ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Φιλοκτήτης (779-826)

ΝΕ. ὦ θεοί, γένοιτο ταῦτα νῷν· γένοιτο δὲ

780 πλοῦς οὔριός τε κεὐσταλὴς ὅποι ποτὲ
θεὸς δικαιοῖ χὡ στόλος πορσύνεται.
ΦΙ. δέδοικα δ᾽, ὦ παῖ, μὴ ἀτελὴς εὐχὴ ‹τύχῃ›·
στάζει γὰρ αὖ μοι φοίνιον τόδ᾽ ἐκ βυθοῦ
κηκῖον αἷμα, καί τι προσδοκῶ νέον.
785 παπαῖ, φεῦ.
παπαῖ μάλ᾽, ὦ πούς, οἷά μ᾽ ἐργάσῃ κακά.
προσέρπει,
προσέρχεται τόδ᾽ ἐγγύς. οἴμοι μοι τάλας.
ἔχετε τὸ πρᾶγμα· μὴ φύγητε μηδαμῇ.
790 ἀτταταῖ.
ὦ ξένε Κεφαλλήν, εἴθε σοῦ διαμπερὲς
στέρνων ἵκοιτ᾽ ἄλγησις ἥδε. φεῦ, παπαῖ.
παπαῖ μάλ᾽ αὖθις. ὦ διπλοῖ στρατηλάται,
Ἀγάμεμνον, ὦ Μενέλαε, πῶς ἂν ἀντ᾽ ἐμοῦ
795 τὸν ἴσον χρόνον τρέφοιτε τήνδε τὴν νόσον;
ὤμοι μοι.
ὦ θάνατε θάνατε, πῶς ἀεὶ καλούμενος
οὕτω κατ᾽ ἦμαρ οὐ δύνᾳ μολεῖν ποτε;
ὦ τέκνον, ὦ γενναῖον, ἀλλὰ συλλαβὼν
800 τῷ Λημνίῳ τῷδ᾽ ἀνακαλουμένῳ πυρὶ
ἔμπρησον, ὦ γενναῖε· κἀγώ τοί ποτε
τὸν τοῦ Διὸς παῖδ᾽ ἀντὶ τῶνδε τῶν ὅπλων,
ἃ νῦν σὺ σῴζεις, τοῦτ᾽ ἐπηξίωσα δρᾶν.
τί φῄς, παῖ;
805 τί φῄς; τί σιγᾷς; ποῦ ποτ᾽ ὤν, τέκνον, κυρεῖς;
ΝΕ. ἀλγῶ πάλαι δὴ τἀπὶ σοὶ στένων κακά.
ΦΙ. ἀλλ᾽, ὦ τέκνον, καὶ θάρσος ἴσχ᾽· ὡς ἥδε μοι
ὀξεῖα φοιτᾷ καὶ ταχεῖ᾽ ἀπέρχεται.
ἀλλ᾽ ἀντιάζω, μή με καταλίπῃς μόνον.
810 ΝΕ. θάρσει, μενοῦμεν. ΦΙ. ἦ μενεῖς; ΝΕ. σαφῶς φρόνει.
ΦΙ. οὐ μήν σ᾽ ἔνορκόν γ᾽ ἀξιῶ θέσθαι, τέκνον.
ΝΕ. ὡς οὐ θέμις γ᾽ ἐμοὔστι σοῦ μολεῖν ἄτερ.
ΦΙ. ἔμβαλλε χειρὸς πίστιν. ΝΕ. ἐμβάλλω μενεῖν.
ΦΙ. ἐκεῖσε νῦν μ᾽, ἐκεῖσε— ΝΕ. ποῖ λέγεις; ΦΙ. ἄνω
815 ΝΕ. τί παραφρονεῖς αὖ; τί τὸν ἄνω λεύσσεις κύκλον;
ΦΙ. μέθες μέθες με. ΝΕ. ποῖ μεθῶ; ΦΙ. μέθες ποτέ.
ΝΕ. οὔ φημ᾽ ἐάσειν. ΦΙ. ἀπό μ᾽ ὀλεῖς, ἢν προσθίγῃς.
ΝΕ. καὶ δὴ μεθίημ᾽, εἴ τι δὴ πλέον φρονεῖς.
ΦΙ. ὦ γαῖα, δέξαι θανάσιμόν μ᾽ ὅπως ἔχω·
820 τὸ γὰρ κακὸν τόδ᾽ οὐκέτ᾽ ὀρθοῦσθαί μ᾽ ἐᾷ.
ΝΕ. τὸν ἄνδρ᾽ ἔοικεν ὕπνος οὐ μακροῦ χρόνου
ἕξειν· κάρα γὰρ ὑπτιάζεται τόδε·
ἱδρώς γέ τοί νιν πᾶν καταστάζει δέμας,
μέλαινά τ᾽ ἄκρου τις παρέρρωγεν ποδὸς
825 αἱμορραγὴς φλέψ. ἀλλ᾽ ἐάσωμεν, φίλοι,
ἕκηλον αὐτόν, ὡς ἂν εἰς ὕπνον πέσῃ.

***

ΝΕΟ. Ω θεοί, ας μας έβγει σε καλό των δυο μας
780 κι ο αγέρας πρίμος α μας προβοδίζει
όπου ο Θεός το κρίνει δίκιο κι όπου
ετοιμαζόμαστε να πάμε. ΦΙΛ. Αχ, γιε μου,
φοβούμαι μην του κάκου πάει η ευχή σου,
γιατί μου ξαναρχίζει μαύρο γαίμα
βαθιά ᾽πό την πληγή μου ν᾽ αναδίνει
και νέα πάλι θα ᾽χομε· ω πω, πώπω!
790 Θεοκατάρατε Θιακέ, και να ᾽ταν
πέρα και πέρα μες στα σωθικά σου
να σου ρίζωνε αυτός ο σφάχτης. Αχ, αχ
και πάλιν αχ· ω διπλοί στρατηλάτες,
Μενέλαε και Αγαμέμνονα, πώς να ᾽ταν
αντίς εμέ να θρέφατε ίσα χρόνια
την αρρώστια μου εσείς. Ω αλίμονό μου,
ω θάνατε, αχ ω θάνατε, πώς έτσι
που σε καλούνε πάντα νύχτα-μέρα,
πώς δεν μπορείς τέλος να ᾽ρθεις; Μα, γιε μου,
εσύ έλα καν, γενναία ψυχή, και πιάσε
800 σ᾽ αυτή που λένε τη φωτιά της Λήμνου
να με κάψεις· και ᾽γώ το ίδιο να κάμω
δέχτηκα μια φορά στο γιο του Δία,
αντίς γι᾽ αυτά που μου φυλάς τα τόξα.
Μα δε μιλάς, παιδί, γιατί σωπαίνεις;
πού είσαι; πού βρίσκεσαι παιδί; ΝΕΟ. Έτσι στέκω
βουβός και κλαίω από μέσα μου για σένα.
ΦΙΛ. Μα έχε και θάρρος, γιε μου· όπως με πιάνει
μεμιάς η αρρώστια, έτσι μεμιάς και φεύγει.
Μα σε ξορκίζω, μη μ᾽ αφήσεις μόνο.
ΝΕΟ. Μη φοβάσαι, θα μείνομε. ΦΙΛ. Θα μείνεις,
810 αλήθεια; ΝΕΟ. Να είσαι βέβαιος. ΦΙΛ. Μα με όρκους
δε θα ᾽θελα, παιδί μου, να σε δέσω.
ΝΕΟ. Κανείς θεός δε θα το συχωρούσε
να σηκωθώ να φύω χωρίς εσένα.
ΦΙΛ. Δώσε λοιπόν το χέρι σου. ΝΕΟ. Το δίνω
πως θενα μείνω. ΦΙΛ. Εκεί, νά, από κει τώρα…
ΝΕΟ. Τί εκεί; ΦΙΛ. Νά, επάνω… ΝΕΟ. Τί παθαίνεις πάλι;
Γιατί στον ουρανό γυρνάς τα μάτια;
ΦΙΛ. Άφησ᾽, άφησ᾽ με. ΝΕΟ. Πού θες να σ᾽ αφήσω;
ΦΙΛ. Άφησ᾽ με τέλος. ΝΕΟ. Όχι, δε σ᾽ αφήνω.
ΦΙΛ. Θα με σκοτώσεις, αν μ᾽ αγγίξεις. ΝΕΟ. Νά που
σ᾽ αφήνω, αν είσαι πιο στα σύγκαλά σου.
ΦΙΛ. Ω γη, δέξου με συ, όπως είμαι τώρα
του θανάτου, γιατί πια δε μ᾽ αφήνουν
820 οι πόνοι αυτοί στα πόδια μου να στέκω.
ΝΕΟ. Φαίνεται δε θ᾽ αργήσει ακόμα ο ύπνος
να τον πάρει· νά, γέρν᾽ η κεφαλή του
κι ο ίδρως απ᾽ όλο το κορμί του στάζει·
μια φλέβα μαύρη τού άνοιξε στην άκρη
του ποδιού του· και τρέχει αίμα ποτάμι.
Μ᾽ ας τον αφήσομε ήσυχο, παιδιά,
για να τον πάρει στα βαθιά του ο ύπνος.

ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (7.365-7.420)

365 Ἤτοι ὅ γ᾽ ὣς εἰπὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο· τοῖσι δ᾽ ἀνέστη

Δαρδανίδης Πρίαμος, θεόφιν μήστωρ ἀτάλαντος,
ὅ σφιν ἐϋφρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπε·
«κέκλυτέ μευ, Τρῶες καὶ Δάρδανοι ἠδ᾽ ἐπίκουροι,
ὄφρ᾽ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει.
370 νῦν μὲν δόρπον ἕλεσθε κατὰ πτόλιν, ὡς τὸ πάρος περ,
καὶ φυλακῆς μνήσασθε καὶ ἐγρήγορθε ἕκαστος·
ἠῶθεν δ᾽ Ἰδαῖος ἴτω κοίλας ἐπὶ νῆας
εἰπέμεν Ἀτρεΐδῃς, Ἀγαμέμνονι καὶ Μενελάῳ,
μῦθον Ἀλεξάνδροιο, τοῦ εἵνεκα νεῖκος ὄρωρε·
375 καὶ δὲ τόδ᾽ εἰπέμεναι πυκινὸν ἔπος, αἴ κ᾽ ἐθέλωσι
παύσασθαι πολέμοιο δυσηχέος, εἰς ὅ κε νεκροὺς
κήομεν· ὕστερον αὖτε μαχησόμεθ᾽, εἰς ὅ κε δαίμων
ἄμμε διακρίνῃ, δώῃ δ᾽ ἑτέροισί γε νίκην.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο,
380 δόρπον ἔπειθ᾽ εἵλοντο κατὰ στρατὸν ἐν τελέεσσιν·
ἠῶθεν δ᾽ Ἰδαῖος ἔβη κοίλας ἐπὶ νῆας·
τοὺς δ᾽ εὗρ᾽ εἰν ἀγορῇ Δαναοὺς θεράποντας Ἄρηος
νηῒ πάρα πρύμνῃ Ἀγαμέμνονος· αὐτὰρ ὁ τοῖσι
στὰς ἐν μέσσοισιν μετεφώνεεν ἠπύτα κῆρυξ·
385 «Ἀτρεΐδη τε καὶ ἄλλοι ἀριστῆες Παναχαιῶν,
ἠνώγει Πρίαμός τε καὶ ἄλλοι Τρῶες ἀγαυοὶ
εἰπεῖν, αἴ κέ περ ὔμμι φίλον καὶ ἡδὺ γένοιτο,
μῦθον Ἀλεξάνδροιο, τοῦ εἵνεκα νεῖκος ὄρωρε·
κτήματα μὲν ὅσ᾽ Ἀλέξανδρος κοίλῃς ἐνὶ νηυσὶν
390 ἠγάγετο Τροίηνδ᾽ —ὡς πρὶν ὤφελλ᾽ ἀπολέσθαι—
πάντ᾽ ἐθέλει δόμεναι καὶ ἔτ᾽ οἴκοθεν ἄλλ᾽ ἐπιθεῖναι·
κουριδίην δ᾽ ἄλοχον Μενελάου κυδαλίμοιο
οὔ φησιν δώσειν· ἦ μὴν Τρῶές γε κέλονται.
καὶ δὲ τόδ᾽ ἠνώγεον εἰπεῖν ἔπος, αἴ κ᾽ ἐθέλητε
395 παύσασθαι πολέμοιο δυσηχέος, εἰς ὅ κε νεκροὺς
κήομεν· ὕστερον αὖτε μαχησόμεθ᾽, εἰς ὅ κε δαίμων
ἄμμε διακρίνῃ, δώῃ δ᾽ ἑτέροισί γε νίκην.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ·
ὀψὲ δὲ δὴ μετέειπε βοὴν ἀγαθὸς Διομήδης·
400 «μήτ᾽ ἄρ τις νῦν κτήματ᾽ Ἀλεξάνδροιο δεχέσθω
μήθ᾽ Ἑλένην· γνωτὸν δὲ καὶ ὃς μάλα νήπιός ἐστιν,
ὡς ἤδη Τρώεσσιν ὀλέθρου πείρατ᾽ ἐφῆπται.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπίαχον υἷες Ἀχαιῶν,
μῦθον ἀγασσάμενοι Διομήδεος ἱπποδάμοιο·
405 καὶ τότ᾽ ἄρ᾽ Ἰδαῖον προσέφη κρείων Ἀγαμέμνων·
«Ἰδαῖ᾽, ἤτοι μῦθον Ἀχαιῶν αὐτὸς ἀκούεις,
ὥς τοι ὑποκρίνονται· ἐμοὶ δ᾽ ἐπιανδάνει οὕτως.
ἀμφὶ δὲ νεκροῖσιν κατακαιέμεν οὔ τι μεγαίρω·
οὐ γάρ τις φειδὼ νεκύων κατατεθνηώτων
410 γίγνετ᾽, ἐπεί κε θάνωσι, πυρὸς μειλισσέμεν ὦκα.
ὅρκια δὲ Ζεὺς ἴστω, ἐρίγδουπος πόσις Ἥρης.»
Ὣς εἰπὼν τὸ σκῆπτρον ἀνέσχεθε πᾶσι θεοῖσιν,
ἄψορρον δ᾽ Ἰδαῖος ἔβη προτὶ Ἴλιον ἱρήν.
οἱ δ᾽ ἕατ᾽ εἰν ἀγορῇ Τρῶες καὶ Δαρδανίωνες,
415 πάντες ὁμηγερέες, ποτιδέγμενοι ὁππότ᾽ ἄρ᾽ ἔλθοι
Ἰδαῖος· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ ἦλθε καὶ ἀγγελίην ἀπέειπε
στὰς ἐν μέσσοισιν· τοὶ δ᾽ ὁπλίζοντο μάλ᾽ ὦκα,
ἀμφότερον, νέκυάς τ᾽ ἀγέμεν, ἕτεροι δὲ μεθ᾽ ὕλην·
Ἀργεῖοι δ᾽ ἑτέρωθεν ἐϋσσέλμων ἀπὸ νηῶν
420 ὀτρύνοντο νέκυς τ᾽ ἀγέμεν, ἕτεροι δὲ μεθ᾽ ὕλην

