ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ

Ο Δημόκριτος του Ηγησιστράτου γεννήθηκε στα Άβδηρα της Θράκης περί την 80^ην  Ολυμπιάδα (460 – 457 π.Χ.)· διεκρίνετο δε για την αξιοπρέπεια του, την ελεγχόμενη αισιοδοξία και την λεπτή ειρωνεία, που ήταν ζωγραφισμένη στο μονίμως χαμογελαστό πρόσωπο του, εξ ου και ο χαρακτηρισμός του ως «Γελασίνου». Ανήσυχο πνεύμα και φι­λομαθής καθώς ήταν, ταξίδευσε σε πολλά μέρη της γης και παρακολούθησε τις διδα­σκαλίες πολλών φιλοσόφων και επιστημόνων, οι οποίοι, καθώς φαίνεται, δεν τον ικα­νοποίησαν. Επανακάμψας στην πατρίδα του, συναντήθηκε με τον Λεύκιππο, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά και παρέμεινε μονίμως στην σχολή του. Ειρήσθω εν παρόδω, ότι η εν Αθήναις επίσκεψη του αμφισβητείται και κατά συνέπειαν το «ἦλθον εἰς Ἀθήνας καί οὔ τις μέ ἔγνωκεν» ελέγχεται ως πλαστό και ψευδές.

 

        Ο Αβδηρίτης δεν δημιούργησε ιδιαίτερο φιλοσοφικό σύστημα, αλλ’ ακολούθησε τις θεωρίες του Λευκίππου τις οποίες συστηματοποίησε, επεξέτεινε και δημοσίευσε ως κοινές κατακτήσεις τους. Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο Μέγας Διάκοσμος αποτελεί έργο του Μιλησίου κι ο Μικρός Διάκοσμος δικό του· κάτι τέτοιο ωστόσο από πουθενά δεν προκύ­πτει. Το βέβαιο είναι λοιπόν, ότι η «περί ἀτόμων καί κενοῦ θεωρία», η κοσμολογία και η κοσμογονία αποτελούν κοινά έργα αμφοτέρων τα υπόλοιπα ωστόσο συγγράμματα, που αγγίζουν όλα σχεδόν τα θέματα του επιστητού, αποτελούν αποκλειστικά έργα του ακάματου Δημοκρίτου.

        Το σύμπαν είναι βέβαια άπειρο, «διότι καθόλου δεν έχει δημιονργηθή από κάποιον»· οι κόσμοι όμως, που επίσης είναι άπειροι, δημιουργούνται και καταστρέφονται εξαιτίας της δίνης, «ἥν ἀνάγκην ἔλεγον». Εξυπακούεται ότι κι ο δικός μας κόσμος έχει ημερο­μηνία γέννησης και φυσικά κάποτε θα καταστραφή. Όταν λοιπόν χωρίστηκαν ο Ουρανός και η Γαία, γέννησαν κι έφεραν στο φως όλα τα φυτά και τα ζώα, εφωδιασμένα μάλιστα με το σπέρμα, που αποτελεί το στοιχείο αναπαραγωγή ς και διαιώνισής τους. Αυτή είναι η θεωρία του Δημοκρίτου περί της γενέσεως και της εξελίξεως των ειδών, την οποία δα­νείσθηκε απ’ τον Εμπεδοκλή – έμμεσα ή άμεσα αδιάφορο. Στο ερώτημα: «Γιατί από το σπέρμα εκάστου είδους δεν γεννιέται οτιδήποτε» ο σοφός άπαντα: «Διότι το σπερματικό υγρό προέρχεται απ’ όλο το σώμα κι απ’ τα κυριώτερα μέρη του, όπως είναι τα κόκκαλα, οι σάρκες και οι ίνες».

 

        Η ψυχή είναι υλική εξάπαντος· σύγκειται όμως από σφαιροειδή άτομα «πυρός καί θερ­μοῦ», τα όποια λόγω του σχήματος τους δύνανται να διέρχωνται δια μέσου όλων των άλλων ατόμων και όντων και να τα θέτουν σε κίνηση, κινούμενα και τα ίδια- «ἐστί δέ ἡ ψυχή ἐν παντί τῷ αἰσθανομένῳ σώματι».Η αίσθηση και η νόηση αποτελούν λειτουργίες της ψυχής, μεσω των οποίων επικοινωνεί με τον κόσμο. Στο ζήτημα των αισθήσεων ο Δη­μόκριτος διαφοροποιείται του Λευκίππου. Οι αισθήσεις κατ’ αυτόν δεν είναι αλάνθαστες· απεναντίας, οι πληροφορίες που μας παρέχουν είναι ασαφείς και ανακριβείς. Δύο ειδών γνώσεις έχουμε: «ἡ μέν γνησίη, ἡ δέ σκοτίη· καί σκοτίης μέν τάδε σύμπαντα ὄψις, ακοή, ὀδμή, γεῦσις καί ψαῦσις. Ὅταν ἡ σκοτίη μηκέτι δύνηται (…) τότε ἐπιγίγνεται ἡ γνησίη, ἅτέ ὄργανον ἔχουσα τοῦ νῶσαι λεπτότερον». Η άποψή του αυτή είχε διαδοθή ευρύτα­τα κατά τους αλεξανδρινούς και ρωμαϊκούς χρόνους· κυκλοφορούσε μάλιστα κι ένα ανέκδοτο, που μιλούσε για κάποιον σοφό που αυτοτυφλώθηκε, λέει, για να βλέπη καλύτερα, απαλλαγμένος των ανακριβών πληροφοριών της οράσεως. Γνωστή άλλωστε ήταν κι η φράση: «φτωχό λογικό! από ‘μας έλαβες τα πειστήρια σου κι εμάς προσπαθείς να καταβάλης· η νίκη σου θ’ αποβή ήττα σου».

 

        Η τύχη ήδη είχε εκπαραθυρωθή απ’ τον Λεύκιππο, σύμφωνα με τον όποιο «τά πάντα ἐκ λόγου γίγνονται καί ὑπ’ ἀνάγκης». Ο Δημόκριτος θα κάνη ένα ακόμη βήμα και θα εκτοπίση τους θεούς και τους δαίμονες, στους οποίους εναποθέτουν τις ελπίδες τους «οἱ ψυχάς βαρβάρους ἔχοντες» κι οι ανόητοι. Δεν υπάρχουν μη φυσικά ή υπερφυσικά όντα· ό,τι υπάρχει είναι «τα άτομα και το κενό» και τα φυσικά οντά κατ’ επέκταση, απ’ τις απορροές των οποίων δημιουργούνται τα «είδωλα», που προσκρούουν στα αισθητήρια όργανα μας και προκαλούν τα αισθήματα… Ωσαύτως δεν υπάρχει και μεταθανάτια ζωή, αφού η ψυχή, υλική ούσα, διαλύεται μετά τον θάνατο στα εξ ων συνετέθη σφαιρικά άτο­μα. Όσο ζούμε, ωστόσο, η ψυχή αποτελεί το πραγματικό είναι μας, άρα και την πηγή κάθε ευ-δαιμονίας: «εὐδαμονίη ψυχῆς καί κακοδαιμονίη· εύδαιμονίη οὐκ ἐν βοσκήμασιν οἰκεῖ οὐδέ ἐν χρυςῷ· ψυχή οἰκητήριον δαίμονος» αποφαίνεται.

 

        Ο Αβδηρίτης σοφός είν’ ό πρώτος που έγραψε πραγματεία αφιερωμένη αποκλει­στικά στην λογική· πρόκειται για τον Κανόνα ή «περί λογικών κανόνα», όπως αναφέ­ρεται στον κατάλογο των έργων του. Εδώ η απαγωγική μέθοδος του Ζήνωνος Ελεάτου αντικαθίσταται από την επαγωγική τοιαύτη. Ως κριτήριο της αληθείας ή της αντιλήψεως των αδήλων λαμβάνονται τα δεδομένα των αισθήσεων, νοούμενα ως σκοτεινή αντανά­κλαση των όντων («σκοτίη γνώμη»), που αποτελούν πηγή της «γνησίης γνώσης», ή οποία είναι και ουσία των όντων.

 

        Η ηθική του Δημοκρίτου είναι έμπλεη αξιών, ιδανικών και αξιολογικών κριτηρίων βρίσκεται δε σε απόλυτη αρμονία με τις κοινωνικοπολιτικές αντιλήψεις του, που βασί­ζονται επί των εννοιών της Ισορροπίας και της συμμετρίας: «καλόν ἐν παντί τό ἴσον· ὑπερβολή δέ κίι ἔλλειψις οὔ μοι δοκεῖ» αποφαίνεται. Η συμμετρία της διαγωγή ς μας εν συνδυασμώ προς τις μέτριες και λελογισμένες τέρψεις και ηδονές διασφαλίζουν την αρμονική κατάσταση του θυμικού, τον συναισθηματικού και του λογικού, της ψυχή ς με μια λέξη, που είναι υπεύθυνη για την υγεία μας γενικώς. Γνωρίζοντας ότι για τα σφάλ­ματα μας φταίει η άγνοια, συνιστά συγκαταβατικότητα και προτείνει «να βλέπουμε και να διορθώνουμε τα δικά μας σφάλματα, αντί να κακίζουμε για τα σφάλματα των άλλων».

 

        Το μεγαλύτερο αγαθό για τον άνθρωπο είναι ή παιδεία ασφαλώς, που «για μεν τους ευτυχισμένους αποτελεί κόσμημα, για τους δύσμοιρους όμως καταφύγιο». «Ἡ φύσις (εὐφυντία) καί ἡ διδαχή παραπλήσιόν ἐστί· καί γαρ ἡ διδαχή μεταρυσμοῖ (μεταρρυθμίζει) τόν ἄνθρωπον, μεταρυσμοῦσα δέ φυσιοποιεῖ». Η διδαχή και οι ασκήσεις παίζουν μέγι­στο ρόλο· «περισσότεροι είν’ εκείνοι που γίνονται αγαθοί απ’ την άσκηση παρά οι γεν­νημένοι αγαθοί»· και «καμμιά τέχνη ή επιστήμη δεν μπορεί να κατακτηθή χωρίς μάθη­ση – «διδαχή». Αυτά βέβαια δεν σημαίνουν ότι τάσσεται υπέρ της πολυμάθειας. Γνωρίζει ότι «τό διαλογίζεσθαί τι καλόν, εἶναι ἴδιον τοῦ θείου νοῦ» κι ότι «πολλοί λόγον μή μαθόντες ζῶσι κατά λόγον»· γι’ αυτό συνιστά «πολυνοΐην καί οὐ πολυμαθίην ἀσκέειν, διό­τι πολλοί πολυμαθεῖς νοῦν οὐκ ἔχουσιν».

 

        Ο Δημόκριτος, σοφός καθώς ήταν, αισθανόταν πολίτης όλης της οικουμένης: «Ἀνδρί σοφῷ πᾶσα γῆ βατή· ψυχῆς γάρ ἀγαθῆς πάτριος ὁ ξύμπας κόσμος» έλεγε.

ΠΕΡΙ ΚΑΤΑΒΟΛΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ

Σύντομη ιστορική αναδρομή στις απαρχές του Ελληνικού έθνους

 

Ο Ελλαδικός χώρος αποτελεί γεωγραφικά τον συνδετικό κρίκο μεταξύ της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής. Η ποικιλόμορφη διάρθρωση του εδάφους, με τη συνεχή εναλλαγή ορεινής γης και θάλασσας, τα διάσπαρτα νησιά, το ήπιο κλίμα και οι περιορισμένοι φυσικοί πόροι επηρέασαν αναμφισβήτητα την ιστορική εξέλιξη του  Ελληνικού πνεύματος.

 

Είναι ασαφή τα στοιχεία για το πότε πρωτοεμφανίσθηκε ο άνθρωπος στον Eλληνικό χώρο. Ευρήματα λίθινων εργαλείων πιθανολογούν την ύπαρξη οικισμών από την Αρχαιότερη Παλαιολιθική [600000(;)-100000 π.Χ.] και με βεβαιότητα (άφθονα εργαλειακά κατάλοιπα, κρανίο Νεάντερταλ των Πετραλώνων) κατά τη Μέση Παλαιολιθική [100000-33000 π.Χ.]. Η έναρξη της Νεότερης Παλαιολιθικής [33000-8000 π.Χ.] σφραγίζεται από την τελειωτική εξαφάνιση του «Ανθρώπου του Νεάντερταλ» και την εμφάνιση του σύγχρονου «Έμφρονος» ανθρώπου, του Homo sapiens. Χαρακτηρίζεται συγχρόνως από μια ριζική τεχνολογική αλλαγή, την παραγωγή λεπίδων, που θα έχει καίριες συνέπειες στην περαιτέρω πνευματική και κοινωνική εξέλιξη του ανθρώπου. Οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούν ότι ο “Σύγχρονος Άνθρωπος” ήλθε στην Ευρώπη από την Εγγύς Ανατολή και είναι πολύ πιθανόν η Ελλάς να υπήρξε ο χώρος διελεύσεως και διαμορφώσεώς του.

Κατά την 12η-10η χιλιετία π.Χ. συντελείται στην Εγγύς Ανατολή η “Παραγωγική Επανάσταση”, που θεωρείται ως ένα από τα σπουδαιότερα ορόσημα στην ιστορία της ανθρωπότητας: Ο άνθρωπος εγκαταλείπει σταδιακά τη θηρευτική ζωή και αρχίζει να ασχολείται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ιδρύοντας μόνιμους οικισμούς. Η Ελλάς, λόγω της γεωγραφικής θέσεώς της, είναι ο πρώτος ευρωπαϊκός χώρος που δέχεται κατά την 7η χιλιετία π.Χ. την θεμελιώδη αυτή αλλαγή. Δημιουργούνται οι πρώτοι νεολιθικοί οικισμοί [Άργισσα, Σέσκλο, Σουφλί-Μαγούλα στη Θεσσαλία κ.ά.], όπου η πολιτιστική πρόοδος  [“Πολιτισμός του Σέσκλου”] μέχρι τη Μέση Νεολιθική Εποχή [5000-4000 π.Χ.] είναι εμφανής και επεκτείνεται και σε άλλους νησιωτικούς χώρους, όπως στην Κρήτη και στην Κύπρο, που αποκτούν αύξουσα σημασία στην επόμενη, Νεότερη Νεολιθική Περίοδο [4000-2800/2700 π.Χ.].

 

Ο “Πολιτισμός του Σάλιαγγου” [μικρού νησιού των Κυκλάδων], ο “Πολιτισμός του Διμηνίου” στη Θεσσαλία, αλλά και άλλα ευρήματα στην Ήπειρο, στη ΒΔ Μακεδονία και στη Θράκη της περιόδου αυτής παρουσιάζουν μια ανομοιογένεια σε σύγκριση με τους αμέσως προηγούμενους, γεγονός που οδηγεί σε υποθέσεις “εισβολής” και επηρεασμού από άλλους γειτονικούς χώρους, όπως π.χ. της Μικράς Ασίας. Η μικροπλαστική της νεολιθικής Ελλάδος μάς δίδει χαρακτηριστικά στοιχεία της κοινωνικής και της πνευματικής ζωής του ανθρώπου της εποχής αυτής. Είναι χαρακτηριστικό ότι το αποκρυφιστικό στοιχείο που εμφανίζεται σε άλλους γεωγραφικούς χώρους λείπει ολότελα εδώ.

 

Περί το 3000 π.Χ. συντελείται στην Εγγύς Ανατολή η “Επανάσταση των Άστεων”, σε συνδυασμό με την εμφάνιση των  πρώτων μεγάλων “Πολιτισμών με γραφή”. Το δεύτερο αυτό ορόσημο στην ιστορία της ανθρωπότητας, που συμπίπτει με τη γενίκευση της χρήσης των μετάλλων  [Πρώιμη Χαλκοκρατία 2800/2700-1900 π.Χ.], σηματοδοτεί την απαρχή μιας νέας εποχής. Ο νέος πολιτισμός θα διεισδύσει στον Ελλαδικό χώρο και από αυτόν στην Ευρώπη μέσω των νήσων και των ακτών του Αιγαίου, δεχόμενος έτσι τη νησιώτικη αιγαιακή επίδραση. Κατά την εποχή αυτή αναπτύσσονται παράλληλα, υπό την επίδραση της Ανατολής και τοπικών στοιχείων, ο “Προανακτορικός Μινωικός Πολιτισμός” στην Κρήτη, ο “Πρωτοκυκλαδικός Πολιτισμός” στα νησιά του Αιγαίου και ο “Πρωτοελλαδικός Πολιτισμός” στην ηπειρωτική Ελλάδα, από τη Θράκη έως την Πελοπόννησο. Κατά το τέλος της Πρώιμης Χαλκοκρατίας εικάζεται ότι εμφανίζονται και οι πρώτες βάσεις της ενοποιήσεως του Ελληνικού Έθνους και πιθανώς της Ελληνικής γλώσσας, βάσεις απαλλαγμένες από την ανατολική δεσποτεία και θεοκρατία, φαινόμενο καθοριστικό για τη μετέπειτα εξέλιξη του Ελληνικού πνεύματος.

