ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΛΥΣΙΑΣ - Κατὰ Νικομάχου (17-20)

[17] Πυνθάνομαι δὲ αὐτὸν λέγειν ὡς ἀσεβῶ καταλύων τὰς θυσίας. ἐγὼ δ᾽ εἰ μὲν νόμους ἐτίθην περὶ τῆς ἀναγραφῆς, ἡγούμην ἂν ἐξεῖναι Νικομάχῳ τοιαῦτα εἰπεῖν περὶ ἐμοῦ· νῦν δὲ τοῖς κοινοῖς καὶ κειμένοις ἀξιῶ τοῦτον πείθεσθαι. θαυμάζω δὲ εἰ μὴ ἐνθυμεῖται, ὅταν ἐμὲ φάσκῃ ἀσεβεῖν λέγοντα ὡς χρὴ θύειν τὰς θυσίας τὰς ἐκ τῶν κύρβεων καὶ τῶν στηλῶν κατὰ τὰς συγγραφάς, ὅτι καὶ τῆς πόλεως κατηγορεῖ· ταῦτα γὰρ ὑμεῖς ἐψηφίσασθε. ἔπειτα εἰ ταῦτα νομίζεις δεινά, ἦ που σφόδρα ἐκείνους ἡγεῖ ἀδικεῖν, οἳ τὰ ἐκ τῶν κύρβεων μόνον ἔθυον.

[18] καίτοι, ὦ ἄνδρες δικασταί, περὶ εὐσεβείας οὐ παρὰ Νικομάχου ‹χρὴ› μανθάνειν, ἀλλ᾽ ἐκ τῶν γεγενημένων σκοπεῖν. οἱ τοίνυν πρόγονοι τὰ ἐκ τῶν κύρβεων θύοντες μεγίστην καὶ εὐδαιμονεστάτην τῶν Ἑλληνίδων τὴν πόλιν παρέδοσαν, ὥστε ἄξιον ἡμῖν τὰς αὐτὰς ἐκείνοις θυσίας ποιεῖσθαι, καὶ εἰ μηδὲν δι᾽ ἄλλο, τῆς τύχης ἕνεκα τῆς ἐξ ἐκείνων τῶν ἱερῶν γεγενημένης.

[19] πῶς δ᾽ ἄν τις εὐσεβέστερος γένοιτο ἐμοῦ, ὅστις ἀξιῶ πρῶτον μὲν κατὰ τὰ πάτρια θύειν, ἔπειτα ἃ μᾶλλον συμφέρει τῇ πόλει, ἔτι δὲ ἃ ὁ δῆμος ἐψηφίσατο καὶ δυνησόμεθα δαπανᾶν ἐκ τῶν προσιόντων χρημάτων; σὺ δέ, ὦ Νικόμαχε, τούτων τἀναντία πεποίηκας· ἀναγράψας γὰρ πλείω τῶν προσταχθέντων αἴτιος γεγένησαι τὰ προσιόντα χρήματα εἰς ταῦτα μὲν ἀναλίσκεσθαι, ἐν δὲ ταῖς πατρίοις θυσίαις ἐπιλείπειν.

[20] αὐτίκα πέρυσιν ἱερὰ ἄθυτα τριῶν ταλάντων γεγένηται τῶν ἐν ταῖς κύρβεσι γεγραμμένων. καὶ οὐχ οἷόν τε εἰπεῖν ὡς οὐχ ἱκανὰ ἦν ἃ προσῆλθε τῇ πόλει· εἰ γὰρ οὗτος μὴ πλείω ἀνέγραψεν ἓξ ταλάντοις, εἴς τε τὰς θυσίας τὰς πατρίους ἂν ἐξήρκεσε καὶ τρία τάλαντα ἂν περιεγένετο τῇ πόλει. περὶ δὲ τῶν εἰρημένων καὶ μάρτυρας ὑμῖν παρέξομαι.

***
[17] Πληροφορούμαι ακόμη ότι διαδίδει πως διαπράττω ασέβεια καταργώντας τις θυσίες. Εγώ όμως, αν βέβαια θέσπιζα εγώ τους νόμους για την καταγραφή, θα θεωρούσα ότι έχει ο Νικόμαχος το δικαίωμα να διατυπώσει παρόμοια μομφή για μένα. Τώρα ωστόσο ζητώ απλώς απ᾽ αυτόν να συμμορφωθεί προς τους κείμενους και καθολικώς ισχύοντες νόμους. Μου προκαλεί μάλιστα κατάπληξη που δεν συνειδητοποιεί ότι, όταν ισχυρίζεται πως διαπράττω ασέβεια όταν λέω ότι πρέπει να τελούμε τις θυσίες που προβλέπονται στους άξονες και στις στήλες κατά τα προδιαγεγραμμένα, κατηγορεί και την πόλη. Διότι αυτά τα αποφασίσατε εσείς. Αν πάλι νομίζεις ότι αυτά είναι αδιανόητα, προφανώς θεωρείς ότι έχουν διαπράξει βαρύτατο αδίκημα εκείνοι που τελούσαν τις θυσίες που περιλαμβάνονται στους άξονες.

[18] Εξάλλου, για θέματα ευσέβειας, άνδρες δικαστές, δεν χρειαζόμαστε μαθήματα από τον Νικόμαχο. Πρέπει να δούμε τί έχει γίνει στο παρελθόν. Οι πρόγονοί μας λοιπόν, τελώντας τις θυσίες που αναγράφονται στους άξονες, κατάφεραν η πόλη που μας παρέδωσαν να είναι η πιο μεγάλη και η πλέον ευημερούσα πόλη της Ελλάδας. Αξίζει επομένως να τελούμε τις ίδιες θυσίες με εκείνους, αν όχι για τίποτε άλλο, έστω για την καλή τύχη που είχαν χάρη σ᾽ αυτές τις θυσίες.

[19] Και πώς θα μπορούσε να υπάρξει άλλος πιο ευσεβής από εμένα, που ζητώ πρώτον να τελούμε τις πατροπαράδοτες θυσίες, έπειτα αυτές που συμφέρουν περισσότερο την πόλη και τέλος αυτές που αποφάσισε ο δήμος και που θα μπορέσουμε να τις χρηματοδοτήσουμε από τα έσοδα που έχουμε; Ενώ εσύ, Νικόμαχε, έκανες το αντίθετο από αυτά. Με το να περιλάβεις στην καταγραφή περισσότερες θυσίες από αυτές για τις οποίες είχες εξουσιοδοτηθεί, ευθύνεσαι για το γεγονός ότι τα έσοδα που είχαμε αναλώθηκαν γι᾽ αυτές, και δεν επαρκούν για τις πατροπαράδοτες θυσίες.

[20] Πέρυσι αίφνης έμειναν ανεκτέλεστες θυσίες τριών ταλάντων από αυτές που είναι καταγεγραμμένες στους άξονες. Και κανείς δεν μπορεί να πει ότι η πόλη δεν είχε ικανά έσοδα. Γιατί αν αυτός δεν είχε περιλάβει στην καταγραφή θυσίες που απαιτούσαν έξι τάλαντα επιπλέον, και θα επαρκούσαν για τις πατροπαράδοτες θυσίες και θα είχε η πόλη πλεόνασμα τριών ταλάντων. Για όσα έχω πει θα σας παρουσιάσω και μάρτυρες.

Περί του Ιωσήφ τού από Αριμαθαίας

Πλησιάζοντας το χριστιανικό Πάσχα, θα ασχοληθούμε με μια μικρή λεπτομέρεια που έχει σχέση με τις μέρες αυτές. Στο βιβλικό κείμενο μετά την σταύρωση του Ιησού εμφανίζεται και στα τέσσερα Ευαγγέλια, ένα πρόσωπο με μικρή δράση, αλλά σημαντική όπως φαίνεται για την ολοκλήρωση του σεναρίου. Ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας.

Ας δούμε τα σχετικά κείμενα ξεκινώντας από τον αρχαιότερο του Μάρκου:

“42 Καὶ ἤδη ὀψίας γενομένης, ἐπεὶ ἦν παρασκευή, ὅ ἐστι προσάββατον, 43 ἐλθὼν Ἰωσὴφ ὁ ἀπὸ Ἁριμαθαίας, εὐσχήμων βουλευτής, ὃς καὶ αὐτὸς ἦν προσδεχόμενος τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, τολμήσας εἰσῆλθε πρὸς Πιλᾶτον καὶ ᾐτήσατο τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ. 44 ὁ δὲ Πιλᾶτος ἐθαύμασεν εἰ ἤδη τέθνηκε, καὶ προσκαλεσάμενος τὸν κεντυρίωνα ἐπηρώτησεν αὐτὸν εἰ πάλαι ἀπέθανε· 45 καὶ γνοὺς ἀπὸ τοῦ κεντυρίωνος ἐδωρήσατο τὸ σῶμα τῷ Ἰωσήφ. 46 καὶ ἀγοράσας σινδόνα καὶ καθελὼν αὐτὸν ἐνείλησε τῇ σινδόνι καὶ κατέθηκεν αὐτὸν ἐν μνημείῳ ὃ ἦν λελατομημένον ἐκ πέτρας, καὶ προσεκύλισε λίθον ἐπὶ τὴν θύραν τοῦ μνημείου.” (Κατά Μάρκον, 15: 42).

Εὐσχήμων = ευπρεπής, αξιοπρεπής.
Βουλευτής = Μέλος του Μεγάλου Σανχεντρίν.

Μόνο που ο ευπρεπής αυτός βουλευτής δεν έφερε αντίρρηση στην καταδίκη του Ιησού σε θάνατο, αφού λίγο πριν ο ίδιος Ευαγγελιστής γράφει:

“64 ἠκούσατε πάντως τῆς βλασφημίας· τί ὑμῖν φαίνεται; οἱ δὲ πάντες κατέκριναν αὐτὸν εἶναι ἔνοχον θανάτου.” (Κατά Μάρκον, 14: 64). Να σημειωθεί, ότι ο Μάρκος τονίζει νωρίτερα ότι το συνέδριο είχε απαρτία: “53 Καὶ ἀπήγαγον τὸν Ἰησοῦν πρὸς τὸν ἀρχιερέα· καὶ συνέρχονται αὐτῷ πάντες οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι καὶ οἱ γραμματεῖς”.

Σημειώστε ότι, δεν αναφέρει τίνος ήταν ο τάφος που ήταν σκαμμένος στον βράχο και τι σχέση είχε μαζί του.

Ας πάμε τώρα στον Ματθαίο:

“57 Ὀψίας δὲ γενομένης ἦλθεν ἄνθρωπος πλούσιος ἀπὸ Ἁριμαθαίας, τοὔνομα Ἰωσήφ, ὃς καὶ αὐτὸς ἐμαθητεύθη τῷ Ἰησοῦ· 58 οὗτος προσελθὼν τῷ Πιλάτῳ ᾐτήσατο τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ. τότε ὁ Πιλᾶτος ἐκέλευσεν ἀποδοθῆναι. 59 καὶ λαβὼν τὸ σῶμα ὁ Ἰωσὴφ ἐνετύλιξεν αὐτὸ ἐν σινδόνι καθαρᾷ, 60 καὶ ἔθηκεν αὐτὸ ἐν τῷ καινῷ αὐτοῦ μνημείῳ ὃ ἐλατόμησεν ἐν τῇ πέτρᾳ, καὶ προσκυλίσας λίθον μέγαν τῇ θύρᾳ τοῦ μνημείου ἀπῆλθεν.” (Κατά Ματθαίον, 27: 57).

Εδώ δεν αναφέρεται ως βουλευτής, αλλά ως πλούσιος και ως μαθητής του Ιησού, άσχετα αν δεν έχει αναφερθεί μέχρι στιγμής πουθενά στα Ευαγγέλια. Επίσης ως πλούσιος είχε τον δικό του τάφο σκαλισμένο και εκεί θα έβαζε τον Ιησού. Συμφωνεί όμως και αυτός με τον Μάρκο, ότι όλοι οι αρχιερείς συμφώνησαν για την θανάτωση του Ιησού:

“1 Πρωΐας δὲ γενομένης συμβούλιον ἔλαβον πάντες οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι τοῦ λαοῦ κατὰ τοῦ Ἰησοῦ ὥστε θανατῶσαι αὐτόν” (Κατά Ματθαίον, 27: 1).

Πάμε τώρα στον Λουκά:

“50 Καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ὀνόματι Ἰωσὴφ, βουλευτὴς ὑπάρχων καὶ ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ δίκαιος 51 - οὗτος οὐ ἦν συγκατατεθειμένος τῇ βουλῇ καὶ τῇ πράξει αὐτῶν - ἀπὸ Ἁριμαθαίας πόλεως τῶν Ἰουδαίων, ὃς προσεδέχετο καὶ αὐτὸς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, 52 οὗτος προσελθὼν τῷ Πιλάτῳ ᾐτήσατο τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ, 53 καὶ καθελὼν αὐτὸ ἐνετύλιξε σινδόνι καὶ ἔθηκεν αὐτὸ ἐν μνήματι λαξευτῷ, οὗ οὐκ ἦν οὐδεὶς οὐδέπω κείμενος· 54 καὶ ἡμέρα ἦν παρασκευὴ, σάββατον ἐπέφωσκε” (Κατά Λουκάν, 23: 50).

Εδώ, έχουμε μια αντίφαση σε σχέση με τους προηγούμενους: Ο Ιωσήφ αναφέρεται ως βουλευτής και αγαθός κι όχι πλούσιος. Για τον λόγο αυτό και ο τάφος δεν αναφέρεται ως δικός του, αλλά το σημαντικό είναι ότι ως βουλευτής είχε αντιδράσει στο συμβούλιο σε αντίθεση με τους προηγούμενους. Αν πάμε τώρα λίγο πίσω, θα δούμε ότι όντως δεν δίνει λεπτομέρειες για την απόφαση, όπως οι δύο προηγούμενοι που συμφωνούν ότι η απόφαση ήταν ομόφωνη:

“1 Καὶ ἀναστὰν ἅπαν τὸ πλῆθος αὐτῶν ἤγαγον αὐτὸν ἐπὶ τὸν Πιλᾶτο” (Κατά Λουκάν, 23: 1). Ρίχνοντας, μάλιστα, την απόφαση στο... πλήθος και όχι στο συμβούλιο.

Τέλος, ο Ιωάννης:

“38 Μετὰ δὲ ταῦτα ἠρώτησεν τὸν Πιλᾶτον Ἰωσὴφ ὁ ἀπὸ Ἁριμαθαίας, ὢν μαθητὴς τοῦ Ἰησοῦ, κεκρυμμένος δὲ διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων, ἵνα ἄρῃ τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ· καὶ ἐπέτρεψεν ὁ Πιλᾶτος. ἦλθεν οὖν καὶ ἦρε τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ. 39 ἦλθε δὲ καὶ Νικόδημος ὁ ἐλθὼν πρὸς τὸν Ἰησοῦν νυκτὸς τὸ πρῶτον, φέρων μῖγμα σμύρνης καὶ ἀλόης ὡς λίτρας ἑκατόν. 40 ἔλαβον οὖν τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ καὶ ἔδησαν αὐτὸ ἐν ὀθονίοις μετὰ τῶν ἀρωμάτων, καθὼς ἔθος ἐστὶ τοῖς Ἰουδαίοις ἐνταφιάζειν. 41 ἦν δὲ ἐν τῷ τόπῳ ὅπου ἐσταυρώθη κῆπος, καὶ ἐν τῷ κήπῳ μνημεῖον καινὸν, ἐν ᾧ οὐδέπω οὐδεὶς ἐτέθη· 42 ἐκεῖ οὖν διὰ τὴν παρασκευὴν τῶν Ἰουδαίων, ὅτι ἐγγὺς ἦν τὸ μνημεῖον, ἔθηκαν τὸν Ἰησοῦν.“ (Κατά Ιωάννην, 19: 38).

Δεν τον αναφέρει, επίσης, ως βουλευτή αλλά μαθητή και μάλιστα κρυφό γιατί φοβόταν τους Ιουδαίους, κάτι καινούργιο σε σχέση ακόμα και με τον Λουκά που τον αναφέρει απλώς ως μαθητή. Το μνημείο δεν αναφέρεται τίνος ήταν ιδιοκτησία, το μόνο που λέει ότι ήταν εκεί κενό και αχρησιμοποίητο. Επίσης, δεν μας δίνει πληροφορίες για το πως πάρθηκε η απόφαση του Συνεδρίου:

“28 Ἄγουσιν οὖν τὸν Ἰησοῦν ἀπὸ τοῦ Καϊάφα εἰς τὸ πραιτώριον” (Κατά Iωάννην, 18: 28). Αφήνοντάς και αυτός να εννοηθεί το πλήθος.