***

Είπεν αυτά κι εκάθισε κι εμπρός τους εσηκώθη
ο Δαρδανίδης Πρίαμος ισόθεος στην γνώσιν,
και προς αυτούς ομίλησε με καλήν γνώμην κι είπε:
«Ακούτε, Τρώες, Δάρδανοι κι όσ᾽ είσθε βοηθοί μας,
ό,τι στα στήθη μου η ψυχή να ειπώ παρακινεί με.
370 Και τώρα, καθώς γίνεται, δειπνήσετε στην πόλιν,
και όλοι μείνετ᾽, άγρυπνοι στην νυκτοφυλακήν σας·
και άμα χαράξει ας πορευθεί στα γρήγορα καράβια
ο Ιδαίος του Αγαμέμνονος να ειπεί και Μενελάου,
ο Αλέξανδρος που ᾽ναι αφορμή της έχθρας, τι προβάλλει·
375 και λόγον να προσθέσει ορθόν, ο πόλεμος αν θέλουν
να παύσει ο επικατάρατος, ωσότου τους νεκρούς μας
να καύσομε· μετέπειτα θα κτυπηθούμε πάλι
ώσπου να δώσει ένας θεός την νίκην σ᾽ όποιον θέλει».
Είπε κι όλοι τον άκουσαν κι εστέρξαν εις τον λόγον·
380 και στον στρατόν εδείπνησε στην τάξιν του καθένας,
και άμ᾽ έφεξε στα βαθουλά καράβια πήγε ο Ιδαίος
και στου Αγαμέμνονος σιμά στην πρύμνην ήβρεν όλους
τους Δαναούς θεράποντες του Άρη συναγμένους·
και ο κήρυκας γλυκόφωνος στην μέση εστάθη κι είπε:
385 «Ατρείδη, των Παναχαιών σεις άλλοι πολεμάρχοι,
ο Πρίαμος και οι σεβαστοί με πρόσταξαν οι Τρώες
να σας ειπώ ν᾽ ακούσετε, και αν αρεστά σας είναι,
ο Αλέξανδρος που ᾽ναι αφορμή της έχθρας τι προβάλλει·
όλα τα πλούτη όπ᾽ έφερεν ο Αλέξανδρος στην Τροίαν
390 στα βαθουλά καράβια του —που να ᾽χε χαθεί πρώτα—
να τ᾽ αποδώσ᾽ είν᾽ έτομος και άλλα πολλά δικά του·
πλην την γυναίκα νυμφευτήν του ενδόξου Μενελάου
να δώσει αρνείται, αν και πολύ τούτο απαιτούν οι Τρώες.
Και άλλο να ειπώ μ᾽ επρόσταξαν, ο πόλεμος να παύσει,
395 αν θέλετε, ο κατάρατος, ωσότου τους νεκρούς μας
να καύσομε· μετέπειτα θα κτυπηθούμε πάλι
ώσπου να δώσει ένας θεός την νίκην σ᾽ όποιον θέλει».
Έπαυσε και όλοι εσίγησαν, άφωνοι εμείναν όλοι·
τέλος σ᾽ αυτούς ομίλησεν ο ανίκητος Διομήδης:
400 «Τα πλούτη απ᾽ τον Αλέξανδρον και μήτε την Ελένην
δεν θα δεχθούμε· φανερά κι ένα μωρό το βλέπει,
πως ήδη κρέμετ᾽ όλεθρος στην κεφαλήν των Τρώων».
Είπε, κι οι Αχαιόπαιδες μ᾽ αλαλαγμούς τον στέρξαν,
ως του Τυδείδη εθαύμασαν τον λόγον του ιπποδάμου.
405 Και στον Ιδαίον έλεγεν ο μέγας Αγαμέμνων:
«Τον λόγον συ των Αχαιών τώρ᾽ άκουσες, Ιδαίε,
πώς σου αποκρίνονται· κι εγώ την ίδιαν έχω γνώμην.
Και ως προς την καύσιν των νεκρών δεν θα την στερηθείτε·
και ποιος φιλαργυρεύεται προς τους απεθαμένους
410 παρηγοριά με την πυράν στο πνεύμα τους να δώσει;
Στον όρκον έχω μάρτυρα τον ύψιστον Κρονίδην».
Είπε και εις όλους τους θεούς ύψωσε αυτός το σκήπτρον.
Ο Ιδαίος πάλι ανέβηκε στην Ίλιον την αγίαν,
και οι Τρώες τότε εις σύνοδον ομού και οι Δαρδανίδες
415 εκάθονταν κι επρόσμεναν ο κήρυκας να φθάσει·
ήλθεν αυτός, εστάθηκε στο μέσον και τους είπε
το μήνυμα των Αχαιών· κι εκείνοι ετοιμαζόνταν
άλλοι να φέρουν τους νεκρούς και άλλοι κορμούς να κόψουν.
Και απ᾽ τ᾽ άλλο μέρος οι Αχαιοί σπουδάζαν απ᾽ τα πλοία
420 άλλοι να φέρουν τους νεκρούς και να ξυλεύσουν άλλοι.

O χειριστικός σύντροφος δεν θέλει να εξελιχθείς

Συνήθως εμφανίζεται ως προστάτης. Ο άνθρωπος που κοντά του νιώθεις σιγουριά. Μία ασφάλεια που εσύ ονομάζεις “αγάπη”. Όμως δε νιώθεις καλά. Νιώθεις απροσδιόριστο άγχος και ενοχές. Πολλές ενοχές. Ότι πάλι έχεις κάνει κάποιο λάθος.

Η αγάπη δε δημιουργεί καμία αίσθηση εγκλωβισμού μέσα στην ίδια της τη στέγη. Καμία στέρηση ελευθερίας. Δεν έχει σημασία ούτε η ηλικία σου, ούτε η κοινωνική σου τάξη.

Ο άνθρωπος που θέλει να ελέγχει την κάθε σου κίνηση δε θα στο δηλώσει ευθέως. Θα του το παραδώσεις αργά και ασυνείδητα μέχρι που κάποια στιγμή η “αγάπη” αυτή δε θα είναι τίποτα άλλο, παρά ένας κόμπος στο στομάχι. Και θα περάσει καιρός και στην έλλειψη σεβασμού θα πεις “έτσι ήταν πάντα, ιδέα μου είναι”. Στην άσχημη συμπεριφορά θα πεις “έχει κουραστεί σήμερα”. Στην απόρριψη κάθε δικής σου επιθυμίας θα πεις “ενδιαφέρεται για το καλό μου”.

“Το καλό σου” δε σε κάνει να αμφιβάλλεις. Δε σου στερεί κάθε μορφή εξέλιξης για να σε κρατήσει κοντά του. “Το καλό σου” δε χρειάζεται καν να σου εξηγήσει ότι κάνει κάτι προς όφελός σου, γιατί το γνωρίζεις και το νιώθεις ήδη.

Ο χειριστικός σύντροφος δεν θέλει να εξελιχθείς. Έχει σπείρει τις ανασφάλειές του μέσα σου αφήνοντάς σε να πιστεύεις πως είναι και δικές σου ανασφάλειες. Έχει ορίσει κανόνες σύμφωνα με τα δικά του θέλω και πρέπει , δε ρώτησε ποτέ ποια είναι τα δικά σου. Ίσως και να μην γνώριζες ακριβώς τα δικά σου “θέλω” μπροστά στη γοητεία και την εμπιστοσύνη ενός φαινομενικού προστάτη, ή πιο απλά μπροστά στο πάθος ενός έρωτα. Και αυτό είναι εντάξει.

Η εκδοχή του εαυτού σου που εκείνος δημιούργησε στο νου του δεν είναι δική σου ευθύνη. Και αυτό σιγά σιγά θα το νιώσεις. Θα το νιώσεις όταν θα αρχίσεις να βγάζεις το κρυμμένο απ’ το χώμα κεφάλι σου προς τα έξω. Στην αρχή με φόβο, αλλά θα είναι τόσο δυνατή η συνάντηση με τον εαυτό σου, που θα τον νικήσει. Κι αν δεν ξέρεις πώς να κάνεις την αρχή ξεκίνα από τα εύκολα.

Αγνόησε συναντήσεις που δεν έχουν να σου προσφέρουν τίποτα, ανθρώπους που εκβιαστικά εκτιμάς, συνήθειες που σε βλάπτουν είτε σωματικά είτε ψυχικά. Ειδήσεις που θα ακούσεις αλλά και που θα μεταφέρεις. Ξεσκόνισε και φέρε το φως. Μην απορείς αν θα φτάσει η σκούπα μέχρι εκεί που θέλεις. Ένα γενικό καθάρισμα αποκλείεται να αφήσει μέσα στα ντουλάπια τον σκόρο. Όπου σκόρος, ο άνθρωπος με τον οποίο έχεις ζήσει κάποιο “μαζί”. Αφού δε θαμπώνεται απ’ την καθαρότητά σου γιατί να λερώνεσαι απ’ τη λάσπη του;

Μην μπεις σε ρόλο ψυχαναλυτή περιμένοντας να αλλάξει. Δεν είναι όλοι έτοιμοι να δεχθούν το φως και ούτε εσύ είσαι σωτήρας. O καθένας έχει τη δική του στιγμή που θα “φωτίσει”, θα αποκτήσει ενσυναίσθηση και θα σεβαστεί πρώτα τον εαυτό του και μετά εσένα. Και αυτό θα γίνει την κατάλληλη στιγμή από μόνο του. Ή ίσως και να μη γίνει ποτέ. Δεν ξέρεις τι έχει έρθει σε αυτή τη ζωή να εκπληρώσει. Κι αν έχεις μια πρωτόγνωρη αίσθηση όταν απαγκιστρωθείς μην την ερμηνεύσεις ως “κενό”. Είναι η ελεύθερη υπόστασή σου, που έχει απλωθεί τριγύρω σου σαν ασπίδα. Είναι η ολότητα που έχτισες για να γίνεις ένα καλύτερο “εσύ”. Μακριά από ψυχικές επιθέσεις, βία και αμφισβήτηση της δύναμής σου.

Το σύνδρομο της «ψηλής παπαρούνας»

Θα σας ταξιδέψω κάπως πίσω, κάπου στο 500 π.Χ., όταν ο τύραννος της Κορίνθου Περίανδρος, έστειλε αγγελιοφόρους στο Θρασύβουλο, για να του ζητήσει συμβουλές για τη διακυβέρνηση της πόλης του. Ο Θρασύβουλος, λοιπόν, πήγε στο χωράφι του κι άρχισε να χτυπάει με μανία χρησιμοποιώντας μια βέργα, τα φυτά του. Μάλιστα, αυτά που χτυπούσε περισσότερο, ήταν τα ψηλά φυτά που είχαν και τους περισσότερους και πιο πολύτιμους καρπούς. Όταν ο αγγελιοφόρος το είδε αυτό, επέστρεψε στον τύραννο, περιγράφοντάς του την αντίδραση του Θρασύβουλου. Αυτό λοιπόν που κατάλαβε ο Περίανδρου ήταν πως πρέπει να χτυπήσει -ή καλύτερα να «εξολοθρεύσει»- τους ψηλούς και φορτωμένους «καρπούς» στην κοινωνία του, δηλαδή τους ανθρώπους που ήταν πιο ψηλά, τους πιο μορφωμένους και με τα περισσότερα χαρίσματα να κυβερνήσουν τον τόπο. Αυτό κι έκανε λοιπόν ο τύραννος.