 

Κατά τη Μέση Χαλκοκρατία [1900-1600π.Χ.] η Κρήτη αναπτύσσει τον υψηλό “Παλαιοανακτορικό Πολιτισμό” [Κνωσός, Φαιστός, Μάλια], που διακόπτεται απότομα από καταστροφικό σεισμό περί το 1700 π.Χ. Ο “Μεσοκυκλαδικός Πολιτισμός” φαίνεται ότι αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ του Κρητικού και του “Μεσοελλαδικού Πολιτισμού” . Ο τελευταίος —σε αντίθεση προς τον Κρητικό— χαρακτηρίζεται από μια οπισθοδρόμηση για τα αίτια της οποίας διατυπώθηκαν πολλές θεωρίες. Σύμφωνα με την τελευταία και επικρατέστερη, η κάθοδος αγροτικών, Θεσσαλικών “Ελληνόγλωσσων” φύλων των “Πρωτοελλήνων”, έγινε υπό την πίεση άλλων, βορειότερων, πιθανώς «Ινδευρωπαϊκών», φύλων προς την Νότια Ελλάδα, επαναφέροντας τη χώρα στην κλειστή, γεωργική οικονομία, με πολλούς οικισμούς αλλά με κανένα πολιτιστικό κέντρο. Η υπόθεση αυτή ενισχύεται και από την αρχαία παράδοση, που τοποθετεί την Ελληνική θεογονία και κοσμογονία στον Θεσσαλικό χώρο.

 

Την ολοσχερή καταστροφή περί το 1700 π.Χ. όλων των σημαντικών Κρητικών κέντρων διαδέχονται τρεις περίλαμπροι αιώνες [1700-1450 π.Χ.] “Νεοανακτορικού Πολιτισμού”, του πρώτου υψηλού πολιτισμού στον ευρωπαϊκό χώρο, που χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη μεγάλων οικισμών γύρω από τα τρία νέα ανάκτορα: της Κνωσσού, της Φαιστού και της Ζάκρου. Κατά την εποχή αυτή , η Κρήτη καθίσταται θαλασσοκράτειρα, το εμπόριο ανθεί και ο δυναμισμός του νεοανακτορικού πολιτισμού τον οδηγεί στη μεγάλη ακμή και διάδοση στη γύρω περιοχή, γεγονός που συντελέσει, τρείς αιώνες αργότερα, στο κορύφωμα του “Μυκηναϊκού Πολιτισμού”.  Κατά την ίδια περίοδο, το κρητικό ιερογλυφικό σύστημα γραφής αντικαθίσταται σταδιακά από τη Μινωική Γραμμική Γραφή [Γραμμικό Σύστημα Α και Β]. Το τέλος του υψηλού αυτού Κρητικού Πολιτισμού υπήρξε ξαφνικό όσο και τραγικό: ο πολιτισμός καταστράφηκε γύρω στο 1500 π.Χ. από τα τεράστια παλιρροϊκά κύματα που προκάλεσε η μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας.

 

Στη νοτιότερη ηπειρωτική Ελλάδα συντελείται κατά την Υστεροελλαδική Περίοδο [1600-1100 π.Χ.] η ανάπτυξη  από τους Αχαιούς του “Μυκηναϊκού Πολιτισμού”, που θα αποτελέσει και τη μεγαλύτερη πολιτισμική έξαρση κατά την Ελλαδική Χαλκοκρατία. Ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός χαρακτηρίζεται από πνεύμα οργανωτικό και αγωνιστικό και είναι βαθύτατα επηρεασμένος από τον υψηλό Μινωικό και εν μέρει Κυκλαδικό Πολιτισμό, τόσο που πολλοί [A.J.Evans κ.ά.] υποστήριξαν ότι η αναμόρφωσή του ήταν απόρροια μινωικού αποικισμού, θεωρία που δεν φαίνεται ότι ευσταθεί σήμερα. Άλλωστε, η πρόσφατη αποκρυπτογράφηση της Κρητομυκηναϊκής Γραφής του Γραμμικού Συστήματος Β κατέδειξε ότι η γλώσσα των μυκηναϊκών κέντρων ήταν η Ελληνική, ακόμη και αυτή των αρχείων της Κνωσού, γεγονός που υποδηλώνει την παράλληλη επίδραση που άσκησε ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός στον Μινωικό κατά την Υστερομινωική Περίοδο [1450-1380 π.Χ.].

 

Την Πρώιμη Μυκηναϊκή Φάση [1600-1500 π.Χ.] την χαρακτηρίζει η έξοδος από την απομόνωση. Διάφορες πόλεις, όπως οι Τίρυνς (Τίρυνθα), Πύλος, Αθήναι, Θήβαι, Ορχομενός, Ιωλκός, αλλά κυρίως οι Μυκήνες αναπτύσσουν το εμπόριο και τη ναυτιλία. Κατά τη Μέση Μυκηναϊκή Περίοδο [1500-1425 π.Χ.] , την κυρίως “Κρητομυκηναϊκή”, οι Μυκήνες αποκτούν το προβάδισμα, επεκτείνοντας την επιρροή τους στα νησιά του Αιγαίου και στα μικρασιατικά παράλια. Η ξαφνική καταστροφή από πυρκαγιά. του ανακτόρου της Κνωσού γύρω στο 1400 π.Χ. σήμανε και το τέλος του δεσπόζοντος ώς τότε κρητικού ρόλου και ανταγωνισμού, αφήνοντας κατά τον 14ο και 13ο αιώνα π.Χ. πεδίο ελεύθερο στην ανάπτυξη και εδραίωση της αχαϊκής ηγεμονίας. Η επέκταση συντελείται τόσο προς Βορράν του Ελλαδικού χώρου [Μακεδονία, Ήπειρο] όσο και υπερπόντια, όπου πληθαίνουν οι μυκηναϊκές εγκαταστάσεις και οι εμπορικοί σταθμοί στην Κρήτη, στα Δωδεκάνησα, στην Κύπρο, στα παράλια της Μικράς Ασίας [Μίλητος, Έφεσος κ.ά.], στις ακτές της Ανατολικής Μεσογείου μέχρι τη Νότια Ιταλία [Ακράγας κ.ά.]. Όλα αυτά τα κέντρα συνδέονται στενά με εμπορικές συναλλαγές και χαρακτηρίζονται από ενιαίο υψηλό πολιτισμό σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής και της τέχνης. Την ίδια εποχή πραγματοποιείται και η εκστρατεία κατά της Τροίας, εκστρατεία που για πρώτη φορά θα συνενώσει τους Έλληνες του μυκηναϊκού κόσμου σε μια κοινή προσπάθεια. «πρὸ γὰρ τῶν Τρωικῶν οὐδὲν φαίνεται πρότερον κοινῇ ἐργασαμένη ἡ Ἑλλάς» [“πριν από τα Τρωικά τίποτε δεν επεχείρησεν από κοινού η Ελλάς” Θουκιδίδου Ιστορίαι Πελοποννησιακός Πόλεμος Α§3].

 

Ο 12ος αι. π.Χ. θα σημάνει την παρακμή του Μυκηναϊκού Πολιτισμού. Η μετακίνηση των “λαών της θάλασσας” προς Νότον, στην Ανατολική Μεσόγειο, οδηγεί στη βίαιη διάλυση της αυτοκρατορίας των Χετταίων [περί το 1175 π.Χ.] και σε μεγάλες ανακατατάξεις πληθυσμών από τη Μικρά Ασία μέχρι την Αίγυπτο, αποδιοργανώνοντας έτσι όλο το εμπορικό δίκτυο των Αχαιών  με τα κέντρα της Εγγύς Ανατολής. Η αναπόφευκτη συρρίκνωση της παραγωγικής και οικονομικής δραστηριότητας, με την παράλληλη πτώση του βιοτικού επιπέδου, οδηγεί μοιραία στην εξασθένηση της συνοχής της μυκηναϊκής επικράτειας, του “μυκηναϊκού κόσμου”, και σε ένα μεγάλο εκστρατευτικό κύμα των Αχαιών προς την Κρήτη, τα Δωδεκάνησα, την Κύπρο και τη Νοτιοδυτική Μικρά Ασία. Κατά την Υπομινωική και Υπομυκηναϊκή Περίοδο [1125-1050 π.Χ.], που αποτελεί και τη μεταβατική περίοδο μεταξύ του τέλους των προϊστορικών και της απαρχής των ιστορικών χρόνων, επέρχεται η τελική παρακμή και αποσύνθεση του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, που υπήρξε ο επόμενος, μετά τον Μινωικό, κορυφαίος πολιτισμός στον ευρωπαϊκό χώρο. Η κοινή παράδοση και εθνική κληρονομιά του παραμένει και θα αποτελέσει τον συνεκτικό ιστό πάνω στον οποίο θα γίνει η κρίσιμη μετάβαση από την εποχή της Χαλκοκρατίας στη νέα εποχή του Σιδήρου, που αποτελεί την απαρχή των ιστορικών χρόνων.

 

Προς το κενό που δημιουργείται στην εγκαταλειπόμενη από τους Αχαιούς ενδοχώρα της ηπειρωτικής Ελλάδος κατέρχονται βόρεια, όμορα Ελληνικά φύλα, ορεινά και καθυστερημένα, που θα αποτελέσουν και τον σύνδεσμο μεταξύ του Ελλαδικού χώρου και των βορειότερων λαών της Ευρώπης. Οι πρώτοι τρείς αιώνες των ιστορικών χρόνων [1125-800 π.Χ.]  χαρακτηρίζονται από συνεχείς μετακινήσεις   —άλλοτε ειρηνικές, άλλοτε βίαιες— ελληνικών φύλων από λιγότερο ανεπτυγμένες οικονομικά, πολιτιστικά και κοινωνικά περιοχές προς τα ερείπια του Μυκηναϊκού χώρου, όπου, σε συνεργασία με τους λίγους εναπομείναντες γηγενείς, θα αρχίσουν μια νέα δημιουργική εξέλιξη, που είναι μεν σαφώς κατώτερη από την προηγηθείσα Μυκηναϊκή εποχή [εξ ού και ο —ατυχής— χαρακτηρισμός “Ελληνικός Μεσαίωνας” ή “Σκοτεινοί Αιώνες”], αλλά θέτει τις βάσεις για το επόμενο κορύφωμα του Ελληνικού “Κλασικού Πολιτισμού” του 5ου π.Χ. αιώνα.

 

Οι σημαντικότερες ανακατατάξεις πραγματοποιούνται σε διαδοχικές φάσεις:

Κατά την Υπομυκηναϊκή Περίοδο [1125-1050 π.Χ.], Δωριείς και Αιτωλοί κατέρχονται από τη Στερεά Ελλάδα και εγκαθίστανται στην Πελοπόννησο, με συνέπεια Αχαιοί και Αρκάδες από την Αργολίδα και την Λακωνία να μεταναστεύσουν προς τη Λέσβο, την Τένεδο, την Κρήτη, καθώς και προς τα βόρεια παράλια της Πελοποννήσου, τα οποία οι Ίωνες εγκαταλείπουν με τη σειρά τους για να εγκατασταθούν στην Αττική και στα παράλια του Σαρωνικού Κόλπου. Παράλληλα, Θεσσαλοί και Μάγνητες κατέρχονται από την Πίνδο προς τη σημερινή Θεσσαλία και το Πήλιο, αντίστοιχα, απωθώντας τους Βοιωτούς από την Άρνη στη σημερινή Βοιωτία.

 

Στη συνέχεια, ένας άλλος κλάδος Δωριέων εγκαθίσταται στην Κόρινθο, ενώ Ίωνες από την Αττική και την Βορειοανατολική Πελοπόννησο διαπεραιώνονται στην Εύβοια και στις Κυκλάδες, για να συνεχίσουν από εκεί, στις αρχές της Πρωτογεωμετρικής Περιόδου [1050-900 π.Χ.], τον αποικισμό των κεντρικών και νότιων μικρασιατικών παραλίων [Μίλητος κ.ά.].  Παράλληλα, Αιολείς, υπό την πίεση των Θεσσαλλών και Μαγνητών, καταφεύγουν στην Τένεδο, στη Λέσβο και στο αντικρινό μικρασιατικό έδαφος.

 

Η συνεχιζόμενη επέκταση των Δωριέων προς τη Βορειοανατολική και Νοτιοδυτική Πελοπόννησο δημιουργεί νέα κύματα αποίκων προς τη Μικρασιατική πλευρά [Κολοφών κ.ά.] ενώ λίγο αργότερα, Δωριείς από την Πελοπόννησο διαπεραιώνονται στην Κρήτη, στη Μήλο, στη Ρόδο, στην Κω και στα απέναντι Μικρασιατικά παράλια [Αλικαρνασσός κ.ά. Δυόμισι χιλιετίες αργότερα, στίς αρχές του 20ου αιώνα μ.Χ., αυτός ο ακμαίος Ελληνικός Μικρασιατικός πολιτισμός ξεριζώνεται βίαια από τους Τούρκους. Η αδυναμία επιβολής ενός κατώτερου πολιτισμού σε έναν ανώτερο οδηγεί τελικά στην αποτυχία και την εξόντωση. Περισσότεροι από δυόμισι εκατομμύρια Έλληνες σκοτώθηκαν ή εκτοπίστηκαν από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη μέσα στη δεκαετία 1913-1923. «Δεν έφυγαν μόνο οι άνθρωποι, αλλά και οι πολιτισμοί, oι μνήμες όμως δεν χάθηκαν»].

 

Οι υπερπόντιες αυτές μεταναστεύσεις συνεχίζονται μέχρι τα μέσα της Γεωμετρικής Περιόδου [900-700 π.Χ.]. Κατά τον 8ο αι. π.Χ. ο αποικισμός επεκτείνεται προς τη Δύση, στις ανατολικές ακτές της Σικελίας [Συρακούσσες, Λεοντίνοι, Κατάνη κ.ά.] και της Νότιας Ιταλίας [Ρήγιον, Κρότων, Σύβαρις, Τάρας κ.ά.].

 

Οι σημαντικές και ευρείας εκτάσεως αυτές ανακατατάξεις οδηγούν στη δημιουργία πολλών ανεξάρτητων μικρών κρατών, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν μορφή πόλεως, ένα στοιχείο μοναδικό στην ιστορία της ανθρωπότητας. Οι “πόλεις-κράτη”, που έχουν κατα την πρώτη περίοδο πολιτεύματα μοναρχικά και αριστοκρατικά, αναπτύσσουν τη βιοτεχνία και το εμπόριο και, ενώ στην αρχη είναι όλες περίπου ισοδύναμες, κατά το τέλος του 8ου αι. π.Χ. ορισμένες [Κόρινθος, Αθήναι, Μίλητος κ.ά.] αποκτούν μεγαλύτερη δύναμη και πλούτο. Η κοινή πίστη στους Ολύμπιους θεούς, η πανελλήνια διαμόρφωση του μύθου, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, η μεγαλοφυής συμπλήρωση με φωνήεντα της βορειοσημιτικής συμφωνικής γραφής και η μεταμόρφωσή της σε ένα σύγχρονο ελληνικό αλφάβητο, όλα οδηγούν σε μια προσέγγιση και στενότερη γνωριμία των κρατών μεταξύ τους· και εδραιώνεται έτσι για πρώτη φορά πανελλήνια συνείδηση που υπερβαίνει τα επιμέρους φύλα και χαρακτηρίζεται από κοινή θρησκεία, κοινά ήθη και έθιμα, κοινή γλώσσα, γραφή και τέχνη. Τώρα για πρώτη φορά εμφανίζεται το όνομα Έλληνες [Ησίοδος, Γυναικών Κατάλογος, 5(9)] ως δηλωτικό της κοινής αυτής συνειδήσεως. Τον 8ο αι. π.Χ. —τον αιώνα του Ομήρου— έχουν ωριμάσει πλέον όλα εκείνα τα θετικά και γόνιμα στοιχεία που προέκυψαν από τρείς αιώνες συνεχών ανακατατάξεων και ανασυντάξεων. Η γεωμετρική τέχνη και η επική ποίηση έχουν φθάσει στην τελείωσή τους. Είναι η ιστορική στιγμή της χαραυγής του Ευρωπαϊκού πνεύματος.

Υστεροφημία

Υστεροφημία, μια σημαντική λέξη για τους προγόνους μας. Ο απόλυτος σκοπός ζωής των αρχαίων Ελλήνων. Μια λέξη η οποία σήμερα έχει χάσει το πρότερο αντίκτυπο, όμως έμμεσα εξακολουθεί να αποτελεί ένα τρόπο ζωής για μία καλύτερη κοινωνία.

Ο θάνατος - φιγούρα τραγική της ζωής μας- σαν σκιά παραμονεύει σε κάθε μας βήμα και εμείς σκεφτόμαστε αν θα αφήσουμε πίσω μας κάτι καλό φεύγοντας. Αν θα μας θυμούνται για κάποιο θετικό μας χαρακτηριστικό, για το έργο μας, για τη δημιουργία απογόνων, τη συνέχιση του ονόματος. Και μπροστά σε αυτό το φόβο και την άγνοια πλάθουμε το σήμερα που ζούμε.

Η υστεροφημία σε κάνει αθάνατο, οι πράξεις και το όνομά σου μένουν στο χρόνο, δεν πεθαίνουν ποτέ. Αλλά η ζωή σου και οι στιγμές σου δε χρειάζεται να μετρηθούν σε καμία ζυγαριά για τη σπουδαιότητά τους.

