ΑΡΧΑΪΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΠΙΝΔΑΡΟΣ - •Πυθιονίκαις VII - Μεγακλεῖ Ἀθηναίῳ τεθρίππῳ (7.1-7.22)

ΠΥΘΙΟΝΙΚΑΙΣ VII ΜΕΓΑΚΛΕΙ ΑΘΗΝΑΙΩΙ ΤΕΘΡΙΠΠΩΙ

Κάλλιστον αἱ μεγαλοπόλιες Ἀθᾶναι [στρ.]
προοίμιον Ἀλκμανιδᾶν εὐρυσθενεῖ
3/4 γενεᾷ κρηπῖδ᾽ ἀοιδᾶν ἵπποισι βαλέσθαι.
5/6 ἐπεὶ τίνα πάτραν, τίνα οἶκον ναίων ὀνυμάξεαι
ἐπιφανέστερον
Ἑλλάδι πυθέσθαι;

πάσαισι γὰρ πολίεσι λόγος ὁμιλεῖ [αντ.]
10 Ἐρεχθέος ἀστῶν, Ἄπολλον, οἳ τεόν
11/12 δόμον Πυθῶνι δίᾳ θαητὸν ἔτευξαν.
13/14 ἄγοντι δέ με πέντε μὲν Ἰσθμοῖ νῖκαι, μία δ᾽ ἐκπρεπής
15 Διὸς Ὀλυμπιάς,
δύο δ᾽ ἀπὸ Κίρρας,

ὦ Μεγάκλεες, [επωδ.]
ὑμαί τε καὶ προγόνων.
νέᾳ δ᾽ εὐπραγίᾳ χαίρω τι· τὸ δ᾽ ἄχνυμαι,
20 φθόνον ἀμειβόμενον τὰ καλὰ ἔργα. φαντί γε μάν
οὕτω κ᾽ ἀνδρὶ παρμονίμαν
θάλλοισαν εὐδαιμονίαν τὰ καὶ τὰ φέρεσθαι.

***

ΕΒΔΟΜΟΣ ΠΥΘΙΟΝΙΚΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΕΓΑΚΛΗ ΤΟΝ ΑΘΗΝΑΙΟ, ΝΙΚΗΤΗ ΣΕ ΑΡΜΑΤΟΔΡΟΜΙΑ

Των Αθηνών η πόλη η μεγάλη [στρ. α]είναι το πιο όμορφο προοίμιο3/4για να τεθεί θεμέλιο στον ύμνοτης τρανής των Αλκμεωνιδών γενιάςγια τη νικηφόρα ιπποδρομία τους.5/6Γιατί σε ποιά πατρίδα, σε ποιόν οίκοθα μπορούσες να κατοικήσεις και να πεις7πως είναι τ᾽ όνομά τους πιο ξακουστόμες σ᾽ όλη την Ελλάδα;

Γιατί σ᾽ όλες τις πόλεις συζητούν [αντ. α]10για του Ερεχθέα τους πολίτες11/12που χτίσανε στην ιερή Πυθώνατον θαυμαστό σου, Απόλλωνα, τον δόμο.13/14Κι έχω για οδηγό μου πέντε στα Ίσθμια νίκες,15και μία ξεχωριστή στου Δία την Ολυμπία,κι ακόμη δύο στην Κίρρα,

ω Μεγακλή, που κέρδισες εσύ κι οι πρόγονοί σου· [επωδ. α]και για τη νέα σου επιτυχία μεγάλη είν᾽ η χαρά μου·μόνο λυπάμαι που φθόνος είν᾽ η ανταμοιβήγια τα ωραία έργα.Γιατί, καταπώς λένε, γλυκός τη μιαπικρός είναι την άλλη ο καρπός20που φέρνει στον άνθρωπο η ευδαιμονία,αν μόνιμα ανθεί.

