ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Τρῳάδες (709-739)

ΤΑ. Φρυγῶν ἀρίστου πρίν ποθ᾽ Ἕκτορος δάμαρ,

710 μή με στυγήσῃς· οὐχ ἑκὼν γὰρ ἀγγελῶ
Δαναῶν τε κοινὰ Πελοπιδῶν τ᾽ ἀγγέλματα.
ΑΝ. τί δ᾽ ἔστιν; ὥς μοι φροιμίων ἄρχῃ κακῶν.
ΤΑ. ἔδοξε τόνδε παῖδα… πῶς εἴπω λόγον;
ΑΝ. μῶν οὐ τὸν αὐτὸν δεσπότην ἡμῖν ἔχειν;
715 ΤΑ. οὐδεὶς Ἀχαιῶν τοῦδε δεσπόσει ποτέ.
ΑΝ. ἀλλ᾽ ἐνθάδ᾽ αὐτὸν λείψανον Φρυγῶν λιπεῖν;
ΤΑ. οὐκ οἶδ᾽ ὅπως σοι ῥᾳδίως εἴπω κακά.
ΑΝ. ἐπῄνεσ᾽ αἰδῶ, πλὴν ἐὰν λέγῃς κακά.
ΤΑ. κτενοῦσι σὸν παῖδ᾽, ὡς πύθῃ κακὸν μέγα.
720 ΑΝ. οἴμοι, γάμων τόδ᾽ ὡς κλύω μεῖζον κακόν.
ΤΑ. νικᾷ δ᾽ Ὀδυσσεὺς ἐν Πανέλλησιν λέγων…
ΑΝ. αἰαῖ μάλ᾽, οὐ γὰρ μέτρια πάσχομεν κακά.
ΤΑ. λέξας ἀρίστου παῖδα μὴ τρέφειν πατρός,
ΑΝ. τοιαῦτα νικήσειε τῶν αὑτοῦ πέρι.
725 ΤΑ. ῥῖψαι δὲ πύργων δεῖν σφε Τρωϊκῶν ἄπο.
ἀλλ᾽ ὣς γενέσθω, καὶ σοφωτέρα φανῇ·
μήτ᾽ ἀντέχου τοῦδ᾽, εὐγενῶς δ᾽ ἄλγει κακοῖς,
μήτε σθένουσα μηδὲν ἰσχύειν δόκει·
ἔχεις γὰρ ἀλκὴν οὐδαμῇ. σκοπεῖν δὲ χρή·
730 πόλις τ᾽ ὄλωλε καὶ πόσις, κρατῇ δὲ σύ,
ἡμεῖς τε πρὸς γυναῖκα μάρνασθαι μίαν
οἷοί τε. τούτων οὕνεκ᾽ οὐ μάχης ἐρᾶν
οὐδ᾽ αἰσχρὸν οὐδὲν οὐδ᾽ ἐπίφθονόν σε δρᾶν,
οὔτ᾽ αὖ σ᾽ Ἀχαιοῖς βούλομαι ῥίπτειν ἀράς.
735 εἰ γάρ τι λέξεις ὧν χολώσεται στρατός,
οὔτ᾽ ἂν ταφείη παῖς ὅδ᾽ οὔτ᾽ οἴκτου τύχοι.
σιγῶσα δ᾽ εὖ τε τὰς τύχας κεκτημένη
τὸν τοῦδε νεκρὸν οὐκ ἄθαπτον ἂν λίποις
αὐτή τ᾽ Ἀχαιῶν πρευμενεστέρων τύχοις.

***
ΤΑΛ. Κυρά, γυναίκα του Έχτορα, του πρώτου
της Τροίας λεβέντη, μη μου βαργομήσεις·
710 με κακή μου καρδιά μαντάτα φέρνω
από τους Δαναούς, τους Πελοπίδες.
ΑΝΤ. Κακά τα δείχνει ο πρόλογός σου· τί είναι;
ΤΑΛ. Ο γιος σου… ορίσαν... πώς να πω το λόγο;
ΑΝΤ. Σ᾽ άλλον να πάει αφέντη απ᾽ το δικό μου;
ΤΑΛ. Κανείς Αχαιός αφέντης του δε θα ᾽ναι.
ΑΝΤ. Εδώ τρωικό θα μείνει απομεινάρι;
ΤΑΛ. Δεν μπορώ το κακό να πω μαντάτο.
ΑΝΤ. Είσ᾽ ευγενής· μα το κακό μακριά μας.
ΤΑΛ. Θα σκοτώσουν το γιο σου· νά, σου το ᾽πα.
720 ΑΝΤ. Άκουσμα πιο βαρύ κι απ᾽ την παντρειά μου.
ΤΑΛ. Νίκησε η γνώμη του Οδυσσέα, που είπε…
ΑΝΤ. Οϊμέ, δεν έχουν μέτρο οι συμφορές μου.
ΤΑΛ. να μη θρέψουν το γιο τέτοιου λεβέντη,…
ΑΝΤ. Για τους δικούς του τέτοιες να έχει νίκες.
ΤΑΛ. μόνο απ᾽ της Τροίας τους πύργους να τον ρίξουν.
Έλα, έτσι ας γίνει· αυτό για σένα θα είναι
το πιο φρόνιμο· δέξου μ᾽ αξιοπρέπεια
τη συμφορά·
Η Αντρομάχη τρέχει στο αμάξι και παίρνει τον Αστυάναχτα στην αγκαλιά της.
μη σφίγγεις το παιδί σου,
μην πεις πως κάτι θα μπορέσεις, και είσαι
αδύναμη· ένα στήριγμα δεν έχεις.
730 Χάθηκε η πόλη κι ο άντρας σου, κι εσύ ᾽σαι
μια σκλάβα κι οι Αχαιοί τη δύναμη έχουν
να παραβγούνε δα με μια γυναίκα.
Αντίσταση γι᾽ αυτό καμιά μη δείξεις·
ούτε κατάρες ούτε τίποτ᾽ άλλο
που να ερεθίζει ή που να μην ταιριάζει.
Γιατί αν πεις κάτι κι ο στρατός πεισμώσει,
ούτ᾽ έλεος το παιδί θα δει ούτε τάφο.
Ενώ αν δεχτείς γαλήνια το μοιραίο,
κι άταφο δε θα μείνει, και σ᾽ εσένα
οι Αχαιοί πιο καλή θα δείξουν γνώμη.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Οι διάλεκτοι της αρχαίας ελληνικής γλώσσας

8.6 Και τώρα οι διάλεκτοι της αρχαίας Ελληνικής

Η συζήτηση που προηγήθηκε θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε μια πολύ πιο μακρινή φάση της ελληνικής γλώσσας, την αρχαία.

Η γλωσσική πραγματικότητα της αρχαίας Ελλάδας μέχρι το 300 π.Χ. θυμίζει την εικόνα της νέας ελληνικής μέχρι τη δημιουργία της κοινής νέας ελληνικής. 

Η ελληνική γλώσσα ήταν (μέχρι την αρχή της ελληνιστικής περιόδου, που αρχίζει με τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου, στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., και τελειώνει στα χρόνια της γέννησης του Χριστού), ένα μωσαϊκό διαλέκτων, χωρίς να υπάρχει μια κοινή, γενικής χρήσης γλωσσική μορφή. 

Όπως και στην περίπτωση των διαλέκτων της νέας ελληνικής που συζητήσαμε νωρίτερα, οι ομιλητές των γειτονικών, κυρίως, διαλέκτων δεν είχαν πρόβλημα συνεννόησης. Αλλά δεν ήταν το ίδιο εύκολη η συνεννόηση μεταξύ ομιλητών διαλέκτων που βρίσκονταν σε απομακρυσμένες μεταξύ τους περιοχές (όπως λ.χ. οι Κύπριοι και οι Αθηναίοι). 

Όπως και στα νεότερα χρόνια, τα «αστεία» για τις διαλέκτους «έδιναν και έπαιρναν». Έτσι, οι Αθηναίοι, πολίτες της πιο σημαντικής αρχαίας δημοκρατίας, θεωρούσαν τους Βοιωτούς (τους κατοίκους της Θήβας και της περιοχής της) χοντροκομμένους χωριάτες και κορόιδευαν τα φερσίματά τους και τη διάλεκτο τους.

Οι πολλές επιλογές παραδόξως πιο πολύ χαώνουν παρά βοηθούν

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος λειτουργεί με παράδοξο τρόπο. Πόσο μάλλον όταν έρχεται η στιγμή επίλυσης ενός ζητήματος. Είναι η γνωστή σε όλους μας στιγμή όπου καθόμαστε αναπαυτικά στον καναπέ μας, σηκώνουμε το τηλέφωνο και περιμένουμε με ανυπομονησία μικρού παιδιού να απαντήσει ο κολλητός. Και αφού συζητηθεί διεξοδικά κάθε πτυχή του θέματός μας ζητάμε σχεδόν απεγνωσμένα λύσεις. Σίγουρα πρέπει να ξεπερνούν σε αριθμό τα δάχτυλα του ενός χεριού και βεβαίως έχουμε το δικαίωμα να θέσουμε και veto. Θεωρώντας λανθασμένα πολλές φορές πως η κατοχή πολλών εναλλακτικών ή αλλιώς άσσων στο μανίκι μας, μάς δίνει και μια ελευθερία κίνησης- ελεγχόμενη βέβαια.

Η επιλογή-εναλλακτική είναι καθαρά στη φύση του ανθρώπου που θέλει να βρει αυτό που το ταιριάζει καλύτερα. Απλό παράδειγμα, καθημερινό, η εικόνα να μπαίνεις σε ένα μαγαζί με άδεια τραπέζια και δεν μπορείς να επιλέξεις πού θέλεις να καθίσεις. Δίπλα στο παράθυρο για να έχεις θέα; Στο κέντρο για να μην κρυώνεις από την πόρτα που θα ανοίγει συνέχεια ή στο μπαρ μακριά από τον υπόλοιπο κόσμο και δίπλα στην κάβα;

Η διαχείριση πολλών επιλογών έχει να κάνουν με τη δύναμη του χαρακτήρα και το κατά πόσο μπορεί να επιβληθεί ο ίδιος στον εαυτό του. Η φύση του ανθρώπου βέβαια διακατέχεται από ακόρεστη όρεξη ή αλλιώς απληστία. Λόγω έντονης καθημερινότητας, το μυαλό του ανθρώπου λειτουργεί όχι απλοποιώντας τις καταστάσεις αλλά περιπλέκοντάς τις ακόμη περισσότερο. Λανθασμένη αντίληψη ότι οι πολλές επιλογές ισούνται με πολλές λύσεις. Στην πραγματικότητα όλα είναι τόσο απλά όσο και η πρόσθεση 1 συν 1 που ισούται με 2. Έτσι λοιπόν, αυτό που μάς ταιριάζει καλύτερα είναι το πρώτο που μάς ήρθε στο μυαλό. Η ανάλυση φέρνει το μπέρδεμα. Η μία επιλογή θα ακολουθείται από εκατοντάδες υποεπιλογές και πάει λέγοντας. Σύννεφα λοιπόν και στον ορίζοντα και στο μυαλό μας.

Ένα από τα πολλά παράδοξα αυτής της κατάστασης επίσης είναι και η φάση αδράνειας που θα μπει κάποιος δεδομένου ότι οι επιλογές που έχει στα χέρια του τού δίνουν το περιθώριο να το κάνει. Δεν μπορεί νομίζω κάνεις να φανταστεί έναν δυναμικό άνθρωπο και χαρακτήρα σε κατάσταση αδράνειας. Στασιμότητα στη ζωή και στασιμότητα ακόμη και στη λειτουργία του εγκεφάλου τους. Χρειάζεται νεότητα στον τρόπο σκέψης για να ξεφύγεις από την υπερανάλυση και την κωλυσιεργία που φέρνουν οι πολλές επιλογές. Φάρμακα αυτής, πάντα αποτελούν επίσης η δημιουργία και η γνώση. Ο έρωτας και η ορμή του είναι τα αντίθετα της αδράνειας σε συναισθηματικό επίπεδο.

Ουσιαστικά επιλέγεις το πώς θα επιλέξεις. Μπορείς να μείνεις για πάντα στο μέσον είτε να ρισκάρεις και να κερδίσεις. Στη ρουλέτα της ζωής αυτοί που ποντάρουν και ρισκάρουν είναι αυτοί που κερδίζουν. Αργά ή γρήγορα η επιλογή σου αυτή θα σού δώσει τα κέρδη σου. Κι αυτό είναι η επιτυχία-ευτυχία.

Οι πολλές επιλογές είναι σαν καθρέφτης του ίδιου μας του μυαλού. Είναι αυτό που θα μάς δώσει την ψευδαίσθηση της ασφάλειας. Όταν συνειδητοποιεί ο κάθε ένας από εμάς πως όλα είναι απλά, τότε και οι επιλογές δε θα είναι τρικλοποδιές αλλά βοήθεια για μια καλύτερη καθημερινότητα και μια καλύτερη ζωή. Επιλογή σου πόσο γεμάτο θα είναι το ποτήρι σου. Επιλογή σου είναι να χαμογελάς κάθε πρωί που ξυπνάς. Επιλογή είναι ο έρωτας και η συντροφικότητα. Η ανάσα κι ένα φιλί στα χείλη. Κράτα το απλό. Έτσι αξίζει περισσότερο.

