ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (20.273-20.339)

Δεύτερος αὖτ᾽ Ἀχιλεὺς προΐει δολιχόσκιον ἔγχος,

καὶ βάλεν Αἰνείαο κατ᾽ ἀσπίδα πάντοσ᾽ ἐΐσην,
275 ἄντυγ᾽ ὕπο πρώτην, ᾗ λεπτότατος θέε χαλκός,
λεπτοτάτη δ᾽ ἐπέην ῥινὸς βοός· ἡ δὲ διαπρὸ
Πηλιὰς ἤϊξεν μελίη, λάκε δ᾽ ἀσπὶς ὑπ᾽ αὐτῆς.
Αἰνείας δ᾽ ἐάλη καὶ ἀπὸ ἕθεν ἀσπίδ᾽ ἀνέσχε
δείσας· ἐγχείη δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ νώτου ἐνὶ γαίῃ
280 ἔστη ἱεμένη, διὰ δ᾽ ἀμφοτέρους ἕλε κύκλους
ἀσπίδος ἀμφιβρότης· ὁ δ᾽ ἀλευάμενος δόρυ μακρὸν
ἔστη, κὰδ δ᾽ ἄχος οἱ χύτο μυρίον ὀφθαλμοῖσι,
ταρβήσας ὅ οἱ ἄγχι πάγη βέλος. αὐτὰρ Ἀχιλλεὺς
ἐμμεμαὼς ἐπόρουσεν ἐρυσσάμενος ξίφος ὀξύ,
285 σμερδαλέα ἰάχων· ὁ δὲ χερμάδιον λάβε χειρὶ
Αἰνείας, μέγα ἔργον, ὃ οὐ δύο γ᾽ ἄνδρε φέροιεν,
οἷοι νῦν βροτοί εἰσ᾽· ὁ δέ μιν ῥέα πάλλε καὶ οἶος.
ἔνθα κεν Αἰνείας μὲν ἐπεσσύμενον βάλε πέτρῳ
ἢ κόρυθ᾽ ἠὲ σάκος, τό οἱ ἤρκεσε λυγρὸν ὄλεθρον,
290 τὸν δέ κε Πηλεΐδης σχεδὸν ἄορι θυμὸν ἀπηύρα,
εἰ μὴ ἄρ᾽ ὀξὺ νόησε Ποσειδάων ἐνοσίχθων·
αὐτίκα δ᾽ ἀθανάτοισι θεοῖς μετὰ μῦθον ἔειπεν·
«ὢ πόποι, ἦ μοι ἄχος μεγαλήτορος Αἰνείαο,
ὃς τάχα Πηλεΐωνι δαμεὶς Ἄϊδόσδε κάτεισι,
295 πειθόμενος μύθοισιν Ἀπόλλωνος ἑκάτοιο,
νήπιος, οὐδέ τί οἱ χραισμήσει λυγρὸν ὄλεθρον.
ἀλλὰ τίη νῦν οὗτος ἀναίτιος ἄλγεα πάσχει,
μὰψ ἕνεκ᾽ ἀλλοτρίων ἀχέων, κεχαρισμένα δ᾽ αἰεὶ
δῶρα θεοῖσι δίδωσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν;
300 ἀλλ᾽ ἄγεθ᾽ ἡμεῖς πέρ μιν ὑπὲκ θανάτου ἀγάγωμεν,
μή πως καὶ Κρονίδης κεχολώσεται, αἴ κεν Ἀχιλλεὺς
τόνδε κατακτείνῃ· μόριμον δέ οἵ ἐστ᾽ ἀλέασθαι,
ὄφρα μὴ ἄσπερμος γενεὴ καὶ ἄφαντος ὄληται
Δαρδάνου, ὃν Κρονίδης περὶ πάντων φίλατο παίδων,
305 οἳ ἕθεν ἐξεγένοντο γυναικῶν τε θνητάων.
ἤδη γὰρ Πριάμου γενεὴν ἤχθηρε Κρονίων·
νῦν δὲ δὴ Αἰνείαο βίη Τρώεσσιν ἀνάξει
καὶ παίδων παῖδες, τοί κεν μετόπισθε γένωνται.»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα βοῶπις πότνια Ἥρη·
310 «ἐννοσίγαι᾽, αὐτὸς σὺ μετὰ φρεσὶ σῇσι νόησον
Αἰνείαν, ἤ κέν μιν ἐρύσσεαι, ἦ κεν ἐάσῃς
Πηλεΐδῃ Ἀχιλῆϊ δαμήμεναι, ἐσθλὸν ἐόντα.
ἤτοι μὲν γὰρ νῶϊ πολέας ὠμόσσαμεν ὅρκους
πᾶσι μετ᾽ ἀθανάτοισιν, ἐγὼ καὶ Παλλὰς Ἀθήνη,
315 μή ποτ᾽ ἐπὶ Τρώεσσιν ἀλεξήσειν κακὸν ἦμαρ,
μηδ᾽ ὁπότ᾽ ἂν Τροίη μαλερῷ πυρὶ πᾶσα δάηται
καιομένη, καίωσι δ᾽ ἀρήϊοι υἷες Ἀχαιῶν.»
Αὐτὰρ ἐπεὶ τό γ᾽ ἄκουσε Ποσειδάων ἐνοσίχθων,
βῆ ῥ᾽ ἴμεν ἄν τε μάχην καὶ ἀνὰ κλόνον ἐγχειάων,
320 ἷξε δ᾽ ὅθ᾽ Αἰνείας ἠδ᾽ ὁ κλυτὸς ἦεν Ἀχιλλεύς.
αὐτίκα τῷ μὲν ἔπειτα κατ᾽ ὀφθαλμῶν χέεν ἀχλύν,
Πηλεΐδῃ Ἀχιλῆϊ· ὁ δὲ μελίην εὔχαλκον
ἀσπίδος ἐξέρυσεν μεγαλήτορος Αἰνείαο·
καὶ τὴν μὲν προπάροιθε ποδῶν Ἀχιλῆος ἔθηκεν,
325 Αἰνείαν δ᾽ ἔσσευεν ἀπὸ χθονὸς ὑψόσ᾽ ἀείρας.
πολλὰς δὲ στίχας ἡρώων, πολλὰς δὲ καὶ ἵππων
Αἰνείας ὑπερᾶλτο θεοῦ ἀπὸ χειρὸς ὀρούσας,
ἷξε δ᾽ ἐπ᾽ ἐσχατιὴν πολυάϊκος πολέμοιο,
ἔνθα τε Καύκωνες πόλεμον μέτα θωρήσσοντο.
330 τῷ δὲ μάλ᾽ ἐγγύθεν ἦλθε Ποσειδάων ἐνοσίχθων,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«Αἰνεία, τίς σ᾽ ὧδε θεῶν ἀτέοντα κελεύει
ἀντία Πηλεΐωνος ὑπερθύμοιο μάχεσθαι,
ὃς σεῦ ἅμα κρείσσων καὶ φίλτερος ἀθανάτοισιν;
335 ἀλλ᾽ ἀναχωρῆσαι, ὅτε κεν συμβλήσεαι αὐτῷ,
μὴ καὶ ὑπὲρ μοῖραν δόμον Ἄϊδος εἰσαφίκηαι.
αὐτὰρ ἐπεί κ᾽ Ἀχιλεὺς θάνατον καὶ πότμον ἐπίσπῃ,
θαρσήσας δὴ ἔπειτα μετὰ πρώτοισι μάχεσθαι·
οὐ μὲν γάρ τίς σ᾽ ἄλλος Ἀχαιῶν ἐξεναρίξει.»

***

Έριξε το μακρόσκιο κοντάρι και ο Πηλείδης
και του Αινείου κτύπησε την στρογγυλήν ασπίδα,
275 όπου χαλκός και τόμαρο λεπτά λεπτά την άκρην
εζώναν· τα διαπέρασε το πηλιακό κοντάρι
και την ασπίδα ετράνταξε· ο Αινείας τρομασμένος
την ύψωσε κι εμάζωξε το σώμα του από κάτω.
Και τους δυο κύκλους έσχισεν η λόγχη της ασπίδος,
280 επάνωθέν του επέταξε και μες στην γην εστάθη,
και άμα την λόγχη εξέφυγεν, ορθώθη ευθύς ο Αινείας
και αδημονία σκέπασε βαριά τους οφθαλμούς του,
από τον τρόμον πόπεσε πολύ σιμά του η λόγχη.
Τότε ο Πηλείδης έσυρε το ξίφος και του εχύθη
285 φωνάζοντας τρομακτικά· κι εφούκτωσ᾽ ο Αινείας
λίθον τρανόν θεόρατον, που δεν τον φέρναν δύο
των τωρινών θνητών, και αυτός τον έπαιζε και μόνος.
Αυτόν στο κράνος θα ᾽ριχνεν εκείνου ή στην ασπίδα
και απ᾽ όλεθρον θα εφύλαγεν η ασπίδα τον Πηλείδην
290 και τούτος θα του έσχιζε τα στήθη με το ξίφος,
αν να το ιδεί δεν πρόφθανεν ο μέγας κοσμοσείστης
που εστράφη ευθύς και έλεγε των άλλων αθανάτων:
«Οϊμέ, τον μεγαλόψυχον λυπούμαι τον Αινείαν
οπού ο Πηλείδης γρήγορα στον Άδην θα τον στείλει.
295 Ο ανόητος επείσθηκε εις ό,τι του είπε ο Φοίβος
που τώρ᾽ από τον όλεθρον δεν θα τον προφυλάξει.
Διατί τούτος ο άπταιστος θα υποφέρει τόσο
από αλλότρια βάσανα, που των επουρανίων
θεών προσφέρει πάντοτε χαριτωμένα δώρα;
300 Αλλ᾽ ας τον σώσομεν εμείς από την κακήν ώραν,
μήπως ο Ζευς πάρει χολήν, εάν τον θανατώσει
ο Αχιλλεύς· και να σωθεί διόρισεν η μοίρα.
Όπως μη άσπαρμο χαθεί το γένος του Δαρδάνου,
που ο Ζευς υπεραγάπησεν απ᾽ όλα τα παιδιά του,
305 όσα του εγεννήθηκαν από θνητές γυναίκες.
Ότ᾽ ήδη ο Ζευς εμίσησε το γένος του Πριάμου·
και όλων των Τρώων έπειτα θα βασιλεύσ᾽ η ρώμη
του Αινείου, και των τέκνων του τα τέκνα στον αιώνα».
Σ᾽ αυτόν η μεγαλόφθαλμη απάντησεν η Ήρα:
310 «Ω Ποσειδών, ο ίδιος συ σκέψου αν τον Αινείαν
θα σώσεις απ᾽ τον θάνατον ή αν θα τον αφήσεις
να σβήσουν την ανδρείαν του τα χέρια του Αχιλλέως.
Διότ᾽ η Αθηνά κι εγώ πολλούς ομόσαμ᾽ όρκους
πολλές φορές κατέμπροσθεν των αθανάτων όλων,
315 ποτέ να μη φυλάξομεν απ᾽ όλεθρον τους Τρώας
μηδ᾽ όταν σύρριζα καεί και στάκτη γίν᾽ η Τροία
καμένη από των Αχαιών τ᾽ ανδρειωμένα χέρια».
Τα λόγια τούτα ως άκουσεν ο μέγας κοσμοσείστης,
στην μάχην μέσα εκίνησε στων κονταριών τον κτύπον.
320 Και ως έφθασε όπου εβρίσκονταν ο Αινείας και ο Πηλείδης
άπλωσε πρώτα καταχνιά στα μάτια του Αχιλλέως,
κι έπειτα ευθύς το φράξινο κοντάρι λογχοφόρο
απ᾽ την ασπίδα ετράβηξε του ανδρειωμένου Αινείου.
Και αφού το ᾽θεσεν εμπρός στα πόδια του Αχιλλέως,
325 από την γην ανάερα τινάζει τον Αινείαν.
Και τάξες υπερπήδησε πολλές ανδρών και ίππων
ο Αινείας καθώς όρμησεν απ᾽ του θεού το χέρι,
ώσπου στην άκρην έφθασε της ταραχώδους μάχης,
που αρματωμέν᾽ οι Καύκωνες στον πόλεμον κινούσαν.
330 Σ᾽ αυτόν τότ᾽ επλησίασεν ο Ποσειδών και του ᾽πε:
«Αινεία, ποίος των θεών τα λογικά σου επήρε,
και σ᾽ έβαλε ν᾽ αντιταχθείς του φοβερού Πηλείδου;
Κι είναι από σε καλύτερος εκείνος στην ανδρείαν
και οι θεοί τον αγαπούν, όσο θνητόν κανέναν.
335 Αλλ᾽ όπου και αν απαντηθείς μ᾽ αυτόν τα οπίσω κάμε
μη κατεβείς και πρόμοιρα στην κατοικιά του Άδου.
Και οπόταν έβρει ο θάνατος και η μοίρα τον Πηλείδην,
τότε πολέμα ξέθαρρα εμπρός εις τους προμάχους,
και άλλος κανείς των Αχαιών εσέ δεν θα φονεύσει».

Η Ρώμη και ο κόσμος της: 7. Δώρο χριστουγεννιάτικο, ποίημα

7.4. Οβιδίου Μεταμορφώσεις

Εν αρχή ην το χάος - και τα στοιχεία του κόσμου ανάκατα, άμορφα μάχονταν μεταξύ τους. Κατόπιν ο θεϊκός Νους και η συνετή Φύση όρισαν στο καθένα τον τόπο του κι από το χάος δημιούργησαν την τάξη. Φυτά, ζώα και η πρώτη ανθρώπινη γενιά αναφάνηκαν τότε στον ολοκαίνουργιο κόσμο. Ήταν ωραία, τίμια και ειρηνική η πρώτη ανθρώπινη γενιά· αλλά με τον καιρό η αθωότητα χάθηκε και τα κρίματα πλήθαιναν, ώσπου ο Δίας βουλήθηκε να αφανίσει την ξεπεσμένη ανθρωπότητα και έστειλε κατακλυσμό μεγάλο. Μόνο ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα σώθηκαν εξαιτίας της ευσέβειάς τους· κι απ᾽ αυτούς καινούργια φύτρα ανθρώπων αναστήθηκε και γέμισε την οικουμένη.

Ο Μάριος έχει απορροφηθεί. Η χειμωνιάτικη μέρα είναι μικρή, αλλά η αφήγηση είναι απέραντη και σαγηνευτική, και το διάβασμα θα συνεχιστεί με το φως του λυχναριού. Στον μεγάλο αυτό κόσμο που δημιουργούν ο Θεός και η γραφίδα του Ποιητή, πρώτος μεγάλος έρωτας ο έρωτας του θεού Απόλλωνα για την κόρη του Πηνειού ποταμού, την πανέμορφη νύμφη Δάφνη: Μια φορά κι έναν καιρό, στην καταπράσινη κοιλάδα των Τεμπών, ο θεός είδε τη νύμφη και την αγάπησε μεμιάς, όμως εκείνη τρομαγμένη κίνησε να φύγει…

«Στάσου» ικέτευε ο Απόλλωνας. Εκείνη το έβαλε στα πόδια,
άφηκε πίσω τον θεό - και του θεού ανώφελα τα λόγια.
Ξοπίσω εκείνος έτρεξε. «Δάφνη, σταμάτα, σ᾽ αγαπώ - κι εξάλλου
δεν είμαι ο οποιοσδήποτε: είμαι ο γιος του Δία του μεγάλου.
Είμαι προφήτης, ξέρω τα μελλούμενα, ξέρω τα περασμένα·
υπόψιν είμαι και γιατρός - κι ας μην μπορώ να γιατρευτώ από σένα.»
Του κάκου· δεν τον άκουγε. Σαν άνεμος ξεχύθηκε στα όρη,
ανέμιζαν στις αύρες τα μαλλιά και φάνταζε πιο όμορφη η κόρη.
Δεν άντεξε άλλο ο θεός του πόθου στην καρδιά του το δρολάπι -
γρήγορη από φόβο αυτή, πιο γρήγορος εκείνος από αγάπη.
Την πρόφτασε· η κοπελιά εσήκωσε τα χέρια στον αγέρα:
«Η ομορφιά με κάνει ποθητή· άλλαξε τη μορφή μου, ω πατέρα!»
Δεν πρόκανε το λόγο της να πει, πάγωσε η κίνησή της,
φυτρώνει φλούδα ολόγυρα και φυλλωσιά ψηλά στην κεφαλή της·
σαν γιασεμί τα χέρια της, όμως τα χέρια είναι τώρα κλώνοι,
έγινε το κορμάκι της κορμός και σαν κορμός μέσα στη γης ριζώνει.
Εκείνος την αγκάλιασε· φιλούσε ξύλο, δε φιλούσε στόμα
κι αφουγκραζόταν μέσα στον κορμό μία καρδιά που χτύπαγε ακόμα.
«Οι μοίρες δεν το έστερξαν· δε σ᾽ έκανε γυναίκα του ο Απόλλων·
αλλά σα δάφνινο στεφάνι στα μαλλιά θα ᾽σαι δική του
ΣΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ.»

Ο Μάριος δεν χόρταινε αυτό τον απαράμιλλο οβιδιακό συνδυασμό χαριτωμένης ειρωνείας, άνετου «καλαμπουριού», τρυφερότητας και πάθους που χαρακτήριζε αυτές τις ιστορίες.

Ακούστηκε χτύπημα στην πόρτα και στο δωμάτιο μπήκε η μητέρα του. «Μάριε, σε φωνάζω και δεν παίρνω απάντηση. Το τραπέζι είναι σχεδόν έτοιμο και σε περιμένουμε. Μην αργήσεις, σε παρακαλώ.» Στο γιορτινό δείπνο ήταν προσκεκλημένοι και τέσσερις πέντε πρώην συγκλητικοί, από αυτούς που εκτιμούσε πολύ ο πατέρας του και που σπανίως σχολίαζαν οτιδήποτε πέρα από την τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα. «Εντάξει, μητέρα, δε θ᾽ αργήσω.»

Αλλά θα αργούσε γιατί, καθώς ξετύλιγε τον όγδοο τόμο, έπεσε πάνω στην ιστορία του Φιλήμονα και της Βαυκίδας - δυο γερόντια που ζούσαν τίμια, φτωχικά και αρμονικά κάπου στη Φρυγία και που κάποτε φιλοξένησαν, χωρίς να τους αναγνωρίσουν, τον Δία και τον Ερμή, και φυσικά τους έκαναν και το τραπέζι, που ο Μάριος το έβρισκε πολύ πιο ενδιαφέρον από εκείνο που μόλις είχε αναγγείλει η μητέρα του.

