ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους Τύραννος (1416-1445)

ΧΟ. ἀλλ᾽ ὧν ἐπαιτεῖς ἐς δέον πάρεσθ᾽ ὅδε
Κρέων τὸ πράσσειν καὶ τὸ βουλεύειν, ἐπεὶ
χώρας λέλειπται μοῦνος ἀντὶ σοῦ φύλαξ.
ΟΙ. οἴμοι, τί δῆτα λέξομεν πρὸς τόνδ᾽ ἔπος;
1420 τίς μοι φανεῖται πίστις ἔνδικος; τὰ γὰρ
πάρος πρὸς αὐτὸν πάντ᾽ ἐφηύρημαι κακός.
ΚΡ. οὐχ ὡς γελαστής, Οἰδίπους, ἐλήλυθα,
οὐδ᾽ ὡς ὀνειδιῶν τι τῶν πάρος κακῶν.
ἀλλ᾽ εἰ τὰ θνητῶν μὴ καταισχύνεσθ᾽ ἔτι
1425 γένεθλα, τὴν γοῦν πάντα βόσκουσαν φλόγα
αἰδεῖσθ᾽ ἄνακτος Ἡλίου, τοιόνδ᾽ ἄγος
ἀκάλυπτον οὕτω δεικνύναι, τὸ μήτε γῆ
μήτ᾽ ὄμβρος ἱερὸς μήτε φῶς προσδέξεται.
ἀλλ᾽ ὡς τάχιστ᾽ ἐς οἶκον ἐσκομίζετε·
1430 τοῖς ἐν γένει γὰρ τἀγγενῆ μάλισθ᾽ ὁρᾶν
μόνοις τ᾽ ἀκούειν εὐσεβῶς ἔχει κακά.
ΟΙ. πρὸς θεῶν, ἐπείπερ ἐλπίδος μ᾽ ἀπέσπασας,
ἄριστος ἐλθὼν πρὸς κάκιστον ἄνδρ᾽ ἐμέ,
πιθοῦ τί μοι· πρὸς σοῦ γάρ, οὐδ᾽ ἐμοῦ, φράσω.
1435 ΚΡ. καὶ τοῦ με χρείας ὧδε λιπαρεῖς τυχεῖν;
ΟΙ. ῥῖψόν με γῆς ἐκ τῆσδ᾽ ὅσον τάχισθ᾽, ὅπου
θνητῶν φανοῦμαι μηδενὸς προσήγορος.
ΚΡ. ἔδρασ᾽ ἂν εὖ τοῦτ᾽ ἴσθ᾽ ἄν, εἰ μὴ τοῦ θεοῦ
πρώτιστ᾽ ἔχρῃζον ἐκμαθεῖν τί πρακτέον.
1440 ΟΙ. ἀλλ᾽ ἥ γ᾽ ἐκείνου πᾶσ᾽ ἐδηλώθη φάτις,
τὸν πατροφόντην, τὸν ἀσεβῆ μ᾽ ἀπολλύναι.
ΚΡ. οὕτως ἐλέχθη ταῦθ᾽· ὅμως δ᾽ ἵν᾽ ἕσταμεν
χρείας ἄμεινον ἐκμαθεῖν τί δραστέον.
ΟΙ. οὕτως ἄρ᾽ ἀνδρὸς ἀθλίου πεύσεσθ᾽ ὕπερ;
1445 ΚΡ. καὶ γὰρ σὺ νῦν τἂν τῷ θεῷ πίστιν φέροις.

***

ΧΟΡ. Κοντά στο νου κι ο Κρέων φτάνει
κι ό,τι ζητάς αυτός αποφασίζει
κι εκτελεί.
Έμεινε μόνος πια της χώρας φύλακας
στη θέση που άφησες κενή.
ΟΙΔ. Αλίμονο,
και πώς θα του μιλήσω;
1420 Άδικο θα ᾽χει να δυσπιστεί;
Τόσο πολύ πριν λίγο τον αδίκησα.
ΚΡΕ. Οιδίπου, δεν ήρθα να σε χλευάσω,
δεν ήρθα να μυκτηρίσω τα πάθη σου.
Όμως εσείς, αν δεν αισθάνεστε ντροπή
για την ανθρώπινη υπόσταση,
ας σεβαστείτε κάποτε
τη ζωοδότρα φλόγα
του βασιλιά Ηλίου
και μην αφήσετε γυμνή τη φρίκη
να περιφέρεται.
Η γη, το φως, το ύδωρ το σεμνό
την αποστρέφονται.
Γοργά στο σπίτι να τον πάτε.
1430 Οι συγγενείς έχουν μονάχα χρέος
να βλέπουν και ν᾽ ακούν
ευλαβικά τη συμφορά του.
ΟΙΔ. Με λύτρωσες απ᾽ την απελπισία.
Ήρθες καλοπροαίρετος
στον κακορίζικο.
Για το Θεό,
θέλω να με προσέξεις.
Για το δικό σου το καλό
κι όχι για το δικό μου.
ΚΡΕ. Τί χάρη μου ζητάς κι εκλιπαρείς;
ΟΙΔ. Όσο πιο γρήγορα μπορείς
εξόρισέ με,
εκεί που άνθρωπος κανείς
δε θα γυρίζει να με δει.
ΚΡΕ. Σε βεβαιώνω, θα το πράξω.
Μα πρώτα θα ρωτήσω το θεό.
1440 ΟΙΔ. Εκείνος μίλησε ξεκάθαρα
πως πρέπει να χαθεί
ο μολυσμένος πατροκτόνος.
ΚΡΕ. Γνωρίζω τί μας μήνυσε.
Όμως στην ώρα της ανάγκης
κρίνω πως πρέπει να ρωτήσω
για να βεβαιωθώ.
ΟΙΔ. Θες να ρωτήσεις το θεό
για μένα τον τρισάθλιο.
ΚΡΕ. Τώρα πιστεύεις και συ στο θεό.

ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (2.1-2.75)

Ραψωδία Β'

Ὄνειρος. Διάπειρα. Βοιωτία ἢ κατάλογος νεῶν.

Ἄλλοι μέν ῥα θεοί τε καὶ ἀνέρες ἱπποκορυσταὶ
εὗδον παννύχιοι, Δία δ᾽ οὐκ ἔχε νήδυμος ὕπνος,
ἀλλ᾽ ὅ γε μερμήριζε κατὰ φρένα ὡς Ἀχιλῆα
τιμήσῃ, ὀλέσῃ δὲ πολέας ἐπὶ νηυσὶν Ἀχαιῶν.
ἥδε δέ οἱ κατὰ θυμὸν ἀρίστη φαίνετο βουλή, 5
πέμψαι ἐπ᾽ Ἀτρεΐδῃ Ἀγαμέμνονι οὖλον Ὄνειρον·
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«βάσκ᾽ ἴθι, οὖλε Ὄνειρε, θοὰς ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν·
ἐλθὼν ἐς κλισίην Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο
πάντα μάλ᾽ ἀτρεκέως ἀγορευέμεν ὡς ἐπιτέλλω· 10
θωρῆξαί ἑ κέλευε κάρη κομόωντας Ἀχαιοὺς
πανσυδίῃ· νῦν γάρ κεν ἕλοι πόλιν εὐρυάγυιαν
Τρώων· οὐ γὰρ ἔτ᾽ ἀμφὶς Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες
ἀθάνατοι φράζονται· ἐπέγναμψεν γὰρ ἅπαντας
Ἥρη λισσομένη, Τρώεσσι δὲ κήδε᾽ ἐφῆπται.» 15
Ὣς φάτο, βῆ δ᾽ ἄρ᾽ Ὄνειρος ἐπεὶ τὸν μῦθον ἄκουσε·
καρπαλίμως δ᾽ ἵκανε θοὰς ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν,
βῆ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ Ἀτρεΐδην Ἀγαμέμνονα· τὸν δὲ κίχανεν
εὕδοντ᾽ ἐν κλισίῃ, περὶ δ᾽ ἀμβρόσιος κέχυθ᾽ ὕπνος.
στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ κεφαλῆς Νηληΐῳ υἷι ἐοικώς, 20
Νέστορι, τόν ῥα μάλιστα γερόντων τῖ᾽ Ἀγαμέμνων·
τῷ μιν ἐεισάμενος προσεφώνεε θεῖος Ὄνειρος·
«εὕδεις, Ἀτρέος υἱὲ δαΐφρονος ἱπποδάμοιο·
οὐ χρὴ παννύχιον εὕδειν βουληφόρον ἄνδρα,
ᾧ λαοί τ᾽ ἐπιτετράφαται καὶ τόσσα μέμηλε· 25
νῦν δ᾽ ἐμέθεν ξύνες ὦκα· Διὸς δέ τοι ἄγγελός εἰμι,
ὃς σεῦ ἄνευθεν ἐὼν μέγα κήδεται ἠδ᾽ ἐλεαίρει.
θωρῆξαί σε κέλευσε κάρη κομόωντας Ἀχαιοὺς
πανσυδίῃ· νῦν γάρ κεν ἕλοις πόλιν εὐρυάγυιαν
Τρώων· οὐ γὰρ ἔτ᾽ ἀμφὶς Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες 30
ἀθάνατοι φράζονται· ἐπέγναμψεν γὰρ ἅπαντας
Ἥρη λισσομένη, Τρώεσσι δὲ κήδε᾽ ἐφῆπται
ἐκ Διός· ἀλλὰ σὺ σῇσιν ἔχε φρεσί, μηδέ σε λήθη
αἱρείτω εὖτ᾽ ἄν σε μελίφρων ὕπνος ἀνήῃ.»
Ὣς ἄρα φωνήσας ἀπεβήσετο, τὸν δ᾽ ἔλιπ᾽ αὐτοῦ 35
τὰ φρονέοντ᾽ ἀνὰ θυμὸν ἅ ῥ᾽ οὐ τελέεσθαι ἔμελλον·
φῆ γὰρ ὅ γ᾽ αἱρήσειν Πριάμου πόλιν ἤματι κείνῳ,
νήπιος, οὐδὲ τὰ ᾔδη ἅ ῥα Ζεὺς μήδετο ἔργα·
θήσειν γὰρ ἔτ᾽ ἔμελλεν ἐπ᾽ ἄλγεά τε στοναχάς τε
Τρωσί τε καὶ Δαναοῖσι διὰ κρατερὰς ὑσμίνας. 40
ἔγρετο δ᾽ ἐξ ὕπνου, θείη δέ μιν ἀμφέχυτ᾽ ὀμφή·
ἕζετο δ᾽ ὀρθωθείς, μαλακὸν δ᾽ ἔνδυνε χιτῶνα,
καλὸν νηγάτεον, περὶ δὲ μέγα βάλλετο φᾶρος·
ποσσὶ δ᾽ ὑπὸ λιπαροῖσιν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα,
ἀμφὶ δ᾽ ἄρ᾽ ὤμοισιν βάλετο ξίφος ἀργυρόηλον· 45
εἵλετο δὲ σκῆπτρον πατρώϊον, ἄφθιτον αἰεί·
σὺν τῷ ἔβη κατὰ νῆας Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων.
Ἠὼς μέν ῥα θεὰ προσεβήσετο μακρὸν Ὄλυμπον,
Ζηνὶ φόως ἐρέουσα καὶ ἄλλοις ἀθανάτοισιν·
αὐτὰρ ὁ κηρύκεσσι λιγυφθόγγοισι κέλευσε 50
κηρύσσειν ἀγορήνδε κάρη κομόωντας Ἀχαιούς·
οἱ μὲν ἐκήρυσσον, τοὶ δ᾽ ἠγείροντο μάλ᾽ ὦκα·
Βουλὴν δὲ πρῶτον μεγαθύμων ἷζε γερόντων
Νεστορέῃ παρὰ νηῒ Πυλοιγενέος βασιλῆος·
τοὺς ὅ γε συγκαλέσας πυκινὴν ἀρτύνετο βουλήν· 55
«κλῦτε, φίλοι· θεῖός μοι ἐνύπνιον ἦλθεν Ὄνειρος
ἀμβροσίην διὰ νύκτα· μάλιστα δὲ Νέστορι δίῳ
εἶδός τε μέγεθός τε φυήν τ᾽ ἄγχιστα ἐῴκει·
στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ κεφαλῆς καί με πρὸς μῦθον ἔειπεν·
“εὕδεις, Ἀτρέος υἱὲ δαΐφρονος ἱπποδάμοιο· 60
οὐ χρὴ παννύχιον εὕδειν βουληφόρον ἄνδρα,
ᾧ λαοί τ᾽ ἐπιτετράφαται καὶ τόσσα μέμηλε·
νῦν δ᾽ ἐμέθεν ξύνες ὦκα· Διὸς δέ τοι ἄγγελός εἰμι,
ὃς σεῦ ἄνευθεν ἐὼν μέγα κήδεται ἠδ᾽ ἐλεαίρει·
θωρῆξαί σε κέλευσε κάρη κομόωντας Ἀχαιοὺς 65
πανσυδίῃ· νῦν γάρ κεν ἕλοις πόλιν εὐρυάγυιαν
Τρώων· οὐ γὰρ ἔτ᾽ ἀμφὶς Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες
ἀθάνατοι φράζονται· ἐπέγναμψεν γὰρ ἅπαντας
Ἥρη λισσομένη, Τρώεσσι δὲ κήδε᾽ ἐφῆπται
ἐκ Διός· ἀλλὰ σὺ σῇσιν ἔχε φρεσίν.” ὣς ὁ μὲν εἰπὼν 70
ᾤχετ᾽ ἀποπτάμενος, ἐμὲ δὲ γλυκὺς ὕπνος ἀνῆκεν.
ἀλλ᾽ ἄγετ᾽, αἴ κέν πως θωρήξομεν υἷας Ἀχαιῶν·
πρῶτα δ᾽ ἐγὼν ἔπεσιν πειρήσομαι, ἣ θέμις ἐστί,
καὶ φεύγειν σὺν νηυσὶ πολυκλήϊσι κελεύσω·
ὑμεῖς δ᾽ ἄλλοθεν ἄλλος ἐρητύειν ἐπέεσσιν.» 75