Κατά τα Ρωμαϊκά χρόνια, ο γιος του Ρωμαίου βασιλιά Λούκιου Ταρκίνου, του ζήτησε (κι αυτός) συμβουλές διακυβέρνησης του τόπου. Έτσι, ο πατέρας, βγήκε στον κήπο και με ένα ραβδί «αποκεφάλισε» τις ψηλότερες παπαρούνες που είχαν ευδοκιμήσει εκεί. Ο γιος του, εμπιστευόμενος τον πατέρα του, αποκεφάλισε με τη σειρά του όλους τους ανθρώπους με υψηλά αξιώματα στην πόλη του, ώστε να μην αποτελέσουν κίνδυνο για αυτόν, όσους κατά τα κάποιο τρόπο «ξεχώριζαν» πολύ.

Η τελευταία ιστορία, ήταν και η αιτία που πήρε το όνομά του το «Σύνδρομο της Ψηλής Παπαρούνας». Όταν κάποιος λοιπόν είναι χαρούμενος ή επιτυγχάνει έναν στόχο, οι άλλοι βλέποντάς τον να ξεχωρίζει, αισθάνονται κατώτεροι και προσπαθούν να μειώσουν την επιτυχία του. Έτσι, συχνά φαίνεται να του ασκούν έντονη κριτική, να τον δυσφημίζουν ή να τον σχολιάζουν αρνητικά. Έτσι, παρότι η επιτυχία κανονικά θα πρέπει να συνοδεύεται από χαρά και ενθουσιασμό τόσο από αυτόν που τη βιώνει, όσο και από τον περίγυρό του, συχνά βλέπουμε να μην είναι πάντα εύκολο κι αποδεκτό. Άλλωστε, υπάρχουν άνθρωποι που είναι εκ φύσεως ανταγωνιστικοί κι έτσι δυσανασχετούν να βλέπουν τους άλλους να προοδεύουν και να φτάνουν ψηλότερα από αυτούς.

Η Linda Humphreys, ψυχολόγος, Life Coach και λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Griffith University της Αυστραλίας, περιγράφοντας αυτό το Σύνδρομο, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η επιτυχία ενός ατόμου μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα ανεπάρκειας, ανασφάλειας, φόβου, ζήλιας και θυμού σε κάποιους, οι οποίοι μπαίνουν στη διαδικασία να τον ισοπεδώσουν, όπως την ψηλή παπαρούνα».

Πράγματι, η δρ. Linda Humphreys μας προτρέπει να συνεχίσουμε ακούραστα και επίμονα να επιδιδόμαστε σε ό,τι μας κάνει αληθινά ευτυχισμένους, χωρίς να επιτρέπουμε σε τυχόν κακοπροαίρετα σχόλια να μας απομακρύνουν από τους στόχους μας και να μας εμποδίσουν να ακολουθήσουμε τη ζωή που έχουμε ονειρευτεί. Μάλιστα, αν χρειαστεί να απομακρυνθούμε από κάποιους ανθρώπους, οι οποίοι στέκονται εμπόδιο σε μια ήρεμη και πραγματικά ευτυχισμένη ζωή, ας το κάνουμε!

Επίσης, η συγκεκριμένη ψυχολόγος, μας εξηγεί ότι το συγκεκριμένο Σύνδρομο εμφανίζεται σε άτομα μη ικανοποιημένα από τη ζωή τους, τα οποία όλη αυτήν την αρνητικότητα, την προβάλουν πάνω σ’ εμάς και τα επιτεύγματά μας. Θα τολμούσαμε εδώ να πούμε, ότι μπορούμε να προσπαθήσουμε να δείξουμε κατανόηση -όσο δύσκολο και να είναι- σε τέτοιες συμπεριφορές, αναλογιζόμενοι τα αίτια που οδηγούν αυτούς τους ανθρώπους σε τέτοιες αντιδράσεις. Ίσως η συμπεριφορά τους να πηγάζει από βαθιές πληγές πόνου, παραμέλησης κι έλλειψης φροντίδας.

Για το λόγο αυτό, δεν υπάρχει κανένα νόημα να προσπαθούμε να αποδείξουμε την αξία μας σε ανθρώπους που δε συμφωνούν με την προσπάθειά μας. Όπως δεν υπάρχει λόγος να τους εξηγούμε πώς σχεδιάζουμε να ανεβούμε τα σκαλιά προς την επιτυχία. Από την άλλη όμως, ούτε πρέπει να προσπαθούμε να περάσουμε απαρατήρητοι, επειδή φοβόμαστε πως θα σχολιαστούμε αρνητικά από το περιβάλλον μας. Αντίθετα, η ενέργειάς μας θα πρέπει να δοθεί σε εκείνους που μας αγαπούν αυθεντικά κι το έχουν αποδείξει στο πέρασμα του χρόνου. Άλλωστε, η μόνη μεγάλη αλήθεια είναι ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν ή αντιλαμβάνονται οι άλλοι τα επιτεύγματά μας. Το μόνο ωστόσο, που είναι πραγματικά στο χέρι μας, είναι να συνεχίσουμε την πορεία μας, ανεξάρτητα από τέτοιου είδους παρεμβολές.

Γιατί λοιπόν η αριστεία να είναι στίγμα; Γιατί τo να έχεις πάει μπροστά και να το γιορτάζεις είναι κάτι που σε χρίζει αυτόματα αλαζόνα και υπερόπτη; Γιατί να έχουμε ξεχάσει να είμαστε υπερήφανοι κι ευγνώμονες για κάτι που φέραμε εις πέρας; Γιατί να μη γιορτάζουμε τις μικρές ή τις μεγάλες επιτυχίες που έχουμε καταφέρει, τα μικρά ή τα μεγάλα εμπόδια που έχουμε ξεπεράσει; Την επόμενη φορά που θα χαμογελάσεις λοιπόν για μια επιτυχία σου, μη διστάσεις να πεις γιατί γελάς. Μη φοβηθείς να μοιραστείς -με όποιον κι αν είναι αυτό- τον αληθινό λόγο της χαράς σου, τον αληθινό λόγο της γιορτής σου. Ο κόσμος έχει ανάγκη από ψηλές παπαρούνες· μην τις στερείς στον εαυτό σου και μην τις στερείς ούτε στους άλλους!

Η Τέχνη της Γοητείας

Συνώνυμη με τη σαγήνη και πασπαλισμένη με σκόνη μαγική είναι μια αρετή ζηλευτή από τους περισσότερους. Η γοητεία ορίζεται ως η ακτινοβολία, η χάρη, η έλξη που προκαλεί η παρουσία ενός ατόμου. Είναι η επιτομή υψηλά ανεπτυγμένων κοινωνικών δεξιοτήτων και υψηλής προσωπικής αξίας η οποία περιλαμβάνει την άνεση με την προσωπικότητά μας και την κοινωνική αυτοπεποίθηση.

Ο Robert Green, χαρακτηριστικά, είχε πει πως γοητεία είναι η αποπλάνηση χωρίς σεξ.

Τι είναι όμως εκείνο που κάνει κάποιον γοητευτικό; Ποια είναι εκείνη η ιδιαιτερότητα που μερικοί έχουν τόσο φυσικά και πως μπορεί να καλλιεργηθεί;

 
Εκείνοι οι ακαταμάχητοι άνθρωποι φαίνεται να είναι προικισμένοι με κάποια ιδιαίτερα δώρα που τους επιτρέπουν να αποπλανούν και να επηρεάζουν τους άλλους.

Στην πραγματικότητα, είναι φυσικοί γνώστες της ψυχολογίας της έλξης. Ξέρουν καλά πως μας αρέσουν οι άνθρωποι που είναι σαν εμάς και εκείνοι έχουν κάτι οικείο, γνώριμο που ενισχύει την καλή προδιάθεση.

Είναι χαρακτηριστικό των γοητευτικών ατόμων το ότι στις αλληλεπιδράσεις τους ψάχνουν τις ομοιότητες και όχι τις διαφορές.

Επικεντρώνονται στα κοινά και δείχνουν περιέργεια για τα διαφορετικά, τα νέα. Η δύναμη της εγγύτητας και η σπουδαιότητα της φυσικής επαφής είναι επίσης παράγοντες έλξης. Σύμφωνα με έρευνα του Harvard, η ζεστασιά του χαρακτήρα υπερισχύει της όποιας άξιας θαυμασμού γνώσης και η γοητεία χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη ζεστασιά. Όσο, για τη φυσική ομορφιά, θεωρείται αρκετά σημαντικός παράγοντας αθροιστικά με τους προηγούμενους αλλά όχι καταλυτικός.

Όσοι έχουν ακαταμάχητη έλξη γνωρίζουν πολύ καλά πως κρίνουμε μια αλληλεπίδραση από το πως νιώθουμε και εκείνοι που μας γοητεύουν μας κάνουν να νιώθουμε όμορφα. Είναι ενεργητικοί στις συζητήσεις και πάντα οι αλληλεπιδράσεις μαζί τους μας αφήνουν κάτι εποικοδομητικό.

Ακόμα και αν δεν είναι συνειδητό είμαστε απόλυτα συντονισμένοι με τα μη λεκτικά μηνύματα που λαμβάνουμε και εκπέμπουμε.

Οι γοητευτικοί άνθρωποι έχουν στην κατοχή τους τα όπλα της δύναμης της μη λεκτικής επικοινωνίας. Η γλώσσα του σώματος και ο τόνος της φωνής είναι ιδιαίτερα ισχυρά εργαλεία. Η ποιοτική και ισόρροπη οπτική επαφή, το ειλικρινές χαμόγελο, η σίγουρη και ανοιχτή σωματική στάση δεν αφήνουν περιθώρια μη θετικής προσοχής.

Ο τόνος της φωνής τους είναι σταθερός, ο ρυθμός της ομιλίας τους συνετός και o τονισμός των λεκτικών σχημάτων σοφός. Ο λόγος τους είναι στιβαρός και ζωντανός. Μιλούν με συναίσθημα και γνωρίζουν πολύ καλά τη δύναμη των παύσεων.

Οι γοητευτικοί άνθρωποι κοιτούν στα μάτια και είναι εξαιρετικοί ακροατές. Ακούν ενεργητικά με όλες τις αισθήσεις τους. Ίσως μιλούν λιγότερο μα επικεντρώνονται στα ουσιαστικά. Δεν είναι εκείνοι που θα σε σχολιάσουν πίσω από την πλάτη σου, θα σε αγνοήσουν, θα σε ειρωνευτούν ή θα γελάσουν κοροϊδευτικά.

Είναι ιδιαίτερα γενναιόδωροι σε όλα τα επίπεδα. Κλέβουν την προσοχή από την πρώτη στιγμή γνωρίζοντας τη δυναμική της πρώτης εντύπωσης. Αγαπούν το χιούμορ και το διαχειρίζονται εξίσου καλά ως αποστολείς και ως αποδέκτες.

Δε διστάζουν να αυτοσαρκάζονται ενώ αναγνωρίζουν και εκφράζουν την αξία των γύρω τους. H ταπεινότητα τους βρίσκει στο σωστό μέτρο χωρίς υπερβολές. Εκφράζουν την άποψή τους ελεύθερα και είναι πάντα σε θέση να παρουσιάσουν στοιχεία για τα όσα υποστηρίζουν.

Όταν δεν είναι γνώστες ενός ζητήματος ξέρουν πως δεν μπορούν να εκφέρουν γνώμη και η περιέργειά τους για το νέο τους κάνει να αναζητούν πληροφορίες και όχι να επικρίνουν. Έχουν αυτεπίγνωση, τηρούν τα όρια και είναι αυθόρμητοι. Αποφεύγουν τις πομπώδεις αυτοσυστάσεις και τις περιαυτολογίες.

Αναγνωρίζουν τη μοναδικότητά τους και προσέχουν τον εαυτό τους. Επιλέγουν ρούχα μέσα στα οποία νιώθουν άνετα και παράλληλα όμορφα. Μένουν μακριά από κραυγαλέα αξεσουάρ και άσκοπους "θορύβους".

Οι γοητευτικοί άνθρωποι είναι σαν το νερό. Μπορούν και προσαρμόζονται σε κάθε περιβάλλον χωρίς να χάνουν την ουσία και τη μοναδικότητά τους. Παίρνουν τα σχήματα του εκάστοτε περιβάλλοντος και διατηρούν τη διαφάνειά τους.

Λατρεύουν την ποιότητα και την ντύνονται σε κάθε τους βήμα. Είναι αυθεντικοί και τιμούν την ύπαρξή τους. Τι πιο γοητευτικό από το να είσαι ο απόλυτος μοναδικός εαυτός σου;

Όχι, οι γοητευτικοί άνθρωποι δεν έχουν νεραϊδονονές που στήνουν χορό στις μωρουδιακές κούνιες τους. Κατέχουν τις ποιότητες της έλξης και υιοθετούν συγκεκριμένες συνήθειες. Επικεντρώνονται στους αλληλεπιδρώντες τους περισσότερο από τον εαυτό τους και τους κάνουν να νιώθουν αρεστοί, σεβαστοί, κατανοητοί και ορατοί.