Πυρηνικές πεποιθήσεις: Η μήτρα του κακού στις αποφάσεις μας

Σκεφτείτε πως με τη γέννησή μας, ερχόμαστε ουσιαστικά σ’ ένα κόσμο άγνωστο για εμάς, τον οποίο πρωτίστως προσπαθούμε να ερμηνεύουμε και μέσα στον οποίο χρειάζεται να μάθουμε να επικοινωνούμε κι έπειτα να πορευθούμε. Μοναδική μας πυξίδα είναι τα σημαντικά άλλα άτομα που μάς περιβάλλουν, κυρίως οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι συνομήλικοί μας. Άτομα τα οποία παρατηρούμε διαρκώς κι από τα οποία εισπράττουμε διάφορα ερεθίσματα-κομμάτια και τα ενώνουμε ως μια ανάγκη για τη δημιουργία μιας εικόνας του κόσμου και της εικόνας του εαυτού μας σε σχέση μ’ αυτό.

Σ’ αυτό το στάδιο, είναι που παρουσιάζεται πρόσφορο έδαφος να γεννηθούν αρνητικές σκέψεις προς τον εαυτό, οι ονομαζόμενες στη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία ως πυρηνικές πεποιθήσεις. Και δεν είναι τυχαίο που ονομάζονται πυρηνικές, καθώς προέρχονται από τα βαθύτερα στρώματα της ανθρώπινης ύπαρξης, ως αποτέλεσμα επεξεργασίας των ερεθισμάτων που λαμβάνονταν κατά τα πρώιμα στάδια της εξέλιξης του ανθρώπου. Το εντυπωσιακό ως προς την εδραίωσή τους είναι πως είναι σε τέτοιο βαθμό ενσωματωμένες με το άτομο, που τις πλείστες των περιπτώσεων δεν το καταλαβαίνει, έτσι φέρεται να τις υιοθετεί ακούσια και στην ενήλικη ζωή του. Στην πραγματικότητα όμως, αποτελούν στρεβλώσεις αυτών που το άτομο εισέπραττε από μεμονωμένα περιστατικά από παιδί, είτε λεκτικά είτε συμπεριφοριστικά.

Παρουσιάζονται συνήθως υπό τη μορφή μιας εσωτερικής φωνής, που την ακούς να σού λέει συχνά «Δεν είσαι αρκετός. Δεν είσαι καλός. Δεν είσαι έξυπνος. Δεν αξίζεις να αγαπηθείς. Είσαι χαζός. Έπρεπε να μπορείς να ανταπεξέλθεις καλύτερα. Δεν είσαι επιτυχημένος. Αν δεν καταφέρεις αυτό σημαίνει ότι είσαι ανίκανος». Αναρίθμητα λόγια-μαστίγιο, που όλα ανεξαιρέτως έχουν κάτι κοινό μεταξύ τους. Είναι υπεργενικευμένες έννοιες, στερεοτυπικές, πολύ απόλυτες και τελείως άκαμπτες. Κι εδώ ακριβώς έγκειται κι η παγίδα, καθώς μπορούν να βρουν εφαρμογή κυριολεκτικά παντού, σε όλους τους τομείς της ζωής μας.

Θα ακούσουμε να τίς λένε και περιοριστικές διότι ακριβώς περιορίζουν το άτομο μέσα σ’ ένα συγκεκριμένο πλαίσιο ιδεών που άλλοι δημιούργησαν γι’ αυτόν, αλλά που το άτομο στην πορεία των χρόνων ενστερνίζεται, το συντηρεί και το διαιωνίζει. Μάλιστα αρνείται κατά κάποια έννοια να απαλλαχθεί, εκούσια τουλάχιστον, διότι φοβάται για το τι μπορεί να υπάρχει εν απουσία του πλαισίου αυτού, τι θα απέμενε δηλαδή αν αφαιρούσε όλα αυτά τα επίπεδα που οι άλλοι του έχουν φορέσει στη διάρκεια των χρόνων. Διακρίνεται έτσι έντονα ο φόβος μήπως αφαιρώντας τα, αφαιρέσει και κομμάτια του εαυτό του, διότι από τον καιρό που έχουν μείνει «κολλημένα» επάνω του, νιώθει πως έχουν γίνει ένα με τον εαυτό του. Είναι και ο λόγος που μια αλλαγή των πεποιθήσεων αυτών δεν μπορεί να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά σταδιακά.

Αρκετοί ενήλικες αν ερωτηθούν, θα πουν πως αισθάνονται αποτυχημένοι, στο εργασιακό τους περιβάλλον, στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, στην προσωπική τους ζωή. Η αόριστη αυτή σκέψη της αποτυχίας, έχει συνδεθεί με το τι θεωρούσαν επιτυχία στην παιδική τους ηλικία. Κάποιος μπορεί να αισθάνεται έτσι επειδή ως παιδί αντιμετώπιζε μαθησιακές δυσκολίες και να άκουγε διαρκώς γονείς και δασκάλους να κάνουν σύγκριση με άλλα παιδιά, λέγοντάς του πως δεν είναι αρκετά καλός και άρα θα δυσκολευτεί μετέπειτα. Το παιδί αυτό, σε κάθε δυσκολία που θα συναντά μετέπειτα στη ζωή του, θα καταλήγει να μειώνει τον εαυτό του, θεωρώντας πως δεν είναι αρκετά καλός για να αντεπεξέλθει, ώστε να δικαιώσει και την πεποίθηση που τού δημιουργήθηκε απ’ όταν ήταν μικρός.

Ενδεχομένως και να έβλεπε τους γονείς του να αντιδρούν πιο ζεστά απέναντί του και να του έλεγαν πιο άνετα το «σ’ αγαπώ» όταν τα πήγαινε καλύτερα κι έτσι λανθασμένα το παιδί να δημιούργησε την πεποίθηση πως είναι άξιο αγάπης μόνο αν καταφέρει κάτι συγκεκριμένο και «σημαντικό». Μεγαλώνοντας θα το δούμε να δυσκολεύεται να πιστέψει πως πραγματικά ο σύντροφός του το αγαπά, χωρίς να υπάρχει προφανής λόγος για τον οποίον να κάνει τη σύνδεση.

Ή ακόμη, συναντάμε και το αντίθετο. Ένα παιδί να ήταν πολύ καλό στα μαθήματα και οι απαιτήσεις να ήταν πάντα υψηλές, έτσι ώστε αν τύγχανε και δεν αρίστευε κάπου, αυτό που άκουγε να ήταν πως χρειάζεται να προσπαθήσει περισσότερο την επόμενη φορά. Ένας τέτοιος ενήλικας, πιθανώς να καταλήξει να είναι ακραία τελειομανής σε πολλά επίπεδα της ζωής του και να θεωρεί συνεχώς τον εαυτό του ανίκανο ή αποτυχημένο, επειδή προφανώς συναντά και δυσκολίες στην πορεία του, κάνει λάθη στη δουλειά, στις επιλογές, στις σχέσεις του και δεν μπορεί να είναι ο τέλειος σύντροφος, ο τέλειος γονιός, ο τέλειος φίλος.

Οι πυρηνικές πεποιθήσεις είναι κάτι που το άτομο μπορεί να δουλέψει και να ξεπεράσει, αντικαθιστώντας τες με θετικές. Χρειάζεται όμως να αφουγκραστεί το μέσα του και να δει πώς ζει τη ζωή του σήμερα, να παρατηρήσει πώς συνάδουν οι λέξεις που χρησιμοποιεί για να χαρακτηρίσει τον εαυτό του με την πραγματικότητα και να μπορεί να δει ότι υπάρχουν έντονες ασυμφωνίες μεταξύ του τι πιστεύει και πώς βλέπει τον εαυτό του με το τι δείχνουν τα αποτελέσματα στη ζωή του.

Έπειτα χρειάζεται να παρατηρήσει τις αντιδράσεις του σε ενδεχόμενες αναποδιές στη ζωή. Σε ποιο βαθμό είναι αυτές δικαιολογημένες ή αν υπάρχει υπερβολή. Και σίγουρα, χρειάζεται να μάθει να χρησιμοποιεί τις αρνητικές λέξεις με περισσότερη προσοχή και να τις συγκεκριμενοποιεί. Δηλαδή, να μην προσωποποιεί τους αρνητικούς χαρακτηρισμούς. Όλοι αυτοί, είναι χαρακτηρισμοί των πράξεων, των μεμονωμένων περιστατικών και δεν πρέπει να προβάλλονται και να γενικεύονται σαν χαρακτηριστικά του ατόμου.

Το ίδιο ισχύει και ως προς τους χαρακτηρισμούς που απευθύνονται σε παιδιά. Αν ένα παιδί για παράδειγμα, προβεί σε μια κακή πράξη ή κάνει κάτι χαζό, αυτό δεν καθιστά αυτόματα το ίδιο το παιδί κακό, άχρηστο, χαζό, αφελές κ.ο.κ.. Συνεπώς εξηγούμε στο παιδί πως η πράξη που έκανε χαρακτηρίζεται ως τέτοια, όχι όμως το ίδιο το παιδί. Διαφορετικά διακινδυνεύουμε να περάσουμε στο παιδί την πεποίθηση πως το ίδιο είναι όλα αυτά τα αρνητικά πράγματα, καθώς δεν είναι ακόμη σε θέση να τα διαχωρίσει και συνεπώς ταυτίζεται με τους χαρακτηρισμούς.

Πέρα από τα λόγια που πρόβαλλαν άλλοι επάνω του, αυτό που εμποδίζει πολύ κόσμο να δει την επιτυχία του και την αξία του, είναι και το γεγονός πως ο ορισμός που δίνεται στη λέξη επιτυχία, -μια λέξη ομπρέλα εν τέλει-, στηρίζεται συχνά επάνω στα κριτήρια που επίσης πρόβαλλαν άλλοι επάνω του και όχι στα δικά του. Συνεπώς, ενώ βάσει διαφορετικού ορισμού, είναι ήδη επιτυχημένος, αδυνατεί να το δει διότι χρησιμοποιεί λανθασμένη αναφορά για την έννοια της επιτυχίας.

Τέτοιων μορφών αρνητικές σκέψεις είναι λογικό και σύνηθες να υπάρχουν στο μυαλό ολονών μας. Σε κάθε περίπτωση, η σοβαρότητά τους εξαρτάται από το είδος των πεποιθήσεων και το βαθμό στον οποίο καταλήγουν να γίνονται δυσλειτουργικές ως προς την ποιότητα ζωής του ατόμου. Είναι σημαντικό όμως να μην επιρρίπτουμε ευθύνες στον εαυτό μας, διότι δε φταίμε απαραίτητα εμείς για την ύπαρξή τους. Η δική μας ευθύνη ξεκινά από τη στιγμή που τις αναγνωρίζουμε κι έπειτα, καθώς αναγνωρίζοντάς τες, μπορούμε να κατανοήσουμε από πού πηγάζουν και να δουλέψουμε ευκολότερα την αναδόμησή τους.

Ψυχική υγεία vs ψυχική δύναμη

Ψυχική υγεία και δύναμη ορισμένες φορές χρησιμοποιούνται εναλλάξ, αλλά δεν υποδηλώνουν το ίδιο πράγμα. Πολλά λεξικά ορίζουν την ψυχική υγεία ως «την απουσία ψυχικής διαταραχής». Όμως, δεν σημαίνει ότι είμαστε και ψυχικά δυνατοί, επειδή δεν εμφανίζουμε κατάθλιψη, άγχος ή κάποια άλλη διαταραχή.

Μάλιστα, μπορεί κάποιος να είναι ψυχικά δυνατός ακόμα κι αν αντιμετωπίζει κάποιο ζήτημα ψυχικής υγείας. Η ψυχική δύναμη περιλαμβάνει την ικανότητα να σκεφτόμαστε, να νιώθουμε και να λειτουργούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Ψυχική υγεία vs ψυχική δύναμη

Η διαφορά ανάμεσα στα δύο γίνεται ευκολότερα κατανοητή, όταν τη συγκρίνουμε με τη διαφορά ανάμεσα στην σωματική υγεία και δύναμη. Το χτίσιμο μεγαλύτερων μυών μπορεί να βελτιώσει την σωματική υγεία. Όμως, οι ανεπτυγμένοι μύες δεν εγγυώνται ότι δεν θα χρειαστεί να έρθουμε αντιμέτωποι με κάποιο πρόβλημα υγείας, όπως υψηλή χοληστερόλη.

Και αν και ένα πρόβλημα υγείας μπορεί να μας δυσκολέψει στο να γυμναστούμε, μπορούμε και πάλι να κάνουμε επιλογές που θα μας βοηθήσουν να αναπτύξουμε σωματική δύναμη. Οι ασκήσεις που χτίζουν ψυχική δύναμη θα βελτιώσουν επίσης και την ψυχική μας υγεία. Και η βελτιωμένη ψυχική υγεία διευκολύνει την ανάπτυξη δύναμης.