Στους φρυγικούς τους λόφους κάποτε έφτασαν ο Ερμής κι ο Δίας,
τη θεϊκή θωριά τους κρύβοντας. Τους βρήκε εκεί το βράδυ.
Χίλιες χτύπησαν πόρτες και κατάλυμα γυρέψανε·
χίλιοι αρνήθηκαν και σύραν τις αμπάρες.
Ένα μονάχα σπιτικό τούς δέχτηκε, μικρό και ταπεινά φτιαγμένο.
Γερόντοι οι νοικοκύρηδες, Φιλήμων και Βαυκίδα,
όμοιοι στα χρόνια, όμοιοι στην ψυχή,
ζούσαν αντάμα από τα νιάτα τους, και δίχως βαρυγκόμια
τα πάντα μοιραστήκαν στη ζωή,
κι αντάμα βάσταγαν την τίμια φτώχεια.
Την κεφαλή χαμήλωσαν στο χαμηλό πορτάκι
και στην καλύβα καταδεχτικοί πέρασαν οι Ολύμπιοι.
Έβαλε ο Φιλήμονας ευθύς σκαμνί, τα πόδια τους να ξεκουράσουν,
κι ένα σκουτί η Βαυκίδα έριξε από πάνω.
Τη χόβολη στο τζάκι ανακάτεψε η γριά, έριξε ξύλα
και τη γεροντική εξόδευε ανάσα της για να σηκώσει φλόγα.
Τη χύτρα έβαλε μετά στην πυροστιά και μέσα
χορτάρια και λαχανικά απ᾽ τον μικρό μπαχτσέ φρεσκοκομμένα
επήρε να τα βράζει για το δείπνο τους.
Πολλά δεν ήταν. Κρεμότανε στης στέγης το δοκάρι
κι ένα κομμάτι κρέας χοιρινό. Άλλο δεν είχαν,
μα το κατέβασαν κι εκείνο για τους ξένους.
Τρεμάμενη απ᾽ τα γηρατειά και ανασκουμπωμένη
τραπέζι έστησε καταμεσίς η γραία·
ήταν το ένα το ποδάρι του κοντό, κι ένα σπασμένο κεραμίδι
στα ίσια το ᾽φερε. Απάνω βάζει λιγοστές ελιές,
τυρόγαλο κι αβγά στη χόβολη ψημένα,
λίγα σταφύλια και δαμάσκηνα - κι αυτό ήταν όλο.
Λιτή η τράπεζα και λιγοστό κρασί,
όμως περίσσευε καλή καρδιά κι όψη καλοσυνάτη.
Σώθηκε στην κανάτα το κρασί· κι έξαφνα οι γερόντοι
τη βλέπουν πάλι να γιομίζει μοναχή της.
Άφωνοι απόμειναν κι οι δυο· θαρρούνε πως θύμωσαν οι θεοί
που είναι το δείπνο φτωχικό και στέλνουνε σημάδι.
Ζητούν συχώρεση, παρακαλάν και σαστισμένοι
μια χήνα που είχαν στην αυλή εκίνησαν να σφάξουν,
των αθανάτων να καλμάρουν την οργή.
Άπιαστη η χήνα, έκρωζε και ξέφευγε καθώς
τρεμάμενοι τη γυροφέρναν οι γερόντοι·
τέλος στα πόδια φάνηκε των ξένων να κουρνιάζει
σα να ζητούσε από θεούς βοήθεια.
Τότε μίλησαν Δίας και Ερμής: «Αφήστε την! Φιλέψατε θεούς.
Οι ασεβείς γειτόνοι σας αμάρτησαν και θα πληρώσουν.
Εσείς μονάχα απείραχτοι θα μείνετε· μόνο ξοπίσω μας ελάτε
ψηλά στου λόφου την κορφή, κι αφήστε το καλύβι.»
Παίρνουνε καταπόδι τους θεούς και στο ραβδί σκυμμένοι
ανηφορίζουν την πλαγιά ψηλά τραβώντας.
Κάποτε στρέψανε τα βλέμματά τους πίσω:
ολούθε βλέπουνε νερό, η λαγκαδιά πνιγμένη
και μοναχά το ταπεινό καλύβι τους φαινόταν.
Κι όπως το ριζικό των άλλων κλαίγανε, θωρούνε
ναός περίλαμπρος να γίνεται το φτωχικό τους σπίτι:
οι πάσσαλοι κολόνες από μάρμαρο, η στέγη, καλαμιές και άχυρο,
τώρα από χρυσάφι κιτρινίζει
κι οι πόρτες θύρες τώρα σκαλιστές από τεχνίτη χέρι.
Κι εκεί απάνω μίλησε ο θεός, ο μέγας Δίας:
«Σεβάσμιε γέροντα κι εσύ γερόντισσα αντάξιά του,
ποια η επιθυμία σας; Μιλήστε και θα γίνει!»
Λίγες κουβέντες άλλαξαν παράμερα οι δυο
κι ευθύς κοινή τη βούλησή τους φανερώνουν:
«Σε τούτο το ναό φύλακες να γενούμε και ιερείς·
κι όταν τα μονοιασμένα χρόνια μας φτάσουν το πλήρωμά τους,
ομάδι να τελειώσουμε, μη δει το ξόδι μου αυτή
μήτε κι εγώ το ξόδι το δικό της.»
Είπανε, κι έτσι έγινε, και τον ναό φυλάγαν όσο ζούσαν.

Μια μέρα όπου κάθονταν κι οι δυο μπρος στου ναού τη θύρα
και μολογούσαν τη ζωή και την κοινή τους μοίρα,
φύλλωμα στον Φιλήμονα τον γέροντα ολόγυρα φουντώνει
κι όμοια στης Βαυκίδας το κορμί φύλλο πυκνό φυτρώνει.
Κι όπως η πρασινάδα θέριευε κι απλώνονταν το θάμα
το «χαίρε» πρόκαναν να πουν - και το ᾽πανε αντάμα.
Κι οι ντόπιοι ίσαμε σήμερα στης λαγκαδιάς το κέντρο
δείχνουν τον τόπο που ανθεί το δίδυμο το δέντρο.

Η μια ιστορία έφερνε την άλλη. Με τα μάτια του ποιητή ο Μάριος παρακολουθούσε μιαν ατέλειωτη, πολύχρωμη παρέλαση θεών, ημιθέων, ηρώων και θνητών στα μήκη και τα πλάτη της οικουμένης. Ο αστόχαστος νεαρός Φαέθων, γιος του Φοίβου-Ήλιου, που ζητάει να οδηγήσει το άρμα του πατέρα του (χωρίς φυσικά να διαθέτει το απαραίτητο δίπλωμα), κι εκείνος, το ίδιο αστόχαστα, του το δίνει - ο Φαέθων που απογειώνεται και μεσουρανεί ευτυχισμένος αλλά γρήγορα νιώθει ίλιγγο, χάνει τα χαλινάρια από τα χέρια του και, καθώς το άρμα του Ήλιου πλησιάζει τη γη, προκαλεί πυρκαγιά οικουμενικών διαστάσεων. Ύστερα διαβάζει και για την άλλη μοιραία πτήση, του Δαίδαλου και του Ίκαρου - πώς πέταξαν με τα φτερά που είχε επινοήσει ο μέγας τεχνίτης από την Κρήτη με κατεύθυνση την Αθήνα και πώς από ψηλά ο νεαρός Ίκαρος μετρούσε μια μια τις όμορφες Κυκλάδες, πώς τέλος πλησίασε τον ήλιο κι εκείνος έλιωσε τους κέρινους συνδέσμους των φτερών κι ο κόσμος ονομάτισε Ικάριο το πέλαγος που έγινε ο τάφος του παλληκαριού.

Ήταν εκεί και ο ανόητος βασιλιάς Μίδας, που πόθησε χρυσάφι να γίνεται ό,τι άγγιζε με το σώμα του και το μετάνιωσε στο τέλος πικρά· εκεί ήταν κι εκείνος ο Πυγμαλίων, που κατασκεύασε άγαλμα κοριτσιού από φίλντισι και, όταν έπεσε σε έρωτα βαθύ για το δημιούργημα των ίδιων των χεριών του, παρακάλεσε την Αφροδίτη να δώσει πνοή ζωντανής γυναίκας στο άγαλμα· εκεί και ο πανέμορφος νεαρός Νάρκισσος, που μια μέρα καθρεφτίστηκε στο νερό της λίμνης και ερωτεύθηκε το είδωλό του· ο Ορφέας, ο αρχιλυράρης και αρχιμουσικός, που όταν κατέβηκε στον Άδη για να φέρει πίσω στους ζωντανούς την Ευρυδίκη, την αγαπημένη του γυναίκα, οι θεοί τον λυπήθηκαν και του την έδωσαν, αλλά με έναν όρο: να μη γυρίσει πίσω να τη δει μέχρι να φτάσουν στον απάνω κόσμο.

Πήραν το μονοπάτι το έρημο κινώντας από τ᾽ άραχλα του Άδη·
ορθή ανηφόρα κι άφεγγη πνιγμένη στο σκοτάδι.
Σίμωναν τώρα της ζωής το φως, λίγες οργιές ακόμα,
κι εκείνος από φόβο μη χαθεί το λατρεμένο σώμα
λησμόνησε τον λόγο των θεών. Στρέφει το βλέμμα. Φρίκη!
Ξοπίσω γλίστραγε στη μαύρη γης, άφαντη η Ευρυδίκη…
Την αγκαλιά του ορέγονταν και άπλωνε τα χέρια της με πάθος·
κι αγέρα μόνο άδραχνε ως χάνονταν στης άβυσσος το βάθος.
Πέθαινε δεύτερη φορά, μα δεν παραπονιόταν στον καλό της:
πως την αγάπησε πολύ, αυτό μονάχα το παράπονό της.
Πέθαινε δεύτερη φορά, κι ως γύριζε στα μέρη του θανάτου,
το «χαίρε» που έκραξε στερνά σβησμένο έφτανε στ᾽ αφτιά του.

Διάβαζε ο Μάριος για ποτάμια που ποθούσαν όμορφες νύμφες και τις πλημμύριζαν από έρωτα, για κορίτσια σαν τα κρύα τα νερά που μεταμορφώνονταν σε κρήνες και πηγές, για βασιλιάδες που πέτρωναν· για τον βασιλιά Κήυκα, που πνίγηκε σε ναυάγιο και ο θεός Ύπνος έστειλε όνειρο στη γυναίκα του την Αλκυόνη για να της φανερώσει την ακτή όπου το κύμα είχε ξεβράσει το άψυχο σώμα του άντρα της.

ΤΖΑΪΝΙΣΜΟΣ

ΜΙΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Προοίμιο

Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε ορθά μια Διδασκαλία (στην προκειμένη περίπτωση την Διδασκαλία των Τζαϊνιστών) θα πρέπει να έχουμε κατανοήσει προηγουμένως ορθά την «γλώσσα» της, τους «όρους» της, την έννοια, το νοητικό περιεχόμενο των λέξεων που χρησιμοποιεί για να περιγράψει την πραγματικότητα. Κάποιοι σοβαροί μελετητές, θρησκειολόγοι ή ερευνητές μεταφέρουν ορθά την έννοια των «όρων» στην περιγραφή τους και σε μια άλλη γλώσσα. Οι περισσότεροι που ασχολούνται με το θέμα, επειδή δεν έχουν ορθή κατανόηση της θρησκευτικής-φιλοσοφικής γλώσσας της Διδασκαλίας και των «όρων» της, μεταφράζουν λανθασμένα τους όρους. Έτσι δημιουργείται σύγχυση και προκύπτουν λάθη και παρεξηγήσεις στην αφήγησή τους. Επίσης, επειδή δεν κατανοούν ορθά την Διδασκαλία και βασίζονται στην ελλιπή ενημέρωσή τους «διαστρέφουν» την Διδασκαλία και της αποδίδουν πράγματα που δεν ισχύουν ή είναι τελείως διαφορετικά.

Οι Όροι: Υπάρχουν Έξη Οντολογικές Ουσίες (Ντράβια): ΤΖΙΒΑ και Πέντε Α-Τζίβα, δηλαδή, Πουντγκάλα, Αντάρμα, Ντάρμα, Ακάσα, Κάλα. Υπάρχουν κι άλλοι όροι, όπως Λόκα, Κάρμα, κλπ. Τι σημαίνουν πραγματικά όλοι αυτοί οι όροι; Ας προσπαθήσουμε να βάλουμε τα πράγματα στην θέση τους γιατί υπάρχουν πολλά λάθη και παρεξηγήσεις κι αυτό οδηγεί σε λανθασμένες περιγραφές.

Τζαϊνισμός: Το χέρι συμβολίζει την Ασκητική Απάρνηση, ο τροχός είναι το νταρματσάκρα, (ο κοσμικός κύκλος της σαμσάρα, της μετανάστευσης των ψυχών) κι ο συνδυασμός συμβολίζει την αποφασιστικότητα να σταματήσει η σαμσάρα (μετανάστευση).

ΤΖΙΒΑ

ΤΖΙΒΑ είναι Χωρίς Όρια Συνειδητή Παρουσία. Υπάρχει. Είναι Εδώ. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε ούτε να περιγράψουμε τίποτα άλλο γιατί δεν υπάρχουν ιδιότητες, αντίληψη, ή κάποια ουσία να ανιχνεύσουμε. Είναι το ΑΠΟΛΥΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ. Δεν είναι ούτε Ουσία, ούτε Ενέργεια, ούτε Δραστηριότητα, ούτε Αντίληψη. Η ΤΖΙΒΑ χαρακτηρίζεται σαν «Σετάνα», («Συνείδηση), δηλαδή αυτό που «Βλέπει», έχει «Όραση», και «Κατανόηση» (Ντάρσανα και Τζνάνα), τίποτα περισσότερο. Υπάρχει μια ΤΖΙΒΑ ή πολλές; Στην πραγματικότητα το ερώτημα δεν έχει πραγματικό νόημα, είναι μόνο γλωσσολογικό, λεκτικό. Έτσι όπως ορίζουμε την ΤΖΙΒΑ, έχει έναν απόλυτο χαρακτήρα όπου δεν έχει νόημα το ένα ή τα πολλά, δεν υπάρχουν ιδιότητες που να μας επιτρέπουν να διακρίνουμε κάτι τέτοιο. Από την άλλη μεριά όμως όταν «θεωρούμε» την πραγματικότητα από την «άποψη» της «Ενσωματωμένης Τζίβα» φαίνεται να υπάρχουν άπειρες Τζίβα, όσες και τα ενσυνείδητα όντα. Επομένως τι ισχύει; Ποια άποψη είναι σωστή; Στην ορθή κατανόηση της Διδασκαλίας ισχύουν και τα δύο, εξαρτάται από πού βλέπουμε. Στην πραγματικότητα η ΤΖΙΒΑ είναι Μία και πολλές ταυτόχρονα. Δυσνόητο για την επίγεια δυτική λογική. Απλά μην παρασύρεστε σε επιφανειακές περιγραφές της Διδασκαλίας.

Ατζίβα

Ατζίβα σημαίνει «μη συνειδητή ουσία». Κι εδώ περιλαμβάνονται όχι μόνο κάποια ουσία ή ποικιλίες ουσίας αλλά και αφηρημένες ή μεταφυσικές συνθήκες ύπαρξης, καταστάσεις, δραστηριότητες κλπ. Θα τα εξηγήσουμε όλα αυτά στην πορεία.

Πουντγκάλα

Η κατεξοχήν Ουσία είναι η Πουντγκάλα. Στην ορθή περιγραφή του όρου θα λέγαμε ότι είναι η «Κοσμική Ουσία», αυτό από το οποίο γεννώνται όλα, υποκειμενικές δραστηριότητες και αντικειμενικά φαινόμενα και συμβάντα και πράγματα. Όταν χρησιμοποιούμε τον όρο Πουντγκάλα με την έννοια της «Ύλης» εννοούμε την Μεταφυσική Ύλη, αυτό που παίρνει μορφή, από την πιο αφηρημένη (σούκσμα) μέχρι την πιο χονδροειδή και συγκεκριμένη (στούλα). Υπάρχουν διάφορες «ποικιλίες» της Κοσμικής Ουσίας, της «Ύλης» από τις πιο «λεπτές», μέχρι τις πιο «χονδροειδείς». Υπάρχει η Καρμική Ουσία ή Υλη, η Νοητική Ουσία ή Ύλη, η Ενεργειακή Ουσία ή Ύλη κι η Υλική Ουσία ή Ύλη.

Τι είναι όμως πραγματικά η Πουντγκάλα, πέρα από τον αφηρημένο ορισμό της σαν Ουσίας; Ουσία είναι μια λέξη, δεν σημαίνει τίποτα περισσότερο από μια νοητική έννοια. Η Πουντγκάλα είναι στην πραγματικότητα Χώρος (Ακάσα), στην αφηρημένη του έννοια, μια Απεραντοσύνη (Πλαίσιο) Χωρίς Όρια, κι όχι «Χώρος» με την Τοπική έννοια (Λόκα). Αυτή η Απεραντοσύνη είναι «γεμάτη». Όχι από κάποια αφηρημένη ουσία αλλά με άπειρο αριθμό μονάδων ουσίας που έχουν μια διπλή όψη ενέργειας-μορφής. Είναι τα «παραμάνου» (τα μικρότερα αδιαίρετα ενεργειακά στοιχεία ή μονάδες ενέργειας). Το παραμάνου είναι ένα δονούμενο και κινούμενο φορτισμένο ενεργειακό σημείο. Όσο πιο υψηλή είναι η ενέργεια τόσο τείνει να εκλείψει η μορφή κι όσο πιο χαμηλή είναι η ενέργεια τόσο πιο συμπαγής είναι η μορφή. Έτσι προκύπτουν οι διάφορες «ποικιλίες» της Κοσμικής ουσίας ή Ύλης. Η Καρμική Ουσία ή Ύλη αποτελείται από «παραμάνου» υψηλής ενέργειας χωρίς μορφή, ενώ στον αντίποδα η Υλική Ουσία ή Ύλη αποτελείται από «παραμάνου» χαμηλής ενέργειας συμπαγούς μορφής.

Από τις «ποικιλίες» της Κοσμικής Ουσίας ή Ύλης Προκύπτουν έτσι τα Πεδία Ύπαρξης ή Κόσμοι, το Καρμικό Πεδίο (Κάρμα), το Νοητικό Πεδίο (Μάνας), το Ενεργειακό Πεδίο (Τέτζας) και το Υλικό Πεδίο.

Πως όμως δημιουργούνται τα διάφορα φαινόμενα μέσα στην Κοσμική Ουσία, στα διάφορα Πεδία της Κοσμικής Δημιουργίας; Δημιουργούνται από τις διαφορετικές ενώσεις συσσωματώσεις, συστάδες των παραμάνου. Αυτά είναι τα «βαργκάνα» (η κοσμική ουσία ή ύλη που είναι ανιχνεύσιμη). Όλες οι δραστηριότητες κι όλες οι μορφές εξαρτώνται από ή είναι «βαργκάνα». Θα το εξηγήσουμε πιο κάτω.