***

Όλοι κοιμώντ᾽ ολονυκτίς θεοί και πολεμάρχοι,
αλλ᾽ ύπνος δεν κατέβαινε στα μάτια του Κρονίδη
κι εμεριμνούσε πώς τιμήν να δώσει του Αχιλλέως
και αφανισμόν των Αχαιών να φέρει εκεί στα πλοία·
5 και τούτ᾽ η συμφερότερη βουλή στον νουν του εφάνη
να στείλει πλάνον Όνειρον ευθύς εις τον Ατρείδην,
κι εκείνον επροσφώνησε με λόγια φτερωμένα:
«Όνειρε πλάνε, στα γοργά των Αχαιών καράβια
κατέβα, του Αγαμέμνονος μες στην σκηνήν του Ατρείδη,
10 όλ᾽ απαράλλακτα να ειπείς αυτά που σε προστάζω.
Των ανδρειωμένων Αχαιών τα πλήθη ας αρματώσει
όλα, και τώρα θα ᾽παιρνε την πόλιν του Πριάμου,
που πλέον δεν διχογνωμούν οι κάτοικοι του Ολύμπου,
αφού τους παρακάλεσεν η Ήρα κι εσυγκλίναν
15 και πόνου ώρα κρέμαται στην κεφαλήν των Τρώων».
Άμα τον λόγον άκουσε, στων Αχαιών τα πλοία
εχύθη ευθύς ο Όνειρος, μες στην σκηνήν του Ατρείδη
και σ᾽ ύπνον μέσ᾽ αμβρόσιον τον ήβρε βυθισμένον·
στην κεφαλήν του εστήθηκεν επάνω και ομοιώθη
20 του Νηλείδη Νέστορος, που εκείνον ο Ατρείδης
από τους άλλους γέροντες εξαίρετα ετιμούσε.
Μ᾽ αυτόν ο θείος Όνειρος ομοιώθη και του είπε:
«Κοιμάσ᾽, υιέ του ανδράγαθου του πολεμάρχου Ατρέως;
Και να κοιμάται ολονυκτίς δεν πρέπει ο βουληφόρος,
25 που σ᾽ αυτόν κρέμονται οι λαοί και έχει φροντίδες τόσες·
τώρ᾽ άκουσέ με· μηνυτήν σ᾽ εσέ με στέλνει ο Δίας
που και μακράν σε συμπονεί πολύ και σ᾽ ελεείται.
Τους ανδρειωμένους Αχαιούς σου λέγει ν᾽ αρματώσεις
όλους· και τώρα θα ᾽παιρνες την πόλιν του Πριάμου,
30 που πλέον δεν διχογνωμούν οι κάτοικοι του Ολύμπου,
αφού τους παρακάλεσεν η Ήρα κι εσυγκλίναν,
και ο Δίας κρέμασ᾽ όλεθρον στην κεφαλήν των Τρώων.
Αυτό στον νουν σου φύλαξε, να μη το λησμονήσεις
όταν ο ύπνος ο γλυκύς τα μέλη σου θ᾽ αφήσει».
35 Είπε και αυτού τον άφησε να έχει μες στον νουν του
εκείνα που αληθινά δεν έμελλαν να γίνουν·
να πάρει εθάρρευε ο τυφλός εκείνην την ημέραν
την Τροίαν και δεν γνώριζε τι μελετούσε ο Δίας,
πόμελλε ακόμη στεναγμούς και πόνους να γεννήσει
40 των Τρώων και των Δαναών με φοβερούς πολέμους.
Εξύπνησε που έπλεε τριγύρ᾽ ο θείος λόγος.
Εκάθισε και μαλακόν επέρασε χιτώνα,
εύμορφον, νέον, κι έβαλε μεγάλο επανωφόρι,
στα λαμπρά πόδια σάνδαλα προσέδεσεν ωραία,
45 ξίφος αργυροκάρφωτον εζώσθη και το σκήπτρον
προγονικό του κι άφθαρτον επήρε και μ᾽ εκείνο
των χαλκοφόρων Αχαιών επήγε στα καράβια.
Άμα η θεά στον Όλυμπον Ηώς ανεβασμένη
του Δία και όλων των θεών το φως επρομηνούσε,
50 τους ψηλοφώνους κήρυκες επρόσταζεν εκείνος
τους ανδρειωμένους Αχαιούς στην σύνοδο να κράξουν.
Εκείνοι εκράξαν και γοργά συνάζοντο τα πλήθη.
Και πρώτα εκάθισε βουλήν των σεβαστών γερόντων,
όπου της Πύλου ο βασιλιάς το πλοίον είχε, ο Νέστωρ.
55 Κι έστρωσ᾽ εμπρός τους βούλημα σοφό που εβρήκε ο νους του:
«Ακούσετέ με, αγαπητοί· μες στην αγίαν νύκτα
ο θείος μ᾽ ήβρεν Όνειρος και είχε του γενναίου
Νέστορος το ανάστημα, την πλάση και την όψη·
στην κεφαλήν μου εστάθηκεν επάνω και μου είπε:
60 «Κοιμάσ᾽ υιέ του ανδράγαθου, του πολεμάρχου Ατρέως;
Και να κοιμάται ολονυκτίς δεν πρέπει ο βουληφόρος
που σ᾽ αυτόν κρέμονται οι λαοί κι έχει φροντίδες τόσες·
τώρ᾽ άκουσέ με· μηνυτήν σ᾽ εσέ με στέλνει ο Δίας
που και μακράν σε συμπονεί πολύ και σ᾽ ελεείται·
65 τους ανδρειωμένους Αχαιούς σου λέγει ν᾽ αρματώσεις
όλους· και τώρα θα ᾽παιρνες την πόλιν του Πριάμου
που πλέον δεν διχογνωμούν οι κάτοικοι του Ολύμπου,
αφού τους παρακάλεσεν η Ήρα κι εσυγκλίναν
και ο Δίας όλεθρον κρεμά στην κεφαλήν των Τρώων.
70 Τούτα στον νουν σου φύλαξε». Είπεν αυτά κι εχάθη,
κι εμέν᾽ ο ύπνος άφησε· τώρ᾽ ας εβρούμε τρόπον
πώς να πεισθούν ν᾽ αρματωθούν και πρώτα, ως θέλ᾽ η ανάγκη,
για να τους δοκιμάσω εγώ θα τους ειπώ να φύγουν
με τα γοργά καράβια τους και σεις απ᾽ άλλο μέρος
75 με νουθεσίες όλοι σας θα τους κρατείτε οπίσω».

Ο αχάριστος άνθρωπος δεν έχει γιατρειά

Έχει πολλά να σου διδάξει η αχαριστία. Στην αρχή, δεν την καταλαβαίνεις. Κάνει αισθητή την παρουσία της σιγά σιγά. Κινείται υποχθόνια και κάνει τη δουλειά της. Δεν μπορείς να της αντισταθείς.

Εξασθενεί τις άμυνες σου και παραλύει τις εσωτερικές σου δυνάμεις. Σου κάνει ψυχολογικό πόλεμο. Μπαίνει μέσα στο μυαλό σου και προσπαθεί να το κουμαντάρει με τις κατηγορίες που σου προσάπτει. Μπαίνει στη μάχη πάντα με την ίδια πρόταση.

Μα εσύ δεν καταλαβαίνεις. Ότι και εάν κάνεις, δεν είναι αρκετό για τις απαιτήσεις της. Και εσύ σαν καλός Σαμαρείτης προσπαθείς όλο και περισσότερο χωρίς να ανταμείβονται οι προσπάθειές σου.

Ο πόλεμος συνεχίζεται με το αγαπημένο της όπλο. Ξεκινά την επίθεση της με την υποτίμηση. Σε μειώνει με το παραμικρό σου λάθος. Με αυτό τον τρόπο προσπαθεί να σου δείξει πόσο μικρός και ανήμπορος είσαι.