Οι 3 πλευρές της ψυχικής δύναμης

1. Σκέψη

Περιλαμβάνει την ικανότητα να σκεφτόμαστε ρεαλιστικά, σύμφωνα με την πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να αναγνωρίσουμε και τις παράλογες σκέψεις και στη συνέχεια να τις αντικαταστήσουμε με έναν περισσότερο ρεαλιστικό εσωτερικό διάλογο. Σχετίζεται επίσης με την έκφραση καλοσύνης προς τον εαυτό μας. Όταν δηλαδή έχουμε την τάση να γινόμαστε επικριτικοί με τον εαυτό μας, η ψυχική δύναμη μας επιτρέπει να αποκρινόμαστε με αυτο-συμπόνοια.

2. Συναίσθημα

Η ψυχική δύναμη δεν περιλαμβάνει την καταπίεση ή την άρνηση των συναισθημάτων και του πόνου. Αντιθέτως, διαθέτει την ικανότητα της αναγνώρισης του πώς νιώθουμε. Ορισμένες φορές, αυτό σημαίνει ότι αποδεχόμαστε ένα άβολο συναίσθημα ή ότι μπορούμε να ηρεμήσουμε τον εαυτό μας πριν κάνουμε μια δύσκολη συζήτηση.

3. Πράξη

Εδώ περιλαμβάνεται η παραγωγική δράση. Είτε αυτό σημαίνει άσκηση ακόμα κι όταν είμαστε κουρασμένοι ή την ευκολία να αυτοφροντιζόμαστε, όταν το χρειαζόμαστε.

Πώς να χτίσουμε ψυχική δύναμη

Ευτυχώς, όλοι έχουμε την ικανότητα να χτίσουμε ψυχική δύναμη. Η ανάπτυξη μεγαλύτερων ψυχικών μυών χρειάζεται άσκηση – όπως ακριβώς και οι σωματικοί. Αν και υπάρχουν πολλές ασκήσεις που συνεισφέρουν σε αυτή την προσπάθεια, εδώ έχουμε συλλέξει κάποιες απλές για το ξεκίνημα.

Γνωστικές ασκήσεις

Στρατηγικές δηλαδή που μας βοηθούν να σκεφτούμε διαφορετικά. Μπορεί να είναι οποιαδήποτε άσκηση μας κάνει να σκεφτόμαστε πιο θετικά, να αναπλαισιώνουμε τις αρνητικές σκέψεις ή να αναπτύσσουμε μια πιο ρεαλιστική νοοτροπία.

– Ημερολόγιο ευγνωμοσύνης: Εξαιρετικός τρόπος να ενεργοποιούμε και να ενδυναμώνουμε θετικές σκέψεις και συναισθήματα.

– Μιλάμε στον εαυτό μας όπως και στον καλύτερό μας φίλο: Συνήθως είμαστε πιο σκληροί με τον εαυτό μας απ’ ότι με τους φίλους μας. Γι’ αυτό, είναι κρίσιμης σημασίας να δείχνουμε στον εαυτό μας την ίδια κατανόηση, συγχώρεση και συμπόνοια όπως το κάνουμε στους ανθρώπους που αγαπάμε.

– Προκαλούμε τον εαυτό μας να σκεφτεί και το αντίθετο από αυτό που τείνουμε να σκεφτόμαστε. Τις στιγμές εκείνες που είστε πεπεισμένοι πως όλα θα πάνε στραβά, αντισταθείτε σε αυτή την «κατηφόρα» και σκεφτείτε όλα όσα θα μπορούσαν τελικά να πάνε καλά.

Συναισθηματικές ασκήσεις

Αυξάνουν την αυτεπίγνωση για τη συναισθηματική μας κατάσταση. Μπορούν να μας βοηθήσουν να αναγνωρίζουμε πότε τα συναισθήματά μας είναι χρήσιμα ή όχι, μας βοηθούν να εφευρίσκουμε στρατηγικές που μειώνουν την ένταση των συναισθημάτων ή να «αγκαλιάζουμε» άβολα συναισθήματα:

– Κατηγοριοποιούμε και προσδιορίζουμε ακριβώς το πώς νιώθουμε. Αυτό μας επιτρέπει αρχικά να πάρουμε μια κάποια απόσταση από αυτά ώστε να τα δούμε από μια άλλη οπτική και με μία δόση λογικής.

– Χρησιμοποιούμε υγιείς δεξιότητες αντιμετώπισης των άβολων συναισθημάτων. Και όχι απόπειρες καταπίεσης, φίμωσης ή άρνησής τους.

– Παίρνουμε βαθιές ανάσες (Τεχνικές χαλάρωσης και συγκέντρωσης)

Συμπεριφορικές ασκήσεις

Πράξεις που μας κάνουν να νιώθουμε καλύτερα και να είμαστε όσο λειτουργικοί και παραγωγικοί επιθυμούμε.

– Εκτελούμε συμπεριφορικά πειράματα: Που προκαλούν ουσιαστικά κάθε σκέψη η οποία μας παραλύει και μας κάνει αντιπαραγωγικούς και περιορισμένους.

– Προγραμματίζουμε θετικές δραστηριότητες: Ό,τι μας δίνει χαρά, πάντα βοηθά στο χτίσιμο της ψυχικής δύναμης. Προγραμματίστε ένα ζεστό μπάνιο πριν τον ύπνο ή χρόνο αποκλειστικά για το μαγείρεμα ενός ωραίου γεύματος.

– Συμπερίληψη των χόμπι στην καθημερινότητα: Είτε πρόκειται για τη φωτογραφία, τη μαγειρική, ένα άθλημα, την ανάγνωση, τα χόμπι φέρνουν την αίσθηση της πλήρωσης και του επιτεύγματος, αποτελεί τροφή για την ψυχική δύναμη.

Οι ανόητοι άνθρωποι

Ο κόσμο μας κατοικείται από εκατομμύρια ανθρώπους, οι οποίοι έχουν διαφορετικό δείκτη ευφυΐας ο καθένας και προφανώς οι περισσότεροι θεωρούν ότι ως ένα βαθμό είναι έξυπνοι, ενώ είναι σχεδόν απίθανο κάποιες από τις σκέψεις τους στο δικό τους μυαλό, να μην θεωρούνται έξυπνες και πρωτότυπες από τους ίδιους.

Η πραγματική ευφυΐα όμως και η ευελιξία που τη συνοδεύει, ιδιαίτερα σε επαγγελματικό επίπεδο είναι κάτι το οποίο είναι εξαιρετικά σημαντικό, σύμφωνα με τον Independent και μπορεί να αποδειχθεί σε προνόμιο γι’ αυτόν που επέλεξε πραγματικά έξυπνους συνεργάτες.

Συχνά όμως, αυτοί που είναι λιγότερο έξυπνοι, έχουν κάποιες αντιδράσεις και κάποιες συνήθειες, οι οποίες μπορούν ν’ αποδειχθούν καταστροφικές σε συγκεκριμένες περιστάσεις.

Αυτές είναι οι θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ έξυπνων και ανόητων ανθρώπων.

1.Οι ανόητοι άνθρωποι κατηγορούν τους άλλους για τα δικά τους λάθη

Είναι κάτι το οποίο είναι μη επαγγελματικό και κάτι που οι έξυπνοι άνθρωποι ποτέ δεν κάνουν. Όταν κάθε φορά επιχειρείς να φορτώσεις τα λάθη σου σε άλλους, γίνεται εμφανές σε όλους ότι δεν διαθέτεις το βαθμό ευφυίας που θα περίμεναν.

Στους ανόητους ανθρώπους δεν αρέσει ν’ αναλαμβάνουν την ευθύνη για τα λάθη τους και βρίσκουν πιο εύκολο να βυθίζονται στην μεμψιμοιρία και να κατηγορούν τους άλλους.

Ο συγγραφέας του βιβλίου «Συναισθηματική Νοημοσύνη 2-0»το οποίο έχει γίνει μπέστ σέλερ, Τράβις Μπράντμπερι, εξηγεί πως ακριβώς χαρακτηρίζεται αυτή η συμπεριφορά.

«Δεν είναι ποτέ καλή ιδέα να κατηγορείς τους άλλους. Γίνε υπεύθυνος. Αν είχες οποιαδήποτε ευθύνη σε κάτι που πήγε στραβά, αναγνώρισέ το.

Οι έξυπνοι άνθρωποι αναγνωρίζουν και καταλαβαίνουν ότι κάθε λάθος ή μια αποτυχία, είναι μια καλή ευκαιρία για να μάθουν να το κάνουν καλύτερα την επόμενη φορά».

Σύμφωνα με μια νευρολογική μελέτη στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν στην Αμερική, ο καθηγητής Τζάισον Μόσερ απέδειξε ότι τα μυαλά έξυπνων ανθρώπων αντιδρούν διαφορετικά στα λάθη.

2.Οι ανόητοι πρέπει πάντα να έχουν δίκαιο

Σε μια σύγκρουση ή μια διαφωνία, οι έξυπνοι άνθρωποι, πιο γρήγορα κατανοούν και συναισθάνονται τη θέση των άλλων και μπορούν να αξιολογήσουν σωστά τα επιχειρήματά τους, αν αυτά είναι σωστά να τα ενσωματώσουν στις σκέψεις τους και να ξανασκεφτούν τις απόψεις τους ανάλογα.

Ένα σίγουρο σημάδι ευφυίας είναι η ικανότητα να βλέπεις και να καταλαβαίνεις πράγματα από μια διαφορετική οπτική γωνία, καθώς οι έξυπνοι άνθρωποι έχουν ανοιχτό μυαλό προς νέες πληροφορίες και εναλλασσόμενες παραμέτρους. Ενώ οι ανόητοι συνεχίζουν να επιχειρηματολογούν με τις ίδιες απόψεις, χωρίς να μετακινούνται καθόλου από την αρχική τους θέση, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε ισχυρά επιχειρήματα τους έχουν παρουσιαστεί. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι σε θέση να παρατηρήσουν, ότι ο άλλος άνθρωπος μπορεί να είναι πιο έξυπνος και πιο ικανός.

Αυτή η υπερεκτίμηση ονομάζεται Dunning Kruger effect «η αυτοπεποίθηση των ανεπαρκών» δηλαδή ο ανόητος δεν καταλαβαίνει ότι είναι ανόητος και είναι «μια γνωστική διαταραχή, όπου άνθρωποι που γνωρίζουν ελάχιστα για ένα συγκεκριμένο θέμα πιστεύουν πως έχουν περισσότερες γνώσεις από τους πραγματικούς γνώστες».

Σύμφωνα με τη μελέτη των καθηγητών Ντάνινγκ και Κρούγκερ του Πανεπιστημίου Κορνέλ, για την οποία κέρδισαν το βραβείο ΙgNobel του 2000:

-Τα ανίκανα άτομα τείνουν να υπερτιμούν το επίπεδο της ικανότητάς τους.
-Τα ανίκανα άτομα δεν αναγνωρίζουν την πραγματική ικανότητα των άλλων ατόμων.
-Τα ανίκανα άτομα δεν αναγνωρίζουν το μέγεθος της ανικανότητάς τους.

Μόνο όταν εκπαιδευτούν ώστε να βελτιώσουν ουσιαστικά το επίπεδο ικανότητάς τους, τα άτομα αυτά αναγνωρίζουν και παραδέχονται το πόσο άσχετοι ήταν προηγουμένως.

Τα τεστ στα οποία υπέβαλαν φοιτητές του Πανεπιστημίου Κορνέλ (στους τομείς των γραμματικών δεξιοτήτων, της λογικής και του χιούμορ) κατέδειξαν επίσης ότι εκείνοι που διαθέτουν πραγματικές ικανότητες έχουν και την τάση να υποτιμούν το επίπεδο των δεξιοτήτων τους.

Ο Ντάνιγκ επίσης έγραψε, ότι αν είσαι ανίκανος δεν μπορείς να ξέρεις ότι είσαι ανίκανος. Οι ικανότητες που χρειάζονται για να δώσεις την σωστή απάντηση, είναι ακριβώς οι ίδιες που χρειάζονται για να καταλάβεις, τι είναι μια σωστή απάντηση, λαμβάνοντας υπόψιν όλες τις παραμέτρους. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι έξυπνοι άνθρωποι πρέπει να θεωρούν ότι οι άλλοι έχουν πάντα δίκαιο, αλλά ν’ ακούν προσεκτικά και εκτιμούν όλα τα επιχειρήματα πριν πάρουν κάποια απόφαση.

3.Οι ανόητοι άνθρωποι σε συγκρούσεις αντιδρούν με θυμό και επιθετικότητα

Πολλές φορές ακόμη και οι πολύ έξυπνοι άνθρωποι, μπορεί να βρεθούν σε κατάσταση έντονου θυμού. Αλλά για τους ανόητους αυτό είναι απλά καθημερινότητα όταν τα πράγματα δεν γίνονται ακριβώς όπως θα ήθελαν. Όταν αισθάνονται ότι χάνουν τον έλεγχο στον βαθμό που εκείνοι θα ήθελαν να έχουν, θυμώνουν και γίνονται επιθετικοί για να διασφαλίσουν τη θέση τους. Μάλιστα ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν διαπίστωσαν την στενή σχέση επιθετικής συμπεριφοράς και χαμηλού σκορ σε τεστ IQ. ‘Εγραψαν στα συμπεράσματά τους, ότι η ανικανότητα κάνει τους ανθρώπους να δίνουν βιαστικές και επιθετικές απαντήσεις, όπως ακριβώς στην παιδική ηλικία και κάνει τη διαρκή διανοητική ανάπτυξη πολύ πιο δύσκολη.