Τα Κοσμικά Πεδία

Αλλά το πραγματικό ερώτημα είναι αυτό: Τι είναι η Πραγματικότητα; Ποιος και Πως Αντιλαμβάνεται την Πραγματικότητα; Τι σχέση έχει το ΤΖΙΒΑ (ή το Τζίβα μέσα στους Εκδηλωμένους Κόσμους) με το Ατζίβα-Πουντγκάλα; Και πως Ξετυλίγεται η Δημιουργία των Κόσμων; Πως δημιουργούνται τα υποκειμενικά και αντικειμενικά φαινόμενα;

Το ΤΖΙΒΑ (Τζίβα) είναι η Απόλυτη Βάση της Γνώσης (στην αφηρημένη της έννοια), της Ύπαρξης και της Ζωής. Ας το εξηγήσουμε αυτό.

Η ΤΖΙΒΑ (Τζίβα) σαν ΑΠΟΛΥΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ (ΣΙΝΤΑ), σαν «Συνείδηση» (Σετάνα), «Βλέπει» (Ντάρσανα). Όταν «βλέπει» την Πραγματικότητα, σε μια Άμεση Σύλληψη του Συνόλου της Πραγματικότητας, συλλαμβάνει Όλα Όσα Υπάρχουν ή μπορούν να υπάρξουν. Αυτό Που Είναι η Ίδια, το Ατζίβα-Πυντγκάλα, όλα τα Φαινόμενα.

Το ΤΖΙΒΑ (Τζίβα) «Βλέπει» (Ντάρσανα-Σετάνα). Αυτό που «Βλέπει» είναι το Πουντγκάλα, η Κοσμική Ουσία. Η Κοσμική Ουσία, όπως την περιγράψαμε επειδή είναι Ατζίβα, μη συνειδητή, δεν ενεργοποιείται από μόνη της, αλλά παραμένει σε μια Κατάσταση Δυνατότητας. Το ΤΖΙΒΑ (τζίβα) επίσης «Κινεί» (Κάρμα-Σετάνα) το Πουντγκάλα, Κοσμική Ουσία, προκαλώντας, ενώσεις, συσσωματώσεις, φαινόμενα. Στην Αρχή στο πιο λεπτό Καρμικό Πεδίο και στην συνέχεια στα Κατώτερα Πεδία. Το ΤΖΙΒΑ (Τζίβα) επίσης «χρησιμοποιεί» αυτά τα φαινόμενα (Κάρμαφαλα-Σετάνα).

Η «Όραση» της Κοσμικής Ουσίας και των διαφοροποιήσεών της, είναι μια Συνεχής Δραστηριότητα και καθίσταται λειτουργία. Αυτή η Λειτουργία, σαν Αντιληπτική Διαδικασία έχει από την φύση της τον χαρακτήρα της Υποκειμενικής Αντίληψης. Έτσι Αναδύεται το Παγκόσμιο Υποκείμενο (Άριχαντ). Αυτό που γίνεται αντιληπτό είναι το Σύνολο της Κοσμικής Ουσίας στην πιο Λεπτή της εκδοχή, η Καρμική Ουσία ή Ύλη που αποτελείται από καρμικά «βαργκάνα». Αυτό που γίνεται αντιληπτό έχει τον χαρακτήρα του αντικειμενικού. Έτσι αναδύεται ο Αντικειμενικός Κόσμος. Έτσι η «Όραση» δημιουργεί το Υποκείμενο κι αυτό που γίνεται αντιληπτό είναι το Αντικειμενικό.

Η Διαδικασία της Δημιουργίας είναι Βαθμιαία. Στην Αρχή επικρατεί το Αντάρμα. Ο όρος Αντάρμα μεταφέρεται σαν «Ακινησία», αλλά αυτό χρειάζεται διευκρινήσεις. Ακινησία δεν είναι απλά έλλειψη δραστηριότητας, κάτι ανύπαρκτο ή κενό. Υπάρχει η Δυνατότητα της Δραστηριότητας αλλά δεν εκδηλώνεται Δραστηριότητα. Έτσι η «Ακινησία» έχει περισσότερο την έννοια της «Ανάπαυσης». Σε αυτή την Κατάσταση η «Όραση» και το «Ορόμενο», η Κοσμική Ουσία, δεν «διακρίνονται» γιατί δεν υπάρχει καμία κίνηση στην Κοσμική Ουσία. Όταν η «Όραση» «αποστασιοποιείται» από την Κοσμική Ουσία, η Κοσμική Ουσία φαίνεται σαν ο Χώρος (Ακάσα), Εδώ το Παγκόσμιο Υποκείμενο διαχωρίζεται από τον Αντικειμενικό Χώρο. Στην περαιτέρω διερεύνηση της σχέσης Υποκειμένου-Χώρου το Υποκείμενο αντιλαμβάνεται ότι Πληροί τον Χώρο, είναι Πανταχού Παρόν. Σε αυτή την Διαδικασία που γίνεται στα Πλαίσια του Αντάρμα (Ανάπαυσης) υπάρχει μόνο μια Διαφοροποίηση στην Σχέση Υποκειμένου-Αντικειμενικού κι όχι μια πραγματική αντικειμενική κίνηση, μια διαφοροποίηση της υποκειμενικής δραστηριότητας, ή δημιουργία αντικειμενικών φαινομένων. Είναι το Παγκόσμιο Υποκείμενο που Αντιμετωπίζει διαφοροποιημένα το Αντικειμενικό. Όλο αυτό Εκτυλίσσεται στο Λεπτό Καρμικό Πεδίο.

Το Παγκόσμιο Υποκείμενο που έχει ξεχωρίσει από την Κοσμική Ουσία, τον Κοσμικό Χώρο Εκδήλωσης, και Πληροί όλον τον Χώρο της Κοσμικής Ουσίας Αντιλαμβάνεται τον Χώρο της Κοσμικής Ουσίας σαν το Μεγάλο Καρμικό Σώμα (Μάχα Κάρμα Σαρίρα).

Όταν το Παγκόσμιο Υποκείμενο, το Παγκόσμιο Αντιληπτικό Κέντρο, που Απλώνεται σε Όλο τον Χώρο της Κοσμικής Ουσίας (το Μάχα Κάρμα Σαρίρα), «περιορίζεται» σε ένα «σημείο» (πραντέσα) αναδύεται το ατομικό υποκείμενο, το ατομικό αντιληπτικό κέντρο, ο εαυτός, το καθαρό εγώ (κι όχι η «προσωπικότητα» που ανήκει σε ένα χαμηλότερο Πεδίο). Αυτό το «ατομικό αντιληπτικό κέντρο» αποτελείται από κάρμα βαργκάνα (δηλαδή «σύνθεση» καρμικών παραμάνου) κι είναι ταυτόχρονα το ατομικό αντιληπτικό κέντρο και ένα ατομικό καρμικό σώμα (κάρμα σαρίρα) μέσα στην Κοσμική Ουσία. Φαντασθείτε (για να γίνει κατανοητό) μια απέραντη λίμνη όπου σε κάποιο σημείο (κι αμέτρητα σημεία) το νερό παγώνει και δημιουργεί διαφόρους κρυστάλλους. Ο κρύσταλλος, ενώ έχει την φύση του νερού συμπεριφέρεται τώρα σαν κάτι «διαφορετικό» μέσα στην απέραντη λίμνη όπου ταυτόχρονα αποτελεί ένα «διακριτό» σώμα μέσα στο περιβάλλον.

Αυτή η ατομική καρμική οντότητα (και ταυτόχρονα καρμικό σώμα) είναι ο ατομικός υπαρξιακός πυρήνας κι υπάρχει μέχρι να «διαλυθεί» ξανά μέσα στο Κοσμικό Περιβάλλον. Αυτός ο υπαρξιακός πυρήνας «ευθύνεται» για την εκδήλωση των ατομικών όντων στα Κατώτερα Πεδία. Κι όσο υπάρχει ο καρμικός πυρήνας τα όντα θα περιπλανώνται στα Κατώτερα Πεδία από ζωή σε ζωή (σαμσάρα).

Ο ατομικός υπαρξιακός πυρήνας, το καρμικό υποκείμενο (σώμα) στην «φυσική» κατάστασή του είναι καθαρή αυθόρμητη, ανεμπόδιστη και χωρίς όρια αντίληψη (Παραμάτμα). Είναι η Μη-δυαδική Συνείδηση που σαν Επίγνωση Αγκαλιάζει το Σύνολο του Περιβάλλοντος. Αυτή είναι η Κατάσταση των ελεύθερων όντων (ή απελευθερωμένων όντων).

Όταν αυτό το ατομικό καρμικό υποκείμενο συσσωρεύει κι αποκρυσταλλώνει αντιλήψεις (εντυπώματα) δημιουργεί στην πραγματικότητα ένα νοητικό περιεχόμενο (μάνας). Έτσι «αναδύεται» το μάνας σαν νοητικό αντιληπτικό κέντρο κι η οντότητα εκδηλώνεται στο Μανασικό Πεδίο και λειτουργεί σαν σώμα μάνας (μάνας σαρίρα) μέσα στο Μανασικό Περιβάλλον.

Όταν το ατομικό μανασικό υποκείμενο συγκεντρώνεται κι ενδυναμώνει αντιλήψεις στην πραγματικότητα «φορτίζει» αυτές τις αντιλήψεις και τις μεταβάλει σε «επιθυμία», επιθυμίες. Έτσι «αναδύεται» το τέτζας, το ενεργειακό υποκείμενο κι η οντότητα εκδηλώνεται στο Κατώτερο Ενεργειακό Πεδίο (Τέτζας), σαν ενεργειακό σώμα (τέτζας σαρίρα) μέσα στο Ενεργειακό Περιβάλλον.

Τελικά η Οντότητα που είναι ΤΖΙΒΑ (Τζίβα) και «προσθέτει» συνεχώς νέες αντιληπτικές δυνατότητες (Παγκόσμιο Καρμικό Υποκείμενο-Σώμα, Ατομικό Καρμικό Υποκείμενο-Σώμα, Μάνας-μανασικό σώμα, Τέτζας-σώμα τέτζας) «ενσωματώνεται» σε ένα υλικό σώμα. Όλες οι Ανώτερες Αντιληπτικές Δυνατότητες εκδηλώνονται μέσα στο υλικό σώμα, σαν «λειτουργίες» (το Βάθος τη Ύπαρξης, το Παγκόσμιο Υποκείμενο, το Ατομικό Υποκείμενο ή Καθαρό Εγώ, το Μάνας ή «Προσωπικότητα», Δυναμισμός ή ψυχική ενέργεια), στα αντίστοιχα υλικά κέντρα (κέντρο του εγκεφάλου, φλοιός, νευρικό σύστημα, σώμα). Αυτό είναι ο «άνθρωπος».

Ο Άνθρωπος

Ο «άνθρωπος», ανάλογα με το που «εστιάζει» την προσοχή του δημιουργεί και την ανάλογη επίγνωση, αντίληψη της πραγματικότητας. Ο καθένας «βλέπει» αντιλαμβάνεται και δρα από το δικό του επίπεδο, που φανερώνει την «θέση» του στην οντολογική κλίμακα και στην οντολογική εξέλιξη. Ο συνηθισμένος άνθρωπος λειτουργεί στο επίπεδο του μάνας (όπου διακρίνονται τρία υπό-επίπεδα, τη αντικειμενικής νοημοσύνης, της εννοιολογικής σκέψης, της δοξασίας) και στα κατώτερα επίπεδα, στο επίπεδο των επιθυμιών-συγκινήσεων και στο σωματικό-υλικό επίπεδο.

Η Ζωή

ΤΖΙΒΑ είναι το Όλον από το Οποίο Πηγάζουν Όλα, στο Οποίο Στηρίζονται όλα και στο Οποίο Επιστρέφουν όλα. Είναι Αίσθηση Παρουσίας με Απύθμενο Βάθος, Χωρίς Ιδιότητες, χωρίς δυνατότητα αντίληψης ή δυνατότητα περιγραφής.

Από τον «ορισμό» της η ΤΖΙΒΑ Είναι Μία, αλλά κάθε οντότητα υποστηρίζεται από την ΤΖΙΒΑ. Έτσι φαίνεται να υπάρχουν άπειρες Τζίβα μέσα στην Δημιουργία. Αυτό είναι ψευδαίσθηση, γιατί όταν η Τζίβα απελευθερώνεται από την κοσμική ύλη, Αναδύεται στην Ολότητά της, στην Ενότητά της και στην Μοναδικότητά της.

Οι Καρμικές συσσωματώσεις είναι ο υπαρξιακός πυρήνας των όντων κι ευθύνονται για την εκδήλωση των όντων στα Κατώτερα Πεδία. Οι Καρμικές συσσωματώσεις δεν διαλύονται αν δεν αποβληθούν προηγουμένως οι κατώτεροι φορείς εκδήλωσης.

Ο ατομικός καρμικός πυρήνας, το ατομικό καρμικό υποκείμενο-σώμα, είναι ο «υπαρξιακός πυρήνας» του όντος όταν εκδηλώνεται στα Κατώτερα Πεδία (στο Μανασικό-Νοητικό, στο Δυναμικό-Τέτζας και στο Υλικό). Λειτουργεί σαν «σταθερή υπαρξιακή μνήμη» και σε αυτήν συσσωρεύονται (όσο συνδέεται με τους κατώτερους φορείς της) εμπειρίες-μνήμες (στο νοητικό) και διαμορφώνονται τάσεις (στο δυναμικό) και προσανατολίζονται δραστηριότητες (στο υλικό). Έτσι όταν ο ατομικός καρμικός πυρήνας εκδηλώνεται στα Κατώτερα Πεδία δημιουργείται «κάρμα» τη ανάλογης τάξης (μάνας κάρμα, τέτζας κάρμα, φυσικό κάρμα).

Όταν το Ον ενσωματώνεται (άνθρωπος) πέρα από την οντολογική σύνθεση που έχει και την φυσική λειτουργία του, «βρίσκεται» σε κάποιο συγκεκριμένο πολιτιστικό περιβάλλον, σε κάποια «κοινωνία» που έχει ήδη διαμορφωμένες αντιλήψεις, συμπεριφορές και τρόπους ζωής. Έτσι ο άνθρωπος μέσα από την «κοινωνικοποίησή» του μαθαίνει να «εγκλιματίζεται» στην «περιρρέουσα ατμόσφαιρα», να «αγελοποιείται» και να υιοθετεί άκριτα τις κοινωνικές αντιλήψεις. Αυτή είναι η «Κοινωνική Μάγια», «η «κοινωνική αυταπάτη». Πως ανατρέφονται οι άνθρωποι; Πως προσανατολίζονται στην ζωή; Πως «ξοδεύουν» την ζωή τους; Χιλιάδες χρόνια οι κοινωνίες σέρνονται χωρίς να μπορούν να λύσουν βασικά ανθρωπολογικά και κοινωνικά προβλήματα. Ο πολιτισμός των ανθρώπων παραμένει ακόμα και σήμερα «πολιτισμός της βαρβαρότητας».

Έτσι όλοι οι «νοήμονες άνθρωποι» αναγκάζονται να χαράξουν τον «δικό» τους δρόμο στην ζωή και αναγκαστικά να έρθουν σε σύγκρουση με το πολιτιστικό περιβάλλον τους ή να αναγκαστούν να αποχωρήσουν από την «κοινωνία». Όλα τα πνευματικά κινήματα είναι κατά βάση «κριτική πολιτισμού» και άνοιγμα νέων πνευματικών οριζόντων για τον άνθρωπο.

Η Πνευματική Πειθαρχία: Η Ασκητική Απάρνηση (Πρατυακυάνα)

Γενικά η Πνευματική Πειθαρχία που θεμελιώνεται στην Ηθική Συμπεριφορά δείχνει τον Πνευματικό Προσανατολισμό του Ανθρώπου για την Επίτευξη του Ύστατου Υπαρξιακού Σκοπού που είναι η Βίωση της Αληθινής Φύσης, της Ολοκληρωμένης Πραγματικότητας. Αντίθετα η μη οργανωμένη ζωή, η ηθική ελευθεριότητα, δείχνει την έλλειψη Πνευματικού Προσανατολισμού που οδηγεί σε μια ζωή με την γεύση της υπαρξιακής αποτυχίας και του τελικού αδιέξοδου.

Στοχαστείτε τι σημαίνει η Διδασκαλία του Μαχαβίρα (Βαρνταμάνα, ο 24ος Τιρθάνκαρα του Τζαϊνισμού), το Τζάιν Ντάρμα και που οδηγεί. Ο Μαχαβίρα δίδαξε ότι ο δρόμος για την επίτευξη της πνευματικής απελευθέρωσης περνά μέσα από την τήρηση των τριών κοσμημάτων (τριράτνα), σωστή όραση (σάμυακ ντάρσανα), σωστή γνώση ή κατανόηση (σάμυακ τζνάνα) και σωστή συμπεριφορά (σάμυακ τσαρίτρα). Στην καρδιά της σωστής συμπεριφοράς βρίσκονται οι πέντε μεγάλοι όρκοι Η «Ηθική», η τήρηση των όρκων της αχίμσα (αποχή από τη βία), της σάτυα (αλήθεια), της αστέγια (αποχή από τη κλοπή), της μπραχματσάρια (αγνότητας) και της απαριγκράχα (αποχή από τη προσκόλληση) είναι απλά η προϋπόθεση για την πνευματική απελευθέρωση. Στην πραγματικότητα όταν εισέρχεσαι στην «Οδό» του Τζαϊνισμού, καλείσαι να αναμορφώσεις τελείως την ζωή σου.

Ο κύριος σκοπός της «Πνευματικής Πειθαρχίας» είναι ακριβώς η διάλυση του Κάρμα σε όλα τα επίπεδα, από το πιο εξωτερικό ως το πιο εσωτερικό (που είναι ο ατομικός καρμικός υπαρξιακός πυρήνας).

Η Πειθαρχία στο Φυσικό Πεδίο: «Ακινησία» (Κέιγιοτσάργκα)

Αυτό σημαίνει ότι στο φυσικό πεδίο πρέπει να εξαγνίσεις την ζωή σου (και τότε μόνο είναι πραγματικά «θρησκευτική») βιώνοντας την «Ακινησία» όχι μόνο σε σωματικό επίπεδο (με ασκήσεις «γιόγκα») αλλά και στο επίπεδο των φυσικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Προφανώς το να Βαδίσεις στην Οδό προς την Απελευθέρωση είναι πολύ πιο σημαντικό για τον Τζαϊνιστή από την ζωή που ζουν οι συνηθισμένοι άνθρωποι. Κι αυτός είναι ο μόνος δρόμος για να «διαλύσεις» το «φυσικό κάρμα»

Η Πειθαρχία στο Δυναμικό Πεδίο: «Ηρεμία» (Σαμαγίκα)

Στην συνέχεια, αν επιθυμείς να ανακηρυχθείς σε «Νικητή» της ζωής (Τζίνα) θα πρέπει να ξεπεράσεις πάθη, να καταλαγιάσεις επιθυμίες και να εξαλείψεις «προσκολλήσεις» για να φτάσεις στο «απάνεμο» λιμάνι της «Εσωτερικής Ησυχίας». Μόνο έτσι σταματά να δημιουργείται πια «δυναμικό κάρμα». Και μόνο έτσι μπορείς να προχωρήσεις στην Οδό.