Συμπερασματικά:

Ως προς τον τίτλο του λοιπόν έχουμε:

Βουλευτής, δηλαδή μέλος του μεγάλου Σανχεντρίν στους δύο από τους τέσσερις, πλούσιος στον ένα και μάλιστα ιδιοκτήτης του τάφου και τίποτα στον τελευταίο.

Ως προς την σχέση του με τον Ιησού έχουμε:

Το σχετικά αόριστο “προσδεχόμενος τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ” στους δύο, μαθητής στον τρίτο, κρυφός μαθητής στον τέταρτο για τον φόβο των Ιουδαίων.

Άλλη μια αντίφαση σε σχέση με τα ιουδαϊκά έθιμα είναι το ότι ο ίδιος ο Εβραίος αυτός ιερέας (για τον Μάρκο και Ματθαίο φυσικά) προσήλθε στον Πιλάτο, δηλαδή στο Πραιτόριο, που ήταν ένα τελείως ακάθαρτο μέρος για τους Εβραίους, πόσο μάλλον για τους ιερείς. Ας δούμε ένα σχετικό κείμενο από τον Ιωάννη:

“28 Ἄγουσιν οὖν τὸν Ἰησοῦν ἀπὸ τοῦ Καϊάφα εἰς τὸ πραιτώριον· ἦν δὲ πρωΐ· καὶ αὐτοὶ οὐκ εἰσῆλθον εἰς τὸ πραιτώριον, ἵνα μὴ μιανθῶσιν, ἀλλ' ἵνα φάγωσι τὸ πάσχα.” (Κατά Ιωάννην, 18:28).

Είναι προφανές ότι οι αντιφάσεις αυτές κάτι δείχνουν, και δείχνουν ότι ο χαρακτήρας αυτός του σεναρίου είναι επινοημένος όπως και όλο το σενάριο. Ο σκοπός είναι να τοποθετηθεί ο Ιησούς σε ένα λαξευτό τάφο που ήταν φτιαγμένος για έναν πλούσιο και αξιοπρεπή αξιωματούχο, για να κάνει εντύπωση ο τρόπος που θα κλείσει και θα ανοίξει αυτός. Χωρίς αυτόν δεν μπορεί να υπάρξει άδειος τάφος που θα δείξει την υποτιθέμενη Ανάσταση.

Αρχικά να δούμε τι θα ήταν το λογικό. Το λογικό στις σταυρώσεις είναι ότι η θανάτωση είναι αργή και επώδυνη και δεν γίνεται ταφή του τιμωρημένου, αφού ο σκοπός της σταύρωσης ήταν να ατιμαστεί ο εγκληματίας και να μείνει ορατός στους πάντες για συνετισμό για πάρα πολλές μέρες. Η σύμπτωση όμως της απρόσμενης γρήγορης κατάληξης και της ημέρας του Πάσχα, της μοναδικής που θα μπορούσε να κατέβει από τον σταυρό, βοηθάει το σενάριο να ολοκληρωθεί προς την αναμενόμενη Ανάσταση, οπότε έχουμε την αποκαθήλωση και την ταφή. Μόνο που και σε αυτή την περίπτωση το λογικό θα ήταν, να ενδιαφερόντουσαν και να ασχολούντο με την ταφή του, κάποιοι από το κοντινό περιβάλλον, δηλαδή οι αγαπημένοι μαθητές του ή η οικογένεια του Ιησού, αλλά ευσχήμως όλοι αυτοί δείχνουν εξαφανισμένοι.

Το πρόβλημα ήταν ότι αν συνέβαινε κάτι από αυτά τα δύο, δηλαδή τα φυσιολογικά, δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί ένας λαξευτός μεγάλος τάφος, που θα μας έδειχνε όταν βρεθεί άδειος ξεκάθαρα την Ανάσταση. Έτσι εμφανίζεται ένας νέος χαρακτήρας για τον ρόλο αυτό, είναι πλούσιος που έχει μεγάλο λαξεμένο δικό του τάφο που θα κλείσει με μια βαριά πέτρα, κάνοντας αδύνατο να μετακινηθεί με άλλο τρόπο, εκτός αν είναι θαυμαστός.

Εξυπηρετεί όμως ο Ιωσήφ ως Εβραίος ιερέας, μέλος του Σανχεντρίν, αλλά και πλούσιος φυσικά, και άλλον έναν σκοπό: κάποια δήθεν προφητεία στην οποία αυτοί οι "πονηροί" που τον σκότωσαν δηλαδή οι "πλούσιοι" Εβραίοι, αυτοί και θα τον θάψουν.

“4 οὗτος τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν φέρει καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται....
8 ἐν τῇ ταπεινώσει ἡ κρίσις αὐτοῦ ἤρθη· τὴν δὲ γενεὰν αὐτοῦ τίς διηγήσεται; ὅτι αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἡ ζωὴ αὐτοῦ, ἀπὸ τῶν ἀνομιῶν τοῦ λαοῦ μου ἤχθη εἰς θάνατον. 9 καὶ δώσω τοὺς πονηροὺς ἀντὶ τῆς ταφῆς αὐτοῦ καὶ τοὺς πλουσίους ἀντὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ·” (Ισαΐας 53: 4).

Κάτι που επιβεβαιώνουν και οι Πράξεις, οι οποίες αγνοούν παντελώς τον εμβόλιμο στα Ευαγγέλια κύριο από την Αριμαθαία που ήταν για κάποιους και μαθητής:

“27 οἱ γὰρ κατοικοῦντες ἐν Ἱερουσαλὴμ καὶ οἱ ἄρχοντες αὐτῶν ..... ᾐτήσαντο Πιλᾶτον ἀναιρεθῆναι αὐτόν. 29 ὡς δὲ ἐτέλεσαν πάντα τὰ περὶ αὐτοῦ γεγραμμένα, καθελόντες ἀπὸ τοῦ ξύλου ἔθηκαν εἰς μνημεῖον” (Πράξεις, 13: 27).

Περιττό να πούμε ότι έτσι ξαφνικά όπως εμφανίστηκε, δεν ξανακούστηκε ποτέ, εκτός φυσικά από τα... απόκρυφα.

Άλλο ένα στοιχείο εξίσου σημαντικό που προστίθεται στην εξήγηση αυτή, είναι η παντελώς άγνωστη πόλη Αριμαθαία από την οποία υποτίθεται κατάγεται αυτός ο υποτιθέμενα σπουδαίος Εβραίος. Δεν αναφέρεται ούτε στην Παλαιά Διαθήκη ούτε στα ιστορικά κείμενα της εποχής και της περιοχής.

Σήμερα μερικές από τις προτεινόμενες θέσεις που αναφέρονται ως Αριμαθαία είναι οι εξής:

Ramla. Αυτή αν και κτίστηκε το 710 από τον χαλίφη Sulayman ibn Abd al-Malik, την θεώρησαν σαν Αριμαθαία οι Σταυροφόροι.
Nabi_Samwil
Ramathaim-Zophim. Αυτή αναφέρεται σαν Αριμαθαία από τον Petrus Comestor (1100-1179) στην Historia Scholastica.
Rantis
Al-Ram
Al-Bireh
Ramallah

O ιστορικός Richard Carrier στο Historicity of Jesus, υποστηρίζει ότι η λέξη “Αριμαθαία” επινοήθηκε στα Eλληνικά, από το Αρι-, πρόθεμα που δηλώνει το άριστο, μαθ, από την μάθηση και την κατάληξη -αία που σημαίνει τοποθεσία, σαν την “πόλη της άριστης μαθητείας”.

Έχουμε λοιπόν πάλι, ακόμα και σε μια μικρή λεπτομέρεια, κάτι πολύ συνηθισμένο στην χριστιανική βίβλο, δηλαδή αντιφάσεις, προσπάθεια εκπλήρωσης προφητειών και επινοημένη γεωγραφία, στην προσπάθεια συμπλήρωσης του μεσσιανικού μύθου που κατάφερε να πείσει πολύ κόσμο και να επιβληθεί σε μεγάλο μέρος του πλανήτη μας σαν απόλυτη αλήθεια.

Η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών της Εκκλησίας του Δήμου

Η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών

 

Προκειμένου να εξασφαλιστεί ο δημοκρατικός χαρακτήρας των συνελεύσεων του βασικότερου πολιτειακού σώματος, ο επιστάτης¹ οριζόταν με κλήρο. Από το γεγονός ότι θα ήταν και πρόεδρος της Βουλής² συμπεραίνεται πως οι Αθηναίοι προτιμούσαν την κυριαρχία των δημοκρατικών διαδικασιών παρά των προσωπικών δεξιοτήτων. Με αυτόν τον τρόπο μειωνόταν σημαντικά ο κίνδυνος εκλογής προέδρου ικανού να επηρεάσει αντιδημοκρατικά την Εκκλησία.

 

Η ψηφοφορία ήταν το δημοκρατικό μέσο για τη λήψη των αποφάσεων. Αυτό δε σημαίνει ότι η ενημέρωση εξασφάλιζε την εντιμότητα στην πληροφόρηση. Μπορούσε κάλλιστα να κυριαρχήσει η παραπληροφόρηση έτσι ώστε οι αποφάσεις που τυχόν να ληφθούν να καταστούν λανθασμένες ή ακόμη και μοιραίες³. Επομένως, το ερώτημα που προκύπτει είναι αν σε τελική ανάλυση η Εκκλησία του Δήμου ήταν ένας πετυχημένος θεσμός ή όχι.

 

Είναι γενικά αποδεκτό το γεγονός πως στην πολιτική σκηνή κυριαρχούσαν οι δημαγωγοί⁴, ατομικά συμφέροντα, πανουργία και έλλειψη ειλικρίνειας⁵. Παράλληλα όμως, κατίσχυε και μια γενική αίσθηση ενός κοινού συμφέροντος στη βάση μιας ισορροπίας σε ατομικά και κοινό συμφέρον⁶. Υπήρχε μια απαίτηση της κοινότητας για μια πρακτική που να εξασφαλίζει μια καθολική συνοχή⁷. Ο αθηναϊκός λαός αντιμετώπιζε την εξουσιαστική αλαζονεία με τον οστρακισμό⁸ ή την εισαγγελία⁹, έτσι ώστε να περιορίζει σημαντικά όποια απόπειρα εξουσιαστικής ανέλιξης ενός ή περισσοτέρων προσώπων με κίνδυνο να υπερκερασθεί η οριζόντια κατανομή εξουσίας.

 

Στην οριζόντια κατανομή εξουσίας¹⁰ οι πολίτες ήταν αυτοί που αποφάσιζαν. Το ότι δεν υπήρχαν σταθερές και οργανωμένες ομάδες συμφερόντων αποδεικνύεται και από τον τυχαίο τρόπο με τον οποίο κάθονταν οι πολίτες στις συνεδριάσεις.

 

Η πιθανότητα κάποια κοινωνική τάξη, μπορούμε να μιλούμε για διαφορά ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, αριστοκρατικούς-δημοκρατικούς, να κυριαρχούσε στις συνελεύσεις καθοριζόταν από τα θέματα προς συζήτηση. Για παράδειγμα αν υπήρχε θέμα να αποφασιστεί πόλεμος ή ειρήνη η απόφαση μπορούσε να καθορισθεί από τη συμμετοχή των πολιτών που ζούσαν στην ύπαιθρο και ανησυχούσαν για την ερήμωση. Ή το αποτέλεσμα μπορούσε να επηρεαστεί από το αν οι αστοί θήτες¹¹ που επιθυμούσαν αμοιβή για τις υπηρεσίες τους, επικρατούσαν στη συνέλευση.

 

Εν κατακλείδι, η αποτελεσματικότητα της Εκκλησίας δεν μπορεί να εξηγηθεί με μία σχέση αιτίου-αιτιατού διακρίνοντας κάθε παράγοντα ξεχωριστά. Οι ηγέτες, οι φατρίες¹², οι όμιλοι, η Βουλή¹³, οι θεσμισμένες ασφαλιστικές δικλείδες είχαν το ρόλο τους στην ορθή δημοκρατική λειτουργία της Εκκλησίας. Η γενική πεποίθηση όπου η απόρριψη μιας απόλυτης αλήθειας, η σύγκρουση απόψεων όπως και ότι όλα λίγο πολύ κατέχονται από την αιδώ και τη δίκη, δημιουργούσε μια τάση όπου οι συγκρουσιακές πολλαπλότητες εξέβαλλαν σε μία κατά τάση αλήθεια. Αυτή η τραγικότητα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας ήταν και το μεγαλείο της.

 

Οι Αθηναίοι υιοθετώντας την αρχή συμμετοχής εκ περιτροπής και όχι αντιπροσώπευσης ενίσχυσαν την άμεση Δημοκρατία της Εκκλησίας. Δεν υπήρχαν οργανωμένα κόμματα, κυβέρνηση , επίσημη αντιπολίτευση¹⁴. Ούτε διαπιστώνεται ότι ακολουθούσαν κάποια κομματική αρχή ή κάποιας μορφής κομματική πειθαρχία. Η Εκκλησία είχε αρμοδιότητα να εγκρίνει, να απορρίψει , να τροποποιήσει οποιαδήποτε πρόταση. Οι πολίτες ηθελημένα συμμετείχαν στις διαδικασίες της Εκκλησίας¹⁵. Ο παράγοντας που κατά κύριο λόγο καθόριζε τη λήψη αποφάσεων ήταν η ομιλία και η πειθώ¹⁶.

 

Εν κατακλείδι, η Εκκλησία είχε αποτελεσματικότητα γιατί εξασφάλιζε την καλύτερη δυνατή ισορροπία ανάμεσα στην ισότητα ενώπιον του νόμου και το βαθμό λαϊκής συμμετοχής στη διακυβέρνηση και την πολιτική ζωή. Ισονομία αφορούσε την ισότητα μεταξύ των πολιτών ως προς τα πολιτικά τους δικαιώματα, δικαίωμα ψήφου, κατοχής αξιώματος, συμμετοχής στη χάραξη πολιτικής, μια ισότητα που την οριοθετούσε ο νόμος.

 

Η ισονομία προϋπέθετε την ισηγορία επιτρέποντας στους πολίτες να εκφέρουν γνώμες και προτάσεις στη συνέλευση. Η ισότητα λόγων οδηγούσε στη λήψη της απόφασης βάσει της αρχής της πλειοψηφίας. Στην Αθηναϊκή Δημοκρατία ένας άνδρας ισούται με μία ψήφο.

 

Συμπερασματικά, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι πλησίον του εγγενούς διχαστικού χαρακτήρα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας , η κυρίαρχη αίσθηση συνοχής τουλάχιστον συνοδευόταν και ενισχυόταν από ένα καθολικό αίσθημα πολιτικής ευθύνης. Η πολιτική ευθύνη στην Αθήνα συνέβαλλε σε μία ηθική θέση που απέρριπτε την οποιαδήποτε περίπτωση απάθειας από πλευράς εκκλησιαστικού σώματος. Οι συνεχείς αντιπαραθέσεις των πολιτών στην Εκκλησία για την εκλογή των ικανότερων στρατηγών ή πολιτικών ηγετών, αντιστρατευόταν οποιαδήποτε περίπτωση αδιαφορίας και ουδετερότητας. 

-----------------

Σημειώσεις

 

1.Οι βουλευτές κάθε βουλής διοικούσαν το κράτος για 36 μέρες το χρόνο, διάστημα για το οποίο ονομάζοντανπρυτάνεις και η βουλή πρυτανεύουσα. Βλ. και A. Biscardi, Αρχαίο Αττικό Δίκαιο, Παπαδήμα, 1998, σ. 114

2.Ο πρόεδρος, επιστάτης των πρυτάνεων, δηλαδή ο ανώτατος άρχοντας του κράτους άλλαζε καθημερινά. Δικαίωμα να κληρωθούν βουλευτές είχαν όλοι οι Αθηναίοι πολίτες άνω των 30 χρόνων, δηλαδή και ο πιο ασήμαντος είχε την πιθανότητα να γίνει έστω και για μια μέρα αρχηγός του κράτους.