Όλοι οι άνθρωποι είναι γοητευτικοί ή τουλάχιστον δυνητικά γοητευτικοί. Απλά,κάποιοι χάνουν τη γοητεία τους στο δρόμο και κάποιοι δεν την τιμούν.

Αν έπρεπε να δοθεί μόνο ένα μυστικό για την κατάκτηση της προσωπικής γοητείας αυτό θα ήταν η αγάπη προς τον εαυτό. Τόσο απλό και τόσο δύσκολο στους καιρούς μας.

Όταν αγαπάς τον εαυτό σου έχεις αυτοπεποίθηση και δε διστάζεις να δείξεις τις αδυναμίες σου και να παραδεχτείς τα λάθη σου. Αντιμετωπίζοντας τον εαυτό σου με σεβασμό και ευγένεια δεν μπορείς να ξεφύγεις από το να αντιμετωπίζεις και τους άλλους με τον ίδιο τρόπο.

Όταν αγαπάς τον εαυτό σου χαμογελάς, μπορείς να είσαι ειλικρινής και γενναιόδωρος. Κρατάς μια θετική στάση προς τα πράγματα και ενδιαφέρεσαι για τους εκάστοτε αλληλεπιδρώντες σου. Ξέρεις να ακούς, πατάς γερά στη γη και οι συνομιλητές σου νιώθουν μια ιδιαίτερη άνεση μαζί σου.

Φροντίζεις να βελτιώνεσαι συνεχώς και είσαι γεμάτος ενθουσιασμό. Αν συγκεντρώσεις όλα τα προηγούμενα θα δεις μπροστά σου έναν γοητευτικό άνθρωπο και αν προσθέσεις το κομμάτι των κοινωνικών δεξιοτήτων η εικόνα της γοητείας θα είναι απόλυτη.

Μπέρτραντ Ράσελ: Τα μαθηματικά της ανθρώπινης συμπεριφοράς

«Τα μαθηματικά μού πρόσφεραν μεγάλη απόλαυση... και ήλπιζα πως εν καιρώ θα βρισκόταν ένας μαθηματικός τύπος ανθρώπινης συμπεριφοράς τόσο ακριβής όσο αυτά». -Μπέρτραντ Ράσελ, «Πορτρέτα από μνήμης»

Ήδη, στα μέσα του εικοστού αιώνα, ο Μπέρτραντ Ράσελ ήταν για πολύ κόσμο «ο» φιλόσοφος, ακριβώς όπως ο Αϊνστάιν ήταν «ο» επιστήμων. Με τα λευκά του μαλλιά και τqv ευγενική λιπόσαρκη φιγούρα του ο Ράσελ σίγουρα έμοιαζε φιλόσοφος, καθώς φυσούσε τον καπνό της πίπας του. Επιπλέον, μιλούσε ως φιλόσοφος όταν πραγματευόταν βαθυστόχαστα κοινωνικά και πολιτικά θέματα.

Έδωσε τηv πρώτη διάλεξη Ράιτ στο ραδιόφωνο του BBC το 1949, ενώ το βιβλίο του «Η Ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας» έγινε το πρώτο φιλοσοφικό βιβλίο με μεγάλη εμπορική επιτυχία.

Αυτό έκανε τον Ράσελ πασίγνωστο και -για φιλόσοφο- επίσης καλoπληρωμέvo, όμως ήταν μόνο ένα από τον τεράστιο αριθμό βιβλίων του, ξεκινώντας με το Γερμανική Σοσιαλδημοκρατία, το 1896, και τελειώνοντας εβδομήντα ένα χρόνια αργότερα με το Εγκλήματα πολέμου στο Βιετνάμ. Ο Ράσελ δεν ήταν ποτέ στενά ακαδημαϊκός φιλόσοφος, γι’ αυτό η απονομή σε αυτόν του βραβείου Νόμπελ το 1950 -για τη λογοτεχνία, αφού δεν υπάρχει βραβείο για τη φιλοσοφία- φάνηκε αρμόζουσα.

Εξίσου αρμόζον ήταν το έγγραφο που υπέγραψε μαζί με τον Αϊνστάιν και πέντε ακόμα νομπελίστες, προειδοποιώντας πρώτοι αυτοί για τα καταστροφικά αποτελέσματα του πυρηνικού πολέμου, αλλά και οι εκστρατείες του εναντίον των πυρηνικών όπλων που ακολούθησαν με την οργάνωση «Εκστρατεία για Πυρηνικά Αφοπλισμό» και την «Επιτροπή των 100». Το 1961, σε ηλικία σχεδόν ενενήντα χρόνων, φυλακίστηκε για τις καθιστικές διαμαρτυρίες του. Τέτοιος ηρωισμός τον έκανε προφήτη της ειρήνης, έναν φάρο σύνεσης και διανοητικής υγείας. Κυριαρχούνταν, όπως ισχυριζόταν ο ίδιος, από «τρία πάθη, απλά αλλά πανίσχυρα: τη λαχτάρα για αγάπη, την αναζήτηση της γνώσης και την ασίγαστη συμπόνια για τα δεινά της ανθρωπότητας». Αυτά ακριβώς που περιμένει ο κόσμος από έναν φιλόσοφο.

Όμως ο Ράσελ ανταποκρινόταν επιπλέον στις προσδοκίες του ακαδημαϊκού κόσμου, κυρίως μέσα από το βιβλίο του Μαθηματικές Αρχές (Principia Mathematica), το οποίο συνέγραψε μαζί με τον Άλφρεντ Νορθ Ουάιτχεντ. Αυτό το magnum opus του τον καθιέρωσε ανάμεσα στους ομότεχνους του σε όλο τον κόσμο. Εφαρμόζοντας τη μαθηματική λογική στη γλώσσα, το Μαθηματικές Αρχές βοήθησε να τεθούν οι βάσεις της αναλυτικής φιλοσοφίας, που έγινε η κυρίαρχη μορφή φιλοσοφίας στον αγγλόφωνο κόσμο για μεγάλο μέρος του εικοστού αιώνα.

Η φιλοσοφία κέρδισε τον Λουντβιχ Βιτγκενστάιν χάρη στα γραφτά του Ράσελ, ο ίδιος ο Ράσελ ωστόσο ένιωσε πνευματικά εξουθενωμένος όταν τελείωσε το Μαθηματικές Αρχές, το 1913, αν και ήταν μόλις σαράντα ετών. Επιπλέον, η κριτική που του ασκούσε ήδη ο Βιτγκενστάιν είχε υπονομεύσει τη διανοητική του αυτοπεποίθηση. Οι αντιπολεμικές δραστηριότητες του Ράσελ στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο τον οδήγησαν να χάσει τη θέση του στο κολέγιο Τρίνιτι του Κέμπριτζ και να φυλακιστεί. Ακολούθησε ένας δεύτερος γάμος, παιδιά και αφόρητη πίεση για εύρεση οικονομικών πόρων.

Το αποτέλεσμα ήταν πως ο Ράσελ σχεδόν δεν ξανάκανε «αληθινή» φιλοσοφία στην υπόλοιπη ζωή του, αν και έζησε μέχρι τα ενενήντα επτά - πέθανε το 1970. Σε μια σειρά διαλέξεων που έδωσε στη Βόρεια Αμερική, ο Ράσελ ρωτήθηκε από την επικεφαλής ενός κολεγίου ευφυών κοριτσιών γιατί είχε εγκαταλείψει την επίσημη φιλοσοφία. «Γιατί ανακάλυψα πως προτιμώ το σεξ» φέρεται να απάντησε. Όμως, για να πληρώσει τους λογαριασμούς του έγραφε μανιωδώς - υπολογίζεται ότι έγραφε περίπου 2.000 λέξεις την ημέρα σε όλη του τη ζωή.

Μοιραία, μερικά από τα γραφτά του ήταν επιπόλαια, όμως σε άλλα υποστήριξε ριζοσπαστικές τότε ιδέες για το σεξ, τον γάμο, το διαζύγιο, την εκπαίδευση, τη φροντίδα των παιδιών, τη διακυβέρνηση του κόσμου και τον αφοπλισμό. Τέτοιες απόψεις - που δεν ήταν αποκλειστικά του Ράσελ, αλλά εκείνος τις προέβαλλε με εξαιρετική πειστικότητα- έχουν έκτοτε διεισδύσει στη δυτική σκέψη και έχουν γίνει κομμάτι του φιλελεύθερου ημισυνειδητού. Πλέον είναι τόσο ευρέως αποδεκτές, ώστε περνάνε σχεδόν απαρατήρητες.

Τα εκλαϊκευμένα γραφτά του Ράσελ είναι σημαντικά ακριβώς, επειδή προέβλεψε ή προπαγάνδισε πολλές μεταγενέστερες στάσεις και τάσεις. Οι παπάδες και άλλοι συντηρητικοί που τον κατηγόρησαν για «ανηθικότητα» είχαν κατά κάποιο τρόπο δίκιο. Ο Ράσελ πράγματι εισηγούνταν μιαν κοινωνική και «ηθική» (δηλαδή σεξουαλική) επανάσταση, που έγινε μετά τον θάνατό του. Εμείς που ζούμε με ένα διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό διαζυγίων είμαστε εν μέρει απόγονοι του «Μπέρτι του Μπερμπάντη» (ένα από τα λιγότερο κολακευτικά παρατσούκλια του), ο οποίος στη ζωή του είχε τέσσερις συζύγους και αναρίθμητες ερωμένες, χωρίς καμιά αναστολή.

Τα εκλαϊκευμένα έργα του, συχνά πολύ διασκεδαστικά, έγιναν αιτία να ονομαστεί «Βολταίρος του εικοστού αιώνα». Η σύγκριση έχει κάποια βάση, αφού, αν και ο Βολταίρος δεν ήταν ποτέ βαθύστόχαστος, και οι δυο άντρες ήταν αριστοκράτες φιλελεύθεροι που συχνά ενστερνίζονταν αντιλαϊκά, συχνά παράτολμα ζητήματα, Αλλά, ενώ ο Βολταίρος τελείωσε τη ζωή του απολαμβάνοντας την αναγνώριση ολόκληρης της Ευρώπης με ένα καλοκάγαθο χαμόγελο στην ογδοντάχρονη μορφή του, ο Ράσελ τελείωσε την ακόμα μακρύτερη ζωή του μέσα σε ολέθριες οικογενειακές έχθρες και αλληλοκατηγορίες.

Πίσω του και γύρω του υπήρχε «πλήθος από συναισθηματικά συντρίμμια», όπως το έθεσε ο κύριος βιογράφος του, Ρέι Μονκ, ενώ ο ίδιος συχνά έμοιαζε «να καταδιώκεται από φαντάσματα μανιακών», όπως το έθεσε ο ίδιος. Η διαθήκη του Ράσελ του 1966, για παράδειγμα, δεν ανέφερε καν τον πρωτότοκο γιο του Τζον, στον οποίο είχε κάποτε εναποθέσει όλες του τις ελπίδες, αλλά τον οποίο είχε αργότερα προσπαθήσει να κλείσει σε άσυλο ως παράφρονα. Μάλιστα, η ακίνητη περιουσία του θα πήγαινε στον Ραλφ Σένμαν, στον αμφιλεγόμενο νεαρό πράκτορά του. Όμως ο Ράσελ τελικά μάλωσε ακόμα και με τον Σένμαν.

Οι λογικές, φωτισμένες ιδέες δεν εμπόδισαν τον Ράσελ, που ήθελε πολύ παιδιά, να είναι σκέτη συμφορά τόσο ως πατέρας και παππούς όσο ήταν συχνά και ως σύζυγος ή εραστής. Το αν οι προσωπικές του αποτυχίες ακυρώνουν τις ιδέες του ή αν απλώς απεικονίζουν τον προβληματικό χαρακτήρα του Ράσελ σε καμία περίπτωση δεν είναι ακαδημαϊκή απορία. Στις σχέσεις του με τους ανθρώπους, αντίθετα από ό,τι στις από καθέδρας ομιλίες του για την ανθρωπότητα, ο Ράσελ ήταν ικανός να συμπεριφέρεται με ψυχρή αναισθησία, αποκαλύπτοντας «δυο θεμελιώδεις τάσεις... έναν αβυσσαλέο φόβο για την τρέλα και μια κολοσσιαία ματαιοδοξία» (και πάλι λόγια του Μονκ). Και τα δύο προέρχονταν εν μέρει από τους προγόνους του -κάποιοι ήταν από τους σπουδαιότερους πολίτες της χώρας-, όμως η ματαιοδοξία του ενισχύθηκε από τους ακαδημαϊκούς θριάμβους του.

Εξελέγη εταίρος του κολεγίου Τρίνιτι σε ηλικία μόλις είκοσι τριών ετών και έγινε επίσης εταίρος της Βασιλικής Εταιρείας στα είκοσι οκτώ για το έργο του στη λογική και στα μαθηματικά. Από αυτές τις πνευματικές και κοινωνικές κορυφές ο Ράσελ κοίταζε την ανθρωπότητα με ευγενική συγκατάβαση. Ωστόσο, πολύ σπάνια, όπως όταν δήλωσε πως «ο Δαρβίνος αζιζε περισσότερο απ’ όσο τριάντα εκατομμύρια απλοί άνθρωποι», έπεφτε η μάσκα του φιλελεύθερου ανθρωπισμού και εμφανιζόταν η παγωμένη έπαρση ενός επηρμένου παλαιοκομματικού.