Προτάσεις από την αρχιτεκτονική πολιτική του Αριστοτέλους

ή η επιταγή της δια βίου φρονήσεως

Το άρθρο μου δεν έχει σχέση με την ιστορία της Φιλοσοφίας, ανατροφοδοτείται κυρίως από την αποστροφή του Κίρκεγκωρ: «τί να την κάνω την αλήθεια, αν δεν είναι αλήθεια για μένα», με τροποποιημένη την κατα­κλείδα, από την προσωπική στη συλλογική εκφορά της. Τί να τις κάνουμε τις αλήθειες, αν δεν είναι, για να το πω στην αριστοτελική γλώσσα, «σύμμετρος χορηγία» (Πολιτ. Η 4, 1325b. 38) παραινέσεων φρόνησης για την έξοδό μας από το «σκοτάδι της νυχτερινής ημέρας» του σπηλαίου της ε­ξουσιαστικής πολιτικής των οικονομικά ισχυρών και των κερδοσκόπων που καταστρατηγούν κάθε έννοια δικαιώμα­τος (ο όρος και εδώ στην αριστοτελική εκδοχή του)· ως ε­πανόρθωσης δικαίου από τα πολιτικά λάθη και τις παρα­λείψεις όλων των Μηλίων στους οποίους μας ενέταξαν κά­ποιοι οικονομικά ισχυροί· αν δεν είναι προγραφές με πραγ­ματολογικό και δεοντολογικό χαρακτήρα μιας πολιτειακής φρόνησης για επανόρθωση (πρβλ. Αριστοτέλης, Πολιτ. Δ, 1289a. 3-4), όπως έγινε με τον Αριστοτέλη, του οποίου η πολιτική σκέψη στο σημείο αυτό δεν εστιάζεται στον αφη­ρημένο όρο αλήθεια, αλλά προσδιορίζεται ως υπεράσπιση του συγκεκριμένου: «ουδ' εστίν η φρόνησις των καθόλου μόνον, αλλά δει και τα καθ' έκαστα γνωρίζειν πρακτική γαρ, η δε πράξις περί τα καθ' έκαστα... η δε φρόνησις πρα­κτική» (Ηθ. Νικ. Ζ 8 1141b. 14 επ.). Ο Σταγειρίτης αναζή­τησε τα ιδανικά στοιχεία μέσα από την ίδια την κρισιμότη­τα της ιστορικής πραγματικότητας, του «φανερού...εκ του συμβαίνοντος» (Πολ. Ε 1, 1302a. 4). Για τούτο διατύπωσε, και στα Ηθικά Νικομάχεια (1179b. 2-3) και στα Πολιτικά (Β, 1260b. 32-33) μια δυνατολογική (1288b. 24-39) και δε­οντολογική στάση υποστηρίζοντας ότι το «επισκέψασθαι πολιτείας» γίνεται «ίνα το τ' ορθώς έχον φανεί και το χρήσιμον». Το αίτημα της οργάνωσης του πολιτικού βίου επι­κεντρώνεται στην πρόληψη των σφαλμάτων, στη σημασία της γνώσης της λεπτομέρειας. Η ολιγωρία, το «παροράν το μικρόν», ως μικρή χαλάρωση των θεσμών - σήμερα θα έλεγα ως αβλεψία εκ μέρους των ιθυνόντων τα πολιτικά πράγμα­τα, αλλά και των ίδιων των πολιτευόμενων - είναι αίτιο με­ταβολής της «πολιτείας» και «άνευ στάσεως» (Πολ. 1303a. 22-24). Οι αποφάνσεις-κλειδιά της αριστοτελικής πολιτειολογίας και προβληματικής της πολιτειακής σωτηρίας είναι τρεις: «Εν αρχήι γαρ γίνεται το αμάρτημα, η δ' αρχή λέγε­ται ήμισυ είναι παντός, ώστε και το εν αυτήι μικρόν αμάρ­τημα αναλογον εστί προς τα εν τοις άλλοις μέρεσι»(1303Κ 28-32). «Είρηται ... καθόλου κατά πασών των πολιτειών, ότι αίτιον των μεταβολών και το μικρόν εστί (Ε, 1307b. 2­3), «Όπως μηδέν παρανομώσι και μάλιστα το μικρόν φυ-λάττειν» (1307b. 31-32).H έγκαιρη πρόγνωση του κακού δεν ανατίθεται από τον Αριστοτέλη στον τυχαίο ηγέτη, αλ­λά στον άξιο πολιτικό άνδρα. Αυτό επιτάσσει τη σύζευξη ηθικής και πολιτικής, νοούμενης ως «αρχιτεκτονικής τέ­χνης» και «επιστήμης» η οποία «ου του παρόντος συμφέ­ροντος ... εφίεται, αλλ' εις άπαντα τον βίον» (Ηθ. Νικ. Θ 11, 1160a. 21).