3.http://www.stoa.org/projects/demos/article_assembly?page=all&greekEncoding=UnicodeC#section_22

4.Η δημαγωγική φύση ιχνηλατείται ως ένα δυνατό στοιχείο χωρίς αρετή, με μεγάλο εύρος φάσματος στα πεδία της απληστίας και της πλεονεξίας. Η δημόσια εικόνα των δημαγωγών δεν στηρίζεται μόνο στις επικοινωνιακές δεξιότητες και τη ρητορική τους δεινότητα, που δεν αποτελούν κάτι το μεμπτό, αλλά οφείλεται κυρίως στις εντυπώσεις, τις φήμες, και τις διαδόσεις πληροφοριών-γνώσεων που οι ίδιοι προωθούν σκόπιμα, ώστε να εξαπατούν το ακροατήριό τους. Βλ. και From popular sovereignty to the sovereignty of law, Martin Ostwald , University of California Press, 1986, σ. 202, για τα κριτήρια δημαγωγίας βλ. στο ίδιο σ. 216, 240, 420.

5.http://www.stoa.org/projects/demos/article_assembly?page=all&greekEncoding=UnicodeC#section_21

6.Βλ. υποκ. 1, όπως και Dēmokratia: a conversation on democracies, ancient and moderm, Josiah Ober Princeton University Press, p. 146.

7. Για τις εορταστικές εκδηλώσεις που καλλιεργούν ένα άισθημα συνανήκειν βλ. Dēmokratia: a conversation on democracies, ancient and moderm, Josiah Ober,Charles W. Hedrick , Princeton University Press, p. 228

8.Η Εκκλησία του Δήμου μπορούσε να εξορίζει επί ορισμένο χρό­νο αυτούς που θεωρούσε επικίνδυνους για το πολί­τευμα και την ασφάλεια της πόλεως, επειδή είχαν α­ποκτήσει κάποια φήμη ή δύναμη στο δημόσιο βίο. Ο οστρακισμός είχε ως δικαιολογητική βάση την α­ποφυγή αποκτήσεως πολιτικής ισχύος. Οι Αθηναίοι πολίτες έγραφαν σε μικρά κεραμίδια (όστρακα) το όνομα ε­κείνου που επιθυμούσαν να απομακρύνουν από την πόλη. Η ψηφοφορία ήταν μυστική. Λόγω της σοβα­ρότητας του ζητήματος, για να ληφθεί απόφαση οστρακισμού, ήταν απαραίτητο να συγκεντρωθούν έξι χιλιάδες ψήφοι υπέρ ή – κατ’ άλλη εκδοχή – η α­πόλυτη πλειοψηφία παρόντων τουλάχιστον έξι χιλιάδων.

9.Βλ. σελ. 85

10.Πρβλ Democracy and Knowledge: Innovation and Learning in Classical Athens, Josiah Ober , Princeton University Press, p. 106, Βλ. Athenian democracy, John Thorley , Routledge, 1996, σ. 29-31, Scott Gordon, Controlling the State, Constitutionalism from Ancient Athens to Today, Harvard University Press, 1999, σ. 79

11.Μισθωτοί γεωργοί, δουλοπάροικοι. Έτσι ονομάζονταν στην αρχαία Ελλάδα οι χωρικοί ή εργάτες που δεν είχαν κτήματα και καλλιεργούσαν τα χωράφια των πλουσίων ή εργάζονταν στις δουλειές τους. Οι Θήτες έπρεπε να ’χουν ορισμένο εισόδημα (150 μεδίμνους) που όταν μεγάλωνε, ανέβαιναν στην τάξη των “ζευγιτών”.

Τη διαίρεση σε τάξεις την είχε κάνει ο Σόλωνας (594 π.χ.) που χώρισε τους πολίτες της Αττικής, ανάλογα με τα εισοδήματά τους, σε 4 τάξεις. Οι “θήτες” ήταν η τελευταία τάξη.

Την πρώτη τάξη αποτελούσαν οι “πεντακοσιομέδιμνοι”, τη δεύτερη οι “ιππείς” και την τρίτη οι “ζευγίται” ή διακοσιομέδιμνοι.

Οι θήτες δεν επιτρεπόταν να λάβουν μέρος στην εξουσία, αλλά μπορούσαν να μετέχουν στην εκκλησία του δήμου, εκλέγονταν δικαστές και στρατεύονταν.

Οι θήτες κατέλαβαν μάλιστα και φόρο στην πολιτεία που ονομαζόταν “θητικόν”.

Η τάξη τους ήταν η αριθμητικά μεγαλύτερη, γι’ αυτό ήταν κι η ισχυρότερη. Συχνά η ιστορία αναφέρει αναταραχές στην Αττική, που είχαν ως αιτία διάφορα αιτήματα των θητών που τα διεκδικούσαν με έντονο τρόπο.

12.Όρος που χαρακτήριζε στην αρχαία εποχή κοινωνικοπολιτική μονάδα.

Στους ηρωικούς χρόνους, φρατρία ή φατρία ονομαζόταν ένας σύνδεσμος αποτελούμενος από διάφορα γένη των οποίων ο γενάρχης ήταν κοινός.

Άλλαξε όμως η σημασία της λέξης στους ιστορικούς χρόνους, κατά τους οποίους φρατρία ήταν μια υποδιαίρεση της φυλής. Αυτό ίσχυε για τους Ίωνες και τους Δωριείς. Κάθε φυλή, από τις τέσσερις που αποτελείτο η Αττική, χωριζόταν σε τρεις φρατρίες και κάθε φρατρία είχε τριάντα γένη. Αρχηγός της φρατρίας ήταν ο φρατριάρχης. Κάθε φρατρία λάτρευε τον ίδιο γενάρχη και τον Φράτριο Δία, καθώς και την φρατρία Αθηνά. Υπήρχε και ιδιαίτερο κτίριο, το φράτριο στο οποίο μαζεύονταν κατά καιρούς όλα τα μέλη της φρατρίας. Οι φρατρίες, εκτός από το θρησκευτικό πήραν και πολιτικό χαρακτήρα.

Ο Κλεισθένης μ’ όλη τη μεταρρύθμιση του πολιτειακού, διαίρεσε τους δήμους σε φρατρίες. Στην κοινή γιορτή τα Απατούρια, γράφονταν στους καταλόγους των φρατόρων και τα παιδιά, που από τότε αποκτούσαν τα οικογενειακά τους δικαιώματα.

Οι πιο γνωστές φρατρίες στην Αττική ήταν οι Αχνιάδες, οι Δημοτιωνίρες, οι Θερρικωνίδες και οι Ουαλείς. Εκτός από την Αττική και άλλες πόλεις της Ελλάδας είχαν φρατρίες.

13.Βλ. σελ. 57

14.Βλ. υποκεφ. 4 για μια πιο λεπτομερή ανάλυση

15.Βλ. υποκ. 5

16.Βλ. John Thorley, Athenian democracy, , Routledge, 1996, σ 34

ΑΔΩΝΙΑ: Το «Πάσχα» Αρχαίων Ελλήνων και ο Επιτάφιος Αδώνιδος

Ο εορτασμός του Θανάτου και της Ανάστασης της Φύσης
από τους αρχαίους Έλληνες και η άμεση αντιγραφή τους
στα έθιμα του χριστιανικού Πάσχα.

 

Ανατρέχουμε στην ιστορία ενός θεού της Αρχαιότητας και στον τρόπο με τον οποίο εορτάζονταν ο πρόωρος θάνατός του, καθώς κι η ανάστασή του, μια και παρουσιάζει ομοιότητες (αισχρή αντιγραφή!) ο τρόπος με τον οποίο οι χριστιανοί γιορτάζουν τα Πάθη και την Ανάσταση του Ιησού.

Ο θάνατος του Άδωνη

Προς τιμή του Άδωνη, κάθε χρόνο, την άνοιξη κατά την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία, στην κυρίως Ελλάδα, εορτάζονταν τα «Αδώνια», γιορτή στην οποία έπαιρναν μέρος μόνο γυναίκες.

Η πρώτη ημέρα των Αδωνίων ονομάζονταν «Αφανισμός» και ήταν ημέρα πένθους για το θάνατο του θεού.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Άδωνις ότι ήταν ένας πανάρχαιος θεός, γιος του Κινύρα και της κόρης του Μύρρας, ένας ωραίος νέος, αγαπημένος της Αφροδίτης.

Η Αφροδίτη, «τιμωρώντας» τη Σμύρνα ή Mύρρα (μετέπειτα μητέρα του Αδώνιδος), την έκανε να νιώσει μεγάλο έρωτα για τον Kινύρα, τον οποίο και παραπλάνησε, προκειμένου να ικανοποιήσει τον έρωτά της.

Καρπός αυτής της ενώσεως υπήρξε ο Άδωνις, ο οποίος ήταν πολύ όμορφος από τη νηπιακή του ακόμα ηλικία.

Η θεά τον έκρυψε μέσα σε μία λάρνακα (κιβώτιο) (σημείωση: στην Κύπρο υπάρχει η πόλη Λάρνακα), που την έδωσε στην Περσεφόνη προς φύλαξη.

Ωστόσο, άλλη εκδοχή του μύθου, μας λέει ότι ο Kινύρας ήταν πατέρας της Σμύρνας. Όταν ανακάλυψε ότι παραπλανήθηκε και έσμιξε με την κόρη του, γεμάτος οργή και αποτροπιασμό την κυνήγησε για να τη σκοτώσει. Η Σμύρνα κατάφερε να ξεφύγει και έτρεξε προς τα βουνά. Εκείνος την πρόλαβε, σήκωσε το σπαθί του και ήταν έτοιμος να της πάρει το κεφάλι, αλλά η Αφροδίτη, παρεμβαίνοντας, πρόλαβε και μεταμόρφωσε τη Σμύρνα στο ομώνυμο φυτό. Καθώς το σπαθί συνέχισε την πορεία του και έκοψε την ήδη μεταμορφωθείσα σε φυτό Σμύρνα, ξεπετάχτηκε από τον κορμό της ο Άδωνις. Τον πήρε τότε η θεά και τον παρέδωσε στην Περσεφόνη μέσα σε μία λάρνακα, όπως προαναφέρθηκε. Όταν η Περσεφόνη άνοιξε το κιβώτιο και αντίκρισε την ομορφιά του μωρού, αποφάσισε μυστικά να μην επιστρέψει ξανά τον Άδωνη. Έτσι, όταν ο Άδωνις ενηλικιώθηκε, η Περσεφόνη, ερωτευμένη μαζί του, αρνήθηκε να τον αποχωριστεί. Η τελευταία κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο, όπου έμενε η Περσεφόνη μαζί με τον Άδη, για να λυτρώσει τον αγαπημένο της από την κυριαρχία του θανάτου.

Η θεϊκή «διαμάχη» που προέκυψε μεταξύ της θεάς του Έρωτα και της θεάς του Θανάτου, ρυθμίστηκε από τον Δία ως εξής: Ο Άδωνις να μένει το ένα τρίτο του χρόνου στον Κάτω Κόσμο με την Περσεφόνη, το άλλο τρίτο του χρόνου να μένει στον Επάνω Κόσμο με την Αφροδίτη, και το απομένον τρίτο, όπου διάλεγε εκείνος. Η Αφροδίτη χρησιμοποιώντας τη μαγική της ζώνη στην οποία δεν μπορούσε κανείς να αντισταθεί, κατάφερε να της αφιερώσει την επιλογή του.

Έτσι, ο Άδωνις περνούσε τα δύο τρίτα του χρόνου με την Αφροδίτη και το ένα τρίτο με την Περσεφόνη. Τελικά, μετά από χρόνια, κατά τη διάρκεια ενός κυνηγιού, ο Άρης, τυφλωμένος από ζήλεια, μεταμορφώνεται σε αφηνιασμένο κάπρο και σκοτώνει τον Άδωνη. Η Αφροδίτη θρήνησε πικρά τον αγαπημένο της. Από το αίμα του Αδώνιδος πρόβαλαν για πρώτη φορά από το χώμα τα κόκκινα ρόδα – τριαντάφυλλα, ενώ από τα δάκρυα της θεάς φύτρωσαν οι ανεμώνες. Η Αφροδίτη παρακάλεσε την Περσεφόνη να αφήνει τον Άδωνη να ανεβαίνει στη γη. Η Περσεφόνη δέχθηκε και ο Άδωνις ανεβαίνει στη γη και μένει έξι μήνες με την Αφροδίτη, ενώ τους υπόλοιπους έξι μήνες μένει με την Περσεφόνη.

• Προς τιμή του Άδωνη κάθε χρόνο, την άνοιξη κατά την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία, στην κυρίως Ελλάδα, εορτάζονταν τα «Αδώνια», γιορτή στην οποία έπαιρναν μέρος μόνο γυναίκες.

Η πρώτη ημέρα των Αδωνίων ονομάζονταν «Αφανισμός» και ήταν ημέρα πένθους για το θάνατο του θεού.

Μέσα στα σπίτια τοποθετούσαν κέρινα ή ξύλινα ομοιώματα του θεού πάνω σε νεκρινές κλίνες και τα στόλιζαν με λουλούδια, κλαδιά και καρπούς. Γύρω του άναβαν λιβάνια και άλλα θυμιάματα.
Στη συνέχεια, οι γυναίκες με λυμμένα μαλλιά, ξυπόλητες και γυμνόστηθες περιέφεραν τα ομοιώματα του θεού στους δρόμους, θρηνώντας και ψάλλοντας ειδικά άσματα, τα «Αδωνίδια», με τη συνοδεία ενός μικρού, πένθιμου αυλού που ονομαζόταν «γίγγρας».

Μαζί τους στην περιφορά μετέφεραν και τους λεγόμενους «Κήπους του Αδώνιδος». Πρόκειται για γλάστρες, που φύτευαν οκτώ ημέρες πριν, με φυτά που αναπτύσσονται αλλά και μαραίνονται γρήγορα, όπως σιτάρι, μαρούλι, μάραθο, τις οποίες, αφού πότιζαν… τις ανέβαζαν στις στέγες των σπιτιών. Στο τέλος της περιφοράς τα ομοιώματα και οι «κήποι» ρίχνονταν στη θάλασσα, σε πηγή ή ποτάμι, με παρακλήσεις να επιστρέψει ο θεός από τον Κάτω Κόσμο.

Η δεύτερη μέρα των «Αδωνίων», η «Εύρεσις», ήταν ημέρα χαράς και εορτασμού, για την ανάσταση του θεού, κατά τη διάρκεια της οποίας θυσίαζαν αγριόχοιρους και έτρωγαν πλούσια γεύματα.

Ο Άδωνις, αποτελεί προσωποποίηση του μυστηρίου της βλάστησης και η γιορτή του είναι μια τελετουργία που αποβλέπει στην αναζωογόνηση της γης, με τη βοήθεια του νερού.

Ο θάνατός του αντιπροσωπεύει το μαρασμό της φύσης, κατά τη διάρκεια του χειμώνα και η ανάστασή του, την αναγέννησή της με τον ερχομό της άνοιξης.

Η παραμονή του κοντά στην Περσεφόνη, συμβολίζει το φύτεμα του σπόρου και η επιστροφή του στην Αφροδίτη τη βλάστησή του.

Από τα «Αδωνίδια» σώζεται ο «Επιτάφιος Αδώνιδος» του βουκολικού ποιητή Βίωνα από τη Σμύρνη.

 

Επιτάφιος θρήνος για τον Άδωνη

Ο Ἐπιτάφιος Ἀδώνιδος του Βίωνα από τη Σμύρνη, του τρίτου -μετά τον Θεόκριτο και τον Μόσχο- σημαντικότερου βουκολικού ποιητή, είναι ένα σύντομο ποίημα (98 εξάμετροι στίχοι) που έχει χαρακτήρα θρήνου. Αναφέρεται στον θάνατο του ωραίου Άδωνη, ερωμένου της Αφροδίτης, ο οποίος, σύμφωνα με την πιο διαδεδομένη εκδοχή του μύθου, είχε σκοτωθεί κατά τη διάρκεια ενός κυνηγιού, όταν ένα αγριογούρουνο τον τραυμάτισε θανάσιμα στον μηρό.

