ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Ἠλέκτρα (341-384)

ΗΛ. δεινόν γέ σ᾽ οὖσαν πατρὸς οὗ σὺ παῖς ἔφυς

κείνου λελῆσθαι, τῆς δὲ τικτούσης μέλειν.
ἅπαντα γάρ σοι τἀμὰ νουθετήματα
κείνης διδακτά, κοὐδὲν ἐκ σαυτῆς λέγεις.
345 ἔπειθ᾽ ἑλοῦ γε θάτερ᾽, ἢ φρονεῖν κακῶς,
ἢ τῶν φίλων φρονοῦσα μὴ μνήμην ἔχειν·
ἥτις λέγεις μὲν ἀρτίως ὡς, εἰ λάβοις
σθένος, τὸ τούτων μῖσος ἐκδείξειας ἄν·
ἐμοῦ δὲ πατρὶ πάντα τιμωρουμένης
350 οὔτε ξυνέρδεις τήν τε δρῶσαν ἐκτρέπεις.
οὐ ταῦτα πρὸς κακοῖσι δειλίαν ἔχει;
ἐπεὶ δίδαξον, ἢ μάθ᾽ ἐξ ἐμοῦ, τί μοι
κέρδος γένοιτ᾽ ἂν τῶνδε ληξάσῃ γόων.
οὐ ζῶ; κακῶς μέν, οἶδ᾽, ἐπαρκούντως δ᾽ ἐμοί.
355 λυπῶ δὲ τούτους, ὥστε τῷ τεθνηκότι
τιμὰς προσάπτειν, εἴ τις ἔστ᾽ ἐκεῖ χάρις.
σὺ δ᾽ ἡμὶν ἡ μισοῦσα μισεῖς μὲν λόγῳ,
ἔργῳ δὲ τοῖς φονεῦσι τοῦ πατρὸς ξύνει.
ἐγὼ μὲν οὖν οὐκ ἄν ποτ᾽, οὐδ᾽ εἴ μοι τὰ σὰ
360 μέλλοι τις οἴσειν δῶρ᾽, ἐφ᾽ οἷσι νῦν χλιδᾷς,
τούτοις ὑπεικάθοιμι· σοὶ δὲ πλουσία
τράπεζα κείσθω καὶ περιρρείτω βίος.
ἐμοὶ γὰρ ἔστω τοὐμὲ μὴ λυποῦν μόνον
βόσκημα· τῆς σῆς δ᾽ οὐκ ἐρῶ τιμῆς λαχεῖν.
365 οὐδ᾽ ἂν σύ, σώφρων γ᾽ οὖσα. νῦν δ᾽ ἐξὸν πατρὸς
πάντων ἀρίστου παῖδα κεκλῆσθαι, καλοῦ
τῆς μητρός. οὕτω γὰρ φανῇ πλείστοις κακή,
θανόντα πατέρα καὶ φίλους προδοῦσα σούς.
ΧΟ. μηδὲν πρὸς ὀργήν, πρὸς θεῶν· ὡς τοῖς λόγοις
370 ἔνεστιν ἀμφοῖν κέρδος, εἰ σὺ μὲν μάθοις
τοῖς τῆσδε χρῆσθαι, τοῖς δὲ σοῖς αὕτη πάλιν.
ΧΡ. ἐγὼ μέν, ὦ γυναῖκες, ἠθάς εἰμί πως
τῶν τῆσδε μύθων· οὐδ᾽ ἂν ἐμνήσθην ποτέ,
εἰ μὴ κακὸν μέγιστον εἰς αὐτὴν ἰὸν
375 ἤκουσ᾽, ὃ ταύτην τῶν μακρῶν σχήσει γόων.
ΗΛ. φέρ᾽ εἰπὲ δὴ τὸ δεινόν. εἰ γὰρ τῶνδέ μοι
μεῖζόν τι λέξεις, οὐκ ἂν ἀντείποιμ᾽ ἔτι.
ΧΡ. ἀλλ᾽ ἐξερῶ σοι πᾶν ὅσον κάτοιδ᾽ ἐγώ.
μέλλουσι γάρ σ᾽, εἰ τῶνδε μὴ λήξεις γόων,
380 ἐνταῦθα πέμψειν ἔνθα μή ποθ᾽ ἡλίου
φέγγος προσόψῃ, ζῶσα δ᾽ ἐν κατηρεφεῖ
στέγῃ χθονὸς τῆσδ᾽ ἐκτὸς ὑμνήσεις κακά.
πρὸς ταῦτα φράζου κἀμὲ μή ποθ᾽ ὕστερον
παθοῦσα μέμψῃ. νῦν γὰρ ἐν καλῷ φρονεῖν.

***

ΗΛΕ. Φριχτό είν᾽ αλήθεια, να ᾽σαι όποιου πατέρα
είσαι παιδί, και να ξεχνάς εκείνον
για να γνοιάζεσαι αυτήν πὄχεις μητέρα·
γιατί από κείν᾽ είσαι βαλτή γι᾽ αυτές
τις συμβουλές σου κι όχι αφ᾽ εαυτού σου.
Μα παραδέξου έν᾽ απ᾽ τα δυο: ή ο νους σου
καλά δεν είναι, ή πως, ενώ είσαι μ᾽ όλα
τα σωστά σου, ξεχνάς ποιοί ᾽ναι οι δικοί σου.
Γιατί δεν είσαι συ που έλεγες τώρα,
πως αν είχες τη δύναμη, το μίσος
όλο σου θα τους έδειχτες; Μα ενώ
ζητώ με κάθε τρόπο εγώ να πάρω
του πατέρα μου εκδίκηση, όχι μόνο
350 δε με συντρέχεις, μα και μ᾽ αποτρέπεις.
Δεν είναι αυτά λοιπόν, εκτός κακία,
και δειλία μαζί; γιατί έλα, πε μου,
ή κάλλιο μάθε το από με: ποιό κέρδος
θα ᾽χ᾽ αν αυτούς μου θα ᾽παυα τους θρήνους;
δε ζω; ναι, κακοζώ, το ξέρω, μα όσο
με φτάνει εμένα· κι έπειτα, ενοχλώ
κι αυτούς, ώστε τιμή του πεθαμένου
να κάνω, αν χάρη ᾽ναι καμιά εκεί κάτω·
μα εσύ, που λες πως τους μισείς, μονάχα
στα λόγια τους μισείς, ενώ ζεις ένα
με του πατέρα σου τους δολοφόνους.
Όσο για μένα, εγώ ποτέ, κι αν ήταν
να μου ᾽φερνε όλα σου κανείς τα δώρα,
360 που μ᾽ αυτά τώρα τόσο καμαρώνεις,
δε θα ᾽σκυβα κεφάλι εμπρός των. Άμε
να ᾽χεις στρωμένα εσύ πλούσια τραπέζια,
να πλέεις μέσα στ᾽ αγαθά· για μένα
μόνη τροφή μου ας είναι, να μην πνίγω
τα αισθήματά μου· κι ας μου λείπουν όλες
οι δικές σου τιμές· δεν τις ζηλεύω,
όπως θενά ᾽πρεπε και συ, αν είχες
γνώση· μα τώρα, ενώ ηταν να σε λένε
παιδί του πιο λαμπρού πατέρ᾽ απ᾽ όλους,
τ᾽ όνομα της μητέρας σου προτίμα·
γιατί έτσι θενα μάθει τη ντροπή σου
όλος ο κόσμος, αφού πρόδωσες νεκρό
πατέρα κι όλους τους δικούς σου φίλους.
ΧΟΡ. Να ζεις, μην παραφέρεσαι· μπορεί
απ᾽ όσα κι οι δυο λέτε νά βγει κέρδος,
370 αν θελήσεις και συ απ᾽ αυτής τα λόγια
να ωφεληθείς και κείνη απ᾽ τα δικά σου.
ΧΡΥ. Εγώ έχω πια που τα ᾽χω συνηθίσει
τα λόγια της, γυναίκες, κι ούτε που
θα ᾽δινα προσοχή, αν δεν είχα μάθει
πως μεγάλο κακό την περιμένει,
που τους άσωστους θρήνους της θα πάψει.
ΗΛΕ. Λέγε μάς το λοιπόν το φοβερό σου
κακό· γιατί αν μου πεις απ᾽ αυτά πὄχω
πιο μεγαλύτερο άλλο, δε θα σου είχα
καμιά αντίρρηση πια. ΧΡΥ. Μα βέβαια κι όλα
θα σου πω όσα ξέρω εγώ: σκοπεύουν,
λέει, αν δεν παύσεις απ᾽ αυτούς τους θρήνους,
380 να σε στείλουν εκεί, που πια ποτέ σου
φως ήλιου δε θα δεις, μα ζωντανή
σε υπόγεια φυλακή, μακριά απ᾽ την πόλη,
θα θρηνωδείς τις συφορές σου· πάρε
λοιπόν τα μέτρα σου, για να μην έχεις
παράπονα μαζί μου σαν την πάθεις·
είναι καιρός να βάλεις τώρα γνώση.

Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία: 5. Ελληνορωμαϊκή εποχή (31 π.Χ.-330 μ.Χ.)

5.3. Γράμματα και τέχνες

«Τόσο μεγάλη είναι η λογοτεχνική στειρότητα στην εποχή μας σ᾽ όλον τον κόσμο! Ίσως πρέπει τελικά να παραδεχτούμε εκείνο το χιλιοειπωμένο ότι η δημοκρατία είναι στοργική τροφός των μεγάλων πνευμάτων και ότι σχεδόν μόνο μαζί μ᾽ αυτήν έφτασαν στην ακμή τους και μαζί μ᾽ αυτήν πέθαναν οι μεγάλοι της λογοτεχνίας.» Ανώνυμος, Περὶ ύψους 44.2

Τρία συγγενικά ρεύματα ή κινήματα αναπτύχτηκαν και σφράγισαν την πνευματική ζωή της Ελληνορωμαϊκής εποχής: το γενικότερο ρεύμα του κλασικισμού, το ειδικότερο γλωσσικό κίνημα του αττικισμού, και η λεγόμενη δεύτερη σοφιστική, που μετασχημάτισε το νόημα και τη λειτουργία της ρητορικής τέχνης.

Ο κλασικισμός ορίζεται ως η προσπάθεια νεότερων συγγραφέων και καλλιτεχνών να ακολουθήσουν, περισσότερο ή λιγότερο πιστά, τα κλασικά πρότυπα. Σποραδικά φαινόμενα κλασικισμού συναντούμε ήδη στην Ελληνιστική εποχή, αλλά το κλασικιστικό ρεύμα κορυφώθηκε στα ελληνορωμαϊκά χρόνια, όταν συγγραφείς και καλλιτέχνες, απογοητευμένοι, όπως ο συγγραφέας του Περί ύψους, από την εποχή τους, στράφηκαν νοσταλγικά προς τα κλασικά πρότυπα επιχειρώντας συνειδητά να τα μιμηθούν, αν όχι και να τα αντιγράψουν.

Στο πλαίσιο του γενικότερου κλασικισμού, ο αττικισμός ορίζεται ως η τάση ορισμένων πεζογράφων της Ελληνορωμαϊκής εποχής να μη χρησιμοποιήσουν στα έργα τους την κοινή ελληνική γλώσσα της εποχής τους αλλά την αττική διάλεκτο της Κλασικής εποχής, όπως τη γνώριζαν από τα έργα του Λυσία, του Ξενοφώντα, του Πλάτωνα κ.ά.

Τη δεύτερη σοφιστική[1] απαρτίζουν μια ομάδα από ρήτορες που έζησαν στην Ελληνορωμαϊκή εποχή τριγυρίζοντας απ᾽ άκρη σ᾽ άκρη την αυτοκρατορία και δίνοντας διαλέξεις και μαθήματα, με μεγάλη συνήθως επιτυχία. Οι ομιλίες τους, που φρόντιζαν να εκδοθούν και να κυκλοφορήσουν, αφορούσαν ποικίλα (όχι πολιτικά!) θέματα, και ανήκαν όλες στο συμβουλευτικό και επιδεικτικό ρητορικό είδος.

Ως ιδιότυπο φαινόμενο κλασικισμού στις εικαστικές τέχνες μπορεί να ερμηνευτεί στα ελληνορωμαϊκά χρόνια η αθρόα παραγωγή αντιγράφων των γλυπτών της Κλασικής εποχής. Πλήθος καλλιτεχνικά εργαστήρια, στην Αθήνα, στην Πέργαμο και σε άλλες πόλεις της Μικρασίας, άλλο δεν έκαναν από το να παράγουν περισσότερο ή λιγότερο πιστά ή ελεύθερα αντίγραφα κλασικών έργων, που αμέσως πουλιόνταν για να κοσμήσουν πολιτείες, ανάκτορα και επαύλεις σε ολόκληρη τη ρωμαϊκή επικράτεια.

Οι Ρωμαίοι εκτιμούσαν πολύ την ελληνική τέχνη (όχι μόνο την κλασική), που την είχαν οδηγό και πρότυπο στα πρώτα τους βήματα και που η επίδρασή της ήταν και έμεινε αποφασιστική ως το τέλος. Όμως προσοχή: η ρωμαϊκή τέχνη δε μπορεί να ερμηνευτεί ως απλή κλασικιστική απομίμηση των ελληνικών προτύπων, καθώς σε πολλά διαφοροποιήθηκε, απόκτησε δική της ρωμαϊκή φυσιογνωμία, και με τη σειρά της επηρέασε τις καλλιτεχνικές δημιουργίες της Ελληνορωμαϊκής εποχής.

Φιλοδοξία και πλούτος δεν κρύβονται. Έκφρασή τους ήταν τα τεράστια ανακτορικά συγκροτήματα, αφάνταστο πόσο πολυτελή, και οι αυτοκρατορικές ή ιδιωτικές επαύλεις με τον βαρύτιμο διάκοσμο, διάσπαρτες σε όλη την επικράτεια. Παρόμοια, το μεγαλείο και η φήμη των αυτοκρατόρων, των αξιωματούχων και άλλων ισχυρών προσώπων εκφράζονταν με τις χίλιες μύριες δοξαστικές απεικονίσεις τους[2] σε προτομές και ανδριάντες, σε σαρκοφάγους ή και σε ανάγλυφα που ιστορούσαν π.χ. μια νικηφόρα εκστρατεία, από το ξεκίνημά της ως τον θρίαμβο.

Το πρακτικό πνεύμα των Ρωμαίων και η φροντίδα της κεντρικής εξουσίας για τους πολίτες εκφράστηκαν με μιαν ολόκληρη σειρά από θαυμαστά στην αντοχή και τη λειτουργικότητά τους κοινωφελή δημόσια έργα και ιδρύματα: δρόμους, γεφύρια, αγορές, κρήνες, λουτρά, υδραγωγεία, βεσπασιανές,[3] αλλά και θεραπευτήρια σαν το Ασκληπιείο της Περγάμου, βιβλιοθήκες σαν την πανέμορφη της Εφέσου (110 μ.Χ.), χώρους μουσικών εκδηλώσεων (ᾠδεῖα), (αμφι)θέατρα[4] κ.ά.

Ιδιαίτερα ευνοημένη από τα ρωμαϊκά κατασκευαστικά έργα στάθηκε στον ελλαδικό χώρο η Αθήνα, καθώς σημαντικοί ρωμαίοι αυτοκράτορες τη θαύμαζαν και την τιμούσαν για την πνευματική της υπόσταση. Ήδη ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Οκταβιανός Αύγουστος χρηματοδότησαν τη ρωμαϊκή αγορά (10 π.Χ.)· αργότερα ο αυτοκράτορας Αδριανός (117-138 μ.Χ.) έχτισε την Αδριάνειο βιβλιοθήκη και ολοκλήρωσε τον ναό του Ολυμπίου Διός· τέλος, ο αυτοκράτορας Αντωνίνος ο Ευσεβής (138-161 μ.Χ.) αποπεράτωσε το αθηναϊκό υδραγωγείο, που ξεκινούσε από την Πάρνηθα και έφτανε ως τη Δεξαμενή στους πρόποδες του Λυκαβηττού - την ίδια Δεξαμενή που, επισκευασμένη, χρησιμοποιείται ακόμα σήμερα.[5]
---------------------------------------
1. Η ονομασία Δευτέρα Σοφιστική είναι αρχαία και την κρατούμε, παρόλο που οι ρήτορες της Ελληνορωμαϊκής εποχής ελάχιστα κοινά είχαν με τους σοφιστές των κλασικών χρόνων.