Προσοχή όμως η σκέψη αυτή θα πρέπει να γίνει αυτοσκοπός. Δε χρειάζεται να γίνονται θηλιά στο λαιμό σου χαρίζοντας σου ή όχι τη δόξα μετά θάνατον. Δεν πρέπει να κρίνεις κάθε καλή σου πράξη για το αποτέλεσμα που μακροπρόθεσμα θα σου αποφέρει. Να γίνεις σπουδαίος και να το ανακαλύψουν αυτό οι άλλοι, μη μονοπωλεί τη δική σου σκέψη σε κάθε σου απόφαση, στον τρόπο ζωής σου. Είναι ωραίο να σκέφτεσαι πως κι εσύ αφήνεις κάτι πίσω σου. Κάτι που να αποδεικνύει πως έζησες, πως ήσουν εδώ. Κάτι που να ματαιώνει τη λήθη. Κι όχι απλά να υποδεικνύει την ύπαρξή σου, αλλά αυτό το ίχνος σου στην ανθρώπινη ιστορία να είναι ξεχωριστό, όμορφο, να αξίζει που υπάρχει· που υπήρξες.

Κλείνεις τα μάτια. Σκέφτεσαι ότι δεν είσαι εδώ. Έχεις φύγει, ο χρόνος σου τέλειωσε και το όνομα σου γράφτηκε για τελευταία φορά. Αναρωτιέσαι τι έχει μείνει από σένα. Τι άφησες πίσω σου. Λένε για σένα; Και τι είναι αυτό που λένε; Σε θυμούνται; Κι αν ναι τι θυμούνται από σένα; Όσα έκανες, όσα ήσουν, είχαν σημασία; Η ζωή σου άλλαξε κάτι; Δημιούργησε κάτι; Ή πέρασε και χάθηκε όπως ο άνεμος παρασύρει τις στάχτες στο διάβα του;

Η ζωή σου τώρα έχει άλλη σημασία. Γιατί ό,τι πράξεις δε θα χαθεί μαζί σου. Θα σε ακολουθεί για πάντα, θα ακολουθεί τον απόηχό σου και θα αγκαλιάζει και όσους συνδέθηκαν μαζί σου, όσα άγγιξες και έπλασες. Οι αποφάσεις που πήρες, οι επιλογές, τα λάθη σου, τα σωστά σου έχουν άλλη βαρύτητα. Γιατί θα μείνουν, μετά από σένα. Θα υποδηλώνουν εσένα, θα αρκούν για να σε χαρακτηρίσει κάποιος, ακόμα κι αν δε σε ήξερε. Θα συνδεθούν με τα παιδιά σου. Εκείνα θα κουβαλήσουν στις πλάτες τους το βάρος της δικής σου φήμης. Κι αυτή θα τα ελευθερώσει, θα τα εμπνεύσει ή θα τα στιγματίσει, θα τα ισοπεδώσει.

Ως επίλογο, θα σας διηγηθώ μία αληθινή ιστορία.

Πριν από εκατόν τριάντα και πλέον χρόνια, ένας άνδρας κοίταξε την πρωινή εφημερίδα και μέσα από έκπληξη και φρίκη, διάβασε το όνομα του στην στήλη με τις κηδείες. Οι εφημερίδες είχαν αναφέρει εξαιτίας ενός σφάλματος τον θάνατο του λάθος ατόμου.

Η πρώτη του αντίδραση ήταν να σοκαριστεί. Είμαι εδώ ή εκεί;Όταν ανέκτησε την ψυχραιμία του, η δεύτερη σκέψη του ήταν να ανακαλύψει τι είχαν πει οι άνθρωποι για αυτόν. «Ο βασιλιάς του δυναμίτη πέθανε». «Ήταν ο έμπορος του θανάτου». Αυτός ο άνθρωπος ήταν ο εφευρέτης του δυναμίτη και όταν διάβασε τις λέξεις «έμπορος του θανάτου», αναρωτήθηκε, «Έτσι πρόκειται να με θυμούνται;»

Ήρθε σε επαφή με τα συναισθήματα του και αποφάσισε ότι αυτός δεν ήταν ο τρόπος με τον οποίο ήθελε να τον θυμούνται. Από εκείνη την ημέρα και ύστερα, άρχισε να εργάζεται στο όνομα της ειρήνης. Το όνομα του ήταν Alfred Nobel και τον θυμόμαστε σήμερα από τα βραβεία Νόμπελ.

Ακριβώς όπως ο Alfred Nobel ήρθε σε επαφή με τα συναισθήματα του και επαναπροσδιόρισε τις αξίες του, θα πρέπει και εμείς να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να κάνουμε το ίδιο.

Πως θα ήθελες να σε θυμούνται; Θα σε θυμούνται με αγάπη και σεβασμό;

Τι μας κάνει ευτυχισμένους;

H ευτυχία δεν είναι η απουσία της στενοχώριας!
Aπό τους αρχαίους Έλληνες και τους Βουδιστές μέχρι τους φιλοσόφους και τους πολιτικούς, οι στοχαστές έχουν αναζητήσει το νόημα της ευτυχίας. Τα τελευταία χρόνια, οι ψυχολόγοι έχουν σημαντικά συνεισφέρει σ’ αυτήν τη συζήτηση, με εμπειρικά δεδομένα και μετρήσεις, συμπεριφορικές ερμηνείες και ορισμούς.

Αν νομίζετε λοιπόν ότι ευτυχία σημαίνει συσσώρευση πλούτου ή απουσία στενοχώριας, διαβάστε που καταλήγουν τα νεότερα ερευνητικά δεδομένα που αφορούν στον προσδιορισμό της.
          

Θεωρείτε μήπως ότι κάποιος γεννιέται φυσικά χαρούμενος ή όχι;

Ήρθε η ώρα να αναθεωρήσετε καθώς αυτή η άποψη έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια από τα συμπεράσματα των ερευνών των επιστημόνων. Και μήπως πιστεύετε ότι η ευτυχία καθορίζεται από το ύψος του εισοδήματος; Μια έρευνα που διεξήχθη το 2012 έβγαλε τη Δανία πρώτη χώρα στο επίπεδο ευχαρίστησης της ζωής, μια χώρα που κατατάσσεται 17η στο εισόδημα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες συγκριτικά, ενώ κατατάσσονται στην 1η θέση στο εισόδημα, καταλαμβάνουν τη 12η θέση στο επίπεδο ευχαρίστησης της ζωής και στην 29η θέση στην ισορροπία εργασίας-ζωής.

Δεν υπάρχει λοιπόν κανένα στοιχείο που να δείχνει ότι το χρήμα αγοράζει την ευτυχία. Αντίθετα, οι ευτυχισμένοι άνθρωποι τείνουν να εκφράζουν ευγνωμοσύνη, είναι αισιόδοξοι και εμπλέκονται συχνά σε πράξεις καλοσύνης, απολαμβάνουν χαρούμενες εκδηλώσεις και εξασκούνται σε πράξεις συγχώρεσης.

Οι ψυχολόγοι που μελέτησαν τις επιδράσεις θετικών συναισθημάτων, αναφέρουν ότι το συναίσθημα της ευγνωμοσύνης προάγει την αίσθηση ευτυχίας αν γίνεται ως συνειδητή πρακτική. Το να νιώθεις ευγνώμων είναι κάτι που κάνεις, όχι κάτι που περιμένεις! Και το να έχετε θετική ματιά, οπωσδήποτε δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να επιτρέπετε στον εαυτό σας να στενοχωριέται. Άνθρωποι που καταπιέζουν συναισθήματα, γίνονται στην πραγματικότητα πιο ανήσυχοι και καταθλιπτικοί.

Είναι άραγε η ευτυχία θέμα χημείας;

Μια ώθηση στη διάθεσή σας σχετίζεται με την απελευθέρωση σεροτονίνης, ενδορφινών και ωκυτοκίνης, γνωστή ως ορμόνη της αγάπης. Η τρυπτοφάνη βοηθάει τω σώμα σας να παράξει σεροτονίνη, οπότε σχετίζεται επίσης με το αίσθημα ευεξίας.

Το γέλιο επίσης, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, με τους ερευνητές να διαπιστώνουν κανονικά επίπεδα αρτηριακής πίεσης σε όσους βλέπουν κωμωδίες σε σύγκριση με όσους παρακολουθούν δραματικές ταινίες, που τείνουν να είναι σε ένταση και με υψηλότερα επίπεδα αρτηριακής πίεσης. Επίσης, η ακρόαση μουσικής ενέχεται στη βίωση ευχαρίστησης, με τους ερευνητές να διαπιστώνουν την απελευθέρωση μεγαλύτερης ποσότητας ντοπαμίνης ενώ και τα επίπεδα ηλιοφάνειας φαίνεται να παίζουν ρόλο στην ευτυχία, με τις έρευνες να δείχνουν τις νότιες πολιτείες της Αμερικής πιο ευτυχισμένες, ενώ τις ανατολικές, όπως είναι η Ν.Υόρκη, να βρίσκονται στο τέλος της λίστας.

Σεξ και ευτυχία

Τέλος, καλά νέα για τους λαούς των οποίων οι κρεβατοκάμαρες έχουν περισσότερη δραστηριότητα απ’ τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς. Η έρευνα δείχνει ότι το σεξ είναι καλύτερο για την ευτυχία από τα χρήματα. Κι αν μεγαλώνετε και θεωρείτε ότι λιγοστεύουν οι λόγοι να χαίρεστε, κάνετε λάθος. Η πιο ευτυχισμένη ηλικιακή ομάδα αναδεικνύεται η ομάδα των ανθρώπων άνω των 50! Οι άνθρωποι μέσης ηλικίας ανησυχούν λιγότερο από τους νεότερους, καθώς με τα χρόνια αυξάνει η σοφία και η συναισθηματική νοημοσύνη.

Πώς να αγκαλιάσουμε την αλλαγή και να καταπολεμήσουμε το άγχος

Λόγω των επιπτώσεων του χρόνιου στρες, που διαταράσσει όλες τις οργανικές διαδικασίες, η φροντίδα του εαυτού μας είναι εξαιρετικά σημαντική. Οι αυξημένες ορμόνες του άγχους έχουν συνδεθεί με παχυσαρκία, πεσμένο ανοσοποιητικό, εθισμούς, βλάβες μνήμης και συγκέντρωσης, καρδιοπάθειες κ.λ.π.

Η ζωή είναι συνεχής κίνηση και αλλαγή. Η μόνη σταθερά είναι η αλλαγή. Τις περισσότερες φορές η αλλαγή είναι δύσκολη, ιδιαίτερα όταν συμβαίνει απρόσμενα ή βίαια. Και είναι τότε που χάνουμε την ισορροπία μας και νιώθουμε ανίκανοι να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα. Η κρίση είναι ακριβώς αυτό, η ανικανότητα ν’ ανταποκριθούμε κατάλληλα στην αλλαγή. Κι αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την ανησυχία και το άγχος.

Σύμφωνα με τον Peter A. Levine, ειδικό στα θέματα τραύματος, το τραύμα συμβαίνει όταν ένα άτομο δεν μπορεί να διαχειριστεί και ν’ απελευθερώσει ένα στρεσογόνο περιστατικό. Αν δεν καταφέρουμε να διαχειριστούμε αυτή την ενέργεια και να την απελευθερώσουμε, αυτή παραμένει στους ιστούς του σώματος. Τότε, κάθε επόμενο στρεσογόνο περιστατικό, όσο μικρό κι αν είναι, ενεργοποιεί την τραυματική μνήμη κι αρχίζουν να εκκρίνονται οι ονομαζόμενες «ορμόνες του άγχους».

Το άγχος εμποδίζει τη νευροπλαστικότητα που είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται σε νέες συνθήκες και την νευρογένεση που είναι η ικανότητα δημιουργίας νέων κυττάρων. Επίσης, αυξάνει το μέγεθος της αμυγδαλής. Ο προμετωπιαίος φλοιός είναι η περιοχή που, μεταξύ άλλων, ελέγχει την προσοχή μας. Όταν η αμυγδαλή ενεργοποιείται, στέλνει σήμα στις προμετωπιαίες περιοχές να διακόψουν τη λειτουργία τους. Γι’ αυτό και όταν είμαστε θυμωμένοι ή αγχωμένοι, δεν μπορούμε να σκεφτούμε καθαρά και σωστά.

Αν μπορέσουμε όμως να καταστείλουμε τη δύναμη της αμυγδαλής, επιτρέπουμε στις προμετωπιαίες περιοχές να λειτουργήσουν καλύτερα και αποτελεσματικότερα. Χρειάζεται, λοιπόν, να έχουμε μία πιο χαλαρή αμυγδαλή και μπορούμε να το πετύχουμε με μία απλή και διασκεδαστική τεχνική. Οραματιζόμαστε πως γαργαλάμε τις αμυγδαλές μας μ’ ένα φτερό. Αυτό, όσο παράξενο κι αν ακούγεται, βοηθά στην αποφόρτιση και τη χαλάρωσή τους.

Σε μια σειρά από πρωτοποριακές έρευνες οι Michael Meaney και Moshe Szyf απέδειξαν, αρχικά στους αρουραίους και αργότερα στους ανθρώπους, τις δραματικές συνέπειες που έχει το άγχος και η ψυχολογική πίεση στη μεθυλίωση των γονιδίων. Η μεθυλίωση είναι η διαδικασία με την οποία ο οργανισμός υπαγορεύει σε κάθε κύτταρο το ρόλο του. Αλλά και άλλες μεταγενέστερες έρευνες επιβεβαίωσαν τις αρνητικές επιγενετικές επιδράσεις του άγχους.

Το χρόνιο στρες και το άγχος μεταφέρονται στις επόμενες γενιές γιατί φτάνουν μέχρι το DNA. Το Center for Disease Control (CDC) δηλώνει πως η αιτία των χρόνιων ασθενειών δεν είναι οι γενετικοί παράγοντες, αλλά μόλις το 16.4% των χρόνιων ασθενειών είναι γενετικό και το 84.6% είναι περιβαλλοντικό. Η ανθρώπινη εμπειρία λιμών και τραγωδιών μεταφέρεται σε πολλές επόμενες γενιές. Έρευνες έχουν δείξει πως το τραύμα ανθρώπων που επιβίωσαν του Ολοκαυτώματος μεταφέρθηκε στους απογόνους τους, οι οποίοι έχουν αφύσικο προφίλ ορμονών του άγχους.

Επιπροσθέτως, οι αλλαγές στην έκφραση των γονιδίων βρέθηκε πως ακολουθούν τουλάχιστον 14 γενιές μετά. Με άλλα λόγια, μεταδίδονται μνήμες περιβαλλοντικών συνθηκών στους απογόνους για να είναι προετοιμασμένοι γι αυτές τις συνθήκες και να διασφαλίσουν την επιβίωσή τους.

Σύμφωνα με την επιστήμη της επιγενετικής τα βλαστοκύτταρα και το DNA μπορούν να τροποποιηθούν μέσω μαγνητικών πεδίων, θετικών νοητικών καταστάσεων, πρόθεσης, καθώς και μέσω της συνοχής της καρδιάς. Αυτά, λοιπόν, είναι τα καλά νέα. Πως δηλαδή, μπορούμε να ελέγξουμε την ανταπόκρισή μας σε στρεσογόνες καταστάσεις, κι έτσι να μετριάσουμε και να αντιστρέψουμε τις επιπτώσεις της κορτιζόλης στον οργανισμό μας. Χρησιμοποιώντας τις τεχνικές του συστήματος HeartMath τα επίπεδα κορτιζόλης μειώνονται μέχρι και 23% και τα επίπεδα της DHEA μπορούν ν’ αυξηθούν μέχρι και 100%.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο HeartMath η επιστήμη της επιγενετικής συμπεριλαμβάνει πολλά περισσότερα πέρα από το DNA, το περιβάλλον και την εμπειρία μας. Ύστερα από δύο δεκαετίες έρευνας, ανακαλύφθηκε πως παράγοντες όπως η αγάπη και η εκτίμηση ή αντίθετα το άγχος και ο θυμός επηρεάζουν το γενετικό αποτύπωμα ενός ατόμου. Σε ένα πείραμα, επιλεγμένοι συμμετέχοντες μπόρεσαν να μεταβάλλουν το DNA μέσω θετικών νοητικών δηλώσεων.

«Δόθηκαν οδηγίες σ’ ένα άτομο που κρατούσε τρία δείγματα γενετικού υλικού (DNA) να δημιουργήσει μια ευεργετική ψυχική, συναισθηματική και σωματική κατάσταση ισορροπίας και αρμονίας, με την βοήθεια μίας από τις τεχνικές του Ινστιτούτου HeartMath, που χρησιμοποιεί την καρδιακή αναπνοή και τα εκ προθέσεως θετικά συναισθήματα. Το άτομο αυτό πέτυχε, ακολουθώντας τις οδηγίες των επιστημόνων, να μεταβάλλει ταυτόχρονα δύο από τα τρία δείγματα σε διαφορετικό βαθμό.»