Η Αφροδίτη, απαρηγόρητη για τον χαμό του, παρακάλεσε την Περσεφόνη και πέτυχε να περνάει ο Άδωνης έξι μήνες το χρόνο πάνω στη γη. Με τον θάνατό του συνδεόταν η γονιμική τελετή των Αδωνίων, που γιορταζόταν μια φορά κάθε χρόνο σε πολλές ελληνικές πόλεις: γυναίκες -γιατί μόνον αυτές συμμετείχαν-τοποθετούσαν το ομοίωμα του Άδωνη σε φέρετρο, έκαιγαν θυμιάματα, ενώ σε πήλινα αγγεία φύτευαν σπόρους που βλάσταιναν και, όπως ήταν σύντομη η ζωή του Άδωνη, «πέθαιναν» γρήγορα (Ἀδώνιδος κῆποι)· αφού θρηνούσαν μια μέρα, έριχναν το ομοίωμα και τους «κήπους» στη θάλασσα.

Το ποίημα πρέπει να φανταστεί κανείς ότι λέγεται κατά τη διάρκεια του θρήνου των Αδωνίων (ίσως λίγο πριν να ριχτεί το ομοίωμα στη θάλασσα) από γυναίκα που συμμετέχει στην τελετή. Οι εναλλασσόμενες εικόνες (η προτροπή στην Άρτεμη να ξυπνήσει, ο Άδωνης στα όρη, το πένθος της Αφροδίτης κ.o.κ.) θυμίζουν κάπως, όπως έχει παρατηρηθεί, τον αντιφωνικό και διαλογικό χαρακτήρα των μοιρολογιών. Το εφύμνιο, που χαρακτηρίζεται από ποικιλία, αφού άλλοτε αναφέρεται στον Άδωνη άλλοτε στην Αφροδίτη, αντιστοιχεί επίσης στα επιφωνήματα με τα οποία εκφράζεται ο πόνος στα μοιρολόγια.

ΒΙΩΝ: Ἐπιτάφιος Ἀδώνιδος 1-37

Αἰάζω τὸν Ἄδωνιν, «ἀπώλετο καλὸς Ἄδωνις»·
«ὤλετο καλὸς Ἄδωνις», ἐπαιάζουσιν Ἔρωτες.
μηκέτι πορφυρέοις ἐνὶ φάρεσι Κύπρι κάθευδε·
ἔγρεο, δειλαία, κυανόστολα καὶ πλατάγησον

5 στήθεα καὶ λέγε πᾶσιν, «ἀπώλετο καλὸς Ἄδωνις».
αἰάζω τὸν Ἄδωνιν· ἐπαιάζουσιν Ἔρωτες.
κεῖται καλὸς Ἄδωνις ἐν ὤρεσι μηρὸν ὀδόντι,
λευκῷ λευκὸν ὀδόντι τυπείς, καὶ Κύπριν ἀνιῇ
λεπτὸν ἀποψύχων· τὸ δέ οἱ μέλαν εἴβεται αἷμα

10 χιονέας κατὰ σαρκός, ὑπ᾽ ὀφρύσι δ᾽ ὄμματα ναρκῇ,
καὶ τὸ ῥόδον φεύγει τῶ χείλεος· ἀμφὶ δὲ τήνῳ
θνᾴσκει καὶ τὸ φίλημα, τὸ μήποτε Κύπρις ἀποίσει.
Κύπριδι μὲν τὸ φίλημα καὶ οὐ ζώοντος ἀρέσκει,
ἀλλ᾽ οὐκ οἶδεν Ἄδωνις ὅ νιν θνᾴσκοντα φίλησεν.

15 αἰάζω τὸν Ἄδωνιν· ἐπαιάζουσιν Ἔρωτες.
ἄγριον ἄγριον ἕλκος ἔχει κατὰ μηρὸν Ἄδωνις,
μεῖζον δ᾽ ἁ Κυθέρεια φέρει ποτικάρδιον ἕλκος.
τῆνον μὲν περὶ παῖδα φίλοι κύνες ὠρύονται
καὶ Νύμφαι κλαίουσιν Ὀρειάδες· ἁ δ᾽ Ἀφροδίτα

20 λυσαμένα πλοκαμῖδας ἀνὰ δρυμὼς ἀλάληται
πενθαλέα νήπλεκτος ἀσάνδαλος, αἱ δὲ βάτοι νιν
ἐρχομέναν κείροντι καὶ ἱερὸν αἷμα δρέπονται·
ὀξὺ δὲ κωκύοισα δι᾽ ἄγκεα μακρὰ φορεῖται
Ἀσσύριον βοόωσα πόσιν, καὶ παῖδα καλεῦσα.

25 ἀμφὶ δέ νιν μέλαν αἷμα παρ᾽ ὀμφαλὸν ᾀωρεῖτο,
στήθεα δ᾽ ἐκ μηρῶν φοινίσσετο, τοὶ δ᾽ ὑπὸ μαζοὶ
χιόνεοι τὸ πάροιθεν Ἀδώνιδι πορφύροντο.
«αἰαῖ τὰν Κυθέρειαν», ἐπαιάζουσιν Ἔρωτες.
ὤλεσε τὸν καλὸν ἄνδρα, σὺν ὤλεσεν ἱερὸν εἶδος.

30 Κύπριδι μὲν καλὸν εἶδος ὅτε ζώεσκεν Ἄδωνις,
κάτθανε δ᾽ ἁ μορφὰ σὺν Ἀδώνιδι. «τὰν Κύπριν αἰαῖ».
ὤρεα πάντα λέγοντι, καὶ αἱ δρύες «αἴ τὸν Ἄδωνιν»·
καὶ ποταμοὶ κλαίοντι τὰ πένθεα τᾶς Ἀφροδίτας,
καὶ παγαὶ τὸν Ἄδωνιν ἐν ὤρεσι δακρύοντι,

35 ἄνθεα δ᾽ ἐξ ὀδύνας ἐρυθαίνεται, ἁ δὲ Κυθήρα
πάντας ἀνὰ κναμώς, ἀνὰ πᾶν νάπος οἰκτρὸν ἀείδει,
«αἰαῖ τὰν Κυθέρειαν· ἀπώλετο καλὸς Ἄδωνις»·

 

***

Τον Άδωνη θρηνολογώ, τον όμορφο που εχάθη,
«πάει, χάθηκεν ο Άδωνης» οι Έρωτες θρηνούνε.
Στα πορφυρά σου Κύπριδα να μην ξαναπλαγιάσεις,
βάλε τα μαύρα σου, πικρή, και να στηθοκοπιέσαι,
σύρε φωνή, ο Άδωνης χάθηκεν, ο καλός σου. 5

Τον Άδωνη θρηνολογώ κι οι Έρωτες θρηνούνε.
Στα όρη κείτετ᾽ ο καλός, στο πόδι λαβωμένος,
πληγή στον άσπρο του μηρό από το άσπρο δόντι·
κι ως ξεψυχάει, την Κύπριδα φαρμάκι την ποτίζει·
στάζει το αίμα ολόμαυρο στη σάρκα τη χιονάτη, 10
τα μάτια σβήνουν, φεύγουνε τα ρόδα των χειλιών του,
σβήνει μαζί του το φιλί κι η Κύπριδα το χάνει.
Τι κι αν νεκρός, η Κύπριδα το φίλημα το θέλει,
μα δεν το νιώθει το φιλί ο Άδωνης που σβήνει.
Τον Άδωνη θρηνολογώ κι οι Έρωτες θρηνούνε. 15

Βαθιά πληγή έχει ο Άδωνης απάνω στο μερί του,
βαθύτερη μες στην καρδιά η έρμη Αφροδίτη.
Και τα καλά του τα σκυλιά ουρλιάζουν γύρωθέ του,
κλαίνε οι Νύμφες των Βουνών· ξυπόλυτ᾽ η Κυθέρεια,
με τα μαλλιά της ξέπλοκα πλανιέτ᾽ αλαλιασμένη, 20
σέρνει το μαύρο πένθος της στα δάση, στα ρουμάνια,
το αίμα της το ιερό τ᾽ αγκάθια το συνάζουν·
στις λαγκαδιές γυροβολά, θρηνολογεί και σκούζει,
τον άντρα τον Ασσύριο καλεί, το παλικάρι.
Ολόμαυρο το αίμα του στάζει στον αφαλό του, 25
βάφονται κατακόκκινα του Άδωνη τα στήθη,
το στέρνο το χιονόλευκο κι εκείνο πορφυραίνει.

«Αλί της της Κυθέρειας», οι Έρωτες θρηνούνε.

Όσον εζούσε ο Άδωνης, όμορφ᾽ η Αφροδίτη,
πέθαν᾽ εκείνος κι έδυσε το κάλλος της μαζί του. 30
«Αλί της» λένε τα βουνά, «αλί του» λεν τα δέντρα,
για το δικό της τον καημό και τα ποτάμια κλαίνε,
δακρύζουν για τον Άδωνη στα όρη οι νερομάνες.
Και τα λουλούδια άλικα βάφοντ᾽ από τον πόνο·
μες στα φαράγγια η θεά σέρνει πικρό τραγούδι: 35

«Αλί της της Κυθέρειας, ο Άδωνης εχάθη».
 

Παρόμοια έθιμα συναντάμε και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Αν και κατά τα πρώτα χρόνια οι Πατέρες της Εκκλησίας καταδίκαζαν τα αρχαία ταφικά τελετουργικά δρώμενα, η προσήλωση των Ελλήνων σε αυτά ήταν τόσο ισχυρή που αναγκάστηκαν να τα ενσωματώσουν στην χριστιανική λατρεία.

Η γιορτή των «Αδωνίων» παραπέμπει άμεσα στον εορτασμό του Πάσχα, γεγονός που αποδεικνύει τις βαθιές ρίζες των συγκεκριμένων εθίμων, καθώς και την πλήρη αντιγραφή τους.

Εσωτερικό Κενό

Τι είναι αυτό που στ’ αλήθεια το προκαλεί και τι μπορείτε να κάνετε γι’ αυτό

Νιώθετε συχνά ένα κενό μέσα σας; Μια αίσθηση ότι δεν καλύπτεστε, ότι κάτι σας λείπει; Μήπως μερικές φορές χάνετε το κίνητρο σας να κάνετε όσα πρέπει;

Αν ναι, να ξέρετε, δεν είστε μόνοι… Πολλοί άνθρωποι, γυναίκες και άντρες, εξομολογούνται ότι αισθάνονται ένα εσωτερικό κενό, κάτι που τους βασανίζει. Όταν τους ρωτάω τι νομίζουν ότι φταίει, οι περισσότεροι μου απαντούν ότι το φταίξιμο είναι κάποιου άλλου ατόμου, το οποίο θα έπρεπε να τους ‘γεμίζει’. Έτσι, οι άνθρωποι μου λένε ότι το εσωτερικό τους κενό οφείλεται στο ότι ο/η σύντροφός τους δεν είναι ψυχικά κοντά τους, ότι δεν έχουν σύντροφο, ότι δεν έχουν καλούς φίλους, ότι γενικά δεν έχουν καλές, ποιοτικές σχέσεις, ότι έχουν συγκρούσεις με τους γονείς ή τα πεθερικά, ότι βαριούνται στη δουλειά τους, ότι δεν έχουν αρκετά χρήματα ή επιτυχία ή φήμη, ή αποδοχή από τους άλλους, ότι η ζωή τους είναι βαρετή. Και όλοι αυτοί οι άνθρωποι στεναχωριούνται, αγχώνονται, θυμώνουν, απελπίζονται, τα παρατάνε ή χτυπάνε το κεφάλι τους στον τοίχο προσπαθώντας να γεμίσουν το εσωτερικό τους κενό με κάθε τρόπο: με ψώνια, με υπερβολικό φαγητό ποτό, τσιγάρο, ή διάφορες ουσίες, με κόλλημα στην τηλεόραση ή το ίντερνετ, ψώνια, με υπερβολική δουλειά, με κάποια υπερβολή…

Αλλά το εσωτερικό κενό δε φεύγει! Γιατί; Επειδή οι λόγοι που αναφέρουν οι περισσότεροι άνθρωποι αποτελούν ένα ακόμα σύμπτωμα του εσωτερικού κενού, αλλά δεν είναι η πραγματική αιτία του. Έτσι, οι τρόποι που προσπαθούν να βρουν για να γεμίσουν το εσωτερικό τους κενό μπορεί να λειτουργούν για λίγο, αλλά δε λύνουν το πρόβλημα και σύντομα το άτομο αισθάνεται πάλι άδειο μέσα του. Ξαναμπαίνει στη διαδικασία να χρησιμοποιήσει ουσίες, διαδικασίας, συμπεριφορές ή δραστηριότητες που νομίζει ότι θα το γεμίσουν, και έτσι μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο που φέρνει απογοήτευση, απαισιοδοξία και αίσθηση μεγαλύτερου και βαθύτερου κενού.

Ποια είναι η πραγματική αιτία του εσωτερικού κενού;

Η πραγματική αιτία του εσωτερικού κενού είναι η Έλλειψη Αγάπης. Μη βιαστείτε να μου πείτε «Το ήξερα! Δε με αγαπούσε αρκετά η μητέρα μου, ή ο πατέρας μου, ή ο/η σύζυγός μου..». Η απάντηση δε βρίσκεται έξω από εσάς, είναι μέσα σας. Οι άνθρωποι που νιώθουν εσωτερικό κενό είναι αυτοί που στην πραγματικότητα οι ίδιοι ΔΕΝ αγαπάνε τον εαυτό τους. Τις περισσότερες φορές δεν το αντιλαμβάνονται καν και πιστεύουν ότι κάποιος άλλος, που θα έπρεπε να τους αγαπάει, δεν τους αγαπάει και γι’ αυτό νιώθουν κενό.

Ξέρετε ότι όταν ένας άνθρωπος δεν αγαπάει τον εαυτό του αυτό ισοδυναμεί με εγκατάλειψη του εαυτού; Είναι σαν να έχει στα χέρια του ένα μωράκι και να το εγκαταλείπει, για τέτοιου είδους εγκατάλειψη μιλάμε. Πρόκειται δηλαδή για μια βαθιά, επώδυνη εγκατάλειψη που φέρνει πόνο και αφήνει σημάδια.

Η αίσθηση του εσωτερικού κενού σχετίζεται με την έλλειψη σύνδεσης με τον βαθύτερο, αληθινό εαυτό και με την έλλειψη αγάπης προς τον εαυτό. Το «εγώ» είναι πληγωμένο και προδομένο, από τον ίδιο τον εαυτό του. Το πληγωμένο «εγώ» γεμίζει με ψεύτικες πεποιθήσεις σχετικά με το ποιος είναι ο πραγματικός εαυτός, δημιουργεί στρώσεις άμυνας και κατηγορεί άλλους για το κενό και την εγκατάλειψη. Ο πληγωμένος εαυτός είναι ‘ντροπιασμένος’ εαυτός, αισθάνεται ντροπή και ενοχές για την κατάστασή του, νιώθει ντροπή για το ποιος είναι. Ο πληγωμένος εαυτός, ο εαυτός χωρίς αγάπη από τον ίδιο προς τον ίδιο αισθάνεται ότι έχει κάτι βαθύτερα και ριζικά «κακό, άσχημο, ελαττωματικό»- το άτομο λοιπόν διαρκώς κρίνει και κατακρίνει τον εαυτό του και ταυτόχρονα βιάζεται να ρίξει την ευθύνη για το πώς νιώθει σε άλλους. Ελπίζει ότι αν οι άλλοι γύρω του αλλάξουν, αν οι άλλοι γύρω του έχουν καλύτερη συμπεριφορά, τότε ο πληγωμένος εαυτός θα γιατρευτεί και όλα θα είναι εντάξει και δεν θα υπάρχει αίσθηση κενού.

Πώς όμως οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τον εαυτό τους;

Η εγκατάλειψη έχει πολλές μορφές, απλές και σύνθετες. Έχετε εγκαταλείψει τον εαυτό σας αν διαρκώς τον κρίνετε, τον συγκρίνετε και τον κατακρίνετε. Έχετε εγκαταλείψει τον εαυτό σας αν πάντα πιστεύετε ότι οι άλλοι είναι καλύτεροι από εσάς και ότι εσείς δεν αξίζετε τίποτα. Έχετε εγκαταλείψει τον εαυτό σας αν δε δέχεστε τις εμπειρίες και τα συναισθήματά σας, αν δεν εκφράζεστε και αν αγνοείτε τα μηνύματα που σας στέλνει ο εαυτό σας. Όταν δεν πιστεύετε στην αξία σας, όταν αμφισβητείτε τις δυνάμεις σας, τις ικανότητές σας, τότε έχετε εγκαταλείψει τον πολύτιμό σας εαυτό.

