκιά.

Μα πάνω από όλα σου εύχομαι

μέσα σ’ αυτό το ψάξιμο

να γίνεις και συ

ένας άνθρωπος δίχως σκιές.

Bertrand Russell: Η φιλοσοφία της Φύσης

Η θρησκεία, μιας και πηγάζει από τον φόβο (ο φόβος προέρχεται από την άγνοια), έχει εξάρει ορισμένους φόβους και έκανε τούς ανθρώπους να μην τους θεωρούν μισητούς. Σ’ αυτό έβλαψε πολύ τήν ανθρωπότητα, γιατί κάθε φόβος είναι κακός.

Πιστεύω πώς όταν πεθάνω θα σαπίσω και τίποτα από το εγώ μου δεν θα επιζήσει. Δεν είμαι νέος και αγαπώ τή ζωή, δεν καταδέχομαι όμως να τρέμω από φόβο στή σκέψη της εκμηδένισης μου.

Η ευτυχία δεν είναι λιγότερο γνήσια επειδή κάποτε τελειώνει, ούτε ο στοχασμός και η αγάπη χάνουν τήν άξια τους γιατί δεν διαρκούν αιώνια.

Πολλοί άνθρωποι φέρθηκαν περήφανα στο ικρίωμα, και η ίδια αυτή περηφάνια πρέπει να μας διδάξει να σκεφτόμαστε σωστά για τή θέση του ανθρώπου στον κόσμο.

Ακόμα κι όταν τ’ ανοιχτά παράθυρα της επιστήμης μας κάνουν να αναρριγούμε όσο κι από τή βολική κλεισούρα τών, παραδοσιακών, ενανθρωπιστικών μύθων, στο τέλος, δροσερός αέρας θα μας δυναμώσει και οι ανοιχτοί χώροι θα έχουν ένα δικό τους μεγαλείο,

Η φιλοσοφία της φύσης είναι ένα πράγμα, και η φιλοσοφία αξιών ένα άλλο. Η σύγχυσή τους, μονάχα βλάβη μπορεί να προκαλέσει. Αυτό πού θεωρούμε καλό, αυτό πού αρέσει, δεν έχει καμιά σχέση μ’ αυτό πού είναι, μέ το πρόβλημα δηλαδή πού απασχολεί τή φιλοσοφία της φύσης.

Από τήν άλλη μεριά, κανένας δεν μπορεί να μας απαγορεύσει να εκτιμούμε ετούτο ή εκείνο, μέ το πρόσχημα πώς ο μη ανθρώπινος κόσμος δεν το εκτιμά, ούτε είναι δυνατό να μας υποχρεώσουν να θαυμάζουμε οτιδήποτε, γιατί είναι «νόμος της φύσης». δεν υπάρχει αμφιβολία πώς είμαστε μέρος της Φύσης, πού δημιούργησε τούς πόθους μας, τις ελπίδες και τούς φόβους μας» σύμφωνα μέ νόμους πού οι φυσικοί αρχίζουν ν’ ανακαλύπτουν.

Με τήν έννοια τούτη, είμαστε ένα μέρος της Φύσης, δηλαδή είμαστε υποταγμένοι σ’ αυτήν και στους νόμους της, και, τελικά, τα θύματά της.

Η φιλοσοφία της Φύσης δεν πρέπει να είναι υπερβολικά γήινη. Γιατί η Γή είναι ένας μονάχα από τούς πιο μικρούς πλανήτες, πού ανήκουν σ’ έναν από τούς μικρότερους αστέρες τού Γαλαξία.

Θα ήταν γελοίο να εξωθούμε τή φιλοσοφία της Φύσης σέ τρόπο πού τ’ αποτελέσματα της να είναι ευχάριστα. στά απειροελάχιστα παράσιτα του ασήμαντου αυτού πλανήτη.

Ο βιταλισμός σα φιλοσοφία και η θεωρία της εξέλιξης δείχνουν, από τήν άποψη αύτη, έλλειψη αίσθησης αναλογιών και λογικής σημασίας. Ατενίζουν τα γεγονότα της ζωής, πού μας ενδιαφέρουν προσωπικά, σα να έχουν συμπαντική σημασία, και όχι μιά σημασία πού περιορίζεται στήν επιφάνεια της Γής.

Η αισιοδοξία και η απαισιοδοξία, σαν συμπαντικές φιλοσοφίες, δείχνουν τον ίδιο αφελή ανθρωπομορφισμό.

Το μεγάλο Σύμπαν, στο μέτρο πού το γνωρίζουμε, δεν είναι ούτε καλό ούτε κακό και δεν ενδιαφέρεται να μας κάνει ευτυχισμένους ή δυστυχισμένους. Όλες οι τέτοιες φιλοσοφίες προκύπτουν από τήν έπαρση μας και διορθώνονται κατά τον καλύτερο τρόπο μέ λίγη αστρονομία.

Στή φιλοσοφία άξιων όμως, η κατάσταση είναι διαφορετική. Η Φύση είναι ένα μέρος μονάχα αυτών πού μπορούμε να φαντασθούμε. το κάθε τί, πραγματικό ή φανταστικό·, μπορεί να εκτιμηθεί από μας και δεν υπάρχουν εξωτερικά σταθμά πού να αποδείχνουν πώς η αξιολόγησή μας αύτη είναι λαθεμένη.

Εμείς οι ίδιοι είμαστε οι τελεσίδικοι κριτές των αξιών και στον κόσμο των αξιών η Φύση είναι ένα μόνο μέρος του. Έτσι, σέ τούτον τον κόσμο είμαστε μεγαλύτεροι από τή Φύση.

Στον κόσμο των αξιών η Φύση είναι ουδέτερη, ούτε καλή είναι ούτε κακή, ούτε άξια θαυμασμού, ούτε άξια καταδίκης. Εμείς είμαστε εκείνοι πού δημιουργούμε τις αξίες και οι πόθοι μας είναι εκείνοι πού αξιολογούν.

Στο βασίλειο αυτό είμαστε βασιλιάδες και εξευτελίζουμε σίγουρα την ηγεμονία μας, αν σκύβουμε το κεφάλι μπροστά στή Φύση. Σέ μας εναπόκειται να καθορίσουμε τί είναι, καλή ζωή, όχι στή Φύση — ούτε καν αν τήν προσωποποιήσουμε σα θεό.

Bertrand Russell, Μετά τη γνώση

Εκείνοι που σε παρασύρουν στην πιο τρελή βόλτα της ζωής σου

Σου μιλώ για εκείνους τους ανθρώπους…

Εκείνους τους ανθρώπους που κάνουν μία αμυχή στην ψυχή σου, που με φόρα εισβάλλουν στον κόσμο σου, που με το ελεύθερο πνεύμα και την αλήθεια τους σε παρασύρουν στην πιο τρελή βόλτα της ζωής σου…

Εκείνους τους ανθρώπους που απολαμβάνουν κάθε στιγμή της ζωής τους καλή και άσχημη, που η σιωπή και το μελαγχολικό τους βλέμμα είναι πιο πλούσια ακόμη και από τις πιο περίτεχνες λέξεις, που φεύγουν βίαια όσο βίαια ήρθαν όχι γιατί δεν σε αγαπούν αλλά γιατί έτσι είναι προορισμένοι να αντιδρούν στον κατακλυσμό συναισθημάτων…

Εκείνους τους ανθρώπους που γεμίζουν κάθε κενό σου κομμάτι με τις σφιχτές τους αγκαλιές και τον τρόπο που σε αγγίζουν, που γελούν δυνατά, κλαίνε και αυτοσαρκάζονται ακόμη και στις πιο μαύρες σελίδες της ζωής τους…

Εκείνους τους ανθρώπους που σε παροτρύνουν να κυνηγήσεις την πιο βαθιά, τρελή σου επιθυμία, που πιστεύουν σε σένα, που σε κοιτάζουν με λατρεία και με ένα χαριτωμένο χαμόγελο μικρού παιδιού τη στιγμή που αφοσιώνεσαι σε κάτι που αγαπάς γιατί ξέρουν να παραμερίζουν κάθε είδους εγωλατρεία και να θέλουν μόνο να 'σαι ευτυχισμένος…

Εκείνους τους ανθρώπους που αγκιστρώνονται στην ψυχή σου και πολιορκούν το νου και το σώμα σου, που σαν μία φωτεινή σκιά θα σε ακολουθούν πάντα νοητά, που χάθηκαν κάπου στην πορεία αλλά πάντα θα ναι εκεί, που σε μάγεψαν, σε φρόντισαν, σε αγάπησαν, σε λάτρεψαν και μετά σε άφησαν γιατί δεν είχαν κάτι άλλο να σου δώσουν και δεν ήθελαν να παρασιτούν στη ζωή σου.