Η Πειθαρχία στο Νοητικό Πεδίο: Στοχαστική Πειθαρχία (Άνουπρεκσα)

Η ΤΖΙΒΑ (Τζίβα) αν και «ξεχωριστή» από την Κοσμική Ύλη, «Βλέπει» (Αντιλαμβάνεται και Κατανοεί) την Κοσμική Ύλη, σε διάφορα Πεδία, «Κινεί» και «Χρησιμοποιεί» αυτό που αντιλαμβάνεται, τον ίδιο της τον «φορέα» σε κάθε Πεδίο Εκδήλωσης, αλλά και το «Περιβάλλον» και τα «πράγματα» του Περιβάλλοντος. Στο Υλικό Πεδίο, στο Νοητικό Επίπεδο («Βλέπει», «Κινεί» και «Χρησιμοποιεί» την Νόηση), Εννοεί (δηλαδή εσωτερικοποιεί και εννοιοποιεί την εξωτερική αντίληψη), Διανοείται (δηλαδή οργανώνει και συνθέτει τις έννοιες σε συλλογισμούς και «συμπεράσματα, «αντιλήψεις») και «Δοξάζει» (δηλαδή έχει γνώμες κι αντιλήψεις για τα πράγματα).

Έτσι όπως ανατρέφονται οι άνθρωποι και «κοινωνικοποιούνται», «διαμορφώνονται» κι υιοθετούν άκριτα την κοινωνική αντίληψη για τον κόσμο και τα πράγματα. Από την ίδια την κοινωνία προσανατολίζονται προς την εξωτερική ζωή και «προγραμματισμένοι» με τις κοινωνικές δοξασίες αποροφιούνται τελείως στην κοινωνική ζωή, προσπαθώντας να επιτύχουν τους ατομικούς σκοπούς τους μέσα στα κοινωνικά πλαίσια, στα όρια που συνήθως τους καθορίζουν άλλοι και τις δυνατότητες που τους παραχωρούν κάποιοι άλλοι. Κι έτσι καταναλώνονται μέσα στο κοινωνικό πόλεμο για εξουσία, πλούτο, ζωή κι εμπειρίες.

Πως μπορεί λοιπόν κάποιος να «Δει», να «Κατανοήσει» και να προχωρήσει προς την Αλήθεια και την Απελευθέρωση; Ασφαλώς η «Διαχείριση του Νου» είναι το σημαντικότερο έργο αυτού που Ακολουθεί την Οδό των Τζάιν. Το «λάθος» στο οποίο εμπρόθετα μας σπρώχνει η κοινωνία είναι να υιοθετούμε άκριτα αυτά που μας διδάσκουν, μέσα στην δική τους άγνοια και ανευθυνότητα, γονείς, δάσκαλοι, κοινωνικοί φορείς και παράγοντες. Συνεπώς η Ορθή Όραση και Κατανόηση των πραγμάτων οδηγεί από μόνη της στην «απομυθοποίηση» των πραγμάτων και στην «υπέρβασή» τους.

Η Προσεκτική Παρατήρηση όλων των κοινωνικών δοξασιών, προκαταλήψεων κι «αντιλήψεων» αποκαλύπτει τον επιφανειακό και «ψεύτικο» χαρακτήρα τους. Θα πρέπει να απορριφθεί, χωρίς δισταγμό, όλη η πολιτιστική σαβούρα που παρουσιάζουν οι άνθρωποι σαν πολιτισμό, γνώση, ηθική και τρόπο ζωής. Δεν οδηγούν πουθενά κι αυτό φαίνεται από το επίπεδο βαρβαρότητας στο οποίο βρίσκεται η ανθρωπότητα.

Θα πρέπει λοιπόν κάποιος μόνος του να «διανοηθεί» περί των πραγμάτων. Με ποια κριτήρια όμως; Το μόνο ασφαλές κριτήριο είναι η αλήθεια, η αντικειμενικότητα, η προσωπική εμπειρία κι επαλήθευση. Αλλά τι είναι αληθινό; Η Αλήθεια, στην πραγματικότητα, υπερβαίνει το διανοητικό επίπεδο, την διανόηση, δεν μπορεί να συλληφθεί με την σκέψη. Έτσι όπως εμφανίζεται ο κόσμος στην σκέψη είναι ένα χάος που κινείται από πολλούς και συχνά αόρατους παράγοντες. Η ζωή προχωράει. Αλλά μπορούμε να δούμε τι συμβαίνει πραγματικά; Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καμία «τάξη» στον κόσμο πέρα από την «τάξη» που μπορεί ή θέλει να δει ο ανθρώπινος νους. Όποια αντίληψη κι αν προσπαθούμε να διαμορφώσουμε για τον κόσμο, την ζωή, την δράση και τον σκοπό μας θα είναι, πάντα, μια «κατασκευασμένη» πραγματικότητα (Άνεκαντ) μέσα στην οποίο μπορούμε να ονειρευόμαστε όσο θέλουμε αλλά δεν θα μας οδηγήσει σε καμία διέξοδο. Η Σκέψη δεν έχει διεξόδους. Και πρέπει να εγκαταληφθεί. Αυτή η «εγκατάλειψη δεν είναι προϊόν πειθαρχίας ή άσκησης αλλά Ορθής Όρασης και Κατανόησης.

Η μόνη Ορθή Θέαση του κόσμου και των πραγμάτων είναι η Απλή, Αβίαστη κι Ανόθευτη Αντίληψη, που δεν επεξεργαζόμαστε αλλά αφήνουμε να ρέει και να μας καθοδηγεί τελείως φυσικά, χωρίς εσωτερικές πιέσεις κι εξωτερικές συγκρούσεις. Είναι ο Δρόμος του Ειρηνικού Πολεμιστή, που απομακρύνει τελείως φυσικά τα ψεύδη, τις ανώφελες δραστηριότητες και τις μάταιες συγκρούσεις. Ο μόνος Δρόμος είναι απλά να προχωράς στην ζωή προς τον σκοπό σου. Μέσα στο Φως της Κατανόησης φαίνεται τώρα ολοκάθαρα ο Σκοπός της Απελευθέρωσης.

Ακόμα κι εδώ όμως, όταν φθάνει ο άνθρωπος όσο παραμένει «προσανατολισμένος» προς τον κόσμο και διατηρεί οποιονδήποτε «δεσμό» με τον κόσμο και τα πράγματα εξακολουθεί να δραστηριοποιείται στο επίπεδο του νου και να «δημιουργεί» νοητικό κάρμα. Η πραγματική απελευθέρωση από τον κόσμο «καταχτιέται» με την εσωτερική απόσπαση, με την κατανόηση του δευτερεύοντος και φαινομενικού χαρακτήρα του κόσμου. Τότε μόνο μπορεί να συμβεί η «εσωτερική μετατόπιση» προς τον Εαυτό. Τότε μόνο συνειδητοποιούμε ότι η Πραγματικότητα είναι ο Εαυτός κι όχι το περιεχόμενο της αντίληψης. Αυτό οδηγεί σε μια πιο εσωτερική κι ανώτερη θεώρηση του κόσμου κι όχι σε μια «έξοδο» ή «αποσύνδεση» από τον κόσμο. Οδηγεί στην Μη-δυαδική Συνείδηση, σε μια Επίγνωση που Αγκαλιάζει τα πάντα σε μια Ενότητα χωρίς «διαχωρισμούς» ή «συγκρούσεις» Οδηγεί στον Ειρηνικό Κόσμο, πέρα από την σκέψη, άσχετα με το τι γίνεται στον κόσμο όπου εξακολουθεί ο αλληλοσπαραγμός. Εδώ δεν δημιουργείται πια νοητικό κάρμα.

Η Πειθαρχία στο Καρμικό Πεδίο: Ο Αληθινός Εαυτός

Η Ατομική-Καρμική Οντότητα στην Αληθινή Κατάστασή της είναι «Διάφανη», με κρυστάλλινη διαύγεια, χωρίς νοητικό περιεχόμενο κλπ. Είναι Μη-Δυαδική Συνείδηση και η Επίγνωσή της Αγκαλιάζει το Όλο. Όταν «συσσωρεύεται» νοητικό περιεχόμενο η Καρμική Οντότητα πυκνώνει, θολώνει, «βαραίνει» και πέφτει στα κατώτερα Λόκας.

Συνεπώς η πύκνωση του Καρμικού Σώματος οδηγεί στον «υλικό κόσμο». Ο Καθαρισμός, ο εξαγνισμός, κάνει την Οντότητα «Διάφανη» και την Απελευθερώνει στην Αληθινή Κατάστασή της, την απαλλάσσει από κάθε περιορισμό, προσδιορισμό.

Το Ον, ο άνθρωπος, με την Ασκητική Απάρνηση (με την Αληθινή Κατανόηση και την Απελευθέρωση από τα δεσμά των εξωτερικών δραστηριοτήτων) Επανέρχεται στον Αληθινό Εαυτό, στον Καθαρό Ατομικό Υπαρξιακό Πυρήνα, δηλαδή στην Όραση-Αντίληψη-Κατανόηση της Τοπικής Παρουσίας. Σε αυτή την Κατάσταση η ΤΖΙΒΑ (Τζίβα) έχει μόνο έναν περιορισμό, την Παρουσία σε ένα «Σημείο» (πραντέσα), που δημιουργεί ακριβώς την

ατομική αντίληψη». Στην πραγματικότητα η Συνείδηση δεν έχει άλλες ιδιότητες και δεν διαφέρει σε τίποτα από την Μη-Τοπική Παγκόσμια Συνείδηση. Συνειδητοποιείται ότι ο «τοπικός περιορισμός» είναι καθαρά θέμα «Βούλησης». Η Συνείδηση σε αυτή την Κατάσταση βρίσκεται σε μια μέση, ενδιάμεση Κατάσταση Ισορροπίας. Μπορεί να Διατηρεί τον Μη-Δυαδικό Τοπικό Χαρακτήρα της, μπορεί να προσανατολιστεί προς το νοητικό περιεχόμενο (με ό,τι συνεπάγεται αυτό) ή μπορεί να «εγκαταλείψει τον «τοπικό χαρακτήρα» της και να «Διαχυθεί», να «Διευρυνθεί» στο Χωρίς Όρια Παγκόσμιο.

Το Παγκόσμιο

Η «Διάχυση» στο Παγκόσμιο φέρνει την Συνείδηση σε Μια Κατάσταση πραγματικά Ασύλληπτη από την συνηθισμένη ανθρώπινη συνείδηση. Αυτό μπορεί κάποιος μόνο να το «Βιώσει» αλλά όχι να το «περιγράψει». Άλλωστε δεν έχει «νόημα» γιατί ο καθένας πρέπει αυτός ο ίδιος να «Φτάσει» Εδώ. Αυτός άλλωστε είναι ο Κοσμικός Προορισμός του. Εδώ «Οράται» το Παγκόσμιο Κοσμικό Σώμα, Χωρίς Όρια, Περιορισμούς. Ασφαλώς Εδώ υπάρχει μια «Εσωτερική Διαδικασία Ενοποίησης του Παγκόσμιου Υποκειμένου και του Παγκόσμιου Αντικειμένου» η οποία Οδηγεί στην Απόλυτη Ενότητα της Κοσμικής Ουσίας. Είναι το Ύστατο Όραμα της Παγκόσμιας Κοσμικής Ουσίας, το «Τελευταίο Όριο». Μετά από Αυτό δεν υπάρχει «Δημιουργία».

Στην ΠΗΓΗ: Απελευθέρωση (Κεβάλα)

Σύμφωνα με την Διδασκαλία των Τιθάνκαρα (Τιθάνκαρα σημαίνει «Σωτήρας», «Διαπεραιωτής στην Αντίπερα Όχθη» της Πραγματικότητας) η Αληθινή Απελευθέρωση Έρχεται όταν η ΤΖΙΒΑ σταματά να είναι Τζίβα, όταν σταματά δηλαδή η «Όραση» της Κοσμικής Ουσίας. Τι σημαίνει πραγματικά η Απόσυρση της ΤΖΙΒΑ στον ΕΑΥΤΟ; Πρέπει κάποιος να Φτάσει Ως Εδώ για να το «Νοιώσει», να γίνει ένας Κεβαλίν, Ένας Απελευθερωμένος. Εδώ δεν έχει νόημα η αντίληψη ή η συζήτηση περί του Ενός ή των Πολλών. Στην ΑΠΟΛΥΤΗ ΣΙΓΗ δεν «ακούγεται» τίποτα.

Εν κατακλείδι

Μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί τι νόημα έχει η μελέτη ή η αναφορά σε μια Αρχαία Θρησκεία που χρονολογείται 2500 χρόνια πίσω, όπως ο Τζαϊνισμός. Στην πραγματικότητα πέρα από το θρησκειολογικό, ιστορικό και φιλοσοφικό ενδιαφέρον πρέπει να κατανοήσουμε ότι οι Μεγάλες Παραδόσεις είναι πέρα από τον χρόνο. Όποιος έχει μυηθεί στην Εσωτερική Παράδοση έχει κατανοήσει ότι η Αλήθεια είναι Αιώνια, μη-τοπική, μη-γλωσσική, είναι η Εσώτατη Εμπειρία της Αληθινής Ύπαρξης. Αυτό δεν έχει τίποτα να κάνει με θρησκείες, τόπους, ιστορία. Η Διδασκαλία των Τζάιν, των Τιθάμκαρα, του Μαχαβίρα, εξακολουθεί να είναι ζωντανή και θα είναι όσο υπάρχει ο άνθρωπος.

Ο Τζαϊνισμός είναι μια απόλυτα «φαινομενολογική» προσέγγιση της Πραγματικότητας που φτάνει στην ίδια την ουσία του φαινομένου της Ύπαρξης. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί πάντα για να Βιώσουμε την ΑΛΗΘΕΙΑ.

Στους Εσωτερικούς Κύκλους (κι όχι μόνο στους Ροδόσταυρους ή άλλες Εσωτερικές Ομάδες) είναι αναγκαίο να «μιλάμε» όλες τις ανθρώπινες («θρησκευτικές») «γλώσσες». Αυτό δεν οδηγεί απλά στην αλληλοκατανόηση των παραδόσεων αλλά κυρίως στην «Αποσαφήνιση» της Αιώνιας Αλήθειας.

Τελικά δεν έχει σημασία ποιο Εσωτερικό Μονοπάτι ακολουθούμε. Η Οδός είναι Μία, η Βίωση της ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΦΥΣΗΣ μας. Προφανώς αυτό αφορά τους ελάχιστους νοήμονες ανθρώπους του πλανήτη κι όχι το μεγάλο πλήθος. Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν, αναγκάζονται ή τους αναγκάζουν να παραμένουν στο επίπεδο του «χόμο σίμιαν». Απλά «κοιτάξτε» γύρω σας σε τι κόσμο ζείτε!

Συναισθηματική κακοποίηση: Νομίζεις ότι φταις;

Σαν να έχεις μία θηλιά στο λαιμό σου και καθώς περνάει ο καιρός να σφίγγει όλο και περισσότερο. Όταν φτάνεις στο σημείο να μην μπορείς να ανασάνεις, γιατί δεν την κόβεις; Γιατί, ενώ έχεις την επιλογή να αναπνεύσεις ελεύθερα μετά από καιρό, το αφήνεις να σε πνίγει;

Ο σκοπός της συναισθηματικής κακοποίησης είναι να εξευτελίζει, να ελέγχει, να προσβάλλει, να απειλεί και να απομονώσει το θύμα, να το υποβιβάσει και να νιώθει κατώτερο, ανίκανο να λειτουργήσει ανεξάρτητα. Με το να επιτίθεται ο δράστης απευθείας στο άτομο, καταστρέφει το «είναι» του, την προσωπικότητά του.

Όταν κάποιος κακοποιείται συναισθηματικά, μπορεί αρχικά να προβάλει αντίσταση γιατί αυτό που συμβαίνει συνειδητοποιεί πως είναι λάθος, στην πορεία όμως αρχίζει να κατηγορεί τον ίδιο του τον εαυτό.

Υπάρχουν δύο μορφές αυτό-κατηγορίας: η συμπεριφορική και η χαρακτηρολογική. Στην πρώτη περίπτωση (συμπεριφορική αυτό-κατηγορία) τα θύματα πιστεύουν ότι έχουν κάνει κακό, οπότε η συμπεριφορά του θύτη έρχεται ως αποτέλεσμα της δικής τους συμπεριφοράς και πιστεύουν ότι πιθανώς εάν είχαν λειτουργήσει διαφορετικά δεν θα υπήρχε η συγκεκριμένη αντιμετώπιση.. Στη δεύτερη περίπτωση (χαρακτηρολογική αυτό-κατηγορία) η αντίληψη των θυμάτων είναι πως κάτι πάει στραβά με τους ίδιους, έτσι τους αξίζει να τους συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή υποτιμητικά και κακοποιητικά.

Αυτό που ισχύει, είναι πως ο θύτης συνειδητά λειτουργεί επιθετικά με σκοπό να ελέγξει το θύμα του. Γνωρίζει ποιον θα κακοποιήσει και επιτίθεται στοχευμένα. Συνήθως κακοποιεί κάποιον που νιώθει πιο κοντά του. Δυστυχώς, δεν νιώθει μετανιωμένος γι΄αυτό που έκανε, αλλά νιώθει ενοχές επειδή φοβάται τις συνέπειες που θα έχουν οι πράξεις του. Γιατί, εάν είχε μετανιώσει για τη συμπεριφορά του, δεν θα την επαναλάμβανε. Και στην πορεία φυσικά, ρίχνει το φταίξιμο στο θύμα και αποποιείται οποιαδήποτε ευθύνη. Λόγω της αποποίησης ευθυνών, κατηγορεί το θύμα του και κυρίως το πόσο δυσλειτουργική μπορεί να είναι η σχέση τους.

Από πού προέρχεται όμως αυτή η συμπεριφορά; Πρωταγωνιστικός λόγος είναι τα βιώματα του δράστη. Δηλαδή, μπορεί και ο ίδιος να μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που δεχόταν κακοποίηση. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να μεγαλώσει έχοντας ο ίδιος προβληματική συμπεριφορά και να το εκδηλώνει στους εκάστοτε συντρόφους του. Να νιώθει πως έχει το πάνω χέρι και πως εξουσιάζει κάποιον άλλον, κάνοντας παράλληλα τον ίδιο να νιώθει μια δύναμη που δεν είχε στην οικογένειά του.

Όταν κάποιος κακοποιείται καθημερινά, τα σημάδια είναι αληθινά, βαθιά και τρομακτικά... Όταν κάποιος κακοποιείται καθημερινά πολλές φορές δεν το αντιλαμβάνεται, πιθανόν γιατί έχει πλήρη εξάρτηση από τον θύτη, γιατί πιστεύει αυτά που ακούει, γιατί γίνεται αυτό που του λέει να γίνει.