Όποιος χρόνια συνοικεί με τη συγκεκριμένη φιλοσοφία του Σταγειρίτη, του δάσκαλου αυτών που γνωρίζουν κατά τον Dante, των «φρονίμων», θα έλεγα μάλλον παρά των σοφών (πρβλ. Αριστ. Ηθ. Νικ. 1140b. 8-10) και πολύ ήκιστα πολλών δοκησίσοφων σημερινών πολιτικών μας, έχει κατά πρώτον λόγον ενωτισθεί την επιταγή: «ουδέ δη περί αρετής ικανόν το ειδέναι, αλλ' έχειν και χρήσθαι πειρατέον ή ει πως άλλως αγαθοί γινόμεθα;» (Κ 10, 1179b. 2-4). Αυτός ως συνοπτικός έχει αποθησαυρίσει ορισμένες βασικές αριστο­τελικές συλλήψεις εμπνευστικές για τη σύγχρονη κρίσιμη ιστορική πραγματικότητα.

Αυτές είναι: α) η ιεραρχική και τελολογική αντίληψη των πραγμάτων (ακόμη και στο Περί Ψυχής δεσπόζουσα είναι η αντίληψη αυτή στην αναφορά για τη σκοπιμότητα των ορ­γάνων). β) Το πολύτιμο της ενέργειας, «τιμιώτερον το ποι­ούν του πάσχοντος» που διέπει και την αριστοτελική έννοια της εντελέχειας ως δρώσας και αποτελεσματικής ενέργειας σε αντιδιαστολή με τη δύναμη που μπορεί να μη γίνει ποτέ ενεργός και την ενέργεια που μπορεί να μη καταλήξει ποτέ (φαινόμενα συχνά της μικροπολιτικής σημερινής πραγματι­κότητας)· γ) η δεοντολογία του «σωφρόνως» και «ελευθε-ρίως» ως καλλίτερου όρου του «βίου» (Πολιτ. Β, 1265a), που αναιρείται σήμερα από σκοτεινές υπόγεια κατευθυνό­μενες μειονότητες κακοποιών στοιχείων, δ) η επιταγή, που ήδη «αναφέρθηκε, του «μη παροράν το μικρόν» (σήμερα με παρακόλουθα τα ολέθρια χρόνια πολιτικής τύφλωσης), ε) το «παιδεύεσθαι προς τας πολιτείας» το οποίο αφορά στους πολιτευόμενους και στην αποτελεσματική δράση τους: «προς το διαμένειν τας πολιτείας, ου νυν ολιγωρούσι πά­ντες, το παιδεύεσθαι προς τας πολιτείας. Όφελος γαρ ουθέν των ωφελιμωτάτων νόμων και συνδεδοξασμένων υπό πά­ντων των πολιτευόμενων, ει μη έσονται ειθισμένοι και πε­παιδευμένοι εν τη πολιτεία» (1310a. 14-16). Εδώ η σωτηρία δεν νοηματοδοτείται ως διάσωση της μορφής του πολιτεύ­ματος, αλλ' ως φωτισμένη ελευθερία, όπου το να ζει κά­ποιος όπως θέλει και όχι «προς την πολιτείαν» (φαινόμενο πολλής σημερινής κακουργίας στον τόπο μας), είναι φαύ-λον. Το χωρίο 1337a. 14-18 των Πολιτικών προσδιορίζει την πολιτειακή σωτηρία και επανόρθωση σε άρρηκτο δεσμό με το βέλτιστον ήθος: «Το γαρ ήθος πολιτείας εκάστης το οι­κείον φυλάττειν είωθε την πολιτείαν και καθίστησιν εξ αρ­χής ... αεί δε το βέλτιστον ήθος βελτίονος αίτιον πολιτείας».