Όταν το Συμπαθητικό νευρικό σύστημα βρίσκεται σε κατάσταση μεγάλου στρες, το πνευμονογαστρικό νεύρο λέει στο σώμα να ηρεμήσει, απελευθερώνοντας ακετυλοχολίνη. Δίχως την ενεργοποίηση του πνευμονογαστρικού νεύρου, η καρδιά μας μπορεί να προκαλέσει 115 κτύπους ανά λεπτό, αντί του κανονικού, που είναι 72 κτύποι ανά λεπτό. Το πνευμονογαστρικό νεύρο βοηθά στην επιβράδυνση του καρδιακού ρυθμού. Το σώμα αντιδρά στο στρες υπερδιεγείροντας το πνευμονογαστρικό νεύρο, με αποτέλεσμα η πίεση και ο οι χτύποι της καρδιάς να πέφτουν.

Ο τόνος του πνευμονογαστρικού καθορίζεται από τον καρδιακό ρυθμό και την αναπνοή. Κι αυτά, με τη σειρά τους, καθορίζονται από την ποιότητα των συναισθημάτων μας. Οι τεχνικές του Ινστιτούτου HeartMath συνδυάζουν την καρδιακή αναπνοή με τη βίωση θετικών και αναζωογονητικών συναισθημάτων.

Το 2010, Barbara Fredrickson and Bethany Kok, ψυχολόγοι στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Carolina, έκαναν ένα πείραμα για να διαπιστώσουν τη σχέση ανάμεσα στο πνευμονογαστρικό και την ευεξία. Οι συμμετέχοντες που διδάχτηκαν τεχνικές αναπνοής και χρήσης θετικών συναισθημάτων, προς τον εαυτό τους και τους άλλους, παρουσίασαν σημαντική αύξηση του πνευμονογαστρικού τόνου. Αυτή ήταν η πρώτη πειραματική απόδειξη πως η αύξηση της βίωσης θετικών συναισθημάτων τονώνει το πνευμονογαστρικό νεύρο.

Μία άλλη μελέτη που πραγματοποιήθηκε από επιστήμονες του Stanford επιβεβαίωσε τη σχέση μεταξύ της αναπνοής και της ευεξίας. Υπάρχει μία ομάδα εγκεφαλικών νευρώνων, που λειτουργεί σαν ρυθμιστής του αναπνευστικού συστήματος, στέλνοντας σήματα κατευθείαν στο κέντρο του εγκεφάλου και παίζει σημαντικό ρόλο στο άγχος, την προσοχή και την εγρήγορση. Γρήγορη και ρηχή αναπνοή είναι σημάδι άγχους, ενώ βαθιά και αργή αναπνοή (διαφραγματική) σημάδι ηρεμίας.

Η ποιότητα των συναισθημάτων μας καθορίζει τις οδηγίες που στέλνει η καρδιά μας στον εγκέφαλό μας. Κάθε στιγμή, είτε το συνειδητοποιούμε ή όχι, υπάρχει ένας συνεχής διάλογος, που βασίζεται σε συναισθηματικά σήματα, ανάμεσα στην καρδιά και τον εγκέφαλο, ο οποίος καθορίζει τις χημικές ουσίες που θ’ απελευθερωθούν στο σώμα. Τα σήματα που στέλνει η καρδιά αντανακλούν τα συναισθήματα που βιώνουμε.

Το Ινστιτούτο HeartMath έκανε μία έρευνα, το 1993, για να απαντήσει στο ερώτημα «Πως επιδρά η καρδιά μας στο dna μας;» Τα αποτελέσματα έδειξαν πως ο διπλός έλικας του dna χαλαρώνει ή σφίγγεται ανάλογα με τα αισθήματα που νιώθουμε. Η αναφορά του Ινστιτούτου έλεγε πως οι άνθρωποι που εκπαιδεύονται στο να νιώθουν αγάπη, ευγνωμοσύνη και εκτίμηση μπορούν να αλλάξουν συνειδητά το σχήμα του dna τους. Επίσης, πως τα ανθρώπινα αισθήματα παράγουν αποτελέσματα που αψηφούν τους συμβατικούς νόμους του ηλεκτρομαγνητισμού.

Σήμερα γνωρίζουμε πως το άτομο είναι ενέργεια και πως το πεδίο μέσα στο οποίο βρίσκεται το άτομο καθορίζει τη συμπεριφορά του. Γνωρίζουμε, λοιπόν, πως αν αλλάξουμε το ηλεκτρικό ή το μαγνητικό πεδίο του, αλλάζουμε το άτομο. Ποιο όργανο στο σώμα μας παράγει το ισχυρότερο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο; Η καρδιά. Το ηλεκτρικό πεδίο της καρδιάς είναι 100 φορές ισχυρότερο και το μαγνητικό της πεδίο είναι 500 φορές ισχυρότερο από του εγκεφάλου. Η καρδιά μας παράγει το πεδίο που αλλάζει το σώμα και τον κόσμο μας.

Οι τεχνικές του Ινστιτούτου HeartMath είναι ένα σύστημα επιστημονικών δεξιοτήτων για τη δημιουργία συνοχής, που στόχο έχει να βοηθήσει τους ανθρώπους να φέρουν σε ισορροπία το σώμα, το πνεύμα και τα συναισθήματά τους, με τη διαισθητική καθοδήγηση της καρδιάς τους. Οι τεχνικές αυτές οδηγούν στην αναδιάρθρωση των νευρικών κυκλωμάτων. Όλες οι τεχνικές επηρεάζουν εγκεφαλικά κέντρα, όπως την αμυγδαλή, τον ιππόκαμπο, τον προμετωπιαίο φλοιό και τον θάλαμο, και περιλαμβάνουν βελτιώσεις στον συγχρονισμό της καρδιάς και του εγκεφάλου, την ορμονική ισορροπία, το αυτόνομο νευρικό σύστημα και τις πνευμονογαστρικές οδούς.

Το άγχος που δεν διαχειριζόμαστε γίνεται τραυματική ανάμνηση που βρίσκεται ανενεργή στο σώμα μας και μπορεί να γίνει ενεργή από οποιονδήποτε πυροδότη. Μπορούμε ν’ αποφύγουμε τη δημιουργία τραύματος με το να απελευθερώσουμε την ενέργεια που έχει δημιουργηθεί μέσα μας. Η κατανόηση του τι ακριβώς συμβαίνει μέσα μας και πως λειτουργεί το σύστημά μας για να μας κρατήσει ασφαλείς, μας δίνει επίγνωση, δύναμη και μας κάνει περισσότερο συμπονετικούς, αντί για επικριτικούς. Μας βοηθά να πάψουμε να νιώθουμε θύματα και ν’ απελευθερώσουμε τα αισθήματα ντροπής.

Το σώμα μπορεί να βρίσκεται είτε σε μία κατάσταση μάχης/φυγής ή ανάπτυξης/θεραπείας. Αυτό που χρειάζεται, λοιπόν, να κάνουμε είναι να επανεκπαιδεύσουμε το σώμα μας. Αυτή η επανεκπαίδευση είναι ένα από τα αποτελέσματα που επιφέρει η χρήση των τεχνικών του συστήματος HeartMath.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να «δει» το μέλλον

Έρευνα νευροεπιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης έδειξε ότι ο εγκέφαλός μας είναι ικανός να προβλέψει το άμεσο μέλλον, κάνοντας χρήση της προβλεπτικής ανάλυσης της πραγματικότητας και των παρατηρούμενων αντικειμένων.

Τα μάτια μας κινούνται σε συχνότητα τεσσάρων φορών το δευτερόλεπτο για να παρατηρήσουν το περιβάλλον και το κάνουν πριν καν ο εγκέφαλος προλάβει να επεξεργαστεί τις εισερχόμενες πληροφορίες από αυτά. Η διαδικασία είναι σχετικά παρόμοια με εκείνη που χρησιμοποιείται από τα αυτοκίνητα με τα αυτόνομα συστήματα οδήγησης, τα οποία μαθαίνουν να προβλέπουν τι θα συμβεί κατά τη διάρκεια μιας διαδρομής, βασισμένα στις παρατηρήσεις που κάνουν στον περιβάλλοντα χώρο.

Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι ο εγκέφαλός μας παράγει προβλεπτικά μοντέλα, βασισμένα σε αναμνήσεις και παρόμοιες καταστάσεις. Γι’ αυτό, οι πληροφορίες που παράγονται στον εγκεφαλικό φλοιό, την περιοχή εκείνη που είναι υπεύθυνη για την επεξεργασία οπτικών πληροφοριών, μας επιτρέπουν να προβλέπουμε γεγονότα στο άμεσο μέλλον.

Στην έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο Scientific Reports, ειδικοί χρησιμοποίησαν λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) και οπτικές ψευδαισθήσεις, ώστε να καταλάβουν τι συμβαίνει ακριβώς στον εγκέφαλό μας, όταν «βλέπουμε». Οι επιστήμονες ανέλυσαν τις εισερχόμενες πληροφορίες ανατροφοδότησης, οι οποίες μεταφέρονται από τον εγκέφαλο στα μάτια. Οι ειδικοί βρήκαν ο εγκέφαλός μας δημιουργεί προβλέψεις, βασισμένος σε αναμνήσεις παρόμοιων πράξεων.

Οι οπτικές πληροφορίες παραλαμβάνονται από τα μάτια και ο εγκέφαλος τις επεξεργάζεται. Την ίδια στιγμή, ο εγκέφαλος επίσης στέλνει πληροφορίες στο οπτικό σύστημα, τις οποίες αποκαλούμε «ανατροφοδότηση» και οι οποίες βασίζονται σε αναμνήσεις παρόμοιων αντιλαμβανόμενων γεγονότων. Τα δύο είδη πληροφοριών αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, για να παράγουν τις οπτικές σκηνές που αντιλαμβανόμαστε εμείς κάθε μέρα.

Μαθαίνω τη δύναμη μου

Πρέπει αναμφισβήτητα να είμαστε δυνατοί. Πόσο όμως και για πόσο; Γνωρίζουμε αν είμαστε ή όχι; Πως θα το μάθουμε; Πως θα βρούμε τη δύναμη;

Έχει αποδειχτεί πως επιβάλλεται να είμαστε δυνατοί ώστε να αντέχουμε, να παλεύουμε και να μπορούμε να αντεπεξέλθουμε στα πάντα. Η ζωή δεν είναι εύκολη ή απλή μήτε όλα έρχονται όπως θέλουμε. Η προσπάθεια κι ο αγώνας να υπομείνει κανείς αλλά και να πραγματοποιήσει ίσως όνειρα, είναι μόνιμη ή τουλάχιστο θα έπρεπε θα είναι.

Αυτό απαιτεί μια δύναμη που όμως δεν είναι δεδομένη αλλά και ούτε ευκολονόητο πως υπάρχει σε κάθε άνθρωπο ή στο βαθμό ή για στο μέτρο που χρειάζεται. Ενίοτε είναι έμφυτο χαρακτηριστικό μα πολλάκις δε μένει άλλη επιλογή από το να γίνει επίκτητο αφού κρίνει την επιβίωση αρχικά και την επιτυχία ή την εξέλιξη μετέπειτα.

Τι σημαίνει είμαι δυνατός
Είναι δυνατός καταρχάς δεν σημαίνει ότι δεν έχω δικαίωμα να λυγίσω. Δεν σημαίνει επίσης πως δεν είναι λογικό ή ανθρώπινο να δειλιάσω, να πτοηθώ, να γονατίσω. Είμαι δυνατός σημαίνει αρχικά έχω αποδεχτεί πως ό,τι περνά από το δικό μου χέρι θα το παλέψω να γίνει εφικτό και ό,τι δεν περνά, θα το ανεχτώ μην επιτρέποντας στον εαυτό μου να δυστυχήσει.

Είμαι δυνατός δεν σημαίνει δεν έχω ανάγκη ανθρώπους να με εμψυχώσουν, να με πάρουν μια αγκαλιά ή δεν πρέπει να κλάψω ή να πονώ. Είμαι δυνατός σημαίνει όμως σίγουρα πως ακόμη κι αν πέσω θα κάνω τα πάντα για να σηκωθώ, θα κρατηθώ από ό,τι μπορέσω και θα βάλω την ελπίδα μπροστάρη δίχως να με εγκαταλείψω. Σημαίνει θα πιστεύω στον εαυτό μου και θα μου έχω πίστη κι εμπιστοσύνη απαγορεύοντας το φόβο ή τη λύπη να με κάνουν υποχείριό τους.

Είμαι δυνατός σημαίνει προσαρμόζομαι κι αποδέχομαι το οτιδήποτε τύχει και κάνω ό,τι μπορώ καλύτερο με αυτό όντας ώριμος και μην αξιώνοντας να πάνε όλα όπως το μυαλό μου τα έπλασε. Είμαι δυνατός σημαίνει συγχωρώ το εαυτό μου για τα λάθη μου και μαθαίνω από αυτά μα συγχωρώ και τους άλλους μην αφήνοντας κακίες ή όποιο αρνητικό συναίσθημα να με αλλάξει ή να μου στερήσει πράγματα.

Είμαι δυνατός σημαίνει δεν έχω καμιά προσκόλληση στο χτες και δεν μεμψιμοιρώ μα επικεντρώνομαι στο σήμερα και στο αύριο όσο μπορώ. Είμαι δυνατός σημαίνει ξέρω τα πλεονεκτήματά μου μα και τα μειονεκτήματά μου και δουλεύω προς την αυτοβελτίωσή μου. Δεν σημαίνει πως είμαι αποτυχημένος αν οι συγκυρίες δεν φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα και δεν είμαι αδύναμος αν πάρω το χρόνο μου να συνέλθω από το ό,τι με στενοχώρησε. Είμαι δυνατός δεν σημαίνει είμαι τέλειος και ούτε χρειάζεται να αποδεικνύω κάτι από αυτά σε κανέναν.

Είμαι δυνατός σημαίνει πως φιλοσοφώ τα πράγματα και τις καταστάσεις, τις αξιολογώ, αναλαμβάνω τις ευθύνες μου μα και είμαι έτοιμος να αλλάξω γνώμη ή πορεία αν πρέπει. Είμαι δυνατός σημαίνει με αγαπάω αφενός, με σέβομαι και δεν με υποτιμώ μήτε έχω μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μου.

Που βρίσκω δύναμη;
Ένα καλό ερώτημα και διόλου ρητορικό αποτελεί το που και πως θα βρει κανείς αυτή την περιβόητη δύναμη σε μόνιμη βάση ή τουλάχιστο όταν απαιτείται. Η απάντηση αφορά όλους μας και δεν υπάρχει μαγική συνταγή ή συγκεκριμένος τρόπος.

Καταρχήν από τον ίδιο μας τον εαυτό την αντλούμε, ο οποίος ακόμη κι όταν εμείς θαρρούμε πως δεν την έχει πλανιόμαστε πλάνην οικτράν. Μέσα μας βρίσκεται, στο παρελθόν μας και σε όσα κουβαλάμε βρίσκεται, σε όσα αντέξαμε ήδη και μας έκαναν αυτό που είμαστε σήμερα.

Βρίσκεται στην αγάπη προς τα δικά μας πρόσωπα και για τη ζωή γενικότερα. Στη θέληση και στην ψυχή μας βαθιά περιμένοντς να ανασυρθεί. Την βρίσκουμε όταν απλά έρθει η κατάλληλη στιγμή και προφανώς είναι η μόνη επιλογή, είναι μονόδρομος.

Την βρίσκουμε πεισμώνοντας ή όντας θυμωμένοι, την βρίσκουμε στην αξιοπρέπειά μας και στις ανάγκες μας. Την αντλούμε από το μυαλό μας που αν το θελήσουμε μπορούμε να το εκπαιδεύσουμε προς όποια κατεύθυνση και να σκεφτούμε διαφορετικά. Την αναζητάμε στην πίστη μας ακόμη στον όποιο θεό ή στην προσευχή μα και στο διαλογισμό αν θέλουμε. Την βρίσκουμε από πραγματικούς φίλους,τα παιδιά μας, γονείς ή το σύντροφο που είναι εκεί για μας. Την βρίσκουμε διευρύνοντας τους ορίζοντες μας με όποιο τρόπο όπως η δημιουργία. Την αντλούμε από τη μοναξιά μας και την αυτοκριτική μας επίσης.

Δούνε και λαβείν
Η δύναμη είναι κάτι το οποίο μπορείς να λάβεις αλλά και να δώσεις κι εσύ με τη σειρά σου. Αν την πάρεις από οτιδήποτε εκτός από άνθρωπο, δεν την επιστρέφεις τουλάχιστο σε αυτή τη μορφή. Αν πάρεις όμως δύναμη από άλλους, μπορείς και θα έπρεπε κιόλας να κάνεις το ίδιο είτε σε αυτούς αν σε χρειαστούν επίσης είτε σε οποιονδήποτε άλλον.

Η δύναμη από και προς ανθρώπους δίνεται με παρουσία καταρχήν. Αποδεικνύει ότι είσαι εκεί και το εννοείς κάνοντας μετέπειτα αυτό που έχει ανάγκη κάποιος. Αν αυτό σημαίνει μια αγκαλιά, την προσφέρεις. Αν σημαίνει ειλικρινή άποψη και κριτική εφόσον ζητηθεί, κι αυτό το κάνεις. Αν αυτό σημαίνει σιωπή ή αντίστοιχα λόγια γλυκά ή ακόμη και επιστράτευση χιούμορ ή κοινών βιωμάτων, το κάνεις. Αν αυτό σημαίνει συζήτηση ή απλά να ακούς κι αυτό το κάνεις.
Όλα αυτά μπορούν να δώσουν δύναμη απ΄τη δική σου σε κάποιον άλλον και είναι δανεικά.