2. Οι κάθε λογής απεικονίσεις προσώπων (πορτρέτα) των ελληνορωμαϊκών χρόνων είναι κατά κανόνα αρκετά ρεαλιστικές· όμως αυτό δεν εμπόδιζε τους καλλιτέχνες να προσθέτουν μεγαλοπρέπεια και ομορφιά στους εικονιζόμενους, ή ακόμα και να τους προσομοιάζουν με θεούς.

3. Βεσπασιανές ονομάζονται τα δημόσια ουρητήρια, από τον αυτοκράτορα Βεσπασιανό (69-79.Χ.), που φρόντισε να κατασκευαστούν στη Ρώμη.

4. Αμφιθέατρα ονομάστηκαν την εποχή αυτή ορισμένα μεγάλα κτίσματα, παρόμοια με τα σημερινά ποδοσφαιρικά γήπεδα, όπου καθισμένοι γύρω γύρω στις κερκίδες οι θεατές παρακολουθούσαν όσα συνέβαιναν στην αρένα. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι το Κολοσσαίο της Ρώμης, που χτίστηκε στα τέλη του 1ου μ.Χ. αι.

5. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθούν τα κτίσματα ενός πάμπλουτου Έλληνα και ρωμαίου πολίτη, του Ηρώδη του Αττικού. Ο πατέρας του είχε ανακαλύψει τεράστιο θησαυρό που ο ίδιος τον αξιοποίησε οικοδομώντας δημόσια κτίρια σε διάφορες ελληνικές πόλεις. Στην Αθήνα μαρμάρωσε το στάδιο και έχτισε ναό της Τύχης και το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού!

Είναι η τελειομανία ocd;

Πόσες φορές αναφερθήκαμε στον εαυτό μας ή συνηθέστερα, σε μια συμπεριφορά μας με τον όρο «ψυχαναγκασμός». Κάποιες φορές, μάλιστα, με μια δόση κρυφής περηφάνιας, «έχω ψυχαναγκασμό με την καθαριότητα». Από την άλλη, παρ’ όλο που κάναμε τους ενοχλημένους όταν κάποιος μας αποκάλεσε τελειομανείς, ξέρουμε ότι μέσα μας πήρε μια θετική διάσταση. Νιώσαμε ότι αναγνωρίστηκε η προσπάθειά μας να διεκπεραιώσουμε στο βέλτιστο επίπεδο μια εργασία που μας είχε ανατεθεί ή είχαμε αναλάβει. Αντίστοιχα, πόσες φορές εμείς οι ίδιοι χρησιμοποιήσαμε το «ψυχαναγκαστικός» για να χαρακτηρίσουμε κάποιον είτε θετικά είτε αρνητικά ή το «τελειομανής» με χαρακτήρα θαυμασμού ή επικριτικό. Πώς θα νιώθαμε όμως, όταν κάποιος μας περιέγραφε περιφραστικά ως «άτομο που έχει επαναλαμβανόμενες, ανεπιθύμητες ιδέες, σκέψεις ή εμμονές που ωθούν στο να κάνει επαναλαμβανόμενες, εμμονικές κινήσεις ή αλληλουχίες». Τότε, μάλλον, ο ψυχαναγκασμός δε μοιάζει τόσο μυστηριώδης και θελκτικός, αλλά ανεπιθύμητος κι αγχωτικός.

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, ocd, ανήκει στο φάσμα των συμπεριφορικών, διανοητικών, νευροαναπτυξιακών διαταραχών. Είναι αγχώδης διαταραχή κι αποτελεί ιατρική-ψυχιατρική διάγνωση. Στα βασικά της χαρακτηριστικά περιλαμβάνεται η εμφάνιση εμμονικά επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών, που επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του πάσχοντος σε άλλοτε άλλο βαθμό.

Έτσι, για παράδειγμα, ένα άτομο που πάσχει από ocd, μπορεί να έχει υιοθετήσει μια συγκεκριμένη αλληλουχία κινήσεων που χρειάζεται να κάνει κάθε φορά που φεύγει από το σπίτι, π.χ. κλειδώνω, σπρώχνω την πόρτα, ισιώνω το πατάκι, σπρώχνω την πόρτα, επαναλαμβάνω τρεις φορές. Αν σκεφτήκατε ότι το κάνετε κι ‘σεις, να τονιστεί ότι το άτομο δεν μπορεί να φύγει αν δεν τηρήσει επακριβώς την αλληλουχία ακόμα κι αν έχει αργήσει σε ένα σημαντικό ραντεβού, ή έχει πιάσει φωτιά και πρέπει να τρέξει ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο.

Είναι, δηλαδή , διαταραχή που επηρεάζει τη συμπεριφορά του και τη λειτουργικότητά του, ενίοτε και την ασφάλειά του. Στο παραπάνω παράδειγμα, ο τελειομανής μπορεί να είχε την ίδια συμπεριφορά, ωστόσο, θα το έκανε για να διασφαλίσει την ασφάλεια του σπιτιού του στον καλύτερο δυνατό βαθμό. Μπορεί να παρέλειπε τον αριθμό των επαναλήψεων και σχεδόν σίγουρα, δε θα διακινδύνευε το ραντεβού ή τη ζωή του απλά και μόνο για να τηρήσει τη σειρά.

Ένας τρίτος παρατηρητής, ωστόσο, κατά πάσα πιθανότητα θα δυσκολευόταν να διακρίνει ανάμεσα στους δύο και να διαχωρίσει ποια συμπεριφορά είναι ocd και ποια τελειομανία. Παρόμοια δυσκολία αντιμετωπίζει και η βιβλιογραφία αλλά και η έρευνα. Έτσι, η τελειομανία έχει μπει πολλές φορές στην επεξήγηση του ορισμού της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής ενώ οι τελειομανείς έχουν πολλές φορές θεωρηθεί ότι φλερτάρουν – ή σχετίζονται στενά- με την ocd. Δύο κύριες τάσεις υπάρχουν στους ερευνητές, αυτή που συσχετίζει τις δύο καταστάσεις κι εκείνη που λέει ότι είναι διαφορετικές οντότητες.

Ας δούμε τα επιχειρήματά τους αναλύοντας, αρχικά, τη δεύτερη τάση. Βάσει αυτής, λοιπόν, η τελειομανία είναι συμπεριφορικό στοιχείο του χαρακτήρα, ενώ η ocd ψυχιατρική κατάσταση που χρήζει ιατρικής παρακολούθησης και βοήθειας. Η τελειομανία, σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, ανάμεσά τους οι Blankstein,Dunkley,Wilson( 2008), είναι συμπεριφορά που κανείς υιοθετεί και στην οποία εκπαιδεύει τον εαυτό του με τελικό στόχο να τη χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε επίπεδο ατομικό, επαγγελματικό κ.ο.κ..

Από την άλλη, οι Flett & Hewitt, 2006 και μαζί τους πολλοί ακόμα ερευνητές, εντοπίζουν ποικίλους κινδύνους στην τελειομανία. Οι κίνδυνοι αυτοί, κατά την εκτίμησή τους, αφορούν τόσο στο επίπεδο πίεσης του ίδιου του εαυτού, όσο και στην ποιότητα ζωής του πάσχοντος αλλά και στα τελικά επιτεύγματα, τα οποία θεωρούν ότι ποιοτικά και ουσιαστικά είναι υποδεέστερα των θυσιών που έχουν απαιτηθεί. Προχωρώντας αυτήν ακριβώς τη θεωρία λίγο παραπέρα, συναντάμε εκείνους που βλέπουν στην τελειομανία πρώιμα στοιχεία ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής ή για την ακρίβεια μια, για την ώρα επιμελώς ή μερικώς, κρυμμένη, ocd. Οι ομοιότητες, όπως είδαμε είπαμε, πολλές και η γραμμή που χωρίζει τις δυο τους λεπτή και πολλές φορές δυσδιάκριτη ακόμα και στο μάτι των ειδικών.

Κι αν οι δύο τους μοιάζουν πολύ, υπάρχουν, άραγε, διάφορες; Το βέβαιο είναι ότι η κύρια διαφορά των δύο βρίσκεται στο επίπεδο λειτουργικότητας. Έτσι, ένα άτομο με ocd εμφανίζει διαταραχή της λειτουργικότητάς του ακριβώς εξαιτίας του εμμονικού χαρακτήρα των ιδεών, σκέψεων, κινήσεων, αλληλουχιών. Οποιαδήποτε παρέκκλιση από την ασφάλεια της ρουτίνας που το ίδιο το άτομο έχει δημιουργήσει, μπορεί να οδηγεί σε άγχος, φόβο και κατάθλιψη. Το μοντέλο ασφαλείας του θεωρεί ότι δεν μπορεί να παραβιαστεί για κανέναν λόγο, γιατί τότε το άτομο κινδυνεύει να καταρρεύσει. Ένα άτομο με ocd χρειάζεται βοήθεια ειδικού για να διαχειριστεί την ίδια την κατάστασή του, αλλά και τις καταστάσεις στις οποίες το οδηγούν οι εμμονές του.

Από την άλλη, ένα άτομο με τελειομανία εστιάζει κατά βάση στο αποτέλεσμα. Οι κινήσεις του, οι επιλογές, οι αποφάσεις, σαφώς στοχεύουν στο βέλτιστο αποτέλεσμα- εξ ου και συχνά η ολοκλήρωση ενός project μπορεί να μη γίνεται, ακριβώς γιατί το τέλειο αποτέλεσμα που επιθυμεί μπορεί να μην είναι εφικτό να το επιτύχει. Ωστόσο, η ρουτίνα, η διαδικασία, οι κινήσεις που θα χρησιμοποιηθούν μπορούν να διαφοροποιηθούν. Είναι διαφορετικό το σημείο που ρίχνει το βάρος του και για το τέλειο αποτέλεσμα μπορεί να θυσιάσει τη διαδικασία. Κοιτάζοντας λίγο πιο κοντά και μέσα από την κλειδαρότρυπα, βέβαια κι ο τελειομανής θέτει υπό αμφισβήτηση τη λειτουργικότητά του, αφού σχεδόν ποτέ δεν είναι ικανοποιημένος από τίποτα και δε βιώνει χαρά. Επιπλέον, οι λέξεις ευχαρίστηση κι απόλαυση μάλλον απουσιάζουν από το συναισθηματικό του λεξιλόγιο. Η διαταραγμένη λειτουργικότητά του, όμως, δε θέτει σε κίνδυνο τον εαυτό του και/ ή τους γύρω του και δεν είναι εμμονική.

Λίγο πριν ο προβληματισμός για τους χαρακτηρισμούς που μπορεί να έχουμε αποδώσει στον εαυτό μας ή σε κάποιους από τους ανθρώπους που βρίσκονται κοντά μας, μας οδηγήσουν σε αναζήτηση ορισμών, λεπτομερειών ή ειδικών, χρειάζεται να τονιστεί ότι η παρουσία και μόνο κάποιων στοιχείων δε συνιστά σε καμία περίπτωση διάγνωση. Επιπλέον, ο τρόπος που ο κάθε άνθρωπος διαχειρίζεται την καθημερινότητά του και τις προκλήσεις μέσα σε αυτή είναι τελείως ξεχωριστός και κανένα άρθρο, έρευνα, μελέτη δεν μπορούν να δώσουν γενικές απαντήσεις. Η εξατομικευμενη προσέγγιση είναι η μόνη που μπορεί να αποδώσει. Για οτιδήποτε μας προβληματίζει απευθυνόμαστε στον ειδικό. Τέλος, και πολύ σημαντικό, είναι να μην ξεχνάμε ότι το τέλειο μπορεί να μην υπάρχει, αλλά εξακολουθεί να παραμένει θελκτικό και το κυνήγι του να μας ιντριγκάρει. Η αναζήτησή του δε μας κάνει απαραίτητα τελειομανείς ή ψυχαναγκαστικους, μπορεί απλά να μας κατατάσσει στους ρομαντικούς.

Αναδυόμενη ενηλικίωση και δόμηση της ταυτότητας

Η αίσθηση της ταυτότητάς μας αφορά τις αντιλήψεις που έχουμε για το ποιοι είμαστε, πώς βλέπουμε τον εαυτό μας, ποιες ικανότητές έχουμε, πόσο επαρκείς νιώθουμε, τι θέλουμε από τη ζωή μας και τι έχει νόημα για εμάς.

Οι θεωρίες ψυχολογίας για τη δόμηση της ταυτότητας

Όλα αυτά επηρεάζουν τους τρόπους που συμπεριφερόμαστε, τις επιλογές που κάνουμε και την αυτοπεποίθησή μας. Οι παλιότερες θεωρίες ψυχολογίας σχετικά με την ανάπτυξη του ανθρώπου υποστήριζαν ότι η δόμηση της ταυτότητας ολοκληρώνεται με το τέλος της εφηβείας.

Στη συνέχεια ο ψυχολόγος- ψυχαναλυτής Ε. Εrikson διαμόρφωσε τη δική του θεωρία για την ανάπτυξη, σύμφωνα με την οποία η διαμόρφωση της ταυτότητας του ατόμου περνά μέσα από διάφορα στάδια σε όλη τη διάρκεια της ζωής και βασίζεται στην έμφυτη ανάγκη μας να σχετιζόμαστε με τους άλλους και να αισθανόμαστε ότι μας αγαπούν και μας σέβονται.

Κάθε στάδιο χαρακτηρίζεται από μία κρίση ταυτότητας, δηλαδή μια ψυχολογική πρόκληση η οποία αν επιλυθεί επιτυχώς οδηγεί το άτομο να γίνει πιο παραγωγικό και ικανοποιημένο με τη ζωή του.

Οι πιο σύγχρονες θεωρίες για την ανάπτυξη του ανθρώπου συμφωνούν ότι η δόμηση της ταυτότητας συνεχίζεται και κατά την ενήλικη ζωή, όμως την προσεγγίζουν ως μια διαδικασία πειραματισμού παρά ως μία κρίσιμη κατάσταση.

Έτσι κάθε άτομο δοκιμάζει διάφορες εναλλακτικές πορείες ζωής και αυτή η διαδικασία τελικά οδηγεί στην επιλογή που νιώθει ότι του ταιριάζει περισσότερο. Σύμφωνα με την Προσέγγιση της δια βίου ανάπτυξης, η ανάπτυξη του ανθρώπου (κοινωνική, συναισθηματική, γνωστική) συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και γίνεται αντιληπτή ως πολυδιάστατη, εύπλαστη και επηρεαζόμενη από πολλούς παράγοντες που αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους.

Αυτό σημαίνει ότι όλες οι ηλικιακές περίοδοι ασκούν σημαντική επίδρασή στην πορεία της ζωής και έτσι τα γεγονότα που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια κάθε περιόδου, μπορούν να έχουν ισάξιες επιπτώσεις στη μελλοντική αλλαγή του ατόμου σε κάθε τομέα της προσωπικότητάς του.

Η αναδυόμενη ενηλικίωση

Ο Αμερικανός Καθηγητής Ψυχολογίας Jeffrey J. Arnett, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, πρότεινε τον όρο αναδυόμενη ενηλικίωση, με σκοπό να περιγράψει ένα νέο αναπτυξιακό στάδιο που αφορά τις ηλικίες 18 έως 29 ετών.