4.Οι ανόητοι αγνοούν τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων

Οι έξυπνοι άνθρωποι είναι πολύ καλοί στη συναναστροφή με τους άλλους και αυτό τους κάνει να καταλαβαίνουν πιο εύκολα τις απόψεις των άλλων. Ο καθηγητής Ράσελ Τζέιμς από το Πανεπιστήμιο του Τέξας, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι με υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης προσφέρουν στους άλλους, χωρίς να περιμένουν να τους το ανταποδώσουν, μπορούν πιο εύκολα να καταλάβουν τις ανάγκες τους και να τους προσφέρουν τη βοήθειά τους.

Οι λιγότερο έξυπνοι δεν μπορούν να φανταστούν ότι κάποιοι άνθρωποι μπορούν να σκέφτονται διαφορετικά από τους ίδιους και συνήθως πάντα διαφωνούν μαζί τους. Επίσης το να προσφέρουν κάτι χωρίς αντάλλαγμα είναι μια έννοια που τους είναι εντελώς άγνωστη.

Όλοι είναι εγωιστές, τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το εγώ τους και το θεωρούν απόλυτα φυσιολογικό και ανθρώπινο. Όμως είναι σημαντικό να μπορούμε να κρατάμε την ισορροπία ανάμεσα στην ανάγκη να επιδιώκουμε να πραγματοποιούμε τους στόχους μας και στο να μπορούμε να σκεφτούμε και τα συναισθήματα των άλλων.

5.Οι ανόητοι θεωρούν ότι είναι καλύτεροι από οποιονδήποτε άλλον

Οι έξυπνοι άνθρωποι προσπαθούν να εμπνεύσουν να παρακινήσουν και να βοηθήσουν τους άλλους χωρίς να φοβούνται ότι θα τους επισκιάσουν. Έχουν μια υγιή αυτοπεποίθηση και είναι αρκετά έξυπνοι για να εκτιμήσουν με ακρίβεια τις δικές τους ικανότητες.

Ενώ οι ανόητοι διαρκώς κακολογούν και δυσφημίζουν τους άλλους για να φαίνονται αυτοί καλύτεροι. Θεωρούν ότι είναι παραπάνω απ’ όλους και πολύ γρήγορα κρίνουν τους άλλους. Η προκατάληψη δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση στοιχείο ευφυίας.

Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα το πιο βασικό στοιχείο εξυπνάδας είναι, να είσαι καλός στο να συνεργάζεσαι σωστά με τους άλλους.

Τα όνειρα μας κάνουν άτρωτους

Κανείς δεν γεννήθηκε άτρωτος και αθάνατος. Για την ακρίβεια, αν το κοιτάξεις με μια κάπως απαισιόδοξη αλλά ρεαλιστική ματιά, όλοι γεννηθήκαμε για να πεθάνουμε. Ω! ναι. Ακόμα κι ο Αχιλλέας την πάτησε. Εσύ θα γλιτώσεις;

Υπάρχει όμως κάτι που μας παρέχει μια κάποια αθανασία, κι αυτό είναι τα όνειρα. Όχι εκείνα που κάνουμε καθώς κοιμόμαστε, αλλά εκείνα που κάνουμε ξύπνιοι. Κατά την διάρκεια της μέρας ή και της νύχτας, πάντως ξύπνιοι.

Τα όνειρα δημιουργούν μαγεία κι όσο πιο μεγάλα είναι τόσο πιο μαγική κάνουν την καθημερινότητα σου. Σου δίνουν κίνητρο και σκοπό και σε κάνουν να νιώθεις λιγότερο μικρός στο τεράστιο σύμπαν. Γιατί μπορεί να είμαστε μικροί, όμως είμαστε μοναδικοί. Και το ίδιο και τα όνειρα μας.

Οι στιγμές που ονειρευόμαστε είναι εκείνες που μας ταξιδεύουν στην αιωνιότητα και μας κρατούν ζωντανούς μέσα σ αυτήν, χωρίς εκπτώσεις και επιπτώσεις. Χωρίς συνέπειες.

Όσο δύσκολα κι αν γίνουν τα πράγματα, μην σταματήσεις να ονειρεύεσαι. Κανείς δεν μπορεί να σου στερήσει αυτό το δικαίωμα… Kανείς, μόνο εσύ. Κι όσο ουτοπικό και αν ακούγεται, εσύ κάντο πραγματικότητα. Ονειρέψου και ζήσε με τα όνειρα σου να σε οδηγούν. Είναι άλλωστε ότι πιο ειλικρινές έχεις μέσα σου. Τα όνειρα και οι ελπίδες μας είναι το alter ego μας. Μην επιτρέψεις να σου τα πάρουν.

Τα όνειρα είναι η μόνη πραγματική μας περιουσία, η μόνη πατρίδα που φτιάχτηκε για μας! Και όπως είχε γράψει ο Λειβαδίτης και συνυπογράφω κι εγώ: “τι να την κάνω την πραγματικότητα;, τους είπα. Εγώ έχω το όνειρο κι εκεί κανένας δεν πεθαίνει.”

Εκεί είμαστε όλοι αθάνατοι… γιατί οι ονειροπόλοι δεν δαμάζονται όμορφε κόσμε!

Η μυστηριώδης σχέση που υπάρχει μεταξύ της σκέψης ενός ανθρώπου και αυτού που του συμβαίνει

Η πραγματική ανισότητα μεταξύ των ανθρώπων, η ρίζα από την οποία παράγεται κάθε εμφανής διαφορά, είναι το ότι ανήκουν σε διαφορετικά επίπεδα εσωτερικής υπευθυνότητας. Η διαφορετική ποιότητα σκέψης τοποθετεί τους ανθρώπους κάθετα στα διαφορετικά επίπεδα της κλίμακας του Είναι.

Υπάρχει μια εσωτερική ιεραρχία που κανένας πόλεμος ή επανάσταση δεν θα μπορέσει ποτέ να τη σβήσει, γιατί η πραγματική ανομοιότητα μεταξύ των ανθρώπων δεν βρίσκεται ούτε στον πλούτο, ούτε στην πίστη ή στη φυλή. Η διαφορά εντοπίζεται στις καταστάσεις τού Είναι. Είναι μια διαφορά ψυχολογική, κάθετη, εξελικτική, βαθμίδας. Για το λόγο αυτό μπορεί να ξεπεραστεί μόνο μέσα από μια ριζική αλλαγή του τρόπου σκέψης κι αντίληψης.

Σου συμβαίνουν συνεχώς τα ίδια γεγονότα γιατί τίποτα δεν αλλάζει σε σένα! Το κομμάτι του παραδείσου πάει προς τον παράδεισο, τo κομμάτι της κόλασης πάει προς την κόλαση.

Οι καταστάσεις της υπόστασής μας προσελκύουν τα γεγονότα που τους αντιστοιχούν και τα γεγονότα, μας ρίχνουν ξανά στις ίδιες καταστάσεις. Μόνο η θέληση μπορεί να διακόψει αυτή την αιώνια καταδίωξη, αυτό το ατέλειωτο μηχανικό παιχνίδι, και να σπάσει τον υπνωτικό κρίκο που περιβάλλει την ανθρώπινη ύπαρξη. Thought is creative. Thought creates. Τα γεγονότα είναι οι υλοποιήσεις της σκέψης μας, των καταστάσεων του Είναι μας. Καταστάσεις και συμβάντα είναι επομένως το ίδιο πράγμα. Οι καταστάσεις παράγονται στο Είναι κάθε ανθρώπου, τα γεγονότα εκδηλώνονται στη ζωή του, στον χρόνο, και μοιάζουν να παράγονται ανεξάρτητα από τη θέλησή του. Στην πραγματικότητα εμείς οι ίδιοι τα επικαλεστήκαμε με σφοδρότητα και, ασυνείδητα, τα δημιουργήσαμε.

Η σκέψη του ανθρώπου, θετική ή αρνητική, είναι πάντα δημιουργική και βρίσκει δεόντως την ευκαιρία να υλοποιηθεί.

Οι σκέψεις μας, σαν χειρόγραφες προσκλήσεις, που έχουν αποσταλεί και μετά ξεχαστεί, προσελκύουν τα αντίστοιχα συμβάντα. Όταν έρθει ο καιρός που ούτε καν το σκεφτόμαστε πια, περιστάσεις, συναντήσεις, περιστατικά, προβλήματα και συμπτώσεις, καταπτώσεις και αποτυχίες, χτυπούν την πόρτα μας σαν ανεπιθύμητοι επισκέπτες που τους προσκαλούσαμε όμως από καιρό, υποχθόνια. Μόνο η αμέλεια των ψυχολογικών μας καταστάσεων, απ’ όπου πραγματικά πηγάζουν εκείνα τα γεγονότα, μας τα παρουσιάζει ως απροσδόκητα, απρόσμενα.

Το απρόσμενο έχει πάντα ανάγκη μακράς προετοιμασίας.

Κανένα γεγονός δεν μπορεί να συμβεί εξωτερικά σε έναν άνθρωπο χωρίς την, έστω και ασυνείδητη, συγκατάθεσή του. Τίποτα δεν μπορεί να του τύχει χωρίς να περάσει πρώτα μέσα από την ψυχολογία του.

Η σκέψη επομένως είναι ισχυρότατη.

Επίσης, εκείνα που αποκαλούμε γεγονότα, συμβάντα, εμπειρίες και όλα τα πιθανά περιστατικά της ζωής, είναι ψυχολογικές καταστάσεις της υπόστασης που ήδη πορεύονται για να συναντήσουν όποιον έχει εναρμονιστεί με αυτά. Οι καταστάσεις είναι γεγονότα που περιμένουν την κατάλληλη συγκυρία για να συμβούν.

Η ποιότητα των συναισθημάτων μας, η ευρύτητα των σκέψεών μας, οι ψυχικές διαθέσεις που βιώνουμε εκείνη τη στιγμή, αποφασίζουν τι θα εκδηλωθεί στο ορατό, τη φύση των γεγονότων που θα υλοποιηθούν στη ζωή μας.

Τροποποιώντας τις καταστάσεις τού Είναι, μπορείς να ανατρέψεις τα γεγονότα που, προορίζονται να τα βρεις μπροστά σου. Να πώς ο άνθρωπος, μέσα από μια μελέτη του εαυτού του, τροποποιώντας τον τρόπο που σκέφτεται και αισθάνεται, μπορεί να μετατρέψει την οριζόντια, εφήμερη, ύπαρξή του.

Πρέπει να μάθουμε να ανατρέπουμε την οπτική μας. Όλα αυτά που οι άνθρωποι συνήθως κατανοούν ως δυσκολίες και συμφορές, όλα αυτά που καταριούνται. όλα αυτά που προσπαθούν πάση θυσία να αποφύγουν, στην πραγματικότητα είναι το πιο πολύτιμο υλικό για να μετατρέψουν την ψυχολογία του θανάτου σε μια ψυχολογία ζωής.

To Είναι αποτελείται από καταστάσεις και η ζωή από γεγονότα. Η ύπαρξή μας, επομένως, τρέχει παράλληλα σε δύο γραμμές: εκείνη των γεγονότων, της διαδοχής των συμβάντων που, στη διάρκεια της ζωής μας, συναντάμε στο tapis roulant του χωροχρόνου, και εκείνη των καταστάσεων που είναι οι ψυχικές διαθέσεις, moods, οι καταστάσεις τού Είναι που διαδέχονται, μέσα μας, η μια τη άλλη, σχεδόν πάντα απαρατήρητα. Επομένως, η προσωπική ιστορία ενός ανθρώπου, στον οριζόντιο άξονα είναι φτιαγμένη από γεγονότα, ενώ στον κάθετο άξονα είναι φτιαγμένη από καταστάσεις. Ωστόσο, ο κόσμος συνήθως πιστεύει και αφηγείται τη ζωή του σαν να είναι φτιαγμένη μόνο από εξωτερικά γεγονότα. Στην πραγματικότητα, το είδος των γεγονότων που εκδηλώνονται, και επομένως η ποιότητα της εξωτερικής ζωής, εξαρτάται από την ποιότητα της σκέψης και από τις καταστάσεις τού Είναι. Η ζωή επομένως αποτελείται από γεγονότα αλλά και, ακόμη περισσότερο, από καταστάσεις. Ο καθένας μας, για παράδειγμα, πηγαίνοντας σε μια διάλεξη ή στο θέατρο, είναι σίγουρος ότι διάλεξε τη θέση που θα καθίσει. Ο καθένας μας είναι σίγουρος ότι σήμερα το πρωί διάλεξε τι ρούχα θα φορέσει. Στην πραγματικότητα δεν ήμασταν ‘εμείς’ που διαλέξαμε τη θέση στο θέατρο ή τα ρούχα αλλά οι καταστάσεις τού Είναι μας.