«Δεν έκανες και τίποτα. Όλα μόνη μου τα έκανα».

Έτσι σου μιλάει και γυρνάει το μυαλό σου ανάποδα. Προσπαθείς να κρατήσεις το στόμα σου κλειστό καθώς σου λέει κατάμουτρα πως η παρουσία σου δεν παίζει κανένα ρόλο στη ζωή της.

Ξεχνάει εκείνες τις νύχτες που καθόσουν ξάγρυπνος δίπλα της για να ακούσεις τα παράπονά της. Σβήνει από τη μνήμη της τα ξενύχτια που έριξες για να την κανείς χαρούμενη και να την αποφορτίσεις από το άγχος της. Παραβλέπει τις θυσίες σου αλλά θυμάται πάντα τις σκληρές σου κουβέντες και τα λάθη σου.

Βλέπεις είναι καλή στο παιχνίδι της αποπλάνησης. Σε χειρίζεται χωρίς να σε υπολογίζει. Δεν την ενδιαφέρει κανένας παρά μονό ο εαυτός της. Θέλει μοναχά να παίρνει και το συμφέρον της είναι η μοναδική της ανάγκη. Προσέχει μόνο όσους την εξυπηρετούν. Θέλει να γίνονται τα χατίρια της μόνο, χωρίς να τη νοιάζουν οι ανάγκες σου.

Όλοι θεωρούνται εχθροί της εάν δε συμφωνήσουν μαζί της και ποτέ δεν αναγνωρίζει τα λάθη της. Αντιθέτως, κάνει ότι περνά από το χέρι της για να αποποιηθεί από τις ευθύνες της. Μισεί αυτούς που την κρίνουν και δεν την επαινούν. Για αυτό το λόγο, μένει πάντα μόνη της χωρίς φίλους, χωρίς ανθρώπους που να την καταλαβαίνουν.

Μοναχά βρίσκει διεξόδους σε φτηνές αγκαλιές και φτηνούς ανθρώπους. Ψάχνει να βρει τους όμοιούς της που θα τη συμπληρώσουν. Η γοητεία που σου ασκούσε στην αρχή έχει εξαφανιστεί και έχει μετατραπεί σε αβυσσαλέα απέχθεια. Αισθάνεσαι αηδιασμένος από την πραγματική της όψη και το μόνο που θέλεις είναι να την πετάξεις από τη ζωή σου.

Έχεις την ανάγκη να την διώξεις από τη ζωή σου γιατί κατάλαβες τις παρενέργειές της πάνω σου. Σταμάτησες να είσαι ο εαυτός σου και έγινες αυτό που μισούσες. Κοιτάς τον καθρέφτη και βλέπεις έναν ξένο ο οποίος πιστεύει όσα σου λέει αυτός ο αχάριστος άνθρωπος.

Δε γιατρεύεται η αχαριστία όταν μπαίνει σε ανθρώπινο σώμα. Τώρα το κατάλαβες και με το παραπάνω. Για αυτό όταν τους συναντήσεις στο δρόμο σου να τους κοιτάς όχι τόσο στα μάτια τους αλλά κυρίως στο στόμα τους. Έχουν μάθει να λένε λέξεις με πρώτο συνθετικό το εγώ και ποτέ το εμείς.

Εν τέλει, η αχαριστία τους σου δίδαξε το πιο σημαντικό μάθημα στη ζωή σου. Έμαθες να επιλέγεις τους σωστούς από τους σκάρτους. Και αυτό είναι μεγάλη υπόθεση για την ευτυχία σου.

Ο ναρκισσισμός ως αυτοπροστασία

Σύμφωνα με τον μύθο, ο όμορφος νεαρός Νάρκισσος ερωτεύτηκε παράφορα τον εαυτό του μόλις αντίκρισε το ειδώλό του στο νερό μιας πηγής - και υπέφερε από αυτόν τον ακόρεστο έρωτα για τον εαυτό του ως τον θάνατό του. Οι ναρκισσιστές είναι επομένως άνθρωποι ερωτευμένοι με τον εαυτό τους, τον οποίο αντιλαμβάνονται ως υπέροχο και σημαντικό.

Στην πραγματικότητα όμως, όλη αυτή η επίδειξη μεγαλείου και αριστείας δεν είναι παρά μια αμυντική στρατηγική, την οποία ανέπτυξαν για να μην νιώθουν το πληγωμένο σκοτεινό παιδί που έχουν μέσα τους.

Ναρκισσιστική προσωπικότητα

Όσοι αναπτύσσουν ναρκισσιστική προσωπικότητα έχουν μάθει από μικροί να απωθούν το σκοτεινό παιδί τους, που νιώθει άχρηστο και αξιοθρήνητο, κατασκευάζοντας έναν ιδανικό δεύτερο εαυτό. Κάνουν τα πάντα για να ξεχωρίσουν από τον μέσο όρο και να πλάσουν αυτόν τον ιδανικό εαυτό τους.

Οι νάρκισσοι μοχθούν αφάνταστα να γίνουν κάτι ξεχωριστό, γιατί το σκοτεινό παιδί τους νιώθει ακριβώς το αντίθετο. Για να φιμώσουν το σκοτεινό παιδί τους, κυνηγούν τις εξαιρετικές επιδόσεις, την εξουσία, την ομορφιά, την επιτυχία και την αναγνώριση. Συνεπώς, ο ναρκισσισμός αποτελεί μια ολόκληρη δέσμη από αμυντικές στρατηγικές, στις οποίες δυστυχώς περιλαμβάνεται και η απαξίωση των άλλων.

Έτσι, οι ναρκισσιστές έχουν οξυμμένο αισθητήριο για τις αδυναμίες του αντιπάλου τους, τις οποίες αρέσκονται να τονίζουν υπό τη μορφή καυστικών σχολίων, επειδή δεν αντέχουν τις δικές τους αδυναμίες.

Αλλά, εστιάζοντας στις αδυναμίες των άλλων, αποστρέφουν το βλέμμα τους από τις δικές τους. Και με τις επικρίσεις τους πυροδοτούν στον περίγυρό τους ακριβώς τα συναισθήματα που οι ίδιοι δεν θέλουν να νιώθουν: βαθιά ανασφάλεια και κατωτερότητα. Στους νάρκισσους παρατηρείται πολύ έντονα το φαινόμενο της αντιστροφής των ρόλων θύτη και θύματος.

Ωστόσο, ορισμένοι ναρκισσιστές επιλέγουν την ακριβώς αντίθετη στρατηγική για να προσδώσουν αξία στον εαυτό τους. Εξιδανικεύουν τους ανθρώπους που τους περιβάλλουν, με αποτέλεσμα να καυχώνται διαρκώς για τον υπέροχο σύντροφό τους, τα εκπληκτικά παιδιά τους και τους σημαντικούς φίλους τους. Πολλοί εφαρμόζουν και τις δύο στρατηγικές εναλλάξ: εξιδανικεύουν και απαξιώνουν. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις όπου αρχικά εξιδανικεύουν μια νέα γνωριμία ή μια νέα ερωτική σχέση, αλλά ύστερα την απαξιώνουν και την εγκαταλείπουν.

Προς όποια, όμως, κατεύθυνση και αν ρέπουν οι ναρκισσιστές -της εξιδανίκευσης ή της απαξίωσης-, τους αρέσει να υπερηφανεύονται για τις ικανότητες, τα υπάρχοντάς τους και τη δουλειά τους. Κι αυτό δεν το κάνουν πάντα λεκτικά και με τυμπανοκρουσίες. Υπάρχουν και οι λεγόμενοι σιωπηλοί νάρκισσοι. Συχνά πρόκειται για διανοούμενους, οι οποίοι επιδεικνύουν διαρκώς -πλην, όμως, σε χαμηλούς τόνους- την υπεροχή και τη μοναδικότητά τους.

Τα σχεσιακά μοτίβα των νάρκισσων

Αλλά οι νάρκισσοι έχουν και τις συμπαθείς πλευρές τους. Μπορούν να γίνουν ιδιαίτερα γοητευτικοί, αξιαγάπητοι και ενδιαφέροντες. Ορισμένοι, μάλιστα, είναι άκρως χαρισματικές προσωπικότητες. Χάρη στην εμμονή τους με την επιτυχία, η επαγγελματική τους ανέλιξη είναι συχνά εντυπωσιακή και τους προσδίδει ιδιαίτερο κύρος. Επομένως, οι επίμοχθες προσπάθειές τους να ξεχωρίσουν συνήθως αποφέρουν καρπούς.

Κι αυτό προσελκύει κοντά τους άλλους νάρκισσους, αλλά και ανθρώπους με τάσεις εξάρτησης από τον σύντροφό τους. Όταν δύο ναρκισσιστές συνάπτουν σχέση μεταξύ τους, αυτή η σχέση θυμίζει συνήθως διαδρομή με το τρενάκι του τρόμου -είναι γεμάτη εξάρσεις πάθους και αλληλοτραυματισμών. Όταν, αντίθετα, ο σύντροφος ενός ναρκισσιστή έχει τάσεις εξάρτησης, τότε τις περισσότερες φορές ανέχεται αδιαμαρτύρητα τις φραστικές επιθέσεις του ναρκισσιστή και καταβάλλει κοπιώδεις προσπάθειες να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του.

Αυτό το εγχείρημα είναι καταδικασμένο σε αποτυχία, επειδή όσο «φρόνιμα» κι αν συμπεριφέρεται, η στάση του δεν μπορεί να αλλάξει την αντιληπτική διαστρέβλωση του νάρκισσου, ο οποίος παραβλέπει ολοσχερώς τα δικά του ελαττώματα, βάζοντας συγχρόνως στο μικροσκόπιο το παραμικρό πραγματικό ή υποτιθέμενο ελάττωμα του συντρόφου του.

Όταν ο νάρκισσος εγκλωβίζεται στη συγκεκριμένη αντιληπτική διαστρέβλωση, τότε εστιάζει, φερ' ειπείν, στη μεγαλούτσικη μύτη της φίλης του, ενώ τα προτερήματά της χάνονται από το οπτικό του πεδίο.

Αυτό το υποτιθέμενο ελάττωμα εξοργίζει αφάνταστα τον νάρκισσο, γιατί η κοπέλα του πρέπει να του προσδίδει καταξίωση. Γι' αυτό και οφείλει να είναι τέλεια - όπως ο ίδιος.

Κανείς σύντροφος δεν έχει ελπίδα απέναντι στον ανιχνευτή ελαττωμάτων που διαθέτει ο ναρκισσιστής. Οι εξαρτημένοι σύντροφοι ισχυρίζονται, ωστόσο, πως αν ήταν λίγο καλύτεροι και ομορφότεροι, ο ναρκισσιστής θα ήταν ευχαριστημένος μαζί τους. Πρόκειται για μια τυπική πλάνη του σκοτεινού παιδιού, η οποία δεν παρατηρείται μόνο στις σχέσεις με νάρκισσους.