Ο Μπέρτραντ Ράσελ γεννήθηκε στις 18 Μαΐου 1872. Ο παππούς του, ο πρώτος κόμης Ράσελ, γνωστός ως λόρδος Τζον Ράσελ, είχε χρηματίσει δυο φορές πρωθυπουργός επί της βασιλείας της Βικτόρια, ενώ πριν από αυτό είχε υποστηρίξει το μεγάλο νομοσχέδιο της μεταρρύθμισης του 1832 (ένα λιγότερο ριζοσπαστικό νομοσχέδιο απ’ όσο αφήνει τ’ όνομά του να φανεί) στη Βουλή των Κοινοτήτων. Όμως, η άνοδος στην εξουσία της δυναστείας και η τεράστια περιουσία της είχαν ξεκινήσει το δέκατο έκτο αιώνα, με τον πρώτο κόμη του Μπέντφορντ, έναν από τους άρπαγες μοναστηριών αυλικούς του Ερρίκου Η'.

Η οικογένεια Ράσελ είχε από νωρίς συμπάθειες με τους φιλελευθέρους, ενώ ο λόρδος Γουίλιαμ Ράσελ εκτελέστηκε το 1683 για τη συμμετοχή του στη συνωμοσία της οδού Ράι με σκοπό τη δολοφονία του Κάρολου Β'. Ο πατέρας του Ράσελ, ο υποκόμης Άμπερλι, ασπάστηκε ριζοσπαστικές απόψεις -ήταν αγνωστικιστής και φεμινιστής-, καταστρέφοντας την πολιτική του καριέρα και ψυχραίνοντας το σώμα των εκλεκτόρων, κυρίως με την υποστήριξή του στον έλεγχο των γεννήσεων. Ο φίλος του Άμπερλι, ο φιλελεύθερος φιλόσοφος Τ.Σ. Μιλ, έγινε νονός του Μπέρτραντ, ενδυναμώνοντας έτσι τον σύνδεσμό του με τους ριζοσπάστες. Η μητέρα του Ράσελ, η Κέιτ Στάνλι, που προερχόταν επίσης από αριστοκρατική οικογένεια -πρόγονοί της εντοπίζονταν μέχρι το 1066- ήταν μια ξιπασμένη φιλελεύθερη.

Ωστόσο, όλη αυτή η λαμπερή κληρονομιά σκιάστηκε γρήγορα από τον θάνατο. Η μητέρα του και η αδελφή του Ρέιτσελ πέθαναν από διφθερίτιδα το 1874. Ο πατέρας του, βυθισμένος στη μελαγχολία, τις ακολούθησε στον τάφο σε λιγότερο από δυο χρόνια- έτυχε δε μιας προκλητικά μη χριστιανικής ταφής. Χριστιανοί δεν ήταν ούτε οι δυο κηδεμόνες που είχε ορίσει ο Άμπερλι, οι οποίοι επιπλέον αποδείχτηκαν εντελώς απαράδεκτοι στους παππούδες του Ράσελ, ειδικά όταν αποκαλύφτηκε πως η λαίδη Άμπερλι, από καλοσύνη ή από οίκτο, είχε κοιμηθεί με έναν από αυτούς, τον φύματιολόγο Ντάγκλας Σπάλντιν, αν και, όπως είπε αργότερα ο Ράσελ, «δεν έχω καμιά απόδειξη ότι εκείνη το ευχαριστήθηκε». Ο τρίχρονος Μπέρτραντ και ο αδελφός του Φρανκ, εφτά χρόνια μεγαλύτερος, πήγαν να ζήσουν με τους παππούδες τους στην έπαυλη Πέμπροουκ, στο πάρκο Ρίτσμοντ, ένα μακρύ χαμηλό οίκημα με εξαιρετική θέα στην κοιλάδα του Τάμεση.

Ο λόρδος Ράσελ, προσηνής αλλά πολύ ηλικιωμένος -είχε επι σκεφτεί τον Ναπολέοντα στην εξορία του στο νησί Έλβα-, πέθανε το 1878 αφήνοντας τον Μπέρτραντ στη φροντίδα της γιαγιάς του. Η λαίδη Ράσελ δεν ήταν καμιά αδιάλλακτη συντηρητική -υποστήριζε την αυτονομία της Ιρλανδίας και αποδεχόταν τον δαρβινισμό-, όμως προερχόταν από μια σκοτσέζικη οικογένεια πρεσβυτεριανών και η ζωή στην έπαυλη Πέμπροουκ ήταν σπαρτιατική. Ενώ ο Φρανκ πήγαινε σχολείο στο Γουίντσεστερ, ο Μπέρτι παρέμενε στο σπίτι «για να μείνει αγνός, θρήσκος και στοργικός... έτσι ώστε να είναι κατάλληλος για να πάρει τη θέση του παππού του ως πρωθυπουργός και να συνεχίσει το ιερό έργο της μεταρρύθμισης», όπως είπε ο Τζορτζ Σανταγιάνα, ένας φιλόσοφος που αργότερα έγινε φίλος.

Η ζωή του όμως δεν ήταν καθόλου μαλθακή: κάθε πρωί ξεκινούσε με παγωμένο μπάνιο και ακολουθούσε εξάσκηση στο πιάνο σε ένα κρύο δωμάτιο- φρούτα, ζάχαρη, σοκολάτες και άνετες καρέκλες απαγορεύονταν, όμως οι προσευχές ήταν υποχρεωτικές και πολύ πιο συχνές απ’ ό,τι στα περισσότερα βικτοριανά σπίτια, διότι η λαίδη Ράσελ ήταν πνιγηρά, ενοχικά θρήσκα. Στα δωδέκατα γενέθλιά του η γιαγιά του του χάρισε μια Βίβλο με αφιέρωση τα αγαπημένα της χωρία: «Δεν θέλεις ακολουθήσει τους πολλούς επί κακώ... Μη φοβηθείς μηδέ δειλιάσεις, διότι είναι μετά σου Κύριος ο Θεός σου όπου αν υπάγεις». Το ακούσιο αποτέλεσμα ήταν να δυναμώσει μεν ο Ράσελ φυσικά και πνευματικά, αλλά να γίνει σχεδόν ανάπηρος συναισθηματικά.

Μικρός ο Ράσελ έκανε παρέα με λίγα παιδιά της ηλικίας του τα ξαδέλφια του από τη μεριά των Στάνλι ήταν ένα φασαριόζικο, άτακτο τσούρμο που ο αδελφός του συμπαθούσε, ο ίδιος όμως περισσότερο τρομοκρατούνταν παρά διασκέδαζε. Αντίθετα, η ανύπαντρη νευρωτική θεία Αγκάθα και ο θείος Ρόλο, ο οποίος μάλιστα έγραφε ψαλμούς, πρόσφεραν εποικοδομητική παρέα στο Ρίτσμοντ. Κάποια θέματα δεν αναφέρονταν ποτέ σε εκείνο το καταθλιπτικά σιωπηλό σπίτι: χρήμα, σεξ και, κυρίως, η τύχη του θείου Γουίλι, ο οποίος ήταν έγκλειστος σε κάποιο άσυλο για τον φόνο δυο ανθρώπων.

Σε όλη του τη ζωή ο Ράσελ κατεχόταν από τον φόβο πως η τρέλα της οικογένειας ίσως ήταν κληρονομική. Όμως υπήρχαν γκουβερνάντες -με μερικές συνδέθηκε στενά- και δάσκαλοι στο σπίτι, με τους οποίους μπορούσε να συζητάει ελεύθερα και γρήγορα αποκαλύφτηκε διανοητικά πολλά υποσχόμενος. Στα έντεκα ο αδελφός του Φρανκ τον εισήγαγε στα μυστήρια των μαθηματικών. Ο Ράσελ γοητεύτηκε, αν και απογοητεύτηκε από το γεγονός πως ο Φρανκ δεν είχε απόδειξη για τα αξιώματα του Ευκλείδη, επέμενε όμως πως έπρεπε να θεωρούνται δεδομένα. Ωστόσο, ο Ράσελ είχε ανακαλύψει έναν καινούργιο κόσμο. «Ήταν ένα από τα μεγάλα γεγονότα της ζωής μου, που με θάμπωσε, όπως η πρώτη αγάπη. Δεν είχα φανταστεί πως υπήρχε κάτι τόσο υπέροχο στον κόσμο» έγραψε αργότερα.

Προχωρώντας μπροστά: Όλοι έχουμε έναν μοναδικό τρόπο να επουλώνουμε τις πληγές μας

Η πρόοδος δεν σημαίνει το ίδιο πράγμα για όλους. Όλοι έχουμε τους δικούς μας τρόπους για να επουλώνουμε τις πληγές μας και όλοι μας κουβαλάμε τον πόνο και τις αναμνήσεις μας με διαφορετικό τρόπο.

Αυτό που λειτουργεί για έναν άνθρωπο μπορεί να είναι εφιάλτης για κάποιον άλλο. Αν δεν είστε εσείς αυτός που θεραπεύει, δεν έχετε δικαίωμα να αποφασίσετε πώς θα γίνει η θεραπεία. Χρειάζεται να προχωρήσετε μπροστά με τον ρυθμό που σας φαίνεται σωστός και με τους τρόπους που σας απομακρύνουν από την καταστροφή σας, αντί να σας παρασύρουν ακόμη περισσότερο.

Ορισμένες φορές, το να προχωρήσουμε μπροστά σημαίνει ότι πρέπει να αφήσουμε οριστικά τα πράγματα που μας βαραίνουν. Πρέπει να αφήσουμε πίσω μας αυτούς που μας πλήγωσαν και τα οδυνηρά λόγια που μας μοίρασαν. Χρειάζεται να αφήσουμε πίσω μας τις ευκαιρίες που δεν πήγαν όπως θέλαμε. Χρειάζεται να αφήσουμε πίσω μας τους ανθρώπους που νομίζαμε ότι θα έπρεπε να έχουμε γίνει μέχρι τώρα, ώστε να μπορέσουμε να κάνουμε χώρο για αυτό που είμαστε τώρα αντ’ αυτού.

Αν σας πονά, τότε γιατί προσπαθείτε τόσο πολύ να το κρατήσετε μαζί σας; Σας υπόσχομαι ότι δεν σας αξίζει να πληγωθείτε, ακόμη και αν κάποιος άλλος προσπάθησε να σας πείσει για το αντίθετο. Δεν σας άξιζε η κακοποίηση και ο πόνος που σας προκάλεσαν, γι’ αυτό σταματήστε να προσπαθείτε να πείσετε τον εαυτό σας ότι σας αξίζει. Δεν χρειάζεται να κουβαλάτε αυτόν τον πόνο ως τιμωρία. Αξίζετε να προχωρήσετε μπροστά χωρίς αυτόν.

Ορισμένες στιγμές και αναμνήσεις από τη ζωή μας είναι τόσο βαριές. Δεν πειράζει να τις αφήσετε κάτω. Το να προχωράς μπροστά δεν χρειάζεται να σημαίνει ότι πρέπει να αφήνεις τα πάντα πίσω σου. Μερικές φορές, χρειαζόμαστε απλώς ένα σύντομο διάλειμμα. Χρειάζεται να ξεκουραστούμε.

Κάποιες αναμνήσεις είναι βαριές επειδή είναι τόσο γεμάτες από καλές στιγμές που ξεχειλίζουν με στιγμές που θέλουμε να μπορούμε να αναπολούμε και να τιμούμε για πάντα. Ακόμα και τα καλά πράγματα μπορεί να τα αισθανόμαστε βαριά. Μερικές φορές, η ανάμνηση των καλών πραγμάτων μπορεί να πονά εξίσου άσχημα με το να θυμόμαστε όλα αυτά που μας πλήγωσαν.

Δεν πειράζει να αφήσουμε για λίγο πίσω και τις καλές αναμνήσεις. Δεν πειράζει να δώσετε στο νου και στην καρδιά σας ένα διάλειμμα. Δεν πειράζει αν κάποιες μέρες θέλετε απλώς να αναπνεύσετε. Σας αξίζει να ξεκουραστείτε. Αξίζετε να επαναφορτιστείτε. Αξίζετε να αφήσετε τον εαυτό σας να απομακρυνθεί από ό,τι χρειάζεται να απομακρυνθεί για όσο χρονικό διάστημα χρειάζεται.

Μερικές από τις καλύτερες συμβουλές που έχω λάβει ποτέ ήταν ότι «επειδή επιλέγεις να ακολουθήσεις έναν δρόμο για λίγο καιρό, δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς ποτέ να ακολουθήσεις κάτι άλλο». Ένα μονοπάτι είναι απλώς ένα σκαλοπάτι, όχι ο τελικός σας προορισμός.