Είναι εύκολο να παρατηρήσουμε ότι όλοι έχουν στη γκαρνταρόμπα τους ένα φόρεμα, ένα πουκάμισο, ένα ρούχο που αντιπαθούν και για κάποιο λόγο δεν θα ήθελαν ποτέ να το φορέσουν. Δεν το πετάνε γιατί γνωρίζουν πως κάποια στιγμή θα βρεθούν σ’ αυτή την ψυχική διάθεση, σ’ αυτό το mood, στο ανάλογο επίπεδο του Είναι. Όταν ‘νιώθουμε’ έτσι, ‘επιλέγουμε’ εκείνο το ρούχο.

Η σχέση που συνδέει καταστάσεις και γεγονότα, εσωτερικά και εξωτερικά συμβάντα, η μυστηριώδης σχέση που υπάρχει μεταξύ της ψυχολογίας ενός ανθρώπου και αυτού που του συμβαίνει είναι ο πυρήνας του θέματος της ελεύθερης βούλησης και του αιώνιου αινίγματος, εάν το πεπρωμένο υπακούει στην τυχαιότητα ή την αναγκαιότητα.

Πόλεμος καὶ Ὕβρις

Οι αρχαίοι Έλληνες, πίστευαν ότι ο κάθε θεός είχε τη σύζυγό του. Ο μύθος λέει ότι με κλήρο απέκτησε ο κάθε θεός τη σύζυγό του. Τελευταίος έμεινε ο θεός Πόλεμος, ο οποίος πήρε για σύζυγό του την τελευταία θεά που είχε απομείνει: την Ύβρι. Και την αγαπούσε πάρα πολύ. Όπου βρισκόταν η Ύβρις, εκεί ερχόταν από πίσω και ο Πόλεμος. Έτσι από τότε σε όποια πόλη (κράτος) εκδηλωνόταν μεγάλη ύβρις, ακολουθούσε και πόλεμος.

Θα πρέπει όμως να εξηγήσουμε τί είναι ύβρις. Για τους αρχαίους δέν είναι αυτό που ονομάζουμε σήμερα “ύβρη” ή βρισιά. Ύβρις στα αρχαία σημαίνει μεγάλος εγωισμός, που κάνει τον άνθρωπο να εκδηλώνει ασέβεια προς τον Θεό, προς τον παντοτινό ηθικό νόμο, προς τα πλάσματα του Θεού και προς τη φύση.

Όποιος άνθρωπος γνωρίζει ποιός είναι ο ηθικός νόμος ώστε ανάλογα να συμμαζεύει τον εγωισμό του, πρέπει σύμφωνα με τον παντοτινό ηθικό νόμο να βαδίζει.

Και όποιος δέν γνωρίζει τον παντοτινό ηθικό νόμο, πρέπει να μελετά και να τον μαθαίνει.

«Θεοὶ πάντες ἔγημαν ἣν ἕκαστος εἴληφεν ἐν κλήρῳ. Πόλεμος παρῆν ἐσχάτῳ κλήρῳ· Ὕβριν δὲ μόνην κατέλαβεν· ταύτης περισσῶς ἐρασθεὶς ἔγημεν. Ἐπακολουθεῖ δὲ αὐτῇ πανταχοῦ βαδιζούσῃ. Ὅτι ἔνθα ἂν προέλθῃ ὕβρις ἢ ἐν πόλει ἢ ἐν ἔθνεσι, πόλεμος καὶ μάχαι εὐθὺς μετ᾿ αὐτὴν ἀκολουθεῖ.»

Τι είναι ο «άνθρωπος»;

Ο Γκουρτζίεφ μιλά στους μαθητές του

Ο άνθρωπος διαφέρει από το ζώο έχοντας τη δυνατότητα να ενεργήσει συνειδητά, τη δυνατότητα να πράξει. Δεν μπορούμε να το αρνηθούμε αυτό, και βλέπουμε ότι αυτός ο ορισμός ικανοποιεί όλες τις απαιτήσεις. Παρέχει τη δυνατότητα να ξεχωρίσει ο άνθρωπος από μια σειρά άλλων όντων που δεν διαθέτουν τη δυνατότητα της συνειδητής πράξης και ταυτόχρονα να διαχωριστεί ανάλογα με το βαθμό συνειδητότητας των πράξεών του.

Χωρίς καμία υπερβολή μπορούμε να πούμε ότι όλες οι διαφορές που μας εντυπωσιάζουν ανάμεσα στους ανθρώπους μπορούν να αναχθούν στις διαφορές συνειδητότητας των πράξεών τους. Οι άνθρωποι μας φαίνονται τόσο διαφορετικοί ακριβώς επειδή οι πράξεις μερικών απ’ αυτούς είναι κατά τη γνώμη μας βαθιά συνειδητές, ενώ oι πράξεις άλλων είναι τόσο ασυνείδητες, πιο ασυνείδητες και από μιας πέτρας, η οποία αντιδρά τουλάχιστον σωστά στα εξωτερικά φαινόμενα, Το πρόβλημα περιπλέκεται από το γεγονός ότι ένας και ο αυτός άνθρωπος εκδηλώνει παράλληλα με αυτό που εμφανίζεται σε μας σαν πλήρως συνειδητές πράξεις θελήσεως, άλλες, τελείως ασυνείδητες μηχανικές αντιδράσεις ζώου.

Στην προσωπική, οικογενειακή και κοινωνική ζωή, στην πολιτική, την επιστήμη, την τέχνη, τη φιλοσοφία και τη θρησκεία, όλα «συμβαίνουν», από την αρχή ως το τέλος, κανένας δεν μπορεί να «πράξει» οτιδήποτε.

Για να πράξει κανείς είναι απαραίτητος ένας πολύ υψηλός βαθμός της γνώσης και του είναι.

Ένας άνθρωπος που κοιμάται δεν μπορεί να «πράξει». Σ’ αυτόν, τα πάντα συμβαίνουν στον ύπνο. Εδώ δεν εννοούμε τον ύπνο με την κυριολεξία του οργανικού μας ύπνου, αλλά με την έννοια μιας κατάστασης συνειρμικής ύπαρξης. Πρώτα απ’ όλα πρέπει να ξυπνήσει.

Σε έναν ιδανικό κόσμο

Εμείς οι άνθρωποι σίγουρα έχουμε αφήσει το στίγμα μας σε αυτόν τον πλανήτη. Παρ’ όλα αυτά, αν μας ρωτούσαν τι έχουμε να επιδείξουμε στα τόσα χρόνια εξέλιξης της ανθρωπότητας, τι θα λέγαμε;

Μήπως θα λέγαμε ότι απαλλαχτήκαμε από τις έγνοιες και τις διαμάχες; Μήπως θα λέγαμε ότι τελικά καταλαβαίνουμε πώς να είμαστε οι καλύτεροι άνθρωποι που μπορούμε να είμαστε; Θα ήταν υπέροχο να λέγαμε ότι οι πεποιθήσεις μας δεν μας ωθούν πλέον να κάνουμε φρικτά πράγματα. Θα ήταν σπουδαίο να λέγαμε ότι ο νους μας δεν διεξάγει πια τους εσωτερικούς του πολέμους. Θα ήταν ωραίο να λέγαμε ότι οι άνθρωποι έχουν γίνει τόσο σοφοί, ώστε να μην στρέφονται πλέον ο ένας εναντίον του άλλου. Θα ήταν ωραίο να λέγαμε κάτι τέτοιο για το είδος μας ωστόσο δεν μπορούμε τουλάχιστον όχι ακόμα.

Σε έναν ιδανικό κόσμο, οι άνθρωποι τα πηγαίνουν καλά μεταξύ τους προς δικό τους όφελος και προς όφελος της ανθρωπότητας. Σε μια ιδανική κοινότητα, οι άνθρωποι συνεργάζονται για να ευημερήσουν και αισθάνονται ευγνωμοσύνη για την καλή τους τύχη. Εκτιμούν τη ζωή και νοιάζονται για τη γη που τους τρέφει.

Ιδανικά, σέβονται τον εαυτό τους και όλους τους άλλους, Σε μια ιδανική οικογένεια, τα παιδιά γεννιούνται για να νιώθουν ασφαλή και να τα εκτιμούν. Οι γονείς είναι ικανοί δάσκαλοι και άγρυπνοι προστάτες, Οι ηλικιωμένοι εξακολουθούν να είναι παραγωγικοί. Ομάδες ανθρώπων σχηματίζουν κοινωνίες, φυσικά, όμως καμία κοινωνία δεν προσπαθεί να υπονομεύσει οποιαδήποτε άλλη. Μαζί χτίζουν μεγαλύτερες κοινότητες και μαζί εξασφαλίζουν την ευημερία του κάθε πολίτη.

Σε αυτόν τον κόσμο της φαντασίας μας μπορεί να υπάρχουν ακόμα κυβερνήσεις. Μια ιδανική κυβέρνηση διοικεί μια χώρα με σεβασμό. Οι ηγέτες της είναι συνετοί και διορατικοί. Το καλύτερο δυνατό κογκρέσο είναι εκείνο που νομοθετεί ευσυνείδητα και με συμπόνια. Οι νόμοι του είναι ξεκάθαροι και δίκαιοι και οι κανόνες ισχύουν για όλους.

Σε αυτόν τον ιδανικό κόσμο, οι άνθρωποι είναι επίσης ικανοί να κυβερνούν τον εαυτό τους δίκαια. Τι σημαίνει να κυβερνούμε τον εαυτό μας; Σημαίνει ότι έχουμε τον έλεγχο των δικών μας σκέψεων και είμαστε υπεύθυνοι για τις δικές μας πράξεις Αρνούμαστε να διασχίζουμε τη ζωή στα τυφλά. Βλέπουμε κάτι ακριβώς όπως είναι και όχι μάλλον όπως προτιμούμε να το βλέπουμε. Δεν επιτρέπουμε στο παρελθόν να ελέγχει το παρόν μας Βλέπουμε την προσωπική μας πραγματικότητα με τον τρόπο που θα την έβλεπε ένας σπουδαίος καλλιτέχνης αποβλέποντας στην ομορφιά και την ισορροπία.

Σε έναν ιδανικό κόσμο, δεν τιμωρούμε επανειλημμένως τον εαυτό μας για ένα λάθος. Δεν υποκύπτουμε στην αυτολύπηση. Δεν χειραγωγούμε συναισθήματα. Δεν κουτσομπολεύουμε, ούτε επιδιώκουμε το μελόδραμα.

Σε έναν ιδανικό κόσμο, δεν έχουμε καμία επιθυμία να κρίνουμε ή να κατηγορήσουμε. Δεν μας νικούν οι ενοχές και η ντροπή, ούτε ντροπιάζουμε οποιονδήποτε άλλον. Με άλλα λόγια, κυβερνούμε τον εαυτό μας με τον ίδιο τρόπο που θέλουμε να μας κυβερνούν: με σεβασμό.

Υπάρχουν πολλά ακόμα που θα μπορούσαμε να πούμε για εκείνον τον ιδανικό κόσμο, όμως είναι σημαντικό να αναλογιστούμε γιατί αυτός ο κόσμος δεν υπάρχει στην πραγματικότητα για τους περισσότερους από εμάς.

Σε λίγες ημέρες αρχίζει μια νέα χρονιά – Ευτυχισμένος ο καινούργιος χρόνος …στον πλανήτη Άρη

Στον πλανήτη Γη, το ημερολόγιο θα γράφει 7 Φεβρουαρίου 2021, όμως αυτή η ημερομηνία του γήινου ημερολογίου σηματοδοτεί την αρχή του έτους 36 στον πλανήτη Άρη! Επομένως ώρα για …ευχές. Πέρα, όμως, από τις ευχές στον κόκκινο πλανήτη, ας δούμε μερικά χρήσιμα στοιχεία που σχετίζονται με το γεγονός αυτό και μαζί με αυτά μια σειρά από ομοιότητες και διαφορές μεταξύ των δυο πλανητών, όπως τα παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος, ή κατά σύντομο τρόπο η ESA. Είναι, όμως, μια καλή ευκαιρία να θυμηθούμε ότι μάθαμε στο σχολείο για τον χρόνο στον δικό μας πλανήτη.

Πρώτα από όλα τι σημαίνει μια χρονιά για έναν πλανήτη (αυτό είναι εύκολο); Ως έτος στους πλανήτες ορίζεται η διάρκεια που απαιτείται για να κάνουν οι πλανήτες αυτοί μια περιφορά γύρω από το μητρικό άστρο, τον Ήλιο μας. Όπως είναι φυσικό, εύλογα έρχεται ο επόμενος προβληματισμός.

Από πιο στοιχείο μετράμε την αρχή της νέας (κάθε φορά) χρονιάς; Η Νέα Χρονιά του πλανήτη Άρη αρχίζει με την βόρεια ισημερία (άνοιξη στο Βόρειο, φθινόπωρο στον Νότιο ημισφαίριο).

Αμέσως μετά προβάλει το ερώτημα: πώς υπολογίζεται ότι είμαστε στο έτος 36 του πλανήτη Άρη; Το αρειανό ημερολόγιο άρχισε αρκετά πρόσφατα συγκρινόμενο με το έτος Ένα, στη Γη. Η μέτρηση άρχισε όταν η Γη βρισκόταν στη (γήινη) χρονιά του 1995. Αυτή την πρώτη αρειανή χρονιά συμπίπτει με μια πολύ μεγάλη ανεμοθύελλα στο δεύτερο μισό της, που αναφέρεται με την ονομασία «η μεγάλη ανεμοθύελλα του 1956».