Οι σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι τις τελευταίες δεκαετίες η μετάβαση από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή έχει παραταθεί χρονικά σε σχέση με το παρελθόν, κυρίως λόγω των οικονομικών, κοινωνικών και δημογραφικών μεταβολών που συμβαίνουν παγκοσμίως.

Επίσης σε αυτό συνέβαλλαν η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, οι διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες και απαιτήσεις της αγοράς εργασίας αλλά και η οικονομική κρίση και το αυξημένο ποσοστό ανεργίας.

Όλα τα παραπάνω δημιουργούν απαιτήσεις για υψηλού επιπέδου εκπαίδευση ή με μεγαλύτερη χρονική διάρκεια και πολλές φορές συνδέονται με πιο αργή είσοδο στην αγορά εργασίας, μεταβάσεις από το ένα εργασιακό περιβάλλον σε άλλο και μετάθεση της δημιουργίας οικογένειας σε πιο μεγάλη ηλικία σε σχέση με το παρελθόν. Έτσι το χρονικό διάστημα από το τέλος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μέχρι την πλήρη είσοδο στην ενήλικη κατάσταση αναγνωρίζεται πλέον ως μια ιδιαίτερη περίοδος της ζωής και αποτελεί ένα νέο πεδίο έρευνας.

Η αναδυόμενη ενηλικίωση περιλαμβάνει τα εξής αναπτυξιακά γνωρίσματα:

α) Διερεύνηση της ταυτότητας στα πεδία των σχέσεων, της εργασίας και της ιδεολογίας,

β) Ενεργό πειραματισμό και αναζήτηση δυνατοτήτων και πιθανών επιλογών,

γ) Αστάθεια οφειλόμενη στο πλήθος των αλλαγών που συμβαίνουν στις σχέσεις ή στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον

δ) Αυξημένη εστίαση στον εαυτό με στόχο την αυτεπάρκεια και την αυτογνωσία, ε) Αίσθημα ενδιάμεσου, δηλαδή το νεαρό άτομο νιώθει “κάπου ανάμεσα” στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή.
Τι έδειξε σχετική έρευνα

Σε σχετική έρευνα που διεξάχθηκε το διάστημα 2017- 2020 και αφορούσε φοιτητές ηλικίας 18- 25 ετών, ανέδειξε ότι το αίσθημα του ενδιάμεσου, αφορά κυρίως:

• την οικονομική και συναισθηματική εξάρτηση από τους γονείς,
• τη διαμονή μαζί τους,
• την ανεργία,
• τη μεγάλη χρονική διάρκεια των σπουδών,
• τις εναλλαγές ωριμότητας και ανωριμότητας,
• την απροθυμία για ενηλικίωση,
• την επιθυμία για διατήρηση της «παιδικότητας»,
• την αναζήτηση της ταυτότητας
• την αίσθηση ότι διανύουν ένα μεταβατικό στάδιο.

Φαίνεται λοιπόν ότι οι νέοι αντιλαμβάνονται την ενηλικίωση τους με βάση εσωτερικές/ ψυχικές και διαπροσωπικές διεργασίες και όχι τόσο με βάση τη βιολογική τους ανάπτυξη ή θεσμοθετημένα κριτήρια (όπως η συμπλήρωση του 18ου έτους).

Η ενηλικίωση λοιπόν αποτελεί μια μακρόχρονη διαδικασία. Τα άτομα που έχουν ήδη περάσει από την περίοδο της αναδυόμενης ενηλικίωσης και διανύουν τη δεκαετία των 30 κουβαλούν ήδη εμπειρίες που έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους και μπορεί να επηρεάζουν την προσωπική τους εξέλιξη ή να λειτουργούν ως αφετηρία για αναστοχασμό και αλλαγή. Έτσι οι νεαροί ενήλικες βιώνουν έντονα τη διαδικασία διερεύνησης της ταυτότητας τους, έχουν ανάγκη τον πειραματισμό και τη δυνατότητα για επιλογές, ενώ μπορεί να εκδηλώνουν αυξημένη εστίαση στον εαυτό τους και να διακατέχονται από ένα αίσθημα αστάθειας και ανασφάλειας λόγω των μεταβάσεων και των αλλαγών που αντιμετωπίζουν σε διάφορους τομείς της ζωής τους.

Μέσω των ποικίλων καταστάσεων που βιώνει στην καθημερινότητά του ο νεαρός ενήλικας οδηγείται σε νέες αναζητήσεις και επαναπροσδιορίζει την ταυτότητα του.

Η αίσθηση του εαυτού δεν είναι κάτι στατικό, αλλά εξελίσσεται και μεταβάλλεται συνεχώς.

Δημιουργείται μέσω των αλληλεπιδράσεων μας με τους άλλους και το περιβάλλον μας γενικότερα, ενώ η εξέλιξη μας οδηγεί και στον αντίστοιχο αναστοχασμό για το ποιοι είμαστε και τι θέλουμε. Κάθε άνθρωπος δομεί την ταυτότητά του μέσω αυτών των αλληλεπιδράσεων, μέσω της απόδοσης νοήματος στις εμπειρίες του και κατασκευάζει την προσωπική του ιστορία ζωής, η οποία βρίσκεται υπό συνεχή εξέλιξη και αναθεώρηση. Κατ’ επέκταση, η αντίληψη της πραγματικότητας δεν είναι αντικειμενική, αλλά κάθε άτομο κατασκευάζει και εσωτερικεύει μια υποκειμενική αναπαράστασή της σύμφωνα με τις δικές του εμπειρίες.

Ορισμένες σύγχρονες έρευνες σχετικές με το πώς οι νεαροί ενήλικες αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και παίρνουν σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή τους (όπως η επιλογή σταδιοδρομίας) αναδεικνύουν τέσσερις καταστάσεις σχετικές με τη διαμόρφωση της ταυτότητας:

1. Διάχυση ταυτότητας: Το άτομο δεν νιώθει ακόμα έτοιμο να κάνει ξεκάθαρες επιλογές και πειραματίζεται με διάφορες καταστάσεις σχετικά με το θέμα για το οποίο πρέπει να λάβει μια απόφαση. Αν αυτό το στάδιο διαρκέσει για πολύ καιρό μπορεί να οδηγήσει σε στάση απάθειας.

2. Δοτή ταυτότητα: Το άτομο υιοθετεί τις θέσεις, τους στόχους, τις προσδοκίες και αξίες άλλων ανθρώπων (συχνά των γονέων), χωρίς να εξετάζει τις συνέπειες για το μέλλον του ή κατά πόσο του ταιριάζουν.

3. Αναστολή ταυτότητας: Το άτομο υιοθετεί μια στάση αναμονής, δηλαδή δεν παίρνει ακόμα κάποια οριστική απόφαση, συνεχίζει όμως να διερευνά διάφορες καταστάσεις ώστε να κάνει αργότερα τις επιλογές του.

4. Επίτευξη ταυτότητας: Το τρίτο στάδιο καταλήγει θετικά όταν το άτομο λάβει αποφάσεις σχετικά με τους στόχους του και αυτά που επιλέγει για τη ζωή του και έτσι διαμορφώνει μια ξεκάθαρη εικόνα για το ποιος είναι και τι έχει νόημα για τον εαυτό του. (Eggen & Kauchak, 2017)

Γίνετε κυρίαρχοι της πραγματικότητας

«Όλα αλλάζουν όταν αρχίζεις να εκπέμπεις την δική σου συχνότητα, παρά να απορροφάς αυτές που υπάρχουν γύρω σου, όταν αρχίζεις να αποτυπώνεις την πρόθεση σου στο σύμπαν παρά να λαμβάνεις ένα αποτύπωμα από την ύπαρξη». -Μπάρμπαρα Μαρσίνιακ

Πιθανότατα σας είναι προφανές μέχρι τώρα πως η αντίληψη διαμορφώνει την πραγματικότητα. Κάθε άτομο που συναντάτε (συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού σας) βρίσκεται σε μια διάσταση συνείδησης που διαμορφώνει την πραγματικότητα του με τις βαθύτερες πεποιθήσεις του γι' αυτήν.

Ο εξωτερικός κόσμος, είναι απλώς το σύμπαν που λέει, «ναι, έχεις δίκιο» σε ό, τι πιστεύετε γι' αυτό, και εκδηλώνεται με φυσική μορφή.

Γι' αυτούς που ζουν ασυνείδητα, εννοώντας δηλαδή ότι το μυαλό και οι σκέψεις τους τους χρησιμοποιούν αντί να συμβαίνει το αντίθετο, ο κόσμος μπορεί να φαίνεται ένα απειλητικό μέρος. Όταν κάποιος αισθάνεται θύμα των καταστάσεων και βασίζεται μόνο στην λογική ή στα αποδεδειγμένα γεγονότα για να κάνει επιλογές, απαιτείται μεγάλη προσπάθεια για να κάνει την ζωή που θέλει.

Αλλά μόλις η συνείδηση κάποιου αρχίσει να αφυπνίζεται, γίνεται όλο και πιο φανερό ότι είμαστε στην πραγματικότητα πολύ πιο ισχυροί από όσο είχαμε συνειδητοποιήσει στο παρελθόν. Όσο περισσότερο κάποιος ευθυγραμμίζεται με τον εσωτερικό δημιουργό και την δύναμη του, τόσο πιο πολύ το σύμπαν αρχίζει να τον εξυπηρετεί ως κυρίαρχο της δημιουργίας.

Με απλά λόγια, όσο περισσότερο κάποιος πιστεύει και εμπιστεύεται την δύναμη του, ο εξωτερικός κόσμος θα αρχίσει να αντανακλά την απόδειξη αυτής της πίστης. Πώς λοιπόν κάποιος από το να είναι θύμα των περιστάσεων και ουσιαστικά ανίσχυρος γίνεται ο απόλυτος δημιουργός και πηγή δύναμης του κόσμου του;

Στην πραγματικότητα μπορεί να συμβεί σε λίγα δευτερόλεπτα και δεν αποτελεί έκπληξη το ότι όλα είναι θέμα αντίληψης.

Παρακάτω βρίσκονται 5 αντιλήψεις για να αλλάξετε την ενέργεια σας από αδύναμη σε ισχυρή. Με το πέρασμα του χρόνου, όσο πιο πολύ ένα άτομο ενσωματώνει αυτές τις αλλαγές της αντίληψης στο ασυνείδητο μυαλό, θα φτάσουν στο υποσυνείδητο που είναι εν τέλει υπεύθυνο για την διαμόρφωση του εξωτερικού κόσμου μας ώστε να γίνουμε κυρίαρχοι της πραγματικότητας μας.
5 αντιλήψεις που θα σας κάνουν κυρίαρχους της πραγματικότητας σας σε δευτερόλεπτα.

« Η δημιουργία της αυθεντική δύναμης σημαίνει η ευθυγράμμιση της προσωπικότητας με την ψυχή σας».- Γκάρυ Ζουκάβ

Αλλάξτε από το «γιατί μου συνέβη αυτό;» σε «πως αυτό θα με βοηθήσει;»

Αν περιμένετε να δημιουργήσετε συνειδητά κάθε στιγμή ακριβώς όπως την έχετε απεικονίσει στο μυαλό σας στο χρονικό πλαίσιο που περιμένετε να συμβεί, πρόκειται να περιμένετε για πολύ καιρό.

Το θέμα είναι ότι συν- δημιουργούμε την πραγματικότητα με τον ανώτερο εαυτό μας και σχεδόν τον περισσότερο καιρό τα πράγματα θα συμβούν με διαφορετικό τρόπο και σε διαφορετικό χρονικό πλαίσιο από αυτό που θέλαμε, και αυτό είναι εντάξει.

Όλα όσα συμβαίνουν είναι εδώ για να μας βοηθήσουν (ακόμα και αν είναι απρογραμμάτιστα, ακόμα και αν είναι επώδυνα ακόμα και αν δεν ξέρουμε πως θα μας βοηθήσουν). Η ισχυρή ύπαρξη σας ξέρει ότι το σύμπαν θα φέρει μόνο καταστάσεις που προωθούν την εξέλιξη σας, έτσι ώστε την επόμενη φορά που θα συμβεί κάτι το οποίο δεν περιμένατε, απλώς να αναρωτηθείτε «πως θα με βοηθήσει αυτό;» Έτσι αμέσως θα ευθυγραμμιστείτε με την πίστη παρά με τον φόβο σας.

Αυτό που νιώθω είναι αυτό που με θεραπεύει

Όταν κάποιος αισθάνεται πλημμυρισμένος από επώδυνα συναισθήματα είναι φυσικό να θα προσπαθήσει να αντισταθεί σε αυτά, να τα αρνηθεί ή να αποσπάσει την προσοχή του από αυτά ώστε να μην υπομείνει τον πόνο. Αλλά ένα δυνατό άτομο ξέρει ότι κανένα συναίσθημα δεν υπάρχει κατά τύχη, και πως δεν πρέπει να αντισταθεί σε αυτά.

Ο μόνος λόγος για τον οποίο τα οδυνηρά συναισθήματα συνεχίζουν να επανέρχονται είναι επειδή επαναλαμβάνουμε στο μυαλό μας την κατάσταση που προκάλεσε το συναίσθημα και αρχίζουμε να την πιστεύουμε ξανά. Αισθανόμαστε τον θυμό ή την θλίψη καθώς ξαναζούμε αυτή την κατάσταση. Αυτό κάνει πιο έντονα τα συναισθήματα αντί να τα απελευθερώνει και να τα θεραπεύει.

Η ζωή θα συνεχίσει να μας δίνει ευκαιρίες για να θεραπεύσουμε τα συναισθήματα μας βάζοντας μας σε καταστάσεις όπου θα νιώσουμε θυμωμένοι λυπημένοι ή οτιδήποτε άλλο.

Ωστόσο, όταν ευθυγραμμιζόμαστε με την δύναμη μας, καλωσορίζουμε όλα τα συναισθήματα και δεν πειράζει που νιώθουμε οτιδήποτε οδυνηρό γιατί συνειδητοποιούμε ότι θεραπευόμαστε καθώς το αισθανόμαστε.

Η πρόθεση είναι το παν

«Η πρόθεση μας δημιουργεί την πραγματικότητα».

Η πρόθεση μας είναι ίσως το πιο ισχυρό εργαλείο που έχουμε για να δημιουργήσουμε την πραγματικότητα μας. Αυτή θέτει τους «κανόνες» που πρέπει να ακολουθήσει το σύμπαν όταν δημιουργούμε την αντίληψη μας για την πραγματικότητα.

Αλλά είναι σημαντικό να μην είμαστε υπερβολικά συγκεκριμένοι με αυτή, γιατί θα περιορίσει την δημιουργική ικανότητα του σύμπαντος και θα οδηγήσει επίσης σε προσκολλήσεις σε αποτελέσματα τα οποία κατά πάσα πιθανότητα θα οδηγήσουν σε απογοήτευση.

Έτσι αντί να πείτε κάτι όπως «σκοπεύω να βγάλω 10.000 ευρώ σήμερα», πείτε «σκοπεύω να δω τα δώρα σε κάθε στιγμή και να ευθυγραμμιστώ με την δύναμη μου σήμερα», έτσι δίνετε χώρο στο σύμπαν να δουλέψει χωρίς να επιμένετε να πάνε τα πράγματα όπως τα σχεδιάσατε.

Ο καθορισμός μιας πρόθεσης κάθε μέρα συγκεντρώνει το υποσυνείδητο και τελικά με το πέρασμα του χρόνου δίνει την κατεύθυνση της ζωής μας. Αυτό από μόνο του θα εκδηλώσει ευκαιρίες, αφθονία και εκπληκτικές καταστάσεις τις οποίες ίσως χάναμε προηγουμένως.