Γιατί ξέρουν πως όταν αγαπάς κάποιον αληθινά, σταματάς την υπέροχη βόλτα που σου χάρισε πριν ο χρόνος αμαυρώσει τη μαγεία της..

Εκείνοι οι άνθρωποι είναι σαν αερικά, που αν έτυχε ποτέ να τα γνωρίσεις θα σε φέρουν ένα βήμα πιο κοντά στην δική σου Ιθάκη…

Εκείνοι οι άνθρωποι κι ο έρωτας τους είναι που πρέπει να θεωρείς πραγματικό κόσμημα.

Όλοι οι άλλοι είναι κάλπικοι μέσα σε φανταχτερά περιτυλίγματα…

Ο ζηλιάρης άνθρωπος είναι πάντα ένας θυμωμένος άνθρωπος

Το σημαντικότερο ερώτημα δεν είναι το «από πού» αλλά το «προς τα πού». Όταν ξέρουμε τον ενεργό στόχο ενός ανθρώπου μπορούμε τότε να καταλάβουμε τι κρύβεται πίσω από τις κινήσεις του.

Ο τρόπος που κινείται ο άνθρωπος στη ζωή του είναι η απόδειξη του ποιος είναι. Πιστεύω ακράδαντα ενστερνιζόμενη την άποψη του Άντλερ πως ο άνθρωπος ξέρει περισσότερα από όσα καταλαβαίνει.

Σύμφωνα με αυτή την άποψη, το να αντιλαμβάνεται κάποιος ένα λάθος του καθώς και τις αρνητικές συνέπειες που απορρέουν από αυτό, και να μην προσπαθεί να το διορθώσει αυτό είναι αντιφατικό με την ανθρώπινη φύση και την αρχή της αυτοσυντήρησης.

Συχνά γνωρίζω ενήλικες που λειτουργούν σαν παραχαϊδεμένα παιδιά.

Αυτοί οι ενήλικες εξαρτώνται μονίμως από τρίτα άτομα, χρησιμοποιούν τους άλλους σαν πατερίτσες. Κι ύστερα αρχίζουν να κάνουν ζηλότυπες συγκρίσεις.

Αυτό με τη σειρά του, τους οδηγεί σε πολλαπλά αισθήματα κατωτερότητας.

Αν δεν αντιληφθούν την επαφή με αυτά τα αισθήματα κατωτερότητας τότε αυτά θα πάρουν μια μόνιμη ροπή και θα οδηγήσουν τον άνθρωπο στο να θέλει να ρουφάει την δύναμη των άλλων.

Να θέλει δηλαδή να ελέγχει και να κυριαρχεί στους άλλους.

Η δύναμη των συσσωρευμένων αισθημάτων κατωτερότητας θα οδηγήσουν τον άνθρωπο στο να κάνει αντισταθμιστικές κινήσεις προς τα αισθήματα ψευδο-ανωτερότητας.

Αυτά τα αισθήματα ψευδο-ανωτερότητας θα δηλητηριάζουν τις συνεργασίες, καθότι ο άνθρωπος με ψευδο-ανωτερότητα υπερηφανεύεται, καυχιέται, καταφρονεί τους άλλους και θέλει να κυριαρχεί.

Αυτός ο τρόπος επικοινωνίας που έχει τον κάνει να έρχεται σε σύγκρουση με τους άλλους και τον φέρνει σε επαφή με την αρνητική πλευρά της ζωής.

Ο ψευδο-ανώτερος άνθρωπος δεν μπορεί να νιώσει ευτυχισμένος, αδυνατεί να αισθανθεί χαρά.

Είναι καταδικασμένοι να παραμείνουν εγκλωβισμένοι στην ψευδο-ανωτερότητα τους αυτοί οι άνθρωποι;

Ο ζηλιάρης άνθρωπος είναι πάντα ένας θυμωμένος άνθρωπος.

Ένας άνθρωπος που αισθάνεται υποβιβασμένος στη ζωή.

Όταν βρίσκεται σε παροξυσμό ζήλιας νιώθει αποστερημένος και μεμψιμοιρεί.

Δεν θυμάται καμιά του επιτυχία. Γι’ αυτό το λόγο συγκρίνει μονίμως τον εαυτό του με άλλους και αυτό που κάνει τον φθείρει.

Στην ουσία αυτοπαγιδεύεται στις κακόβουλες του σκέψεις.

Ένας τέτοιος άνθρωπος έχει την τάση να κηρύσσει τον πόλεμο στους άλλους ώστε να φανεί σπουδαιότερος από αυτούς.

Δεν καταλαβαίνει γιατί συμπεριφέρεται έτσι καθότι δεν έχει επίγνωση της ζήλιας του αλλά και της στάσης που δείχνει στη ζωή.

Ένας ζηλόφθονος άνθρωπος μπορεί να μετατρέψει το πιο αθώο πράγμα σε μέσο κήρυξης πολέμου.

Η έντονη ζήλια μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτή.

Για να μπορέσει κανείς να αναγνωρίσει πως ασθενεί χρειάζεται να μπορεί να αναγνωρίζει πως είναι το υγιές.

Ο υγιής άνθρωπος συμπεριφέρεται σαν να έχει το κέντρο βάρους μέσα του γι’ αυτό το λόγο δεν χρειάζεται να στηρίζεται σε άλλους.

Η ζήλια καταστρέφει τον άνθρωπο, τον αποδυναμώνει και τον κάνει να χάνει την πρωτοβουλία, τη δημιουργικότητα και την παρόρμηση του!

Οι λόγοι που φταις εσύ που κάποιος σου λέει ψέματα

Από παιδιά μας έμαθαν να μη λέμε ψέματα και πόσο κακό είναι αυτό. Κι όμως, τόσα χρόνια μετά, λες ακόμη κάποια αθώα ψέματα ή έχεις πιάσει άλλους ανθρώπους να ψεύδονται μπροστά σου. Το ψέμα υπάρχει στις ζωές μας. Άλλα είναι μικρά, αθώα, ή μεγάλα. Είναι κι αυτά που σαν αποκαλυφθούν κλείνουν σπίτια. Τις πλείστες φορές, μπροστά στα συντρίμμια που αφήνει ένα ψέμα, το κυρίαρχο συναίσθημα είναι αυτό του θυμού. Έχεις όμως πραγματικά αναλογιστεί το μερίδιο ευθύνης εκείνου που ψεύδεται; Γιατί φτάσαμε στο σημείο αυτό και τι θα μπορούσε να είχε κάνει για να το αποτρέψει; Μήπως τελικά φταίμε κι εμείς για ότι εξαπατηθήκαμε από το ψέμα κάποιου; Μήπως αντί τελικά να εξαπολύουμε πυρά, εναντίων αυτών που μας είπαν ψέματα, να δούμε λιγάκι βαθύτερα το πρόβλημα;

1. Η απάντηση που δε θες να ακούσεις

Πολλές φορές στην προσπάθειά μας να προστατέψουμε τους γύρω μας από μια μεγάλη απογοήτευση ή θυμό προτιμάμε να μπλέκουμε στα δίχτυα ενός ψέματος. Έτσι κι οι γύρω σου σε μια προσπάθεια να σε προστατεύσουν από απογοήτευση επιλέγουν το ψέμα από την αλήθεια, ξεκλέβοντας έτσι, ακόμη λίγες στιγμές ηρεμίας ή χαράς. Αν και μακροπρόθεσμα, ίσως, η απογοήτευση από ένα ψέμα να είναι μεγαλύτερη, οι κοντινοί σου άνθρωποι, οι εργαζόμενοί σου ή ακόμη και ο άνθρωπός σου, σκοπό έχουν τη δική σου ηρεμία και γαλήνη, όσο κι αν αυτό εν τέλει στο τέλος σου γυρίσει μπούμερανγκ. Βλέπεις, εκεί που η αλήθεια πονάει βρίσκει κάποιες φορές λύση στο ψέμα.