Εν κατακλείδι αυτό που αξίζει να θυμόμαστε είναι ότι πάντα διαθέτουμε αποθέματα δύναμης.

Οι ψεύτικες ψευδαισθήσεις του χωρισμού

Σου λείπω αλλά έφυγα για ένα λόγο και δεν μπορώ να το αφήσω να με απασχολεί πλέον. Όταν έκλεισα αυτή την πόρτα, άφησα πίσω μου μια ιστορία άνισης αγάπης. Μια συντροφιά που δεν εκτιμήθηκε ποτέ. Μια ατέλειωτη μεταμφίεση που σταμάτησε να έχει πλάκα όταν έπρεπε να προσπαθώ να είμαι χαρούμενος ενώ μάζευα τα σπασμένα κομμάτια μου.

Κομμάτια της μάσκας σου έπεσαν πάνω μου όταν προσπάθησα να την βγάλω χωρίς να την καταστρέψω- επειδή πίστευα πως πίσω από τον εγωισμό σου υπήρχε κάποιος που ήταν πληγωμένος. Κάθε φορά που προσπαθούσα, γινόταν όλο και χειρότερο. Με έκανε να θυμηθώ όλες τις υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν.

Ξέρω ότι σου λείπω αλλά έφυγα επειδή ένιωθα πως είχε τελειώσει εδώ και καιρό. Ήταν μια λάθος αγάπη βασισμένη μόνο στις απαιτήσεις σου. Ήταν ένα παιχνίδι που πάντα έχανα γιατί ποτέ δεν είχα την ευκαιρία ούτε καν να παίξω παρόλο που θεωρούνταν ότι ήταν «δικό μας».

Έκλεισα την πόρτα, όχι για να σε πληγώσω. Έκλεισα την πόρτα επειδή υπάρχουν φορές που πρέπει να υπερασπιστείς τον εαυτό σου και να σταματήσεις να είσαι στήριγμα σε ένα παιχνίδι που ποτέ δεν κατάλαβες. Ναι -έκλεισα την πόρτα και τώρα δεν μπορώ να αφήσω να με απασχολεί το ότι σου λείπω.

Οι ψεύτικες ψευδαισθήσεις του χωρισμού
Υπάρχουν ελπίδες και ένας ευσεβής πόθος κρυμμένος πίσω από αυτό το κλείσιμο της πόρτας. Προδίδουν μια επιθυμία ότι το άλλο άτομο θα «ανοίξει τα μάτια του» και τελικά θα του λείψει αυτό που είχε δεδομένο.

Όταν το κάνουμε αυτό, σαμποτάρουμε την αυτοεκτίμηση και την αγάπη για τον εαυτό μας. Δίνουμε το 100% του εαυτού μας και προσκολλόμαστε σε αμφιβολίες και στην αναποφασιστικότητα.

Αργότερα, νιώθουμε νικητές όταν αναγνωρίζουν μετά τον χωρισμό πως μας χρειάζονται. Αλλά δεν συνειδητοποιούμε πως το να τους κάνουμε να παραδεχτούν ότι τους λείψαμε δεν μας κάνει στ’ αλήθεια νικητές. Η αληθινή νίκη είναι να κλείσετε την πόρτα για πάντα όταν δίνετε τα πάντα και δεν παίρνετε τίποτα.

Από την άλλη μεριά, δεν είναι νίκη να συνεχίσετε μια ιστορία ατελείωτων δεύτερων ευκαιριών και συνεχώς να ελπίζετε πως θα αλλάξει. Το να κλείσετε μια πόρτα για πάντα δεν είναι ψυχρό. Έχει να κάνει με τον αυτοσεβασμό.

Καθυστερούμε την εσωτερική μας ηρεμία για χάρη τους, σαν να μην την αξίζουμε. Μέχρι που μια μέρα συνειδητοποιούμε πως έχουμε καταναλωθεί εντελώς και μια «συγγνώμη» που έρχεται πολύ αργά δεν αλλάζει τίποτα.

Το να λέτε ναι σε ένα «μου λείπεις, έλα πίσω» χωρίς αλλαγή είναι σαν να λέτε ναι σε μια αντίστοιχη Ρωσική Ρουλέτα των σχέσεων.

Η αγάπη ποτέ δε σημαίνει ότι εγκαταλείπετε την αξιοπρέπεια σας
Η αγάπη δεν μας δίνει αξιοπρέπεια αν και ίσως μας δίνει φτερά. Είναι κρυμμένη στα μικρά πράγματα που κάνουν την καθημερινότητα μας ξεχωριστή.

«Αυτοί είναι λίγοι κανόνες που ξέρω ότι ισχύουν για την αγάπη και τον γάμο: αν δεν σέβεσαι το άλλο άτομο, θα έχεις πολλά προβλήματα. Αν δεν ξέρεις πως να συμβιβάζεσαι, θα έχεις πολλά προβλήματα. Αν δεν μπορείς να μιλάς ανοιχτά για το τι συμβαίνει μεταξύ σας, θα έχεις πολλά προβλήματα. Και αν δεν έχετε κοινές αξίες στην ζωή θα έχετε πολλά προβλήματα. Οι αξίες σας πρέπει να είναι όμοιες.» -Mitch Albom

Η ελεύθερη, γαλήνια αγάπη, όπου το κάθε άτομο έχει την ανεξαρτησία του είναι διαφορετική από την «αγάπη» όπου υπάρχει απλώς εκμετάλλευση και συναισθηματική απομόνωση. Αυτή δεν είναι ελεύθερη αγάπη, είναι υποχρέωση.

Οπότε, όταν κλείνετε μια πόρτα σκεφτείτε τι σας έφερε εκεί. Να μην σας λείπει το παρελθόν . Πήρατε αυτή την απόφαση για ένα λόγο. Μην προσπαθείτε να ξαναγράψετε μια ιστορία η οποία δεν ήταν καλή εξ αρχής.

Αν όντως τους λείπετε, θα έπρεπε να είχαν κάνει κάτι γι αυτό καιρό πριν. Η στιγμή σας είναι τώρα.

Επιστήμονες ανακάλυψαν τον πρώτο... vegetarian καρχαρία: Επιβιώνει τρώγοντας φύκια!

Πάνω από το 60% των υπολειμμάτων που βρέθηκαν στα στομάχια των καρχαριών ήταν φυτικής προέλευσης. Είναι πιο λευκός από τους... λευκούς, διαθέτει κοφτερά δόντια, είναι επικίνδυνος, αλλά... είναι και μοναδικός στο είδος του, καθώς μπορεί να διαβιώσει ακολουθώντας μία... δίαιτα χωρίς κρέας! Επιστήμονες ανακάλυψαν το είδος του... vegetarian καρχαρία,  που μπορεί να επιβιώσει τρώγοντας μόνο... φύκια.

Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, η φήμη του σαρκοβόρου καρχαρία που συνοδεύει το είδος Bonnethead κάθε άλλο παρά επιβεβαιώνεται. Η επίθεση σε άλλα είδη αφορά μόνο την άμυνα και τη διασφάλιση του χώρου επικρατείας του και όχι την τροφή, λένε χαρακτηριστικά οι ερευνητές του αμερικανικού πανεπιστημίου, οι οποίοι μελέτησαν το συγκεκριμένο είδος καρχαρία.

Η έρευνα είχε διάρκεια πολλών χρόνων και μετά από συγκέντρωση μεγάλου ποσοστού δειγμάτων, ήταν σε θέση να δώσει ασφαλή συμπεράσματα. Πάνω από το 60% των υπολειμμάτων που βρέθηκαν στα στομάχια των καρχαριών ήταν φυτικής προέλευσης, ενώ υπήρχαν μεγάλα διαστήματα που οι καρχαρίες τρέφονταν σχεδόν αποκλειστικά με φύκια και πλαγκτόν. Ανάλογα αποτελέσματα έδωσαν και οι αιματολογικές εξετάσεις στις οποίες υποβλήθηκαν οι καρχαρίες.

Via Lactea: Ένα πρόγραμμα της ΕΕ για να κατανοήσουμε καλύτερα τον Γαλαξία μας

O Γαλαξίας μας όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί. Στοιχεία που έρχονται στο φως και μας δίνουν σημαντικές πληροφορίες για να κατανοήσουμε την εξέλιξη του. Πρόκειται για το έργο Via Lactea.

 

Φανταστείτε τον γαλαξία μας σαν ένα μεγάλο ζωντανό οργανισμό, με τον δικό του σκελετό και την δική του ανάπτυξη. Το έργο Via Lactea, μετά από τρία χρόνια μελέτης, κατάφερε να δημιουργήσει μία βάση δεδομένων, σχετικά με το κομμάτι του διαστήματος που φιλοξενεί το γαλαξία μας. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης παρουσιάστηκαν στη Ρώμη και ανοίγουν διάπλατα τους ορίζοντες μας, για τον δικό μας Γαλαξία.

 

Το έργο Via Lactea θα δώσει στους αστροφυσικούς περισσότερες και βαθύτερες γνώσεις για τον Γαλαξία μας. Τα τελικά αποτελέσματα θα είναι σαν μία γιγαντιαία βιβλιοθήκη από χάρτες που θα δίνουν μία πλήρη απογραφή των αστρικών φυτωρίων στο εσωτερικό του Γαλαξία.

 

Είναι σαν μία συλλογή βιβλίων, μία συλλογή γνώσεων με την συμβολή όλων μας. Όλοι έγραψαν ένα κεφάλαιο, σε αυτό το βιβλίο και αυτή την εγκυκλοπαίδεια. Ο καθένας από εμάς, έχει καλύψει ένα άλλο θέμα και μετά προσπαθούμε να τα συνδέσουμε όλα. Σκοπός είναι να συνδέσουμε τα πάντα γιατί έτσι λειτουργεί το Σύμπαν.

 

To μέλος της ομάδας Via Lactea, Νταβίντ Έλια εξήγησε:
«Αυτό που κάναμε είναι μία μεγάλη ανάλυση του Γαλαξία μας. Αυτό μας δίνει την δυνατότητα να ξεκινήσουμε μία μεγαλύτερη έρευνα που θα μας δώσει περισσότερα στατιστικά στοιχεία, ώστε να συνθέσουμε τις λεπτομέρειες του παρελθόντος. Το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον για να έχουμε εικόνα της μελλοντικής εξέλιξης του γαλαξία μας.»

 

Το έργο Via Lactea το οποίοι χρηματοδοτείται απο την ΕΕ, ήταν μέρος της έρευνας HI-GAL. Πρόκειται για το μεγαλύτερο πρόγραμμα παρατήρησης που έγινε από τον δορυφόρο Herschel. Αυτό μας επέτρεψε να έχουμε εικόνα για τον Γαλαξία μας, ως μία μηχανή σχηματισμού αστεριών.

Μύθος και ψυχή: η εξέλιξη της συνειδητότητας

Εισαγωγή
Η Μυθολογία είναι η πιο αρχαία και ευρεία καταγραφή που διαθέτουμε σχετικά με το πνεύμα και τη φύση της ανθρωπότητας. Όσο περισσότερο είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε την προέλευση του είδους μας σε βάθος χρόνου, βρίσκουμε τον μύθο και τη μυθοπλασία ως τη θεμελιώδη γλώσσα μέσω της οποίας ο άνθρωπος σχετίζεται με το μυστήριο της ζωής και των ρευμάτων που προέρχονταν μέσα από τις εμπειρίες του.

Ο κόσμος του μύθου διαθέτει τους δικούς του νόμους και τη δική του πραγματικότητα. Αντί οι έννοιες και τα γεγονότα να έχουν κάποιο λογικό νόημα, βρίσκουμε μοντέλα παράλογων σχημάτων λόγου των οποίων τα νοήματα πρέπει να διακρίνει ή να βιώσει ο συμμετέχων-παρατηρητής. Η ανακάλυψη αυτών των μοντέλων εννοιών είναι ό,τι εννοούσε ο Jung με τη συμβολική προσέγγιση της θρησκείας, της Μυθολογίας και του ονείρου.

Ο μύθος δεν λαμβάνεται υπόψη με κυριολεκτικό και συγκεκριμένο τρόπο όπως θα γινόταν με το σύνολο πεποιθήσεων μιας συγκεκριμένης θρησκείας, ούτε όμως μπορεί να απορριφθεί ως «ψευδαίσθηση», όπως συμβαίνει συχνά στους επιστημονικούς κύκλους. Αντιθέτως, πρέπει να προσεγγίσουμε τον μύθο συμβολικά, αφού αποκαλύπτει αιώνιες «αλήθειες» για την ψυχική ύπαρξη της ανθρωπότητας – για την αλήθεια της ψυχής. Η φράση «Μια φορά κι έναν καιρό» δεν σημαίνει «κάποια χρονική στιγμή» στην ιστορία, αλλά αναφέρεται σε γεγονότα που συμβαίνουν ανά τους αιώνιες, παντού και πάντοτε. Όλοι οι μύθοι αφορούν το σήμερα.

Κάθε βράδυ όταν κοιμόμαστε βυθιζόμαστε ξανά στην πηγή όλων των μυθολογικών εννοιών, δηλαδή το ασυνείδητο, που αποτελεί την προέλευση των ονείρων. Πολλά από τα παιχνίδια μας έχουν τις ρίζες τους στη Μυθολογία καθώς κι ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης τέχνης, της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου περιστρέφονται γύρω από μυθολογικά θέματα.

Η συγκριτική μέθοδος αποτελεί το βασικό κλειδί για μια συμβολική κατανόηση της Μυθολογίας. Μέσα από αυτή ανακαλύπτουμε κάποια μοτίβα που επαναλαμβάνονται σε άλλους και διαφορετικούς πολιτισμούς που διαφέρουν πολύ μεταξύ τους τόσο όσον αφορά την απόσταση όσο και τον χρόνο. Ο Jung ονόμαζε αυτά τα υποκείμενα μοτίβα «αρχέτυπα» από τις λέξεις «αρχή» που σημαίνει αρχέγονη και «τύπος» που σημαίνει τυπικό. Οι αρχετυπικές έννοιες ενσωματώνουν τα πιο βασικά στοιχεία της ανθρώπινης εμπειρίας και τραγωδίας κι εμφανίζονται τόσο ως έντονες εικόνες όσο και ως δυναμικά μοτίβα συμπεριφοράς.

Πρόκειται για ένα σύνολο ενστικτώδους ανθρώπινης λειτουργίας ανάλογη με την ενστικτώδη παρόρμηση που ωθεί, για παράδειγμα, τον φλώρο Βαλτιμόρης να χτίσει μια φωλιά που να μοιάζει με δάκρυ ή τον σολομό να επιστρέφει στο ρεύμα στο οποίο γεννήθηκε. Η γενικότητα αυτών των εικόνων προκύπτει από τις επαναλαμβανόμενες αντιδράσεις των ανθρώπων σε καταστάσεις και ερεθίσματα της ίδιας γενικής τάξης, που είναι όμοιες εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Οι αρχετυπικές έννοιες αντιπροσωπεύουν διάφορα βασικά στάδια της ζωής τα οποία συμβολίζονται από τον μύθο του Ήρωα. Ξεκινούν από ένα αρχικό στάδιο έλλειψης συνειδητότητας πριν ακόμα αφυπνιστεί το εγώ και οδηγούνται μέσα από διάφορα στάδια ηρωικού αγώνα σε μια τελική κατάσταση «ολότητας» ή ολοκλήρωσης, όταν πλέον η ζωή έχει φτάσει στο πλήρες δυναμικό της και η σχέση ανάμεσα στο ανθρώπινο και το θείο έχει αποκατασταθεί. Ο Jung αποκαλούσε αυτή τη διαδικασία «εξατομίκευση», δηλαδή μια διαδικασία όπου το άτομο γίνεται αυτό που είναι πραγματικά. Ο Jung πίστευε ότι αυτός ο «αληθινός εαυτός» είναι καθοριστικός παράγοντας στο ασυνείδητο κάθε ανθρώπου κι αποτελεί το κεντρικό αρχέτυπο της τάξης και της πληρότητας ανάμεσα σε άλλα αρχέτυπα. Ο Jung το ονόμασε Εαυτό.

Η αρχική εμβρυακή κατάσταση
Στην αρχή της δημιουργίας πολλών μύθων βρίσκεται η έννοια μιας πρωτότυπης κατάστασης τελειότητας, πληρότητας και μακάριας δύναμης. Αυτό συχνά αναπαρίσταται ως ένας κύκλος, μια σπηλιά, μια λίμνη ή μια σφαίρα. Το κυρίαρχο αρχετυπικό σύμβολο είναι αυτό της αρχέγονης Θεάς Γης – η Μεγάλη Μητέρα που φροντίζει και προστατεύει. Υπάρχουν και πολλά άλλα σύμβολα που εκφράζουν αυτό το αρχέτυπο. Οτιδήποτε έχει μεγάλο μέγεθος και αγκαλιάζει ή περιέχει κάτι, όπως ένα δοχείο, ή που τυλίγει, προφυλάσσει και διατηρεί κάτι μικρό και εύθραυστο εκφράζει την έννοια της «αρχέγονης μητέρας.