Ευλογήστε τους ανθρώπους, στείλτε τους καλές δονήσεις, οραματιστείτε να περιβάλλονται από λευκό φως κτλ.

«Μπορείς να έχεις όσα θες στην ζωή σου, αν απλώς βοηθήσεις άλλα άτομα να πάρουν αυτό που θέλουν». Zig Ziglar

Αν σκεφτούμε τι θα κάναμε αν κυβερνούσαμε τον κόσμο, και είχαμε πολλά χρήματα, ευτυχία, αγάπη και ότι άλλο θέλουμε χωρίς τον φόβο ότι θα τα χάσουμε, τι θα κάναμε;

Πιθανότατα θα βοηθούσαμε τα μέλη της οικογένειας μας, τους ανθρώπους που το έχουν ανάγκη, και γενικά θα βοηθούσαμε με κάποιον τρόπο.

Με τον ίδιο τρόπο, η ευθυγράμμιση με την δύναμη μας, εξυπηρετεί και βοηθά τον κόσμο. Και δεν χρειάζεστε πολλά χρήματα, ωραία αυτοκίνητα ή μεγάλα σπίτια για να το κάνετε αυτό. Μπορείτε να το κάνετε λέγοντας μια καλή κουβέντα-ευλογία- (είτε από μέσα σας είτε φωναχτά) σε ένα άλλο άτομο.

Ευθυγραμμιζόμαστε αμέσως με την εσωτερική μας δύναμη όταν βρισκόμαστε στην ενέργεια του να είμαστε χαρούμενοι για τους άλλους και επίσης στέλνουμε καλές δονήσεις σε όσους δυσκολεύονται.

Η αγάπη είναι απόλυτη αλήθεια και η πηγή της ενέργειας. Στέλνοντας την, δίνοντας την ή λέγοντας λόγια αγάπης για να βοηθήσουμε τους άλλους στο ταξίδι τους, αρχίζουμε πραγματικά να ανεβάζουμε την δόνηση μας.

Δυο λέξεις: Σε ευχαριστώ

Οι δύο ισχυρότερες λέξεις που μπορούμε να λέμε κάθε μέρα, ανά πάσα στιγμή είναι «σε ευχαριστώ». Το «ευχαριστώ για την βοήθεια» αμέσως αφυπνίζει τον κυρίαρχο μέσα μας και βρισκόμαστε σε μια ενέργεια όπου μας δίνονται όλο και περισσότερα πράγματα για τα οποία είμαστε ευγνώμονες.

Και ξανά, ακόμα και αν δεν ξέρουμε πως ή γιατί μια συγκεκριμένη στιγμή είναι εδώ για να μας βοηθήσει, πιστεύοντας απλώς ότι είναι εδώ γι' αυτόν τον λόγο, ανοίγουμε τον εαυτό μας για να λάβουμε γνώση και σαφήνεια από τον ανώτερο εαυτό μας. Με αυτόν τον τρόπο, ευθυγραμμιζόμαστε επίσης με την πλήρη εμπιστοσύνη και πίστη στον συνεργάτη μας για την δημιουργία, το σύμπαν.

Πως τα σημάδια της κατάθλιψης εμφανίζονται στον λόγο και στις λέξεις σας

Τα σωματικά σημάδια της κατάθλιψης μπορεί να είναι επώδυνα εμφανή, αλλά εμφανίζονται στον λόγο και στην επιλογή των λέξεων σας;

Γνωρίζατε πως η κατάθλιψη ήταν η δεύτερη αιτία αυτοκτονίας σε άτομα ηλικίας 10-26 στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2019; Αυτό το συγκλονιστικό στατιστικό από μόνο του δείχνει πόσο σημαντικό είναι να αναγνωρίζουμε τα σημάδια της κατάθλιψης.

Αλλά όταν ένα πρόσωπο σκόπιμα προσπαθεί να κρύψει τα συναισθήματα του, πως μπορείτε να καταλάβετε τα σημάδια;

Η κατάθλιψη μπορεί να σας επηρεάσει σωματικά καθώς και όλα όσα κάνετε. Έρευνες υποδεικνύουν πως η κατάθλιψη επηρεάζει το πώς μιλάτε και τις λέξεις που επιλέγετε.

Οπότε, μπορούμε να καταλάβουμε τα σημάδια της κατάθλιψης απλώς ακούγοντας τι λέει ένα άτομο ή διαβάζοντας αυτά που γράφει;

Οι ειδικοί πιστεύουν πως υπάρχει μια διακριτή σχέση ανάμεσα στην γλώσσα και στην κατάθλιψη. Στην πραγματικότητα, υπάρχει κάτι που λέγεται «η γλώσσα της κατάθλιψης». Χρησιμοποιώντας βιβλία και μελέτες που γράφτηκαν από συγγραφείς με κατάθλιψη, είναι δυνατό να εντοπίσουμε τα σημάδια της κατάθλιψης που εμφανίζονται στον λόγο.

Η γλώσσα της κατάθλιψης

Χρησιμοποιούμε την γλώσσα με έναν συγκεκριμένο τρόπο:

• Περιεχόμενο- Τι λέμε.
• Ύφος- Πως το λέμε.

Η Αμερικανίδα συγγραφέας και ποιήτρια Σύλβια Πλαθ υπέφερε από κατάθλιψη στα 20 της. Αυτοκτόνησε στην ηλικία των 30. Ωστόσο, τα μυθιστορήματα και τα ημερολόγια της επέτρεψαν στους ειδικούς να εξετάσουν το πώς κάποιος που υποφέρει από κατάθλιψη χρησιμοποιεί την γλώσσα.

Με το λογισμικό ηλεκτρονικών υπολογιστών συγκρίθηκαν τα προσωπικά ημερολόγια της Πλαθ με άλλες αυτοβιογραφίες. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η Πλαθ χρησιμοποιούσε πάρα πολύ αντωνυμίες πρώτου προσώπου. Αυτό είναι σημαντικό καθώς σχετίζεται με το περιεχόμενο της γλώσσας.

Σημάδια κατάθλιψης στο περιεχόμενο της γλώσσας

Το περιεχόμενο είναι αυτό για το οποίο μιλάμε. Σχετίζεται με το θέμα ή με το νόημα αυτού που λέμε. Το περιεχόμενο είναι αυτό που λέμε. Υπάρχουν ενδείξεις για σημάδια κατάθλιψης στις λέξεις που επιλέγουμε για να περιγράψουμε το περιεχόμενο αυτού που θέλουμε να εκφράσουμε.

Μελέτες δείχνουν πως, όπως είναι αναμενόμενο, αυτοί που υποφέρουν από κατάθλιψη χρησιμοποιούν περισσότερα αρνητικά επίθετα και επιρρήματα. Για παράδειγμα λέξεις όπως «λυπημένος», «μοναχικός» και «μίζερος». Πιστεύεται πως οι άνθρωποι με κατάθλιψη αυτόματα κάνουν αρνητικές σκέψεις, κι έτσι αυτές οι λέξεις εμφανίζονται φυσικά στον λόγο τους.

Επιπλέον, αυτό που προκαλεί έκπληξη ωστόσο είναι το πώς οι καταθλιπτικοί χρησιμοποιούν τις αντωνυμίες. Τα άτομα με κατάθλιψη χρησιμοποιούν πολύ περισσότερο τις αντωνυμίες ενικού πρώτου προσώπου.

Για παράδειγμα, όταν μιλάνε ή γράφουν θα εκφραστούν με τις λέξεις «εγώ», «εμένα» ή «ο εαυτός μου». Τείνουν να αποφεύγουν τις αντωνυμίες δεύτερου ή τρίτου προσώπου όπως «αυτοί», «αυτός» ή «αυτή». Αυτό δείχνει πως τα καταθλιπτικά άτομα είναι κολλημένα στον εαυτό τους. Δυσκολεύονται να εστιάσουν σε κάποιον άλλον καθώς η κατάθλιψη τους καταβάλλει.

«Αυτό το μοτίβο χρήσης των αντωνυμιών υποδεικνύει ότι τα άτομα με κατάθλιψη είναι πιο επικεντρωμένα στον εαυτό τους και είναι λιγότερο συνδεδεμένα με τους άλλους. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι οι αντωνυμίες είναι στην πραγματικότητα πιο αξιόπιστες στον εντοπισμό της κατάθλιψης από ότι οι αρνητικές λέξεις.»– Mohammed Al-Mosaiwi

Στα ημερολόγια της, η Πλαθ χρησιμοποιεί υπερβολικά αντωνυμίες πρώτου προσώπου όπως «εγώ», «εμένα» και «ο εαυτός μου». Αυτό δείχνει πως έδινε περισσότερη σημασία στον εαυτό της παρά στο θέμα για το οποίο έγραφε.

Ομοίως, η Πλαθ επίσης χρησιμοποιούσε υπερβολικά λέξεις όπως «ποτέ», «πάντα», «όλοι», «κανένας», «τίποτα» κτλ. Αυτές είναι γνωστές ως «απόλυτες λέξεις» και είναι σημαντικές όταν εξετάζουμε το ύφος της γλώσσας.

Σημάδια κατάθλιψης στο ύφος της γλώσσας

Ενώ το περιεχόμενο είναι αυτό που λέμε, το ύφος της γλώσσας είναι το πώς το λέμε. Είναι ο τρόπος με τον οποίο εκφραζόμαστε για να τονίσουμε το νόημα ή το θέμα.

Μια έρευνα στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε πως οι άνθρωποι με κατάθλιψη χρησιμοποιούν περισσότερο απόλυτες λέξεις. Αυτές είναι οι «λέξεις των άκρων» όπως οι «οπωσδήποτε, «τίποτα», «εντελώς», «πάντα», «ποτέ», «κανένας» ή «όλοι». Οι ερευνητές εντόπισαν τον αριθμό των απόλυτων λέξεων σε ένα γράμμα ατόμου με κατάθλιψη. Αντιπροσώπευαν το 50%.

Το υψηλό ποσοστό των απόλυτων λέξεων δείχνει μια στενή σχέση με την «ασπρόμαυρη σκέψη». Η ασπρόμαυρη σκέψη είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο δεν μπορεί να δει κάτι ενδιάμεσο. Έτσι, για παράδειγμα, η ζωή του θα είναι εκπληκτική ή απαίσια, θα αγαπά ή θα μισεί, θα έχει τέλειους βαθμούς ή πολύ χαμηλούς. Είναι όλα ή τίποτα, δεν υπάρχει κάτι ενδιάμεσο, δεν υπάρχει γκρι.

Ο James W. Pennebaker, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν, μελετά την σύνδεση ανάμεσα στην γλώσσα και στην ψυχολογική ευεξία ενός ατόμου. Οι καταθλιπτικοί «δεν βλέπουν τις λεπτές αποχρώσεις και μπορούμε να το διαπιστώσουμε αυτό στις λέξεις που χρησιμοποιούν» λέει ο Pennebaker.

Ο κόσμος της Πλαθ ήταν εξαιρετικά πολωμένος. Τον έβλεπε σε απόλυτη αντίθεση και έγραψε γι αυτό χρησιμοποιώντας αυτές τις απόλυτες λέξεις. Επίσης χρησιμοποιούσε μεταφορές για να περιγράψει τις πιο σκοτεινά συναισθήματα της.

Σημάδια κατάθλιψης και μεταφορές

Οι μεταφορές μας επιτρέπουν να πούμε με λόγια τα πιο σύνθετα συναισθήματα τα οποία δεν μπορούμε να μεταφέρουμε με τις κανονικές λέξεις. Η ικανότητα της Πλαθ στην δημιουργική γραφή της έδινε ένα πλεονέκτημα όταν ήθελε να περιγράψει με ακρίβεια την ψυχική της κατάσταση.

Αυτό που είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι πως η Πλαθ χρησιμοποιούσε περισσότερες μεταφορές όταν έγραφε για αρνητικές ψυχικές καταστάσεις. Όταν ήταν χαρούμενη, περήφανη ή ικανοποιημένη έτεινε να αποφεύγει τις μεταφορές.

Αυτό δείχνει πως η Πλαθ βίωνε τα αρνητικά επεισόδια πιο έντονα, πιο βίαια, πιο επώδυνα. Ωστόσο δεν ήταν η μόνη που χρησιμοποιούσε μεταφορές όταν έγραφε για αρνητικές εμπειρίες. Βασικά, ο διάσημος Ουίνστον Τσώρτσιλ περιέγραψε πως η κατάθλιψη ήταν ο «Μαύρος Σκύλος» του.

Τι κάνετε αν εντοπίσετε σημάδια κατάθλιψης στην γλώσσα σας;

Είναι σαφές πως δεν μας επηρεάζουν μόνο οι σκέψεις μας αλλά και οι λέξεις μας. Επομένως, είναι σημαντικό να αρχίσετε να αναγνωρίζετε τα είδη λέξεων που χρησιμοποιείτε.

• Παρατηρήστε την χρήση αρνητικών λέξεων. Δοκιμάστε να ανακαλέσετε με ακρίβεια μια κατάσταση. Για παράδειγμα, αν βρίσκεστε σε μια συνάντηση και σκεφτείτε «Όλοι μισούν τις ιδέες μου», αλλάξτε τις σκέψεις σας. Αντιθέτως, σκεφτείτε «Δεν αρέσουν σε όλους οι ιδέες μου αλλά αυτό είναι εντάξει».
• Σταματήστε να σκέφτεστε με απόλυτους όρους. Διώξτε τις λέξεις όπως: ποτέ, τίποτα, πάντα, εντελώς, πρέπει, τελείως, καθένας, πάντα, όλοι κτλ. Αντικαταστήστε τες με πιο ενδιάμεσες λέξεις. Για παράδειγμα αντί να σκεφτείτε «Τίποτα δεν λειτουργεί ποτέ σωστά για μένα» δοκιμάστε το «Αυτή την φορά, τα πράγματα δεν πήγαιναν όπως ήλπιζα».
• Αναλύστε τις λέξεις που λέτε επανειλημμένα. Χρησιμοποιείτε πολλές μεταφορές για να περιγράψετε τα πιο λυπηρά συναισθήματα σας;

Και τέλος, χρησιμοποιείτε επίσης υπερβολικά πολλές αντωνυμίες πρώτου προσώπου; Η τελευταία συμβουλή μας έρχεται από τον γλωσσολόγο Δρ. Pennebaker:

«Αν οι περισσότερες προτάσεις σας περιέχουν το «εγώ», τότε πιθανώς εστιάζετε υπερβολικά στον εαυτό σας».

Κάθε φορά που εντυπωσιάζεις, αποκτάς κι έναν εχθρό

Ο Ισπανός ψυχολόγος και ψυχίατρος Enrique Rojas δηλώνει ότι «όσοι νιώθουν ότι αποτελούν αντικείμενο του φθόνου συναδέλφων, συμμαθητών, γειτόνων, φίλων, ακόμα και συγγενών, πρέπει να ξέρουν πως το πιο σημαντικό είναι να προφυλάσσονται, να μην εκτίθενται σε καταστάσεις που προκαλούν και οξύνουν αυτό το συναίσθημα».

Για το τόσο ανθρώπινο ελάττωμα του φθόνου, μια παραδοσιακή ιστορία επισημαίνει ότι μια φορά ένα φίδι ξεκίνησε να κυνηγάει μια πυγολαμπίδα.

Ύστερα από τρεις μέρες αδιάκοπης καταδίωξης, χωρίς δυνάμεις πια, η πυγολαμπίδα σταμάτησε και μίλησε στο φίδι:

— Μπορώ να σου κάνω μια ερώτηση;

— Δε συνηθίζω ν’ ακούω τα θηράματά μου, αλλά μια που θα σε καταβροχθίσω, μπορείς να ρωτήσεις.