Γιατί αυτή η μορφή κακοποίησης είναι λιγότερο σημαντική από την σωματική κακοποίηση;

Όλα ξεκινάνε από τον θύτη και όχι το θύμα...

Η Φιλοσοφία του «Είναι»

Εδώ και εικοσιπέντε αιώνες, ο Πλάτωνας, θεμελίωσε την Φιλοσοφία του ΕΙΝΑΙ, φιλοσοφική σκέψη που κυριαρχεί μέχρι σήμερα στον δυτικό κόσμο. Στην πραγματικότητα ο Πλάτωνας εξάντλησε το θέμα κι όλοι εμείς οι υπόλοιποι, ακόμα κι αυτοί που τον αγνοούν, απλά κάνουμε σχόλια στην πλατωνική αντίληψη. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα το «τελείως είναι», δηλαδή το Αληθινό Είναι, (το Αγαθόν) είναι πέραν του «είναι», της ουσίας και των προσδιορισμών. Από Αυτό (όπως από τον ήλιο πηγάζει το φως) πηγάζει το Είναι, (η Ουσία), που είναι η πιο αφηρημένη και η πιο κενή (χωρίς προσδιορισμούς) αντίληψη που ταυτίζεται με την Απλή Ύπαρξη. Από την διαφοροποίηση του Είναι προκύπτουν με διάφορους προσδιορισμούς όλα τα είναι, όλα τα όντα. Από το Είναι προκύπτει με την Αυτοσυνείδηση η υποκειμενική αντίληψη (η ψυχή, με την έννοια της νοητής ύπαρξης) και οι αντικειμενικές καταστάσεις (ο κόσμος των όντων, των ιδεών). Ο νοητός κόσμος λοιπόν είναι διττός, νους (η πραγματική ουσία της ψυχής) και νοητό. Αυτά είναι της ίδιας ουσίας («είναι») αλλά διαφοροποιούνται στους προσδιορισμούς τους και στην λειτουργία τους. Κάθε «είναι» (δηλαδή κάθε προσδιοριζόμενο) έχει μία διπλή έννοια: «είναι», (δηλαδή υπάρχει) και «είναι τι» (είναι κάτι, προσδιορισμός). Ο κόσμος των φαινομένων δεν είναι παρά μία αντανάκλαση του νοητού κόσμου, ένα είδωλο, ένα αντίγραφο, το οποίο δεν ανήκει στον χώρο του «είναι» αλλά του γίγνεσθαι (δηλαδή του στιγμιαίου «είναι» που διαφοροποιείται συνεχώς).

Λίγους αιώνες μετά ο Πλωτίνος, ο μεγαλύτερος σχολιαστής του Πλάτωνα θα περιγράψει με σαφήνεια τις τέσσερις σφαίρες του Είναι:

1. Το Ένα, το Αληθινό Είναι, η Πηγή του παντός.

2. Ο νους, η νοητική σφαίρα,

3. Η ψυχή (με την έννοια της ζωτικής αρχής),

4. Η ύλη.

Όπως για τον Πλάτωνα όλα ανήκουν στο Είναι (στο «τελείως είναι») που πρέπει να αντιληφθεί η ψυχή (ο νοητικός πυρήνας) εγκαταλείποντας τον κόσμο των φαινομένων και τον κόσμο των νοητών, έτσι και για τον Πλωτίνο όλα ανήκουν στο Ένα, που μπορεί να προσεγγίσει ο νους εγκαταλείποντας όλες τις εξωτερικές σφαίρες του Είναι, ακόμα και την αντίληψη μίας ξεχωριστής ύπαρξης, δηλαδή κάθε νοητική δραστηριότητα.

Πολλούς αιώνες μετά τον Πλάτωνα ο Χέγγελ αντιλήφθηκε ότι το «Είναι» ταυτίζεται με το Νοείν, αντιλήφθηκε δηλαδή ότι το «Είναι» δεν είναι κάποια ουσία αλλά δραστηριότητα, ενέργεια, λειτουργία. Από το «Είναι» με την δυναμική έννοια, το Νοείν, που ταυτίζεται με το Απόλυτο Μη-Είναι (κι όχι το μη-είναι σαν άρνηση του είναι), όταν διαφοροποιείται, αναδύεται ο κόσμος του Είναι (της ουσίας, του προσδιορισμού) κι από τη διαφοροποίηση του Είναι προκύπτει η νοητική σφαίρα της υποκειμενικής ύπαρξης και της αντικειμενικής κατάστασης. Όλα είναι νόηση. Η περαιτέρω αλλοτρίωση του πνεύματος (της συνείδησης) κι ο ταυτόχρονος εκφυλισμός των νοητών σε φαινόμενα οδηγεί στην σφαίρα της φύσης, του υλικού κόσμου. Η απόσπαση του πνεύματος από τον κόσμο των φαινομένων, η συγκέντρωσή του από τις σκόρπιες νοητικές δραστηριότητες στην Αληθινή Ύπαρξη, στο Αληθινό Είναι, μας βγάζει τελικά έξω από τις σφαίρες του Είναι, στο Απόλυτο Είναι, όπου το Νοείν αντιλαμβάνεται πλέον την Απεραντοσύνη και την Αιωνιότητα της Ύπαρξης.

Τον περασμένο αιώνα οι υπαρξιστές προσπάθησαν μέσα από την Δεδομένη Ύπαρξη (αυτό το «Είναι» που είμαστε κι αγνοούμε το Βάθος του) να ξεχωρίσουν το Πραγματικό Είναι από όλα τα νοητικά σκουπίδια, όλες τις αδιέξοδες νοητικές διαδικασίες και τις μάταιες δραστηριότητες. Το «Είναι» που στέκεται σαν Υπόβαθρο σε κάθε «σχετικό είναι» θα αποκαλυφθεί μόνο όταν εγκαταλειφθούν όλα αυτά που «δεν είναι». Τελικά το Αληθινό Είναι αποκαλύπτεται σαν Μη-Είναι, σαν έλλειψη οποιασδήποτε νοητικής διεργασίας και προσδιορισμού. Η Αληθινή Ύπαρξη είναι τελείως έξω από την σφαίρα της ύπαρξης όπως την αντιλαμβάνονται οι κοινοί άνθρωποι, έξω από την σφαίρα της εμπειρίας, του βιώματος.

Ακόμα και σήμερα η Αναζήτηση του Αληθινού Είναι, η Βίωση του Αληθινού Είναι, πέρα από τις όποιες σχετικές και τελικά άχρηστες και αδιάφορες δραστηριότητες, παραμένει το κύριο πρόβλημα της Αληθινής Φιλοσοφίας. Το «Είναι» σαν υποστήριγμα κάθε ύπαρξης (οποιουδήποτε είδους ύπαρξης) είναι πάντα Παρόν και πάντα Διαθέσιμο για να το Βιώσουμε. Η σπατάλη του χρόνου δεν αφορά το Άχρονο. Είτε το θέλουμε είτε όχι, μα σήμερα, μα σε δέκα χιλιάδες χρόνια, θα πρέπει να εγκαταλείψουμε όλες τις ανόητες δραστηριότητες για να αναδυθούμε στην Αληθινή Ύπαρξη.

ΤΟ ΑΙΩΝΙΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ

Το ΕΙΝΑΙ (σαν το Υπόβαθρο κάθε ύπαρξης), η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ (σαν Συνείδηση του Είναι), η ΑΛΗΘΙΝΗ ΥΠΑΡΞΗ, Είναι Αιώνια, Αμετάβλητη, πέρα από τον χώρο και τον χρόνο, χωρίς ιδιότητες. Όλες οι δραστηριότητες που διαφοροποιούν την ύπαρξη και την παρασέρνουν μέσα στους σχετικούς κόσμους δεν είναι παρά δευτερεύοντα φαινόμενα, επιφανειακά και σε τελευταία ανάλυση αδιάφορα.

Η διαφοροποίηση της ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ οδηγεί σε δόμηση ενός νοητικού πυρήνα στον νοητικό κόσμο, στην σύνθεση ενός αντιληπτικού σώματος στον ενεργειακό κόσμο, ή στην σύσταση ενός υλικού σώματος στον υλικό κόσμο. Η εμπειρία σε αυτούς τους κόσμους θεωρείται από την μη φωτισμένη συνείδηση σαν αληθινή ύπαρξη. Η Συνείδηση ζει σε αυτούς τους κόσμους μία εμπειρία που θεωρεί μοναδική αγνοώντας ότι υπάρχουν ανώτεροι και κατώτεροι κόσμοι.

Στην πραγματικότητα η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ, σε όποιο κόσμο κι αν εκδηλώνεται, ακόμα και στον υλικό κόσμο, έχει πάντα το ΕΙΝΑΙ (το ΑΠΟΛΥΤΟ ΕΙΝΑΙ), σαν Υπόβαθρο, Αιώνιο, Αμετάβλητο, Ανέγγιχτο, Ανεξάρτητο από τις όποιες εμπειρίες βιώνει στην επιφάνεια της ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ. Η Επιστροφή στο Βάθος, στην ΑΛΗΘΙΝΗ ΥΠΑΡΞΗ, είναι πάντα δυνατή.

ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΙΚΗ ΥΠΑΡΞΗ

Το ΕΙΝΑΙ Είναι το Υπόβαθρο της Ύπαρξης, κάθε ύπαρξης. Είμαστε Αυτό το ΕΙΝΑΙ, για πάντα. Είμαστε Αυτό το Αιώνιο, Αμετάβλητο, Άχρονο, κλπ. Η εμπειρία των κόσμων, η μετενσάρκωση, οι ζωές, οι εμπειρίες, δεν αφορούν το Βάθος της Ύπαρξης, αλλά μόνο την επιφάνειά της. Όλες οι επιφανειακές δραστηριότητες ούτε προσθέτουν, ούτε αφαιρούν τίποτα στην Πραγματική Ύπαρξη. Είναι τελικά αδιάφορες.

Εφόσον λοιπόν είμαστε Αυτό που είμαστε, εξαρχής και διαπαντός δεν χρειάζεται να γίνουμε κάτι. Δεν χρειάζεται να κάνουμε κάτι. Αντίθετα, θα πρέπει να απορρίψουμε όλες τις μάταιες δραστηριότητες που μας παρασέρνουν έξω, στην φαινομενική ύπαρξη. Αυτή η απόρριψη δεν σημαίνει δραστηριότητα αλλά παύση της δραστηριότητας. Δεν είναι μία διαδικασία, μία πράξη, μία τεχνική, ή κάτι άλλο, αλλά απλά το σταμάτημα της δραστηριότητας.

Αυτό το σταμάτημα είναι στην πραγματικότητα μία και μόνη «πράξη» αλλά ανάλογα με το που δραστηριοποιείται η Συνείδηση παίρνει διαφορετικό χαρακτήρα και ονομασία. Έτσι, όταν η Συνείδηση δραστηριοποιείται στον εξωτερικό κόσμο μιλάμε για σταμάτημα της αισθητηριακής δραστηριότητας. Όταν η Συνείδηση δραστηριοποιείται στην εξωτερικευμένη νόηση, μιλάμε για ξεπέρασμα της νόησης. Ενώ όταν η Συνείδηση δραστηριοποιείται στο επίπεδο της υποκειμενικής αντίληψης, μιλάμε για το ξεπέρασμα της αντίληψης του εγώ. Αν και μιλάμε για βαθμίδες, τυπολογικά, στην πραγματικότητα πρόκειται για μία και μόνη «πράξη».

Αυτό το σταμάτημα της δραστηριότητας, που στις διάφορες θρησκείες εμφανίζεται σαν τεχνική, διαλογισμός, κλπ., στην πραγματικότητα είναι μία τελείως φυσική διαδικασία και πραγματοποιείται ουσιαστικά χωρίς κόπο...

Ανατροφοδότηση

Feedback. Ανατροφοδότηση στα Ελληνικά (αν και έχει εδραιωθεί ο αγγλικός όρος και στη χώρα μας). Μία λέξη που χρησιμοποιείται διαρκώς και ακαταπαύστως, όπως και η λέξη project, χωρίς όμως τις περισσότερες φορές να χρησιμοποιείται με το σωστό τρόπο και το πιο σημαντικό χωρίς να αξιοποιείται αποτελεσματικά.

Σε πάρα πολλές συνεργασίες, σε πάρα πολλούς οργανισμούς η λέξη feedback πάει και έρχεται σε συζητήσεις και εμπεριέχεται σε πάμπολλα emails. Οι υπάλληλοι επιχειρήσεων ζητούν από τους ανωτέρους τους και τα αφεντικά τους ανατροφοδότηση για τη δουλειά τους. Τα αφεντικά ή τα στελέχη των εταιρειών, πολύ σπάνια βέβαια, ζητούν κι αυτά από την πλευρά τους feedback από τους συνεργάτες τους. Στέλνεις ένα έγγραφο σε κάποιον συνάδελφό σου και του ζητάς τη γνώμη του σχετικά με τη δουλειά σου. Έχεις μία ιδέα και τη μοιράζεσαι με κάποιους ανθρώπους που εμπιστεύεσαι για να δεις αν αξίζει να την προχωρήσεις ή όχι. Μοιράζεις ερωτηματολόγια αξιολόγησης απόδοσης και συμπεριφοράς μεμονωμένων ατόμων, ομάδων, εταιρειών και θέλεις να μάθεις τα αποτελέσματα. Μοιράζεσαι περιεχόμενο στα social media και περιμένεις πώς και πώς να δεις σχόλια και αντιδράσεις για να «ελέγξεις» αν τελικά αυτό που έβγαλες στον αέρα άξιζε ή όχι.

Ο υποτιθέμενος στόχος για όλες αυτές τις περιπτώσεις που κυνηγάμε την ανατροφοδότηση; Να γίνουμε όλοι καλύτεροι σε αυτό που κάνουμε. Να μάθουμε και να εξελιχθούμε. Να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας ώστε να γίνουμε πιο αποτελεσματικοί στις συνεργασίες μας. Να αλλάξουμε δομές και διαδικασίες εντός των οργανισμών για να λειτουργεί με έναν άλλον, πιο αποδεκτό και επιτυχημένο τρόπο. Να δούμε τι θέλει ο κόσμος να βλέπει, να διαβάζει, να μαθαίνει online, ώστε την επόμενη φορά να μοιραστούμε κάτι που έχει αξία γι’ αυτόν.

Πόσο όμως τελικά αυτός ο στόχος είναι αληθινός; Πόσο τελικά σε κάθε μία περίπτωση από τις προαναφερόμενες αντέχουμε να λάβουμε αυτό το feedback και να το χρησιμοποιήσουμε ως lesson-learned για να γίνουμε καλύτεροι; Και πόσες φορές τελικά η ανατροφοδότηση που δίνουμε ή/και λαμβάνουμε είναι αποτελεσματική;

Τα 3 είδη ανατροφοδότησης

Σκεφτείτε για λίγο πόσες φορές σας έχουν πει ή έχετε δει γραμμένο το εξής: «Καλή η δουλειά σου αλλά…»; Πόσες φορές εσείς οι ίδιοι έχετε πει ή/και έχετε γράψει κάτι αντίστοιχο σε κάποιον συνεργάτη ή φίλο σας;

Πόσες φορές έχετε βιώσει μία κατάσταση κατά την οποία ως αποδέκτης της ανατροφοδότησης έχετε λάβει μία πολύ σκληρή κριτική που σας ισοπέδωσε; Ή, αν λειτουργείτε από κάποια θέση «ισχύος» πόσες φορές έχετε μιλήσει απότομα και επικριτικά σε κάποιον συνεργάτη σας για τη δουλειά του ή τη συμπεριφορά του, λέγοντας «Εγώ ξέρεις είμαι πάντα ειλικρινής…».

Η ανατροφοδότηση της πρώτης περίπτωσης (το ναι αλλά…) συνήθως κρύβει πίσω της μία ψεύτικη ευγένεια που την νιώθεις άμεσα. Το feedback της δεύτερης περίπτωσης (η κριτική) σε οδηγεί να νιώσεις άχρηστος, πληγωμένος και τελικά δυσαρεστημένος. Το αποτέλεσμα όχι μόνο δεν οδηγεί σε αυξημένη αποτελεσματικότητα αλλά πολλοί άξιοι άνθρωποι που δέχονται τέτοια συμπεριφορά, η οποία αρκετές φορές μπορεί να χαρακτηριστεί και ως bullying, εγκαταλείπουν όσο πιο γρήγορα μπορούν τη συγκεκριμένη συνεργασία.

Για να ξεκαθαρίσουμε λίγο τα πράγματα ας δούμε πρώτα τα τρία (3) είδη feedback που υφίστανται και τα οποία είναι (Ferrazzi, 2020):

-Ανατροφοδότηση σε μία ιδέα ή αλλιώς το εύκολο feedback: βοηθητική συνδημιουργική ανατροφοδότηση ως προς το πώς μπορείς να κάνεις κάτι με καλύτερο τρόπο. Π.χ. «Γιατί δεν δοκιμάζεις αυτόν τον τρόπο ώστε να φτάσεις πιο γρήγορα εκεί που θέλεις;» θα μπορούσε να πει κάποιος στο συνεργάτη του.

-Ανατροφοδότηση απόδοσης ή αλλιώς το λίγο πιο δύσκολο feedback: ανατροφοδότηση η οποία σχετίζεται με θέματα ανάληψης ευθύνης. Π.χ. Νομίζω θα πρέπει στο επόμενο παραδοτέο που θα ετοιμάσει η ομάδα να γίνει πιο αποτελεσματική με την έννοια του να το παραδώσει σε λιγότερο χρόνο. Εδώ το feedback «μοιράζεται» σε πολλά άτομα οπότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλο πρόβλημα κάποιος να νιώσει ότι θίγεται.

-Ανατροφοδότηση ικανότητας ή αλλιώς το πολύ δύσκολο feedback: ανατροφοδότηση σε προσωπικό επίπεδο που σχετίζεται με τις ικανότητες ενός συνεργάτη μας. Πρόκειται για την πιο δύσκολη μορφή feedback που καλούμαστε να δώσουμε ή να λάβουμε. Πρόκειται όμως για εκείνη την ανατροφοδότηση με την μεγαλύτερη επιρροή. Για την ανατροφοδότηση που μπορεί να κάνει τη διαφορά και να βοηθήσει τους ανθρώπους να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν. Και εδώ είναι που οι περισσότεροι άνθρωποι τα πάνε χάλια.