Το ίδιο σηματοδοτεί η απόφανση: «σπουδαία γε πόλις εστί τωι τους πολίτας τους μετέχοντας της πολιτείας είναι σπουδαίους» (Η 13, 1332a 33-34). Οι έννοιες του ήθους και της σπουδαιότητος εκφράζουν ποιοτική συμπεριφορά και συναρτώνται με θεμελιώδεις συλλήψεις της αριστοτελικής πολιτειολογίας, όπως είναι η πρόταση της παιδείας (Πόλ. Ζ 4, 1319a. 13-17) Εδώ θα επιμείνω με παράδειγμα από την προοδοποιητική αγωγή που πρότεινε ο Αριστοτέλης. Είναι γνωστό αυτό που έλεγε ο Φιλόπονος αναφορικά με τη δια­φορά Πλάτωνος και Αριστοτέλη, ότι, δηλαδή, ο πρώτος θε­ωρεί τόπο των ιδεών όλη την ψυχή του ανθρώπου, ενώ ο δεύτερος μιλά για λογική ψυχή και «μάθησιν», για τον «ε­νεργεία νου που πραγματώνει τις ανώτερες πνευματικές μορφές (σήμερα θα μιλούσαμε για εποπτική δεκτικότητα αποτύπωσης μορφών). Η ιδέα είναι επίκαιρη καθόσον είναι δυνατό να συνδεθεί με το θέμα της προφύλαξης της νοητι­κής παιδικής ψυχής με την κατάλληλη παιδεία.

Μολονότι «ουδείς...αν έλοιτο ζην παιδιού διάνοιαν έχον δια βίου», με άλλο λόγο με άμετρα επιθυμητική διάθεση και «ατελές το βουλευτικόν» πράγμα που καθιστά τα παι­διά μόνο κάπως (πως) πολίτες, εφόσον πολίτης «ουδενί των άλλων ορίζεται ή τωι μετέχειν κρίσεως και αρχής» (Γ, 1275a. 22), είναι αδιαμφισβήτητο ότι «εκ παίδων οι κοινω­νοί γίνονται της πολιτείας» (Πολ. 13, 1250b. 20). Για τούτο και «αναγκαίον προς τας πολιτείας βλέποντας παιδεύειν ... τους παίδας ... είπερ τι διαφέρει προς το την πόλιν είναι σπουδαίαν και τους παίδας είναι σπουδαίους ...» (Πολ. 13, 1260b. 8). Το αριστοτελικό παιδί αναπτύσσεται σωματικά και πνευματικά μέσω μιας προόδοζοιητικής και προληπτι­κής αγωγής, προετοιμαζόμενο «προς τας ύστερον διατριβάς (Η 17, 1336a. 28). Προφητικά ο Σταγειρίτης, όπως και στην περίπτωση της συμβολής των μηχανών στην εργασία, συνέ­λαβε την ιδέα της ηθικής οχύρωσης της παιδικής ψυχής, των μελλοντικών πολιτών μέσω της πρόληψης της βλάβης της από ακούσματα και οράματα ανελευθερίας (όπως είναι π.χ. σήμερα ορισμένες πληροφορίες του διαδικτύου, του τύπου κλπ): «εύλογον ... απελαύνειν από των ακουσμάτων και οραμάτων ανελευθερίας και τηλικούτους όντας, όλως μεν αισχρολογίαν εκ της πόλεως, ώσπερ άλλο τι, δει τον νομο-θέτην εξορίζειν εκ του γαρ ευχερώς λέγειν ο,τιούν των αι­σχρών γίνεται και το ποιείν σύνεγγυς, μάλιστα μεν ουν εκ των νέων, όπως μήτε λέγωσι μήτε ακούωσι μηδέν τοιούτον» (Η 17, 1136b. 2).