Ένα πολύ συνηθισμένο σύμβολο είναι ο Ουροβόρος Όφις, ένα φίδι που έχει την ουρά στο στόμα του. Αυτά τα σύμβολα εκφράζουν μια παραδεισένια κατάσταση προτού εμφανιστεί οποιαδήποτε έννοια αυτάρκειας και αυτονομίας. Ο Κήπος της Εδέμ και η Χρυσή Εποχή, όταν η ανθρωπότητα ζούσε ενωμένη με τους Θεούς, εκφράζουν τη θεία πληρότητα και ολότητα και αποτελούν επιπλέον συνηθισμένα μοτίβα αυτής της ψυχολογικής κατάστασης.

Στη ζωή του ατόμου αυτός ο συμβολισμός αντιστοιχεί όχι μόνο στην κύηση του εμβρύου στη μήτρα της μητέρας, αλλά και στην κατάσταση της γενικότερης εξάρτησης του νεογνού από τη μητέρα του. Ψυχολογικά, τα σύμβολα αυτά εκφράζουν το στάδιο όπου το εγώ υπάρχει μόνο ως δυνατότητα ή το στάδιο όπου το εγώ κυριαρχείται από τα οικουμενικά ενστικτώδη πρότυπα της ανθρώπινης αντίδρασης απέναντι στον κόσμο ή μια κατάσταση όπου το άτομο εκφράζει λίγα ή και τίποτα ως μοναδικό ον.

Διαχωρισμός, δημιουργία και γέννηση της συνειδητότητας
Η Συγκριτική Μυθολογία μας διδάσκει ότι υπάρχει πάντα μια δημιουργική δύναμη ή έντονη σπουδαιότητα στην αρχική εμβρυακή κατάσταση, η οποία οδηγεί σε προβλήματα. Ο Ουροβόρος κύκλος ανοίγει και το φως γεννιέται στον κόσμο. Μια τυπική προσωποποίηση αυτής της παρόρμησης είναι το φίδι που δελεάζει την Εύα να παραβιάσει την παθητική εγκράτειά της στον Κήπο της Εδέμ ή εκείνη η σκοτεινή μορφή στα παραμύθια που προσπαθεί να δελεάσει τον ήρωα ή την ηρωίδα να σπάσει το κατεστημένο και να κάνει κάποια «κακή» πράξη.

Τέτοιες πράξεις οδηγούν στην εκδίωξη από τον Παράδεισο. Η προστασία που υπάρχει στην παιδική ηλικία καθώς και η ευχαρίστηση από το παρελθόν ή με ό,τι έχει επιτευχθεί είναι μορφές ενός
Παραδείσου που χάνεται όταν η ζωή απαιτεί καινούριες αλλαγές.

Αυτή η διαδικασία ξεκινά με έναν καταστροφικό διαχωρισμό. Στον μύθο συχνά απεικονίζεται ως ο διαχωρισμός από τους γονείς. Ο Πατέρας Ουρανός και η Μητέρα Γη βρίσκονται αγκαλιασμένοι και ο κόσμος μένει στο σκοτάδι. Τα παιδιά τους πρέπει να τους χωρίσουν παρά τις κραυγές διαμαρτυρίας και τους θρήνους των γονέων τους. Μόνο τότε το φως εισέρχεται στον κόσμο. Αυτό το φως συμβολίζει τη συνειδητότητα. Μόνο υπό το φως της συνειδητότητας αποκτά ο άνθρωπος τη δυνατότητα να γνωρίζει. Ωστόσο, η απόκτησή της είναι μια προμηθεϊκή πράξη που υποβάλλει τον ήρωα στον κίνδυνο της τιμωρίας.

Όταν ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά από τους Θεούς, η τιμωρία του ήταν να μείνει αλυσοδεμένος σε έναν βράχο όπου ένας αετός κατέτρωγε το συκώτι του κάθε βράδυ. Όταν ο Ίκαρος πέταξε πολύ ψηλά με τα κέρινα φτερά του, ο ήλιος έλιωσε το κερί και ο ίδιος έπεσε και πνίγηκε στη θάλασσα. Ως φορέας του φωτός, ο Ήρωας είναι διατεθειμένος να αντιμετωπίσει αυτούς τους κινδύνους παρ’ όλο που συνειδητοποιεί τη μοναχικότητα, την ατομικότητα και τη θνησιμότητά του προκειμένου να συμβάλλει ενεργά στην πρόοδο.

Ωστόσο, μόλις ο Ήρωας «φάει το μήλο της Εδέμ», το καλό και το κακό εμφανίζονται στον κόσμο. Η Μεγάλη Αγαθή Μητέρα δείχνει τη σκοτεινή πλευρά της, τη μισητή ή Τρομερή Μητέρα, ενώ ο Πατέρας Δημιουργός βρίσκεται πλέον αντιμέτωπος με τον Πατέρα Τιμωρό. Τα αδέλφια σκοτώνουν το ένα το άλλο στο όνομα της αγάπης και ο κόσμος γίνεται εναλλάξ ένας χώρος είτε ελκυστικός είτε καταδιωκτικός.

Ο Ήρωας του μύθου: γέννηση, κάλεσμα, πορεία
Ο Ήρωας του μύθου συμβολίζει το γεγονός ότι η δημιουργία της προσωπικότητας προκύπτει μόνο μέσα από τον αγώνα, τα βάσανα και τη θυσία. Οι νίκες και οι ήττες του Ήρωα αποτελούν παραδείγματα της στάσης του ατόμου απέναντι στις προκλήσεις της δικής του ζωής – ανεξαρτήτως του πόσο συνηθισμένη ή ξεχωριστή είναι. Η γέννηση του Ήρωα λαμβάνει χώρα συνήθως σε ένα ταπεινό περιβάλλον, όπως μια φάτνη ή σπηλιά, αλλά πάντα γίνεται με εξαιρετικό τρόπο. Συχνά υπάρχει φως γύρω από το παιδί ή το ίδιο θεωρείται απειλή για τον Βασιλιά.

Συχνά ο Ήρωας έχει 2 πατέρες – τον βιολογικό πατέρα του κι έναν «ανώτερο». Επίσης, συνήθως η μητέρα είναι παpθένα και ο Ήρωας έχει θεϊκή καταγωγή κληρονομώντας έτσι δύο φύσεις. Είναι ένας άνθρωπος σαν όλους τους άλλους, αλλά την ίδια στιγμή ο ίδιος νιώθει ξένος μέσα στην κοινωνία στην οποία ζει. Νιώθει ότι δεν ταιριάζει και ανακαλύπτει μέσα του κάτι που τον κάνει να ξεχωρίζει, όπως προφητικές ικανότητες, θεραπευτικές ικανότητες ή ισχυρές δυνάμεις. Όλα αυτά τον οδηγούν σε υπερφυσικές πράξεις.

Η περιπέτεια του Ήρωα ξεκινά με κάποιο μήνυμα ή «κάλεσμα» από μια θαυματουργή πηγή: ένας βάτραχος μιλά στην πριγκίπισσα, ο Μωυσής βρίσκεται αντιμέτωπος με μια καιόμενη βάτο, ένα άδειο μπολ ρύζι επιπλέει αντίθετα προς το ρεύμα (Βούδας), μια προαναγγελία εμφανίζεται σε κάποιο όνειρο. Το κάλεσμα συχνά προκύπτει σε μια σημαντική στιγμή. Οι παλαιές αξίες της ζωής συνήθως είναι ξεπερασμένες και στείρες. Η αναζήτηση του Parsifal για το Άγιο Δισκοπότηρο ξεκίνησε από το βασίλειο του Βασιλιά Fisher που είχε μετατραπεί σε σκουπιδότοπο. Ανεξαρτήτως από τη μορφή του, το κάλεσμα παρακινεί τον Ήρωα να ακολουθήσει το ξεχωριστό πεπρωμένο του.

Ο μύθος του Ήρωα: ο αγώνας ενάντια στον κακό δράκο και η διεκδίκηση μιας γυναίκας
Στον αγώνα με τον κακό δράκο ο Ήρωας μάχεται τις οπισθοδρομικές δυνάμεις του ασυνειδήτου που απειλούν να καταπιούν το εγώ του. Οι δυνάμεις αυτές, που προσωποποιούνται με μορφές όπως η Κίρκη, η θεά Κάλι, η Μέδουσα, τα θαλάσσια φίδια, ο Μινώταυρος ή η Γοργώ, αντιπροσωπεύουν το τρομερό πρόσωπο της Μεγάλης Μητέρας.

Ο Ήρωας μπορεί να δεχτεί εθελοντικά να τον καταπιεί το τέρας ή να κατέβει συνειδητά στον Άδη για να νικήσει τις δυνάμεις του σκότους. Αυτή η ταπεινωτική κάθοδος στην άβυσσο, τη θάλασσα, τη σκοτεινή σπηλιά ή τον κάτω κόσμο προκειμένου να αποκτήσει μια καινούρια ταυτότητα εκφράζει τον συμβολισμό του νυχτερινού ταξιδιού στη θάλασσα μέσα από την κοιλιά του τέρατος. Πρόκειται για ένα θεμελιώδες θέμα στη Μυθολογία σε ολόκληρο τον κόσμο – το θέμα του θανάτου και της αναγέννησης. Όλα τα τελετουργικά περιλαμβάνουν το βασικό αυτό αρχετυπικό μοτίβο μέσω του οποίου η παλαιά τάξη και οι παλαιές αρχές που εκπροσωπεί πρέπει να πεθάνουν και να δώσουν τη θέση τους σε μια πιο ώριμη και παραγωγική ζωή.

Στη Μυθολογία, στόχος του αγώνα ενάντια στον δράκο είναι σχεδόν πάντα μια γυναίκα, μια αιχμάλωτη ή γενικότερα ένας «θησαυρός που δύσκολα μπορεί να αποκτηθεί». Αυτή η εικόνα της ευάλωτης, όμορφης και γοητευτικής γυναίκας που φρουρείται και κρατείται δέσμια ενός απειλητικού τέρατος μας δίνει την έννοια του εσωτερικού πυρήνα της προσωπικότητας και των δυνάμεων άμυνας του Ήρωα. Καθήκον του Ήρωα είναι να σώσει τη γυναίκα από την αιχμαλωσία του τέρατος και, εν τέλει, να την παντρευτεί και να εδραιώσει το βασίλειό του μαζί της.

Ο αγώνας ενάντια στον δράκο και η απελευθέρωση του αιχμαλώτου αποτελεί το αρχετυπικό μοτίβο που μας καθοδηγεί μέσα από αυτά τα σημαντικά μεταβατικά μονοπάτια στην προσωπική μας ανάπτυξη, όπου πραγματοποιείται η αναγέννηση ή ο επαναπροσανατολισμός της συνειδητότητας. Η αιχμαλωσία αντιπροσωπεύει το «καινούριο» στοιχείο του οποίου η απελευθέρωση καθιστά δυνατή κάθε περαιτέρω πιθανή εξέλιξη.

Σε απάντηση στο κάλεσμα, ο Ήρωας αναλαμβάνει ένα ταξίδι που συνήθως είναι επικίνδυνο και προς άγνωστη κατεύθυνση γεμάτη τόσο υποσχέσεις όσο και κινδύνους. Συχνά, το ταξίδι είναι μια κάθοδος. Άλλες φορές, όπως συνέβη με τον Ιωνά, τον Αινεία, και την Ψυχή, είναι μια κατάβαση στα βάθη – της θάλασσας, του Κάτω Κόσμου ή του ίδιου του Άδη. Πάντα υπάρχει ένα επικίνδυνο πέρασμα.

Συχνά, η διστακτικότητα του Ήρωα εξισορροπείται από την εμφάνιση του φύλακα – προστάτη του ή διάφορων ζώων που τον ενθαρρύνουν να φέρει εις πέρας τον υπεράνθρωπο αγώνα του που δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς βοήθεια. Αυτές οι βοηθητικές δυνάμεις εκπροσωπούν την ψυχική ολότητα που υποστηρίζει το εγώ στον αγώνα του και μαρτυρούν το γεγονός ότι ο βασικός στόχος του Ήρωα είναι η ανάπτυξη της πραγματικής προσωπικότητας του ατόμου.

Ο στόχος της ατομικότητας και των συμβόλων της
Η επιτυχής ολοκλήρωση της αποστολής του Ήρωα σφυρηλατεί μια σχέση ανάμεσα στις ψυχικές αντιθέσεις που χωρίζονται με τη γέννηση της συνειδητότητας. Τα σημαντικότερα σύμβολα για τη σύνθεση αυτή είναι διάφορες μορφές της Σύνδεσης των Αντιθέσεων ή μια Μάνταλα στην οποία η αρχική ολότητα πλέον αποκαθίσταται αλλά σε ένα πιο υψηλό και διαφοροποιημένο επίπεδο.

Αυτά συμβολίζονται στις εικόνες του βασιλιά και της βασίλισσας που ενώνονται με γάμο, του αρσενικού και του θηλυκού που ενώνονται με τη μορφή του ανδρόγυνου, των γεωμετρικά αντίθετων σχημάτων που παραδόξως ενώνονται σε έναν «τετράγωνο κύκλο», της ζωής και του θανάτου που ενώνονται στη μυστηριώδη εικόνα ενός αθάνατου Θεού ο οποίος υποφέρει από ένα θανάσιμο τραύμα και της συγχώνευσης των αντιθέσεων της προσωπικότητας. Πρόσθετα σύμβολα της ολότητας είναι το ελιξίριο της αθανασίας, το πολύτιμο μαργαριτάρι και το παιδί με τη θεία φύση που αντιπροσωπεύουν τη δυνατότητα μιας μελλοντικής εξέλιξης.

Ο μυθικός Ήρωας μας δείχνει ότι το θάρρος του εγώ να αντέξει το βάρος του φόβου, της ενοχής και των συγκρούσεων της προσωπικότητας αλλά και η βούληση να υπομείνει τον σταυρό της διττότητάς του κρατώντας το κρυφό – είναι ο μόνος τρόπος ώστε να συμφιλιωθούν και να έρθουν πιο κοντά ο Θεός και ο άνθρωπος. Η αρχική ενότητα του Θεού και του ανθρώπου που υπήρχε στον Κήπο της Εδέμ καταστράφηκε όταν το εγώ μετατράπηκε σε συνειδητότητα.

Στη συνέχεια, το εγώ εκδιώχθηκε σε έναν κόσμο γεμάτο αντιθέσεις που πολεμούν μεταξύ τους εντός της προσωπικότητας, όπως, για παράδειγμα, όταν ο ένας αδελφός μάχεται τον άλλο αδελφό στον πόλεμο και την καταστροφή. Μέσα στο χάος όμως γεννιέται το παιδί του φωτός, ο Ήρωας, του οποίου ο αγώνας μπορεί να σφυρηλατήσει την αιώνια σχέση ανάμεσα στο αρσενικό και το θηλυκό, το φως και το σκοτάδι, τη ζωή και τον θάνατο, τον Θεό και τον άνθρωπο. Αυτή είναι η υπόσχεση, το δαχτυλίδι, η Διαθήκη, η Φλεγόμενη Γέφυρα του Ουρανίου Τόξου που μπορούν να ενώσουν το ανθρώπινο και το θείο μέσα στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής.

Δημόκριτος και σύγχρονη Κοσμολογία

Στην εποχή μας όλοι στεκόμαστε εντυπωσιασμένοι μπροστά στα επιτεύγματα της σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας.

Το περίεργο όμως είναι ότι πολλοί άνθρωποι, αλλά και πολλοί επιστήμονες, έχουν την εσφαλμένη εντύπωση ότι όλα αυτά τα επιτεύγματα στηρίχθηκαν σε γνώσεις και φαινόμενα τα οποία για πρώτη φορά ανακαλύφθηκαν και διατυπώθηκαν την περίοδο της μεγάλης επιστημονικής επανάστασης του 16ου, 17ου και 18ου αιώνα.

Η άποψη αυτή διατυπώνεται σε πολλά επιστημονικά βιβλία, αλλά και επίσημα από πολλούς Δυτικούς έγκριτους επιστήμονες.

Το θέμα αυτό αναλύει η εκπομπή αναφερόμενη στην επιστημονική σκέψη δύο πολύ σπουδαίων Ελλήνων θετικών επιστημόνων της αρχαιότητας: του Λεύκιππου και του Δημόκριτου.

Η ταύτιση των απόψεων της σύχρονης Φυσικής και Κοσμολογίας με τις απόψεις των δύο Ατομικών Φιλοσόφων, πολλές φορές είναι εκπληκτική…

Ο Σωκράτης για τον Ιδανικό εραστή

«Η γλώσσα μου το υποσχέθηκε, μα η λογική μου το απορρίπτει…Όμως, αν θέλετε την αλήθεια, θα σας την πω με τον δικό μου τρόπο.»

 

Το εγκώμιο του Σωκράτη στο Συμπόσιο του Πλάτωνα.