2. Έχεις πλέον καταντήσει κουραστικός

Κάποιες φορές κολλάμε οι άνθρωποι με ένα τρόπο προσέγγισής για ένα θέμα. Άλλες φορές λόγω εμπειρίας, θεωρούμε πως η λύση που προτείνουμε είναι και η ιδανική. Το παιχνίδι χάνεται όταν η προτροπή γίνεται διαταγή, ή επιβολή κι όταν αυτό επαναλαμβάνεται διαρκώς. Οι άνθρωποί σου, σού λένε ψέματα γιατί έχουν ήδη κουραστεί από τις επαναλαμβανόμενες προτροπές σου. Σου σερβίρουν έτσι μια πρόχειρη ψευδαίσθηση πως ακολούθησαν τον δικό σου τρόπο, για να μπορέσουν πλαγίως να ακολουθήσουν τον δικό τους. Ανεξαρτήτως λοιπόν αν ο δικός σου σκοπός ήταν η ανιδιοτελής βοήθεια, εν τέλει, οι άνθρωποι μαθαίνουν μόνο μέσα από τα δικά τους βήματα. Βλέπεις, εκεί που ασφυκτιά η αλήθεια βρίσκει κάποιες φορές λύση το ψέμα.

3. Από φόβο προς το κοινωνικό αντίκτυπο

Κάθε πράξη φέρνει αντίδραση. Έτσι λοιπόν κάθε ανθρώπινη πράξη έχει αντίκτυπο στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, στην κοινωνία, στον κόσμο γενικότερα. Αν ξέρουμε πως η συγκεκριμένη πράξη θα προκαλέσει, θα συζητηθεί ή ακόμη και θα κριθεί, ίσως προτιμάμε να την κρύψουμε μέσα σε ένα ψέμα. Ίσως από φόβο λοιπόν για το κοινωνικό αντίκτυπο ή και για τη δική σου προσωπική αντίδραση, οι άνθρωποι γύρω σου, σού έχουν πει ψέματα. Κι αφού δεχόμαστε τη δική μας ανθρώπινη φύση με τις αδυναμίες της, οφείλουμε να δεχτούμε κάθε άλλη ανθρώπινη αδυναμία προς τον φόβο. Το παιχνίδι αυτό κερδίζεται μόνο αν αναρωτηθείς εσύ, γιατί κάποιος φοβήθηκε να σου πει την αλήθεια. Μήπως έχεις δημιουργήσει γύρω σου ένα περιβάλλον φόβου; Μήπως είσαι αυστηρός; Μήπως οι γύρω σου δε βρίσκουν σ’ εσένα αυτό το ασφαλές περιβάλλον εμπιστοσύνης; Βλέπεις, εκεί που η αλήθεια που φοβάται να βγει στο φως βρίσκει κάποιες φορές λύση στο ψέμα.

4. Υπερβολικές απαιτήσεις

Είσαι αυτό που λέμε high maintenance. Υπερβολικές και υψηλές απαιτήσεις διέπουν τη ζωή σου και κατ’ επέκταση και τις διαπροσωπικές σου σχέσεις. Αν κάτι δεν πετύχει με την πρώτη σε πεισμώνει, σε απογοητεύει και η πίεση αυτή εξωτερικεύεται στους γύρω σου, στην επαγγελματική σου ομάδα, στον άνθρωπό σου. Έτσι, κάποιες φορές κι αναπόφευκτα, σε μια προσπάθεια να ικανοποιήσουν τις δικές σου απαιτήσεις, το ψέμα μοιάζει η μόνη λύση. Να ξέρεις δε συμμερίζεται πάντα ο περίγυρός σου τον περίσσιο πόθο σου για περισσότερα. Δεν κινούνται όλοι με τον ίδιο ρυθμό, δεν αντέχουν όλοι την ίδια πίεση και δεν πιστεύουν στα ίδια πράγματα μ’ εσένα. Αλλά, αυτό είναι εντάξει. Δεν έχει σημασία να ακολουθούν όλοι το ίδιο μονοπάτι. Αν απαιτείς από όλους να σε ακολουθούν με την ίδια ταχύτητα, στον ίδιο ρυθμό, στο τέλος, μόνος σου θα περπατάς το μονοπάτι σου. Βλέπεις, εκεί που η αλήθεια μοιάζει ανικανοποίητη βρίσκει κάποιες φορές λύση στο ψέμα.

5. Μαγνήτης ψεμάτων

Κάποιοι από εμάς είναι πιο ευκολόπιστοι από άλλους. Γι’ αυτό διάλεγαν πάντα εσένα στα πειράγματα στο σχολείο και στην παρέα, γιατί τσιμπάς, το τραβάς σαν μαγνήτης. Έτσι πάει και με το ψέμα. Μπορεί να έχεις μια βαθιά πίστη στο καλό του κόσμου. Έτσι, κάποιες φορές ξεγελιέσαι, από το ίδιο το φίλτρο μέσα από το οποίο βλέπεις εσύ. Η καλοσύνη στον κόσμο, βλέπεις, δεν είναι παντού, και δε λειτουργούν όλοι με γνώμονα το κοινό καλό. Όσο απίστευτο κι αν σου ακούγεται, κάποιοι στοχεύουν στη δική σου εξαπάτηση, όσο μικρή ή μεγάλη κι αν είναι, αφού ίσως εξυπηρετεί κάποιους δικούς τους σκοπούς. Κράτα λοιπόν στο πίσω μέρος του μυαλού σου πως όλοι οι άνθρωποι δε λειτουργούμε με τους ίδιους σκοπούς και ξανασκέψου κάθε σου κίνηση ή λέξη με μια δόση πονηριάς. Βλέπεις όλοι, λίγο πολύ, φλερτάρουμε με ένα ψέμα που έχει σίγουρο ποσοστό επιτυχίας .

Ίσως λοιπόν το ψέμα να μην αποτελεί πάντα λάθος της μιας πλευράς. Χωρίς να δικαιολογείται η επιλογή, υπάρχουν τελικά στιγμές που φταίμε κι εμείς οι ίδιοι. Την επόμενη φορά που θα βρεθείς σε μια τέτοια κατάσταση αναλογίσου πρώτα. Μήπως τελικά φταις κι εσύ;

Μαθήματα ζωής που παίρνουμε από τα παιδιά μας

Νομίζουμε ότι μεγαλώνουμε εμείς τα παιδιά μας, όμως από πολλές απόψεις εκείνα δείχνουν σε εμάς μερικές από τις πιο μεγάλες αλήθειες της ζωής.

Όταν εσείς αρχίζετε να πιστεύετε ότι δεν υπάρχει πια τίποτα συναρπαστικό, εκείνο ανακαλύπτει έκθαμβο το θαύμα της φύσης στα φτερά μιας πεταλούδας. Όταν εσείς αγχώνεστε για να οργανώσετε και την παραμικρή λεπτομέρεια της καθημερινότητας, εκείνο χοροπηδάει αμέριμνο μέσα σε μια γούβα με νερό της βροχής γιατί… έτσι του ήρθε. Κι ενώ εσείς παραιτείστε από την προσπάθεια να διεκδικήσετε κάτι που θέλετε, εκείνο προσπαθεί για εκατοστή φορά να στήσει το κάστρο του που συνέχεια πέφτει κάτω. Τα παιδιά αξίζουν την επιβράβευση μόνο και μόνο για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τη ζωή. Κι αν τα παρακολουθήσουμε προσεκτικά, μπορούμε κι εμείς οι ενήλικες να πάρουμε πολύ σημαντικά μαθήματα. Όπως…

1. Ο επιμένων νικά

Τα μικρά παιδιά δεν τα παρατάνε ποτέ. Ακόμα κι αν εσείς συχνά εκνευρίζεστε από την επιμονή τους να σας πείσουν να φτιάξετε το ίδιο παζλ ξανά και ξανά, οφείλετε να παραδεχτείτε ότι το πείσμα τους πολλές φορές βγαίνει σε καλό. Φανταστείτε πόσα πράγματα μπορεί να είχατε πετύχει στη δουλειά ή στην προσωπική σας ζωή εάν είχατε επιμείνει λίγο περισσότερο.

Tip: Ποτέ μην αποπαίρνετε το παιδί γιατί σας ζητάει να του διαβάσετε ξανά το αγαπημένο του παραμύθι. Η επανάληψη είναι το κλειδί για την ανάπτυξη του εγκεφάλου του. Έτσι, τη στιγμή που εσείς νιώθετε να σας πιάνει «υστερία» λέγοντας ξανά «μια φορά κι έναν καιρό…», εκείνο ακούγοντας μια οικεία ιστορία αναπτύσσει νέες συνδέσεις μέσα στο μυαλουδάκι του.