Η πρόληψη αναχαιτίζει τη βλάβη της ατομικής ψυχής, όπως η μη παράβλεψη και του μικρού ακόμη σφάλματος εί­ναι σωτήρια για τη λειτουργία της πολιτείας. Έτσι, το δεύ­τερο σημείο αξιοκρατικής θεώρησης αφορά στη. γνώση της χρήσης της αρετής (Ηθ. Νικ. 10, 1179b. 2-4).

Το τρίτο συνδέεται με τη δικαιοπραγία (Ηθ. Νικ. Ε, 1511 38a. 19-20), το προς «έτερον» αγαθό της δικαιοσύνης (Ηθ. Νικ. Ε 3, 1130a. 3) -ως της όλης αρετής-, ή ύψιστη έκφραση της οποίας συνιστά για τον Αριστοτέλη απόρριψη της εγω­κεντρικής αφηρημένης ισότητας και επιλογή της ετεροκε-ντρικής φιλίας: « έοικε δε ... περί ταύτα και εν τοις αυτοίς είναι ή τε και φιλία και το δίκαιον. Εν απάση γαρ κοινωνία δοκεί τι δίκαιον είναι, και φιλία δε ... καθ' όσον κοινωνούσιν, επί τοσούτον εστί φιλία, και γαρ το δίκαιον ... αύξε-σθαι πέφυκεν άμα τη φιλία, ως εν τοις αυτοίς όντα και επί ίσον διήκοντα» (Ηθ. Νικ. Θ 11, 1159b. 25 - 1160a. 8).

Η τέταρτη πρόταση αφορά στην ισότητα, η οποία, ενώ ι­σχύει για όλους απέναντι στους νόμους, δεν ισχύει στην πε­ρίπτωση των κατά την αξίαν διαφορών. Στην αριστοτελική αξιοκρατική σύλληψη της ισότητας πρυτανεύει μια ιδέα συ­χνότατα ανεφάρμοστη στη σημερινή αναξιοκρατική και, θα έλεγα, ανοικειοπρακτική πολιτική πραγματικότητα μας η οποία δεν είναι επικεντρωμένη στο είναι αλλά στο έχειν των ανθρώπων και των λαών, στην οικονομική δύναμη που συρρικνώνει τον άνθρωπο και τους λαούς στις οικονομικές λειτουργίες τους συλλαμβάνοντας έτσι την ισότητα με την κατηγορία της ποσότητα: πρόκειται για την ιδέα της ανα­λογικής αμοιβαιότητας, της αντίστοιχης προς την κατ' ανα-λογίαν κατανομής των αγαθών, αναλογικής απονομής των αξιωμάτων και των τιμών με βάση την αξία των μετεχό­ντων:

«εστί», λέει ο Αριστοτέλης (Ηθ. Νικ. Ε 6, 1131a. 29 - Ε 7, 1131b 11-13), «το δίκαιον ανάλογόν τι ... το ... ανάλογον μέσον, το δε δίκαιον ανάλογόν. Καλούσιν δε την τοιαύτην αναλογίαν γεωμετρικήν οι μαθηματικοί». Η γεωμετρική α­ναλογία απαιτεί σε κάθε περίπτωση συμμόρφωση με την αξία των προσώπων που έχουν δικαίωμα στη νομή. Έτσι η ισότητα διακρίνεται από τον μηχανιστικό εξισωτισμό (ε-παγγελλόμενο και σήμερα ακόμη από πολιτικές φατρίες), την τάση απάλειψης των κατ' αξίαν διαφορών η οποία -σήμερα συχνή σε ανώτατα Ιδρύματα και υπηρεσίες - βλά­πτει την πολιτειακή υγεία με το να αναιρεί την αξιοκρατική πνευματική ιεραρχία ή να μετατρέπεται σε καταδίωξη των κατ' αξίαν υπερεχόντων, όπως με οξυδέρκεια προείδε ο Α­ριστοτέλης, ενεργώντας με γνώμονα τη διαφύλαξη του ή­θους του πολιτειακού μας βίου:

«Εστί δε τα τε πάλαι λεχθέντα το τους υπερέχοντας καλούειν και τους φρονηματίας αναιρείν και μήτε συσσίτια εάν μήτε εταιρίαν μήτε παιδείαν μήτε άλλο μηθέν τοιού­τον...» (Πολ. Ε 11, 1313a. 39-41).