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ο Αγάθωνας έχει τελειώσει το εγκώμιό του στον έρωτα, και ο Σωκράτης του έχει ήδη απαντήσει, κάνοντας την κριτική του σε μορφή διαλόγου-ανάκρισης, παραβάλλοντας μια βασική ιδέα που θα αναπτύξει στο δικό του εγκώμιο. Δηλώνοντας όμως, μετά από αυτά που άκουσε, πως τελικά δεν ξέρει καθόλου τι είναι ο έρωτας, κι ας νόμιζε πως είναι αυθεντία σε αυτά, και πως γι’ αυτό θα ήθελε πραγματικά να μάθει, η παράθεση της σοφίας του σε μορφή λόγου μάλλον θα τον εμφάνιζε να αντιφάσκει με την βασική του αρχή, πως το μόνο για το οποίο είναι σίγουρος, είναι πως δεν είναι σοφός. Ο Πλάτωνας τον έδειχνε πάντα να συζητάει με μαθητές, δασκάλους, θεολόγους κ.α., και είναι αυτή η μορφή παράθεσης των ιδεών του που θα εισαχθεί «ύπουλα» και σε αυτήν την περίσταση. Αντί λοιπόν ο Σωκράτης να προσφέρει τη γνώμη του στους συμπότες του, περιγράφει μια μυστηριώδη Διοτίμα, μια σοφή από τη Μαντίνεια, ειδική στα ερωτικά και μάντισσα, με την οποία συζητούσε για τον έρωτα, λέγοντάς της αυτός, όσα του έλεγε ο Αγάθωνας προηγουμένως.

 

Με αυτόν τον τρόπο, ο Σωκράτης πετυχαίνει τρία πράγματα. Πρώτον, μας λέει πως σημασία δεν έχει ο όποιος ανταγωνισμός έκανε την εμφάνισή του μεταξύ των συμποτών, για το ποιος θα κάνει το καλύτερο εγκώμιο του έρωτα. Σημασία έχει μόνο η αλήθεια, και άρα η ειλικρινής αναζήτησή της. Έτσι, κερδίζει την εμπιστοσύνη των υπολοίπων αφού όσα θα πει, όσα του είπε η Διοτίμα, δεν πρέπει να τα δούμε σαν λόγια που μοναδικό στόχο έχουν να αντικρούσουν τα λόγια τους ή σαν απλούς κομπασμούς, αλλά να τα κρίνουμε σαν να ξεκινάει τώρα μόλις η συζήτηση, σαν στοχασμούς με λογική συνέπεια. Δεύτερον, η απόδοση στο άτομό της, της ιδιότητας της σοφής και της μάντισσας, δίνει την εντύπωση της αυθεντίας, και άρα ότι είναι ειδική στο να χρησιμοποιεί λογικά επιχειρήματα για να αποδείξει τις απόψεις της ή ότι έχει κάποιου είδους έμπιστης ενόρασης. Αυθεντία βέβαια πρέπει να θεωρηθεί όχι στα συμπεράσματά της, αλλά στον τρόπο που αναπτύσσει τα λεγόμενά της. Τρίτον, με το να βάζει τον εαυτό του να λέει στη Διοτίμα όσα ειπώθηκαν μέχρι αυτό το σημείο από τους υπόλοιπους, και ταυτόχρονα να βάζει την Διοτίμα να του απαντάει με τρόπο κοφτό, έως και προσβλητικό, παίρνει το ελεύθερο να τους προσβάλλει ο ίδιος, έμμεσα. Αποφεύγει ταυτόχρονα να προκαλέσει το αίσθημα της ντροπής ή της οργής στους συμπότες του, και έτσι μπορεί να ισοπεδώσει τα επιχειρήματά τους χωρίς να έχουν το δικαίωμα να εκδηλώσουν παράπονα για την ειρωνεία στα λόγια του. Δεν θα αισθανθούν ντροπή αφού ο Σωκράτης έχει βάλει τον εαυτό του στο ίδιο επίπεδο με αυτούς (παρουσιάζοντας τον εαυτό του να υποστηρίζει τις δικές τους θέσεις) και δεν θα προσβληθούν αφού οι προσβολές απευθύνονται δήθεν από τη Διοτίμα στον Σωκράτη, όχι από τον Σωκράτη προς αυτούς.

 

Κάποιοι μελετητές μάλιστα, έχουν εκτιμήσει πως δεν υπήρχε καν πραγματικό πρόσωπο με το όνομα και την ιδιότητα της Διοτίμας, δεδομένου ότι η παρούσα είναι η μοναδική αναφορά σε αυτήν που βρίσκουμε σε ολόκληρη την αρχαία γραμματεία. Λαμβάνοντας υπόψη όμως πως ο Πλάτωνας χρησιμοποιούσε ιστορικά πρόσωπα στους διαλόγους του, χωρίς ποτέ την ανάγκη να εφεύρει κάποιο, μπορούμε να κάνουμε με ασφάλεια την υπόθεση ότι η Διοτίμα ήταν υπαρκτό πρόσωπο.

 

ΤΟ ΕΓΚΩΜΙΟ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ

Ο Σωκράτης λοιπόν έλεγε στη Διοτίμα ότι ο θεός Έρωτας είναι νέος, ωραίος, καλός και δυνατός, και του απέδιδε αρετές. Η Διοτίμα του απάντησε πως ο Έρωτας επιθυμεί μεν την ομορφιά, τη δύναμη και όλες τις αρετές, αλλά αυτό σημαίνει ότι δεν τις έχει, αφού δεν μπορείς να επιθυμείς παρά μόνο αυτό που σου λείπει. Άρα ο Έρωτας δεν μπορεί να είναι κάτοχος όλων αυτών των χαρακτηριστικών.
 

Ο Σωκράτης απαντάει στην Διοτίμα με απορία, αφού το να πούμε ότι ο Έρωτας δεν είναι όμορφος ή ενάρετος θα σήμαινε ότι είναι άσχημος ή κακός, κάτι που είναι ανήκουστο για έναν θεό. «Μήπως φαντάζεσαι πως, αν κάτι δεν είναι όμορφο, είναι κατ’ ανάγκη άσχημο;…Και ό,τι δεν είναι σοφό είναι ανόητο; Ή αγνοείς ότι ανάμεσα στη σοφία και στην αμάθεια υπάρχει και κάτι άλλο;» (δεν μπορούμε να αγνοήσουμε εδώ, και σε όλη τη διάρκεια της αφήγησης, ότι ο τρόπος που μιλάει η Διοτίμα είναι όμοιος με το απότομο ύφος του Σωκράτη σε άλλους πλατωνικούς διαλόγους). Πάντα υπάρχει κάτι ενδιάμεσο μεταξύ των δύο άκρων κάθε ιδιότητας. Όσον αφορά τη σοφία, αυτό το ενδιάμεσο είναι «το να έχει κανείς σωστές απόψεις, όχι όμως και τη δυνατότητα να τις αποδείξει». Αυτή η γνώση, εφόσον δεν είναι προϊόν λογικής διεργασίας, σίγουρα δεν μπορεί να θεωρηθεί επιστημονική, αλλά από την άλλη ούτε και άγνοια, αφού αποτελεί σωστή γνώση της πραγματικότητας. Έτσι, και ο Έρωτας δεν είναι ούτε κακός ούτε άσχημος ούτε αδαής, αλλά πάντα κάτι ενδιάμεσο των άκρων.

 

Η Διοτίμα στη συνέχεια αναιρεί την ίδια την ιερότητα του Έρωτα, που όλοι οι προηγούμενοι είχαν θεωρήσει δεδομένη. Οι θεοί είναι όλοι ευτυχισμένοι και ωραίοι (το να πούμε οτιδήποτε άλλο αποτελεί θρασύτητα και ύβρη). Το να είναι κάποιος ευτυχισμένος σημαίνει ότι κατέχει όλα τα αγαθά που χρειάζεται και ότι δεν του λείπει τίποτα. Αφού όμως έχουμε ήδη πει ότι ο Έρωτας στερείται αγαθά, αφού έχει επιθυμίες, αυτό σημαίνει ότι ο Έρωτας δεν είναι θεός. Ούτε θνητός είναι όμως, αλλά κάτι ενδιάμεσο. Αυτό το ενδιάμεσο είναι ο «Δαίμων». Δεν πρέπει να παρεξηγήσουμε αυτόν τον «δαίμων» με τη σύγχρονη έννοια του «δαίμονα» που μας έγινε γνωστή από τον Χριστιανισμό, δηλαδή του «κακού πνεύματος» ή του «εκπεσόντος αγγέλου». Στην αρχαία Ελλάδα, δαίμων ήταν αυτό που ερμήνευε και διαβίβαζε τα μηνύματα των ανθρώπων στους θεούς και των θεών στους ανθρώπους, καθώς άμεση επαφή μεταξύ των μεν και των δε δεν νοούνταν. Δεήσεις και θυσίες από τη μία, και εντολές και χάρες από την άλλη, μεταφέρονταν μέσω των δαιμόνων. Τα δαιμονικά όντα κινούνταν ανάμεσα στο θνητό και στο αθάνατο.

 

Για να περιγραφεί η φύση και να εξηγηθεί ο ρόλος του δαίμονα Έρωτα, χρησιμοποιείται ο μύθος, και συγκεκριμένα η μυθική προέλευση του Έρωτα. Πατέρας του ήταν ο Πόρος, προσωποποίηση της εξυπνάδας και της εφευρετικότητας (με τη σειρά του γιος της Μήτιδας, πρώτης συζύγου του Δία, προσωποποίηση της πρακτικής ευφυΐας). Μητέρα του η Πενία, που συμβόλιζε τη στέρηση και την έλλειψη, και ήταν αμαθής. Σε μια μεγαλοπρεπή συνεστίαση των θεών με αφορμή τη γέννηση της Αφροδίτης, ο Πόρος μέθυσε κι αποκοιμήθηκε. Η Πενία τότε, βρήκε ευκαιρία και μηχανεύτηκε να συλλάβει παιδί από αυτόν, ακριβώς λόγω της φτώχειας της, όπως και συνέβη. Έτσι ο Έρωτας συνδέθηκε με την Αφροδίτη και έγινε ακόλουθος και υπηρέτης της, και από τη φύση του έγινε εραστής της ομορφιάς. Εξαιτίας της μητρικής του προέλευσης ο Έρωτας είναι φτωχός και καθόλου τρυφερός ή όμορφος, αλλά άστεγος, τραχύς και λιπόσαρκος. Κοιμάται χωρίς στρωσίδια, μπροστά στις ξένες πόρτες, κάτω από τα άστρα. «Ό,τι αποκτάει του φεύγει πάντοτε μέσα από τα δάχτυλα, ώστε μήτε φτωχαίνει ποτέ, μήτε πλουτίζει». Από τον πατέρα του κληρονόμησε την ιδιότητα του κυνηγού. Κυνηγάει τους ωραίους και τους εκλεκτούς, σκαρώνοντας πάντα καινούργια τεχνάσματα, παθιασμένος με τη γνώση, επινοητικός και ριψοκίνδυνος, πάντα φιλοσοφώντας. «Ως προς τη φύση του δεν πλάστηκε ούτε αθάνατος ούτε θνητός, αλλά, μέσα στην ίδια μέρα, τη μια στιγμή που όλα του πάνε βολικά θάλλει και είναι γεμάτος σφρίγος και την άλλη αποχαιρετάει τη ζωή˙ πάλι όμως ανασταίνεται, χάρη στην αθάνατη πατρική φύση». Κινείται ανάμεσα στη σοφία και την άγνοια, ως παιδί ενός σοφού και μιας αμαθούς.

 

Κανένας θεός, όπως και κανένας άλλος που είναι σοφός, δεν επιζητά τη γνώση, αφού ήδη την έχει. Αλλά και κανένας ανόητος δεν την αναζητά˙ αυτό είναι και το αδιέξοδο της άγνοιας: αν δεν ξέρεις ότι κάτι σου λείπει, δεν μπορείς και να το αναζητήσεις. Ο Έρωτας λοιπόν δεν είναι ούτε σοφός ούτε ανόητος. Φιλόσοφοι είναι αυτοί οι «ημιμαθείς», που ξέρουν αρκετά ώστε να πουν ότι δεν γνωρίζουν τίποτα σπουδαίο, και έτσι θέλουν όλο να μαθαίνουν. Ο Σωκράτης εδώ, με τα λόγια της Διοτίμας, επικυρώνει τη δική του αντίληψη για τη ζωή και τη γνώση, αφού τα προηγούμενα θυμίζουν όσα ο ίδιος υποστήριζε πάντα, μέχρι και στην Απολογία του στο δικαστήριο, και ενώ περίμενε μέχρι να πιει το κώνειο, όπως μας τα αφηγείται ο Πλάτων στους διαλόγους Κρίτων και Φαίδων. Άλλο ένα στοιχείο που μας οδηγεί στην υπόθεση ότι είτε δεν υπήρχε πραγματική Διοτίμα (πράγμα, όπως είπαμε, μάλλον απίθανο) είτε ο Σωκράτης χρησιμοποιεί την σοφή αυτή μάντισσα για να επικυρώσει τις δικές του θέσεις, με την επίφαση ότι τα άκουσε από μια αδιαμφισβήτητη αυθεντία.

 

Το λάθος του Σωκράτη, σύμφωνα με τη Διοτίμα (άρα το λάθος των συμποτών), είναι ότι θεώρησε πως ο Έρωτας είναι το αντικείμενο του έρωτα (ο ερωμένος) ενώ στην πραγματικότητα είναι το υποκείμενο (ο εραστής), αυτός που νιώθει έρωτα προς κάτι. Ο ερωμένος είναι αναμενόμενο να είναι ωραίος και καλός, ο εραστής όχι. «Αν ο Έρωτας έχει αυτές τις ιδιότητες, ποια είναι η προσφορά του στον κόσμο;», ρωτάει ο Σωκράτης, αναφερόμενος στις ιδιότητες του ενδιάμεσου, αφού ο Έρωτας βρίσκεται ανάμεσα στη σοφία και την άγνοια, το κάλλος και την ασχήμια. Ο ερωτευμένος επιθυμεί να κάνει δικά του τα ωραία και τα αγαθά, για να γίνει ευτυχισμένος. Όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν τα ίδια αγαθά για να κερδίσουν την ευτυχία, αλλά δεν τους ονομάζουμε όλους εραστές. Αυτό οφείλεται, λέει η Διοτίμα, στον τρόπο που ορίζουμε τη λέξη «έρωτας».

 

«Απομονώσαμε ένα συγκεκριμένο τμήμα της έννοιας ‘έρωτας’ και του δώσαμε το όνομα του όλου, δηλαδή ‘έρως’, ενώ για τα άλλα τμήματα χρησιμοποιούμε άλλες ονομασίες». Με τον ίδιο τρόπο χρησιμοποιούμε τη λέξη «ποιητής». Όλοι οι καλλιτέχνες δημιουργούν κάτι, δηλαδή «ποιούν» κάτι, αλλά την ονομασία «ποιητής» την αποδίδουμε μόνο σε ένα μέρος αυτών, ενώ τους άλλους τους ονομάζουμε γλύπτες, ζωγράφους κλπ. «Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση του έρωτα. Με τη γενική έννοια του όρου ‘έρωτας’ εννοούμε τον πόθο των αγαθών και της ευτυχίας, είναι ο ‘μέγιστος, ο ζαβολιάρης έρωτας’ που νιώθει κάθε άνθρωπος. Όμως εκείνους που στρέφονται σε άλλες εκφάνσεις του ερωτικού πάθους –απόκτηση χρημάτων, αθλητισμό, φιλοσοφία- ούτε ερωτευμένους ούτε εραστές τους χαρακτηρίζουμε. Μόνο όσοι με ιδιαίτερη ζέση και επίδοση στρέφονται σε μια ορισμένη έκφανση του έρωτα παίρνουν το όνομα του όλου, οπότε κάνουμε λόγο για ‘ερωτικό συναίσθημα’, ‘ερωτεύομαι’, ‘εραστής’». Ο τρόπος αναζήτησης της ευτυχίας είναι η ειδοποιός διαφορά μεταξύ όλων όσων θα μπορούσαν να ονομαστούν με την γενική έννοια «εραστής». Όποιος χρησιμοποιεί ως μέσο τη φιλοσοφία λέγεται «φιλόσοφος, όποιος επιδίδεται στον αθλητισμό «αθλητής» ενώ όποιος απευθύνεται στον έρωτα «εραστής».