2. Ο κόσμος μας είναι υπέροχος

Κάθε μέρα τα παιδιά ανακαλύπτουν κι ένα καινούργιο θαύμα. Ένα λουλούδι με «τέλειο χρώμα», μια χιονισμένη μέρα, ακόμα και η διαδρομή του μετρό μπορούν μέσα από την παιδική ματιά να οδηγήσουν κι εμάς σε έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο θεώρησης της ζωής.

Tip: Προσπαθήστε να δείτε τα πράγματα από τη σκοπιά ενός παιδιού και μοιραστείτε μαζί του το θαύμα της φύσης. Ακόμα κι αν, π.χ., για εσάς πρόκειται απλώς για ένα συνηθισμένο σπουργιτάκι, εκείνο με τη βοήθειά του ανακαλύπτει έναν μαγικό, υπέροχο κόσμο.

3. Το γέλιο είναι σημαντικό

Τα παιδιά γελάνε πολύ –περισσότερες από 400 φορές την ημέρα. Αντίθετα, ένας ενήλικας γελάει κατά μέσο όρο 15 φορές την ημέρα. Ζώντας με ένα παιδί, είναι μια καλή ευκαιρία να μάθετε να γελάτε περισσότερο, κάτι που αποδεδειγμένα θα κάνει καλό όχι μόνο στη διάθεση αλλά και στην υγεία σας. Σύμφωνα με έρευνες, το γέλιο βοηθάει τη λειτουργία της καρδιάς, αυξάνοντας την κυκλοφορία του αίματος και βελτιώνοντας τη μεταφορά του οξυγόνου, ενώ παράλληλα θρέφει τους ιστούς σε όλο το σώμα και ρίχνει την αρτηριακή πίεση. Μάλιστα, οι γυναίκες φαίνεται να επωφελούνται περισσότερο από τη δράση του σε σχέση με τους άντρες.

4. Ζούμε το παρόν

Τα παιδιά δεν στεναχωριούνται ποτέ για κάτι που έγινε παλιότερα ούτε αγχώνονται για το τι πρόκειται να συμβεί σε μία ώρα, πόσο μάλλον για το τι θα τους ξημερώσει αύριο. Ζώντας το παρόν καταφέρνουν να απολαμβάνουν την κάθε στιγμή, κάτι που -παραδεχτείτε το- δεν θυμάστε πότε ήταν η τελευταία φορά που σας συνέβη.

Tip: Ακριβώς επειδή τα παιδιά ζουν στο «εδώ και τώρα», πολλές φορές αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο να μεταβούν από τη μια κατάσταση στην άλλη. Έτσι, είναι πολύ πιθανό να αντιδράσουν εάν τους ζητήσετε να σταματήσουν ΤΩΡΑ το παιχνίδι για να καθίσουν στο τραπέζι για φαγητό. Η λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι να τα προειδοποιείτε κάθε φορά, ορίζοντας το χρονικό περιθώριο που τους δίνετε για να κάνουν αυτό που ζητάτε. Π.χ., «σε πέντε λεπτά θα κλείσεις την τηλεόραση και θα κάνουμε μπάνιο».

5. Πάντα προχωράμε μπροστά

Ένα παιδί δεν κρατάει ποτέ κακία σε κανέναν. Όποιος κι αν ήταν ο λόγος που το έκανε να «χτυπιέται» στο πάτωμα, μετά από λίγα λεπτά θα είναι σαν να μη συνέβη ποτέ. Για εκείνο, το ουράνιο τόξο βγαίνει πάντα μετά την μπόρα, ενώ οι «μεγάλοι» συχνά δυσκολευόμαστε να ξεπεράσουμε πράγματα που μας πλήγωσαν.

Tip: Όσο άτακτο κι αν ήταν το παιδί, όσο έντονα κι αν χρειάστηκε να το μαλώσετε, φροντίστε μόλις λήξει η περίοδος τιμωρίας να του δείξετε ότι δεν κρατάτε κακία. Το να θυμίζετε συνεχώς στο παιδί παλιότερες άσχημες συμπεριφορές του δεν θα σας προσφέρει τίποτα. Αντίθετα, ένα φιλί και μια ζεστή αγκαλιά θα σας βοηθήσει και τους δύο να κάνετε μια καινούργια αρχή.

6. Η «αποτυχία» είναι απλά μια λέξη

Οι ενήλικες φοβόμαστε την αποτυχία και δεν διστάζουμε να αρνηθούμε να ασχοληθούμε με κάτι μόνο και μόνο από το φόβο μήπως δεν το κάνουμε καλά. Την ίδια στιγμή, το παιδί μας δεν έχει τέτοιες ανησυχίες και δηλώνει με τεράστια ευκολία «μάστορας», επειδή μόλις απέκτησε το πρώτο του κατσαβίδι ή επιμένει να βοηθήσει στο πλύσιμο των πιάτων ακόμα κι αν είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα σπάσει τα μισά. Όμως, μέσα από τις δοκιμές και τα λάθη που αναμφισβήτητα θα κάνει στην πορεία, είναι βέβαιο ότι θα πάρει πολλά μαθήματα για τη ζωή.

Tip: Προσπαθήστε να τιθασεύσετε την παρόρμησή σας να το προφυλάξετε από οτιδήποτε και μην παρεμβαίνετε κάθε φορά που πάει να κάνει κάτι στραβά –εκτός βέβαια κι αν αυτό που κάνει είναι απειλητικό για την υγεία ή τη σωματική του ακεραιότητα. Αφήστε του το χώρο και το χρόνο που χρειάζεται για να επεξεργαστεί μόνο του μια κατάσταση. Κι αν στην προσπάθειά του να διορθώσει το λάθος του αρχίσει να εκνευρίζεται, προτείνετέ του κάποιες λύσεις, αποφεύγοντας να διορθώσετε τα πράγματα για λογαριασμό του.

7. Τα συναισθήματα πρέπει να εκφράζονται

Οι αγκαλιές, οι τρυφερές κουβέντες και οι εκφράσεις αγάπης δεν είναι ποτέ αρκετές για ένα παιδί. Όμως όσο πιθανό είναι να αφήσει το παιχνίδι του για να σας δώσει ένα ρουφηχτό φιλί, άλλο τόσο πιθανό είναι να ξεσπάσει σε κλάματα ή φωνές. Το να μάθει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του είναι σημαντικό κομμάτι της πορείας ενός παιδιού προς την ενηλικίωση. Αυτό όμως σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να φτάσουμε στο άλλο άκρο, να καταπιέζουμε δηλαδή συναισθήματα που είναι προτιμότερο να εκφράζονται.

Tip: Είναι πιο εύκολο για ένα παιδί να μάθει σταδιακά να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του όταν αντιληφθεί τι ακριβώς είναι αυτό που νιώθει κάθε φορά. Εάν, για παράδειγμα, έχει θυμώσει επειδή κάποιο άλλο παιδί πήρε τα παιχνίδια του, εξηγήστε του ότι είναι λογικό να νιώθει θυμό, αλλά αυτό δεν του επιτρέπει να χτυπάει ή να δαγκώνει. Μην αμφισβητήσετε αυτό που νιώθει, αλλά βοηθήστε το να το διαχειριστεί.

8. Η αγάπη δεν ζητάει ανταλλάγματα

Ελάχιστες είναι οι σχέσεις ανάμεσα στους ενηλίκους που βασίζονται στην ανιδιοτελή αγάπη. Όμως αυτό ακριβώς είναι που νιώθει το παιδί σας για εσάς. Εκείνο δεν χρειάζεται αποδείξεις, ανταλλάγματα ή συγκεκριμένες συνθήκες για να αγαπήσει.

Tip: Είναι σημαντικό για το παιδί να ξέρει ότι κι εσείς το αγαπάτε με τον ίδιο τρόπο. Μην μπείτε ποτέ στον πειρασμό να «αρνηθείτε» την αγάπη σας εξαιτίας μιας κακής πράξης του. Σε κάθε περίπτωση, φροντίστε ότι έχει καταλάβει πως αυτό που κατακρίνετε κάθε φορά είναι η συγκεκριμένη συμπεριφορά και όχι το ίδιο το παιδί.