Πολλοί άνθρωποι έχουν την τάση να επηρεάζονται αρνητικά από την κριτική -όσο άδικη ή αναίτια κι αν είναι. Εξαιτίας των βιωμάτων τους, έχουν διαρκώς την αίσθηση ότι είναι ένοχοι και ανεπαρκείς. Κι αυτό συμβαίνει ακόμα κι όταν ο εσωτερικός τους ενήλικας έχει αντιληφθεί από καιρό ότι ο σύντροφός τους είναι ναρκισσιστής και ότι τους απαξιώνει άνευ λόγου.

Γιατί η συγκεκριμένη διαπίστωση δεν φτάνει ως το σκοτεινό παιδί, το οποίο παραμένει εγκλωβισμένο στα αισθήματα κατωτερότητας που ενισχύονται από τις επικρίσεις του ναρκισσιστή. Για να νιώσει καλύτερα, το σκοτεινό παιδί θέλει οπωσδήποτε να εξασφαλίσει την αναγνώριση του νάρκισσου, με αποτέλεσμα να καταβάλλει όλο και πιο έντονες προσπάθειες να του αρέσει. Όμως, ο νάρκισσος δεν αλλάζει συμπεριφορά.

Έτσι, ο εξαρτημένος σύντροφος νιώθει αποτυχημένος και ανήμπορος, κάτι που ενισχύει ακόμα περισσότερο την εξάρτησή του. Φαύλος κύκλος...

Κύρια συναισθήματα ναρκισσιστών

Η φιλοδοξία και η εξουσιομανία των ναρκισσιστών τούς καθιστά επίσης αντιπαθείς στους συναδέλφους και τους υφισταμένους τους. Επιπλέον, τη συναναστροφή μαζί τους δυσκολεύει ακόμα πιο πολύ η τάση τους να θίγονται με το παραμικρό. Ο νάρκισσος είναι ιδιαίτερα εύθικτος, κάτι που εκ πρώτης όψεως φαντάζει ακατανόητο. Κανείς δεν περιμένει από κάποιον που διαθέτει τόση αυτοπεποίθηση να αντιδρά σαν μυγιάγγιχτος. Μόνο που το βαθιά ανασφαλές και πληγωμένο σκοτεινό παιδί μέσα τους δεν αποτραβιέται θλιμμένο, αλλά αντιδρά με αφάνταστη οργή.

Ο θυμός και η μνησικακία συγκαταλέγονται στα κυριότερα συναισθήματα των ναρκισσιστών. Βέβαια, μπορεί καμιά φορά να πέσουν και σε βαριά θλίψη. Αυτό συμβαίνει όταν αποτυγχάνουν οι στρατηγικές επιτυχίας τους και βιώνουν κάποια προσωπική ήττα.

Το σκοτεινό παιδί τους βυθίζεται στην απόγνωση, γιατί στιγμές σαν κι αυτές νιώθει την ανεπάρκεια και την ανικανότητά του σε όλη της την έκταση.

Για να προστατεύσει το σκοτεινό παιδί του, ο ενήλικας θα επιστρατεύσει ξανά τις παλιές στρατηγικές του, προκειμένου να φτάσει και πάλι στην επιτυχία. Καμιά φορά όμως, η οδύνη είναι τόσο αβάσταχτη που μπορεί να οδηγήσει μέχρι και στην αυτοκτονία ή, σε λιγότερο ακραίες περιπτώσεις. Καλώς εχόντων των πραγμάτων, με τη βοήθεια ο ναρκισσιστής μαθαίνει να αποδέχεται και να παρηγορεί το σκοτεινό παιδί μέσα του, ώστε να νιώθει ότι το καταλαβαίνουν και το εκτιμούν χωρίς να χρειάζεται να πετυχαίνει ανυπέρβλητες επιδόσεις.

Παρεμπιπτόντως, ο ναρκισσισμός είναι μια αμυντική στρατηγική την οποία εφαρμόζουμε όλοι μας - ο χαρακτηρισμός κάποιου ως «νάρκισσου» εξαρτάται απλώς και μόνο από τον βαθμό στον οποίο την εφαρμόζει.

Ναρκισσιστικές στρατηγικές

Σε μικρότερο βαθμό χρησιμοποιούμε όλοι ναρκισσιστικές στρατηγικές: Θέλουμε να δίνουμε όσο γίνεται καλύτερη εντύπωση. Και καμιά φορά, για να το πετύχουμε, μειώνουμε λιγάκι τους άλλους. Ενίοτε μας αρέσει να κομπάζουμε λιγάκι, ενώ κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι ουδόλως τον απασχολεί το κύρος του. Όλοι μας έχουμε πού και πού την τάση να εστιάζουμε στα ελαττώματα των άλλων και να ντρεπόμαστε όταν «μας κάνει ρεζίλι» ο σύντροφός μας.

Προσπαθούμε να απωθήσουμε όσο γίνεται το σκοτεινό παιδί μας και να κρύψουμε τα ελαττώματά μας. Και, αντίστοιχα, θιγόμαστε και πληγωνόμαστε όταν μας απορρίπτουν ή μας επικρίνουν.

Θετικά στοιχεία αυτής της στρατηγικής: Καταβάλλεις πραγματικά τιτάνιες προσπάθειες προκειμένου να έχεις καλές επιδόσεις και όμορφη εξωτερική εμφάνιση. Αυτό απαιτεί αφάνταστη δύναμη και θέληση. Πιθανότατα έχεις να επιδείξεις και πολλές επιτυχίες, για τις οποίες μπορείς να είσαι περήφανος.

Πρώτες βοήθειες: Η αμυντική στρατηγική σου απαιτεί πάρα πολλή ενέργεια και δυσχεραίνει τις σχέσεις σου με τους άλλους. Θα πρέπει να καταλάβεις πως όσο κι αν κοπιάσεις για να γίνεις κάτι ξεχωριστό, δεν πρόκειται να θεραπεύσεις το σκοτεινό παιδί μέσα σου. Ο μόνος τρόπος να το θεραπεύσεις είναι να το αποδεχτείς και να το αγκαλιάσεις επιτέλους. Σταμάτα, λοιπόν, να καταπολεμάς τα υποτιθέμενα ελαττώματά σου και αποδέξου ότι είσαι απλώς ένας άνθρωπος σαν όλους τους άλλους. Μόνο τότε θα μπορέσεις να χαλαρώσεις- ίσως για πρώτη φορά στη ζωή σου.

Μεταμόρφωση

Όταν παρατηρείς, βλέποντας τα σκουπίδια στο δρόμο, βλέποντας πώς φέρονται οι πολιτικοί, βλέποντας τη δική σου συμπεριφορά προς τη γυναίκα σου, προς τα παιδιά σου και λοιπά, η μεταμόρφωση είναι εκεί. Καταλαβαίνετε;

Το να βάλεις κάποιο είδος τάξης στην καθημερινή σου ζωή, αυτό είναι μεταμόρφωση· όχι κάτι εκπληκτικό, όχι κάτι εκτός αυτού του κόσμου.

Όταν δεν σκέφτεσαι καθαρά, αντικειμενικά, λογικά, έχε επίγνωση αυτού του πράγματος και άλλαξέ το, σταμάτησέ το. Αυτό είναι μεταμόρφωση.

Εάν νοιώθεις ζήλια παρατήρησέ το, μην του δίνεις χρόνο να ανθίσει, σταμάτα το αμέσως. Αυτό είναι μεταμόρφωση.

Όταν νοιώθεις απληστία, βιαιότητα, φιλοδοξία, προσπαθώντας να γίνεις κάποιο είδος άγιου ανθρώπου, δες πώς αυτό δημιουργεί ένα κόσμο χωρίς καμιά χρησιμότητα.

Δεν ξέρω αν έχετε επίγνωση αυτού του πράγματος.

Ο ανταγωνισμός καταστρέφει τον κόσμο.

Ο κόσμος γίνεται όλο και περισσότερο ανταγωνιστικός, όλο και περισσότερο επιθετικός και αν τον αλλάξετε άμεσα, αυτό είναι μεταμόρφωση.

Και αν πάτε πάρα πολύ βαθιά στο πρόβλημα, γίνεται ξεκάθαρο ότι η σκέψη αρνείται την αγάπη.

Οπότε πρέπει να βρει κανείς εάν υπάρχει κάποιο τέλος στη σκέψη ψυχολογικά, ένα τέλος στο χρόνο· μην το φιλοσοφείτε και το συζητάτε, αλλά βρείτε το.

Αυτό είναι πραγματικά μεταμόρφωση και εάν προχωρήσετε πολύ βαθιά σε αυτό, η μεταμόρφωση δεν σημαίνει ποτέ σκέψη να γίνεις κάτι, δεν σημαίνει σύγκριση· είναι το να είσαι απολύτως τίποτα.

ΝΑ ΑΝΤΙΠΑΛΕΨΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗ Ή ΟΧΙ;

Προτού να ξεκινήσουμε, αξίζει να αναρωτηθούμε αν συντρέχει πραγματικά λόγος να αντιπαλέψουμε την αυτοεξαπάτηση στη ζωή μας. Όπως έχουμε δει, η φυσική επιλογή έχει ευνοήσει την ικανότητά μας να εξαπατούμε τον εαυτό μας, διότι μας βοηθά να εξαπατούμε αποτελεσματικότερα τους άλλους. Γιατί, λοιπόν, να θελήσουμε να περιστείλουμε μια ιδιότητα που υπηρετεί το εξελικτικό μας συμφέρον; Δεν θα ήταν πιο χρήσιμο να αξιοποιούσαμε επιλεκτικά την αυτοεξαπάτηση προς όφελός μας – σε καταστάσεις στις οποίες έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να φανεί αποδοτική- παρά να την καταπολεμήσουμε συνολικά; Δεν παραβιάζει άραγε η γενική προσπάθεια χαλιναγώγησης της αυτοεξαπάτησης την προσήλωσή μας στο εξελικτικό ιδιοσυμφέρον μας;

Όσο βάσιμη και αν φαντάζει η παραπάνω ένσταση, απαντώ απερίφραστα: Δεν δίνω δεκάρα τσακιστή. Δεν πιστεύω ότι πρέπει να θεμελιώνουμε τη ζωή μας, τις διαπροσωπικές σχέσεις μας και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μας σε ψέματα. Μάλιστα, από ηθική άποψη, ο συνδυασμός της εξαπάτησης με την αυτοεξαπάτηση μου φαίνεται διπλά κατακριτέος. Στην περίπτωση της απλής εξαπάτησης, το θύμα είναι μόνο ένα· αλλά όταν η εξαπάτηση συνοδεύεται και από αυτοεξαπάτηση, τότε τα εξαπατώμενα άτομα είναι δύο. Επιπλέον, όταν εξαπατάτε τον εαυτό σας, βασίζετε αυτοβούλως τη συμπεριφορά σας σε αναλήθειες, γεγονός που ενδέχεται να έχει αρνητικές παρεπόμενες συνέπειες, τις οποίες να μην μπορείτε να προβλέψετε και οι οποίες να επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η φυσική επιλογή έχει επίσης ευνοήσει την τάση μας να ασκούμε σεξουαλική βία σε γυναίκες, να εξαπολύουμε απρόκλητες επιθέσεις όταν κρίνουμε ότι μας συμφέρει, και ενίοτε να κακοποιούμε τα ίδια τα παιδιά μας. Δεν επικροτώ καμία από αυτές τις συμπεριφορές, ασχέτως αν κατά καιρούς φάνηκαν χρήσιμες στους εξελικτικούς προγόνους μας. Όπως χαρακτηριστικά μου είπε κάποτε ένας εξελικτικός βιολόγος: «Τα γονίδιά μου δεν δίνουν δεκάρα για την πάρτη μου, και ούτε εγώ για τη δική τους».