— Ανήκω στην τροφική σου αλυσίδα; “Όχι·,

— Σου έκανα κανένα κακό;

— Όχι

— Τότε γιατί θέλεις να με σκοτώσεις; Αφού σκέφτηκε λίγο, το φίδι απάντησε:

— Επειδή δεν αντέχω να σε βλέπω να λάμπεις.

Δεν είναι λίγες οι φορές που προκαλούμε τον φθόνο και την ζήλια των τριγύρων μας και γινόμαστε αποδέκτες μιας άσχημης συμπεριφοράς χωρίς να υπάρχει κάποια προφανή αιτία!

Δεν είναι λίγες, επίσης, οι φορές που τα σχόλια των γύρων μας όταν υλοποιούμε αυτά που ονειρευόμαστε, όταν κάνουμε πράξη αυτά που μας εκφράζουν, θα είναι το λιγότερο επικριτικά και το μέγιστο απαξιωτικά.

Και τότε σκεφτόμαστε πως αυτό το οποίο καταφέρνουμε, δεν είναι αποδεκτό και μαλώνουμε άλλη μια φορά τον εαυτό μας για την απερισκεψία μας έστω και να ονειρευτούμε…

Και αρχίζουμε, αδύναμοι, σαν την πυγολαμπίδα, να τρέχουμε μακριά από αυτούς μας επικρίνουν και μας καταδιώκουν, φοβούμενοι την οργή και τα σχόλια που προκαλούν οι πράξεις μας.

Θέλει μεγάλο κουράγιο και ψυχικό σθένος να σταματήσουμε να τρέχουμε και να στραφούμε στον θηρευτή μας και να τον αντιμετωπίσουμε κατάματα.

Και αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που ανταμειβόμαστε με μια μεγάλη αλήθεια.

Σοκαριστική μεν, αλλά μεγάλη: «Επειδή δεν αντέχω να σε βλέπω να λάμπεις.»

Και τότε συνειδητοποιούμε όχι μόνο το μάταιο αυτού του κυνηγητού αλλά και τον πραγματικό μας εχθρό. Είμαστε αυτοί που είμαστε, λάμπουμε με τον τρόπο που φτιαχτήκαμε να λάμπουμε. Και αυτός από τον οποίο τρέχαμε να ξεφύγουμε δεν ήταν τελικά κανένας άλλος από τον ίδιο μας τον φόβο για την επικριτική στάση του κόσμου. Και όλα αυτά γιατί απλά δεν είχαμε συνειδητοποιήσει πως… λάμπουμε!

Κάθε φορά λοιπόν που κάνουμε κάτι το οποίο μας αρέσει, κάτι που μας εκφράζει, κάτι που μας συγκινεί, ας θυμόμαστε πως αυτό είναι το φως μας και αν εμπιστευόμαστε το πως φαίνεται αυτό το φως στα δικά μας μάτια, δεν έχουμε να φοβηθούμε κανένα κυνηγητό από εκείνους που ενοχλήθηκαν.
Πάντοτε υπήρχαν και πάντοτε θα υπάρχουν…

Πάντα θα προσπαθούν να σβήσουν την δική μας λάμψη γιατί απλά δεν γνωρίζουν τον τρόπο να αναδείξουν την δική τους…

Γιατί ο καθένας είναι μοναδικός και δε μπορεί να λάμψει ποτέ με τον ίδιο τρόπο που λάμπει ο διπλανός του…

Με μαθαίνεις να αγαπώ, υπάρχει καλύτερο;

Φοβόμουνα. Πολύ. Ξέρεις... Ήταν όλα τόσο...

Πάμε πάλι, με την ελπίδα να διαμορφωθεί μια πρόταση, τουλάχιστον, συγκροτημένη.

Είχα χάσει την ενδόμυχη υπόστασή μου ολοκληρωτικά. Απογοητεύτηκα και πληγώθηκα στον υπέρτατο βαθμό που μπορούν αυτές οι δυο λέξεις να φθάσουν, έμπρακτα. Πόνεσα και δεν ανέχομαι πια να υποτιμούν τον πόνο κανενός! Για να πονάει ξέρει. Κι όπως μόνος σέρνεται να ανασηκωθεί, τόσο κι άλλο τόσο μόνος, αξίζει να είναι, από εξυπνάδες και κουβέντες εύκολες.

Με διαλύσανε, μάτια μου! Μια άλλη στο σώμα μου, μια ζωή μηχανική, τόσα όνειρα να τρέχουν και δύναμη να τα ακολουθήσω, πουθενά! Ήτανε λίγοι, μάτια μου! Ήτανε λίγοι να αντέξουν μεγαλοψυχία, δοτικότητα, αλήθεια! Αχ, μίλα μου για αλήθεια! Μίλα μου για αλήθεια, μίλα μου για παραμύθια, πέρα για πέρα, αληθινά!

«Από τη μέρα που σε γνώρισα, υπάρχει παντού μια ευτυχία, σαν να έχουμε γιορτή» Κλεμμένο από ταινία, και να ήτανε το μόνο! Μια καλοδουλεμένη κλοπή κι αρπαγή των φόβων μου, των ενδοιασμών μου, της θλίψης μου. Αυτό, είναι για εμένα, η έλευσή σου. Ναι, ναι, αυτό, τελικά, πλέον είμαι πεπεισμένος.

Ποιο λίγο και ποιο σταδιακό; Αν δεν το ζήσω στο έπακρον, δεν ξεχρέωσα με όσα οφείλω του εαυτού μου. Και του χρωστάω πολλά του εαυτού μου, τόσο, μα τόσο που τον ταλαιπώρησα... Τον ξεθέωσα, η αλήθεια! Τι να μας πει το λίγο και τι να μας πουν τα μη ξεκάθαρα! Δεν υπάρχει τίποτα πιο γοητευτικό από δυο μούτρα κτυπημένα, δυο ψυχές βασανισμένες, δυο καρδιές μισές, που συναντιόνται για να τσακίσουν κάθε προηγούμενο.

Τον ευχαριστώ και την ευχαριστώ. Εμείς, ξέρουμε.. Τους ευχαριστώ γιατί μας προσέφεραν την ανεκτίμητη ευκαιρία να πονέσουμε. Αχ, μίλα μου για πάλες ενδόμυχες, για αδιέξοδα μερόνυχτα! Ξέρεις, όλα άξιζαν. Πώς να ζυμωνόμουν αν δεν πονούσα; Πώς να καταλάγιαζα τις ανησυχίες μου αν δεν πνιγόμουν στα λάθη; Με έψαξα, να ξέρεις, βαθιά. Τόσο, που ετοιμάστηκα όσο χρειάζεται για να αγκαλιάσω με δύναμη το παρελθόν σου και να το μετατρέψω σε ελπιδοφόρες στιγμές της κάθε ημέρας που συνθέτει το μέλλον μας, μαζί. Είμαι ακόμα έτοιμος, να σταθώ δίπλα σου για να σε βλέπω να εξελίσσεσαι, όπως μόνο εσύ το τροχιοδρομείς τόσα χρόνια μέσα από τον τίμιο αγώνα σου!

Μαζί στα πολύ μικρά, σε εκείνα που μας θέλουν μαζί χωρίς καν να εξωτερικεύσουμε τις ανάγκες μας με λόγια. Μαζί, γιατί μόνο έτσι πρόκειται να λειτουργήσει. Χωρίς κανένα φόβο, γιατί κι ο φόβος ποντάρει στον φόβο μας. Και κοίτα να δεις, που τις ξεστόμισα τελικά τις δυο λεξούλες. Και βγήκαν τόσο αβίαστα, κι άλλο τόσο αβίαστα εξωτερικεύονται κάθε μέρα από τότε, από πάντα, θα έλεγα.

Σε ευχαριστώ που απλώνεις χωρίς καμιά τσιγκουνιά κάθε σημάδι αγάπης, καλοσύνης και στοργής που κρύβεται μέσα στην τεράστια καρδιά σου. Σε ευχαριστώ που με επιβεβαίωσες πως οι σχέσεις κι οι δεσμοί υπάρχουν μόνο για να λαμβάνουν τη μορφή αυτή. Σε ευχαριστώ που έχω την ευκαιρία να γνωρίσω τα τόσα διαφορετικά χαμόγελά σου, ένα, για κάθε περίσταση, μα πάντα τόσο αληθινό! Σε ευχαριστώ που μου μαθαίνεις τι είναι η αγάπη, οι πτυχές της, που όλα πια, φαντάζουν λίγο πιο διαχειρίσιμα.

Τα ζόρια γύρω μας κάθε μέρα πολλαπλασιάζονται. Και μόνο ονειροπόλοι δεν μπορούμε να είμαστε. Μα ξέρεις, μαζί σου αποκτώ μια αίσθηση πρωτόγνωρης ισχύος, που με διαβεβαιώνει πως ακόμα κι αν δεν επιτύχω, έχω λόγο να συνεχίζω. Κι αν ακόμα δεν βγει, σου δίνω τουλάχιστον υπόσχεση να το παλέψω με όσες δυνάμεις έχω, μα κυρίως και με αυτές που δεν θα έχω!

Έτσι, πια, δίπλα στα υπόλοιπα πολύτιμα «κάτι» μας, έχουμε κι εμάς! Να μου χαμογελάς, να μου μιλάς, να μου ξεδιπλώνεσαι! Να είμαι ο βράχος σου, το καταφύγιο σου! Πες στις φοβίες σου, στις αδυναμίες σου, στις τσαλακωμένες πτυχές του εαυτού σου, πως είμαι εδώ. Στην τελική... ανέκαθεν ήμουν.

Κι όσο για τις δύο λεξούλες, Σ’ αγαπώ, λοιπόν!

ΣΟΛΩΝ: Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ Η ΤΑΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Σόλωνα, Ευνομία Ε, 3

Σε αυτό το απόσπασμα, ο Σόλων, σπουδαίος πολιτικός άντρας που έζησε στην Αθήνα μεταξύ 7ου και 6ου αιώνα π.Χ. ορίζει τα θεμέλια της πολιτικής και της δημόσιας ηθικής: κακή διακυβέρνηση είναι αυτή που διέπεται από τις διαμάχες και την αδικία από μέρους όσων δεν σέβονται το κοινό καλό, ενώ μια σωστή διακυβέρνηση βασίζεται στη δικαιοσύνη, που εγκαθιδρύεται με τη σύνεση, την τάξη και την ισότητα.

Ευνομία Ε, 3.

Η πόλη η δική μας δεν πρόκειται να χαθεί, όσο εξαρτάται από του Δία τις αποφάσεις και από το θέλημα των μακάριων θεών: ένας τέτοιος φύλακας, η Παλλάδα Αθηνά, μεγαλόψυχη, κόρη πανίσχυρου πατέρα, κρατά τα χέρια πάνω της. Οι ίδιοι οι πολίτες θέλουν να καταστραφεί η μεγάλη πόλη, διεφθαρμένοι από το χρήμα. Είναι ανίκανοι να συγκρατήσουν την υπερβολή και να απολαύσουν τις παρούσες χαρές, στην ηρεμία του δείπνου.

Μαζεύουν πλούτη ενδίδοντας στην αδικία χωρίς να φείδονται ούτε των ιερών ούτε των δημοσίων πηγών, κλέβουν από παντού. Δεν σέβονται ούτε τα ιερά θεμέλια της Δικαιοσύνης, που, αμίλητη, έχει πλήρη συνείδηση όσων γίνονται και όσων έγιναν, και κάποια στιγμή έρχεται για να τιμωρήσει. Η πληγή αυτή, από την οποία δεν μπορείς να ξεφύγεις, κυριεύει όλη την πόλη. Και γρήγορα πέφτει στη χειρότερη δουλεία, που προκαλεί εξέγερση και εμφύλιο σπαραγμό, τα οποία θα καταστρέφουν πολλούς σπουδαίους νέους. Σύντομα η αγαπημένη πόλη καταλύεται από τα χέρια των εχθρών και αφανίζεται σε συγκρούσεις που αρέσουν στους άδικους. Αυτές οι συμφορές συμβαίνουν στον λαό. Πολλοί φτωχοί φτάνουν σε ξένες χώρες, πουλημένοι και δεμένοι με βαριές αλυσίδες.

Έτσι, η δημόσια συμφορά φτάνει στου σπιτιού κάθε πολίτη την πόρτα. Οι πόρτες της αυλής δεν μπορούν να την κρατήσουν απέξω. Τότε πηδά τον ψηλό φράχτη και σε βρίσκει ακόμα κι αν έχεις καταφύγει στην πιο κρυφή γωνία του σπιτιού. Αυτό είναι το μάθημα που θέλω να διδάξω στους Αθηναίους: η κακή διακυβέρνηση γεννά πολλά προβλήματα στην πόλη. Η σωστή διακυβέρνηση τα διορθώνει όλα και επαναφέρει την τάξη. Συχνά στον άδικο περνά αλυσίδες: ό,τι είναι σκληρό το λειαίνει, διακόπτει τις υπερβολές, αποδυναμώνει την ύβρη. Μαραίνει τα μπουμπούκια της κακοτυχίας. Τις στρεβλές απόψεις διορθώνει, την υπερηφάνεια κατευνάζει. Διαλύει το έργο της διχογνωμίας. Βάζει τέλος στην πικρία της διαμάχης. Έτσι, όλα είναι τακτοποιημένα και σωστά για τους ανθρώπους.

Η επιστήμη, καθώς υπερεξειδικεύεται, χάνει σιγά σιγά την ζωή της

Φαίνεται ότι η επιστήμη, καθώς υπερεξειδικεύεται, χάνει σιγά σιγά την ζωή της.

Πώς λοιπόν και επιτρέπουμε να συμβαίνει αυτό; Αυτό συμβαίνει, αν δεν απατώμαι, επειδή είμαστε θύματα μιας μεγάλης αυταπάτης. Χωρίς να το συνειδητοποιούμε εξομοιώνουμε την πνευματική εργασία με την χειρωνακτική.

Έχουν ήδη περάσει εκατόν πέντε χρόνια από τότε που ο θεμελιωτής της πολιτικής οικονομίας, ο Άνταμ Σμιθ, έκανε την ακόλουθη παρατήρηση: Αν, σ’ ένα εργοστάσιο καρφιτσών, ένας μόνον εργάτης ήταν επιφορτισμένος να ισιώνει το σύρμα, να το κόβει, να το λευκαίνει, να σχηματίζει την μύτη και την κεφαλή, μετά βίας θα κατασκεύαζε είκοσι καρφίτσες την ημέρα. Αν όμως η εργασία κατανεμηθεί σε δέκα εργάτες και ο καθένας τους επιφορτισθεί με μία μόνον ενέργεια, τότε οι εργάτες αυτοί θα παράγουν άνετα σαράντα οκτώ χιλιάδες καρφίτσες την ημέρα, δηλαδή τέσσερις χιλιάδες οκτακόσιες ο καθένας. Η βιομηχανία επιτυγχάνει θαυμαστά αποτελέσματα με την κατανομή της εργασίας. Ο κάθε εργάτης πρέπει να έχει μια «ειδικότητα», θα είναι δε τόσο ικανότερος όσο νωρίτερα την έχει επιλέξει.

Ο λόγος είναι ότι αυτό που απαιτείται από την χειρωνακτική εργασία είναι προπάντων το να είναι γρήγορη, δεν είναι δε γρήγορη παρά μόνον αν είναι μηχανική. Γιατί η μηχανή δουλεύει γρηγορότερα από τον άνθρωπο; Διότι διαιρεί την εργασία, διότι σε κάθε μέρος της εργασίας αντιστοιχεί ένας ειδικός μηχανισμός. Κι εμείς, που όταν δουλεύουμε με τα χέρια μας παίρνουμε ως μοντέλο την μηχανή, δεν έχουμε τίποτε καλύτερο να κάνουμε από το να κατανέμουμε την εργασία όπως την κατανέμει αυτή. Και θα δουλεύουμε εξίσου γρήγορα και εξίσου καλά όταν θα είμαστε κι εμείς, με την σειρά μας, μηχανές.

Τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά στον κόσμο του πνεύματος.

Κι ενώ δεν αποκτούμε την χειρωνακτική δεινότητα παρά υπό την προϋπόθεση ότι επιλέγουμε ένα ειδικό επάγγελμα και κάνουμε τους μυς μας να συστέλλονται σε μία μόνον επαναλαμβανόμενη κίνηση, δεν τελειοποιούμε, αντίθετα, κάποια από τις πνευματικές ικανότητές μας παρά υπό την προϋπόθεση ότι αναπτύσσουμε όλες τις άλλες. Από μόνη της, δεν μπορεί να κάνει τίποτα.

Χωρίστε την από το περιβάλλον της και δεν θα αργήσει να εξανεμιστεί, όμοια με τις χημικές εκείνες ουσίες που εξατμίζονται μόλις τις απομονώνουμε. Βέβαια, είναι πάντα μία αυτή που κυριαρχεί και που διακρίνουμε, όμως δεν στέκεται τόσο ψηλά παρά μόνον επειδή την στηρίζουν οι άλλες.

Θα την συγκρίνω με τον καλό εκείνο μουσικό που συναντούμε κάποιες φορές σε μια μέτρια ορχήστρα. Δεσπόζει και επιτυγχάνει να μην ακούμε παρά μόνον αυτόν. Ίσως όμως αποτύχει σ’ ένα σόλο, καθώς χρειάζεται την υποστήριξη από το σύνολο.

Αυτό ακριβώς, νεαροί μου μαθητές, είναι που διακρίνει την ευφυΐα από το ένστικτο και τον άνθρωπο από το ζώο. Όλη η διαφορά του ζώου έγκειται σ’ αυτό, στο ότι είναι σαν τον ειδικό – κάνει πολύ καλά ό,τι κάνει, αλλά δεν θα μπορούσε να κάνει κάτι άλλο.

Η μέλισσα, για να κατασκευάσει την κηρύθρα της, έχει επιλύσει ένα δύσκολο πρόβλημα τριγωνομετρίας. Θα επιλύσει όμως άλλα; Αυτός που δέχεται, όπως τολμά να υποστηρίζει ένας σύγχρονος φυσιοδίφης, ότι το ζώο κι εμείς καταγόμαστε από κοινό πρόγονο, δεν θα μπορεί άραγε να πει ότι η ευφυΐα μας έχει γίνει αυτό που είναι από τις ποικίλες συνήθειες που έχει σταδιακά αποκτήσει, ενώ η συνήθεια του ζώου έχει σιγά σιγά περιοριστεί και ατροφήσει στα στενά όρια μιας ειδικότητας;

Αφού, λοιπόν, η ποικιλία των ικανοτήτων μας είναι αυτό που μας διακρίνει, ας παραμείνουμε άνθρωποι.

Αν το μαθηματικό μυαλό συνίσταται στο να σκέφτεται κανείς σωστά και να εκφράζει με σαφήνεια αυτό που σκέφτεται, ποιος φιλόλογος δεν θα ήταν υποχρεωμένος να είναι και λίγο μαθηματικός; Είναι άραγε η φιλολογία κάτι άλλο από γεωμετρία χωρίς σχήματα, μεταφυσική χωρίς χονδροειδείς υπερβολές;

ΠΛΑΤΩΝ: Η ισοπεδωτική επίδραση της λαϊκής γνώμης

Ο Πλάτων δεν εμπιστεύεται τη λαϊκή κουλτούρα και θεωρεί πως οι επιδράσεις της καταπνίγουν την ανεξάρτητη σκέψη. Η δυσπιστία του εκφράζεται παραστατικά στο παρακάτω χωρίο της Πολιτείας. (429a-c):

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Αν λοιπόν τύχει να λάβει [κάποιος με ιδιοσυγκρασία φιλοσοφική] την προσήκουσα μάθηση, μεγαλώνοντας θα φθάσει οπωσδήποτε να κατακτήσει κάθε αρετή, αν όμως η φιλοσοφική του φύση ανατραφεί σε ακατάλληλο έδαφος γιατί εκεί έτυχε να σπαρθεί και να φυτευτεί, θα καταλήξει στα εντελώς αντίθετα, εκτός κι αν βάλει το χέρι του κάποιος θεός. Ή μήπως νομίζεις κι εσύ, όπως ο πολύς ο κόσμος, ότι κάποιοι νέοι διαφθείρονται από τους σοφιστές, κι ότι κάποιοι σοφιστές που δρουν ως ιδιώτες είναι που τους διαφθείρουν σε μεγάλο βαθμό; Και δεν νομίζεις πως όσοι τα λένε αυτά είναι οι πιο μεγάλοι σοφιστές, και πως αυτοί εκπαιδεύουν τον κόσμο εξ ολοκλήρου και τους φτιάχνουν όλους-νέους και γέρους, άντρες και γυναίκες- όπως τους θέλουν αυτοί;

– Πότε γίνεται αυτό;

– Όταν μαζεύονται πλήθη στις συνελεύσεις ή στα δικαστήρια ή στα θέατρα ή στα στρατόπεδα ή οπουδήποτε αλλού συγκεντρώνεται κόσμος και κάνει θόρυβο, κι από τα όσα λέγονται ή γίνονται εκεί πέρα, άλλα τα αποδοκιμάζει κι άλλα τα παινεύει- υπέρμετρα και στις δυο περιπτώσεις- ξεφωνίζοντας και χειροκροτώντας, κι αντιλαλούν τα βράχια κι ο τόπος τριγύρω και διπλασιάζουν τον σαματά των αποδοκιμασιών και των επαίνων. Μέσα σε τέτοιο περιβάλλον, πώς τον φαντάζεσαι τον νέο, τι νομίζεις πως θα’λεγε η καρδιά του; Ποια ιδιωτική παιδεία θα άντεχε σ’ ένα τέτοιο κατακλυσμό αποδοκιμασιών και επαίνων και δεν θα παρασυρόταν προς τα κει που θα την πήγαινε το ρεύμα, και δεν θα ενστερνιζόταν κι αυτός τις ίδιες απόψεις με τους άλλους για το τι είναι καλό ή άσχημο, και δεν θα καταγινόταν με τα ίδια; Δεν θα γινόταν ίδιος με δαύτους;

ΠΛΑΤΩΝ

NICCOLO MACHIAVELLI: O όχλος παραπλανημένος από απατηλά οφέλη, επιζητεί, συχνά, την καταστροφή του και συγκινείται, εύκολα από λαμπρές ελπίδες και απερίσκεπτες υποσχέσεις

Όταν κατελήφθη η πόλη Βέι, ο λαός θεώρησε ότι η Ρώμη θα ωφελείτο, αν οι μισοί κάτοικοί της μετακόμιζαν στο Βέι. Επειδή το Βέι βρισκόταν σε πλούσια περιοχή, διέθετε πληθώρα κτισμάτων και ήταν κοντά στη Ρώμη, και όχι τόσο κοντά ώστε οι κάτοικοί του να παρεμβαίνουν στις πολιτικές διαδικασίες της, θεωρήθηκε, λοιπόν, ότι όλοι αυτοί θα ευημερούσαν, αν μετακόμιζαν εκεί. Το εγχείρημα κρίθηκε απ’ τη Σύγκλητο και τους φρονιμότερους Ρωμαίους τόσο μάταιο και ενδεχομένως, βλαβερό, ώστε διεκήρυξαν δημόσια, πως θα προτιμούσαν να τους θανατώσουν παρά να συγκατατεθούν. Το αποτέλεσμα ήταν, όταν το θέμα ήλθε προς συζήτηση, να εξαγριωθεί τόσο πολύ ο όχλος κατά της Συγκλήτου, ώστε θα γινόταν ένοπλη σύγκρουση και αιματοχυσία, αν κάποιοι αξιοσέβαστοι, ηλικιωμένοι πολίτες δεν προστάτευαν τη Σύγκλητο και δεν σταματούσαν, χάρις στο κύρος τους, την αυθάδεια του πλήθους.

Δυο πράγματα αξίζει να σημειωθούν εδώ. Ο λαός, πρώτα απ’ όλα, παραπλανημένος από απατηλά αγαθά, επιδιώκει πολλές φορές την αυτοκαταστροφή του, προξενώντας ατελεύτητα κινδύνους και καταστροφές στις δημοκρατίες, εκτός εάν κάποιος τον οποίον εμπιστεύεται, τον καθοδηγήσει, ώστε να αντιληφθεί τι είναι καλό και τι κακό γι’ αυτόν, Όταν πάλι, κατά κακή τύχη, δεν εμπιστεύεται κανέναν, όπως ενίοτε συμβαίνει, επειδή εξαπατήθηκε στο παρελθόν από γεγονότα ή ανθρώπους, τότε αναπόφευκτα σπέρνει τον όλεθρο. Απ’ αυτή την απροθυμία να εμπιστευθούν οποιονδήποτε, αποτυγχάνουν οι δημοκρατίες να λάβουν σωστές αποφάσεις, όπως σημειώσαμε πιο πάνω για τους Ενετούς, οι οποίοι, όταν δέχθηκαν επίθεση από πολυάριθμους εχθρούς, δεν μπορούσαν να αποφασίσουν κατά πόσον θα αντιμετώπιζαν την κατάσταση επιστρέφοντας όσα είχαν αρπάξει απ΄ τους άλλους –γιατί αυτό είχε προκαλέσει τον πόλεμο και εξαναγκάσει τους άλλους ηγεμόνες να συνασπισθούν εναντίον τους-, ώσπου καταστράφηκαν.

Στρεφόμενοι τώρα στο ερώτημα, για ποια πράγματα είναι εύκολο και ποια δύσκολο να πείσεις κάποιον, πρέπει να διευκρινίσουμε ότι εκείνο το οποίο πρέπει να τον πείσεις είτε δείχνει σε πρώτη ματιά, ως σίγουρη ή χαμένη υπόθεση. είτε, πάλι, μπορεί να του φανεί γενναία ή δειλή πράξη. Όταν οι προτάσεις που έχουν τεθεί στην κρίση του λαού δείχνουν να είναι σίγουρες υποθέσεις, μολονότι εμπεριέχουν συγκαλυμμένους κινδύνους, ή δείχνουν τολμηρές, ενώ υποκρύπτουν την καταστροφή της Δημοκρατίας, θα είναι πάντοτε εύκολο να πείσεις τις μάζες να τις υιοθετήσουν. Και, ομοίως, θα είναι πάντοτε δύσκολο να τις πείσεις να υιοθετήσουν μια πορεία που τους φαίνεται άνανδρη ή χωρίς ελπίδα, μολονότι περικλείει ασφάλεια και ηρεμία.

Όσα έχω αναφέρει προκύπτουν από πολυάριθμες περιπτώσεις, ρωμαϊκές και μη, σύγχρονες και παλαιές. Έτσι, π.χ., δεν εξετιμήθη στη Ρώμη o Φάβιος Μάξιμος, απέτυχε να τους πείσει ότι η δημοκρατία θα έπραττε φρόνιμα αν έκανε πόλεμο φθοράς εναντίον του Αννίβα, αμυνόμενη, μάλλον, παρά επιτιθέμενη. Διότι o λαός θεώρησε άνανδρη και χωρίς πλεονεκτήματα μια τέτοια τακτική, o δε Φάβιος δεν είχε αρκετά επιχειρήματα ώστε να τους πείσει για την άποψή του. Οι άνθρωποι τυφλώνονται τόσο πολύ, σ’ ό,τι αφορά την ίδια τους την ασφάλεια. ώστε, μολονότι οι Ρωμαίοι διέπραξαν το λάθος να εξουσιοδοτήσουν τον αρχηγό του ιππικού του Φάβιου να επιτεθεί, αντίθετα με την βούληση του τελευταίου, και μολονότι με την επίθεση αυτή θα εξολοθρευόταν ο ρωμαϊκός στρατός -αν δεν τον διέσωζε η προνοητικότητα του Φάβιου-, παρ’ όλα αυτά ελάχιστα συνήγαγαν οι Ρωμαίοι απ’ αυτήν την εμπειρία, ώστε, εν συνεχεία, εξέλεξαν ως Ύπατο τον Βάρρο, όχι για να επιβραβεύσουν την αξία του, αλλά επειδή τριγύριζε στην πόλη διακηρύσσοντας σε δρόμους και πλατείες ότι θα συνέτριβε τον Αννίβα, φτάνει να του ανέθεταν τη διοίκηση. Με αποτέλεσμα τη μάχη και την ήττα στις Κάννες, από την οποία η Ρώμη σχεδόν καταστράφηκε.

MACHIAVELLI, Η χειραγώγηση του όχλου – Οι Συνομωσίες

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσόφων βίων και δογμάτων συναγωγή VI 86

Του Κράτη είναι και το εξής: “Τούτα είναι δικά μου: ό,τι έμαθα, ό,τι στοχάστηκα, ό,τι πλάι στις Μούσες διδάχτηκα· τα πολλά της τύχης είναι μάταια”.

(Ἔστιν αὐτοῦ [Κράτητος] καί τόδε· ταῦτ’ ἔχω ὅσσ’ ἔμαθον καί ἐφρόντισα καί μετά Μουσῶν σέμν’ ἐδάην· τά δέ πολλά καί ὄλβια τῦφος ἔμαρψεν.)

Το επίγραμμα αυτό είναι η απάντηση του Κράτη στο περίφημο επιτύμβιο του βασιλιά των Ασσυρίων Σαρδανάπαλλου (7ος αι. π.Χ.), στο οποίο εκφράζεται μια “εντελώς μη ελληνική” βιοθεωρία τρυφηλότητας, μαλθακότητας και φιληδονίας :

“Δικά μου είναι αυτά: ό,τι έφαγα, οι βρισιές που ξέρασα, ό,τι χάρηκα στον έρωτα”

(ταῦτ’ ἔχω, ὅσσ’ ἔφαγον καί ἐφύβρισα καί μετ’ ἔρωτος τέρπν’ ἔπαθον, τά δέ πολλά καί ὄλβια πάντα λέλειπται· Παλατινή Ανθολογία 7,325).

Όπως σημειώνει ο H. Heusch, ὅ.π.σ. 254 κε., ο Κράτης δεν επιχειρεί να δώσει απλώς μια διασκεδαστική παρωδία του παραπάνω επιτύμβιου επιγράμματος αλλά αντιπαραθέτει στη “σοφία” της απόλαυσης το ηθικό ιδεώδες μιας πνευματικής τελείωσης.

Κι ο Κράτης, κατ’ απομίμηση του “Δικά μου είναι αυτά: ό,τι έφαγα, οι βρισιές που ξέρασα, ό,τι χάρηκα στον έρωτα” έγραψε το εξής: “Δικά μου είναι αυτά: ό,τι έμαθα, ό,τι στοχάστηκα, ό,τι πλάι στις Μούσες διδάχτηκα”.

(ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, Περί τοῦ ἑαυτόν ἐπαινεῖν ἀνεπιφθόνως 17 p.546 a-b

Πάνυ δέ χαριέντως καί ὁ Κράτης πρός τό· “ταῦτ’ ἔχω, ὅσσ’ ἔφαγον καί ἐφύβρισα καί μετ’ ἔρωτος τέρπν’ ἔπαθον” ἀντέγραψε το· “ταῦτ’…..ἐδάην”.).