9. Ζήτω ο αυθορμητισμός

Έτσι δρα το παιδί… αυθόρμητα. Δεν χρειάζεται να έχει επενδύσει ώρες συλλογισμών πριν από κάθε του πράξη, ούτε νοιάζεται πολύ για τις συνέπειες. Εννοείται ότι το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει με εμάς τους μεγάλους. Πολύ συχνά πιεζόμαστε από το βάρος των ενδεχόμενων συνεπειών τόσο, που προτιμάμε να μην αφήνουμε τίποτα στην τύχη. Κι όμως… Σκεφτείτε πόσο χαλαρωτικό θα ήταν να μπορούσαμε πού και πού να αφήσουμε στην άκρη αυτά που πρέπει και να κάνουμε απλώς ό,τι μας αρέσει.

Tip: Μερικές φορές ο αυθορμητισμός του παιδιού μπορεί να βρει ακραίους τρόπους έκφρασης. Όπως, για παράδειγμα, όταν αρνείται να φορέσει τα ρούχα που του διαλέξατε για να πάει στο νηπιαγωγείο. Σε αυτή την περίπτωση είναι στο χέρι σας να αποφασίσετε για ποιους λόγους αξίζει να καταπιέσετε τον αυθορμητισμό του και για ποιους όχι. Με άλλα λόγια, σίγουρα δεν θα του επιτρέπατε να βάλει το μαγιό του για να πάει στο σχολείο, όμως στ’ αλήθεια πειράζει τόσο πολύ να είναι ντυμένος Batman στην επίσκεψη στο σπίτι της γιαγιάς;

10. Μερικά πράγματα αξίζουν κι ένα «μπράβο»

Ο πιο εύκολος και αποτελεσματικός τρόπος για να «φέρετε στα νερά σας» ένα παιδί είναι χρησιμοποιώντας ως μέσο τον έπαινο. Πείτε του «μπράβο» που τρώει το φαγητό του σαν μεγάλος, κι αμέσως θα πιάσει το πιρούνι, ακόμα κι αν μέχρι εκείνη τη στιγμή αρνιόταν να κατεβάσει μπουκιά. Πείτε του πόσο καλός μεγάλος αδερφός είναι και θα αφήσει το παιχνίδι για να δώσει στο μικρό αδερφάκι του ένα φιλί. Όμως στον κόσμο των μεγάλων ο έπαινος και η ενθάρρυνση είναι στοιχεία που σπάνια αξιοποιούμε, πιστεύοντας ίσως πως αρκεί να διεκπεραιώνεις τις υποχρεώσεις σου. Κι όμως, πού και πού είναι ωραίο να λες και να ακούς ότι κάτι έχεις κάνει καλά.

Tip: Τα παιδιά έχουν ανάγκη την προσοχή σας, ακόμα κι όταν τη διεκδικούν με λανθασμένο τρόπο. Προσπαθήστε να τα επαινείτε συχνά για τις σωστές συμπεριφορές, αλλά μη δίνετε ιδιαίτερη έμφαση σε ό,τι δεν θα θέλατε να επαναλάβει. Αν, για παράδειγμα, ζητάει κάτι φωνάζοντας και ρίχνοντας μπουνιές στον αέρα, απλώς αγνοήστε το μέχρι να ηρεμήσει. Από την άλλη, πείτε του πόσο χαίρεστε που μπορεί να συζητάει ήρεμα και να ζητάει ευγενικά ό,τι θέλει.

Ατενίζοντας αποστασιοποιημένοι το παρελθόν

Δεν είναι λίγες οι φορές που ο καθένας μας έχει εγκλωβιστεί στο παρελθόν του και εμμένει να συντηρεί μονομερώς, μια κατάσταση που από καιρό έχει τελματώσει.

Μια σχέση που μπορεί να φθίνει ή και να έχει λήξει, πολλές φορές εμείς εθελοτυφλώντας, την τροφοδοτούμε ασθμαίνοντας με ελπίδες και με απατηλά όνειρα. Που αποσκοπεί όλο αυτό; Τι μας προσφέρει να παραμένουμε έρμαιο των παθών μας; Για πόσο μπορούμε να ζούμε μόνοι με τις ερινύες μας; Πότε θα είμαστε σε θέση να δούμε την αλυσίδα που μας κρατά δέσμιους, στερώντας μας τη δυνατότητα να προχωρήσουμε και να ζήσουμε τη ζωή που μας αρμόζει;

Ερωτήματα που επιβάλλεται εμείς οι ίδιοι να έρθουμε μαζί τους αντιμέτωποι, για να πάψουμε να φυτοζωούμε, να σταματήσουμε να δικαιολογούμε τα αδικαιολόγητα και να απαγκιστρωθούμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα από ένα αρρωστημένο παρελθόν.

Τι τελικά είναι το παρελθόν; Είναι ένας τόπος αναφοράς και όχι ένας τόπος κατοικίας. Είναι ένας τόπος μάθησης, και όχι ένας τόπος διαβίωσης. Ξέχωρες έννοιες που εύκολα μπορούν να αποσαφηνιστούν με ορθή κρίση και καθαρή ορθολογιστική σκέψη.

Δεν είναι απόρριψη να λύσουμε τα δεσμά του παρελθόντος, είναι αυτοσεβασμός. Ένας αυτοσεβασμός που δικαιωματικά μας ανήκει και που θα συνδράμει στην εξελικτική μας πορεία.

Δεν είναι εύκολο, σαφώς να τελειώσεις με τους λογαριασμούς του. Δεν είναι εύκολο να αντιληφθείς ότι μετέχεις στο μαρτύριο του Ταντάλου, ότι απουσιάζεις από το τώρα και σταδιακά χάνεις το αύριο. Είναι όμως μια διαδικασία που πρέπει να λάβει χώρα όσο πιο άμεσα γίνεται. Έφτασες στο τέλμα, άφησε στην άκρη τις τοξικές σχέσεις και τους ανθρώπους που αμαυρώνουν τη ζωή και τη σκέψη σου και επανατοποθετήσου στο σήμερα, τώρα!

Τι μπορείς να κάνεις;

Αφουγκράσου τα λάθη, ανακάλυψέ τα, αξιολόγησέ τα, συγχώρησέ τα και χρησιμοποίησε αυτή τη γνώση θετικά για το μέλλον που βρίσκεται προ των πυλών και αδημονεί για να το ζήσεις.

Εκφράσου και εξωτερίκευσε τα συναισθήματά σου. Άδειασε ό,τι έχεις στη ψυχή σου είτε με τη βοήθεια ενός φίλου, είτε με έναν ειδικό είτε ακόμα κάνοντας την άσκηση με τον ίδιο σου τον εαυτό. Λειτουργώντας αφαιρετικά, απαλλάσσεσαι από τα ανείπωτα και προχωράς αφήνοντας πίσω σου κάθε τι που σε πλήγωσε, που σε πρόδωσε και σε πόνεσε. Πόσο μικροί φαντάζουν οι προβληματισμοί μας, τώρα που βγήκαν στο φως…

Αντιμετώπισε το παρελθόν και αγκάλιασέ το. Τα 4 στάδια από τα οποία συνήθως διαβαίνει ο άνθρωπος πριν φτάσει στην αποδοχή. Αρχικά νιώθουμε άρνηση, την οποία διαδέχεται ο θυμός, ακολουθεί η διαπραγμάτευση με το γενόμενο, κάποιες φορές ελλοχεύει ο κίνδυνος της κατάθλιψης, μα πάντα στο τέλος κλείνει την αυλαία η αποδοχή. Μόνο όταν αποδεχτούμε το παρελθόν, γεννιέται η πιθανότητα για νέες προοπτικές, για αισιόδοξα σχέδια και για όμορφα μεγαλεπήβολα γιατί όχι, όνειρα!

Επαναπροσδιόρισε τη ζωή σου με αισιοδοξία, θέτοντας εκ νέου τις προτεραιότητές της, δημιούργησε νέους στόχους σε διαπροσωπικό και σε επαγγελματικό επίπεδο και οδεύσου με μικρά αλλά σίγουρα και σταθερά βήματα προς αυτούς. Φλέρταρε με νέες ευκαιρίες, εξερεύνησε αδάμαστες πιθανότητες και γεύσου ένα καινούριο όραμα έξω από τα καθορισμένα σου πλαίσια. Αυτή η νέα πρόκληση θα σε γεμίσει ενέργεια, ευεξία και ελευθερία για να την ανακαλύψεις.