Η ζωή μας είναι ένα ταξίδι. Η θεραπεία μας είναι ένα ταξίδι. Αυτό που επιλέγουμε να αφήσουμε πίσω και να απελευθερωθούμε από αυτό σήμερα μπορεί να κάνει χώρο για κάτι μαγικό που θα μπει στη ζωή μας αύριο. Ποτέ μην αισθάνεστε ότι το να κάνετε ένα διάλειμμα σας καθιστά αποτυχημένους. Η ξεκούραση δεν είναι και δεν θα είναι ποτέ συνώνυμο της αποτυχίας. Όσο κι αν προσπαθήσει ποτέ κάποιος να σας πείσει για το αντίθετο.

Αν κάτι σας βαραίνει, σας κάνει να αισθάνεστε αβεβαιότητα ή απλώς σας θυμίζει μια εποχή που δεν θέλετε να σκέφτεστε αυτή τη στιγμή, αφήστε το κάτω και απομακρυνθείτε. Αναπνεύστε. Επαναξιολογήστε. Και κυρίως, ξεκουραστείτε. Αυτό που χρειάζεστε θα είναι πάντα εκεί όταν θα είστε έτοιμοι.

Αλλάζοντας τον τρόπο που αντιδρούμε στο άγνωστο, μπορούμε να εξελιχθούμε μέσα από αυτό

Το συναίσθημα είναι γνωστό στους περισσότερους από εμάς: ένα μικρό σφίξιμο στο στομάχι και μια ξαφνική δυσάρεστη αίσθηση ανησυχίας. Κάτι έχει αλλάξει, κάτι συμβαίνει που μας ωθεί σε μια ξαφνική αλλαγή στη ζωή μας.

Αισθανόμαστε τα αυτιά μας να “καίνε” και τα δάκρυά μας να είναι έτοιμα να κυλήσουν. Αντικείμενα και άνθρωποι οι οποίοι ως τώρα μας έκαναν να αισθανόμαστε άνετα, ασφαλείς και χαρούμενοι μαζί τους, ξαφνικά μας φαίνονται “ξένοι” και διαφορετικοί σαν να τους βλέπουμε για πρώτη φορά.

Αυτή η αίσθηση μας συμβαίνει κατά καιρούς στη ζωή μας. Ο πανικός μας κυριεύει μεμιάς λες και τα σώματά μας απορρίπτουν την ιδέα πριν καν προλάβει να γίνει συνείδηση. Το στομάχι μας φουσκώνει και ο λαιμός μας “κλείνει”. Ακόμη και αν το συμβάν που έχει προκαλέσει την αλλαγή, δεν μας αφορά άμεσα κάποιες φορές, η αντίδρασή μας είναι η ίδια – το καινούριο μας προκαλεί φόβο.

Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια κατάσταση κατά την οποία πρέπει να προβούμε σε μια αλλαγή, το στομάχι μας σφίγγεται και το σώμα μας βρίσκεται υπ᾽ ατμόν. Ενστικτωδώς και από συνήθεια, αγκιστρωνόμαστε από αυτά τα συναισθήματα τα οποία μας είναι οικεία και αντιστεκόμαστε στη αλλαγή, λες και τα συναισθήματα αυτά είναι τα μοναδικά τα οποία έχουμε δικαίωμα να βιώσουμε.

Γιατί όμως δεν βλέπουμε την κατάσταση αντίστροφα; Και αν τα δάκρυα μας που είναι έτοιμα να μας κατακλύσουν και το στομάχι μας που έχει γίνει κόμπος, δεν προμηνύουν απαραίτητα κάτι κακό αλλά κάτι εξαιρετικό; Και αν στην απότομη αλλαγή στη ζωή μας, αντί να αντιστεκόμαστε, της δώσουμε ακόμη περισσότερη ώθηση και την εξερευνήσουμε με ανυπομονησία;

Παραμένοντας προσκολλημένοι στα βιώματα της άρνησης και του φόβου τα οποία μας είναι συνήθως οικεία, χάνουμε πολλές φορές σπουδαίες εμπειρίες. Επομένως, αντί να αντιστεκόμαστε και να αρνούμαστε τα συναισθήματα που μας προκύπτουν, θα μας βοηθήσει πολύ περισσότερο αν τα αναγνωρίσουμε, αποδεχτούμε ότι υπάρχουν και τα απελευθερώσουμε ώστε να ζήσουμε με χαρά, όλες τις νέες εμπειρίες που μας περιμένουν.

Διδασκαλίες του Κομφούκιου

Οι διδασκαλίες του Κομφούκιου ενέπνευσαν αιώνες φιλοσοφίας. Αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της κινέζικης εκπαίδευσης και μας διδάσκουν πάρα πολλά για την εσωτερική γαλήνη και την ευτυχία.

Πριν μιλήσουμε για τα διδάγματα του Κομφούκιου ας αναφερθούμε πρώτα στην βιογραφία αυτού του θρυλικού φιλόσοφου.

Ποιος ήταν ο Κομφούκιος;

Ο Κομφούκιος ήταν Κινέζος φιλόσοφος του 6ου αιώνα π.Χ. που έγινε θρυλική φιγούρα κατά την διάρκεια των επόμενων αιώνων. Τόσο πολύ, που είναι δύσκολο να διαχωρίσουμε το άτομο από τον μύθο.

Όπως και ο Αριστοτέλης, ο Κομφούκιος είναι γνωστός ως ένας από τους πρώτους αρχαίους δάσκαλους αυτού του τομέα. Δίδασκε την σημασία του να ζεις μιας ενάρετης και ηθικής ζωής και το αποτέλεσμα που έχει στον κόσμο γύρω σου.

Οι διδασκαλίες του Κομφούκιου ίδρυσαν τον Κουμφουκιανισμό ο οποίος μελετά τα πρακτικά ερωτήματα της ηθικής. Ασχολείται με το πώς ο άνθρωπος πρέπει να ζει γα να κυριαρχήσει στο περιβάλλον του ώστε να ζει με ηθική αρμονία. Αυτή η ηθική αρμονία αρχίζει με την εσωτερική γαλήνη.

Τα κλασικά του Κομφούκιου απαρτίζονται από τέσσερα βιβλία: «Τα Ανάλεκτα», «Το βιβλίο του Μέγγιου», «Η Μεγάλη Μάθηση» και «Η διδασκαλία της μέσης οδού». Οι διδασκαλίες του Κομφούκιου αποτελούνται συνήθως από σύντομες προτάσεις που είναι δύσκολο να ερμηνευτούν, αλλά με την σωστή κατανόηση αυτές οι διδασκαλίες θα ξεκινήσουν το ταξίδι σας προς την εσωτερική γαλήνη.

Αυτές είναι πέντε από τις πιο παραγωγικές διδασκαλίες του Κομφούκιου που εγγυώνται ότι θα σας βοηθήσουν στο ταξίδι σας προς την εσωτερική γαλήνη.

«Δεν έχει σημασία πόσο αργά πηγαίνεις, αρκεί να μην σταματήσεις»

Τείνουμε να πιέζουμε τον εαυτό μας όταν επιθυμούμε κάτι ή όταν έχουμε έναν συγκεκριμένο στόχο στο μυαλό μας. Προσπαθούμε να κινηθούμε πολύ γρήγορα προκαλώντας μας έτσι περισσότερο άγχος.

Ο Κομφούκιος διδάσκει ότι ο χρονικός περιορισμός που θέτουμε στον εαυτό μας για να πετύχουμε κάτι δεν έχει σημασία. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να μην σταματάμε αλλά να παίρνουμε τον χρόνο μας. Δηλαδή να μην εγκαταλείπουμε. Πρέπει να συνεχίσουμε, ανεξάρτητα από το πόσο μακριά είμαστε από τον στόχο μας. Απλώς πάντα να προχωράτε. Όταν φτάσετε στον στόχο σας, ήρεμα και με τον δικό σας ρυθμό, η γαλήνη και η ευτυχία θα ακολουθήσουν.

«Μην κάνεις στους άλλους αυτά που δεν θες να σου κάνουν»

Ξεχνάμε ότι οι πράξεις μας μπορούν να πληγώσουν και να προκαλέσουν άσχημα συναισθήματα στους άλλους και σκεφτόμαστε μόνο τον εαυτό μας. Μπορεί να μην γίνεται επίτηδες, είναι φυσιολογικό να είσαι εγωιστής καμιά φορά. Δεν αναλογιζόμαστε τις συνέπειες των πράξεων μας.

Αυτό το συγκεκριμένο δίδαγμα του Κομφούκιου είναι το θεμέλιο της έννοιας του Κάρμα. Μην βλάπτετε τους άλλους αν δεν θέλετε να βλάψετε τον εαυτό σας και ομοίως συμπεριφερθείτε με ευγένεια για να την λάβετε κι εσείς.

«Όταν εμφανίζεται ο θυμός, σκέψου τις συνέπειες»

Όταν θυμώνουμε, ακολουθούμε τα ένστικτα μας. Αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε πολλά προβλήματα επειδή ο θυμός θολώνει την κρίση μας. Όταν είμαστε θυμωμένοι τείνουμε να πράττουμε απερίσκεπτα, κάτι που μπορεί να βλάψει τους άλλους, σωματικά και συναισθηματικά.

Για να ακολουθήσουμε τις διδασκαλίες του Κομφούκιου προς την εσωτερική γαλήνη πρέπει να μάθουμε να μην πράττουμε σύμφωνα με τις παρορμήσεις μας. Πάρτε μια βαθιά ανάσα και αναλογιστείτε τις συνέπειες των πράξεων σας. Το να θυμώσετε και να φωνάξετε θα κάνει σε κάθε περίπτωση τα πράγματα χειρότερα. Σκεφτείτε λογικά ποιες θα θέλατε να είναι οι συνέπειες και πράξτε ανάλογα.

Κάθε φορά που συγκεντρώνεστε πετυχαίνετε θετικά αποτελέσματα, ακόμα και όταν το ερέθισμα είναι αρνητικό κατευθύνεστε προς την εσωτερική γαλήνη.

«Όσο περισσότερο ένας άνθρωπος διαλογίζεται με καλές σκέψεις, τόσο καλύτερος θα είναι ο κόσμος του και ο κόσμος γύρω του»

Τείνουμε να υπέρ-αναλύουμε τα πράγματα ως μια φυσική αντίδραση στο στρες και το άγχος. Το να αντιλαμβανόμαστε τα γεγονότα χειρότερα από ότι είναι και έχοντας αρνητικές σκέψεις μπορούν να επισκιάσουν τα καλά και να επηρεάσουν άλλους τομείς της ζωής.

Για να πετύχουμε καλά πράγματα πρέπει να σκεφτούμε καλά πράγματα. Όσο περισσότερο εστιάζουμε στο καλό, τόσο καλύτερος γίνεται ο κόσμος γύρω μας. Αυτή η θετικότητα δεν θα βελτιώσει μόνο την δική μας ζωή αλλά και τις ζωές των άλλων. Ένα απλό χαμόγελο μπορεί να αλλάξει την ημέρα ενός ατόμου.

Βρείτε την γαλήνη στον εαυτό σας και με την σειρά τους θα την βρουν και οι άλλοι.

«Η ζωή είναι απλή, αλλά επιμένουμε να την κάνουμε περίπλοκη»

Η ζωή πάντα φαίνεται περίπλοκη. Ψάχνουμε περίπλοκα ζητήματα εκεί που δεν υπάρχουν. Όταν υπέρ-αναλύουμε απλές καταστάσεις, τις κάνουμε πιο σύνθετες από όσο είναι στην πραγματικότητα.

Αν θέλουμε πραγματικά να ακολουθήσουμε τις διδασκαλίες του Κομφούκιου για την εσωτερική γαλήνη πρέπει να σταματήσουμε να κάνουμε τα πράγματα περίπλοκα όταν δεν χρειάζεται να είναι. Ο Κομφούκιος μας λέει ότι η ζωή είναι απλή. Αντί να τα κάνουμε όλα σύνθετα πρέπει να προσπαθήσουμε να απολαύσουμε την απλότητα της ζωής. Αντί να ψάχνετε να βρείτε την σύνθετη λύση, πρέπει να καταλάβετε ότι ίσως έχετε ένα απλό πρόβλημα. Εστιάζοντας στην απλότητα της ζωής εκείνη με την σειρά της θα γίνει πολύ πιο γαλήνια.

Οι διδασκαλίες του Κομφούκιου και οι επιρροές τους εξακολουθούν να είναι ορατές στον σύγχρονο κινέζικο πολιτισμό. Η φιλοσοφία του ασχολείται με τις οικογενειακές σχέσεις, τον σεβασμό και την ηθική αρμονία για την δημιουργία μιας κυβέρνησης και ενός κόσμου που να ζουν σε αυτή την αρμονία. Για να ζήσουμε σε έναν γαλήνιο κόσμο πρέπει πρώτα να βρούμε την γαλήνη στον εαυτό μας.

Η γενιά του Ghosting

Όλα γύρω μοιάζουν εντάξει· έχεις γνωρίσει έναν υπέροχο άνθρωπο και είστε μαζί ώσπου ξαφνικά, και ίσως χωρίς καμιά απολύτως προειδοποίηση, η/ο σύντροφός σου φαίνεται να έχει εξαφανιστεί από προσώπου γης!