Ακόμη, πόσες ημέρες «έχει» ένα έτος στον Άρη; Ένα έτος στον πλανήτη Άρη ισοδυναμεί με 687 γήινες ημέρες. Ορίζει, δηλαδή, σχεδόν διπλάσια διάρκεια η τροχιά του Άρη από αυτή της τροχιάς της Γης (όπου ένα έτος ισοδυναμεί με 365 ημέρες περίπου) στην περιφορά τους γύρω από τον Ήλιο. Αυτό σημαίνει ότι η ηλικία σας θα είναι πολύ μικρότερη εάν ζούσατε στον Άρη. Αν θα σας άρεσε να αισθάνεστε νεότεροι, απλώς διαιρέστε την κάθε φορά ηλικία σας με 1,88 και …χαλαρά πείτε στους φίλους σας ότι αυτή είναι η πραγματική σας ηλικία …στον Άρη. Στον κόκκινο πλανήτη, τα γενέθλια ενός ανθρώπου θα γιορτάζονται κάθε 23 γήινους μήνες, φανταστείτε, ένας 80 ετών στη Γη, είναι 42 στον Άρη!

Η κλίση των επιπέδων των τροχιών των πλανητών Γη και Άρη.

Αλλά πώς οριοθετείται η χρονική διάρκεια (μια) «ημέρα»; Μια αρειανή ημέρα οριοθετείται, όπως και στη Γη, από τη διάρκεια που ορίζει μια πλήρης περιστροφή του πλανήτη γύρω από τον άξονά του. Στον πλανήτη Άρη μια τέτοια διάρκεια, μια αρεινή ημέρα, αποκαλείται sol [για να γίνεται η διάκριση από την περίπου 3% συντομότερη ηλιακή ημέρα (solar day) στην Γη]. Μια μέση ηλιακή ημέρα στον Άρη, μια μέση sol, ισοδυναμεί με 24 ώρες, 39 λεπτά και 35,244 δευτερόλεπτα. Η αντίστοιχη διάρκεια στη Γη είναι 24 ώρες, 00 λεπτά και 0,002 δευτερόλεπτα.

Πόσες εποχές εμφανίζονται στον κόκκινο πλανήτη; Ο Άρης έχει τέσσερις εποχές: χειμώνα, άνοιξη, καλοκαίρι και φθινόπωρο. Προσδιορίζονται από τη θέση του πλανήτη κατά την κίνησή του (τροχιά) γύρω από τον Ήλιο. Καθώς ο Άρης κινείται διαμορφώνοντας την ετήσια τροχιά του, η κλίση του άξονα του πλανήτη γίνεται αιτία το βόρειο ημισφαίριο να δέχεται περισσότερο ηλικιακό φως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στο βορρά και το νότιο ημισφαίριο να δέχεται περισσότερο ηλιακό φως τον χειμώνα του βορρά – ακριβώς όπως και στη Γη.

Η τροχιά του Άρη γύρω από τον Ήλιο είναι περισσότερο ελλειπτική από αυτή της Γης.

Τι γίνεται, όμως, με τις διάρκειες των εποχών στον πλανήτη Άρη; Αντίθετα από τις εποχές στη Γη ωστόσο, οι εποχές στον Άρη δεν έχουν ίσες διάρκειες. Αυτό συμβαίνει επειδή η τροχιά του Άρη γύρω από τον Ήλιο είναι περισσότερο ελλειπτική από αυτή της Γης. Για παράδειγμα, η άνοιξη στο βόρειο ημισφαίριο (φθινόπωρο, στο νότιο) διαρκεί περισσότερο, 194 αρεινές ημέρες (sols), και το φθινόπωρο στο βόρειο ημισφαίριο (άνοιξη, στο νότιο) είναι η συντομότερη εποχή με 142 sols.

Η ελλειπτική τροχιά του Άρη μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες. Κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού του βόρειου ημισφαιρίου, ο Άρης περνάει πλησιέστερα στον Ήλιο και ταχύτερα. Αποτέλεσμα, η αύξηση της φωτεινότητας θερμαίνει την ατμόσφαιρα, προκαλώντας αναταράξεις που σηκώνουν πολύ λεπτά σωματίδια από το έδαφος του Άρη. Για το λόγο αυτό, το δεύτερο μισό του αρειανού έτους συχνά σηματοδοτείται από σφοδρές ανεμοθύελλες σκόνης που μπορεί μερικές φορές να καλύπτουν όλο τον πλανήτη.

Όπως στη Γη, οι χειμώνες στον Άρη είναι ψυχροί και τα καλοκαίρια θερμά, όμως η συνολική θερμοκρασία του πλανήτη είναι πολύ χαμηλότερη, έχει μέση ετήσια θερμοκρασία μείον 60 βαθμούς Κελσίου. Στον πλανήτη εξελίσσονται διαφορετικά καιρικά φαινόμενα κατά τη διάρκεια των εποχών. Ένα καιρικό φαινόμενο που επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο γύρω στην άνοιξη και το καλοκαίρι στο βορρά είναι το AMEC (Arsia Mons Elongated Cloud), ένα νέφος παγοκρυστάλλων που μπορεί να φθάσει 1800 χιλιόμετρα ύψος. Επαναλαμβάνεται για τουλάχιστον 80 sols και στη συνέχεια εξαφανίζεται και πάλι κατά τη διάρκεια της επόμενης χρονιάς.

Μη ξεχαστείτε, λοιπόν, στις 7 Φεβρουαρίου 2021 αρχίζει το έτος 36 στον πλανήτη Άρη. Ευχηθείτε καλή αρειανή χρονιά! Αλλά με την ευκαιρία αυτή ας σημειώσου με μερικές από τις επόμενες αρειανές πρωτοχρονιές με αναφορά στις γήινες ημερομηνίες: Το έτος 37, στον Άρη, θα αρχίσει στις 26 Δεκεμβρίου 2022 στη Γη. Το έτος 38, στις 12 Νοεμβρίου 2024, ενώ τα έτη 39 και 40 στον Άρη, αντίστοιχα στις 30 Σεπτεμβρίου 2026 και 17 Αυγούστου του 2028. Κρατείστε τις ημερομηνίες για Χρόνια Πολλά!

Επίκουρος: Περί ηδονής

Η ηδονή είναι αρχή και σκοπός του μακαρίως ζην· γιατί είναι το πρωταρχικό και συγγενικό με τη φύση μας αγαθό και αυτή είναι η αφετηρία για κάθε επιλογή και για κάθε αποφυγή μας, και σ’ αυτήν καταλήγουμε πάλι, όταν αποτιμάμε το κάθε αγαθό, έχοντας ως κριτήριο το τι αισθανόμαστε. Κι ακριβώς επειδή είναι το πρωταρχικό και σύμφυτο μ’ εμάς αγαθό, για τούτο δεν επιλέγουμε αδιακρίτως κάθε ηδονή, αλλά συμβαίνει ορισμένες φορές να γυρίζουμε την πλάτη μας σε πολλές ηδονές, όταν τα προβλήματα που προκαλούν αυτές οι ηδονές είναι για μας μεγαλύτερα και υπάρχουν, από την άλλη, πολλοί πόνοι που τους θεωρούμε προτιμότερους από τις ηδονές, εφόσον η ηδονή που θα ακολουθήσει άμα τους υπομείνουμε για κάμποσο θα είναι για μας μεγαλύτερη. Κάθε ηδονή λοιπόν, ακριβώς επειδή η φύση της μας είναι συγγενική, είναι καλό πράγμα· δεν συμβαίνει όμως να επιλέγουμε αδιακρίτως κάθε ηδονή. Ακριβώς όπως κάθε πόνος είναι κακό πράγμα κι ωστόσο δεν είναι όλοι οι πόνοι τέτοιοι που να μπορούμε να τους αποφεύγουμε.

Είναι καθήκον μας, εντούτοις, να τα κρίνουμε όλα αυτά παραβάλλοντας και συγκρίνοντας το ένα με το άλλο και εξετάζοντας προσεκτικά τι συμφέρει και τι όχι. Γιατί ορισμένες φορές μεταχειριζόμαστε το αγαθό ως κακό και αντιστρόφως.

Το να αρκείται κανείς σ’ αυτά που έχει, το θεωρώ πολύ σπουδαίο αγαθό· όχι για να περιοριζόμαστε σώνει και καλά στα λίγα, αλλά για να αρκούμαστε στα λίγα όταν μας λείπουν τα πολλά -με τη γνήσια πεποίθηση ότι την πολυτέλεια την απολαμβάνουν πολύ καλύτερα οι άνθρωποι που δεν την έχουν και τόσο ανάγκη, και ότι τα φυσικά πράγματα, όλα, μπορεί εύκολα να τα αποκτά κανείς, ενώ το περιττό το αποκτάς δύσκολα· ότι το ψωμί και το νερό δίνουν τη μεγαλύτερη ηδονή όταν προσφέρονται σε κάποιον που τα έχει ανάγκη. Το να συνηθίζει λοιπόν κανείς στον απλό τρόπο ζωής κι όχι στην πολυτέλεια, δεν βοηθά μόνο την υγεία αλλά κάνει επίσης τον άνθρωπο ικανό να αντεπεξέρχεται με αποφασιστικότητα στις αναγκαίες ενασχολήσεις της ζωής· μας κάνει να το ευχαριστιόμαστε περισσότερο όταν, αραιά και που, παίρνουμε μέρος σε πολυτελή γεύματα και μας προετοιμάζει να σταθούμε άφοβοι μπρος στα παιχνίδια της τύχης.

Έχουμε ανάγκη από την ηδονή, όταν η απουσία της μας προξενεί πόνο· όταν όμως δεν μας συμβαίνει αυτό, δεν υπάρχει ανάγκη της ηδονής. Γιατί το κακό δεν το προξενεί η ηδονή που πηγάζει από τη φύση μας, μα οι ορέξεις που σχετίζονται με τις κούφιες ιδέες.

Καμιά ηδονή δεν είναι κακό πράγμα αυτή καθ’ αυτή. Όμως ορισμένες ηδονές παράγονται με μέσα που επιφέρουν πολύ περισσότερες ενοχλήσεις παρά ηδονές.

Ό,τι μας φέρνει ανυπέρβλητη χαρά, είναι η απομάκρυνση ενός μεγάλου κακού· αυτή είναι και η φύση του αγαθού, αν μπορεί κανείς να τη συλλάβει σωστά και να τηρήσει μια σταθερότητα, αντί να, περιπατεί* φλυαρώντας περί του Αγαθού.
[* Ειρωνικός υπαινιγμός για τον Αριστοτέλη]

Αρχή και ρίζα παντός αγαθού είναι η ηδονή του στομαχιού· ακόμα και η σοφία κι οι υψηλές ενασχολήσεις σ’ αυτήν στηρίζονται.*
[* Από την αρχαιότητα ακόμα, η άκομψη διατύπωση της εντυπωσιακής αυτής θέσης προκάλεσε σκάνδαλο. Όμως η λογική της είναι απλή και ξεκάθαρη: Όρος της αταραξίας του νου είναι η απονία του σώματος, και βασική προϋπόθεση της τελευταίας είναι η απονία-ηδονή του στομαχιού. Ωστόσο ερμηνεύτηκε εσφαλμένα και, όπως ήταν επόμενο, χρεώθηκε στον Επίκουρο η ιδέα ότι «η ηδονή του στομαχιού είναι πρωταρχικός σκοπός της ζωής»]

Δεν μεγαλώνει η σαρκική ηδονή μόλις πάψει η οδύνη που φέρνει η στέρηση· απλώς διαφοροποιείται. Ενώ το ανώτατο όριο της πνευματικής ηδονής καθορίζεται από τη λογική θεώρηση των ίδιων των ηδονών και των πραγμάτων που σχετίζονται μ’ αυτές και που άλλοτε προξενούσαν τους μεγαλύτερους φόβους στο μυαλό.

Ο άπειρος χρόνος δεν περιέχει περισσότερη ηδονή από τον περιορισμένο, αν μετρήσει κανείς με το λογικό τα όρια της ηδονής.

Η αταραξία της ψυχής και η απονία του σώματος είναι στατικές (καταστασιακές) ηδονές, ενώ η χαρά και η ευφροσύνη είναι ενεργές ηδονές που τις βρίσκει κανείς εν κινήσει (κινητικές).

Το κορμί, τοποθετεί τα όρια της ηδονής στο άπειρο -και άπειρος είναι και ο χρόνος που θα χρειαζόταν για να του την προσφέρει. Όμως ο νους που κατανόησε λογικά τον σκοπό και τα όρια του σώματος κι έδιωξε τους φόβους περί αιώνιας ζωής, δίνει πληρότητα στη ζωή και δεν έχει πια καμία ανάγκη από την αιωνιότητα. Ο λογικός άνθρωπος, ωστόσο, δεν αποφεύγει την ηδονή· κι όταν οι περιστάσεις τον οδηγούν στο τέρμα της ζωής, δεν φεύγει με την ιδέα ότι η διάνοιά του υπήρξε ελλειπής ως προς τον άριστο βίο.

Φτύνω το ωραίο και τους κουφιοκέφαλους θαυμαστές του, όταν το ωραίο δεν προσφέρει καμμιά ευχαρίστηση.