 

Και αυτοί που λένε ότι εραστές είναι αυτοί που επιθυμούν το «άλλο μισό του εαυτού τους» (αναφέρεται στον μύθο του Αριστοφάνη) δεν είναι ακριβείς. Ο έρωτας δεν έχει να κάνει με την αναζήτηση του άλλου μισού ούτε με την ολοκλήρωση του όλου, αν δεν είναι αναζήτηση για αυτό που είναι κατά βάση καλό. «Το μόνο που ερωτεύεται ο άνθρωπος δεν είναι παρά το καλό» και επιδιώκει να το αποκτήσει και να το κατέχει παντοτινά. Ο Αριστοφάνης, προηγουμένως, δεν είχε κάνει διαφοροποίηση μεταξύ ενάρετου (καλού) και χυδαίου (κακού) έρωτα, είπε μόνο πως ο έρωτας είναι εξ ορισμού μία θετική δύναμη έμπνευσης και στοργής, που οδηγεί όποιον είναι ειλικρινής στη φύση του και πιστός στις απαιτήσεις του Έρωτα, στην πνευματική ανόρθωση. Το μόνο που χρειάζεται κάποιος, για τον κωμικό ποιητή, είναι να μείνει πιστός στη φύση του, να μην την απαρνηθεί, αλλά μόνο να βρει το άλλο του μισό, σύμφωνα με το «γένος καταγωγής» του˙ έτσι, η πνευματική ανόρθωση θα ακολουθήσει σαν αναγκαιότητα. Ο μόνος «έρωτας» που νοείται στον Αριστοφάνη είναι αυτός που θα έχει σαν αποτέλεσμα, τελικά, την ευτυχία˙ οτιδήποτε άλλο δε νοείται να ονομαστεί έρως. Η Διοτίμα από την άλλη, κάνοντας την σύντομη παραπάνω αναφορά στο εγκώμιο του Αριστοφάνη (τι σύμπτωση για έναν διάλογο μεταξύ Σωκράτη-Διοτίμας που έλαβε χώρα «κάποτε» να απαντάει σε όσα ειπώθηκαν εδώ πριν λίγο!), θέλει να ξεκαθαρίσει την δική της θέση. Ο έρωτας για αυτήν δεν είναι κάτι μοιραίο, κάτι που για να έρθει αρκεί το να είναι κανείς γνώστης του εαυτού του, ούτε αρκείται να ορίσει σαν έρωτα οτιδήποτε είναι καλό. Ο έρωτας γι’ αυτήν είναι πιο πολύπλοκος, και για να τον τιμήσουμε πρέπει να ακολουθήσουμε έναν δρόμο με διαγεγραμμένη πορεία, μια πορεία που σε λίγο θα περιγράψει.

 

Πριν ολοκληρώσει, η Διοτίμα κάνει μια τελευταία παρατήρηση. «Αυτή η διαδικασία είναι μια σωματική και ψυχική γέννα μέσα στην ομορφιά». Όλοι οι άνθρωποι κυοφορούν στο σώμα και την ψυχή, και όταν φτάσουμε σε μια ηλικία επιθυμούμε να γεννήσουμε. Η ερωτική συνεύρεση που οδηγεί στον τοκετό, κάνει τη θνητή μας ύπαρξη να αποκτήσει τη βασική θεϊκή ιδιότητα της αθανασίας μέσω της γέννας. Αντικείμενο του έρωτα λοιπόν είναι η αθανασία.

 

Όλα τα ζωντανά όντα όταν επιθυμούν να ζευγαρώσουν χαρακτηρίζονται από παράξενη συμπεριφορά, που τα κάνει να μοιάζουν άρρωστα, και είναι τόσο αποφασισμένα που ακόμα και τα ανίσχυρα επιτίθενται στα ισχυρά, με τον κίνδυνο του θανάτου για να το καταφέρουν ή για να προστατέψουν τα μικρά τους. Στους ανθρώπους, τέτοιες συμπεριφορές ίσως μπορούν να αποδοθούν στην υστεροβουλία, αλλά εφόσον δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε αυτό το κίνητρο στα ζώα, είμαστε υποχρεωμένοι να παραδεχτούμε ότι υπάρχει κάποιο άλλο. Είναι το ότι η θνητή φύση κάνει ό,τι μπορεί για να προσεγγίσει την αιωνιότητα, αντικαθιστώντας το παλιό με το νέο.

 

Με τον ίδιο τρόπο που ένα άτομο κατά τη διάρκεια της ζωής του αλλάζει πρόσωπο και μυαλό, από την παιδική ηλικία μέχρι τα γεράματα, και παρόλα αυτά λέμε ότι παραμένει το ίδιο άτομο, έτσι γίνεται και με τη γέννα. Ακόμα και αυτό που αποκαλούμε «μελέτη» τον ίδιο στόχο έχει, να αντικαταστήσει γνώσεις που ξεχνάμε με άλλες καινούργιες, ώστε να δίνεται η εντύπωση πως η γνώση παραμένει αναλλοίωτη. Και με τη βιολογική γέννα λοιπόν και με την πνευματική επιδιώκουμε να καλύψουμε το κενό του απερχόμενου παλιού με το νέο, δίνοντας την όψη συνέχειας του ανθρώπινου είδους και του πνεύματος. Και αυτό είναι κάτι που αφορά ανεξαιρέτως όλους τους ανθρώπους όλων των κοινωνικών τάξεων. Αυτό το αίτημα αθανασίας είναι που μας κάνει όλους να επιθυμούμε να γίνουμε επώνυμοι και να αφήσουμε παρακαταθήκη τα έργα μας ή τα χρήματά μας (ή τα παιδιά μας). Ακόμα και οι βασιλείς θυσιάζονται αν αυτό επισφραγίσει την κληρονομιά τους σε απογόνους, θέλοντας να εξασφαλίσουν την αθάνατη ανάμνηση της αρετής τους.

 

«Όσοι εγκυμονούν στο σώμα κατευθύνουν την ερωτική τους δραστηριότητα κατά προτίμηση στις γυναίκες˙ τις ερωτεύονται και φαντάζονται πως αποκτώντας παιδιά, εξασφαλίζουν την αθανασία, την υστεροφημία και την παντοτινή ευτυχία. Άλλοι πάλι εγκυμονούν στην ψυχή…Και ποια είναι αυτά που ταιριάζουν στην ψυχή; Είναι η φρόνηση και οι άλλες αρετές. Αυτών των αρετών δημιουργοί είναι όλοι οι ποιητές και εκείνοι από τους τεχνίτες που θεωρούνται πρωτοπόροι και επινοητικοί. Όμως στην ιεράρχηση των αρετών, είπε η Διοτίμα, πολύ πιο ψηλά βρίσκεται η μορφή της φρόνησης που έχει να κάνει με τη διακυβέρνηση των πόλεων και των σπιτικών, αυτό δηλαδή που αποκαλούμε σωφροσύνη και δικαιοσύνη». Αυτός που κυοφορεί από μικρός αυτές τις αρετές, όταν μεγαλώσει επιθυμεί να κυοφορήσει και αναζητάει μια όμορφη ψυχή, και με τον κάτοχό της συζητάει για την αρετή, και έτσι υπάρχει αμοιβαία πνευματική καλλιέργεια. Με την ουσιαστική επικοινωνία με έναν ωραίο σύντροφο αναδεικνύεται στο φως αυτό που ήδη είχε μέσα του, και τα παιδιά-δημιουργήματα αυτών είναι γοητευτικότερα και έχουν εξασφαλίσει την αθανασία.

 

Έχοντας έτσι σαφώς διαχωρίσει τη σωματική από την πνευματική γέννα, βαφτίζοντας τη σωματική σαν ένα είδος περισπασμού από την πνευματική που είναι η μόνη που θα χαρίσει την αθανασία (εξάλλου στη σωματική επιδίδονται και τα ζώα), το μόνο που μένει είναι να εξηγηθεί ο τρόπος που θα καταλήξουμε στην αθανασία μέσω του έρωτα.

 

Ποια είναι λοιπόν αυτή η πορεία; Πώς θα ξέρουμε με ποια διαδικασία ο πραγματικός εραστής πρέπει να αναζητά την ευτυχία; Ο «επίδοξος μύστης της απόλυτης ομορφιάς» οφείλει να λατρέψει αρχικά την εξωτερική ομορφιά ενός σώματος και το ενιαίο της ομορφιάς όλων των ωραίων σωμάτων ή προσώπων, αλλά και να αναγνωρίσει ότι η ομορφιά της ψυχής είναι πολυτιμότερη, «ώστε όταν συναντήσει κάποιον που, ενώ έχει ωραία ψυχή, δε διακρίνεται για τα θέλγητρα της μορφής και του σώματος, να εμμένει σ’ αυτόν, να του χαρίζει τον έρωτά του και να τον περιβάλει με τη στοργή του». Μετά πρέπει να βρει την ομορφιά που υπάρχει στις ανθρώπινες ενασχολήσεις και στους θεσμούς (να ανακαλύψει δηλαδή την ηθική των νόμων και των υπόλοιπων ηθικών αρχών που διέπουν την κοινωνία, άρα να αγαπήσει τη δικαιοσύνη), για να διαπιστώσει ότι η ομορφιά είναι ενιαία παρά τις ποικίλες εκφάνσεις της, και ότι το κάλλος της εξωτερικής ομορφιάς δεν έχει μεγάλη σημασία. Έτσι θα οδηγηθεί στον κόσμο των επιστημών και της φιλοσοφίας για να διαπιστώσει ότι πρέπει να μην χαραμίζεται υπηρετώντας μόνο την ομορφιά ενός ανθρώπου ή μιας δραστηριότητας. Μ’ αυτόν τον τρόπο «θα μπορέσει να κατακτήσει το τελευταίο στάδιο της ερωτικής μύησης. Και ενώ βρίσκεται σχεδόν στο τέρμα ξαφνικά θα προβάλει μπροστά του αστραφτερή…η απόλυτη ομορφιά», που δεν εξαρτάται από το βλέμμα του ανθρώπου, ούτε θα παρουσιαστεί με κάποια γνώριμη μορφή του κόσμου. Είναι η αυθύπαρκτη, απόλυτη, άφθαρτη, μοναδική, ενιαία και διαχρονική ομορφιά στην οποία όλες οι άλλες μετέχουν, και ενώ εκείνες έρχονται και παρέρχονται, αυτή μένει ανεπηρέαστη και αναλλοίωτη. Αυτός είναι ο σωστός δρόμος του έρωτα.

 

Έτσι λοιπόν φτάνουμε στο αινιγματικό τέλος του εγκωμίου του Σωκράτη. Ο σωστός εραστής θα ξεκινήσει από τις ομορφιές του κόσμου, από το ένα ωραίο σώμα στο σύνολο των ωραίων σωμάτων, στην ομορφιά της ψυχής και του συνόλου των ψυχών, στις δραστηριότητες των ανθρώπων και στην σοφία της επιστήμης, για να φτάσει στη σπουδή της απόλυτης ομορφιάς και να γνωρίσει «τι είναι στην ουσία του το κάλλος». Αυτή είναι η ποιότητα ζωής που καταξιώνει τον ανθρώπινο βίο, πέρα από το χρυσάφι και τα φορέματα, τα «όμορφα αγόρια» και τις υλικές απολαύσεις. Ο τρόπος αναζήτησης έχει ανιχνευθεί, ο δρόμος καθορισμένος, και το κίνητρο προφανές (η παντοτινή κατάκτηση αρετών και η ευτυχία). Ο προορισμός όμως παραμένει αδιευκρίνιστος. Ενώ βρισκόμαστε «σχεδόν στο τέρμα», μας λέει ο Σωκράτης, προβάλλει μπροστά μας μια ασύγκριτη, η απόλυτη, ομορφιά.

 

Το κείμενο τελειώνει απότομα, με τον Σωκράτη να αποφεύγει να περιγράψει ικανοποιητικά αυτήν την απόλυτη ομορφιά. Το τέρμα είναι φυσικά ο θάνατος, και όπως είδαμε στον Φαίδων, ο θάνατος είναι κάτι που ένας φιλόσοφος δεν πρέπει να φοβάται. Είναι, αντίθετα, το επιστέγασμα της φιλοσοφικής ζωής, τότε που διαχωρίζεται εκ των πραγμάτων η ψυχή από το σώμα, κάτι που μέχρι τότε μόνο να προσπαθεί μπορούσε ο φιλόσοφος, με το να αποφεύγει τις σωματικές ηδονές (φαγητό, ποτό, φορέματα…) και να φροντίζει για τις πνευματικές, στις οποίες το σώμα μόνο εμπόδιο ήταν.

 

Όσο για την «απόλυτη ομορφιά», τα επίθετα που χρησιμοποιεί της αποδίδουν ιδιότητες, όχι χαρακτηριστικά (αέναη, μοναδική…). Φαίνεται να κρύβει κάτι που δεν μπορεί να ειπωθεί, είναι κάτι που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Είναι αυτό που κρύβεται πίσω από την επιφάνεια και την φαντασία, είναι η πραγματικότητα η ίδια. Είναι η αρετή που ταυτίζεται με την αλήθεια, το ωραίο που θα μπορέσουμε να δούμε όταν ξεπεράσουμε τη σάρκα, το πνεύμα, την κοινωνικότητα, την ίδια την επιστήμη και την «απεραντοσύνη του ωραίου» που αυτή μας επιτρέπει να απολαμβάνουμε, και «ατενίζοντας το απέραντο πέλαγος της ομορφιάς» να γεννάμε «ωραίους και μεγαλοπρεπείς στοχασμούς» στην αέναη ενασχόληση με τη φιλοσοφία. Σύμφωνα με τον Συκουτρή, η παρουσία μπροστά σε αυτήν την απόλυτη ομορφιά, η γνώση της, είναι ταυτόχρονα Έρως και Λόγος.

 

«Μόνο εκεί, και πουθενά αλλού, κοιτάζοντας το ωραίο με τρόπο που να γίνεται ορατό, θα γεννήσει όχι απατηλά απεικάσματα της αρετής –άλλωστε δεν έχει καμιά σχέση με τα πλάσματα της φαντασίας- αλλά την πραγματική αρετή που ταυτίζεται απολύτως με την αλήθεια».

 

Αυτήν την απόλυτη ομορφιά θα πρέπει να την εντάξουμε στα πλαίσια του αναφερόμενου ως «Κόσμου των Ιδεών» του Πλάτωνα, που αναπτύσσεται κυρίως στην Πολιτεία και στον Φαίδων. Η Μορφή (Ιδέα) της Ομορφιάς, είναι η υπέρτατη ομορφιά, που περιλαμβάνει τις ομορφιές των σωμάτων, των ψυχών, και όλων των υπόλοιπων επιμέρους όμορφων πραγμάτων του κόσμου˙ ομορφιές που περιλαμβάνει αλλά δεν εξαρτάται από αυτές. «Οι άλλες μορφές του ωραίου μετέχουν στην απόλυτη ομορφιά με τον εξής περίπου τρόπο: ενώ αυτές έρχονται και παρέρχονται, εκείνη, χωρίς να υπόκειται σε αυξομειώσεις, παραμένει ανεπηρέαστη». Είναι κάτι αυθύπαρκτο, διαφορετικό από όποιο παράδειγμά του μπορούμε να βρούμε στον κόσμο γύρω μας, αλλά και από την αντίληψη των ανθρώπων («δεν εξαρτάται από το βλέμμα»).

 

Ο Αριστοτέλης γράφει πως ο Σωκράτης ενδιαφερόταν για τον ορισμό των πραγμάτων, αφού προβλήματα στην επικοινωνία και στη συζήτηση προκύπτουν από το γεγονός ότι ο καθένας έχει διαφορετική άποψη για το κάθε θέμα, και ο Πλάτωνας ήταν που πρώτος εφηύρε τη θέαση των Μορφών σαν κάτι ξέχωρο και απόλυτο, για να λύσει, ή ίσως εν τέλει να αποφύγει, αυτό το πρόβλημα. Οπότε μπορούμε να πούμε πως ο Πλάτωνας εδώ βάζει δικά του λόγια στο στόμα του Σωκράτη˙ ίσως και γι’ αυτό δεν μας δίνει τον Σωκράτη να μιλάει σε πρώτο πρόσωπο, αλλά να παραθέτει τις απόψεις της Διοτίμας.

 

Όλα αυτά δε σημαίνουν (όπως κάποιοι ισχυρίζονται) ότι επαληθεύεται η έννοια του πλατωνικού έρωτα, όπως τον εννοούμε σήμερα (πνευματική σχέση με απόρριψη της σωματικής επαφής). Η Διοτίμα δεν αρνείται τον έρωτα της φυσικής ομορφιάς, τη σαρκική επαφή και την αφοσίωση στον έναν εραστή. Τα θεωρεί μάλιστα σαν αναγκαστικά σκαλοπάτια προς αυτό το ανώτερο, την Ιδέα της Ομορφιάς. Το να ξεπεραστεί ο σαρκικός έρωτας δεν αποτελεί διόρθωση της συμπεριφοράς, αλλά εξέλιξη προς το ανώτερο. Αυτό δε σημαίνει πως αν κάποιος δεν καταφέρει να φτάσει στο απόλυτο, τα προηγούμενα στάδια ήταν χάσιμο χρόνου. Ο Σωκράτης ήξερε πολύ καλά για τα όρια της γνώσης και κήρυττε την άγνοιά του. Αυτό όμως δεν τον σταματούσε από το να ρωτάει και να αμφισβητεί το καθετί, προσπαθώντας πάντα να την προσεγγίσει.

 

Έτσι, κλείνει το εγκώμιό του για τον έρωτα, λέγοντας: «Ο άνθρωπος, στην προσπάθειά του να γίνει μέτοχος της απόλυτης ομορφιάς –επομένως και της αθανασίας- δύσκολα θα μπορούσε να βρει πολυτιμότερο συμπαραστάτη από τον Έρωτα.».

 

Τελευταίο μέρος του Συμποσίου αποτελεί η εμφάνιση του Αλκιβιάδη, όπου αναφέροντας περιστατικά από τη σχέση του με τον Σωκράτη, επιβεβαιώνει όσα ειπώθηκαν στο εγκώμιο της Διοτίμας και το ότι ο Σωκράτης βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο στον δρόμο προς την απόλυτη ομορφιά.