Κάνεις σενάρια μήπως, ένα ωραίο πρωινό ο σύντροφος σου να την έκανε αεροπορικώς για Βραζιλία ή κι’ ακόμα να έχει πάθει ολική αμνησία έπειτα από τυχαία συνάντηση με εξωγήινο, ωστόσο γνωρίζεις πολύ καλά ότι όλα αυτά δεν παίζουν. Μάλλον, απλώς επέλεξε να τελειώσει τη σχέση σας χωρίς να μπει στον κόπο να σου εξηγήσει ή έστω να σε ενημερώσει. Το τηλέφωνό σου δε χτυπά πια, καμιά επικοινωνία, καμιά ειδοποίηση και το κυριότερο καμιά απάντηση σε κάποιο από τα μηνύματά που έστειλες σε εκείνη/ο.

Γιατί όμως κάποιος να επιλέξει να εξαφανιστεί από τη ζωή ενός ανθρώπου που μέχρι χθες ήταν μέρος της δικής του ενώ θα μπορούσε τουλάχιστον, να κάνει μια συζήτηση για να τερματίσει την όποια σχέση; Μάλλον δεν θα μάθεις ποτέ τον λόγο που έτσι ξαφνικά μεταμορφώθηκες σε φάντασμα του παρελθόντος κάποιου που μοιράστηκες εμπειρίες και όμορφες στιγμές μαζί του.

Αυτό που μπορώ να σου πω όμως με σιγουριά, είναι πως μια τέτοια συμπεριφορά είναι σημείο των καιρών. Είναι το δείγμα μιας εποχής όπου σχεδόν τα περισσότερα πράγματα πια στη ζωή είναι αναλώσιμα. Έτσι είναι και οι σχέσεις. Άνθρωποι έρχονται και φεύγουν από τις ζωές μας, δυστυχώς, χωρίς κόπο αλλά με μεγάλη ευκολία.

Μεγάλωσε και ίσως συνεχίζει να μεγαλώνει μια γενιά που έχει ως χαρακτηριστικό της την άτακτη φυγή απέναντι στα δύσκολα. Άνθρωποι μιας γενιάς που διστάζουν ή δειλιάζουν να δημιουργήσουν δεσμούς με άλλους ίσως επειδή δεν το μάθανε και ποτέ από μικροί.

Άραγε αυτοί που τερματίζουν τις σχέσεις τους γινόμενοι «καπνός» έχουν βιώσει μια τέτοιου είδους απόρριψη οι ίδιοι, δηλαδή να μείνουν σε χλωρό κλαρί χωρίς καμία εξήγηση; Εάν ναι, τότε ξέρουν καλά πώς είναι να τελειώνει μια σχέση ξαφνικά, απότομα και χωρίς εξήγηση. Ξέρουν πως είναι, όμως δεν δείχνουν καμία ενσυναίσθηση προς τον άλλον, κι ας το έχουν βιώσει οι ίδιοι στο παρελθόν. Μάλλον δεν έχουν αισθήματα ενοχής για τη συμπεριφορά τους απέναντι στους άλλους.

Είναι απλώς άνθρωποι που άλλοτε είναι απρόθυμοι να έρθουν πολύ κοντά και να συνδεθούν με οποιονδήποτε λόγω της απουσίας εμπιστοσύνης και που άλλοτε χρησιμοποιούν έμμεσες και ανορθόδοξες μεθόδους για να τερματίσουν τις σχέσεις τους με τους γύρω όταν αυτό συμβεί.

Εάν σου έτυχε ποτέ να το πάθεις, τότε ξέρεις. Εάν από την άλλη όχι, τότε θα σου έλεγα πως είναι οδυνηρό. Είναι σαν να έχεις χάσει έναν άνθρωπο δικό σου αλλά δεν σου δίνουν την δυνατότητα και το δικαίωμα να τον θρηνήσεις. Στην ουσία γι’ αυτόν που το βιώνει, το φαινόμενο “ghosting” είναι ένας μικρός θάνατος.

Οφείλω να πω πως ένα τέτοιο φαινόμενο δεν περιορίζεται σε καμία περίπτωση μόνο σε αισθηματικές ή μακροχρόνιες σχέσεις. Γιατί για το άτομο που λειτουργεί έτσι, μια απλή εξαφάνιση από οποιαδήποτε διαπροσωπική σχέση ή ακόμη και μια απλή γνωριμία, είναι απλώς η γνωστή διέξοδος. Εύκολα και γρήγορα δίχως καμιά ανάγκη να δώσει απαντήσεις και κυρίως καμιά ανάγκη να ασχοληθεί με τα συναισθήματα ενός άλλου ανθρώπου.

Σίγουρα, είναι εύκολη η αποφυγή μιας άβολης και άχαρης στιγμής όταν εξαφανίζεσαι, δεν βοηθά όμως σε τίποτα να γίνεις καλύτερος σε μια πιθανή νέα σχέση στο μέλλον.

HERMANN HESSE: Με το χιούμορ είναι δυνατό όχι μόνο να συμφιλιωθούν το άγιο και το άσωτο

Ο άνθρωπος της εξουσίας καταστρέφεται από την εξουσία, ο άνθρωπος του χρήματος από το χρήμα, ο υποτελής από την υποτέλεια, ο φιλήδονος από την ηδονή. Έτσι και Λύκος της Στέπας καταστράφηκε από την ανεξαρτησία του. Πέτυχε το σκοπό του, γινόταν ολοένα και πιο ανεξάρτητος, κανείς δεν τον διέταζε, σε κανέναν δεν είχε να δώσει λογαριασμό, ήταν ελεύθερος και μόνος του καθόριζε κάθε του πράξη. Γιατί ο κάθε δυνατός άνθρωπος πτωχαίνει αυτό που μια γνήσια παρόρμηση τον κάνει να αποζητάει. Έχοντας αποκτήσει την ελευθερία του όμως, ο Χάρυ ένιωσε ξαφνικά πως η ελευθερία του ήταν ένας θάνατος, πως ήταν πια μόνος, πως ο κόσμος μ’ έναν απαίσιο τρόπο τον είχε αφήσει στην ησυχία του, πως οι άνθρωποι δεν τον αφορούσαν, πως δεν τον αφορούσε ούτε ο εαυτός του, πως σιγά σιγά αυτή η έλλειψη σχέσεων και η απομόνωση τον έπνιγαν. Τώρα πια η μοναξιά και η ανεξαρτησία είχαν πάψει να είναι επιθυμία και σκοπός, ήταν η μοίρα και η καταδίκη του, η μαγική του επιθυμία είχε πραγματοποιηθεί και δεν ακυρωνόταν και δεν ωφελούσε ν’ απλώνει με λαχτάρα και καλή θέληση τα χέρια του και να αποζητάει συντροφικότητα και κοινωνικότητα: όλοι τον είχαν αφήσει μόνο του. Οι άλλοι άνθρωποι ωστόσο ούτε τον μίσησαν, ούτε και τον αποστρέφονταν. Απεναντίας, είχε πάρα πολλούς φίλους. Άρεσε σε πoλλoύς. Αλλά πάντα συναντούσε απλώς συμπάθεια και φιλική διάθεση, τον προσκαλούσαν, του έκαναν δώρα, του έγραφαν ευγενικά γράμματα, αλλά κανείς δεν τον προσέγγιζε πιο πολύ, κανείς δεν δενόταν μαζί του, κανείς δεν ήθελε ούτε και μπορούσε να μοιραστεί τη ζωή μαζί του. Τον τριγύριζε πάντοτε ο αέρας της μοναξιάς, μια ήρεμη ατμόσφαιρα, ο κόσμος τον απόφευγε, δεν μπορούσε να κάνει σχέσεις ,και αυτό καμιά θέληση και καμιά λαχτάρα δεν μπορούσε να το αλλάξει. Η κατάσταση αυτή ήταν ένα από τα πιο σοβαρά χαρακτηριστικά της ζωής του…

Οι μοναχικοί Λύκοι της Στέπας, που υποφέρουν διαρκώς τα μέγιστα χωρίς να γαληνεύουν ποτέ, που δεν διαθέτουν ποτέ την απαιτούμενη ορμή να πορευτούν προς το τραγικό, να διαφύγουν στον αστρικό κόσμο, που θεωρούν τον εαυτό τους προορισμένο γιο το απόλυτο, κι ωστόσο δεν μπορούν να ζήσουν σ’ αυτό: αυτοί λοιπόν, που το πνεύμα τους έγινε ελαστικό και δυνατό στον πόνο, βρίσκουν μια ανακουφιστική διέξοδο στο χιούμορ. Το χιούμορ όμως κατά κάποιο τρόπο παραμένει πάντοτε αστικό, παρόλο που ο γνήσιος αστός δεν μπορεί να το καταλάβει. Στη φανταστική του σφαίρα πραγματώνεται τα περίπλοκα και μπερδεμένα ιδεώδη όλων των Λύκων της Στέπας: με το χιούμορ είναι δυνατό όχι μόνο να συμφιλιωθούν το άγιο και το άσωτο, να σμίξουν τα δύο άκρα, αλλά και ο ίδιος ο αστός να ενταχθεί σ’ αυτή την κατάφαση. Εκεί μπορεί ο θεοσεβούμενος να αποδεχτεί τον εγκληματία, και το αντίστροφο, αυτοί οι δύο όμως, όπως και όλοι, που ζουν στο απόλυτο, δεν μπορούν ποτέ να αποδεχτούν αυτό τον ουδέτερο και χλιαρό κόσμο ανάμεσά τους, τον αστικό κόσμο. Μόνο το χιούμορ, αυτή η μεγαλοφυής επινόηση των προορισμένων στην πιο μεγάλη καταπίεση, των σχεδόν τραγικών τύπων, των δυστυχισμένων ανθρώπων, που η μοίρα ωστόσο τους έχει προικίσει με υψηλά χαρίσματα, μόνο το χιούμορ (ίσως η πιο χαρακτηριστική και μεγαλοφυής επίδοση της ανθρωπότητας) κατορθώνει το αδύνατο, υπερβαίνει και ενώνει όλες τις περιοχές της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα στις ακτίνες του πρίσματός της. Για να ζήσει κανείς στον κόσμο, σαν να μην ανήκει σ’ αυτόν, να σέβεται το νόμο και ταυτόχρονα να τον ξεπερνά, να κατέχει «ως μη κατέχων» να παραιτείται, χωρίς να υπάρχει παραίτηση -όλα αυτά τα προσφιλή και συχνά διατυπωμένα αξιώματα μιας σοφίας στη ζωή, μόνο το χιούμορ μπορεί να τα πραγματώσει.

ΕΡΜΑΝ ΕΣΣΕ, Ο Λύκος της Στέπας

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

1.5. Το εμπόριο, ο πρώτος αποικισμός και οι σχέσεις με την Εγγύς Ανατολή

Μια άλλη διαπίστωση που προκύπτει από την αρχαιολογική έρευνα είναι ότι η οικονομία των οικισμών στην περίοδο που εξετάζουμε δεν βασιζόταν μόνο στη γεωργία και στην κτηνοτροφία, αλλά επίσης (και ίσως ακόμη περισσότερο) στο εμπόριο, και μάλιστα το θαλάσσιο, η σημασία του οποίου αυξήθηκε ραγδαία από τον 9ο αιώνα και έπειτα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του οικισμού της Ζαγοράς στη δυτική ακτή της Άνδρου, που είναι χτισμένος σε μια μικρή χερσόνησο περιτριγυρισμένη από θάλασσα, χωρίς εύκολη πρόσβαση σε καλλιεργήσιμη γη ή βοσκοτόπια. Η έκταση και η σημασία του εμπορίου γίνονται φανερές από την ανεύρεση σε οικισμούς και ιερά της ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδας αντικειμένων που προέρχονται από περιοχές όπως η Συρία, η Φοινίκη και η Αίγυπτος. Ενδεικτικό είναι επίσης το γεγονός ότι γύρω στα εκατό αττικά αγγεία του τέλους του 10ου και του 9ου αιώνα βρέθηκαν σε τάφους στην Κνωσό της Κρήτης.

Το κυριότερο όμως τεκμήριο για τη βαθμιαία ανάπτυξη οργανωμένου εμπορίου είναι η παρουσία αντικειμένων από χρυσό, η ανάπτυξη της κατεργασίας μετάλλων που συχνά έρχονται από μακρινές περιοχές (όπως ο χαλκός, ο σίδηρος και ακόμη περισσότερο ο κασσίτερος) καθώς και η εμφάνιση σπάνιων και πολύτιμων υλικών, όπως το ελεφαντόδοντο. Τα πολύτιμα υλικά έρχονταν κυρίως από την Ανατολή, τη Μεσοποταμία και τη Συρία. Οι έμποροι που τα μετέφεραν ήταν συχνά Φοίνικες (που αναφέρονται ήδη στην Οδύσσεια), αλλά πιθανόν και Έλληνες που έφταναν με τα πλοία τους ως τις ακτές της Συρίας. Εκεί, στις εκβολές του ποταμού Ορόντη, στη σημερινή Al Mina, έχει ανασκαφεί μια εγκατάσταση που, όπως δείχνουν τα ευρήματα, ίσως ήταν εμπορικός σταθμός Ελλήνων. Σημαντικό ρόλο στις εμπορικές επαφές με την Ανατολή έπαιζε η Κύπρος, όπου οι Έλληνες είχαν εγκατασταθεί από το τέλος του 12ου αιώνα π.Χ. Τη γνώση της κατεργασίας των μετάλλων και του ελεφαντόδοντου οι Έλληνες πρέπει να τη χρωστούσαν σε μεγάλο βαθμό στις στενές επαφές τους με τεχνίτες της Ανατολής. Οι επαφές αυτές οδήγησαν άλλωστε και σε μιαν άλλη εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη, τη δημιουργία της ελληνικής αλφαβητικής γραφής.