Πίστεψε στον εαυτό σου και στη δύναμη που κρύβει μέσα του. Μονάχα έτσι θα δημιουργήσεις την πολυπόθητη θετική αύρα που σιγά – σιγά θα μετατραπεί σε ούριο άνεμο, θα σε ωθήσει να ξεπεράσεις τα φαντάσματα των αναμνήσεων και θα εκτοπίσει όλες τις χαμένες ψευδαισθήσεις που μέχρι πρότινος σε στοίχειωναν.

Συνέχισε, είσαι λίγα βήματα πριν την ελευθερία από τα δεσμά που εσύ έχεις δημιουργήσει…

Απαλλάξου από ενοχές, ανώφελες αυτοκατηγορίες και επώδυνες τύψεις συνειδήσεως για τις πράξεις σου. Έκανες ό,τι ήταν δυνατόν, έδωσες ό,τι έκρυβες στην ψυχή σου ίσως και περισσότερα από όσα έπρεπε. Αποδέξου την κατάσταση, διδάξου από το μάθημα ζωής και φρόντισε στο μέλλον να προφυλάσσεις και να θωρακίσεις περισσότερο τον ίδιο σου τον εαυτό.

Θυμήσου τι είναι αξιοπρέπεια, αυτοσεβασμός και εγωισμός. Ανακάλυψε εκ νέου τον εαυτό σου, αγάπησέ τον, φρόντισέ τον, καλλιέργησέ τον και μην αφήνεις περιθώρια σε κανέναν να αλλοιώσει τον χαρακτήρα σου και να εισβάλλει άγαρμπα στη ζωή σου ερήμην σου. Νιώσε σίγουρος, δυνατός, άτρωτος γιατί όχι και χαμογέλα στη ζωή.

Το χτες πια, ανήκει στην ιστορία. Το αύριο, περικλείεται από ένα πέπλο μυστηρίου. Όμως το σήμερα είναι το δώρο μας από τη ζωή. Μη ξεχνάς κάθε πρωί να το αξιοποιείς στο έπακρο και να το καλωσορίζεις με ένα χαμόγελο!

Γιατί ένα χαμόγελο αρκεί για να φωτίσει ο κόσμος γύρω σου…

Από τους εκατό αντιπάλους μόνο ο ένας είναι άξιος να συζητήσουμε μαζί του. Τους υπόλοιπους τους αφήνουμε να λένε ό,τι θέλουν

Αν αντιληφθούμε ότι ο αντίπαλος έχει το πάνω χέρι και σίγουρα θα αποδειχτεί ότι έχουμε άδικο, κι ότι δεν πρόκειται να δικαιωθούμε μπορούμε να το γυρίσουμε στο προσωπικό, και να γίνουμε προσβλητικοί και χυδαίοι. Με αυτό εννοούμε ότι φεύγουμε από το αντικείμενο της συζήτησης (όπου έχουμε ήδη έτσι κι αλλιώς χάσει το παιχνίδι) και καταφερόμαστε κατά του αντιπάλου σε προσωπικό επίπεδο: θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε argumentum ad personam για να το διακρίνουμε από το argumentum ad hominem, γιατί ad hominem ξεκινάει από το καθαρά αντικειμενικό ζήτημα για να επικεντρωθεί στις δηλώσεις ή στις παραδοχές του αντιπάλου. Όταν καταφεύγουμε στο προσωπικό επίπεδο, ωστόσο, εγκαταλείπουμε εντελώς το αντικείμενο της συζήτησης και στρέφουμε τα πυρά μας στο πρόσωπο του αντιπάλου: γινόμαστε λοιπόν νοσηροί, κακεντρεχείς, προσβλητικοί, χυδαίοι. Πλέον δεν επικαλούμαστε τις πνευματικές δυνάμεις αλλά τις σωματικές, τα ζωώδη στοιχεία. Αυτό το τέχνασμα είναι πολύ δημοφιλές, γιατί οι πάντες μπορούν να το εφαρμόσουν, γι’ αυτό και χρησιμοποιείται πολύ συχνά. Το ερώτημα τώρα είναι, με ποια όπλα μπορεί να αμυνθεί η άλλη πλευρά. Γιατί αν χρησιμοποιήσει τα ίδια, τότε η συζήτηση θα καταλήξει σε ξυλοδαρμό, ή σε μονομαχία ή σε δίκη για προσβολή.

Θα ήταν μεγάλο λάθος, αν πιστεύαμε ότι μπορούμε να πετύχουμε το οτιδήποτε χωρίς να το γυρίσουμε και εμείς στο προσωπικό επίπεδο. Γιατί όταν αποδεικνύουμε σε κάποιον ήρεμα και πολιτισμένα ότι έχει άδικο κι ότι αυτά που λέει και σκέφτεται είναι εσφαλμένα, αυτό δηλαδή που συμβαίνει σε κάθε διαλεκτική επικράτηση, τότε η ενόχληση του αντιπάλου είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ το αν άκουγε κάποια χυδαία και προσβλητική έκφραση. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί όπως παρατηρεί ο Χομπς στο de Cive, κεφάλαιο 1, Omnis animi voluptas, omnisque alacritas in eo sita est, quod quis habeat, quibuscum conferens se, possit magnifice sentire de seipso [Η πνευματική χαρά συνίσταται στην ικανότητα κάποιου να υπερέχει σε σύγκριση με τους άλλους]. – Το πιο σημαντικό πράγμα για τον άνθρωπο είναι η ικανοποίηση της ματαιοδοξίας του, και είναι ιδιαίτερα επώδυνο το χτύπημα που τραυματίζει αυτή τη ματαιοδοξία. (Από εκεί προκύπτουν φράσεις όπως “καλύτερα ο θάνατος από την ατίμωση” κτλ). 

Αυτή η ικανοποίηση της ματαιοδοξίας ξεκινάει κυρίως απ’ τη σύγκριση του εαυτού μας με άλλους, σε διάφορους τομείς, αλλά κυρίως στον τομέα των πνευματικών δυνατοτήτων. Κι αυτό συμβαίνει αποτελεσματικά και έντονα σε κάθε αντιπαράθεση. Έτσι εξηγείται η ακραία ταπείνωση που νιώθει ο ηττημένος, ακόμα κι αν δεν έχει αδικηθεί έτσι εξηγείται η καταφυγή σ’ αυτό το έσχατο μέσο, σ’ αυτό το τελευταίο τέχνασμα, το οποίο δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί απλώς με ευγένεια. Η απόλυτη ψυχραιμία, ωστόσο, δε θα έβλαπτε καθόλου, γιατί μόλις ο αντίπαλος περάσει στο προσωπικό επίπεδο, θα πρέπει να απαντήσουμε ψυχρά ότι τα λεγόμενά του δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με το αντικείμενο της αντιπαράθεσης, και αμέσως επαναφέρουμε τη συζήτηση στην κανονική της τροχιά δείχνοντάς του ότι έχει άδικο και αγνοώντας επιδεικτικά τις προσβολές του. Αυτό ακριβώς που έκανε ο Θεμιστοκλής όταν είπε στον Ευρυβιάδη: πάταξον μέν, άκουσον δέ! Λίγοι όμως έχουν την ικανότητα να επιδείξουν τέτοια ψυχραιμία.

Η μοναδική σωστή αντίδραση είναι λοιπόν αυτή που αναφέρει ο Αριστοτέλης στο τελευταίο κεφάλαιο των Τοπικών: επιλέγουμε να αντιπαρατεθούμε όχι με τον πρώτο τυχόντα αλλά με ανθρώπους γνωστούς, που διαθέτουν επαρκή ευφυΐα και αυτοσεβασμό, έτσι ώστε να μην καταφεύγουν σε παραλογισμούς- να επικαλούνται τη λογική και όχι την αυθεντία, να ακούν τα λογικά επιχειρήματα και να τα αποδέχονται – και τελικά να αγαπούν την αλήθεια, να είναι πρόθυμοι να δεχτούν τον ορθό λόγο, ακόμα κι από έναν αντίπαλο, και να μπορούν να παραδεχτούν ότι έχουν άδικο, όταν το δίκιο βρίσκεται εμφανώς στην πλευρά του αντιπάλου. Απ’ αυτό προκύπτει ότι από τους εκατό αντιπάλους μόνο ο ένας είναι άξιος να συζητήσουμε μαζί του. Τους υπόλοιπους τους αφήνουμε να λένε ό,τι θέλουν, γιατί desipere est juris gentium [η ανοησία αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα]. Ας θυμηθούμε εδώ το απόφθεγμα του Βολταίρου: La paix vaut encore mieux que la verite [Η ειρήνη αξίζει περισσότερο απ’ την αλήθεια]- και την αραβική παροιμία: «Από το δέντρο της σιωπής κρέμεται ο καρπός του, η ειρήνη».