To γέλιο και το χιούμορ

Η εξελικτική σημασία του χαμόγελου

Με μια ματιά γύρω μας, καθώς ο καιρός βελτιώνεται, διαπιστώνουμε ότι οι άνθρωποι χαμογελάνε περισσότερο απ’ ότι τον χειμώνα.  Ο μέσος άνθρωπος γελάει περίπου 17 φορές τη μέρα.  Ενώ αυτό μοιάζει με μια απλή αντανακλαστική πράξη, στην πραγματικότητα τώρα ξέρουμε ότι το να γελάσουμε με κάτι αστείο είναι μια σύνθετη αντίδραση που τη μαθαίνουμε στη διάρκεια της ζωής μας και η οποία μοιράζεται πολλά κοινά στοιχεία με τη νοητική διαδικασία της επίλυσης προβλημάτων.  Και αυτή είναι η βασική διαφορά του ανθρώπου από τα άλλα έμβια ζώα: το γέλιο! Ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να γελάει και να χαμογελάει, κάτι που δεν διαθέτουν τα ζώα.  Ακόμα και οι χιμπαντζήδες, των οποίων η συμπεριφορά έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τη δική μας, δεν έχουν την ικανότητα του γέλιου.  Γιατί λοιπόν “δημιουργήθηκε” το γέλιο και τι σκοπό εξυπηρετεί; Οι ψυχολόγοι της εξέλιξης πιστεύουν ότι το πριν φτάσουμε στο γέλιο ξεκινήσαμε από το χαμόγελο, μια μυική έκφραση του προσώπου που αρχικά ήταν μια πολύ βασική μορφή επικοινωνίας, με την οποία τα άτομα έδειχναν την πρόθεσή τους να συνεργαστούν με κάποιον άλλον.  Φυσικά αυτό παραμένει και σήμερα, με το χαμόγελο να σημαίνει ενθάρρυνση  του άλλου, το πράσινο φως στην επικοινωνία. Όμως, το πρόβλημα με το χαμόγελο, όπως όλοι ξέρουμε, είναι ότι μπορεί να είναι και εντελώς ψεύτικο.  Για επικοινωνιακούς λόγους, έπρεπε να βρεθεί μια άλλη μορφή δύσκολη στην τεχνητή αναπαραγωγή.  Το γέλιο είναι μια τέτοια μορφή επικοινωνίας, γιατί δεν είναι εύκολο να προσποιηθεί κανείς ότι γελάει.  Ετσι, γελώντας μαζί με κάποιον άλλον, οι πρόγονοί μας έδειχναν τις ειλικρινείς προθέσεις τους, έκαναν συμμαχίες και οριοθετούσαν τη μορφή της σχέσης τους.

 

Τι είναι όμως το γέλιο;

Το γέλιο είναι μια αρχέγονη κραυγή που εκφράζει συναίσθημα και μεταβιβάζει στους άλλους την πληροφορία της ευχάριστης συναισθηματικής κατάστασης αυτού που γελάει.  Πρόκειται για μια ηθελημένη μορφή επικοινωνίας σε μη λεκτικό επίπεδο.  Φανταστείτε μια παρέα από μικρά παιδιά που δε μιλάνε την ίδια γλώσσα: παίζουν μαζί βγάζοντας διάφορες κραυγές και κυρίως γελώντας, για να δείξουν την ευχαρίστησή τους.

 

Γιατί γελάμε;

Το γέλιο είναι μια μορφή επικοινωνίας και όχι απλά η αντίδραση του ανθρώπου απέναντι σε ένα αστείο.  Οι γυναίκες γελάνε με πιο δυνατό και κακαριστό γέλιο όταν βρίσκονται ανάμεσα σε άντρες, κάνοντας το γέλιο τους να αποτελεί ερωτική κραυγή, και οι άντρες γελάνε περισσότερο όταν είναι με τους φίλους τους.  Το γέλιο μπορούμε να το δούμε και σαν μια μορφή συμπεριφοράς που είναι σχεδιασμένη να κάνει κάποιον να νιώσει όμορφα και να έχει θετική στάση στους γύρω του.  Μια από τις πιο βασικές ανταμοιβές στις ανθρώπινες σχέσεις είναι το να γελάει κανείς με τα αστεία που λέμε.