Μια μεταβλητή στην οποία όντως δίνω σημασία είναι η ιδέα της εξελικτικά σταθερής στρατηγικής- δηλαδή, μιας στρατηγικής η οποία, στο πλαίσιο ενός (καλώς ορισμένου) εξελικτικού παιγνίου, δεν ωθείται ποτέ στην εξαφάνιση. Στις ανθρώπινες κοινωνίες, δεν αποκλείεται ο περιορισμός της αυτοεξαπάτησης και η ειλικρίνεια (ή έστω η προσπάθεια να φανεί κανείς ειλικρινής και να μην εξαπατά τον εαυτό του)να αποτελούν εξελικτικά σταθερές στρατηγικές – με άλλα λόγια, να μην μπορούν να οδηγηθούν στην εξαφάνιση, έστω και αν η συχνότητά τους στον πληθυσμό διατηρείται χαμηλή. Αν η στρατηγική της ειλικρίνειας οδεύει αναπόδραστα προς τον εξελικτικό της αφανισμό, τότε ίσως θα όφειλα να επανεξετάσω την προσωπική μου στάση. Αν, όμως, είναι εξελικτικά σταθερή, έστω και με χαμηλή συχνότητα στον πληθυσμό, τότε προτιμώ να προκρίνω, ως προσωπική στρατηγική, την προσπάθεια περιστολής της αυτοεξαπάτησης (χωρίς βέβαια να έχω αξιόλογη πιθανότητα επιτυχίας).

Στην προσωπική μας ζωή, έχουμε πολλές φορές βιώσει την αυτοεξαπάτηση υπό τη μορφή μιας σειράς από μικρές επιτυχίες που ακολουθούνται από μια μεγάλη αποτυχία. Φουσκώνω από αυτοπεποίθηση, προβάλλω μια αυτάρεσκη εικόνα στους γύρω μου και απολαμβάνω κάποια από τα παροδικά οφέλη αυτής της αυταπάτης, προτού τελικά προσγειωθώ ανώμαλα στη σκληρή πραγματικότητα. Η ανώμαλη προσγείωση συχνά συνοδεύεται από βαριές απώλειες, οι οποίες εν μέρει οφείλονται στην τυφλότητα που είχε επιφέρει η υπέρμετρη αυτοπεποίθησή μου. Λόγου χάριν, υπάρχει κίνδυνος να αγνοήσω τις πρόδηλες ενδείξεις ότι μια υποτιθέμενα ευτυχισμένη σχέση στην πραγματικότητα φθίνει άσχημα· κλείνοντας τα μάτια μου, βελτιώνω προσωρινά την ψυχολογική μου διάθεση αναβάλλοντας το αναπόφευκτο ξεκαθάρισμα λογαριασμών – και ανεβάζοντας το κόστος του. Όπως έχουμε δει, εύκολα παγιδεύεται κανείς στον φαύλο κύκλο της άρνησης και δύσκολα απεμπλέκεται από αυτόν. Για να το θέσουμε διαφορετικά, η αυτοεξαπάτηση συχνά έχει καταστροφικές συνέπειες. Αυτό δεν ισχύει μόνο για γεγονότα με ευρύ κοινωνικό αντίκτυπο, όπως η εξαπόλυση αδικαιολόγητων πολεμικών επιθέσεων και η εφαρμογή εσφαλμένων οικονομικών πολιτικών, αλλά και για επιλογές που αφορούν τον στενό προσωπικό μας κύκλο. Μπορεί μεν να αντλήσουμε προσωρινά οφέλη από την εξαπάτηση του εαυτού μας και των άλλων, αλλά δύσκολα θα αποφύγουμε να επωμιστούμε ένα βαρύ μακροπρόθεσμο κόστος.

Πιστεύω ότι αυτός είναι ένας γενικός κανόνας στη ζωή- ότι τα οφέλη της αυτοεξαπάτησης εκδηλώνονται άμεσα, ενώ το κόστος της άγνοιας γίνεται αισθητό με καθυστέρηση. Πειράματα σε επίμυς έχουν αποδείξει ότι αυτού του είδους οι επιδράσεις- δηλαδή, όσες εκδηλώνονται με χρονική υστέρηση- είναι πολύ δύσκολο να συνδεθούν με τις αιτίες που τις προκαλούν. Οι άμεσες συνέπειες μιας πράξης, θετικές ή αρνητικές, είναι συνήθως προφανείς· οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις εξακριβώνονται με πολύ μεγαλύτερη δυσκολία. Τα πράγματα γίνονται ακόμη χειρότερα από το γεγονός ότι έχουμε την ισχυρή τάση να επικεντρωνόμαστε στο παρόν και να υποτιμούμε τις απώτερες μελλοντικές συνέπειες των ενεργειών μας.

Μόνο ένας σοφός άνθρωπος μπορεί να πει “δεν ξέρω”

Όταν έχεις μαζέψει αρκετή γνώση και την πετάς, επιτυγχάνεται η άγνοια.

Τότε γίνεσαι αληθινά αδαής, σαν το Σωκράτη, ο οποίος μπορεί να πει: “Ένα πράγμα ξέρω, ότι δεν ξέρω τίποτα”.

Αυτή η γνώση ή αυτή η άγνοια, μπορείς να την ονομάσεις όπως σου αρέσει, είναι εντελώς διαφορετική, η ποιότητα είναι εντελώς διαφορετική, έχει αλλάξει η διάσταση.

Αν είσαι απλώς αδαής, επειδή δεν έχεις φτάσει ποτέ σε καμία γνώση, η άγνοιά σου δεν μπορεί να είναι σοφή, δεν μπορεί να είναι σοφία. Είναι απλώς απουσία γνώσης. Και η δίψα θα παραμείνει μέσα σου: Πώς να κερδίσω περισσότερη γνώση; Πώς να κερδίσω περισσότερες πληροφορίες;

Όταν γνωρίζεις πάρα πολλά, έχεις γνωρίσει τα ιερά κείμενα, έχεις γνωρίσει το παρελθόν, έχεις γνωρίσει την παράδοση, έχεις γνωρίσει όλα όσα μπορείς να γνωρίσεις, τότε, ξαφνικά, συνειδητοποιείς τη ματαιότητα του όλου πράγματος, ξαφνικά συνειδητοποιείς πως αυτό δεν είναι γνώση. Αυτά είναι δανεισμένα πράγματα!

Αυτή δεν είναι η δική σου υπαρξιακή εμπειρία, αυτό δεν είναι ό,τι έχεις γνωρίσει εσύ ο ίδιος. Οι άλλοι μπορεί να τα έχουν γνωρίσει, μα εσύ τα έχεις απλώς συγκεντρώσει. Τα συγκεντρώνεις μηχανικά. Δεν έχουν εμφανιστεί από μέσα σου, δεν είναι ωριμότητα. Είναι απλώς μάζεμα , από τη μια πόρτα στην άλλη, δανεικά πράγματα, νεκρά.

Να θυμάσαι, η γνώση είναι ζωντανή μόνο όταν τη γνωρίζεις εσύ ο ίδιος, όταν είναι άμεση εμπειρία. Όταν όμως την ξέρεις από τους άλλους, δεν είναι ζωντανή εμπειρία, δεν είναι γνώση, είναι απλώς μνήμη.

Η μνήμη είναι κάτι νεκρό. Όταν μαζεύεις πολλά, πλούτη της γνώσης, ιερά κείμενα, βιβλιοθήκες ολόκληρες συγκεντρωμένες μέσα στο νου σου και ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι απλώς κουβαλάς το φορτίο των άλλων, ότι τίποτα δεν σου ανήκει, ότι εσύ ο ίδιος δεν τα έχεις γνωρίσει, τότε μπορείς να τα παρατήσεις, μπορείς να παρατήσεις όλη αυτή τη γνώση.

Εγκαταλείποντάς την, εμφανίζεται μέσα σου ένας καινούργιος τύπος άγνοιας. Αυτή η άγνοια δεν είναι η άγνοια του αδαή, αλλά του σοφού.

Έτσι είναι η σοφία.

Μόνο ένας σοφός άνθρωπος μπορεί να πει “δεν ξέρω”.

Λέγοντας όμως “δεν ξέρω”, δεν διψάει για γνώση, απλώς πιστοποιεί το γεγονός. Κι όταν μπορείς να πεις με όλη σου την καρδιά, “δεν ξέρω”, την ίδια εκείνη στιγμή, τα μάτια σου ανοίγουν, οι πόρτες της γνώσης ανοίγουν. Την ίδια εκείνη στιγμή, όταν λες με την ολότητά σου, “δεν ξέρω”, έχεις την ικανότητα της γνώσης.

Αυτή η άγνοια είναι όμορφη, μα έχει επιτευχθεί μέσα από τη γνώση. Είναι φτώχεια που επιτυγχάνεται μέσα από τα πλούτη.

Και το ίδιο συμβαίνει και με το εγώ. Μπορείς να τα χάσεις μόνο αν το έχεις.

Προβολή στο μέλλον

Αναζητώντας τα μυστήρια του χωροχρονικού συνεχούς

Η γνώση του μέλλοντος ή μη συμπερασματική γνώση είναι πιο δύσκολη από τη γνώση του παρελθόντος. Ο δόκτωρ Ι.Δ. Ράιαν, ο επιστήμονας που έκανε τις πρώτες έρευνες για την αντίληψη πέρα απ’ τις αισθήσεις γράφει: «Αν ο ανθρώπινος νους μπορέσει να ξεπεράσει τα όρια του χρόνου και να μας φέρει γεγονότα, που δε συνέβηκαν ακόμα, αυτό θα έχει επαναστατικές συνέπειες στη γνώση μας για τον άνθρωπο και το σύμπαν».

Μήπως υπάρχει μια τέτοια ικανότητα στον ανθρώπινο νου, σε λανθάνουσα κατάσταση; Η ιστορία αποδεικνύει πως ναι, υπάρχει. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πολλούς χρησμούς των μαντείων.