Η σταθερή κατάσταση σωματικής ευεξίας και η βέβαιη ελπίδα ότι θα διαρκέσει, προσφέρει τη μεγαλύτερη και πιο σίγουρη χαρά σ’ εκείνον που ξέρει να εκτιμάει σωστά.

Αξίζει να τιμούμε το ωραίο και τις αρετές και τα τοιαύτα, όταν φέρνουν ηδονή. Αν δεν φέρνουν ηδονή, ασ’ τα να παν στην ευχή.

Αν τα πράγματα που φέρνουν τις ηδονές των ασώτων, μπορούσαν να σκορπίσουν τους φόβους για τα ουράνια και τον θάνατο και τον πόνο, κι ακόμη, αν μας δίδασκαν τα όρια των επιθυμιών και του πόνου, τότε δεν θα ‘χαμε λόγο να κατηγορήσουμε τους άσωτους, που από παντού θα αντλούσαν ηδονές και τίποτα δεν θα τους προκαλούσε πόνο ή λύπη -δηλαδή αυτά που συνιστούν το κακό.

Δεν είναι το στομάχι αχόρταγο, όπως λένε οι πολλοί· αχόρταγη είναι η ψεύτικη ιδέα ότι το στομάχι δεν γεμίζει ποτέ.

Ακούω να μου λες πως οι ανησυχίες της σάρκας σ’ έχουν χάνει επιρρεπή στις ερωτικές ηδονές. Εφ’ όσον δεν παραβαίνεις κανέναν νόμο και δεν μετακινείς τα ήθη, τα καλώς κείμενα, εφ’ όσον δεν προκαλείς στενοχώρια σε κανέναν άνθρωπο γύρω σου, εφ’ όσον δεν επιβαρύνεις το σώμα σου και δεν κατασπαταλάς ό,τι σου είναι αναγκαίο, τότε χρησιμοποίησε όπως θέλεις αυτή σου την κλίση. Δεν γίνεται όμως να μη σε εμποδίσει κάποιο από τα παραπάνω. Η ερωτική συνουσία δεν ωφέλησε ποτέ· ας είμαστε ευχαριστημένοι αν δεν μας βλάψει κιόλας.

Δεν ξέρω πώς να συλλάβω το Αγαθόν, αν αφαιρέσω τις ηδονές της γεύσης, αν αφαιρέσω τις ερωτικές ηδονές, αν αφαιρέσω την ευχαρίστηση των ακουσμάτων και την τέρψη που προσφέρει η θέα μιας γλυκιάς μορφής.

Επίκουρος

Αυτοπροωθούμενα υλικά, που κινούνται χωρίς κινητήρες

Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Amherst ανακάλυψαν έναν τρόπο δημιουργίας υλικών που «κλείνουν» απότομα και επανέρχονται στην κανονική τους κατάσταση, βασιζόμενα μόνο στη ροή της ενέργειας από το περιβάλλον τους- μια ανακάλυψη που θα μπορούσε να φανεί εξαιρετικά χρήσιμη σε πολλές βιομηχανίες που θα έβρισκαν χρήσιμη τη βιώσιμη/ «αέναη» κίνηση, από τη ρομποτική μέχρι τα παιχνίδια. Δηλαδή θα μπορούσαν να υπάρχουν πολλές εφαρμογές που δεν απαιτούν μπαταρίες ή μοτέρ για την κίνηση τους.

Εικόνα υψηλής ταχύτητας ενός πολυμερούς κελύφους με αυτόνομο άλμα

Oι ερευνητές έκαναν την ανακάλυψη κατά τη διάρκεια ενός κατά τα άλλα απλού πειράματος που περιελάμβανε την παρατήρηση του στεγνώματος μιας λωρίδας τζελ. Οι ερευνητές παρατήρησαν πως όταν η μακριά, ελαστική λωρίδα έχανε το εσωτερικό της υγρό εξαιτίας εξάτμισης, έκανε κίνηση. Οι περισσότερες κινήσεις ήταν αργές, μα κάθε τόσο επιταχύνονταν. Οι ταχύτερες αυτές κινήσεις ήταν απότομες/ ασταθείς επαναφορές που συνέχιζαν να λαμβάνουν χώρα όσο προχωρούσε η εξάτμιση του υγρού. Επιπλέον μελέτες αποκάλυψαν πως το σχήμα του υλικού είχε σημασία, και ότι οι λωρίδες μπορούσαν να επιστρέφουν στο σχήμα τους για να συνεχίζουν τις κινήσεις τους.

Αφού διαπιστώθηκε ποια ήταν η φυσική δραστηριότητα που λάμβανε χώρα στις λωρίδες που ξεραίνονταν, η ομάδα πειραματίστηκε με διαφορετικά σχήματα για να βρει αυτά που ήταν πιθανότερο να αντιδράσουν με αναμενόμενους τρόπους, και που θα κινούνταν επανειλημμένα χωρίς μοτέρ ή χέρια να τα επαναφέρουν στην προηγούμενη κατάσταση. Η ομάδα έδειξε ακόμα πως ήταν δυνατή η διεξαγωγή συγκεκριμένων εργασιών, όπως το σκαρφάλωμα σε σκάλες.

Fr. Nietzsche: είμαι αυτός και όχι άλλος

Friedrich Nieztsche: 1844–1900

Νίτσε: «είμαι το ακριβώς αντίθετο του παρακμιακού»

§1

Ποιος είναι ο Νίτσε; Είναι η ηρωική εκείνη βούληση, που επιχείρησε να υπερβεί μια ανεπανόρθωτα κλονισμένη υγεία και να ανακαλύψει εκ νέου τη ζωή. Όπως ομο-λογεί ο ίδιος ο φιλόσοφος, η αναγκαία συναναστροφή του με την αρρώστια του αποτέλεσε ένα ισχυρό κίνητρο για ζωή, για περισσότερο ζωή (KSA 6, σ. 267). Εάν αυτό μπορεί να σημαίνει κάτι, είναι ακριβώς τούτο: Η βούληση για υγεία και ζωή φώτιζε τη σκέψη του και τον ώθησε να δημιουργήσει τη φιλοσοφία του (ό.π.), μακριά από κάθε ψυχολογική πρόσληψη της προσωπικής του εμπειρίας. Η ζωή έτσι και η μέγιστη δυνατή ζωτικότητά της καθίστανται το κεντρικό μοτίβο της σκέψης του και το συνεκτικό στοιχείο των πιο διαφορετικών πτυχών της. Αλλά ποια ζωή; Ακριβώς εκείνη των ανθρώπινων πραγμάτων και όχι η αφηρημένη της έννοια, με την οποία συναγελάζεται ο ορθός Λόγος (Vernunft) της φιλοσοφίας του Διαφωτισμού και εντεύθεν, συμπεριλαμβανομένης και αυτής του Καντ και του Χέγκελ. Ο Νίτσε δεν τρέφει καμιά εμπιστοσύνη σ’ αυτό τον ορθό Λόγο της Διαφωτιστικής παράδοσης και στην αυτονομία της εξουσιαστικής του ισχύος, καθώς πρόκειται για μια αυτονομία που αυτοπροβάλλεται και επιβάλλεται ως δήθεν αμερόληπτη, αλλά στην πράξη λειτουργεί ως αξεπέραστη δεισιδαιμονία, ως εν έργω προκατάληψη, που αιχμαλωτίζει και τελικά καταπνίγει το πηγαίο ένστικτο του ανθρώπου. Εάν για τον Καντ ο ορθός Λόγος τελικά αντιμετωπίστηκε ως όργανο της γνώσης, για τον Νίτσε αποτέλεσε θεμελιακό φιλοσοφικό ερώτημα: «τι είναι αυτός τούτος ο Λόγος;» και έναυσμα για να εκδιπλώσει μέσα στο χρόνο τη γιγάντια κριτική του σκέψη. Δυνάμει αυτής της σκέψης, ο ίδιος γίνεται ο εαυτός του και όχι άλλος.

§2

Υπό την προοπτική ανάκτησης του Εαυτού σφυροκοπεί ως μέσα βαθιά στις ρίζες της τη νεωτερική φιλοσοφία κατ’ εξοχήν και δη εκείνες τις κατευθύνσεις της που κινούνται στη γραμμή των «καθαρών» εννοιών. Η ζωή, μας λέει ο φιλόσοφος, δεν βρίσκεται σ’ αυτά τα σχήματα, στις απελπιστικά πνιγηρές σχηματοποιήσεις της γνώσης, αλλά στο ίδιο το πάθος της τελευταίαςˑ ένα πάθος που συμπορεύεται με το πάθος της ζωής. Ένα και το αυτό πάθος: η ανθρώπινη πραγματικότητα να μη συνθλιβεί από την πολυκέφαλη και εν ταυτώ πολυπρόσωπη ηθική, ήτοι ηθικολογία, που για την ύπουλη διάδοσή/επικράτησή της φροντίζει εκάστοτε η επίσημη κρατική μηχανή με τα παντοειδή παρακλάδια της και κυρίως με την ακαδημαϊκή «φιλοσοφία» υπό τις οποιεσδήποτε μορφές της. Όλο το φιλοσοφικό εγχείρημα του Νίτσε συνοψίζεται στη λέξη – έννοια: αγώνας/πόλεμος (Kampf) με την Ηρακλείτια σημασία της. Αγώνας ενάντια στις πλάνες, τις απάτες και αυταπάτες της Εργαλειακής Γνώσης. Ως εκ τούτου, πόλεμος κατά του αντίστοιχου συστήματος αξιών, που κυκλώνει τον άνθρωπο και τον ακινητοποιεί κάτω από τη σιδερένια σκιά του εξαπατημένου εαυτού του, αλλά και της θεσμισμένης πολιτικής και όχι λιγότερο πολιτιστικής βίας, την οποία εν τέλει το ίδιος νομιμοποιεί, αναπαράγει και αγάλλεται γι’ αυτό. Να γιατί το πρόταγμα του Υπερανθρώπου διόλου δεν σημαίνει περιφρόνηση του ανθρώπινου όντος και κατ’ επέκταση εκμηδενισμός του, ξερίζωμά του. Απεναντίας μας ειδοποιεί για την αναγκαιότητα να ξεπεραστεί το δουλικό πρότυπο του ανθρώπου, τα εμπράγματο είδωλό του για χάρη της αυτόχθονης ελευθερίας του.

ΠΛΑΤΩΝ: Πρωταγόρας (354e-356c)