Το δύσκολο Feedback και το νοιάξιμο

Η ανατροφοδότηση ικανότητας λοιπόν είναι αυτή που μπορεί να πάει μπροστά έναν άνθρωπο ή να τον διαλύσει. Και γι’ αυτό πολλοί πιστεύουν ότι δεν έχουν το δικαίωμα να προσφέρουν τέτοιου είδους feedback ή προτιμούν να λειτουργήσουν εκ του ασφαλούς, να μην ανακατευτούν με άλλα λόγια. Βέβαια υπάρχει και η κατηγορία των «αφεντικών» που δεν νοιάζονται για τίποτα από τα παραπάνω και ορμάνε στους υπαλλήλους τους, χωρίς να διστάζουν και χωρίς κανενός είδους ενσυναίσθηση, γιατί πολύ απλά πιστεύουν ότι η θέση τους τους δίνει αυτό το δικαίωμα. Αυτό αποτελεί μία τέταρτη κατηγορία feedback που την ονομάζω το «Η καταστροφική ανατροφοδότηση».

Όμως η δύσκολη αυτή ανατροφοδότηση είναι τα θεμέλια του coaching, αν πραγματικά νοιαζόμαστε ο άνθρωπος που έχουμε απέναντί μας να «ανθίσει». Και το coaching θα πρέπει να συμβαίνει παντού. Εκτός από το επαγγελματικό coaching, σε καθημερινό επίπεδο το coaching μπορεί να βοηθήσει έναν συνάδελφό μας, έναν φίλο μας, το παιδί μας να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις αποτελεσματικά, να αναβαθμίσει μία ικανότητά του ή να αποκτήσει κάποια νέα, να βελτιώσει μία συμπεριφορά του, να δει κατάματα τα λάθη του και να προσπαθήσει να μάθει από αυτά και να αποφύγει να τα επαναλάβει.

Όταν λοιπόν βλέπουμε έναν άνθρωπο να παλεύει με ένα πρόβλημα και εμείς αποφεύγουμε να μπούμε στη διαδικασία να τον πλησιάσουμε με φιλικό τρόπο και πάνω απ’ όλα με ακεραιότητα και ειλικρίνεια και να μιλήσουμε μαζί του για κάποια «δύσκολα» θέματα που σχετίζονται με τις γνώσεις του, τις δεξιότητές του ή τις συμπεριφορές του, τότε δείχνουμε ότι νοιαζόμαστε πραγματικά. Κάποια στιγμή είχα πει σε μία συνεργάτιδα ότι αν σταματήσω να συζητάω μαζί σου θέματα/προβλήματα που βλέπω να υφίστανται στον οργανισμό, στην ομάδα ή και σε εσένα την ίδια, τότε θα σημαίνει ότι δεν με νοιάζει πια και φυσικά αυτό θα σημαίνει ότι ήρθε η ώρα να διαλύσουμε τη συνεργασία.

Αναρωτηθείτε λοιπόν, αν βλέπατε το παιδί σας να δυσκολεύεται με κάτι ή να έχει μία συμπεριφορά απέναντι σε έναν φίλο του που δεν είναι και η καλύτερη, δεν θα μπαίνατε στη διαδικασία να μιλήσετε μαζί του και να το βοηθήσετε να δει πιο καθαρά το πρόβλημα και να το υποστηρίξετε για να το λύσει; Γιατί άραγε θα το κάνατε; Γιατί πολύ απλά το αγαπάτε, γιατί νοιάζεστε βαθιά γι’ αυτό.

ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ ΛΟΙΠΟΝ ΟΤΙ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΑΣΤΕ, ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ ΤΟΥΣ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΟΚΤΩ ΩΡΕΣ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ, ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ, ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΠΛΗΣΙΕΣ ΜΕ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΑΣ.

Με αυτούς τους ανθρώπους δουλεύουμε μαζί για έναν κοινό σκοπό και για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Μας «συμφέρει» λοιπόν να αναπτυσσόμαστε μαζί, να γινόμαστε καλύτεροι. Και επειδή κανείς δεν είναι τέλειος, σίγουρα όλοι μας χρειαζόμαστε την ειλικρινή και εποικοδομητική ανατροφοδότηση. Αυτή που δείχνει ότι νοιαζόμαστε να πάμε όλοι μαζί ένα βήμα πιο κάτω και να επιτύχουμε τη θετική επίδραση που θέλουμε. Αν κρύβεται ο φόβος πίσω από τη μη θέλησή μας να προσφέρουμε αυτό το feedback τότε θα πρέπει να τον πολεμήσουμε. Αν όμως δεν μας νοιάζει πραγματικά, τότε θα πρέπει να απομακρυνθούμε, να φύγουμε από αυτή τη συνεργασία γιατί στην ουσία δεν αγαπάμε αυτό που κάνουμε, δεν μας παθιάζει το να υπηρετήσουμε έναν κοινό σκοπό.

Πώς δίνουμε τη δύσκολη ανατροφοδότηση;

Υπάρχουν κάποιες καλές πρακτικές που μπορούμε να εφαρμόσουμε για να δώσουμε εκείνο το feedback που κάνει πραγματικά τη διαφορά. Αν σας νοιάζει λοιπόν για τον οργανισμό, για την ομάδα σας, για τους συναδέλφους εκείνους με τους οποίους συνεργάζεστε σε καθημερινό επίπεδο, τότε μπορείτε να εφαρμόσετε όλα ή κάποια από τα παρακάτω, ή ακόμα και να τα προσαρμόσετε ανά περίπτωση, και να προσφέρετε το δύσκολο feedback με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Το feedback μπορεί να δοθεί είτε με τη μορφή συμβουλών είτε με την μορφή ερωτήσεων. Και ο δεύτερος τρόπος είναι και ο πιο αποτελεσματικός. Μπορεί να έχετε καταλήξει σε κάποιο συμπέρασμα ως προς την ποιότητα της δουλειάς που παραδίδει ο άνθρωπος που έχετε απέναντί σας ή να θεωρείτε ότι κάποια συμπεριφορά του δεν είναι και η καλύτερη τόσο για εσάς όσο και για την ομάδα στην οποία ανήκει. Έχοντας αυτή την άποψη στο μυαλό σας προσπαθήστε μέσα από ερωτήσεις να τον βοηθήσετε να το καταλάβει. Να τον βοηθήσετε να δει που υπάρχει πρόβλημα, να σκεφτεί σε ποιο επίπεδο υπάρχει θέμα. Δεν είναι ανάγκη πάντα η ανατροφοδότηση να είναι ευθεία. Κάντε ερωτήσεις που ξεκινούν με: «Πώς» και «Τι» γιατί αυτές είναι που βοηθούν τους ίδιους να οδηγηθούν σε συμπεράσματα για τον εαυτό τους. Οι ερωτήσεις που ξεκινούν με «Γιατί» δεν προτείνονται γιατί τότε ο απέναντί σας νιώθει ότι βρίσκεται σε μία κατάσταση ανάκρισης.

Αν αποφασίσετε να προβείτε σε ευθεία ανατροφοδότηση μην χρησιμοποιείτε τη λέξη «πρέπει». Προσπαθήστε να παροτρύνεται το άτομο που έχετε μπροστά σας να κατανοήσει το πρόβλημα και δώστε του διέξοδο της οποίας μέρος θα είστε κι εσείς. Επίσης, μην ξεχνάτε ότι ό,τι λέγεται πρέπει να λέγεται με σεβασμό. Ένας τρόπος θα μπορούσε να είναι ο ακόλουθος: «Εκτιμώ το αποτέλεσμα της συνεργασίας μας στο προηγούμενο διάστημα και για το επόμενο θα πρότεινα να προσπαθούσαμε να…». Και μην ξεχνάτε! Πάντα η ανατροφοδότηση θα πρέπει να συνδέεται με λύσεις και όχι με κριτική ή έλεγχο.

Σίγουρα κάποιες φορές, κατά τη διάρκεια συναντήσεων ανατροφοδότησης, είτε αυτές έχουν επίσημη είτε ανεπίσημη μορφή, έχουμε την τάση να γυρίζουμε πίσω στο χρόνο και να κάνουμε αναφορές σε γεγονότα που υποστηρίζουν την άποψη που έχουμε για το άτομο που δέχεται το feedback. Καλό θα ήταν αυτό να αποφεύγεται. Ό,τι έγινε έγινε. Η επικέντρωση στη λύση και στο τι μπορεί να γίνει από εκείνη τη στιγμή και πέρα είναι μία εποικοδομητική πράξη που έχει τη δύναμη να φέρει τη θετική αλλαγή. Φυσικά, αν το ίδιο το άτομο ζητήσει να του φέρετε ένα παράδειγμα για να καταλάβει τι κάνει, να είστε έτοιμοι να το πράξετε. Σε τέτοιες περιπτώσεις η αοριστία σκοτώνει τη διαδικασία.

Να είστε ανοικτοί κατά τη διάρκεια της συζήτησης να δεχθείτε κι εσείς feedback. Και μάλιστα, επιδιώξτε το. Και θα γίνετε κι εσείς καλύτεροι αλλά και θα αναπτύξετε μία σχέση εμπιστοσύνης με το συνεργάτη σας. Ακόμα κι αν λειτουργείτε σε έναν οργανισμό με ιεραρχική δομή και η θέση ας είναι ανώτερη από αυτήν του ατόμου που έχετε απέναντί σας, αυτό δεν σημαίνει ότι είστε πιο πάνω από αυτό ή από την ομάδα. Ποτέ μη χρησιμοποιήσετε εκφράσεις του στιλ: «Είμαι ο υπεύθυνος τους οργανισμού και οφείλεις να σεβαστείς ή να δεχθείς την άποψή μου». Το ότι έχετε ιδρύσει έναν οργανισμό ή έχετε κάποια managerial θέση σε αυτόν, δεν σας δίνει αυτόματα το δικαίωμα του αλάνθαστου και του γνώστη και του απόλυτου καθοδηγητή.

Έχοντας στο μυαλό σας ότι κανένας δεν είναι expert σε αυτή τη ζωή και ότι η κίνησή σας να προβείτε σε παροχή ανατροφοδότησης πηγάζει από το ενδιαφέρον σας για να επιτύχετε όλοι μαζί κάτι σημαντικό, δώστε το feedback και αφήστε το να πάει στο καλό! Δείτε την ανατροφοδότηση ως ένα δώρο το οποίο το δίνετε στον άνθρωπο που έχετε απέναντί σας και μετά βρίσκεται στη δική του κατοχή. Μπορεί να το κάνει ό,τι θέλει. Να το δεχθεί, να το χρησιμοποιήσει, ή να το πετάξει στα σκουπίδια. Αν το feedback που δίνετε αφορά την αποτελεσματικότητα ενός ατόμου και βλέπετε ότι δεν «βγαίνει» η δουλειά ή αυτό το άτομο συνεχίζει να δημιουργεί θέματα λόγω συμπεριφοράς μέσα στην ομάδα, τότε, σε περίπτωση που υπάρχει καμία αλλαγή σε σχέση με το feedback που του έχετε δώσει, όσες φορές κι αν του το έχετε δώσει, τότε θα πρέπει να το απομακρύνετε. Ή αν είστε εσείς στη θέση του ανθρώπου που λαμβάνει το feedback και δεν κάνετε τίποτα ή δεν συμφωνείτε με αυτό (γιατί υπάρχει κι αυτή η πιθανότητα), τότε θα πρέπει να πάρετε την απόφαση και να φύγετε από αυτή τη συνεργασία. Έχετε στο μυαλό σας ότι ο άνθρωπος που παρέχει το feedback μπορεί και να κάνει λάθος ή και να έχει άλλα κίνητρα.

Αν πρόκειται για μία συνάντηση ανατροφοδότησης με επίσημο χαρακτήρα ή θέλετε να παρέχετε ανατροφοδότηση σε ένα άτομο με το οποίο δεν συνεργάζεστε και τόσο στενά, τότε πρώτα θα πρέπει να του ζητήσετε την άδεια να το πράξετε και να ορίστε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο για τη διεξαγωγή του feedback session.

Κάθε feedback session, επίσημο ή άτυπο, θα πρέπει να καταλήγει κάπου και θα πρέπει να αποτελεί εκτός από ένα εργαλείο προσωπικής εξέλιξης και ένα εργαλείο συνεξέλιξης. Μην περιμένετε να έρθει το τρίμηνο ή το εξάμηνο για να επαναληφθεί. Συνεννοηθείτε με τα άτομα που συνεργάζεστε και έχετε αρχίσει να χτίζεται μία σχέση που βασίζεται στην ειλικρινή ανατροφοδότηση και το coaching, να συναντιέστε συχνά-κάθε εβδομάδα ή κάθε δεκαπέντε μέρες-και να αφιερώνετε λίγο χρόνο στην ανταλλαγή απόψεων ο ένας για τον άλλον, ακολουθώντας τις καλές πρακτικές που προαναφέρθηκαν. Επίσης, αυτές οι συναντήσεις θα βοηθήσουν το άτομο που έχει δεχθεί το feedback να μπει σε μία διαδικασία να σκεφτεί ό,τι άκουσε και πολύ πιθανόν να αρχίσει να το εφαρμόζει. Οπότε στην επόμενη συνάντηση θα έχει τη δυνατότητα να συζητήσει την πρόοδο που έκανε ή/και να ζητήσει περεταίρω υποστήριξη προς την κατεύθυνση που θεωρεί ότι θα τον βοηθήσει να γίνει καλύτερος.

Τέλος, σε περίπτωση που είστε αναγκασμένοι να παρέχετε το feedback σας με γραπτό τρόπο και μάλιστα digitally, (π.χ. σε ένα κείμενο που σας έχει σταλεί), γιατί δεν μπορείτε να κάνετε αλλιώς, τότε ο μόνος εποικοδομητικός τρόπος για να το πράξετε είναι κάνοντας πάντα χρήση της λέξης: «Προτείνω» και της πρακτικής του σχολιασμού. Αν θα πρέπει να κάνετε διορθώσεις στο κείμενο, τότε χρησιμοποιήστε την «παρακολούθηση αλλαγών» και προσθέστε και το σχόλιο σας, εξηγώντας γιατί κάνατε την αλλαγή που κάνατε. Επίσης, την άποψή σας και ό,τι προτείνετε, προσπαθήστε να το υποστηρίξετε με δεδομένα, κατά προτίμηση επιστημονικά. Έτσι θα εξασφαλίσετε ότι θα κάνετε ξεκάθαρο στον αποδέκτη της ανατροφοδότησης ότι δεν είναι δική σας προσωπική άποψη, αλλά μία κοινά αποδεκτή. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί το άτομο που θα παραλάβει το feedback σας, να κατανοήσει πλήρως τα θέματα που βρήκατε ότι υφίστανται και πώς αυτά μπορούν να διορθωθούν

Συμπέρασμα

Ανοίξτε ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή σας στο πεδίο της ανατροφοδότησης. Είτε πρόκειται να είστε εσείς το άτομο που θα δώσει το feedback, είτε το άτομο που θα δεχθεί το feedback, ανεξάρτητα από τη θέση που κατέχεται σε έναν οργανισμό ή σε μία συνεργασία, ένα πράγμα να θυμάστε.

Κανένας δεν νοιάζεται πόσα πολλά μπορεί να ξέρετε μέχρι που να μάθει πόσο πολύ νοιάζεστε! Αν βέβαια αυτός ο κανένας δεν νοιάζεται για τον αν νοιάζεστε, τότε φύγετε όσο πιο γρήγορα μπορείτε και όσο πιο μακριά μπορείτε!

Η δημιουργικότητα

Η δημιουργικότητα δεν παραπέμπει αποκλειστικά στη δημιουργία ενός έργου τέχνης. Ο Άγγλος παιδίατρος και ψυχαναλυτής Donald Winnicott διαχώριζε το «να ζει δημιουργικά» κάποιος από το να είναι «καλλιτεχνικά δημιουργικός». Όπως λέει ο ίδιος «Πρόκειται πρωτίστως για έναν δημιουργικό τρόπο, που δίνει στο άτομο την αίσθηση ότι η ζωή αξίζει τον κόπο να την ζεις».

Είναι αλήθεια ότι η δημιουργικότητα ήρθε στο προσκήνιο της ψυχαναλυτικής θεωρίας από τον Winnicott. Σε ένα μικρό κείμενο του γραμμένο (“Why children play”), στο οποίο υποστηρίζει ότι το σήμα κατατεθέν του φυσιολογικού παιδιού είναι η δημιουργικότητα, η φαντασία και η ζωντάνια, στοιχεία τα οποία κληροδοτεί στον ενήλικο εαυτό του.
Η «αρκετά καλή μητέρα»

Πώς αναπτύσσεται όμως η ικανότητα να είναι κάποιος δημιουργικός; Ο Winnicott εισήγαγε τον όρο της «αρκετά καλής μητέρας» (good – enough mother).

Η μητέρα, η οποία είναι συναισθηματικά διαθέσιμη για το παιδί της, αρχικά κατανοεί τις ανάγκες του για τροφή, ξεκούραση, αγκαλιά. Με την πάροδο του χρόνου κατανοεί και της ψυχικές του ανάγκες για αγάπη, θαυμασμό, έπαινο, τρυφερότητα, ασφάλεια. Γίνεται μια «αρκετά καλή μητέρα», καθώς το τέλειο και ιδανικό δεν υπάρχει.

Μπορεί να συναισθανθεί σιγά σιγά τι νιώθει και τι θέλει το παιδί, το οποίο, καθώς το αντιλαμβάνεται αυτό, αναπτύσσει μια εμπιστοσύνη, τόσο προς τον εαυτό του νιώθοντας πληρότητα (ναρκισσιστική παντοδυναμία), όσο και προς τον κόσμο έξω από αυτό.

Ο κόσμος πλέον δεν είναι απειλητικός, αλλά αρκετά ασφαλής ώστε να επενδύσει σε αυτόν.

Αυτό είναι η βάση για να μπορέσει να αποχωριστεί την μητέρα του και να γίνει ανεξάρτητο. Ανεξάρτητο ούτως ώστε να μπορεί να μείνει μόνο του, εάν κάποια στιγμή απουσιάσει η μητέρα και να παίξει μόνο του.

Έτσι, το μωρό, που το εγκαταλείπει για λίγο χρόνο η μητέρα, θα στεναχωρηθεί, αλλά θα επεξεργαστεί, τι θα κάνει αυτήν την απουσία. Θα παίξει με το πόδι του, με την κουδουνίστρα, θα εφεύρει έναν τρόπο να παρηγορήσει την απώλεια και να μάθει κάτι καινούργιο. Αυτή η απουσία, αυτή η εγκατάλειψη είναι η πηγή μιας καινούργιας γνώσης, μιας νέας μάθησης, της δημιουργικότητας, δηλαδή το πώς το ίδιο θα δομήσει κάτι νέο, στο κενό που βρέθηκε.

Υπάρχει λοιπόν ένας συμβολικός χώρος, ο χώρος χωρισμού, στον οποίον το παιδί και η μητέρα υπάρχουν χωριστά. Είναι ένας χώρος, στον οποίον το παιδί ζει δημιουργικά και χωρίς την μητέρα του, χρησιμοποιώντας μάλιστα κάποια αντικείμενα (μεταβατικά αντικείμενα).