Ο γιος του βασιλιά Κροίσου ήταν αθεράπευτα μουγγός· όταν ο βασιλιάς συμβουλεύτηκε το μαντείο των Δελφών η ιέρεια του είπε:

Ὦ, λύδιε ἄρχοντα πολλῶν λαῶν, ἀνόητε Κροῖσε,
δέ θέλεις ν’ ἀκούσεις τήν ποθητή φωνή μέσα στο παλάτι 

οὔτε κι’ αὐτήν ἀκόμα τοῦ γιοῦ σου· 

θά’ταν καλύτερα για σένα
ἄν ἦταν ἀλλιῶς τά πράγματα
γιατί θά πεῖ τά πρῶτα του λόγια σέ μιά μέρα θλίψης

Όταν ο Κροίσος έχανε τον πόλεμο με τους Πέρσες, σε κάποια μάχη ένας στρατιώτης του εχθρού ετοιμαζόταν να τον σκοτώσει με το σπαθί του. Ο μουγγός γιος του τρόμαξε τόσο πολύ που είπε τα πρώτα λόγια του: «Μη σκοτώνεις τον Κροίσο».

Μετά την κατάληψη των Σάρδεων ο Κροίσος πιάστηκε αιχμάλωτος· ωστόσο, ο γιος του είχε πια θεραπευτεί και μάλιστα σε μια πολύ θλιβερή μέρα, όπως πρόβλεψε το μαντείο.

Όταν ο Σπουρίνα Βεστρίτιος, ένας ιερός άντρας της Ρώμης, είπε στον Ιούλιο Καίσαρα να προσέξει τους Ειδούς του Μαρτίου (15 Μαρτίου), ο κατακτητής απάντησε μ’ ένα χαμόγελο. Τη μοιραία μέρα της 15ης Μαρτίου του 44 π.Χ. ο Καίσαρας, πηγαίνοντας στη Γερουσία, συνάντησε το Σπουρίνα και του φώναξε: «Οι ειδοί του Μαρτίου έφτασαν και τίποτε δε συνέβη». «Ναι, Καίσαρα, έφτασαν αλλά δεν τέλειωσαν ακόμα», απάντησε ο μάντης: Το τραγικό τέλος του Καίσαρα τον δικαίωσε.

Στην Ρωσία, όταν ένας μάντης πρόβλεψε ότι το αγαπημένο άλογο του πρίγκιπα Όλεγκ θα ήταν η αιτία του θανάτου του, αυτός έδιωξε το άλογο. Πέντε χρόνια αργότερα, το 912 μ.Χ., ο πρίγκιπας θέλησε να δει το πτώμα του αλόγου του, που στο μεταξύ είχε ψοφήσει· όταν έφτασε κοντά του, ένα φίδι πετάχτηκε απ’ το κρανίο του αλόγου, καταφέρνοντας ένα θανατηφόρο δάγκωμα στο πόδι του πρίγκιπα.

Η Μαντάμ Λε Νορμάν, διαβάζοντας την τύχη του βασιλιά της Νεάπολης Γιοακίμ Μουράτ στα χαρτιά, πρόβλεψε την εκτέλεσή του. Η Μαντάμ Λε Νορμάν, υπακούοντας στην επιμονή του βασιλιά, έριξε τα χαρτιά τρεις φορές αλλά όλες έφεραν το ίδιο αποτέλεσμα. Το 1816 στη Καλαβρία ένα εκτελεστικό απόσπασμα σκότωσε το Μουράτ, δικαιώνοντας την πρόβλεψη.

Η ίδια μάντισσα πρόβλεψε τια τον Μπερναντότ, ένα στρατηγό του Ναπολέοντα, ότι θ’ αποκτήσει ένα μακρινό βασίλειο. Ο Μπερναντόν ανέβηκε στο θρόνο της Σουηδίας και Νορβηγίας· ο τελευταίος απόγονός του είναι ο σημερινός Βασιλιάς της Σουηδίας.

ECKHART TOLLE: Αν τα ασήμαντα πράγματα έχουν τη δύναμη να με ενοχλούν, τότε είμαι ακριβώς τούτο: ασήμαντος

Γνῶθι σ' αὐτόν. Αυτή η φράση ήταν γραμμένη επάνω από την είσοδο του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς, όπου βρισκόταν το ιερό μαντείο. Στην αρχαία Ελλάδα, οι άνθρωποι επισκέπτονταν το μαντείο προσδοκώντας να μάθουν τι τους επιφύλασσε η μοίρα ή τι έπρεπε να κάνουν σε μια συγκεκριμένη περίσταση. Είναι πιθανό οι περισσότεροι επισκέπτες μπαίνοντας στο οίκημα να διάβαζαν αυτά τα λόγια, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι τους υποδείκνυαν μια αλήθεια πολύ πιο βαθιά από οτιδήποτε μπορούσε να τους πει το μαντείο. Εξίσου πιθανό είναι να μη συνειδητοποιούσαν ότι, ανεξάρτητα από το πόσο σπουδαία θα ήταν η αποκάλυψη ή πόσο ακριβής θα ήταν η πληροφορία που θα έπαιρναν, αυτή δεν θα τους χρησίμευε σε τίποτα, δεν θα απέτρεπε τη δυστυχία και την αυτοπροκαλούμενη οδύνη, αν δεν κατόρθωναν να ανακαλύψουν την αλήθεια που υπήρχε κρυμμένη σε αυτή την οδηγία – Γνῶθι σ' αὐτόν. Η φράση αυτή υπαινίσσεται ότι προτού θέσουμε οποιαδήποτε άλλη ερώτηση, πρέπει πρώτα να απευθύνουμε στον εαυτό μας το πιο θεμελιώδες ερώτημα της ζωής μας: Ποιος είμαι;

Οι μη συνειδητοί άνθρωποι και πολλοί παραμένουν μη συνειδητοί, δέσμιοι στο εγώ τους για ολόκληρη τη ζωή τους θα απαντήσουν αμέσως ποιοι είναι. Θα πουν το όνομα, το επάγγελμα, την προσωπική τους ιστορία, τον σωματότυπο ή την κατάσταση της υγείας τους και καθετί άλλο με το οποίο ταυτίζονται. Άλλοι μπορεί να φαίνονται πιο εξελιγμένοι, καθώς αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως αθάνατη ψυχή ή θεϊκό πνεύμα. Γνωρίζουν όμως στ’ αλήθεια τον εαυτό τους ή έχουν μόνο προσθέσει στο περιεχόμενο του νου τους μερικές έννοιες που απηχούν κάποια πνευματικότητα;

Το να γνωρίζουμε τον εαυτό μας είναι κάτι πολύ βαθύτερο από την υιοθέτηση μιας κοσμοθεωρίας. Οι πνευματικές ιδέες και πεποιθήσεις μπορεί να αποτελούν, στην καλύτερη των περιπτώσεων, χρήσιμους δείκτες, από μόνες τους όμως σπάνια αποδεικνύονται ικανές να κλονίσουν τις σταθερά εδραιωμένες πυρηνικές αντιλήψεις για τον εαυτό μας, οι οποίες αποτελούν μέρος της επίκτητης γνώσης του ανθρώπινου νου. Το να γνωρίζουμε βαθιά τον εαυτό μας δεν έχει καμιά σχέση με οποιεσδήποτε ιδέες περιδιαβαίνουν άσκοπα στο μυαλό μας. Το να γνωρίζουμε τον εαυτό μας σημαίνει να έχουμε σταθερά θεμέλια στο Υπάρχειν, αντί να πελαγοδρομούμε μέσα στον νου μας.

Το προσωπικό αίσθημα του ποιοι είμαστε καθορίζει όσα αντιλαμβανόμαστε ως προσωπικές μας ανάγκες και ως σημαντικά στη ζωή μας — και οτιδήποτε έχει σημασία για εμάς θα έχει τη δύναμη να μας αναστατώνει και να μας ενοχλεί. Το παραπάνω μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε ως κριτήριο για να διαπιστώσουμε πόσο βαθιά γνωρίζουμε τον εαυτό μας. Αυτό που έχει σημασία για εμάς δεν είναι κατ’ ανάγκην αυτό που λέμε ή πιστεύουμε, αλλά αυτό που οι πράξεις και οι αντιδράσεις μας αποκαλύπτουν ως σημαντικό και σοβαρό για εμάς. Ίσως λοιπόν θελήσουμε να θέσουμε στον εαυτό μας το ερώτημα: Ποια είναι τα πράγμα τα που με αναστατώνουν και με ενοχλούν; Αν τα ασήμαντα πράγματα έχουν τη δύναμη να με ενοχλούν, τότε αυτός που πιστεύω ότι είμαι είναι ακριβώς τούτο: ασήμαντος. Αυτή θα είναι η μη συνειδητή πεποίθησή μου. Και ποια είναι τα ασήμαντα πράγματα; Σε τελική ανάλυση, όλα τα πράγματα είναι ασήμαντα, γιατί όλα τα πράγματα είναι προσωρινά.

Μπορεί να πούμε: «Ξέρω ότι είμαι μια αθάνατη ψυχή» ή «Κουράστηκα από τον παλιόκοσμο, θέλω μόνο να ηρεμήσω» – μέχρι να χτυπήσει το τηλέφωνο. Άσχημα νέα; το χρηματιστήριο κατέρρευσε η συμφωνία μπορεί να μην κλείσει· μου έκλεψαν το αυτοκίνητο κατέφθασε η επικριτική πεθερά μου· το ταξίδι ακυρώθηκε το συμβόλαιο λύθηκε ο σύντροφός μου με χώρισε· μου ζητούν περισσότερα χρήματα· λένε ότι φταίω εγώ. Ξαφνικά ο θυμός και το άγχος μάς κατακλύζουν. Η φωνή μας γίνεται σκληρή: «Δεν αντέχω άλλο». Κατηγορούμε και καταγγέλλουμε, περνάμε στην επίθεση, υπερασπιζόμαστε ή δικαιολογούμε τον εαυτό μας, τα πάντα συμβαίνουν σαν να βρισκόμαστε στον αυτόματο πιλότο. Προφανώς, τώρα υπάρχει κάτι που για εμάς είναι πολύ πιο σημαντικό από την ψυχική μας ηρεμία, που πριν λίγο ισχυριζόμασταν ότι είναι το μόνο που θέλουμε, και δεν είμαστε πλέον μια αθάνατη ψυχή. Η συμφωνία, τα χρήματα, το συμβόλαιο, η απώλεια, ακόμα και η επαπειλούμενη απώλεια είναι πιο σημαντικά. Για ποιον; Για το αθάνατο πνεύμα που δηλώσαμε ότι είμαστε; Όχι, για εμάς προσωπικά. Εμάς τους ασήμαντους, που αναζητούμε ασφάλεια ή ολοκλήρωση μέσα σε πράγματα που είναι προσωρινά, και αγχωνόμαστε ή θυμώνουμε γιατί δεν κατορθώνουμε να τα βρούμε. Τουλάχιστον τώρα ξέρουμε ποιοι πραγματικά είμαστε.