Πάλιν τοίνυν, ἔφην ἐγώ, εἴ με ἀνέροισθε, ὦ ἄνθρωποι, «Τίνος οὖν δήποτε ἕνεκα πολλὰ περὶ τούτου λέγεις καὶ πολλαχῇ;» Συγγιγνώσκετέ μοι, φαίην ἂν ἔγωγε. πρῶτον μὲν γὰρ οὐ ῥᾴδιον ἀποδεῖξαι τί ἐστίν ποτε τοῦτο ὃ ὑμεῖς καλεῖτε τῶν ἡδονῶν ἥττω εἶναι· ἔπειτα ἐν τούτῳ εἰσὶν πᾶσαι αἱ ἀποδείξεις. ἀλλ᾽ ἔτι καὶ νῦν ἀναθέσθαι ἔξεστιν, [355a] εἴ πῃ ἔχετε ἄλλο τι φάναι εἶναι τὸ ἀγαθὸν ἢ τὴν ἡδονήν, ἢ τὸ κακὸν ἄλλο τι ἢ τὴν ἀνίαν· ἢ ἀρκεῖ ὑμῖν τὸ ἡδέως καταβιῶναι τὸν βίον ἄνευ λυπῶν; εἰ δὲ ἀρκεῖ καὶ μὴ ἔχετε μηδὲν ἄλλο φάναι εἶναι ἀγαθὸν ἢ κακὸν ὃ μὴ εἰς ταῦτα τελευτᾷ, τὸ μετὰ τοῦτο ἀκούετε. φημὶ γὰρ ὑμῖν τούτου οὕτως ἔχοντος γελοῖον τὸν λόγον γίγνεσθαι, ὅταν λέγητε ὅτι πολλάκις γιγνώσκων τὰ κακὰ ἄνθρωπος ὅτι κακά ἐστιν, ὅμως πράττει αὐτά, ἐξὸν μὴ πράττειν, ὑπὸ τῶν ἡδονῶν [355b] ἀγόμενος καὶ ἐκπληττόμενος· καὶ αὖθις αὖ λέγετε ὅτι γιγνώσκων ὁ ἄνθρωπος τἀγαθὰ πράττειν οὐκ ἐθέλει διὰ τὰς παραχρῆμα ἡδονάς, ὑπὸ τούτων ἡττώμενος. ὡς δὲ ταῦτα γελοῖά ἐστιν, κατάδηλον ἔσται, ἐὰν μὴ πολλοῖς ὀνόμασι χρώμεθα ἅμα, ἡδεῖ τε καὶ ἀνιαρῷ καὶ ἀγαθῷ καὶ κακῷ, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ δύο ἐφάνη ταῦτα, δυοῖν καὶ ὀνόμασιν προσαγορεύωμεν αὐτά, πρῶτον μὲν ἀγαθῷ καὶ κακῷ, ἔπειτα αὖθις ἡδεῖ τε [355c] καὶ ἀνιαρῷ. θέμενοι δὴ οὕτω λέγωμεν ὅτι Γιγνώσκων ὁ ἄνθρωπος τὰ κακὰ ὅτι κακά ἐστιν, ὅμως αὐτὰ ποιεῖ. ἐὰν οὖν τις ἡμᾶς ἔρηται, «Διὰ τί;» Ἡττώμενος, φήσομεν· «Ὑπὸ τοῦ;» ἐκεῖνος ἐρήσεται ἡμᾶς· ἡμῖν δὲ ὑπὸ μὲν ἡδονῆς οὐκέτι ἔξεστιν εἰπεῖν —ἄλλο γὰρ ὄνομα μετείληφεν ἀντὶ τῆς ἡδονῆς τὸ ἀγαθόν— ἐκείνῳ δὴ ἀποκρινώμεθα καὶ λέγωμεν ὅτι Ἡττώμενος ― «Ὑπὸ τίνος;» φήσει. Τοῦ ἀγαθοῦ, φήσομεν νὴ Δία. ἂν οὖν τύχῃ ὁ ἐρόμενος ἡμᾶς ὑβριστὴς ὤν, γελάσεται [355d] καὶ ἐρεῖ· «Ἦ γελοῖον λέγετε πρᾶγμα, εἰ πράττει τις κακά, γιγνώσκων ὅτι κακά ἐστιν, οὐ δέον αὐτὸν πράττειν, ἡττώμενος ὑπὸ τῶν ἀγαθῶν. ἆρα,» φήσει, «οὐκ ἀξίων ὄντων νικᾶν ἐν ὑμῖν τῶν ἀγαθῶν τὰ κακά, ἢ ἀξίων;» φήσομεν δῆλον ὅτι ἀποκρινόμενοι, ὅτι Οὐκ ἀξίων ὄντων· οὐ γὰρ ἂν ἐξημάρτανεν ὅν φαμεν ἥττω εἶναι τῶν ἡδονῶν. «Κατὰ τί δέ,» φήσει ἴσως, «ἀνάξιά ἐστιν τἀγαθὰ τῶν κακῶν ἢ τὰ κακὰ τῶν ἀγαθῶν; ἢ κατ᾽ ἄλλο τι ἢ ὅταν τὰ μὲν μείζω, τὰ δὲ [355e] σμικρότερα ᾖ; ἢ πλείω, τὰ δὲ ἐλάττω ᾖ;» οὐχ ἕξομεν εἰπεῖν ἄλλο ἢ τοῦτο. «Δῆλον ἄρα,» φήσει, «ὅτι τὸ ἡττᾶσθαι τοῦτο λέγετε, ἀντὶ ἐλαττόνων ἀγαθῶν μείζω κακὰ λαμβάνειν.» Ταῦτα μὲν οὖν οὕτω. μεταλάβωμεν δὴ τὰ ὀνόματα πάλιν τὸ ἡδύ τε καὶ ἀνιαρὸν ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς τούτοις, καὶ λέγωμεν ὅτι Ἄνθρωπος πράττει — τότε μὲν ἐλέγομεν τὰ κακά, νῦν δὲ λέγωμεν τὰ ἀνιαρά, γιγνώσκων ὅτι ἀνιαρά ἐστιν, ἡττώμενος [356a] ὑπὸ τῶν ἡδέων, δῆλον ὅτι ἀναξίων ὄντων νικᾶν. καὶ τίς ἄλλη ἀναξία ἡδονῇ πρὸς λύπην ἐστίν, ἀλλ᾽ ἢ ὑπερβολὴ ἀλλήλων καὶ ἔλλειψις; ταῦτα δ᾽ ἐστὶ μείζω τε καὶ σμικρότερα γιγνόμενα ἀλλήλων καὶ πλείω καὶ ἐλάττω καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον. εἰ γάρ τις λέγοι ὅτι «Ἀλλὰ πολὺ διαφέρει, ὦ Σώκρατες, τὸ παραχρῆμα ἡδὺ τοῦ εἰς τὸν ὕστερον χρόνον καὶ ἡδέος καὶ λυπηροῦ,» Μῶν ἄλλῳ τῳ, φαίην ἂν ἔγωγε, ἢ ἡδονῇ καὶ λύπῃ; οὐ γὰρ ἔσθ᾽ ὅτῳ ἄλλῳ. ἀλλ᾽ ὥσπερ [356b] ἀγαθὸς ἱστάναι ἄνθρωπος, συνθεὶς τὰ ἡδέα καὶ συνθεὶς τὰ λυπηρά, καὶ τὸ ἐγγὺς καὶ τὸ πόρρω στήσας ἐν τῷ ζυγῷ, εἰπὲ πότερα πλείω ἐστίν. ἐὰν μὲν γὰρ ἡδέα πρὸς ἡδέα ἱστῇς, τὰ μείζω ἀεὶ καὶ πλείω ληπτέα· ἐὰν δὲ λυπηρὰ πρὸς λυπηρά, τὰ ἐλάττω καὶ σμικρότερα· ἐὰν δὲ ἡδέα πρὸς λυπηρά, ἐὰν μὲν τὰ ἀνιαρὰ ὑπερβάλληται ὑπὸ τῶν ἡδέων, ἐάντε τὰ ἐγγὺς ὑπὸ τῶν πόρρω ἐάντε τὰ πόρρω ὑπὸ τῶν ἐγγύς, ταύτην τὴν πρᾶξιν πρακτέον ἐν ᾗ ἂν ταῦτ᾽ ἐνῇ· ἐὰν [356c] δὲ τὰ ἡδέα ὑπὸ τῶν ἀνιαρῶν, οὐ πρακτέα. μή πῃ ἄλλῃ ἔχει, φαίην ἄν, ταῦτα, ὦ ἄνθρωποι; οἶδ᾽ ὅτι οὐκ ἂν ἔχοιεν ἄλλως λέγειν. ― Συνεδόκει καὶ ἐκείνῳ.

***

Τώρα, άνθρωποι, θα μπορούσατε να με ρωτήσετε: Πολύ λόγο κάνεις για το θέμα αυτό και το εξετάζεις από πολλές πλευρές· γιατί; Συγχωρήστε με, παρακαλώ, θα τους έλεγα. Νά, πρώτα πρώτα δεν είναι εύκολο να εξηγήσω τί ακριβώς σημαίνει η φράση σας «ο άνθρωπος νικιέται από την ηδονή»· κι ύστερα, στην ερμηνεία αυτής της φράσης στηρίζεται η διασάφηση κάθε άλλης πλευράς του θέματος. Αλλά και τώρα σας δίνω το δικαίωμα να πάρετε πίσω το πούλι σας, [355a] αν τυχόν μπορείτε να πείτε ότι το καλό είναι κάτι άλλο κι όχι η ηδονή ή ότι το κακό είναι κάτι άλλο κι όχι η λύπη — ή είστε ευχαριστημένοι, αν περάσετε ευχάριστα όλη σας τη ζωή, δίχως λύπες; Λοιπόν, αν μένετε ευχαριστημένοι μ᾽ αυτό και δεν μπορείτε ν᾽ αναφέρετε κάτι άλλο ως καλό ή κακό, εφόσον δε φέρνει τα παραπάνω αποτελέσματα, ακούστε τη συνέχεια. Δηλαδή επιτρέψτε μου να σας πω ότι, εφόσον παραδεχόμαστε ότι έτσι έχουν τα πράγματα, τα λόγια σας δεν είναι σοβαρά, όταν λέτε ότι πολλές φορές ο άνθρωπος ξέρει ότι τα κακά είναι κακά, κι όμως τα κάνει, ενώ είναι στο χέρι του να μην τα κάνει, [355b] επειδή τον σέρνουν και τον τυφλώνουν οι ηδονές· κι επίσης γυρνάτε και μας λέτε ότι μπορεί να γνωρίζει ο άνθρωπος το καλό, κι όμως να μη θέλει να το κάνει, εξαιτίας της ηδονής της στιγμής — εκείνη τον νικά. Για να γίνει ολοφάνερο ότι αυτά δεν είναι σοβαρά πράγματα, ας μη χρησιμοποιούμε πια πολλές λέξεις —ηδονή και λύπη, καλό και κακό— αλλά, μια και αποδείχτηκε ότι αυτά είναι δύο, ας τα ονομάσουμε με δύο λέξεις· στην αρχή καλό και κακό, στη συνέχεια αντίστοιχα: ηδονή [355c] και λύπη. Τώρα πάνω σ᾽ αυτή τη βάση ας πούμε: Ο άνθρωπος, αν και ξέρει ότι το κακό είναι κακό, όμως το κάνει. Λοιπόν, αν κάποιος μας ρωτήσει: Γιατί; θα πούμε: Επειδή νικιέται. Από τί; θα μας ρωτήσει· εμείς τώρα πια δεν μπορούμε να πούμε: Από την ηδονή· γιατί αλλάξαμε το όνομα και αντί «ηδονή» λέμε «καλό»· λοιπόν αυτή τη λέξη ας χρησιμοποιήσουμε στην απάντησή μας και ας πούμε: Επειδή νικιέται. Από τί; θα μας πει. Από το καλό, θα του πούμε, μά τον Δία. Λοιπόν, αν πέσαμε σε συνομιλητή σαρκαστικό, θα γελάσει [355d] και θα πει: Τί γελοία πράγματα κάθεστε και μας λέτε — κάνει λέει κάποιος το κακό, ενώ γνωρίζει ότι είναι κακό και άρα δεν πρέπει να το κάνει, γιατί νικιέται από το καλό! Μήπως, θα έλεγε, επειδή πιστεύετε ότι το καλό δεν έχει τόση αξία, ώστε να νικά το κακό ή έχει αξία; Φυσικά στην απάντησή μας θα λέγαμε: Επειδή δεν έχει αξία· γιατί διαφορετικά δε θα έπεφτε σε σφάλμα αυτός που λέμε ότι νικιέται από τις ηδονές. Και σύμφωνα με ποιό κριτήριο το καλό έχει μικρότερη αξία από το κακό ή το κακό από το καλό; Το μοναδικό κριτήριο δεν είναι η διαφορά τους στο μέγεθος [355e] ή η διαφορά τους στην ποσότητα; Αυτή δεν είναι η μόνη απάντηση που θα μπορούσαμε να του δώσουμε; Λοιπόν, θα μας πει. Κατάλαβα· λέγοντας «νικιέται» εννοείτε τούτο: όταν παίρνει κανείς αντί ένα μικρότερο καλό ένα μεγαλύτερο κακό. Πάει καλά ώς εδώ. Τώρα ας ξαναπιάσουμε το ίδιο θέμα, αλλά αυτή τη φορά ας χρησιμοποιήσουμε τις λέξεις «ευχάριστο» και «λυπηρό»· ας πούμε τώρα ότι ο άνθρωπος κάνει τα λυπηρά —αυτά που παραπάνω λέγαμε «κακά»—, αν και ξέρει ότι είναι λυπηρά, [356a] γιατί νικιέται από τα ευχάριστα, ολοφάνερα επειδή αυτά δεν έχουν τόση αξία, ώστε να νικήσουν. Και ποιό άλλο κριτήριο έχουμε, για να συγκρίνουμε την ηδονή και τη λύπη παρά τις σχέσεις τους ως προς το μέγεθος; Δηλαδή εμφανίζονται μεγαλύτερη και μικρότερη η μια από την άλλη, περισσότερη και λιγότερη, δυνατότερη και λιγότερο δυνατή. Λοιπόν, αν κάποιος έλεγε: Υπάρχει όμως μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην ηδονή της στιγμής και τη μελλοντική ηδονή ή τη λύπη, Σωκράτη, θα του απαντούσα: Μήπως η διαφορά τους βρίσκεται σε κάτι άλλο κι όχι σε ποσότητα ηδονής ή λύπης; Εγώ δε βλέπω σε τί άλλο. [356b] Αλλά σαν καλός ζυγιστής κάνε ένα δέμα τα ευχάριστα κι άλλο ένα τα λυπηρά, βάλε στη ζυγαριά και τα δράμια για τα κοντινά και για τα απομακρυσμένα και πες μου προς τα πού γέρνει η ζυγαριά. Γιατί, αν και στους δύο δίσκους της ζυγαριάς βάλεις ευχάριστα, είναι λογικό κάθε φορά να προτιμάς τα μεγαλύτερα και τα περισσότερα· αν πάλι βάλεις λυπηρά, τα λιγότερα και τα μικρότερα· κι αν στον ένα δίσκο βάλεις τα ευχάριστα και στον άλλο τα λυπηρά, τότε, αν δεις ότι τα ευχάριστα είναι βαρύτερα από τα λυπηρά, τα ευχάριστα της στιγμής από τα μελλοντικά ή τα μελλοντικά από τα τωρινά, βάζεις σ᾽ εφαρμογή την πράξη που τα περιέχει· [356c] αν όμως δεις ότι τα λυπηρά είναι βαρύτερα από τα ευχάριστα, μην προχωράς στην πράξη. Άνθρωποί μου, θα τους έλεγα, μήπως υπάρχει καμιά διαφορετική άποψη πάνω σ᾽ αυτά; Είμαι σίγουρος ότι δε θα μπορούσαν να έχουν διαφορετική γνώμη.
Συμφώνησε κι ο Πρωταγόρας.