Τα αντικείμενα αυτά, επιτρέπουν στο παιδί να αποχωριστεί για λίγο τη μητέρα και προσφέρουν μια ενδιάμεση εναλλακτική μεταξύ της παρουσίας της μητέρας και της ολοκληρωτικής απουσίας της. Συνήθως πρόκειται για κάποιο παιχνίδι ή κουβέρτα, που συχνά κουβαλάει το παιδί μαζί του.

Συνεπώς, η περιοχή χωρισμού αποτελεί τον χώρο στον οποίον το βρέφος, το παιδί, ο έφηβος ή ο ενήλικας μπορεί δημιουργικά να γεμίσει με παιχνίδι, κάτι που με τον καιρό γίνεται, ό,τι αποκαλείται πολιτιστική κληρονομιά.

Αν η μητέρα, λοιπόν, ανταποκριθεί με ενσυναίσθηση στα σημάδια επικοινωνίας και στα σημάδια έκφρασης των αναγκών του βρέφους, τότε το παιδί θα διαμορφώσει έναν αληθή εαυτό, αυτόνομο, ικανό να παίζει και να δημιουργεί. Αντίθετα, αν η μητέρα συνεχώς παρερμηνεύει τις κινήσεις του βρέφους με βάση τις δικές της ανάγκες, τότε εκείνο, για να επιβιώσει, θα κρατήσει κρυμμένο τον αληθή εαυτό του και θα αναπτύξει έναν ψευδή εαυτό, ο οποίος δεν μπορεί να είναι αυθόρμητος αλλά είναι μόνο υποχωρητικός, ακόμα και μιμητικός.
Η δημιουργικότητα των ενηλίκων

Κατά τον Winnicott η δημιουργικότητα του ενήλικου αντιστοιχεί με το δημιουργικό παιχνίδι του παιδιού. Η ικανότητα για παιχνίδι προεκτείνεται στη συνέχεια μέσα στην φαντασιακή ζωή και τη δημιουργική δουλειά. Ένας ενήλικας που ζει δημιουργικά, είναι ένα μεγάλο παιδί που παίζει.

Ο Freud υποστήριζε ότι το παιχνίδι συνεισφέρει εξαιρετικά στην αποφόρτιση των εντάσεων. Το παιχνίδι υπακούει στην αρχή της ευχαρίστησης, σε αντιδιαστολή με την κριτική σκέψη, η οποία βασίζεται στην πραγματικότητα. Δηλαδή, το αντίθετο του παιχνιδιού δεν είναι η σοβαρότητα, αλλά η πραγματικότητα.

Έτσι, συνηθίζεται να λέγεται πως οι ενήλικες, που ως παιδιά δεν έπαιξαν αρκετά και χορταστικά, στον εργασιακό τους βίο θα αποτελέσουν αρκετά καλούς υπαλλήλους, χωρίς απαραίτητα να ολοκληρώνονται από το επάγγελμά τους. Θα είναι οι ιδανικοί υπάλληλοι ενός εργοδότη, δηλαδή εργατικοί, υπομονετικοί, παραγωγικοί, χωρίς δημιουργικές προτάσεις και απαιτήσεις, εκτελώντας μονότονα την καθημερινότητά τους.

Στον αντίποδα, για κάποιους το επάγγελμα αποτελεί ευχαρίστηση, αποτελεί προσωπική ολοκλήρωση, σαν να βρίσκονται συνεχώς σε έναν παιδότοπο, παίζοντας μαζί με άλλα παιδιά ή και μόνοι τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, η ζωή να μοιάζει με παιχνίδι. Ένας ασφαλής χώρος, μέσα στον οποίον η πρωτοβουλία και η φαντασία είναι τα κυριότερα εργαλεία σκέψης.

Συνοψίζοντας, αντιλαμβανόμαστε ότι η δημιουργικότητα καθορίζει και το πώς βιώνουμε την καθημερινότητά μας. Το να είναι κανείς δημιουργικός σημαίνει, να αισθάνεται ότι υπάρχει και είναι ζωντανός.

Η καίρια σημασία της Ελληνικής γλώσσας στον αιώνα μας

Πάνε τουλάχιστον 35 αιώνες που η Ελληνική γλώσσα γράφεται, και τουλάχιστον 40 αιώνες που μιλιέται στον ίδιο χώρο, την ύστατη αιχμή της Χερσονήσου του Αίμου. Χάρη στη φιλοπεριέργεια και την εφευρετικότητα των Ελλήνων έχουμε το προνόμιο να απολαμβάνουμε, εμείς οι σύγχρονοι επίγονοι, έναν από τους πιο ανεπτυγμένους πολιτισμούς της Δύσης. Το χρέος μας απέναντι στον ελληνικό πολιτισμό παραμένει απεριόριστο όσον αφορά τις τέχνες και τις επιστήμες· κι όμως οφείλεται η προκοπή μας κατά κύριο λόγο στη γραπτή παράδοση. Πολλές χώρες διαθέτουν αξιοθέατα μνημεία και τοπία, αλλά καμία άλλη χώρα δεν προσφέρει τέτοιο θησαυρό κειμένων σε όλους τους τομείς της διάνοιας και της δημιουργίας.

Η Ελληνική γλώσσα διέσωσε και αφομοίωσε ό,τι χρήσιμο είχε να επιδείξει ο μεσογειακός περίγυρος και πολιτισμός: η ελληνική αποθησαύρισε ξένες λέξεις όπως «θάλασσα», «Αθηνά», «Κόρινθος», «λαβύρινθος», «οίνος», «έλαιον», «κυπάρισσος» και των πολιτικών συστημάτων τα γνωστά «βασιλεύς», «τύραννος», «κυβερνήτης» και «άναξ».

Η πιο ουσιώδης προσφορά της ελληνικής γλώσσας ξεπερνάει το θέμα του λεξιλογίου: πρόκειται για τη δόμηση του λόγου. Οι Έλληνες στοχαστές έβαλαν τάξη στις έννοιες, οδήγησαν τον άνθρωπο από τον μύθο στον λόγο. Ο λόγος σημαίνει πρώτα το όργανο της σκέψης, μετά τη δυνατότητα του σκέπτεσθαι, ύστερα τη λειτουργία της σκέψης, σημαίνει και την εσωτερική έννοια που εμφανίζεται στον νου, την ιδέα, τη λέξη που εξωτερικεύεται, τον προφορικό λόγο, και τέλος τον γραπτό λόγο. Βάζοντας τάξη στη λειτουργία του λόγου, οι Έλληνες σοφοί επινόησαν τους λογισμούς, τον συλλογισμό, τη λογική. Αν σήμερα αναλύουμε τις προτάσεις του λόγου με την ορολογία της γραμματικής, «sujet» [sub-jectus], «objet» [ob-jectum], «subjonctif» [sub-junctivus], το χρωστάμε στην ελληνική λογική του λόγου «υπο-κείμενο», «αντι-κείμενο», «υπο-τακτική».

Με το εργαλείο της λογικής, ίσως η μεγαλύτερη κατάκτηση της ελληνικής υπήρξε –και υφίσταται πάντα– η δυνατότητα να δημιουργεί κατά βούληση αφηρημένες έννοιες και σύνθετες λέξεις. Οι Ρωμαίοι κατάλαβαν πρώτοι την ανωτερότητα της ελληνικής και αφομοίωσαν στη γλώσσα τους άπειρες ελληνικές λέξεις. Το ίδιο έκαναν οι Λατίνοι του Μεσαίωνα, οι οποίοι δημιούργησαν με τη σειρά τους νεολογισμούς όπως «metaphysica», που υιοθέτησαν στη συνέχεια οι Έλληνες, όπως για παράδειγμα τον όρο «μεταφυσική». Από κει χιλιάδες όροι, επιστημονικοί και κοινοί, έχουν εμπλουτίσει τις δυτικές γλώσσες. Δεν είναι μόνο οι λέξεις «pédagogie», «cosmologie» που προέρχονται από τα ελληνικά, αλλά ακόμα και κοινές λέξεις όπως «pause» [παύσις], «attention» [ad-tendo / προσ-οχή] και άλλες μέσω της λατινικής πολλές φορές.

Οι Έλληνες στοχαστές έβαλαν τάξη στις έννοιες, οδήγησαν τον άνθρωπο από τον μύθο στον λόγο.

Καταλήγοντας, δηλώνω ενσυνείδητα ότι πολύ τυχερός είναι αυτός που σκέπτεται και μιλάει ελληνικά γιατί έχει τη δυνατότητα –αν θέλει– να εμβαθύνει στην ερμηνεία του σύμπαντος με τη μητρική γλώσσα του δυτικού πολιτισμού. Η ελληνική, με τη λογική και τον θησαυρό βασικών εννοιών που διαθέτει, στηρίζει κάθε μορφωμένο άνθρωπο της εποχής μας που επιθυμεί να κατανοήσει τον κόσμο και να μάθει άλλες γλώσσες. Η ελληνομάθεια είναι το «σήμα κατατεθέν» του καλλιεργημένου πολίτη του αιώνα μας.

Ζήτω η Ελληνική γλώσσα!

Ζήσαμε τη ζωή κάποιου άλλου κι ύστερα πεθάναμε εμείς

Η ζωή είναι μία διαδικασία με διάφορες περιστάσεις, καταστάσεις, φάσεις, σταθμούς και κρίσιμες καμπές. Η ποιότητα και η πληρότητα της ζωής ενός ανθρώπου εξαρτάται από το πόσο καλά γνωρίζει όλα αυτά και πόσο εύστοχα τα αντιμετωπίζει. Επομένως είναι επιτακτική ανάγκη να έχει τη δυνατότητα με κάποιο τρόπο να τα μάθει.

Αρχίζοντας να ασχολούμαι με την τρίτη ηλικία διεπίστωσα ότι αν και η ποιότητα και ο χαρακτήρας της ζωής ενός ανθρώπου στην τρίτη ηλικία καθορίζεται από όλα όσα συμβαίνουν από την αρχή αυτής της ζωής, από τις αξίες του και τις επιλογές του κυρίως, αλλά και από τις επιδράσεις του περιβάλλοντός του, η μέση ηλικία είναι μία ιδιαίτερα κρίσιμη καμπή από την διαχείριση της οποίας εξαρτάται κυρίως η ποιότητα και ο χαρακτήρας της τελευταίας φάσης της ζωής.

Έχω διαπιστώσει, και εξακολουθώ να διαπιστώνω διαρκώς, ότι μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της ζωής των ανθρώπων είναι το γεγονός ότι διάφορες συνθήκες, κοινωνικές, οικογενειακές και επαγγελματικές, τους αναγκάζουν να ζουν μια ζωή που δεν είναι δική τους, να αρνούνται τον πραγματικό εαυτό τους και να προσποιούνται ότι είναι κάτι που στην πραγματικότητα δεν είναι, έτσι που, αν είχαν την επίγνωση και το θάρρος, θα μπορούσαν επαναλαμβάνοντας τα λόγια του ποιητή, τελειώνοντας τη ζωή τους να πουν «Ζήσαμε τη ζωή κάποιου άλλου κι ύστερα πεθάναμε εμείς». Μεταξύ τόσων άλλων λόγων, η μέση ηλικία είναι μία εξαιρετικά κρίσιμη καμπή στη ζωή του ανθρώπου και γιατί είναι η τελευταία του εμπειρία να ζήσει επιτέλους τη δική του ζωή, δηλαδή να ζήσει πραγματικά.

Όπως μπορεί ο συναγωνισμός να είναι κάτι θετικό, το ίδιο ισχύει και για τα υλικά πράγματα και τις επιδόσεις.

Το πρόβλημα δεν είναι τα υλικά πράγματα και τα επιτεύγματα, αλλά η στάση μας σε σχέση μ’ αυτά. Είναι θέμα προτεραιοτήτων.

Όταν επιλέγουμε την επιτυχία αντί των ανθρωπίνων αξιών, δεν υπονομεύουμε μόνο τις οικογενειακές μας σχέσεις, αλλά και την προσωπική μας πλήρωση.

Υπάρχουν πολλοί «επιτυχημένοι» άνθρωποι που λιμοκτονούν συναισθηματικά και των οποίων οι οικογένειες υποσιτίζονται όσον αφορά την ανάγκη τους για τρυφερότητα και θαλπωρή.

Το κοσμικό σύστημα αξιών μας πιέζει να προσπαθήσουμε να αποδείξουμε την αξία μας με τα δικά του κριτήρια και αυτή η πίεση κορυφώνεται στη μέση ηλικία.

Σύμφωνα με τον Δυτικό πολιτισμό η προσωπική μας αξία πρέπει να αποδειχθεί. Δεν είναι δεδομένη. Είναι κάτι που πρέπει να κερδίσουμε.

Οι περισσότεροι από εμάς παίρνουμε πολύ λίγη διαβεβαίωση ότι τα καταφέρνουμε. Επομένως οι σκληρές μας προσπάθειες φανερώνουν μιαν αμφιβολία που ροκανίζει την αυτοεκτίμησή μας.

Στη μέση ηλικία μπορεί να βλέπουμε μία επιγραφή κολλημένη στον τοίχο που μας προειδοποιεί ότι κατά πάσα πιθανότητα δεν θα τα «καταφέρουμε».

Εφόσον δεν μπορούμε πια να βασιζόμεθα στο απεριόριστο μέλλον για να ελπίζουμε, αντ’ αυτού κοιτάμε το παρόν και η θέα μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική.

Οι κρίσεις της μέσης ηλικίας βασικά είναι κρίσεις νοήματος.

Αυτά που έδιναν νόημα στη ζωή μας πριν, τώρα ταράζονται.

«Προς τι όλα αυτά;» λέμε όταν φθάνουμε στο ναδίρ μας. Ποιος είναι ο σκοπός όλων αυτών; Γιατί να κάνω οτιδήποτε; Αξίζει τον κόπο; Γιατί να συνεχίσω;

Σε κάθε ένα από αυτά τα ρητορικά ερωτήματα απελπισίας το θέμα είναι σαφές: Έχουμε χάσει, τουλάχιστον προσωρινά, το αίσθημα του προσανατολισμού.

Η κρίση που αυτό προκαλεί είναι οδυνηρή. Η εμπιστοσύνη μας χάνεται κάτω από το βάρος της απελπισίας και αναγνωρίζουμε μόνο τις ανεπάρκειές μας.

Αν ο άνθρωπος στη μέση ηλικία δεν εγκαταλείψει τις ναρκισσιστικές αξίες του πολιτισμού μας για επιτυχία, πλούτο, λάμψη και προβολή, με τις οποίες πορεύτηκε το πρώτο μισό της ζωής του, για να υιοθετήσει τις πνευματικότερες αξίες των σχέσεων, της κοινωνίας, της προσφοράς, της στροφής από το εγώ στο εμείς, που παρέβλεψε στο πρώτο μισό της ζωής του, το μέλλον του θα είναι θλιβερό.

Ο κορσές της λογικής

Μεγαλώνοντας μαθαίνουμε να μην ακούμε αυτό που αισθανόμαστε, αλλά αυτό που θα έπρεπε να αισθανόμαστε. “Μην κλαίς, μην κάνεις σα μικρό παιδί... Μην παραπονιέσαι, είναι ανώριμο...” ακούγαμε και, αφού με τα χρόνια έχουμε καταπιεί αυτές τις φωνές, συχνά προσπαθούμε να εξηγήσουμε αυτό που νιώθουμε, αντί να το βιώσουμε. Να βρούμε τον λόγο που πονάμε και να τον χωρέσουμε στη λογική μας.

“Με πληγώνει, μα το κάνει γιατί είναι κι εκείνος πληγωμένος...” Ίσως σκεφτούμε για να καταπνίξουμε τη θλίψη μας όταν ματαιωνόμαστε, αφού φοβόμαστε ότι θα είναι τόσο τρομακτική αν εξωτερικευτεί, που θα διώξει τον άλλο από δίπλα μας.

Ή, άλλοτε, ίσως προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε το συναίσθημά μας σκεπτόμενοι το λόγο που δεν καταφέρνει να μας αγαπήσει ο σύντροφός μας. Όμως, όταν σκεφτόμαστε, δεν είμαστε ποτέ μόνοι αφού μας συντροφεύουν οι φωνές της παιδικής μας ηλικίας. Εκείνες που μας έλεγαν “μη” στον αυθορμητισμό μας. Εκείνες που προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά του άλλου, αντί να αφουγκραστούν το συναίσθημά μας.

Το να εξηγήσουμε κάποιον είναι χρήσιμο, καθώς μας βοηθάει στο να οριοθετήσουμε την ευθύνη μας, όμως μέχρι ένα σημείο. Το πραγματικά χρήσιμο είναι να εξηγήσουμε τον άλλο σε σχέση με τον εμάς. Τι σημαίνει για εμάς η επιλογή ενός τέτοιου συντρόφου; Γιατί ενώ αισθάνομαι στέρηση ή πόνο παραμένω; Τι επαναλαμβάνω και τι παίρνω επαναλαμβάνοντάς το; Αυτή είναι η μόνη απάντηση που έχει αξία για να γίνει εποικοδομητική η εμπειρία μου. Αυτή που εμπεριέχει εμένα, όχι εσένα.

Στη θλίψη και το θυμό, η λογική δεν είναι παρά ένας στενός κορσές που μας σφίγγει για να χωρέσουμε μέσα του. Αυτό που χρειάζεται, όμως, είναι να αγκαλιάσουμε ακόμα πιο πολύ τον εαυτό μας, όχι να γυρίσουμε την πλάτη σε αυτό που αισθανόμαστε. Χρειάζεται να το αποδεχτούμε και να μας επιτρέψουμε να το βιώσουμε από τα βάθη της ψυχής μας, αφού μόνο όταν αποδεχτούμε κάτι, αυτό το κάτι μπορεί να αλλάξει.

Εκεί θα μας βρούμε. Στο βάθος. Αυτόν τον ενδότερο εαυτό χρειάζεται να τον φέρουμε στην επιφάνεια• να τον αντλήσουμε, κι όχι να τον εξαντλήσουμε σε μία μάχη με τη λογική μας. Όπως με τη γη, έτσι κι εμείς. Το δέντρο που αποδέχεται ότι το χώμα είναι λίγο, χώνει τις ρίζες του ακόμα πιο βαθιά στη γη κι επιβιώνει.

7 θανάσιμα κερατώματα

Υπάρχουν αρκετά είδη απιστίας στις ανθρώπινες σχέσεις, τα οποία αρκετοί παραβλέπουν, είτε άθελά τους, είτε επειδή έτσι βολεύονται καλύτερα. Υπάρχει εννοείται κι εκείνη η μερίδα των ανθρώπων που κάποια από τα παρακάτω, δεν τ’ αντιλαμβάνεται ως κέρατο- σε καμία περίπτωση. Η απιστία όμως, φαίνεται να στοιχειώνει αρκετά ζευγάρια. Κάποια από τα οποία καταφέρνουν και την ξεπερνάνε, ενώ κάποια άλλα διαλύονται από την ύπαρξή της. Γι’ αυτό κι η ουσία είναι, το ζευγάρι να συμφωνεί μεταξύ τους ως προς το τι θεωρούν απιστία και να βρίσκονται στην ίδια γραμμή πλεύσης. Μήπως με τον τρόπο αυτό, κατορθώσουμε να σώσουμε μερικές καρδιές ακόμη.