Πώς φαίνεται η εγκατάλειψη; Μπορεί να είναι στην εμφάνισή σας, έχετε πάρει πολλά κιλά, δε νοιάζεστε γενικά για την εξωτερική σας όψη, δε νοιάζεστε για το πώς δείχνετε, κοιτάζεστε στον καθρέφτη, δε σας αρέσει αυτό που βλέπετε και παρόλα αυτά δε κάνετε κάτι για να το αλλάξετε, επειδή θεωρείτε ότι δεν το αξίζετε. Η εγκατάλειψη επίσης φαίνεται όταν παραμελείτε την υγεία σας, σωματική και ψυχική. Έχετε εγκαταλείψει τον εαυτό σας όταν βαριέστε τη ζωή σας, όταν έχετε χάσει τη χαρά της ζωής και όταν συχνά-πυκνά δε βρίσκετε νόημα.

Πώς μπορείτε να γεμίσετε το ψυχικό κενό;

Σίγουρα όχι με συμπεριφορές υπερβολής και κατάχρησης, σίγουρα όχι ζητώντας από άλλους να αναλάβουν την ευθύνη και να κάνουν κάτι για να γεμίσουν το δικό σας κενό. Όσο άσχημα και αν έχουν πράξει οι άλλοι, όσο άσχημα και αν σας έχουν φερθεί, στο τέλος εσείς έχετε την ευθύνη της δικής σας ζωής και τον έλεγχο του πώς θα αντιδράσετε σε όσα σας έχουν συμβεί (παρόλο που δεν έχετε πάντα τον έλεγχο του τι σας συμβαίνει).

Για να γεμίσετε το εσωτερικό σας κενό θα πρέπει να μάθετε να αγαπάτε τον εαυτό σας. Χρειάζεται να μετατοπίσετε την προσοχή σας από το ποιος σας φταίει, τι σας έκανε, τις αδικίες που έγιναν στο πρόσωπό σας και να επικεντρωθείτε στο σημαντικότερο ζήτημα απ’ όλα: στο να αγαπάτε τον εαυτό σας. Χρειάζεται να ξανασυνδεθείτε με τον εαυτό σας και την αλήθεια του.

Μην πανικοβληθείτε όταν αισθανθείτε το αίσθημα του κενού. Αποδεχτείτε το, χαιρετίστε το σαν παλιό γνώριμο και βαλθείτε να το διερευνήσετε, πριν αντιδράσετε με κάποιον από τους γνωστούς σας τρόπους (που δε λειτουργούν τελικά). Μπορείτε να κάνετε την αρχή ως εξής, διερευνώντας το συναίσθημα του κενού με τις ακόλουθες ερωτήσεις:

Μήπως κατακρίνω τον εαυτό μου;

Τον συγκρίνω αρνητικά με άλλους;

Έχω θετικό εσωτερικό διάλογο;

Αγαπώ και σέβομαι τον εαυτό μου;

Ο/η σύντροφός μου σέβεται τα συναισθήματα και τις ανάγκες μου;

Τι προσπαθώ να κερδίσω;

Τι προσπαθώ να αποδείξω;

Αισθάνομαι τύψεις ή/και ενοχές; Για ποια πράγματα; Είναι αντικειμενικό; Πώς με βοηθάει;

Δείχνω στον εαυτό μου αγάπη, κατανόηση και συμπόνοια, όπως θα έδειχνα σε ένα αγαπητό μου πρόσωπο στην ίδια θέση με εμένα που θα μου εμπιστευόταν τα ίδια πράγματα;

Εξασκηθείτε στο να αφιερώνετε χρόνο στον εαυτό σας με τον εαυτό σας καθημερινά, χωρίς να ζητάτε από άλλους να σας καλύψουν τις ανάγκες σας. Δημιουργήστε αγάπη, ομορφιά, θετική αύρα, ελπίδα και αισιοδοξία μέσα σας και γύρω σας.

Πώς και γιατί τα έθιμα ωφελούν τη ψυχή μας

Έρευνα που δημοσιεύθηκε στο αμερικανικό επιστημονικό «Περιοδικό Ψυχολογίας της Οικογένειας» έδειξε ότι οι οικογενειακές παραδόσεις και συνήθειες, ιδιαίτερα αυτές που σχετίζονται με γιορτές, ενισχύουν την ψυχική και σωματική υγεία. Παρ' όλο που μερικά έθιμα μπορεί να είναι χρονοβόρα ή δύσκολα στην εκτέλεσή τους, η δρ Barbara Fiese, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Syracuse και συγγραφέας της έρευνας, διαπιστώνει ότι δεν χρειάζεται να τηρεί κανείς τα έθιμα κατά γράμμα για να δρέψει τις ψυχικές τους ωφέλειες, αρκεί να κινείται μέσα στο πλαίσιο του πνεύματός τους. Ετσι το τσουρέκι του ζαχαροπλαστείου μπορεί να είναι νοστιμότερο ή πιο αφράτο από το σπιτικό, η χαρά όμως του να βρεθούν τα μέλη της οικογένειας μαζί για να το ζυμώσουν (άσχετα με το τελικό αποτέλεσμα!) μπορεί να είναι αρκετή για να διατηρηθεί το έθιμο του ζυμώματος παράλληλα με την αγορά του έτοιμου προϊόντος.

 

Οι οικογενειακές παραδόσεις είναι πιο ιδιαίτερες και εξατομικευμένες σε σχέση με τα ήθη και έθιμα, τα οποία είναι κληρονομιά ενός ευρύτερου συνόλου. Τα ήθη και τα έθιμα αποτελούν το πλαίσιο αναφοράς όπου βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθούν οι οικογενειακές παραδόσεις, που είναι συγκεκριμένες και ξεχωριστές για κάθε οικογένεια. Οι οικογενειακές παραδόσεις αποτελούν έναν συμβολικό τρόπο επικοινωνίας, ο οποίος, εξαιτίας της ευχαρίστησης που αντλούν τα μέλη της οικογένειας από την επανάληψή του, συνεχίζεται συστηματικά σε τακτά χρονικά διαστήματα. Μέσω της ιδιαίτερης σημασίας και της επαναληπτικής φύσης τους οι οικογενειακές παραδόσεις συνεισφέρουν σημαντικά στην εγκαθίδρυση και στη διατήρηση της ομαδικής αίσθησης του «εαυτού» μιας οικογένειας ή της «οικογενειακής ταυτότητας». Τα τελετουργικά σταθεροποιούν αυτή την ταυτότητα στη διάρκεια της ζωής της οικογένειας αποσαφηνίζοντας τους προσδοκώμενους ρόλους, χαράζοντας τα όρια μεταξύ των μελών της οικογένειας, καθώς και τα όρια της οικογένειας με τον έξω κόσμο, και καθορίζοντας κανόνες τους οποίους όλα τα μέλη αναγνωρίζουν και οι οποίοι συνοψίζονται στη φράση «έτσι το κάνουμε στην οικογένειά μας».

 

* Οι παραδόσεις αποτελούν πηγή δύναμης, σύμφωνα με συνεντεύξεις που έγιναν στα μέλη οικογενειών σε διαφορετικούς πολιτισμούς. Τα ερευνητικά δεδομένα έδειξαν ότι οι πιο ενωμένες και δυνατές οικογένειες ήταν αυτές που είχαν τη μεγαλύτερη συχνότητα οικογενειακών τελετουργικών ή παραδόσεων. Οι οικογένειες αυτές είχαν ήδη ανακαλύψει τα συμπεράσματα της έρευνας όταν περιέγραφαν πως το να τρώνε μαζί, το να διατηρούν την πίστη τους, να γιορτάζουν τις γιορτές και να τηρούν τα ήθη και τα έθιμα φέρνει κοντά τα μέλη τους και δημιουργεί ενότητα. Ιδιαίτερα σε δύσκολες εποχές οι οικογενειακές παραδόσεις μπορεί να έχουν θετική επιρροή λειτουργώντας σαν άγκυρα στις αντίξοες συνθήκες. Οι οικογενειακές παραδόσεις μπορούν να παρομοιαστούν με ένα ψυχολογικό κουκούλι μέσα στο οποίο προστατεύονται και θρέφονται συναισθηματικά τα άτομα ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν ακόμη και όταν εμφανίζονται δυσκολίες. Η τήρηση των παραδόσεων τις γιορτές προδιαθέτει για ειρηνική συμβίωση και εξισορρόπηση ακόμη και ταραγμένων σχέσεων, μια που πρόκειται για ένα όμορφο διάλειμμα και μια ήρεμη ανάπαυλα στη βιαστική καθημερινή ρουτίνα.

 

* Οι οικογενειακές παραδόσεις αποτελούν πηγή ταυτότητας στέλνοντας το μήνυμα στα μέλη της οικογένειας ότι «είμαστε εδώ και θα το κάνουμε μαζί όπως πάντα», καθώς οι αξίες μοιράζονται και η αίσθηση του ότι κάποιος ανήκει κάπου επιτείνεται. Οι ενήλικοι θυμούνται τι έκαναν ως παιδιά και μεταφέρουν τις αναμνήσεις τους λεκτικά αλλά και πρακτικά συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση και διαμορφώνοντας έτσι το μέλλον. Αλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι οικογενειακές παραδόσεις προστατεύουν τα μέλη της οικογένειας από τη μοναξιά και την αβεβαιότητα που συχνά συνεπάγεται η απομάκρυνση από το πατρικό. Οι οικογενειακές παραδόσεις επιτελούν και έναν άλλο σημαντικό ρόλο: τη διατήρηση της οικογενειακής ιστορίας και τη διάνθισή της με περιστατικά από προηγούμενες γενιές που φέρνουν γέλια ή δάκρυα και τα μέλη της οικογένειας πιο κοντά. Μέσα στο πλαίσιο που προσφέρουν τα ήθη και έθιμα του τόπου οι οικογενειακές παραδόσεις γίνονται αναμνήσεις αγάπης και επαναλαμβάνονται: «Αυτό έκανε η οικογένεια όλα τα χρόνια και αυτό είμαστε».

 

* Οι παραδόσεις αποτελούν πηγή σύνδεσης ανάμεσα στις γενιές επειδή διαιωνίζουν κάτι θετικό που προάγει την ψυχική υγεία. Ετσι την περίοδο των γιορτών μπορεί μια οικογένεια να ξεκινήσει μια απλή ρουτίνα, αρχικά με ορισμένη σημασία, που όμως μπορεί να περάσει από γενιά σε γενιά, αποτελώντας συνδετικό ιστό ανάμεσα σε παππούδες, γονείς και εγγόνια.

 

* Οι παραδόσεις επιτρέπουν στην οικογένεια να εξετάσει τον εαυτό της και τις συνήθειές της. Οι παραδόσεις επιτελούν και διδακτική λειτουργία, μια που επιτρέπουν στην οικογένεια να μάθει περισσότερα πράγματα για τη ζωή και να επιφέρει τις δικές της βελτιώσεις. Μια διαχρονική ματιά στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον επιτρέπει στα μέλη μιας οικογένειας να χαρτογραφήσουν τις αλληλεπιδράσεις και τις συνήθειές τους ώστε να μπορούν να τις αποτιμήσουν. Ιδιαίτερα οι παραδόσεις που σχετίζονται με τις μεγάλες γιορτές αποτελούν ορόσημο για την οικογένεια και είναι δύσκολο να αλλάξουν, ακόμη και όταν οι συνθήκες το απαιτούν. Ετσι οι οικογενειακές συγκεντρώσεις όταν η γιαγιά και ο παππούς μένουν μακριά ή είναι άρρωστοι ή τα παιδιά λείπουν για σπουδές παίρνουν άλλη μορφή και αναγκάζουν τα εναπομείναντα μέλη της οικογένειας να διαμορφώσουν αναλόγως τις προσδοκίες τους και να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες.

 

* Οι παραδόσεις αποτελούν πηγή πίστης και νοήματος. Οι περισσότερες οικογενειακές παραδόσεις σχετίζονται με τον εορτασμό κάποιας γιορτής, πράγμα το οποίο αποτελεί τον σύνδεσμο ανάμεσα στην πίστη και στην «εγκόσμια» εκδήλωσή της. Κοινωνιολογικές έρευνες καταδεικνύουν το ιερό ή υπερβατικό νόημα των τελετουργικών που υιοθετεί η κάθε οικογένεια. Η πίστη αποτελεί τον θεμέλιο λίθο των οικογενειακών παραδόσεων, στην οποία βασίζεται και ο τρόπος δομής τους και το τι περιμένουν τα μέλη της οικογένειας τηρώντας αυτές τις παραδόσεις. Ειδικά για συγκεκριμένες κατηγορίες Ελλήνων, όπως π.χ. αυτών της Διασποράς, οι οικογενειακές παραδόσεις έχουν ένα βαθύτερο νόημα αφού εμπλουτίζουν την ψυχή και αποτελούν τον συνδετικό κρίκο με τις ελληνικές ρίζες. Ετσι η τήρησή τους διατηρεί διαχρονικές αξίες και αποτελεί μέρος της πολιτισμικής ταυτότητας αλλά και του προσωπικού νοήματος του ατόμου.

20 πεποιθήσεις που θα αφήσεις πίσω σου

Ο καθένας μας λέει μια ιστορία για τον εαυτό του μέσα στο κεφάλι του. Κάθε μέρα. Ολη την ώρα.
Αυτή τη στιγμή, λες μια ιστορία.

Και αυτή η ιστορία είναι απλά ένα μείγμα από τις πεποιήσεις μας, που μας έχουν κάνει αυτό που τελικά είμαστε σήμερα και που βάζουν τα θεμέλια για κάθε πράξη που κάνουμε ή δεν κάνουμε στη ζωή. Επί της ουσίας, σε αυτό το θεμέλιο στηρίζουμε τον εαυτό μας κάθε μέρα.

Η αλήθεια είναι ότι κάποια στιγμή όλα δείχνουν να λειτουργούν τέλεια και η ζωή να είναι μια χαρά. Μεγαλώνοντας, ίσως κάποια στιγμή εκεί στα 30…ή στα 40…ή στα 50…η ζωή σε ξυπνά απότομα με μια απρόσμενη πραγματικότητα – κάποιοι την ονομάζουν “χαστούκι” – που σου δείχνει κατάφορα ότι αυτή η έως τώρα “μια χαρά” ζωή σου δεν ταιριάζει καθόλου με την ιστορία που έχεις στο μυαλό σου. Και αυτό πονάει. Πονάει πολύ. Κι εσύ αγωνίζεσαι να ξεπεράσεις τον πόνο επιστρέφοντας στην ιστορία που είχες φτιάξει. Και αφού πονέσεις κι άλλο, κι άλλο, από πολλές διαφορετικές πραγματικότητες (“χαστούκια”), συνειδητοποιείς ότι η ιστορία που έλεγες τόσα χρόνια στον εαυτό σου είναι η κύρια πηγή του πόνου σου, επειδή οι πεποιθήσεις που τη στήριζαν είναι εντελώς και απελπιστικά λάθος.

Δεν είναι εύκολο, αλλά πρέπει να το αποδεχτείς. Θα καθίσεις με τον εαυτό σου και θα μάθεις να αντιμετωπίζεις την πραγματικότητα όπως ακριβώς είναι, με τα πολλά μαζεμένα λάθη της. Αυτό που πίστευες ως αλήθεια θα αποδειχθεί ψευδαίσθηση, ένα σαθρό θεμέλιο που δεν μπορεί να στηρίξει πια καμία μέρα σου κι εσύ θα καταλάβεις ότι η ιστορία σου ήταν απλά μια ιστορία.
Και αυτό θα είναι το ξυπνητήρι σου για μια νέα ζωή.

Και παρά το γεγονός ότι θα πονάει στην αρχή…θα φέρει κάτι εξαιρετικά όμορφο και θετικό στο πέρασμα του χρόνου.

Όσο περνάει ο καιρός, η συνειδητότητα θα γίνει σταδιακά το νέο θεμέλιο της ζωής σου. Και η ιστορία σου θα ξαναγραφτεί με πολύ δυνατές αλήθειες.

Mοιράζομαι μαζί σου 20 τέτοιες πεποιθήσεις που θα αφήσεις κάποια στιγμή οριστικά πίσω σου και θα είσαι καλά με αυτό.