ECKHART TOLLE, ΜΙΑ ΝΕΑ ΖΩΗ

Εντοπίστηκε ο πρώτος γιγάντιος εξωπλανήτης που επιβίωσε από το θάνατο του άστρου του

Το πρώτο επιβεβαιωμένο πλανητικό σύστημα που πιθανώς προεικονίζει το μέλλον του δικού μας ηλιακού συστήματος, όταν ο Ήλιος πια θα έχει «φάει τα ψωμιά του» σε περίπου πέντε δισεκατομμύρια χρόνια, ανακάλυψε μια διεθνής ομάδα αστρονόμων.

Πρόκειται για έναν αέριο γίγαντα εξωπλανήτη με μέγεθος μεγαλύτερο του Δία, ο οποίος κινείται πέριξ ενός νεκρού άστρου-λευκού νάνου κοντά στο κέντρο του γαλαξία μας.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον δρ. Τζόσουα Μπλάκμαν του αυστραλιανού Πανεπιστημίου της Τασμανίας, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», ανίχνευσαν τυχαία το σύστημα με το Τηλεσκόπιο Κεκ στη Χαβάη και με τη βοήθεια της τεχνικής του «βαρυτικού μικροφακού».

​​​​​​​Ο λευκός νάνος εκτιμάται ότι έχει περίπου το 60% της μάζας του Ήλιου μας και ο τεράστιος εξωπλανήτης του (MOA2010BLG477Lb) έχει μάζα 40% μεγαλύτερη του Δία, απέχοντας 2,8 αστρονομικές μονάδες από το μητρικό άστρο του.

«Οι παρατηρήσεις μας επιβεβαιώνουν ότι οι πλανήτες που βρίσκονται σε τροχιά σε αρκετά μεγάλη απόσταση από το άστρο τους, μπορούν να συνεχίσουν να υπάρχουν μετά τον θάνατο του τελευταίου», ανέφερε ο Μπλάκμαν.

​​​​​​​«Δεδομένου ότι αυτό το σύστημα είναι ανάλογο με το δικό μας ηλιακό σύστημα, φαίνεται πως ο Δίας και ο Κρόνος μπορεί τελικά να επιβιώσουν αφότου ο Ήλιος μας γίνει ερυθρός γίγαντας, όταν ξεμείνει από πυρηνικά καύσιμα και αυτοκαταστραφεί», πρόσθεσε.

Από την άλλη, αυτό δεν αλλάζει την λίγο-πολύ προδιαγεγραμμένη μοίρα της Γης και των άλλων κοντινών στον Ήλιο πλανητών.

​​​​​​​Όπως δήλωσε ο αστρονόμος Ντέιβιντ Μπένετ του αμερικανικού Πανεπιστημίου του Μέριλαντ και του Κέντρου Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA, «το μέλλον της Γης μάλλον δεν θα είναι τόσο ρόδινο, επειδή βρίσκεται πολύ πιο κοντά στον Ήλιο. ​​​​​​​Μόνο αν η ανθρωπότητα ήθελε να μετακομίσει σε ένα δορυφόρο του Δία ή του Κρόνου, προτού ο Ήλιος ψήσει τον πλανήτη μας στη διάρκεια της καυτής φάσης του όταν θα έχει γίνει ερυθρός γίγαντας, θα μπορούσαμε να παραμείνουμε σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, μολονότι δεν θα ήμασταν σε θέση πλέον να βασιζόμαστε για πολύ στη θερμότητα ενός Ήλιου όπως ένας ψυχρός λευκός νάνος».

Ένας λευκός νάνος είναι αυτό που απομένει από ένα άστρο όπως ο Ήλιος. Στα τελευταία στάδια του κύκλου ζωής του, το άστρο καίει όλο το υδρογόνο στον πυρήνα του και φουσκώνει σαν μπαλόνι, μετατρεπόμενο σε ερυθρό γίγαντα. Αυτός κάποια στιγμή καταρρέει βαρυτικά προς το εσωτερικό του, συρρικνούμενος σε ένα μικρό λευκό νάνο, μένοντας ένα πυκνό άστρο με μέγεθος μόνο όπως ένας πλανήτης σαν τη Γη. Τα αστρικά αυτά «πτώματα», που αφθονούν στο σύμπαν, δεν έχουν πια πυρηνικά καύσιμα για να λάμψουν έντονα, γι' αυτό είναι αχνά και δύσκολο να ανιχνευθούν.

Στην περίπτωση άστρων μεγαλύτερων και βαρύτερων από τον Ήλιο, αυτά καταλήγουν, όταν καταρρεύσουν βαρυτικά, να μετατραπούν σε μαύρες τρύπες ή άστρα νετρονίων. Στον γαλαξία μας υπολογίζεται ότι το 95% των άστρων θα γίνουν λευκοί νάνοι. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι τουλάχιστον οι μισοί λευκοί νάνοι έχουν συνοδούς εξωπλανήτες και δεν αποκλείουν ότι σε αυτούς μπορεί να υπάρχουν συνθήκες φιλόξενες για την ανάπτυξη ζωής.

ΑΙΩΝΙΑ ΣΠΑΡΤΗ / ETERNAL SPARTA

Ώ λαμπρά Λακωνική πόλις Σπάρτη...

Ώ λαμπρά Λακωνική πόλις Σπάρτη
κλέος της Ελλάδος και του κόσμου όπλων
παράδειγμα, της σωφροσύνης Γυμνάσιο και Τέμενος
και της κάθε άλλης αρετής πηγή και ένοπτρον,
Τα θέσμια της Πολιτείας σου και τους νόμους,
με τις άλλες ηθικές αρετές σου όταν ανασκοπώ,
και μετά δίπλα στον Ευρώτα σε κοιτάζω
ανακράζω προς τον χώρο της Αρτέμιδός σου:
Πού είναι τώρα ο αγαθός Λυκούργος σου, οι Διόσκουροι
Θεϊκοί Δίδυμοι, Κάστωρ και Πολυδεύκης,
ο Αναξανδρίδας, ο Ορθρυάδης και ο Γύλιππος,
Ευρυσθένη και Λεωνίδα πού τώρα κατοικείτε;
Και εσείς Ατρείδα και Παυσανία, λαμπρέ άρχων,
Λύσανδρε, Αρίστων, Αγησίλαε και Ξάνθιππε.
Όχι η Ρώμη,
αλλά οι καιροί και η αθλιότης των τωρινών γενεών
σε μετέβαλαν σε Μυζιθρά υπό τον Κωνσταντίνο.

Σπάρτη, Αύγουστος του 1447
Περιηγητής Κυριάκος de Pizicolli, ο Καλαβρός (1391 – 1452)

Ένα συγκλονιστικό επίγραμμα του Ιταλού περιηγητού του 15ου αιώνος Κυριάκου του Καλαβρού, ο οποίος είχε σημειώσει στα γραπτά του και το ότι «οι Δελφοί ονομάζονται Καστρί από τον μωρό εντόπιο όχλο που αγνοεί τι είδους χώματα πατάει».. Η νεοελληνική απόδοση είναι του Βλ. Ρασσιά με βάση την ελληνική μετάφραση του 15ου αιώνος η οποία από τον ιστορικό Λάμπρου αποδίδεται στον ίδιο τον Γεώργιο Γεμιστό Πλήθωνα.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (7.9.1-7.9.9)

[7.9.1] Οὐχ ὑπὲρ τοῦ καταπαῦσαι ὑμῶν, ὦ Μακεδόνες, τὴν οἴκαδε ὁρμὴν λεχθήσεταί μοι ὅδε ὁ λόγος, ἔξεστι γὰρ ὑμῖν ἀπιέναι ὅποι βούλεσθε ἐμοῦ γε ἕνεκα, ἀλλὰ ὡς γνῶναι ὑμᾶς πρὸς ὁποίους τινὰς ἡμᾶς ὄντας ὁποῖοί τινες αὐτοὶ γενόμενοι ἀπαλλάσσεσθε. [7.9.2] καὶ πρῶτά γε ἀπὸ Φιλίππου τοῦ πατρός, ᾗπερ καὶ εἰκός, τοῦ λόγου ἄρξομαι. Φίλιππος γὰρ παραλαβὼν ὑμᾶς πλανήτας καὶ ἀπόρους, ἐν διφθέραις τοὺς πολλοὺς νέμοντας ἀνὰ τὰ ὄρη πρόβατα ὀλίγα καὶ ὑπὲρ τούτων κακῶς μαχομένους Ἰλλυριοῖς καὶ Τριβαλλοῖς καὶ τοῖς ὁμόροις Θρᾳξίν, χλαμύδας μὲν ὑμῖν ἀντὶ τῶν διφθερῶν φορεῖν ἔδωκεν, κατήγαγε δὲ ἐκ τῶν ὀρῶν ἐς τὰ πεδία, ἀξιομάχους καταστήσας τοῖς προσχώροις τῶν βαρβάρων, ὡς μὴ χωρίων ἔτι ὀχυρότητι πιστεύοντας μᾶλλον ἢ τῇ οἰκείᾳ ἀρετῇ σώζεσθαι, πόλεών τε οἰκήτορας ἀπέφηνε καὶ νόμοις καὶ ἔθεσι χρηστοῖς ἐκόσμησεν. [7.9.3] αὐτῶν δὲ ἐκείνων τῶν βαρβάρων, ὑφ᾽ ὧν πρόσθεν ἤγεσθε καὶ ἐφέρεσθε αὐτοί τε καὶ τὰ ὑμέτερα, ἡγεμόνας κατέστησεν ἐκ δούλων καὶ ὑπηκόων, καὶ τῆς Θρᾴκης τὰ πολλὰ τῇ Μακεδονίᾳ προσέθηκεν, καὶ τῶν ἐπὶ θαλάττῃ χωρίων τὰ ἐπικαιρότατα καταλαβόμενος τὴν ἐμπορίαν τῇ χώρᾳ ἀνεπέτασε, καὶ τῶν μετάλλων τὴν ἐργασίαν ἀδεῆ παρέσχε, [7.9.4] Θεσσαλῶν δὲ ἄρχοντας, οὓς πάλαι ἐτεθνήκειτε τῷ δέει, ἀπέφηνε, καὶ τὸ Φωκέων ἔθνος ταπεινώσας τὴν ἐς τὴν Ἑλλάδα πάροδον πλατεῖαν καὶ εὔπορον ἀντὶ στενῆς τε καὶ ἀπόρου ὑμῖν ἐποίησεν, Ἀθηναίους τε καὶ Θηβαίους ἐφεδρεύοντας ἀεὶ τῇ Μακεδονίᾳ ἐς τοσόνδε ἐταπείνωσεν, ἤδη ταῦτά γε καὶ ἡμῶν αὐτῷ ξυμπονούντων, ὡς ἀντὶ τοῦ φόρους τελεῖν Ἀθηναίοις καὶ ὑπακούειν Θηβαίων, παρ᾽ ἡμῶν ἐν τῷ μέρει ἐκείνους τὴν ἀσφάλειάν σφισι πορίζεσθαι. [7.9.5] ἐς Πελοπόννησον δὲ παρελθὼν τὰ ἐκεῖ αὖ ἐκόσμησε καὶ ἡγεμὼν αὐτοκράτωρ συμπάσης τῆς ἄλλης Ἑλλάδος ἀποδειχθεὶς τῆς ἐπὶ τὸν Πέρσην στρατιᾶς οὐχ ἑαυτῷ μᾶλλόν τι τὴν δόξαν τήνδε ἢ τῷ κοινῷ τῶν Μακεδόνων προσέθηκεν.