Η αντιπαράθεση ως πνευματική τριβή είναι συχνά αμοιβαία επωφελής για την αναθεώρηση σκέψεων και τη δημιουργία καινούργιων απόψεων. Όμως οι δύο αντιπαρατιθέμενοι πρέπει να είναι στο ίδιο κατά βάση επίπεδο μόρφωσης και νοητικής ικανότητας. Αν από κάποιον λείπει η μόρφωση, δε θα μπορεί να καταλάβει τον άλλον, αφού δε θα είναι στο ίδιο επίπεδο με τον ανταγωνιστή του. Αν του λείπει η νοητική ικανότητα, θα πικραθεί και θα οδηγηθεί σε ανέντιμα τεχνάσματα καταλήγοντας στην υβριστική συμπεριφορά.

Το μόνο πράγμα που μετράει, είναι το πώς έπαιξες το παιχνίδι

Ο νικητής σπέρνει μίσος, επειδή ο ηττημένος υποφέρει.

Άφησε τις νίκες και τις ήττες και βρες τη χαρά.

Πώς να βρεις τη χαρά; Άφησε τη φιλοδοξία σου να εξαφανιστεί. Η φιλοδοξία είναι το εμπόδιο. Φιλοδοξία σημαίνει να μπαίνεις στην εγωιστική διαδικασία “θέλω αυτό, θέλω εκείνο, θέλω περισσότερα χρήματα, θέλω περισσότερο κύρος”.

Να θυμάσαι όμως, ο νικητής σπέρνει μίσος, επειδή ο ηττημένος υποφέρει.

Άφησε τις νίκες και τις ήττες και βρες τη χαρά. Αν θέλεις να βρεις τη χαρά, ξέχνα τις νίκες και τις ήττες. Η ζωή είναι ένα παιχνίδι. Παίξε το όμορφα και ξέχνα όλες τις νίκες και τις ήττες.

Το πραγματικά αθλητικό πνεύμα δεν είναι η νίκη, είναι η απόλαυση του παιχνιδιού.

Αν παίζεις για να κερδίσεις, παίζεις με ένταση, με αγωνία. Δεν ασχολείσαι με το ίδιο το παιχνίδι, αλλά με το αποτέλεσμα.

Δεν είναι αυτός ο σωστός τρόπος για να ζεις μέσα στον κόσμο.

Ζήσε μέσα στον κόσμο, χωρίς να έχεις ιδέα για το τι πρόκειται να συμβεί.

Είτε είσαι νικητής είτε είσαι ηττημένος, αυτό δεν έχει καμία σημασία. Το μόνο πράγμα που μετράει – και αυτό συνέβαινε πάντοτε – είναι το πώς έπαιξες το παιχνίδι.

Το ευχαριστήθηκες; – το παιχνίδι αυτό καθαυτό;
Τότε, κάθε στιγμή είναι στιγμή χαράς.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

1.6. Τα μεγάλα ιερά και η σημασία τους για την ανάπτυξη της τέχνης

Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν τα ευρήματα που προέρχονται από ορισμένα ιερά, τα οποία από νωρίς απέκτησαν πανελλήνια ακτινοβολία. Στο ιερό του Δία στην Ολυμπία, που ιδρύεται, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, στις αρχές της 1ης χιλιετίας π.Χ. και γνωρίζει από νωρίς αξιοσημείωτη ανάπτυξη, είναι πολύ συχνή η ανάθεση όπλων. Ανάμεσα στα παλαιότερα αναθήματα βρίσκουμε επίσης πρόχειρα δουλεμένα χάλκινα και πήλινα ειδώλια, που εικονίζουν ανθρώπινες μορφές αλλά και ζώα, κυρίως άλογα και βοοειδή. Τέτοιου είδους αναθήματα έχουν προφανώς συμβολική σημασία. 

Από τα ομηρικά έπη ξέρουμε ότι η κατοχή ενός ή περισσότερων αλόγων, η εκτροφή των οποίων ήταν ιδιαίτερα δαπανηρή, δηλώνει αριστοκρατική καταγωγή. Το βόδι πάλι, απαραίτητο για τις αγροτικές εργασίες και τις μεταφορές μεγάλων φορτίων, που γίνονταν με βοϊδάμαξες, είχε γίνει η βασική μονάδα μέτρησης της αξίας, ενώ τα βοοειδή (ιδιαίτερα οι αγελάδες) ήταν τα μεγαλύτερα και ακριβότερα ζώα που οι αρχαίοι έτρωγαν και θυσίαζαν στους θεούς. Τα ομοιώματα των ζώων που αναφέραμε δηλώνουν, επομένως, τον πλούτο του αναθέτη — ή την ευχή του να τον αποκτήσει. 

Αλλά τα πιο χειροπιαστά δείγματα αποθησαυρισμένου πλούτου στα χρόνια αυτά είναι, όπως γνωρίζουμε από τα ομηρικά έπη, οι χάλκινοι τριποδικοί λέβητες. Δεν είναι, επομένως, συμπτωματικό ότι τα πολυτιμότερα αναθήματα που συνδέονται με την πρώιμη φάση (10ος-8ος αιώνας π.Χ.) των ιερών της Ολυμπίας και των Δελφών είναι τέτοιοι λέβητες. Βρισκόμαστε σε μια περίοδο στην οποία ο πλούτος και η δύναμη αποτυπώνονται κυρίως σε χρηστικά αντικείμενα, που αποκτούν μνημειακές διαστάσεις και πλούσιο διάκοσμο. Αυτά τα κειμήλια είναι τα έργα τέχνης που εκφράζουν με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τον πολιτισμό των Ελλήνων αυτής της εποχής.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: Ι. ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΛΗ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

7.4. Γιατί ο Πλάτων γράφει διάλογους;

Η φιλοσοφική μύηση του Πλάτωνα πραγματοποιήθηκε μέσα στον κύκλο του Σωκράτη. Ο Πλάτων ήταν ένας από τους λίγους σωκρατικούς, που όχι μόνο άλλαξαν στάση ζωής επηρεασμένοι από την έντονη προσωπικότητα του δασκάλου τους, αλλά και προσπάθησαν να αξιοποιήσουν τα φιλοσοφικά του διδάγματα. Στην πλατωνική φιλοσοφία ενσωματώνονται στοιχεία από πολλές προγενέστερες πηγές - λ.χ. από τη φιλοσοφία του Παρμενίδη ή των Πυθαγορείων. Καμία όμως επίδραση δεν μπορεί να συγκριθεί με τη σωκρατική.

Είναι πολύ πιθανό ότι ο Πλάτων γράφει τα πρώτα του έργα αμέσως μετά τον θάνατο του Σωκράτη. Οι πρώτοι πλατωνικοί διάλογοι αναφέρονται στις τελευταίες μέρες του δασκάλου του, και ο στόχος τους είναι σαφώς απολογητικός: επιζητούν να δικαιώσουν τον Σωκράτη, δείχνοντας πόσο άδικη ήταν η καταδίκη του. Η Απολογία Σωκράτους, ο Κρίτων, ο Ευθύφρωνείναι δείγματα τέτοιων έργων. Θα ακολουθήσει μια ομάδα διαλόγων στους οποίους προβάλλεται η ουσιαστική διαφορά του Σωκράτη από τους σοφιστές και η ευεργετική επίδρασή του στους νέους της αθηναϊκής αριστοκρατίας. Οι διάλογοι αυτοί είναι σαφώς πιο τεχνικοί και το φιλοσοφικό τους περιεχόμενο βαθύτερο - ο Χαρμίδης, ο Πρωταγόραςκαι ο Γοργίας είναι φιλοσοφικά αριστουργήματα. Ο Πλάτων είναι μάλλον ο πρώτος που συνέλαβε την ιδέα ότι η μορφή του διαλόγου είναι η πιο πρόσφορη επιλογή για να παρουσιαστεί στο κοινό ο Σωκράτης με τη μεγαλύτερη ζωντάνια και ρεαλιστικότητα. Την ίδια εποχή και άλλοι μαθητές του Σωκράτη καταφεύγουν στην ίδια λύση. Έτσι δημιουργείται ένα νέο λογοτεχνικό είδος, ο φιλοσοφικός διάλογος, που γνωρίζει μεγάλη άνθιση κατά τον 4ο αιώνα π.Χ.