Η ιστορία ανάμεσα στον πανούργο και στον αρχικλέφτη, στον Σίσυφο και στον Αυτόλυκο, όταν αυτοί οι δυο συναντήθηκαν

Γιος του Ερμού ήταν ο Αυτόλυκος. Ο Θεός των κλεφτών τον γέννησε με μια ερωμένη του Απόλλωνος. Κοντά στη Χιόνη, «το κορίτσι του χιονιού», πήρε τη νύχτα τη θέση του μεγαλύτερου αδελφού του σ’ ένα καταφύγιο στα χιονισμένα βουνά του Παρνασσού. Έτσι γεννήθηκε ο Αυτόλυκος, που τιμούσε περισσότερο απ’ όλους τους Θεούς τον πατέρα του Ερμή. Απ’ αυτόν πήρε το χάρισμα της κλεψιάς και της επιδέξιας ψευδορκίας. Ό,τι άγγιζε το χέρι του το έκανε αόρατο. Μπορούσε να μεταμορφώνη τα άσπρα ζώα σε μαύρα και τα μαύρα σε άσπρα. Από τα κερασφόρα έπερνε τα κέρατα και τα τοποθετούσε σ’ αυτά που δεν είχαν.

Εκείνο τον καιρό -πρέπει ακόμα να ήταν η εποχή των σπάνιων πρωτόγονων ανθρώπων – έβοσκαν τα κοπάδια και των δύο πανούργων σε μια μεγάλη περιοχή, ανάμεσα στον Παρνασσό και τον Ισθμό. Ποτέ δεν μπορούσαν να πιάσουν τον Αυτόλυκο, όταν έκανε μια κλεψιά. Ο Σίσυφος έβλεπε μόνον, ότι το κοπάδι του μέρα με τη μέρα γινόταν μικρότερο και του άλλου μεγαλύτερο. Τότε βρήκε ένα τέχνασμα. Ανήκε στους πρώτους που κατείχανε την τέχνη των γραμμάτων. Έτσι χάραξε στις οπλές των βοδιών τα αρχικά του ονόματός του. Ο Αυτόλυκος όμως μπόρεσε κι αυτό ν’ αλλάξη, γιατί μπορούσε ν’ αλλάζη το καθετί στα ζώα. Τότε ο Σίσυφος έχυσε μολύβι στο βαθούλωμα της οπλής, που φανέρωνε στα ίχνη των βοδιών τη φράση: «ο Αυτόλυκος μ’ έκλεψε».

Για πρώτη φορά ύστερα απ’ αυτή τη μαρτυρία αποδείχτηκε ο αρχικλέφτης νικημένος. Ήταν ένας αγώνας πονηριάς, κι ο Αυτόλυκος εκτίμησε τόσο πολύ τον νικητή, που έκλεισε μαζί του την ίδια στιγμή φιλία. Δεν είναι λοιπόν εντελώς σαφές από ποιον προήλθε αυτό που συνέβη στο φιλόξενο σπίτι του. Ένα ποίημα, λοιπόν, που το λέγαν ομηρικό, δείχνει τον Σίσυφο να βρίσκεται σχεδόν χωρίς να φαίνεται στο δωμάτιο της κόρης αυτού που τον φιλοξενούσε: ο πανούργος καθόταν πάνω στο στρώμα και το κορίτσι κρατούσε τ’ αδράχτι του. Γλίστρησε κρυφά κοντά στην ωραία Αντίκλεια; Θα ‘ταν άξιος για κάτι τέτοιο. Αλλά και ο Αυτόλυκος ήταν ικανός γι’ αυτή τη σκέψη, να προσφέρη με την πονηριά του την κόρη του στον νικητή, για να γεννηθή ο πιο πονηρός απ’ όλους. 

Έτσι έγινε η Αντίκλεια η μητέρα του Οδυσσέως. Όχι από τον Λαέρτη, που τον ξέρουμε σαν πατέρα του Οδυσσέως, αλλά από τον Σίσυφο κληρονόμησε, σύμφωνα μ’ αυτή την ιστορία, την πανουργία. Ο Λαέρτης την ζήτησε σε γάμο, όταν ήταν πια έγκυος. 

 Ένας αγγειογράφος της Μεγάλης Ελλάδας διατήρησε τη σκηνή: πως ο ερωτευμένος νέος παρουσιάζει στους έκπληκτους συντρόφους του τη νύφη σ’ ενδιαφέρουσα κατάσταση. Γιατί δεν απατήθηκε ούτε μια φορά: Ο Αυτόλυκος στην αγγειογραφία του δείχνει το Σίσυφου σ’ ένα φύλλο – σ’ ένα φύλλο λίγο μεγαλύτερο από φύλλο δάφνης. Ήταν η απόδειξη πως ο ξένος που γνώριζε τη γραφή ήταν ο αίτιος της εγκυμοσύνης. Την τελευταία νίκη την κέρδισε η Αφροδίτη, που απεικονιζόταν επίσης εδώ και που έδωσε στον Οδυσσέα έναν πατέρα να τον φροντίζη: τον τότε ακόμα νέο κι ερωτευμένο Λαέρτη.

Erich Fromm: Πώς η έμφαση δίνεται στο «έχειν» και όχι στο «είναι»

Μια κάποια αλλαγή, όσον αφορά την έμφαση που δίνεται αντίστοιχα στο «έχειν» και στο «είναι», φαίνεται ξεκάθαρα στην όλο και αυξανόμενη χρήση των ουσιαστικών και στην επακόλουθη μείωση της χρήσης των ρημάτων στις δυτικές γλώσσες.

Το ουσιαστικό είναι η ακριβής κατονομασία ενός πράγματος. Μπορώ να πω ότι έχω πράγματα: έχω ένα τραπέζι, ένα σπίτι, ένα βιβλίο, ένα αυτοκίνητο. Η ακριβής κατονομασία μιας δραστηριότητας, όμως ή μιας διαδικασίας σε εξέλιξη είναι ένα ρήμα: λόγου χάρη, «είμαι», «αγαπώ», «επιθυμώ», «μισώ» κ.λπ. Αλλά όλο και πιο συχνά, ακόμη και μια δραστηριότητα εκφράζεται με όρους κτήσης: με άλλα λόγια, ένα ουσιαστικό αντικαθιστά το ρήμα. Το να εκφράσεις ωστόσο μια δραστηριότητα χρησιμοποιώντας το ρήμα «έχω» σε συνδυασμό με ένα ουσιαστικό, αποτελεί εσφαλμένη χρήση της γλώσσας, καθώς οι δραστηριότητες και οι διαδικασίες σε εξέλιξη μπορούν μόνο να βιωθούν και όχι να αποκτηθούν.

Οι καταστροφικές συνέπειες αυτής της σύγχυσης είχαν ήδη αναγνωριστεί από τον δέκατο όγδοο αιώνα. Ο Ντι Μαρέ έδωσε μια ιδιαίτερα ακριβή έκφραση αυτού του προβλήματος σ’ ένα έργο του που εκδόθηκε μετά των θάνατό του, με τίτλο: «Οι Πραγματικές Αρχές της Γραμματικής» (1769), Γράφει εκεί: «Στο παράδειγμα “Έχω ένα ρολόι”, το ρήμα πρέπει να εννοηθεί με την κυριολεκτική του σημασία• όταν, όμως, λέει κάποιος “έχω μια ιδέα”, τότε το “έχω” λέγεται μόνο μεταφορικά. Είναι μια δανεισμένη έκφραση. Έχω μια ιδέα σημαίνει σκέφτομαι, συλλαμβάνω κάτι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Παρόμοια, έχω μια επιθυμία σημαίνει επιθυμώ κ.ο.κ.».

Στη διάρκεια των δύο αιώνων μετά τον Ντι Μαρέ, αυτή η γενική τάση της υποκατάστασης των ρημάτων με ουσιαστικά έχει λάβει τόσο μεγάλες διαστάσεις, που ακόμη κι εκείνος ο ίδιος δύσκολα θα μπορούσε να είχε φανταστεί. Ιδού ένα τυπικό, ακόμη κι αν είναι κάπως παρατραβηγμένο, παράδειγμα της καθημερινής μας ομιλίας. Ας υποθέσουμε ότι ένας άνθρωπος πηγαίνει να συμβουλευτεί έναν ψυχαναλυτή και ξεκινά τη συζήτηση με τα παρακάτω λόγια: «Γιατρέ, έχω ένα πρόβλημα˙ έχω αϋπνία. Αν και έχω ένα όμορφο σπίτι, αξιαγάπητα παιδιά κι έναν ευτυχισμένο γάμο, έχω και πολλές ανησυχίες». Πριν από μερικές δεκαετίες, αντί ο ασθενής να πει «έχω ένα πρόβλημα», θα είχε ίσως πει «είμαι προβληματισμένος», αντί να πει «έχω αϋπνία», θα έλεγε «δεν μπορώ να κοιμηθώ»˙ και, αντί να πει «έχω έναν ευτυχισμένο γάμο», θα έλεγε «είμαι ευτυχισμένος στον γάμο μου».

Ο πιο πρόσφατος τρόπος έκφρασης δηλώνει και τον υψηλό βαθμό αλλοτρίωσης που έχει επικρατήσει. Λέγοντας «έχω ένα πρόβλημα» αντί «είμαι προβληματισμένος», η υποκειμενική εμπειρία περιορίζεται: το εγώ της βιωμένης εμπειρίας υποκαθίσταται από αυτό της κτήσης. Έχω μετασχηματίσει το συναίσθημά μου σε κάτι το οποίο κατέχω: ένα πρόβλημα. Όμως, η λέξη «πρόβλημα» είναι ένας αφηρημένος όρος για κάθε λογής δυσκολία. Δεν δύναμαι να έχω ένα πρόβλημα, καθώς αυτό το τελευταίο δεν είναι κάτι το οποίο μπορεί να βρίσκεται στην κατοχή μου. Ωστόσο, μπορεί αυτό να κατέχει εμένα. Με διαφορετική διατύπωση, έχω μεταβάλει τον εαυτό μου σε «πρόβλημα» και τώρα πια με κατέχει το δημιούργημά μου. Αυτός o τρόπος ομιλίας προδίδει επομένως μια κρυμμένη, ασυνείδητη αλλοτρίωση. Αλλά βέβαια, θα μπορούσε κάποιος να αντιτάξει σε όλα αυτά πως η αϋπνία είναι ένα φυσικό σύμπτωμα όπως ο πονεμένος λαιμός ή ο πονόδοντος, και γι’ αυτό είναι αποδεκτό να λέμε ότι έχουμε αϋπνία, όπως λέμε ότι έχουμε πονεμένο λαιμό. Αλλά εδώ υπάρχει μια διαφορά: ένας πονεμένος λαιμός ή ένας πονόδοντος είναι σωματικές αισθήσεις, οι οποίες μπορούν να είναι περισσότερο ή λιγότερο έντονες, όμως δεν έχουν ιδιαίτερη ψυχική χροιά. Μπορεί κανείς να έχει πονεμένο λαιμό, αφού βέβαια έχει λαιμό, όπως μπορεί να έχει πονεμένο δόντι, αφού έχει δόντια. Η αϋπνία, αντίθετα, δεν είναι μια σωματική αίσθηση, αλλά μια πνευματική κατάσταση του ανθρώπου, αυτή κατά την οποία αδυνατεί να κοιμηθεί. Αν πω ότι «έχω αϋπνία» αντί «δεν μπορώ να κοιμηθώ», προδίδω την επιθυμία μου να απωθήσω μακριά μου την εμπειρία του άγχους μου, της ανησυχίας και της έντασης που δεν με αφήνουν να κοιμηθώ, και να αντιμετωπίσω ένα φαινόμενο που σχετίζεται με το μυαλό μου σαν να ήταν σωματικό σύμπτωμα.

Ή ένα άλλο παράδειγμα˙ το να πω «έχω μεγάλη αγάπη για σένα», δεν σημαίνει απολύτως τίποτε. Η αγάπη δεν είναι ένα πράγμα που μπορεί κάποιος να το έχει, αλλά μια ζωντανή διαδικασία, μια εσωτερική δραστηριότητα, υποκείμενο της οποίας είναι αυτός ο κάποιος. Μπορώ να αγαπώ, μπορώ να είμαι ερωτευμένος, αλλά αγαπώντας… δεν έχω τίποτε. Στην πραγματικότητα, μάλιστα, όσο λιγότερα έχω τόσο περισσότερο μπορώ να αγαπώ.

Erich Fromm, Να έχεις ή να είσαι;

Αστρονόμοι ανακάλυψαν τον μικρότερο λευκό νάνο που έχει ποτέ βρεθεί στο σύμπαν

Αμερικανοί και άλλοι αστρονόμοι ανακάλυψαν στο διάστημα τον μικρότερο και με μεγαλύτερη μάζα λευκό νάνο που έχει ποτέ βρεθεί στο σύμπαν έως τώρα.

Έχει μάζα κατά 35% μεγαλύτερη του Ήλιου, παρόλο που ξεπερνά ελάχιστα σε μέγεθος τη Σελήνη, έχοντας διάμετρο μόνο 4.300 χιλιομέτρων (έναντι 3.475 χλμ. του φεγγαριού).

Τι είναι ο λευκός νάνος του διαστήματος

Πρόκειται για ένα βαρύ άστρο, σε απόσταση 130 ετών φωτός από τη Γη, το οποίο έχει προέλθει από τη συγχώνευση δύο άλλων μικρότερων λευκών νάνων. Οι επιστήμονες, με επικεφαλής την αστροφυσικό Ilaria Caiazzo του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνια (Caltech), που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature", επιβεβαίωσαν την ανακάλυψη τόσο με επίγεια τηλεσκόπια της Καλιφόρνια και της Χαβάης, όσο και με διαστημικά (το ευρωπαϊκό Gaia και το αμερικανικό Neil Gehrels Swift).

Ο εν λόγω λευκός νάνος ZTF J1901+1458 διαθέτει ένα πανίσχυρο μαγνητικό πεδίο, σχεδόν ένα δισεκατομμύριο φορές ισχυρότερο από εκείνο του Ήλιου. Το άστρο, που έχει ηλικία μόνο 100 εκατομμυρίων ετών σε αυτή τη μορφή, περιστρέφεται με αστραπιαία ταχύτητα γύρω από τον άξονα του, διαγράφοντας μια πλήρη περιστροφή κάθε επτά λεπτά (έναντι 27 ημερών του Ήλιου).

Οι λευκοί νάνοι είναι τα απομεινάρια της βαρυτικής κατάρρευσης άστρων που κάποτε είχαν έως οκτώ ηλιακές μάζες. Ο δικός μας Ήλιος, αφού διογκωθεί σε ερυθρό γίγαντα σε περίπου πέντε δισεκατομμύρια χρόνια, τελικά θα αποβάλει τα εξωτερικά στρώματα του και θα συρρικνωθεί σε ένα πυκνό λευκό νάνο. Σχεδόν το 97% των άστρων καταλήγουν λευκοί νάνοι. Μόνο οι μαύρες τρύπες και τα άστρα νετρονίων έχουν μεγαλύτερη πυκνότητα από τους λευκούς νάνους.

Πλάτων, Συμπόσιον: ο λόγος του Ευρυξίμαχου

Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΕΡΥΞΙΜΑΧΟΥ (185c – 188e)

Σειρά να μιλήσει, μαθαίνουμε, είχε ο Αριστοφάνης, αλλά τον έπιασε λόξιγκας. Ο γιατρός Ερυξίμαχος, λοιπόν, προσφέρεται να βγάλει πρόωρα τον δικό του λόγο.

Ο λόγος του είναι προσεκτικά ταιριασμένος στο χαρακτήρα και το επάγγελμά του, αποτελώντας στην πραγματικότητα, κάτω από την επίφαση ενός εγκωμίου του Έρωτα, σύντομη διάλεξη με θέμα τις αρχές της «επιστήμης», ιδιαίτερα της ιατρικής.