1 | Η πεποίθηση αξίζει να περιμένεις έως αύριο.
Γνωρίζουμε ότι η ζωή είναι σύντομη, ότι το μόνο σίγουρο είναι ο θάνατος και όμως αυτός είναι πάντα σοκαριστικός όταν έρχεται. Είναι σαν να περπατάς αφηρημένος σε μία σκάλα και να πέφτεις, ενώ περίμενες ότι θα υπήρχε ένα ακόμη σκαλί, αλλά τελικά όχι. Έτσι χάνεις την ισορροπία σου. Απότομα το μυαλό σου έρχεται στο “τώρα” και κόσμος γύρω σου είναι πιο πραγματικός από πραγματικός. Να λέμε αλήθειες…κάποια μέρα δεν θα υπάρχει αύριο. Κι αυτό είναι από μόνο του αρκετό για να σεβαστείς τη ζωή σου. Πριν από λίγες μέρες, ένα φίλος έχασε τη γυναίκα του μετά από μήνες πόνου. Όταν ειδωθήκαμε αυτό που μου είπε είναι “ειλικρινά δεν μπορώ να καταλάβω γιατί έχασα το χρόνο μου μη αποδεχόμενος αυτό που συμβαίνει, αντί να εκτιμώ αυτό που έχω κάθε μέρα να ζήσω. Αν λυπάμαι για κάτι, πιο πολύ, είναι που τόσο συχνά στη ζωή μου πίστευα στο αύριο”. Εγώ έμαθα κάτι από αυτό που είπε.

2 | Η πεποίθηση ότι κάποιος ή κάτι, εκτός από εσένα, θα σε κινητοποιήσει στη ζωή.
Ένα κοινό ζήτημα όταν κάποιος φτάνει στη συνεδρία είναι η αναζήτηση κινήτρου για να ενεργοποιηθεί και να δράσει. Τις περισσότερες φορές, το κίνητρο, περιμένει να είναι κάτι εξωτερικό, να κρύβεται κάπου που δεν το βλέπει. Και η αλήθεια είναι ότι το κίνητρο κρύβεται, μόνο όταν δεν θέλεις να το δεις. Η αλήθεια είναι ότι το κίνητρο εμφανίζεται όταν κάνουμε…και κάνουμε τις κατάλληλες επιλογές. Όταν όσα κάνουμε έχουν νόημα και είναι σημαντικά για εμάς, τότε αυτό μας δίνει το κίνητρο να κάνουμε το επόμενο βήμα. Για μένα – και είμαστε σίγουρα διαφορετικοί – το κίνητρό μου είναι να μαθαίνω κάτι καινούριο κάθε μέρα, να προσπερνάω ό,τι με δυσκολεύει να προχωρήσω και να βοηθώ τους άλλους να απελευθερώνονται από τον πόνο και να προχωρούν. Ζώντας αυτές τις τρεις βασικές μου φιλοδοξίες, και συνειδητοποιώντας ότι η κάθε μου μέρα αντανακλά την πρόοδό μου σε αυτές, βρίσκω το κίνητρο να συνεχίσω σε όλα τα επίπεδα της ζωής μου. Αυτό που ρωτάω συχνά τον εαυτό μου είναι: στο τέλος της ημέρας τι αξίζει να κάνω και τι ελπίζω να δημιουργήσω;

3 | Η πεποίθηση ότι όλοι οι άλλοι ξέρουν ποιο είναι το καλύτερο για σένα.
Δώσε στον εαυτό σου το χρόνο και το χώρο για να ακούσεις τη δική σου φωνή. Οι πολλές γνώμες θα σε κάνουν να χαθείς στο θόρυβο. Αλλά εσύ μπορείς να επιλέξεις διαφορετικά. Βρες τη δύναμη να γεμίσεις το χρόνο σου με ουσιαστικές εμπειρίες, από το να τον ξοδεύεις στο χάος των ειδήσεων, των blogs, της τηλεόρασης. Ο χώρος και ο χρόνος που καταλαμβάνει αυτή η στιγμή είναι η ζωή, και αν πιάνεις τον εαυτό σου να ανησυχείς για κάτι που δεν σχετίζεσαι με τη ζωή σου, τότε σημαίνει ότι ήρθε η ώρα να αναζητήσεις κάπου τη δύναμή σου. Δώσε στη ζωή σου την ευκαιρία να απομακρυνθεί από τις προσταγές του μάρκετινγκ που σε εξωθούν σε όλο και μεγαλύτερη κατανάλωση ή σε ένα τρόπο ζωής που “πρέπει” να ζήσεις για να είσαι κάποιος. Βρες το δικό σου τρόπο. Βρες αυτό που είναι καλό για εσένα, για τους φίλους σου, για την οικογένειά σου. Άκουσε την καρδιά σου. Ακολουθώντας τη δική σου αλήθεια θα διαπιστώσεις ότι κάποια μέρα, θα έχεις αρκετή σοφία και δύναμη για να κάνεις αυτό που είναι καλό για εσένα.

4 | Η πεποίθηση ότι όλες οι “ειδοποιήσεις” που λαμβάνεις στο κινητό σου κάθε δευτερόλεπτο είναι μια επικοινωνία που αξίζει!
Οι περισσότεροι περισπασμοί είναι στο χέρι μας σήμερα και εμείς προσηλωμένοι σε μια οθόνη. Υπενθύμιζε στον εαυτό σου να είναι πιο ανθρώπινος στην επικοινωνία. Επιδίωξε την επαφή με τα μάτια. Μην κρύβεσαι πίσω από τις εφαρμογές, τα like και τις καρδούλες. Ρώτα τους άλλους για τη δική τους ιστορία. Χαμογέλασε. Συνδέσου πραγματικά με τους άλλους...και με τον εαυτό σου. Μου συμβαίνει συχνά να βγαίνω με φίλους για φαγητό, να μιλάμε και να συνειδητοποιώ ότι όλοι μας ακούμε με τα αυτιά, ενώ τα μάτια μας είναι κολλημένα στην οθόνη του κινητού μας...αναζητώντας με αγωνία κάτι που δεν ξέρω μέχρι σήμερα τι είναι και πόσο σημαντικό είναι. Και κάποια μέρα συνειδητοποιείς ότι κάθε μνήμη συνάντησης έχει χαθεί...εσύ δεν έχεις καμία ανάμνηση που να αξίζει πραγματικά.

5 | Η πεποίθηση ότι το να είσαι διαρκώς απασχολημένος με κάτι σε κάνει σημαντικό και ξεχωριστό.
Ο χρόνος μας δείχνει σταδιακά πως η ζωή περνάει πολύ γρήγορα και δεν σε περιμένει. Το να είσαι τόσο busy κάθε μέρα δεν έχει κανένα νόημα. Καιρός να αντισταθείς στον πειρασμό. Άφησε χώρο στη μέρα σου. Ζήσε αυτό που θέλεις να ζήσεις και έχει νόημα για σένα, από το να το αποφεύγεις γεμίζοντας τη μέρα με χίλια άλλα άσχετα πράγματα. Μια ζωή τόσο γεμάτη, βιαστική και πιεστική είναι η επιλογή σου; Μήπως θα ήθελες να αφιερώσεις χρόνο στην περισυλλογή, στη δημιουργία και στη σύνδεση με τους ανθρώπους που αγαπάς;

6 | Η πεποίθηση ότι η γνώση από μόνη της είναι αρκετή.
Το να μαθαίνεις είναι πολύ σημαντικό και σε βοηθά πολύ βραχυπρόθεσμα. Ωστόσο, η γνώση από μόνη της, χωρίς την εμπειρία, δεν είναι αρκετή. Ας πούμε ότι διαβάζεις όλα τα βήματα για να απεξαρτηθείς από το το αλκοόλ. Θεωρητικά είσαι εντάξει, αλλά τι γίνεται όταν κληθείς να τα εφαρμόσεις και να φέρεις όλες τις αλλαγές που προτείνουν στη ζωή σου; Η απόκτηση της γνώσης δεν σημαίνει, απαραίτητα και εξέλιξη. Η εξέλιξη έρχεται μέσα από τη δράση. Και κάποια στιγμή, πάλι, η πραγματικότητα θα σου δείξει αν έχεις μείνει μόνο στη θεωρία ή αν έχεις προχωρήσει, αν έχεις μείνει στα ίδια αλλά ξέρεις πολλά! Και η στιγμή της δράσης είναι που θα φέρει την αλλαγή και θα κάνει τη ζωή σου καλύτερη.

7 | Η πεποίθηση ότι όσο γρηγορότερα τόσο καλύτερα.
Όταν ήμασταν μικροί όλα ήταν καλύτερα όταν γίνονταν γρήγορα. Σταδιακά καταλάβαμε ότι μεγαλώνοντας προτιμούμε να λειτουργούμε, στα περισσότερα πράγματα, αργά και σταθερά. Στη διάρκεια της ζωής, μαθαίνουμε ότι καμία πράξη αγάπης, καλοσύνης, ευγνωμοσύνης και φροντίδας δεν έχει σημασία όταν γίνεται γρήγορα και δεν έχει διάρκεια. Η μεγάλη διαφορά, στην προσωπική ζωή και στην εργασία, γίνεται από πολλές μικρές διαφορές και όχι μονομιάς. Υπενθύμισε στον εαυτό σου ότι δεν μπορείς να σηκώσεις 1 τόνο με μιας. Αλλά μπορείς να μεταφέρεις 1 κιλό τη φορά, για 1000 φορές. Μικρές, καθημερινές προσπάθειες θα σε πάνε στον προορισμό σου.

8 | Η πεποίθηση ότι ο τελικός στόχος είναι η “άνεση” και η “ασφάλεια”.
Είναι αλήθεια ότι ζούμε σε έναν κόσμο που προάγει αυτή την ιδέα της άνεσης…του να γίνονται όλα χωρίς κόπο. Αποφεύγουμε να ρωτάμε “πως”, “πότε”, “γιατί”. Γιατί αυτές είναι ερωτήσεις που φέρνουν απαντήσεις που μας βγάζουν από το βόλεμά μας. Είναι απαντήσεις που μπορεί να προκαλέσουν αναταρραχή στη ζωή μας. Αλλά φαίνεται ότι αυτός είναι ο τρόπος που το ανθρώπινο μυαλό ανοίγει και αναπτύσσεται. Όταν, δηλαδή, το μυαλό αποδεχτεί την πρόκληση να πιεστεί, να σκεφτεί δημιουργικά, να ανοίξει τα όριά του. Φαντάσου όλα τα χρόνια της ζωής σου να έχεις τον ίδιο ακριβώς τρόπο σκέψης, τις ίδιες ιδέες, την ίδια συμπεριφορά. Και τώρα φαντάσου τον εαυτό σου να αποδέχεται όλες τις προκλήσεις της ζωής, να αλλάζει, να μεταμορφώνεται, να δημιουργεί, να σηκώνει κύματα εμπειριών που κάνουν τη ζωή πιο πλούσια.

9 | Η πεποίθηση που είσαι το κέντρο του κόσμου.
Όταν είμαστε μικροί αυτό θεωρούσαμε. Ότι ήμασταν το κέντρο του κόσμου. Αυτό διαμόρφωσε τη συμπεριφορά μας. Εγωκεντρική σκέψη και αδιαφορία για τους άλλους. Η πραγματικότητα, αργά ή γρήγορα θα μας πει μια άλλη ιστορία που θα μας κάνει να αμφιβάλλουμε για τον ευατό μας και θα διαπιστώσουμε ότι γύρω μας υπάρχουν και πολλά άλλα πράγματα και ότι εμείς δεν είμαστε τέλειοι, ή δεν είμαστε αυτό που φανταζόμαστε. Και τότε διαπιστώνουμε ότι το να στέψουμε το ενδιαφέρον μας στους άλλους μπορεί να βοηθήσει. Κάθε φορά που νιώθεις ότι έχεις κολλήσει, δοκίμασε να στρέψεις την προσοχή σου στους άλλους, σε αυτό που ζουν, στις δικές τους συνθήκες. Αντί να ζητάς επίμονα απάντηση στο ερώτημα “τι συμβαίνει με μένα;”, ρώτησε τους άλλους “πως μπορώ να βοηθήσω;”. Θα διαπιστώσεις σύντομα ότι βοηθώντας θα βρεις και τη δική σου απάντηση. Και αυτή η διαφορετική προσέγγιση και προοπτική, θα σε οδηγήσει μπροστά.

10 | Η πεποίθηση ότι ο καθένας μπορεί να εκτιμήσει και να αγαπήσει.
Όχι. Δεν θα εκτιμήσουν όλοι αυτό που κάνεις γι’ αυτούς ή τον τρόπο που το κάνεις. Επειδή όλοι δεν έχουν την ίδια καρδιά. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Στη ζωή σου θα απογοητευτείς πολλές πολλές φορές περιμένοντας τα πράγματα να είναι διαφορετικά. Έτσι συμβαίνει με την αγάπη και την ευγνωμοσύνη. Γι’ αυτό μην χάνεις το χρόνο σου προσδοκώντας κάτι που δεν μπορείς να ελέγξεις και μην αφήνεις τις προσδοκίες σου να σε αποτρέψουν από τον να προσφέρεις, να φροντίζεις, να στηρίζεις. Κάνε πιο σοφές επιλογές. Αν ο χρόνος σου και η ενέργειά σου σπαταλήθηκαν σε ‘λάθος’ ανθρώπους, για τους 'λάθος' λόγους, μπορεί να συνειδητοποιήσεις ότι βρέθηκες σε ένα φαύλο κύκλο. Μπορεί να νιώσεις ότι έδωσες τον εαυτό σου σε κάτι που δεν άξιζε, ότι επένδυσες σε μία επιφανειακή φιλία, σε μία σχέση χωρίς νόημα. Αλλά αναρωτήσου, όταν ήσουν σε αυτόν τον κύκλο τι έψαχνες; Μήπως την έγκριση; Μήπως την αγάπη; Μήπως την επιβεβαίωση; Άλλαξε σήμερα τρόπο!

11 | Η πεποίθηση ότι μπορείς να σώσεις κάποια (υπερβολικά δραματικά) άτομα από τον εαυτό τους.
Θα μάθεις σταδιακά ότι απλά δεν μπορείς να σώσεις κάποιους ανθρώπους από τον εαυτό τους, έτσι ώστε να μην παρασύρεσαι βαθιά στο δράμα τους. Αυτοί που αγαπούν το αέναο χάος της ζωής τους, δεν θα εκτιμήσουν την παρέμβασή σου. Το πιθανότερο είναι να θέλουν μόνο τη συμπάθειά σου, τη συμπόνια σου, να ασχοληθείς μαζί τους, αλλά όχι να αλλάξουν. Δεν θέλουν να λύσουν τα προβλήματά τους, ούτε να απελευθερωθούν από τις συναισθηματικές τους εξαρτήσεις και τους περισπασμούς τους. Γιατί μετά τι θα μείνει για να τους προσέξουν; Δεν ξέρουν και δεν είναι έτοιμοι να μάθουν. Και η δική σου δουλειά δεν είναι να τους μάθεις.

12 | Η πεποίθηση ότι η συγχώρεση δεν είναι απαραίτητη.
Με τον καιρό, μαθαίνουμε για τη δύναμη και τη σημασία της συγχώρεσης και μαθαίνουμε και για τα όριά της. Μαθαίνουμε ότι μία σχέση που κάποτε “έσπασε”, μπορεί να “ξανακολλήσει” μέσα από τη συγχώρεση και να γίνει ακόμη πιο δυνατή. Και φυσικά, μαθαίνουμε ότι αυτό μπορεί να μη συμβεί και η σχέση να μην ξαναγίνει ποτέ αυτό που ήταν…ή ακόμη και να τελειώσει. Η συγχώρεση δεν οδηγεί απαραίτητα στην επούλωση ενός τραύματος. Το θέμα όμως δεν είναι αυτό. Ορισμένες σχέσεις δεν λειτουργούν και δεν θα λειτουργήσουν ό,τι και να κάνουμε. Αλλά εσύ θα πρέπει να συγχωρήσεις έτσι κι αλλιώς και να αφήσεις αυτό που είναι να γίνει, να γίνει. Η συγχώρεση θα σου επιτρέψει να επικεντρωθείς στο μέλλον χωρίς να χρειάζεται να επιστρέφεις στο παρελθόν και σε αυτό που έγινε και δεν ‘λύθηκε’. Όταν συγχωρείς κάποιον δίνεις, κατά κάποιο τρόπο, μια υπόσχεση στον εαυτό σου να μην στρέψεις το παρελθόν εναντίον σου. Αυτό δεν έχει να κάνει με την ενοχή σου ή με το τι συνέβη, έχει να κάνει με το ότι δεν μπορείς να περπατάς στην υπόλοιπη ζωή σου κουβαλώντας το βάρος και να παίρνεις τη θέση του αιώνιου θύματος.