Ο Πλάτων έγραψε γύρω στους τριάντα διάλογους, και όλοι έχουν διασωθεί σε άριστη κατάσταση - γεγονός μοναδικό στην ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας. Οι ειδικοί ξεχωρίζουν τους διάλογους της ωριμότητας του Πλάτωνα από τους πρώιμους σωκρατικούς διάλογους, θεωρώντας ότι βαθμιαία ο Πλάτων αποδεσμεύθηκε από την επιρροή του Σωκράτη, οπότε από ένα σημείο και μετά εκφράζει στους διάλογους τις δικές του φιλοσοφικές θέσεις. Τοποθετούν μάλιστα συνήθως την τομή το 387 π.Χ., όταν ο Πλάτων επιστρέφει από τη Σικελία και ιδρύει την Ακαδημία. Στην περίοδο της ωριμότητας εντάσσουν τέσσερις σημαντικούς διάλογους, όπου ο Πλάτων εκθέτει τη θεωρία των Ιδεών: τον Φαίδωνα, το Συμπόσιο, την Πολιτεία και τον Φαίδρο. Ακολουθεί η γεροντική φάση της πλατωνικής φιλοσοφίας, που προετοιμάζεται από διαλόγους όπως ο Θεαίτητος και ο Παρμενίδης, και εκτίθεται στον Σοφιστή, τον Πολιτικό, τον Τίμαιο, τον Φίληβο και τους Νόμους. Η κατάταξη αυτή, παρά τον φορμαλιστικό της χαρακτήρα, δεν είναι παράλογη. Αφήνει ωστόσο ανοικτό ένα ερώτημα. Γιατί ο Πλάτων εξακολουθεί σε όλη του τη ζωή να γράφει διαλόγους, ακόμη και όταν έχει απομακρυνθεί από τη σωκρατική κληρονομιά και έχει αναπτύξει τη δική του αυτόνομη προσέγγιση; Είναι προφανές ότι ο διαλογικός τρόπος γραφής αποτελεί συνειδητή επιλογή του Πλάτωνα και συνδέεται με τη φύση της ίδιας της φιλοσοφίας του.

Σε πρώτη προσέγγιση ένας πλατωνικός διάλογος θυμίζει στον σύγχρονο αναγνώστη θεατρικό έργο. Φέρνει μπροστά μας, σε έναν προσεκτικά στημένο σκηνικό διάκοσμο, ιστορικά πρόσωπα του 5ου αιώνα π.Χ. που συζητούν με πάθος σημαντικά προβλήματα της ζωής τους, χρησιμοποιώντας μια γλώσσα τρέχουσα και κατανοητή. Οι συζητήσεις άλλοτε καταλήγουν σε απορία, και άλλοτε ο πρωταγωνιστής (κατά κανόνα, ο Σωκράτης) επιβάλλει την άποψή του. Όλοι οι διάλογοι είναι γραμμένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να διαβάζονται ως αυτοδύναμα έργα· δεν προϋποθέτουν ειδικές γνώσεις ούτε παραπέμπουν σε άλλα κείμενα του ίδιου ή άλλου συγγραφέα.

θα ήταν ωστόσο λάθος να θεωρήσουμε ότι πρόθεση του Πλάτωνα είναι να μας μεταφέρει σκηνές από την πραγματική ζωή του Σωκράτη και των Αθηναίων του 5ου αιώνα. Τα πρόσωπα των πλατωνικών διαλόγων λειτουργούν αποκλειστικά ως φορείς επιχειρημάτων. Η συζήτηση που παρακολουθούμε είναι μια συνεχής εναλλαγή ερωτήσεων και απαντήσεων. Ένα βασικό ερώτημα τίθεται και ακολουθεί μια πρώτη απόπειρα απάντησης· η απάντηση υπονομεύεται μέσα από εύστοχη σειρά ερωτημάτων, και ακολουθεί μια άλλη απάντηση. Για να προωθηθεί αυτού του είδους η συζήτηση, είναι χαρακτηριστικό ότι στο προσκήνιο των διαλόγων εμφανίζονται πάντοτε μόνο δύο πρόσωπα. Όταν υπάρχουν περισσότερα, αυτά είτε παραμένουν από την αρχή ως το τέλος βουβά είτε περιμένουν τη σειρά τους για να πάρουν τη σκυτάλη του λόγου από τον προηγούμενο συνομιλητή. Όσο για τη συζήτηση, αυτή δεν είναι ποτέ ισότιμη, με την υπεροχή να γέρνει άλλοτε προς τη μεριά του ενός συνομιλητή και άλλοτε προς του άλλου. Γίνεται εξαρχής σαφές ότι ένα μόνο πρόσωπο είναι ο γνώστης, ο δάσκαλος, αυτός που αναλαμβάνει τον ρόλο του ελέγχοντος. Οι άλλοι είναι είτε αδαείς, είτε δοκησίσοφοι, είτε μαθητές, είτε καλοί και βοηθητικοί συνομιλητές. Και στο τέλος υπάρχει πάντοτε νικητής και ηττημένος. Ένας τέτοιος διάλογος θυμίζει όμως περισσότερο μάθημα σε φιλοσοφικό σεμινάριο παρά τυχαία συνάντηση στην αθηναϊκή αγορά - ακόμη κι αν παραδεχτούμε ότι εξαιτίας του πολιτικού τους συστήματος και του λαϊκού χαρακτήρα των δικαστηρίων οι Αθηναίοι ήταν σίγουρα πιο εξοικειωμένοι από εμάς στην προφορική ανταλλαγή επιχειρημάτων.

Στις αρχές του 4ου αιώνα δεν υπήρχε καθιερωμένος τρόπος γραφής της φιλοσοφίας. Ο Πλάτων επιλέγει να γράψει διάλογους, ενώ θα μπορούσε να γράψει πεζές πραγματείες, όπως ο Αναξαγόρας, ο Δημόκριτος και οι σοφιστές, ποίηση, όπως ο Παρμενίδης και ο Εμπεδοκλής, ή και να μη γράψει τίποτα, όπως ο Πυθαγόρας και ο Σωκράτης. Η επιλογή αυτή εναρμονίζεται με την πεποίθησή του ότι η φιλοσοφία είναι κατά κύριο λόγο «μάθημα», ζωντανή δηλαδή ανταλλαγή επιχειρημάτων για ζητήματα ζωτικής σημασίας ανάμεσα σε δάσκαλο και μαθητή. Ο διάλογος είναι το γραπτό κείμενο που, επειδή είναι πιο κοντά στην προφορική ανταλλαγή, αίρει ως έναν βαθμό τα μειονεκτήματα του γραπτού λόγου.

Το τίμημα ωστόσο αυτής της επιλογής είναι σημαντικό: ο συγγραφέας των πλατωνικών διαλόγων κρατά μια απόσταση από τα γραπτά του, καλυπτόμενος από ανωνυμία. Δεν είναι εύκολο να εκθέσεις σε ένα διαλογικό πλαίσιο, από όπου ο ίδιος απουσιάζεις, μια σταθερή και απόλυτη φιλοσοφική θέση. Αν ο διάλογος είναι πειστικός, πρέπει να είναι ανοιχτός. Ο πρωταγωνιστής του διαλόγου είναι ο κυρίαρχος της συζήτησης, δεν διστάζει όμως να προβάλλει τις αμφιβολίες ή τα διλήμματά του, να υποστηρίζει κάποιες φορές αδύναμα επιχειρήματα, να πέφτει ακόμη και σε αντιφάσεις. Ένα από τα διδάγματα της πλατωνικής διαλεκτικής είναι ότι όλες οι θέσεις είναι ευάλωτες στον έλεγχο. Με τους διάλογους του ο Πλάτων δείχνει να πιστεύει ότι η πραγματική φιλοσοφία δεν μπορεί ποτέ να πάρει τη μορφή συστηματικού δόγματος, άκαμπτου δηλαδή και οριστικού συστήματος. Εκείνο που προέχει είναι ο σωστός τρόπος να τίθενται τα σημαντικά προβλήματα και να ελέγχονται οι προτεινόμενες λύσεις.