Ο Ερυξίμαχος, αρχίζοντας την ομιλία του, δίνει έμφαση στη διάκριση μεταξύ καλού και κακού έρωτα, αλλά επικρίνει την αποκλειστική αναζήτηση των επιπτώσεων των αντίθετων αυτών δυνάμεων στις ψυχές των ανθρώπων· η επίδρασή τους μπορεί να εντοπιστεί σε όλα τα σημεία τόσο της δομής του σύμπαντος όσο και του ανθρώπινου οργανισμού. Σχετικά παραδείγματα παρέχει και η ιατρική. Και τα εύρωστα και τα άρρωστα μέλη του σώματος έχουν τις «ορέξεις» τους· πρόκειται όμως για ορέξεις υγιείς στη μία περίπτωση και αρρωστημένες στην άλλη. Έργο της ιατρικής επιστήμης είναι να ικανοποιήσει τις υγιείς και να ανακόψει τις αρρωστημένες. Θα μπορούσαμε να ορίσουμε την επιστήμη ως «γνώση των παθών του σώματος για πλήρωση και κένωση»· σωστός γιατρός είναι όποιος κατορθώνει να διαγνώσει ποια από τα πάθη αυτά είναι υγιή και ποια «αρρωστημένα», και μπορεί να αντικαταστήσει τα αρρωστημένα πάθη του ασθενούς με υγιή. Το σώμα, μάλιστα, αποτελείται από «αντίθετα», τα οποία βρίσκονται σε διαμάχη μεταξύ τους: το θερμό και το ψυχρό, το ξηρό και το υγρό κλπ. Ιατρική είναι η επιστήμη που φέρνει «την αγάπη και την αρμονία» μεταξύ των αντίθετων αυτών.

Παράδειγμα του «καλού έρωτα» αποτελούν οι κλίμακες που ευχαριστούν τα πράγματι καλλιεργημένα γούστα, ενώ του «κακού έρωτα» εκείνες που ερεθίζουν το ενδιαφέρον των χυδαίων. Επίσης, στον πλατύτερο κόσμο των φυσικών επιστημών, το καλό και υγιεινό κλίμα συνίσταται στη σωστή και ισομερή «σύνθεση» (κράσιν) του θερμού και του ψυχρού, της βροχής και της ξηρασίας, ενώ το κακό κλίμα ενδειγματίζει τον «βίαιο» έρωτα και συνίσταται σε ανθυγιεινή «μείξη» θερμότητας και ψύχους, ξηρού και υγρού καιρού. Η αστρονομία είναι και αυτή επιστήμη του «έρωτα». Όμοια, υπάρχει «καλός» και «κακός» έρως των θεών και των ανθρώπων, θρησκευόμενος ή αντίθρησκος τρόπος διεξαγωγής των θυσιών και ερμηνείας των σημείων και των οιωνών· η επαγγελματική γνώση του ιερέα και οιωνοσκόπου αποτελεί λοιπόν άλλο ένα παράδειγμα της ερωτικής τέχνης.

Συνεπώς, στόχος του λόγου είναι η εμφατική προβολή της κοσμικής σημασία του Έρωτα. Υποφώσκει σ’ αυτόν βασικά η αντίληψη ότι η φύση αποτελείται παντού από «αντίθετα», που έχουν ανάγκη να συνδυάζονται ή να αλληλοσυμπληρώνονται. Άλλοτε συνδυάζονται σε αναλογίες που δημιουργούν σταθερότητα, οπότε το αποτέλεσμα είναι το εύκρατο κλίμα, η υγεία, η ευημερία και η ηρεμία, άλλοτε σε αναλογίες που επιφέρουν αστάθεια, οπότε το αποτέλεσμα είναι οι κατακλυσμοί, η ασθένεια, η κακοδαιμονία, η βίαιη και αρρωστημένη ταραχή. Σε όλες τις περιπτώσεις, έργο της επιστήμης είναι να ανακαλύπτει τις αναλογίες εκείνες που παράγουν «καλά» αποτελέσματα.

Σε συνάρτηση με την όλη συλλογιστική του Συμποσίου, κύριος σκοπός του λόγου του Ερυξίμαχου είναι να αποσπάσει την προσοχή από το θέμα του σαρκικού έρωτα, ώστε αυτός να αντιμετωπιστεί στο λόγο του Σωκράτη με την κατάλληλη φιλοσοφική αντικειμενικότητα και να τη στρέψει στην κοσμολογική καθολικότητα της αντίληψης ότι τα «αντίθετα» συμφιλιώνονται σε μια ανώτερη «αρμονία».

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (2.20.1-2.20.8)

[2.20.1] Ἐν τούτῳ δὲ Γηρόστρατός τε ὁ Ἀράδου βασιλεὺς καὶ Ἔνυλος ὁ Βύβλου ὡς ἔμαθον τὰς πόλεις σφῶν ὑπ᾽ Ἀλεξάνδρου ἐχομένας, ἀπολιπόντες Αὐτοφραδάτην τε καὶ τὰς ξὺν αὐτῷ νέας παρ᾽ Ἀλέξανδρον ξὺν τῷ ναυτικῷ τῷ σφετέρῳ ἀφίκοντο καὶ αἱ τῶν Σιδωνίων τριήρεις σὺν αὐτοῖς, ὥστε Φοινίκων μὲν νῆες ὀγδοήκοντα μάλιστα αὐτῷ παρεγένοντο. [2.20.2] ἧκον δὲ ἐν ταῖς αὐταῖς ἡμέραις καὶ ἐκ Ῥόδου τριήρεις ἥ τε περίπολος καλουμένη καὶ ξὺν ταύτῃ ἄλλαι ἐννέα, καὶ ἐκ Σόλων καὶ Μαλλοῦ τρεῖς καὶ Λύκιαι δέκα, ἐκ Μακεδονίας δὲ πεντηκόντορος, ἐφ᾽ ἧς Πρωτέας ὁ Ἀνδρονίκου ἐπέπλει. [2.20.3] οὐ πολλῷ δὲ ὕστερον καὶ οἱ τῆς Κύπρου βασιλεῖς ἐς τὴν Σιδῶνα κατέσχον ναυσὶν ἑκατὸν μάλιστα καὶ εἴκοσιν, ἐπειδὴ τήν τε ἧσσαν τὴν κατ᾽ Ἰσσὸν Δαρείου ἐπύθοντο καὶ ἡ Φοινίκη πᾶσα ἐχομένη ἤδη ὑπὸ Ἀλεξάνδρου ἐφόβει αὐτούς. καὶ τούτοις πᾶσιν ἔδωκεν Ἀλέξανδρος ἄδειαν τῶν πρόσθεν, ὅτι ὑπ᾽ ἀνάγκης μᾶλλόν τι ἢ κατὰ γνώμην τὴν σφῶν ἐδόκουν ξυνταχθῆναι τοῖς Πέρσαις ἐς τὸ ναυτικόν.

[2.20.4] Ἐν ᾧ δὲ αἵ τε μηχαναὶ αὐτῷ ξυνεπήγνυντο καὶ αἱ νῆες ὡς εἰς ἐπίπλουν τε καὶ ναυμαχίας ἀπόπειραν ἐξηρτύοντο, ἐν τούτῳ δὲ ἀναλαβὼν τῶν τε ἱππέων ἴλας ἔστιν ἃς καὶ τοὺς ὑπασπιστὰς καὶ τοὺς Ἀγριᾶνάς τε καὶ τοὺς τοξότας ἐπ᾽ Ἀραβίας στέλλεται εἰς τὸν Ἀντιλίβανον καλούμενον τὸ ὄρος· [2.20.5] καὶ τὰ μὲν βίᾳ τῶν ταύτῃ ἐξελών, τὰ δὲ ὁμολογίᾳ παραστησάμενος ἐν δέκα ἡμέραις ἐπανῆγεν ἐς τὴν Σιδῶνα, καὶ καταλαμβάνει Κλέανδρον τὸν Πολεμοκράτους ἐκ Πελοποννήσου ἥκοντα καὶ ξὺν αὐτῷ μισθοφόρους Ἕλληνας ἐς τετρακισχιλίους.
[2.20.6] Ὡς δὲ συνετέτακτο αὐτῷ τὸ ναυτικόν, ἐπιβιβάσας τοῖς καταστρώμασι τῶν ὑπασπιστῶν ὅσοι ἱκανοὶ ἐδόκουν ἐς τὸ ἔργον, εἰ μὴ διέκπλοις μᾶλλόν τι ἢ ἐν χερσὶν ἡ ναυμαχία γίγνοιτο, ἄρας ἐκ τῆς Σιδῶνος ἐπέπλει τῇ Τύρῳ ξυντεταγμέναις ταῖς ναυσίν, αὐτὸς μὲν κατὰ τὸ δεξιὸν κέρας, ὃ δὴ ἐς τὸ πέλαγος αὐτῷ ἀνεῖχε, καὶ ξὺν αὐτῷ οἵ τε Κυπρίων βασιλεῖς καὶ ὅσοι Φοινίκων, πλὴν Πνυταγόρου. οὗτος δὲ καὶ Κρατερὸς τὸ εὐώνυμον κέρας εἶχον τῆς πάσης τάξεως. [2.20.7] τοῖς δὲ Τυρίοις πρότερον μὲν ναυμαχεῖν ἐγνωσμένον ἦν, εἰ κατὰ θάλασσαν ἐπιπλέοι σφίσιν Ἀλέξανδρος, τότε δὲ πλῆθος νεῶν πολὺ ἀπροσδοκήτως κατιδόντες (οὐ γάρ πω πεπυσμένοι ἦσαν τάς τε Κυπρίων ναῦς καὶ τὰς Φοινίκων ξυμπάσας Ἀλέξανδρον ἔχοντα) [2.20.8] καὶ ἅμα ξυντεταγμένως τοῦ ἐπίπλου γιγνομένου (ὀλίγον γὰρ πρὶν προσχεῖν τῇ πόλει ἀνεκώχευσαν ἔτι πελάγιαι αἱ ξὺν Ἀλεξάνδρῳ νῆες, εἴ πως ἄρα ἐς ναυμαχίαν τοὺς Τυρίους προκαλέσαιντο, ἔπειτα οὕτως ξυνταξάμενοι, ὡς οὐκ ἀντανήγοντο, πολλῷ τῷ ῥοθίῳ ἐπέπλεον) — ταῦτα ὁρῶντες οἱ Τύριοι ναυμαχεῖν μὲν ἀπέγνωσαν, τριήρεσι δὲ ὅσας τῶν λιμένων τὰ στόματα ἐδέχοντο βύζην τὸν ἔσπλουν φραξάμενοι ἐφύλασσον, ὡς μὴ ἐς τῶν λιμένων τινὰ ἐγκαθορμισθῆναι τῶν πολεμίων τὸν στόλον.

***

[2.20.1] Στο μεταξύ ο Γηρόστρατος, ο βασιλιάς της Αράδου, και ο Ένυλος, ο βασιλιάς της Βύβλου, μόλις πληροφορήθηκαν ότι οι πόλεις τους κατέχονται από τον Αλέξανδρο, εγκατέλειψαν τον Αυτοφραδάτη και τα πλοία του και παρουσιάστηκαν στον Αλέξανδρο έχοντας μαζί τους και τον στόλο τους· μαζί τους παραδόθηκαν και τα πολεμικά πλοία της Σιδώνας, ώστε συνολικά ογδόντα περίπου φοινικικά πλοία προσχώρησαν στον Αλέξανδρο. [2.20.2] Κατά τις ίδιες μέρες κατέφθασαν και πολεμικά πλοία από τη Ρόδο, και η λεγόμενη περίπολος και μαζί με αυτήν άλλα εννέα πλοία· κατέπλευσαν επίσης τρία πλοία από τους Σόλους και τη Μαλλό, δέκα από τη Λυκία και μια πεντηκόντορος από τη Μακεδονία με κυβερνήτη τον Πρωτέα, τον γιο του Ανδρόνικου. [2.20.3] Μετά από λίγο κατέπλευσαν στη Σιδώνα και οι βασιλείς της Κύπρου με εκατόν είκοσι περίπου πολεμικά πλοία τους, επειδή πληροφορήθηκαν την ήττα του Δαρείου στην Ισσό και φοβήθηκαν, μιας και ολόκληρη η Φοινίκη βρισκόταν πια στην εξουσία του Αλεξάνδρου. Όλους αυτούς τους συγχώρεσε ο Αλέξανδρος για την προηγούμενη στάση τους, γιατί έδιναν την εντύπωση ότι από ανάγκη μάλλον παρά θεληματικά είχαν υποστηρίξει τους Πέρσες στον κατά θάλασσαν αγώνα τους.
[2.20.4] Ενώ κατασκευάζονταν οι μηχανές και ετοιμάζονταν τα πλοία να επιτεθούν στον εχθρό και να συνάψουν μαζί του ναυμαχία, ο Αλέξανδρος επιχείρησε εκστρατεία στην Αραβία, στο βουνό που ονομάζεται Αντιλίβανος, παίρνοντας μαζί του μερικές ίλες ιππικού, τους υπασπιστές, τους Αγριάνες και τους τοξότες. [2.20.5] Και αφού άλλα μέρη της περιοχής υπέταξε με τα όπλα και άλλα του παραδόθηκαν μετά από συμφωνία, επέστρεψε μέσα σε δέκα μέρες στη Σιδώνα, όπου βρήκε τον Κλέανδρο, τον γιο του Πολεμοκράτη, ο οποίος είχε έρθει από την Πελοπόννησο με τέσσερις χιλιάδες περίπου Έλληνες μισθοφόρους.
[2.20.6] Όταν συμπληρώθηκαν οι ετοιμασίες του στόλου του, επιβίβασε στα καταστρώματα των πλοίων όσους υπασπιστές νόμισε αρκετούς για την επιχείρηση, με την προϋπόθεση ότι η ναυμαχία μάλλον δεν θα γινόταν με διάσπαση της γραμμής των εχθρικών πλοίων, αλλά με συμπλοκή των ανδρών σώμα με σώμα· ξεκίνησε λοιπόν από τη Σιδώνα και άρχισε να πλέει προς την Τύρο με τα πλοία του συνταγμένα σε παράταξη μάχης. Ο ίδιος ανέλαβε τη διοίκηση της δεξιάς πτέρυγας που εκτεινόταν προς το πέλαγος, έχοντας μαζί του τους βασιλείς της Κύπρου και όλους τους Φοίνικες, εκτός από τον Πνυταγόρα· ο τελευταίος μαζί με τον Κρατερό ανέλαβε τη διοίκηση της αριστερής πτέρυγας όλης της παρατάξεως. [2.20.7] Οι Τύριοι είχαν προηγουμένως αποφασίσει να ναυμαχήσουν, αν ο Αλέξανδρος ενεργούσε εναντίον τους επίθεση κατά θάλασσαν. Τότε όμως παρατήρησαν απροσδόκητα τον μεγάλο αριθμό των εχθρικών πλοίων (γιατί δεν είχαν ακόμη μάθει ότι ο Αλέξανδρος είχε υπό την εξουσία του τα κυπριακά και όλα τα φοινικικά πλοία) [2.20.8] και συγχρόνως αντιλήφθηκαν ότι η επίθεση από τη θάλασσα γινόταν με τάξη (γιατί πράγματι τα πλοία του Αλεξάνδρου, λίγο πριν πλησιάσουν την πόλη και ενώ ακόμη ήταν στ᾽ ανοιχτά, σταμάτησαν να πλέουν, μήπως και προκαλέσουν τους Τυρίους σε ναυμαχία, και έπειτα, επειδή οι Τύριοι δεν έβγαιναν στ᾽ ανοιχτά, άρχισαν, παραταγμένα όπως ήταν, να πλέουν εναντίον τους με μεγάλη ταχύτητα). Όταν παρατήρησαν όλα αυτά οι Τύριοι, αποφάσισαν να μην ναυμαχήσουν, έφραξαν όμως την είσοδο των λιμανιών τοποθετώντας στα στόμιά τους όσα πολεμικά πλοία τους χωρούσαν το ένα κοντά στο άλλο και παραφύλαγαν να μην εισχωρήσει ο εχθρικός στόλος σε κανένα από αυτά.