[7.9.6] Ταῦτα μὲν τὰ ἐκ τοῦ πατρὸς τοῦ ἐμοῦ ἐς ὑμᾶς ὑπηργμένα, ὡς μὲν αὐτὰ ἐφ᾽ ἑαυτῶν σκέψασθαι μεγάλα, μικρὰ δὲ ὥς γε δὴ πρὸς τὰ ἡμέτερα ξυμβαλεῖν. ὃς παραλαβὼν παρὰ τοῦ πατρὸς χρυσᾶ μὲν καὶ ἀργυρᾶ ἐκπώματα ὀλίγα, τάλαντα δὲ οὐδὲ ἑξήκοντα ἐν τοῖς θησαυροῖς, χρεῶν δὲ ὀφειλόμενα ὑπὸ Φιλίππου ἐς πεντακόσια τάλαντα, δανεισάμενος ἐπὶ τούτοις αὐτὸς ἄλλα ὀκτακόσια ὁρμηθεὶς ἐκ τῆς χώρας τῆς γε οὐδὲ ὑμᾶς αὐτοὺς βοσκούσης καλῶς εὐθὺς μὲν τοῦ Ἑλλησπόντου ὑμῖν τὸν πόρον θαλασσοκρατούντων ἐν τῷ τότε Περσῶν ἀνεπέτασα· [7.9.7] κρατήσας δὲ τῇ ἵππῳ τοὺς σατράπας τοὺς Δαρείου τήν τε Ἰωνίαν πᾶσαν τῇ ὑμετέρᾳ ἀρχῇ προσέθηκα καὶ τὴν Αἰολίδα πᾶσαν καὶ Φρύγας ἀμφοτέρους καὶ Λυδούς, καὶ Μίλητον εἷλον πολιορκίᾳ· τὰ δὲ ἄλλα πάντα ἑκόντα προσχωρήσαντα λαβὼν ὑμῖν καρποῦσθαι ἔδωκα· [7.9.8] καὶ τὰ ἐξ Αἰγύπτου καὶ Κυρήνης ἀγαθά, ὅσα ἀμαχεὶ ἐκτησάμην, ὑμῖν ἔρχεται, ἥ τε κοίλη Συρία καὶ ἡ Παλαιστίνη καὶ ἡ μέση τῶν ποταμῶν ὑμέτερον κτῆμά εἰσι, καὶ Βαβυλὼν καὶ Βάκτρα καὶ Σοῦσα ὑμέτερα, καὶ ὁ Λυδῶν πλοῦτος καὶ οἱ Περσῶν θησαυροὶ καὶ τὰ Ἰνδῶν ἀγαθὰ καὶ ἡ ἔξω θάλασσα ὑμέτερα· ὑμεῖς σατράπαι, ὑμεῖς στρατηγοί, ὑμεῖς ταξιάρχαι. [7.9.9] ὡς ἔμοιγε αὐτῷ τί περίεστιν ἀπὸ τούτων τῶν πόνων ὅτι μὴ αὕτη ἡ πορφύρα καὶ τὸ διάδημα τοῦτο; κέκτημαι δὲ ἰδίᾳ οὐδέν, οὐδὲ ἔχει τις ἀποδεῖξαι θησαυροὺς ἐμοὺς ὅτι μὴ ταῦτα, ὑμέτερα κτήματα ἢ ὅσα ἕνεκα ὑμῶν φυλάττεται. ἐπεὶ οὐδὲ ἔστιν ἰδίᾳ μοι ἐς ὅ τι φυλάξω αὐτούς, σιτουμένῳ τε τὰ αὐτὰ ὑμῖν σιτία καὶ ὕπνον τὸν αὐτὸν αἱρουμένῳ· καίτοι οὐδὲ σιτία ἐμοὶ δοκῶ τὰ αὐτὰ τοῖς τρυφῶσιν ὑμῶν σιτεῖσθαι· προαγρυπνῶν δὲ ὑμῶν οἶδα, ὡς καθεύδειν ἔχοιτε ὑμεῖς.

***

[7.9.1] «Μακεδόνες, με αυτόν εδώ τον λόγο που σας απευθύνω δεν επιδιώκω να ανακόψω την ορμή σας για επιστροφή στην πατρίδα —μπορείτε να πάτε όπου θέλετε χάρη σε μένα— αλλά να σας κάνω να καταλάβετε πώς εσείς φερθήκατε σε μένα και τί έχετε γίνει τώρα που φεύγετε. [7.9.2] Και θα αρχίσω τον λόγο μου πρώτα από τον πατέρα μου τον Φίλιππο, όπως άλλωστε και ταιριάζει. Γιατί ο Φίλιππος σας παρέλαβε περιπλανώμενους και φτωχούς να βόσκετε οι περισσότεροι από εσάς επάνω στα βουνά λίγα πρόβατα ντυμένοι με προβιές και να πολεμάτε για να τα εξασφαλίσετε με δυσκολία τους Ιλλυριούς και τους Τριβαλλούς και τους γείτονές μας Θράκες. Αντί για τις προβιές σάς έδωσε να φοράτε χλαμύδες και σας κατέβασε από τα βουνά στις πεδιάδες και σας έκανε ικανούς να πολεμάτε τους βαρβάρους γείτονές μας, έτσι ώστε για την ασφάλειά σας να στηρίζεσθε όχι πλέον στην οχυρότητα των τόπων σας, αλλά πολύ περισσότερο στη δική σας ανδρεία. Και σας ανέδειξε σε κατοίκους πόλεων και τη ζωή σας οργάνωσε με χρήσιμους νόμους και έθιμα. [7.9.3] Από δούλους και υπηκόους σάς κατέστησε ηγεμόνες εκείνων ακριβώς των βαρβάρων που έκαναν προηγουμένως ό,τι ήθελαν και σας και τα υπάρχοντά σας. Και προσάρτησε το μεγαλύτερο μέρος της Θράκης στη Μακεδονία και άνοιξε τον δρόμο για το εμπόριο της χώρας κυριεύοντας τις πιο επίκαιρες παραθαλάσσιες περιοχές. Και κατέστησε ακίνδυνη την εργασία των μεταλλείων. [7.9.4] Και σας ανέδειξε άρχοντες των Θεσσαλών, μπροστά στους οποίους παλαιότερα πεθαίνατε από τον φόβο σας. Ταπείνωσε και τους Φωκείς και έτσι την είσοδό σας στην Ελλάδα από στενή και δυσκολοδιάβατη την έκανε πλατιά και ευκολοδιάβατη. Με τη βοήθεια τότε και τη δική μας ταπείνωσε σε τέτοιο βαθμό τους Αθηναίους και τους Θηβαίους, που συνεχώς καιροφυλακτούσαν να βλάψουν τη Μακεδονία, ώστε αντί να πληρώνομε εμείς φόρους στους Αθηναίους και να είμαστε υπήκοοι των Θηβαίων, εκείνοι με τη σειρά τους να ζητούν από μας να τους παρέχομε τη δική τους ασφάλεια. [7.9.5] Αφού δε κατέβηκε στην Πελοπόννησο, τακτοποίησε και εκεί τα πράγματα. Και όταν αναγορεύτηκε αρχηγός με απόλυτη εξουσία και ολόκληρης της υπόλοιπης Ελλάδας για την εκστρατεία εναντίον των Περσών, δεν απέδωσε τη δόξα αυτή στον εαυτό του αλλά συνολικά στους Μακεδόνες.
[7.9.6] Αυτές, λοιπόν, είναι οι ευεργεσίες του πατέρα μου σε σας· αν αυτές εξετασθούν μόνες τους, είναι μεγάλες, είναι όμως βέβαια μικρές, αν συγκριθούν με τις δικές μου. Παρέλαβα από τον πατέρα μου λίγα χρυσά και αργυρά κύπελλα και στο δημόσιο ταμείο δεν βρήκα ούτε εξήντα τάλαντα, ενώ τα χρέη που όφειλε ο Φίλιππος έφθαναν τα πεντακόσια περίπου τάλαντα. Ξεκίνησα από τη χώρα μας, που δεν μπορούσε καλά-καλά ούτε εσάς τους ίδιους να διαθρέψει, αφού ο ίδιος δανείσθηκα, εκτός από αυτά που βρήκα, άλλα οχτακόσια τάλαντα και σας άνοιξα αμέσως τα στενά του Ελλησπόντου, αν και κατά την εποχή εκείνη κυριαρχούσαν οι Πέρσες στην θάλασσα.
[7.9.7] Με το ιππικό μου νίκησα τους σατράπες του Δαρείου και προσάρτησα στο κράτος σας ολόκληρη την Ιωνία και ολόκληρη την Αιολίδα, καθώς και τις δύο Φρυγίες και τη Λυδία και με πολιορκία κυρίευσα τη Μίλητο. Όλες τις άλλες περιοχές που προσχώρησαν θεληματικά σε μένα, αφού τις κατέλαβα, τις έδωσα σε σας να τις εκμεταλλεύεσθε. [7.9.8] Και όσα αγαθά παράγει η Αίγυπτος και η Κυρήνη τα οποία απέκτησα χωρίς να πολεμήσω περιέρχονται σε σας· και η Κοίλη Συρία και η Παλαιστίνη και η Μεσοποταμία είναι δικές σας κτήσεις· δική σας η Βαβυλώνα και τα Βάκτρα και τα Σούσα· δικός σας είναι ο πλούτος των Λυδών και οι θησαυροί των Περσών και τα αγαθά της Ινδίας και η έξω θάλασσα. Εσείς σατράπες, εσείς στρατηγοί, εσείς ταξίαρχοι. [7.9.9] Ώστε ύστερα από τόσους κόπους τί απομένει σε μένα τον ίδιο εκτός από αυτήν εδώ την πορφύρα και αυτό το στέμμα; Δεν έχω κρατήσει τίποτε για τον εαυτό μου ούτε μπορεί κανένας να αποδείξει ότι έχω δικούς μου θησαυρούς εκτός από αυτά, τα οποία είναι δικά σας πράγματα ή όσα φυλάγονται για σας. Ούτε άλλωστε έχω λόγους να φυλάγω για τον εαυτό μου θησαυρούς, εφόσον τρώγω την ίδια με σας τροφή και κοιμάμαι όπως και σεις, αν και νομίζω ότι δεν τρώγω ούτε τα ίδια φαγητά με όσους από σας ζούνε στη χλιδή. Και ξέρω καλά ότι μένω άγρυπνος για χάρη σας, ώστε να μπορείτε εσείς να κοιμάσθε ήσυχοι.