Ανάμεσα σε αυτούς που ασχολούνταν συστηματικά με το εμπόριο και τη ναυτιλία στα πρώιμα αυτά χρόνια σημαντική θέση φαίνεται ότι κατείχαν οι Ευβοείς. Δεν είναι τυχαίο ότι αντικείμενα συριακής και αιγυπτιακής προέλευσης του 9ου και του 8ου αιώνα π.Χ. έχουν βρεθεί στην Εύβοια. Δεν αποκλείεται οι πρώτοι Ίωνες που γνώρισαν οι λαοί της Ανατολής και έδωσαν το όνομά τους σε όλους τους Έλληνες (Jaunas, Junani κτλ.) να ήταν Ευβοείς και όχι Ίωνες της Μικράς Ασίας, όπως υπέθεταν παλαιότερα. Έχουμε επίσης λόγους να πιστεύουμε ότι οι Ευβοείς ήταν οι πρώτοι που ξεκίνησαν τον αποικισμό, σε μια εποχή παλαιότερη από εκείνη στην οποία αναφέρεται, όπως είδαμε, ο Θουκυδίδης. Πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες έδειξαν ότι ο αποικισμός της βόρειας ακτής του Αιγαίου και ειδικότερα της Χαλκιδικής άρχισε ήδη τον 11ο αιώνα π.Χ. και ίσως ακόμη παλαιότερα. Οι πρώτοι ιδρυτές αποικιών στην περιοχή φαίνεται ότι ήταν Ευβοείς. Η εγκατάστασή τους αποσκοπούσε πιθανότατα στην εκμετάλλευση εμπορεύσιμων πρώτων υλών που ξέρουμε ότι διέθετε η Χαλκιδική, ιδιαίτερα οικοδομήσιμη και ναυπηγήσιμη ξυλεία καθώς και μεταλλεύματα.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: Ι. ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΛΗ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

7.3. Ο Πλάτων, η πολιτική και η Ακαδημία

Ο Πλάτων γεννήθηκε στην Αθήνα το 428 π.Χ. και ανδρώθηκε μέσα στην ταραγμένη περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου και των δραματικών γεγονότων που ακολούθησαν την ήττα των Αθηναίων. Η οικογένειά του ήταν μία από τις πιο γνωστές και παλιές οικογένειες της Αθήνας, με ιδιαίτερη παρουσία στα πολιτικά πράγματα, πάντοτε στο πλευρό των ολιγαρχικών. Για τον νεαρό Πλάτωνα καθοριστική θα πρέπει να υπήρξε η άνοδος και η πτώση του Κριτία, εξαδέλφου της μητέρας του και ηγέτη των Τριάκοντα τυράννων. Ο Κριτίας, όπως ο Χαρμίδης και ο Αλκιβιάδης, ήταν σημαίνοντα στελέχη της αντιδημοκρατικής παράταξης. Ανήκαν όλοι στον στενό κύκλο του Σωκράτη, και στους πλατωνικούς διάλογους εμφανίζονται με θετικό τρόπο, ως προικισμένοι και φερέλπιδες νέοι.

Λογικό είναι να υποθέσουμε ότι ο Πλάτων θα είδε καταρχήν με ευνοϊκό μάτι την κίνηση των Τριάκοντα το 404 π.Χ., η οποία προωθούσε την εγκαθίδρυση ενός αριστοκρατικού καθεστώτος και απέδιδε την ήττα του πολέμου στον εκφυλισμό της αθηναϊκής δημοκρατίας. Η ωμή βία ωστόσο που επέβαλε το απολυταρχικό καθεστώς και ο κύκλος του αίματος στον οποίο οδήγησε, έπεισαν τον Πλάτωνα ότι κανένα πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να θεμελιωθεί μόνο στον καταναγκασμό. Η συναίνεση των πολιτών και ο σεβασμός των νόμων αποτελούν θεμέλια του δίκαιου πολιτεύματος. Από την άλλη μεριά, ο Πλάτων ουδέποτε αποδέχθηκε την εξισωτική λογική της άμεσης δημοκρατίας, η οποία, κατά τη γνώμη του, απομακρύνει τους έντιμους και τους άξιους πολίτες από την εξουσία και φέρνει στο προσκήνιο τους επιτήδειους και τους δημαγωγούς. Η αρνητική του γνώμη για τη δημοκρατία εδραιώθηκε, όταν είδε τους ηγέτες της παλινόρθωσης, μετά τη πτώση των Τριάκοντα, να σέρνουν σε δίκη τον Σωκράτη το 399 π.Χ. και να τον οδηγούν στον θάνατο.

Απογοητευμένος τόσο από τη δημοκρατία όσο και από την υπαρκτή ολιγαρχία, ο Πλάτων θα μπορούσε να οδηγηθεί στην πολιτική αποχή. Ο φιλόσοφος, ακόμη κι αν ενδιαφέρεται για την πολιτική όπως ο Πλάτων, έχει πάντοτε τη δυνατότητα να καταφύγει στην ασφάλεια που προσφέρει η καθαρή θεωρία - η ιδανική πλατωνική πολιτεία είναι άραγε τίποτε περισσότερο από μια τολμηρή ουτοπία; Ωστόσο ο Πλάτων προσπάθησε να συνδέσει τη θεωρία και την πράξη. Αυτό μαρτυρούν τα αποτυχημένα ταξίδια του στη Σικελία. Αυτό μαρτυρεί και η καθοριστική του απόφαση να ιδρύσει την Ακαδημία.

Εκείνο που βάρυνε στη σκέψη μου ήταν ότι, αν επρόκειτο κάποτε να επιχειρήσω να εφαρμόσω όσα είχα σκεφτεί για τους νόμους και την πολιτεία, η δοκιμή έπρεπε να γίνει τώρα. Ξεκίνησα λοιπόν από την πατρίδα μου κυρίως γιατί ντρεπόμουν τον ίδιο μου τον εαυτό, μήπως φανεί ότι δεν είμαι παρά μόνο σκέτη θεωρία και ότι ουδέποτε επιλέγω να καταπιαστώ με κάποια πράξη.
Πλάτων, 7η Επιστολή 328b-c

Αν δεν συμβεί αυτό, ή να κυβερνήσουν στις πολιτείες οι φιλόσοφοι ή να ασχοληθούν με τη φιλοσοφία αυτοί που τώρα ονομάζουμε βασιλείς και δυνάστες, έτσι ώστε η πολιτική δύναμη και η φιλοσοφία να συμπέσουν στο ίδιο πρόσωπο, δεν θα έχουν τελειωμό οι συμφορές στις πολιτείες ούτε ακόμη και στο ανθρώπινο γένος, κι ούτε τούτο το πολίτευμα που περιγράψαμε στη θεωρία θα λάβει πραγματική υπόσταση και θα βγει στο φως του ήλιου.
Πλάτων, Πολιτεία 473c-d

Στην ισχυρότερη πόλη της Σικελίας, τις Συρακούσες, ο Πλάτων πήγε τρεις φορές, μετά από πρόσκληση των τυράννων της πόλης. Η ελπίδα του ήταν ότι σε αυτή την περιοχή του ελληνισμού, όπου η πυθαγόρεια παράδοση είχε διατηρηθεί ακόμη ζωντανή, θα μπορούσε να επιτευχθεί η ουσιαστική σύζευξη εξουσίας και γνώσης την οποία είχε οραματιστεί. Ένας τρόπος για να έρθουν οι φιλόσοφοι στην εξουσία θα ήταν να δεχτούν οι πολιτικοί ηγεμόνες να γίνουν οι ίδιοι φιλόσοφοι, ή τουλάχιστον να ανεχτούν μια μορφή παρασκηνιακής καθοδήγησης από τους πραγματικούς φιλοσόφους. Οι ελπίδες του Πλάτωνα διαψεύστηκαν και τις τρεις φορές οικτρά, λέγεται μάλιστα ότι μετά το πρώτο του ταξίδι το 388 π.Χ. κατέληξε να πουληθεί δούλος και σώθηκε εντελώς τυχαία, όταν κάποιος γνωστός του τον αναγνώρισε στην Αίγινα.

Η αρνητική εμπειρία του πρώτου σικελικού ταξιδιού έκανε τον Πλάτωνα να αναζητήσει μια εναλλακτική διέξοδο. Αν το όραμα του συνολικού μετασχηματισμού της κοινωνίας έμοιαζε ανέφικτο, αφού θα προσέκρουε πάντοτε στα συμφέροντα των αντίθετων ομάδων και στις φιλοδοξίες των ισχυρών, θα μπορούσε τουλάχιστον να δημιουργηθεί μια μικρογραφία της ιδανικής πολιτείας μέσα στην Αθήνα, ένας πυρήνας αντίστασης στα επικρατούντα ήθη. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα της ίδρυσης της πλατωνικής Ακαδημίας το 387 π.Χ. Η Ακαδημία υπήρξε ένας θεσμός καινοτομικός. Θα πρέπει να τη φανταστούμε σαν μια κλειστή οργάνωση ομοϊδεατών, που αποφάσισαν να ζήσουν από κοινού μια ζωή αφοσιωμένη στη φιλοσοφία και στην επιστημονική γνώση. Υπήρξε κατά κάποιο τρόπο το πρώτο πανεπιστήμιο της αρχαιότητας, μια κλειστή σχολή φιλοσοφίας: είχε ιεραρχική δομή με επικεφαλής έναν σχολάρχη, ειδικευμένους ερευνητές, δασκάλους και μαθητές, τακτικά και δόκιμα μέλη. Το γνωστικό ιδεώδες, η αναζήτηση της αλήθειας, λειτουργούσε ως συνεκτικός δεσμός των μελών της πλατωνικής Ακαδημίας. Για τον Πλάτωνα ωστόσο η γνώση είχε αξία μόνο αν οδηγούσε στην ηθική βελτίωση των ατόμων και στην ευδαιμονία του συνόλου. Το κυρίαρχο λοιπόν στοιχείο της Ακαδημίας ήταν ο κοινός τρόπος ζωής των μελών της, η κοινή αναζήτηση, ο δημιουργικός διάλογος, μέσα από τον οποίο η νέα γενιά των μαθητών έβρισκε τον δρόμο της.

Στην Ακαδημία συσπειρώθηκαν ορισμένα από τα πιο δημιουργικά μυαλά του 4ου αιώνα: ο μαθηματικός Θεαίτητος, οι αστρονόμοι Εύδοξος, Κάλλιππος και Ηρακλείδης, οι φιλόσοφοι Σπεύσιππος, Ξενοκράτης, Φίλιππος και, φυσικά, ο Αριστοτέλης, ο οποίος πέρασε είκοσι ολόκληρα χρόνια στο εσωτερικό της Ακαδημίας. Στο δημιουργικό αυτό περιβάλλον βρήκε διέξοδο η ενεργητικότητα του Πλάτωνα μέχρι τον θάνατό του το 347 π.Χ. Με δεδομένη την προτίμησή του για την προφορική επικοινωνία, υποθέτουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητάς του αφιερώθηκε στη διδασκαλία και στη διάπλαση των μαθητών του. Λέγεται μάλιστα ότι τα πιο δύσκολα και κεντρικά ζητήματα της πλατωνικής φιλοσοφίας, αν και αποτελούσαν αντικείμενο διδασκαλίας και συζήτησης σε στενό κύκλο προχωρημένων μαθητών, δεν πήραν ποτέ γραπτή μορφή, για να μην προδοθούν τα νοήματά τους. Το σίγουρο πάντως είναι ότι όλοι οι διάλογοι της ωριμότητας του Πλάτωνα γράφηκαν, διαβάστηκαν και συζητήθηκαν μέσα στην Ακαδημία.

Για την ιστορία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας η ίδρυση και η εδραίωση της πλατωνικής Ακαδημίας αποτελεί σημείο καμπής. Έκτοτε είναι αδιανόητη η μοναχική άσκηση της φιλοσοφίας. Ήδη στο τέλος του 4ου αιώνα, λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του Πλάτωνα, στην Αθήνα λειτουργούν άλλες τρεις σημαντικές φιλοσοφικές σχολές, πλήρως οργανωμένες (το Λύκειο του Αριστοτέλη, η Στοά, και ο Κήπος του Επίκουρου), χωρίς να υπολογίσουμε τους πολυάριθμους κύκλους των σωκρατικών, οι οποίοι μάλλον δεν απέκτησαν ποτέ αυστηρή οργάνωση. Ο επίδοξος φιλόσοφος σπουδάζει λοιπόν σε κάποια σχολή και, κατά κανόνα, διατηρεί τον δεσμό του με τη σχολή αυτή. Ακόμη όμως κι αν είναι αυτοδίδακτος ή αν έχει διαρρήξει τους δεσμούς του με τους δασκάλους του, αισθάνεται και τότε υποχρεωμένος να ενταχθεί σε μια ομάδα. Η ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας γίνεται πλέον η ιστορία των αντιμαχόμενων φιλοσοφικών σχολών.