13 | Η πεποίθηση ότι η εξωτερική ομορφιά είναι από τις πιο υψηλές προτεραιότητες.
Μεγαλώνοντας το πως είμαστε εξωτερικά μοιάζει να μας απασχολεί όλο και λιγότερο, ενώ μας νοιάζει περισσότερο τι έχουμε κάνει για την ψυχή μας και το “μέσα” μας. Σταδιακά θα μάθεις ότι το να επιλέγεις κάποιον μόνο με βάση τα εξωτερικά του χαρακτηριστικά είναι σαν να επιλέγεις το φαγητό σου με κριτήριο το χρώμα και όχι τη γεύση. Έτσι θα ξεκινήσεις να δίνεις μεγαλύτερη σημασία σε όσα δημιουργούν την αυθεντική έλξη και όχι την επιφανειακή. Θα δίνεις σημασία σε αυτό που πραγματικά σε αφήνει να είσαι αυτό που θέλεις. Θα διαπιστώσεις ότι αυτό που θα σε κερδίσει είναι οι εμπειρίες, η συμπεριφορα, ο τρόπος που κάποιος έζησε, αυτό που επιλέγει να “είναι” και που μπορεί να ‘κουμπώνει’ με αυτό που εσύ είσαι και ο συνδυασμός να σας επιτρέπει να δημιουργήσετε ένα σχήμα που θα κρατήσει στο χρόνο.

14 | Η πεποίθηση ότι μπορείς να εξαγοράσεις την ευτυχία.
Υπάρχουν δύο βασικά είδη ευτυχίας στη ζωή – η στιγμιαία και η διαρκής. Η στιγμιαία είναι πιο εύκολο να βιωθεί και να κατακτηθεί, αφού σχετίζεται με την απόκτηση υλικών αγαθών ενώ η διαρκής έχει να κάνει περισσότερο με την προσωπική ανάπτυξη, τις εμπειρίες που βιώνουμε, τη διεύρυνση του νου, τη συναισθηματική νοημοσύνη, τη γνώση, την ενσυναίσθηση, την αποδοχή, το ήθος και τη συνείδηση. Όσο είμαστε μικροί, είναι δύσκολο να αποκρυπτογραφήσουμε αυτή τη διαφορά, αλλά σταδιακά, με το πέρασμα του χρόνου, συνειδητοποιούμε ότι η ‘διαρκής’ ευτυχία είναι αυτή που μας κάνει να νιώθουμε πλήρεις. Ξεκίνησε από σήμερα και προκάλεσε τον εαυτό σου να δει τι τον κάνει πιο ευτυχισμένο; Αυτά που έχει ή αυτά που ζει ή μπορεί να ζήσει;

15 | Η πεποίθηση ότι όλοι οι φόβοι και οι ανησυχίες σου θα συμβούν.
Κάποια μέρα θα κοιτάξεις προς τα πίσω και θα δεις ότι τα περισσότερα πράγματα για τα οποία ανησυχούσες στη ζωή δεν συνέβησαν ποτέ. Τα άγχη σου ήταν άσκοπα και αδικαιολόγητα. Γιατί λοιπόν να περιμένεις αυτήν την “κάποια μέρα” και να μην ξυπνήσεις σήμερα συνειδητοποιώντας τώρα αυτό που είναι αλήθεια; Γιατί να μην καταλάβεις σήμερα ότι δεν μπορείς να ελέγχεις πάντα το αποτέλεσμα; Μπορεί να μην γίνεται να αλλάξεις τα πάντα, αλλά μπορείς να αλλάξεις τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα και ο θετικός τρόπος μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα. Η θετική στάση μπορεί να αλλάξει τα πάντα με το χρόνο. Αν κοιτάξεις προς τα πίσω, τις δύο τελευταίες εβδομάδες, πόσα πράγματα βλέπεις να μην έγιναν ή να καταστράφηκαν μόνο και μόνο επειδή εσύ ήσουν αγχωμένος και αρνητικός; Αυτά πέρασαν, βέβαια και δεν μπορείς να τα αλλάξεις, αλλά υπάρχουν οι στιγμές που έρχονται και οι στιγμές που ζεις τώρα, που μπορείς να τις διαχειριστείς διαφορετικά.

16 | Η πεποίθηση ότι η αποτυχία είναι το τέλος του κόσμου .
Θέλεις να μάθεις τη διαφορά ανάμεσα σε έναν “master” και έναν αρχάριο; Ο master έχει αποτύχει περισσότερες φορές από όσες έχει δοκιμάσει ο αρχάριος. Πίσω από κάθε μεγάλη εφεύρεση, δημιουργία ή έργο τέχνης υπάρχουν εκατό αποτυχημένες προσπάθειες να γίνει. Η αλήθεια είναι ότι τις περισσότερες φορές δεν μπορείς να πετύχεις κάτι που θέλεις, με τον τρόπο που ακριβώς το θέλεις και στο χρόνο που ελπίζεις. Αλλά θα μάθεις, θα ωριμάσεις και θα είσαι σε καλύτερη θέση, στο τέλος, απ’ ότι στην αρχή, μέσα από τις εμπειρίες σου και τις αποτυχίες σου. Μπορεί, αυτό που θα μάθεις, να είναι ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος για να πάρεις αυτό που θέλεις…ή ότι υπάρχει. Αυτό που θέλεις, θα διαπιστώσεις ότι θα έρθει μέσα από την επιμονή και τη διακρή πρακτική.

17 | Η πεποίθηση ότι μπορείς να εξασφαλίσεις τα πάντα.
Πάρα πολύ συχνά, ειδικά όταν είμαστε νέοι και λίγο αφελείς, ενδίδουμε στις αυταπάτες και τις εγγυήσεις ασφάλειας και προστασίας. Ασφαλίζουμε το σπίτι, το αυτοκίνητο, το εξοχικό, τα κοσμήματα κλπ. Αγοράζουμε ακριβά αυτές τις υπηρεσίες πιστεύοντας ότι μαζί με αυτά που ασφαλίζουμε, ασφαλίζουμε τον εαυτό μας και το μέλλον μας. Μεγαλώνοντας, αυτό που κατανοούμε είναι ότι τίποτε δεν μπορεί να είναι 100% ασφαλές σε αυτόν τον κόσμο. Η φύση του κόσμου είναι να εξελίσσεται και να αλλάζει διαρκώς. Ασφαλίζοντας και προστατεύοντας τον εαυτό σου ίσως να είναι ένας περιορισμός, συχνά, για να ζήσεις αυτό που καλείσαι να ζήσεις, χρησιμοποιώντας απλά την κοινή λογική για να προχωρήσεις. Τοποθετώντας ένα δίχτυ ασφαλείας διαρκώς μπροστά σου ίσως να μην αφήνεις τον εαυτό σου να τολμήσει και να βιώσει μερικές από τις πιο σημαντικές εμπειρίες της ζωής και τελικά να τον κλείνεις σε μία γυάλα.

18 | Η πεποίθηση ότι κάποια μέρα θα νιώσεις 100% πλήρης, σε όλους τους τομείς.
Μεγαλώνοντας θα κατανοήσεις ότι όσα ήθελες να έχεις ή όσα ήθελες να μάθεις δεν ήρθαν στη ζωή σου…και θα είσαι μια χαρά με αυτό. Γιατί θα καταλάβεις ότι όλα όσα έζησες και όλα όσα έμαθες ήδη είναι αρκετά και μπορείς να είσαι ευγνώμων γι’ αυτά. Για όσα δεν έμαθες ή δεν έζησες, υπάρχει ακόμη χρόνος και μπορείς να τα επιδιώκεις κάθε μέρα. Η ζωή δεν είναι ποτέ τέλεια…είναι ατελής και ασύμετρη. Μόλις το συνειδητοποιήσεις αυτό και το αποδεχτείς, η προοπτική σου θα αλλάξει. Και θα μπορείς να είσαι λυπημένος και χαρούμενος ταυτόχρονα, γεμάτος και ανυπόμονος ταυτόχρονα, ανήσυχος και ενθουσιασμένος ταυτόχρονα, διψασμένος και ευγνώμων ταυτόχρονα. Και αυτό θα είναι κανονικό και υπέροχο!

19 | Η πεποίθηση ότι τα πράγματα μπορεί να είναι όπως θα “έπρεπε” να είναι.
Θα διαπιστώσεις ότι η ζωή δεν είναι πιο δύσκολη ή πιο εύκολη από τον τρόπο που νόμιζες ότι είναι. Η ζωή είναι όσο δύσκολη και όσο εύκολη είναι. Και αυτό δεν συμπίπτει πάντα με το πως έχεις προβλέψει να είναι, ή με το πως υποθέτεις ότι πρέπει να είναι, ή με το πως περίμενες να είναι. Αν απαλλαγείς από την προσδοκία για το πως θα έπρεπε να είναι τα πράγματα, θα δώσεις χώρο στην περιέργεια να αναπτυχθεί και αυτό θα κάνει τη ζωή πιο ενδιαφέρουσα. Όταν σταματήσεις να περιμένεις να γίνουν τα πράγματα όπως νόμιζες ότι πρέπει να γίνουν, απλά θα ξεκινήσεις να τα ζεις, όπως ακριβώς είναι. Το καλύτερο και μεγαλύτερο δώρο που φέρνει η ζωή, σπάνια είναι τυλιγμένο στο περιτύλιγμα που είχαμε φανταστεί ή περιμέναμε.

20 | Η πεποίθηση ότι ξεκινώντας πάλι από την αρχή, δεν είναι επιλογή.
Κανείς δεν κερδίζει μια παρτίδα σκάκι κάνοντας βήματα μόνο προς τα μπροστά. Μερικές φορές πρέπει να κινηθεί προς τα πίσω, ή προς τα αριστερά, ή προς τα δεξιά και να επαναπροσδιορίσει τη θέση του για να κερδίσει. Σκέψου τώρα πως αυτό μπορεί να σχετίζεται με τη ζωή σου. Πόσες φορές έχεις νιώσει ότι η ζωή σου είναι γεμάτη από αδιέξοδα, ότι όπου και να κοιτάξεις μπροστά δεν υπάρχει δρόμος; Στην πραγματικότητα αυτό είναι ένα σημάδι ότι πρέπει να κινηθείς διαφορετικά. Ίσως πρέπει να κάνεις ένα βήμα πίσω, να γυρίσεις πάλι στο ίδιο σημείο για να ξαναδεις τη διαδρομή. Και αυτό είναι ΟΚ. Η ζωή μάς μαθαίνει ότι η επιτόπου στροφή και η ανακατεύθυνση επιτρέπονται, όταν στοχεύουν να βρεθεί ξανά ο προσανατολισμός και η καινούρια διαδρομή. Και υπάρχουν πέντε λέξεις που μας απελευθερώνουν από τα λάθη του παρελθόντος και μας δίνουν την ώθηση για να ξαναξεκινήσουμε τη διαδρομή “από τώρα και στο εξής…”

Επίλεξε να αφήσεις πίσω σου, μια για πάντα αυτές τις ψεύτικες πεποιθήσεις!

Πες ΝΑΙ στην πρόκληση!
Μην ζεις τη ζωή σου ως θεατής.
Μην τη ζεις ως φυλακισμένος σε ψεύτικες πεποιθήσεις και σε ιστορίες που σε κρατούν πίσω.
Ζήσε σε αυτόν τον κόσμο, αυτήν τη μέρα και κάθε μέρα, συμμετέχοντας στη ζωή σου. Κάθε πρωί, ρώτησε τον εαυτό σου τι είναι το πιο σημαντικό για σένα και στη συνέχεια, βρες το θάρρος, τη σοφία, τη δύναμη και τη θέληση να χτίσεις την ημέρα σου πάνω σε αυτό που είναι σημαντικό.
Είναι μια επιλογή. Η επιλογή σου!

Έχεις κάθε στιγμή μία επιλογή.
Και αν έχεις την επιλογή, να παραπονιέσαι, να κατηγορείς, να κολλάς στο παρελθόν, να ενεργείς ως θύμα, να είσαι ανασφαλής, να θυμώνεις, να είσαι αφελής, να αγνοείς τη διαίσθησή σου, να αγνοείς τις καλές συμβουλές, να τα παρατάς…τότε ήρθε η ώρα να κάνεις μια διαφορετική επιλογή.

Αλλά, επίτρεψέ μου να σου θυμίσω ότι δεν είσαι μόνος.
Όλοι επιλέγουμε κάποια στιγμή, τώρα ή αργότερα.
Και εγώ θα κάτσω (νοητικά) εδώ δίπλα σου και θα σου πω στο αυτί…
Επίλεξε να είσαι παρών.
Επίλεξε να είσαι θετικός.
Επίλεξε να συγχωρήσεις τον εαυτό σου.
Επίλεξε να συγχωρήσεις τους άλλους.
Επίλεξε να δεις την αξία σου.
Επίλεξε να δεις τις δυνατότητές σου.
Επίλεξε να βρεις το νόημα.
Επίλεξε να αποδείξεις ότι δεν είσαι θύμα.
Επίλεξε να απελευθερωθείς από το ψέμα.
Επίλεξε να βρεις τη δύναμη να πεις την αλήθεια – την αλήθεια σου.

Αυτός είναι ο τρόπος για να κάνεις ένα βήμα σήμερα… και ένα αύριο… και μια ολόκληρη διαδρομή σε όλη σου τη ζωή από εδώ κα πέρα.

Ο φόβος και ο τρόμος!

Πολλές λέξεις στην Αρχαία Ελληνική χρησιμοποιήθηκαν για να δηλώσουν το συναίσθημα του φόβου. Από αυτές παρέμειναν εν χρήσει στην νεοελληνική μας γλώσσα οι λέξεις δέος, τρόμος, φόβος, οι οποίες έχουν λεπτές σημασιολογικές διαφορές στην σημασία τους.

Η λέξη τρόμος σχηματίστηκε από θέμα του ρήματος τρέμω και σχετίζεται με τα σωματικά συμπτώματα που προκαλεί ο φόβος στον άνθρωπο. Από δω και η λέξη τρέμουλο όπου μέλη του σώματος δονούνται ακούσια από αλλεπάλληλες κινήσεις, λόγω του φόβου που νιώθει κάποιος, αλλά και το επίθετο τρομερός, που σύμφωνα με αρχαίες μαρτυρίες δήλωνε αυτόν που τρέμει από τον φόβο του αλλά και αυτόν που προκαλεί τον φόβο.

Το ουσιαστικό δέος από το αρχαίο ρήμα δέδοικα (και σπανιότερα δέδια) ήταν η κατ' εξοχήν λέξη που δήλωνε φόβο ως συναίσθημα του ανθρώπου γενικευμένο και αφηρημένο (π.χ. στον Θουκυδίδη: εχομένης δε της Άμφιπόλεως οι Αθηναίοι ες μέγα δέος κατέστησαν). Πολλές φορές επίσης δήλωνε τον βαθύ σεβασμό και θαυμασμό που προκαλούσε ο φόβος (π.χ. ένιωσαν δέος απέναντι στον εχθρικό στρατό).

Υπήρχε η έκφραση αδεές δέος για κείνους που φοβούνταν χωρίς λόγο. Από τον Θουκυδίδη προέρχεται και η φράση αντίπαλον δέος (μια εχθρική δύναμη που είναι εξίσου ισχυρή ώστε να διατηρείται η ισορροπία δυνάμεων). Στον Όμηρο το δέος εμφανίζεται συχνά σαν συνεκφορά με το στερεότυπο επίθετο χλωρός, προφανώς λόγω του χρώματος (πράσινο) του φοβισμένου ανθρώπου (π.χ. και πάντας υπό χλωρόν δέος είλεν).

 Ομόρριζα του δέους είναι ο δειλός (αυτός που φοβάται) αλλά και ο δεινός (αυτός που προκαλεί φόβο) όπως στην λέξη δεινόσαυρος= η φοβερή σαύρα, η σαύρα που προκαλεί φόβο. Επειδή μάλιστα ο πολύ ικανός σε κάτι προκαλεί τον φόβο στους αντιπάλους του, σε ορισμένα συμφραζόμενα δεινός έφτασε να σημαίνει πολύ ικανός (π.χ. δεινός κολυμβητής).