1. Το κέρατο του απλού αθώου φλερτ

Ίσως έχεις αναρωτηθεί κι έχεις εκφράσει την πεποίθηση ότι ένα αθώο φλερτ που δε συνοδεύεται από κάποια σεξουαλική πράξη, δεν είναι απιστία προς τον σύντροφό σου. Ίσως μάλιστα, να έχεις σκεφτεί ότι το φλερτ με άγνωστα -καμιά φορά και γνωστά- πρόσωπα, είναι απαραίτητο για την επιβίωση της σχέσης σου. Βοηθά στο να τονώσεις, ενδεχομένως, την αυτοπεποίθησή σου και να επιβεβαιώσεις ότι περνά ακόμη η μπογιά σου. Μπορεί και να μένεις μόνο στο αρχικό στάδιο του απλού φλερτ. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, αυτό εξελίσσεται απρόβλεπτα σε κάτι περισσότερο από μερικά βλεμματάκια στον χώρο που κινείσαι.

2. Το καυλάντισμα μέσω μηνυμάτων

Και σ’ αυτή την περίπτωση, μπορεί να σκεφτείς ότι δεν πράττεις κάτι κακό, πως απλώς συνομιλείς μ’ έναν φίλο ή μια φίλη. Όμως, ας μη γελιόμαστε. Το καυλάντισμα δε γίνεται μεταξύ φίλων. Γίνεται, ίσως, μεταξύ φίλων με διάχυτη σεξουαλική ενέργεια μεταξύ τους. Σε περίπτωση όμως, που και πάλι επιμένεις πως αυτό δεν είναι κέρατο, επειδή δε μεσολαβεί το ξεκάθαρο κρεβάτι, αναρωτήσου απλώς για τη δική σου αντίδραση, σε περίπτωση που διάβαζες τις μεταμεσονύχτιες συζητήσεις ανάμεσα στο ταίρι σου και κάποιο άλλο πρόσωπο, τη στιγμή που εσύ είχες βυθιστεί σ’ έναν βαθύ ύπνο.

3. Το cyber sex

Όχι, γιατί αυτό να είναι κέρατο; Άλλωστε δε μεσολαβεί κάποια σαρκική επαφή, οπότε δεν πιάνεται, σωστά; Λάθος! Είναι κι αυτό ένα είδος απιστίας, μιας και το cyber sex, δεν παύει να είναι κι αυτό σεξ. Άλλωστε, δεν το ονόμασαν τυχαία έτσι. Μάλιστα, εκείνη τη στιγμή ξεχνάς τον σύντροφό σου, καθώς το μυαλό σου το μονοπωλεί ένα καινούριο πρόσωπο, στο οποίο δίνεις τη δυνατότητα να γίνει μετέπειτα το τρίτο πρόσωπο στη σχέση σου. Τουλάχιστον, στο σεξουαλικό κομμάτι, μάλλον, σ’ έχει ήδη κατακτήσει. Όσο για τα υπόλοιπα, αναμένεται η συνέχεια!

4. Το κλασικό και διαχρονικό κέρατο

Δε θα σταθώ στις δικαιολογίες του τύπου: «μέθυσα πολύ» ή «μαλώσαμε κι ήθελα να εκδικηθώ». Δεν έχει σημασία ο λόγος. Η πράξη σε κάθε περίπτωση έχει συμβεί και δεν υπάρχει πισωγύρισμα. Απλώς δηλώνει πως το πρώτο ράγισμα έγινε, αν δεν προϋπήρχε ήδη. Η δουλειά που έχει να γίνει προκειμένου να χτιστεί η αρχική εμπιστοσύνη, είναι αρκετή. Οι εικόνες στο μυαλό του απατημένου συντρόφου, δε σβήνονται εύκολα, κι αν όντως το μετανιώσεις, ίσως χρειαστεί να το αποδεικνύεις αυτό, διαρκώς, με απολογητικά λόγια. Όπως και να ‘χει, η φύση της σχέσης σας, έχει σχεδόν, αν όχι ολοκληρωτικά, αλλάξει.

5. Το κέρατο κατ’ εξακολούθηση

Το να κερατώσεις τον σύντροφό σου μια φορά είναι ήδη αρκετά άσχημο από μόνο του. Το να τον κερατώνεις επανειλημμένα, όμως, με διαφορετικά πρόσωπα, φανερώνει μια συνειδητή πράξη, δίχως ίχνος μεταμέλειας, κι είναι για τους περισσότερους ασυγχώρητο. Τώρα, το να κερατώνει κανείς επανειλημμένα ίσως είναι στοιχείο του χαρακτήρα του, επομένως, ίσως οι σχέσεις δεν του ταιριάζουν. Ή μήπως κάτι απουσιάζει από τη σχέση του που αρνείται να παραδεχτεί; Όποια κι αν είναι η αιτία, κρίμα δεν είναι να βρίσκεται σε άγνοια ο σύντροφός σου; Υπάρχει πάντα κι η λύση του χωρισμού, όπου ο καθένας τραβάει τον δρόμο που του ταιριάζει καλύτερα.

6. Η παράλληλη σχέση

Το να διατηρείς παράλληλη σχέση μ’ ένα άλλο πρόσωπο, είναι ανεξήγητο. Αρχικά εκμηδενίζεις τον σύντροφό σου. Ταυτόχρονα, πιθανόν να αναπτύσσεις συναισθήματα και γι’ αυτό το δεύτερο πρόσωπο, παράλληλα με τα συναισθήματα που έχεις ήδη για το ταίρι σου. Τα δύο πρόσωπα αυτά όμως, δε σου φταίνε σε τίποτα και τελικά βρίσκεις τον εαυτό σου εγκλωβισμένο σε μια κατάσταση που μόνος σου δημιούργησες. Αγαπάς και τα δύο πρόσωπα ή και κανένα απ’ αυτά. Αρνείσαι ωστόσο πεισματικά να πάρεις μια απόφαση. Μήπως τελικά είσαι βολεμένος σ’ αυτό το ερωτικό τρίγωνο;

7. Παράλληλη σχέση- η αναβάθμιση

Ακόμα χειρότερα, δεν τρέφεις καθόλου συναισθήματα για το ένα από τα δύο πρόσωπα, ωστόσο δεν το αποδεσμεύεις και δεν το αφήνεις να πάρει διαφορετικό δρόμο. Αντιθέτως, δημιουργείς την ψευδαίσθηση μιας τέλειας σχέσης ανάμεσά σας. Θα μπορούσε να σ’ εξιτάρει το παράνομο αυτής της ιστορίας και γι’ αυτόν τον λόγο να θέλεις πάντα να υπάρχουν εμπόδια ανάμεσά σας. Σίγουρα αν έβαζες τέλος στην επίσημη σχέση σου, για να φέρεις την παράνομη στο φως, θα χανόταν όλη η μαγεία. Οπότε, γιατί να σκοτώσεις αυτές τις πεταλούδες;

Ακόμα χειρότερη έννοια αποκτά το κέρατο, όταν το τρίτο πρόσωπο στη σχέση σου είναι κάποιο πρόσωπο από τον φιλικό σας κύκλο. Το να εκθέτεις το πρόσωπο που σε στηρίζει κι είναι δίπλα σου διαρκώς, δεν είναι κι η μεγαλύτερη ένδειξη αγάπης. Ακόμα κι αν φωνάζεις δυνατά πως αγαπάς τον σύντροφό σου, οι πράξεις σου θα υποδηλώνουν το αντίθετο. Κι όσο για τον σεβασμό; Αυτός, παύει πια να υφίσταται.

Για εσάς, που βρίσκεστε στη θέση του απατημένου συντρόφου, συνιστώ πριν δώσετε μια ακόμα ευκαιρία στη σχέση αυτή, να ζυγίσετε και να σκεφτείτε τους λόγους αυτής της απιστίας και την επαναληπτικότητα της πράξης που έγινε εις βάρος σας. Γιατί κακά τα ψέματα, σχεδόν όλοι αξίζουν μια δεύτερη ευκαιρία και μερικοί πραγματικά την κάνουν να αξίζει!

Aναρωτήθηκες τι προκαλεί η τιμωρία στο παιδί σου;

Τυχαίνει σε δύσκολες μέρες να βγαίνουμε εκτός εαυτού. Γινόμαστε εκείνο το κόκκινο ανθρωπάκι μέσα στο κεφάλι μας, που ό,τι το ενοχλεί θα βρει τρόπο να το ανατινάξει κι ας γίνουν όλα στάχτη. Αυτό το μικρό αλλά τόσο θορυβώδες συναίσθημα μας κυριεύει όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας, πεποιθήσεων, αρχών και πάει λέγοντας, καθώς κανένας μας δεν έχει δικαιολογία για να μη θυμώνει. Ο θυμός άλλωστε είναι συναίσθημα, υπάρχει μέσα μας ως αντανακλαστική άμυνα. Το θέμα είναι πώς τον αξιοποιεί ο καθένας μας, πώς τον κοντρολάρει στη συνδιαλλαγή του με το άτομο που ετοιμάζεται να φάει όλα τα πυρά του.

Κάντε εικόνα τώρα τις εκρήξεις θυμού σας. Ποτέ δεν είναι ίδιες! Ούτε με την ίδια ένταση αλλά ούτε με την ίδια διάρκεια. Το θέμα είναι πως ούτε καν εμείς οι ίδιοι που θυμώνουμε, δε βλέπουμε καθαρά τι μας πείραξε. Μπείτε τώρα στη θέση του άλλου, που σας είδε να του επιτίθεστε, χωρίς να έχει πλήρως καταλάβει τι συνέβη. Σκεφτείτε πόσο μπερδεμένη κι ανήσυχη κατάσταση θα επικρατεί μέσα του. Αν για έναν μεγάλο, όλο αυτό είναι σενάριο που φαντάζει βουνό, στα παιδιά όλη αυτή η φασαρία θα είναι ο μεγαλύτερος φόβος.

Απ’ όταν γεννιόμαστε, ως άβουλα μικρά πλασματάκια, με αγνές προθέσεις, πολύ εύκολα οι μεγάλοι μπορούν να μας πλάσουν όπως θέλουν. Εννοείται πως τις περισσότερες φορές γίνεται άθελά τους, αλλά έρχεται η στιγμή που ο θυμός των μεγάλων δε θα πρέπει να μετατρέπεται σε τιμωρία. Ήρθε η ώρα να καταρρίψουμε κάθε στερεότυπο και μύθο σχετικά με την τιμωρία και την πειθαρχία στα παιδιά, γιατί σχεδόν όλα όσα νομίζουμε ότι ξέρουμε για την πειθαρχία σήμερα, είναι λάθος!

Κατανοούμε και συχνά όχι λανθασμένα υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας πόσο δύσκολο είναι να δουλεύεις πάντα σε συνεργασία με τα παιδιά, ειδικά όταν χτυπάνε τα ευαίσθητα σημεία σου κι είναι αδύνατον να μην εκτοξεύσεις τα πυρά σου. Δεν έχουμε, άλλωστε, την πολυτέλεια να εστιάζουμε αποκλειστικά στα θετικά της ζωής. Υπάρχουν λογαριασμοί να πληρωθούν, δουλειές να γίνουν, ηλικιωμένοι συγγενείς να προσέξουμε. Αναγκαζόμαστε να διαχειριστούμε πολλά ταυτόχρονα, συχνά περισσότερα απ’ όσα μπορεί να διαχειριστεί ένας μόνο άνθρωπος. Οπότε, είναι εύκολο να γλιστρήσουμε στις παλιές συνήθειες των εκρήξεων και της τιμωρίας –ίσως ένα υποσυνείδητο πισωγύρισμα στον τρόπο με τον οποίο μεγαλώσαμε εμείς. Το κλειδί για «καλή» πειθαρχία, ωστόσο, βρίσκεται στη συμπεριφορά και στις πράξεις μας, και καλό θα ήταν κοντά στα παιδιά μας να μάθουμε ταυτόχρονα να τα διαχειριζόμαστε.

Τα λάθη επιτρέπονται, αρκεί να μαθαίνουμε από αυτά. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι η ουσία της καλής πειθαρχίας: να μας επιτρέπει να μαθαίνουμε και να εξελισσόμαστε, εμείς και τα παιδιά μας. Οι τρέχουσες αντιλήψεις για την πειθαρχία είναι βουτηγμένες σε παλιές συμπεριφοριστικές αντιλήψεις, με κύρια την πεποίθηση ότι τα παιδιά πρέπει να τιμωρηθούν. Η αλήθεια είναι ότι παρ’ ότι η πειθαρχία που εστιάζει στην τιμωρία μπορεί να φαίνεται ότι παράγει γρήγορα αποτελέσματα, μακροπρόθεσμα οι γονείς όμως θα καταλήξουν μ’ ένα πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα απ’ αυτό που είχαν αρχικά.

Χρειαζόμαστε τα λόγια εκείνα που θα μας κάνουν ν’ αναρωτηθούμε τι τελικά μας ωθεί στην πειθαρχία κι αν τελικά είναι η σωστή μέθοδος. Πολλοί άνθρωποι, αναρωτιούνται αν με το να μην τιμωρούν καθόλου τα παιδιά τους καταλήγουν να τα χαϊδεύουν και να τ’ αφήνουν να τους πατάνε. Η αλήθεια είναι ότι η κοινωνία μας είναι κολλημένη σ’ ένα αυταρχικό στυλ διαπαιδαγώγησης και στην ιδέα ότι τα παιδιά που δεν τιμωρούνται για την κακή τους συμπεριφορά, θα πάρουν τον έλεγχο, αφού γίνουν ασεβή κι ανεξέλεγκτα.

Το πραγματικό κλειδί για την καλύτερη συμπεριφορά ωστόσο, είναι να δουλεύετε μαζί με το παιδί σας κι όχι εναντίον του! Να βλέπετε τους εαυτούς σας ως ομάδα, κι όχι σαν δύο εχθρούς που πολεμούν ο ένας εναντίον του άλλου για να δουν ποιος θα νικήσει. Η κατανόηση του «γιατί» και του «πώς» συμπεριφέρονται τα παιδιά είναι ο πρωταρχικός λίθος στη σχέση σας, ειδικά από τη στιγμή που το παιδί θα βρει το θάρρος να σας δείξει όλα τα λάθη του και να σας αφήσει να το καθοδηγήσετε!

Σε πολλές περιπτώσεις, η απρόσμενη λανθασμένη για μας συμπεριφορά του παιδιού, δεν οφείλεται στο ότι τα παιδιά είναι επίτηδες εριστικά κι αυτομάτως κακομαθημένα από μας, αλλά στο γεγονός ότι δεν είναι ικανά να κατανοήσουν και να νιώσουν αυτό που οι μεγάλοι περιμένουν από εκείνα. Αν φταίει κάτι για την κακή συμπεριφορά των παιδιών μας, αυτό είναι οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες κι απαιτήσεις που εμείς τους επιβάλλουμε, χωρίς να κρατάμε τις ισορροπίες και πρωτίστως χωρίς να τους δομούμε τα θέλω μας, με απλές ξεκάθαρες οδηγίες.

Φανταστείτε να μην καταφέρνετε κάτι εσείς κι οι γύρω σας να σας φωνάζουν ή να σπάσετε κάτι που δεν το προσέξατε και να σας τιμωρούν. Ουσιαστικά, τις περισσότερες φορές τα παιδιά τιμωρούνται επειδή δεν μπορούν να τα καταφέρουν καλύτερα! Σκεφτείτε τι επίδραση θα έχει όλο αυτό στην αυτοεκτίμησή τους. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η έλλειψη αυτοεκτίμησης βρίσκεται συχνά στη ρίζα πολλών προβλημάτων συμπεριφοράς των μεγάλων, καθώς αυτή διαμορφώσαμε από μικρή ηλικία. Τι θα θέλαμε εμείς να εισπράξουμε μετά από μια προσπάθεια- κι ας ήταν ελλιπής;

Θα θέλαμε κυρίως να υπάρχει μια ισορροπία ως προς την εξουσία που μας ασκεί κάποιος. Ίσως μια ταπεινή κι υπομονετική αντίδραση, διότι δεν το προσχεδιάσαμε. Έτσι, ως γονείς ή άτομα που πλάθουν τη διαπαιδαγώγηση παιδιών, θα πρέπει πάντα να έχουμε επίγνωση των κινήτρων και των δυσκολιών τους. Να μην προβάλλουμε υποσυνείδητα πάνω στο παιδί αυτά που μας βασανίζουν. Όταν βάζουμε όρια, να τα επιβάλλουμε με ενσυναίσθηση και σεβασμό. Η πειθαρχία καλό θα ήταν να συνδέεται με τη θετική στάση και τον σχεδιασμό για το μέλλον. Κρατώντας μια επιτακτική και σταθερή στάση, ισορροπεί η κατάσταση ανάμεσα στον έλεγχο των γονιών και τον έλεγχο των παιδιών.

Για παράδειγμα, όταν το βάζο σπάσει και το παιδί κάνει πίσω για να μη σφαχτεί και ταυτόχρονα μας πει «μαμά έσπασα κατά λάθος το βάζο, αλλά είμαι καλά δε χτύπησα» μας δίνει αυτό που αναζητάμε, τον καθησυχασμό, ότι το παιδί δηλαδή έχει αντιληφθεί πλήρως την κατάσταση, άρα είναι ικανό κι ώριμο να εμπλακεί στη διαδικασία επίλυσής της. Όταν δεν είναι κατάλληλες οι συνθήκες, τότε παίρνουμε τα ηνία εμείς, ως ενήλικες. Οι προσδοκίες σχετικά με τη συμπεριφορά του παιδιού πρέπει αν είναι πάντα ρεαλιστικές. Ως μεγάλοι, δεν είναι σωστό να περιμένουμε ούτε πάρα πολλά, ούτε υπερβολικά λίγα από ένα παιδί.

Συχνά νιώθουμε υποχρεωμένοι να πειθαρχήσουμε τα παιδιά μας, όχι λόγω μιας συνειδητής απόφασης που έχουμε πάρει, αλλά επειδή ασυνείδητα νιώθουμε ότι πρέπει να το κάνουμε. Σ’ όλη μας τη ζωή, μάθαμε πως μια λανθασμένη συμπεριφορά επιφέρει και τιμωρία. Είναι ευκαιρία να σπάσουμε τον κύκλο της επανάληψης, επειδή έτσι συνέβαινε στο παρελθόν, επειδή έτσι γινόταν πάντα κι έπρεπε όλοι να υπακούμε σ’ αυτή την μέθοδο. Ας κρατήσουμε το εξής: «Αν έχετε πει κάτι στο παιδί ένα εκατομμύριο φορές κι εκείνο ακόμη δεν καταλαβαίνει, τότε δεν είναι το παιδί που αργεί να μάθει.»