Τέλος στα νεότερα χρόνια δημιουργήθηκε και η έκφραση σοκ και δέος από το αγγλικό αρκτικόλεξο S&A, (Shock and Αwe). Πρωτοεμφανίστηκε στο τέλος της δεκαετίας του 1990 ως μία σύγχρονη στρατιωτική τακτική, γνωστή και ως "τακτική ταχείας κατάληψης", (ή κυριαρχίας).

Συγκεκριμένα με συμμετοχή συντριπτικής στρατιωτικής δύναμης και με θεαματική επίδειξη επιδιωκόταν να πληγεί άμεσα το ηθικό του αντιπάλου στα πεδία των μαχών και να επιτευχθεί η πλήρης αδυναμία αντίδρασης του λόγω του έντονου δέους-φόβου.

Η λέξη φόβος προέρχεται από το ρήμα φέβομαι=τρέπομαι σε φυγή, φεύγω τρομοκρατημένος, διότι η αρχική της σημασία στον Όμηρο ήταν η πανικόβλητη φυγή από το πεδίο της μάχης.

Οι ομηρικοί ήρωες πίστευαν πως δεν μπορείς να νικήσεις, δηλαδή να σκοτώσεις ή να υποτάξεις τον άλλον αν δεν του προκαλέσεις φόβο, άρα και κατάπληξη, έντονη και ισχυρή εντύπωση.

Ικανός και καταπληκτικός πολεμιστής είναι αυτός που μπορεί να νικήσει, να προκαλέσει φόβο. Έτσι, και σε αυτήν την περίπτωση, το επίθετο φοβερός κατέληξε να δηλώνει τον ικανό, τον καταπληκτικό (εξ και σήμερα η φράση είσαι φοβερός!).

Σε αντιδιαστολή προς το δέος o φόβος δήλωνε συνήθως κάτι πιο συγκεκριμένο (σχετικό δηλαδή με ορισμένο πρόσωπο, γεγονός ή κατάσταση), γι' αυτό και πιο άμεσο και έντονο ως συναίσθημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι υπήρχε ο Φόβος και ως θεότητα που προσωποποιούσε το παραπάνω συναίσθημα.

Συγκεκριμένα στην ελληνική μυθολογία ο Φόβος ήταν ο γιος του Άρη και της Αφροδίτης ο οποίος μαζί με τον αδελφό του τον Δείμο, που είναι η προσωποποίηση του τρόμου, συνόδευαν τον πατέρα του στους πολέμους.

Σταδιακά όμως η λέξη απέκτησε ηπιότερη σημασία (π.χ. σε κάποιες περιπτώσεις σήμαινε επίσης αμφιβολία) και πάντως όλο και πιο γενική, εκτοπίζοντας σταδιακά τη χρήση της λέξης δέος.

Ένα παράδειγμα άμβλυνσης της σημασίας του φόβου είναι η χρήση του στην εκκλησιαστική γλώσσα αναφορικά με τον Θεό (στη φράση ο φόβος του Θεού). Τα πιο χαρακτηριστικό χωρία όπου απαντά η φράση είναι τα ≪Αρχή σοφίας φόβος Κυρίου≫ και η φράση της Θείας Λειτουργίας ≪μετά φόβoυ Θεού πίστεως και αγάπης προσέλθετε≫ με την οποία καλούνται αι πιστοί να κοινωνήσουν.

Στις περιπτώσεις αυτές, όπως και στα γνωστό χωρίο του Παύλου που αναγιγνώσκεται στην Εκκλησία κατά το μυστήριο του γάμου (η δε γυνή ίνα φoβήται τον άνδρα), οι λέξεις φόβος και φοβούμαι έχουν τη σημασία του δέους από σεβασμό, του σεβασμού. Από την παραπάνω έννοια του φόβου του θεού προήλθαν οι λέξεις αθεόφοβος= αυτός που δεν έχει φόβο απέναντι στον Θεό, ο ασεβής και θεοφοβούμενος= αυτός που φοβάται τον Θεό, ο θεοσεβούμενος.

Ξεπερνώντας τη διάκριση ανάμεσα σε συγκεκριμένο και γενικευμένο φόβο, η λέξη φόβος κατέλαβε σχεδόν όλη την παραπάνω σημασιολογική περιοχή, αφήνοντας στη λέξη δέος μια πολύ ειδικότερη σημασία φόβου, τον φόβο που προκαλείται οπό έντονο θαυμασμό για κάτι, από αναγνώριση του μεγαλείου (π.χ. η θέα τού Παρθενώνα προκαλεί δέος).

Γνωστές φράσεις με την λέξη φόβος που χρησιμοποιούμε σήμερα είναι:
Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας: δηλαδή να φοβάστε τους Έλληνες ακόμα κι όταν φέρνουν δώρα. Φράση που εκστόμισε O Λαοκόων, ένας από τους Τρώες ιερείς του Θυμβραίου Απόλλωνα, όταν αντίκρισε τον Δούρειο ίππο του Οδυσσέα έξω από τα τείχη της Τροίας.

O φόβος φυλάει τα έρημα/ έρμα: δηλαδή η πιθανότητα ενδεχόμενης τιμωρίας δρα αποτρεπτικά, ακόμα κι όταν δεν υπάρχει άμεσος, ορατός κίνδυνος αποκάλυψης μιας παράνομης πράξης.

Τέλος, φόβο δηλώνουν και τα ρήματα σκιάζομαι και αλαφιάζομαι. Το πρώτο σημαίνει δημιουργώ σκιά-σκοτάδι πάνω σε κάποιον άρα τον φοβίζω και το δεύτερο προήλθε από το ρήμα ελαφιάζομαι και το ελάφι μιας και το ελάφι θεωρείται από τα ζώα που εύκολα φοβάται

Θα σε αγαπάω ο,τιδήποτε κι αν γίνει

Αν ο καθένας μας είχε έστω και ένα πρόσωπο στη ζωή του που να του έλεγε, «Θα σε αγαπάω ο,τιδήποτε κι αν γίνει. Θα σ’ αγαπάω ακόμη κι αν είσαι ηλίθιος, αν πέσεις και σπάσεις τα μούτρα σου, αν τα κάνεις θάλασσα, αν κάνεις λάθη, αν φέρεσαι σαν άνθρωπος εγώ θα σ’ αγαπώ ό,τι κι αν γίνει», τότε δε θα καταλήγαμε στα ψυχιατρεία. Αυτό υποτίθεται πως θα ’πρεπε να είναι ο γάμος. Είναι όμως; Αυτό θα ‘πρεπε να είναι η οικογένεια. Είναι όμως; Φυσικά η κοινωνία δεν μπορεί να το πει αυτό. Έχει πολύ μεγάλες ευθύνες απέναντι σε πάρα πολλούς. Αλλά να υπήρχε ένας μόνο άνθρωπος στη ζωή σου που να μπορείς να του φωνάξεις. Μ’ αρέσει ο ορισμός της οικογένειας από τον Ρόμπερτ Φροστ: «Το σπιτικό σου είναι το μέρος που, όταν πας εκεί, είναι υποχρεωμένοι να σε μπάσουν μέσα». Αυτό θα ‘πρεπε να είναι το σπιτικό, να λέει κάτι σαν «Έλα μέσα. Εντάξει, έκανες βλακείες, αλλά δε θα σ’ τις χτυπήσω. Σ’ αγαπώ και θα σε πάρω όπως είσαι». Γι’ αυτό το πράγμα λέω, όταν μιλάω για καθοδήγηση.

Ο άνθρωπος χρειάζεται κάποιον που να τον νοιάζεται. Έστω και έναν, φτάνει να νοιάζεται πραγματικά και δε μιλάω για μεγάλες εξάρσεις. Μιλάω για τα μικροπράγματα, για τις μικρές χειρονομίες που δείχνουν το ενδιαφέρον. Σας έχω ξαναπεί πόσο εύκολα ικανοποιούμαστε — η τρύπα βουλώνει και με ένα δάχτυλο.

Ένα άλλο πράγμα που χρειάζεται ο άνθρωπος είναι η καταξίωση. Το έχουμε ανάγκη όλοι μας. Πρέπει να νιώσουμε ότι μας αναγνωρίζουν επειδή κάναμε κάτι καλό. Και κάποιος πρέπει να μας το δείξει αυτό. Πρέπει κάποιος να μας πλησιάζει κατά καιρούς και να μας χτυπάει στον ώμο και να λέει: «Πολύ καλό αυτό. Πραγματικά μου αρέσει».

Και τελικά για ν’ αλλάξει ο άνθρωπος και να γίνει ο εαυτός του, πρέπει να έχει ελευθερία. Για να διδαχτείς, πρέπει να είσαι ελεύθερος. Πρέπει να βρίσκεις ανθρώπους που να ενδιαφέρονται για το δέντρο σου, όχι το δέντρο – γλειφιντζούρι, και πρέπει να ενδιαφέρεσαι κι εσύ για το δικό τους δέντρο. «Δείξε μου το δέντρο σου, Τζόνυ. Δείξε μου ποιος είσαι, Τζόνυ, έτσι θα καταλάβω αυτό πού μπορώ ν’ αρχίσω». Πρέπει να είμαστε ελεύθεροι για να δημιουργήσουμε.

Οι διαταραχές της διάθεσης

Οι διαταραχές της διάθεσης αφορούν σε όλες εκείνες τις περιπτώσεις κατά τις οποίες παρατηρείται μεταβολή της ψυχο - συναισθηματικής κατάστασης του ατόμου, σε σημείο να επηρεάζεται η όλη συμπεριφορά του και η αντίληψή για την πραγματικότητα (τον κόσμο, το νόημα - σκοπός της ζωής, τη χρησιμότητα των διαπροσωπικών σχέσεων & του κοινωνικού ανήκειν & την αξία της ένταξης σε ευρύτερες κοινωνικές συλλογικότητες, με αποτέλεσμα να αναπτύσσει το άτομο δυσκοινωνική (αντικοινωνικές) ή κοινωνιοπαθητική διαταραχή προσωπικότητας, αγοραφοβία και τάσεις απομόνωσης η κοινωνικής απόσυρσης & περιθωριοποίησης.

Πιο γνωστή από τις διαταραχές διάθεσης είναι η κατάθλιψη (που θεωρείται μια μονοπολική διαταραχή), αλλά οι διαταραχές της διάθεσης (ή συναισθηματικές διαταραχές) περιλαμβάνουν σαν ορολογία και τις διπολικές διαταραχές, όπως για παράδειγμα τη μανιοκατάθλιψη. Αν και όλοι μας έχουμε βιώσει καταστάσεις κατά τις οποίες η διάθεσή μας αλλά και τα συναισθήματά μας έχουν οδηγηθεί σε οριακά σημεία με τρόπο τέτοιο ώστε να δικαιολογείται η αντίδρασή μας απέναντι σε ένα δυσάρεστο (συνήθως) γεγονός, σε κάποιες περιπτώσεις παρουσιάζεται μια παθολογία στην συναισθηματική αυτή μας αντίδραση.

Για παράδειγμα το πένθος είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από απόλυτα φυσιολογικά συναισθήματα λύπης, οδύνης, κλονισμού ή και θυμού, όταν οι ειδικοί αναφέρονται σε παθολογικές καταστάσεις δίνουν έμφαση κυρίως στη διάρκεια της συναισθηματικής αλλαγής, δηλαδή το πρόβλημα αρχικά διακρίνεται από την παρατεταμένη “δυσθυμία” και βαρυθυμία ή έξαρση της οποίας συνήθως συνοδεύεται από κοινωνική παραίτηση αλλά επίσης έλλειψη κινήτρων & διάθεσης για επαγγελματική απόδοση.

Επίσης, συχνά παρατηρούνται συμπτώματα όπως αϋπνία,  αδυναμία συγκέντρωσης, διαταραχές στην διάθεση για πρόληψη τροφής (ψυχογενής βουλιμία, ανορεξία)  καθώς και πτώση της libido. Τέλος, πιθανό είναι να παρατηρηθούν τάσεις προς αυτοκτονία.

Πολυπαραγοντική είναι η αιτιολογία των συναισθηματικών διαταραχών καθώς γενετικοί λόγοι, αλλά επίσης ψυχοδυναμικοί κοινωνικοί και νευροβιολογικοί παράγοντες συντείνουν στην εμφάνιση τους.

Αν και αντίστοιχες μελέτες είναι δύσκολο να πραγματοποιηθούν προκειμένου να αποδείξουν την άμεση σχέση της επίδρασης μιας στρεσογόνου κατάστασης (που προκαλείται από συγκεκριμένα ή μη, δυσάρεστα γεγονότα ζωής όπως ο θάνατος, διαζύγιο, απώλεια εργασίας κλπ) στην πρόκληση των διαταραχών αυτών, θεωρείται σχεδόν δεδομένη η συμβολή τέτοιων κοινωνικών παραγόντων στην εμφάνιση μονοπολικών και διπολικών διαταραχών.

Οι ψυχοδυναμικές θεωρίες αναφέρουν ότι ή μειωμένη αυτοπεποίθηση & αυτο - εκτίμηση αλλά και η τάση για έντονη αυτοκριτική αλλά ακόμα και η ενοχοποίηση που διοχετεύουν τα άτομα προς τον εαυτό τους είναι κοινά γνωρίσματα των ασθενών με διαταραχές της διάθεσης.

Για παράδειγμα...
 Μια ασταθής σχέση μητέρας-παιδιού σε νηπιακή ή ακόμα και σε βρεφική ηλικία, καθώς και συναισθήματα ανασφάλειας εκ μέρους του παιδιού που συνήθως εμφανίζονται σε τέτοιες σχέσεις είναι ύποπτα για την εκδήλωση συναισθηματικής διαταραχής. Αυτό συμβαίνει διότι σε τέτοια ηλικία το παιδί βιώνει την ασταθή αυτή σχέση ως έναν επώδυνο αποχωρισμό αλλά και ως απόρριψη από την πλευρά της μητέρας. Το γεγονός αυτό ευαισθητοποιεί το παιδί και το καθιστά ευάλωτο & ευαίσθητο σε μελλοντικές απώλειες (ατόμων, σχέσεων, εργασίας, κτλ). Σε ακόμα πιο δυσχερή θέση περιέρχονται τα παιδιά που έχασαν κάποιον από τους δύο γονείς.

Οι νευροβιολογικοί παράγοντες περιλαμβάνουν διαταραχές σε ουσίες που μεταβιβάζουν ερεθίσματα στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου και γι’αυτό ονομάζονται νευροδιαβιβαστές. Τέτοιες ουσίες είναι για παράδειγμα η γνωστή σεροτονίνη, η ντοπαμίνη, η ακετυλοχολίνη κ.ά. Παρόλο που στο παρελθόν θεωρούνταν ότι οι ασθενείς με διαταραχές της διάθεσης είχαν κάποια ανεπάρκεια σε κάποιον από τους νευροδιαβιβαστές, σήμερα οι μελέτες δείχνουν ότι ίσως κάποια περισσότερο πολύπλοκη εξήγηση θα μπορούσε να δώσει ικανοποιητικότερα αποτελέσματα για το μηχανισμό μονοπολικών και διπολικών διαταραχών και αυτό διότι έρευνες δείχνουν ότι πολλοί από τους καταθλιπτικούς ασθενείς δεν παρουσιάζουν καμία απολύτως ανεπάρκεια στη νευροδιαβίβαση.

Μια σύνοψη όλων των παραπάνω παραγόντων μπορεί να είναι μια πιο σφαιρική προσέγγιση στο γιατί δημιουργούνται οι συναισθηματικές διαταραχές. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι αν δεν αντιμετωπιστούν σωστά τα πρώτα κυρίως επεισόδια της διαταραχής, η υποτροπή που θα ακολουθήσει θα επιφέρει πιο έντονα & δυσάρεστα για τον πάσχοντα συμπτώματα.

Είναι, λοιπόν, αδήριτη ανάγκη να διαγνωστεί εγκαίρως και να βελτιωθεί το επίπεδο της ποιότητας ζωής τόσο του ίδιου του ατόμου, όσο και της οικογένειάς του και να επέλθει η πλέον λυσιτελής & επιτυχή αντιμετώπιση.