Το γέλιο αποτελεί και τον συνδετικό κρίκο μιας ομάδας.  Στις μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού, που χρειάζεται να γνωριστούν τα μέλη των διαφόρων τμημάτων, γίνονται συγκεντρώσεις με επικεφαλείς ψυχολόγους για να χτίσουν γερές ομάδες, το λεγόμενο team-building.  Το γέλιο και το χιούμορ είναι από τα βασικά εργαλεία των επαγγελματιών, όχι μόνο για να σπάσουν τον πάγο αρχικά, αλλά και για να συσφίξουν τα μέλη της ομάδας, να τα βοηθήσουν να χαλαρώσουν, να βρουν κοινό τρόπο επικοινωνίας και να δεθούν μεταξύ τους.  

  

Η νευρολογική βάση του γέλιου

Οι άνθρωποι είμαστε από τη φύση μας φτιαγμένοι για να γελάμε.  Τα μωρά γελάνε όταν τα γαργαλήσουν.  Μεγαλώνοντας, ορισμένοι άνθρωποι μαθαίνουν να κρατιούνται και να μη γελάνε, αλλά στις μικρές ηλικίες το γέλιο είναι βασικό σημάδι σωστής νευρολογικής λειτουργίας. Άτομα με νευρολογικές διαταραχές δεν μπορούν να γελάσουν αν τα γαργαλήσουν.

 

Χιούμορ, εγκέφαλος και νοημοσύνη

Ενα άλλο στοιχείο σχετικά με το χιούμορ και το γέλιο είναι ότι ο μετωπιαίος λοβός του εγκεφάλου παίζει σημαντικό ρόλο σε διανοητικές διεργασίες και στην ικανότητα αντίληψης του χιούμορ. Εκεί συνδυάζονται πληροφορίες από τα κέντρα της σκέψης και τα κέντρα του συναισθήματος. Έρευνες με ασθενείς που έχουν εγκεφαλική βλάβη στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου τους (όπως από εγκεφαλικό ή από ατύχημα) δείχνουν ότι αυτά τα άτομα δεν μπορούν να αντιληφθούν το χιούμορ σε ανέκδοτα ή γελοιογραφίες, ενώ τα κανονικά άτομα ή ασθενείς με βλάβη σε άλλο σημείο του εγκεφάλου αντιλαμβάνονται το χιούμορ και γελάνε.

 

Η νοημοσύνη και η ικανότητα να σκεφτόμαστε αφαιρετικά είναι απαραίτητο συστατικό στα «έξυπνα» λεκτικά ανέκδοτα.  Τα περισσότερα ανέκδοτα ακολουθούν ένα βασικό μοτίβο: μας οδηγούν λεκτικά σε κάποιο σημείο, μας κατευθύνουν να σκεφτούμε με μια λογική σειρά, αλλά στο τέλος μπαίνει ένα νέο στοιχείο που δεν το περιμέναμε, διακόπτει την ομαλή πορεία της σκέψης, και αυτό το στοιχείο της έκπληξης και της έξυπνης λύσης ή λογοπαιγνίου μας κάνει και γελάμε, γιατί ερμηνεύουμε το ανέκδοτο εκ νέου.  

O φόβος: Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στη ζωή

Ο φόβος είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στη ζωή. Ο νους που είναι μπλεγμένος μέσα στο φόβο, ζει μέσα σε σύγχυση, σε συγκρούσεις, και άρα είναι βίαιος, σπασμωδικός, διαστρεβλωμένος και επιθετικός. Δεν τολμάει να απομακρυνθεί από τα πρότυπα σκέψης του, και αυτό γεννάει υποκρισία. Μέχρι να ελευθερωθούμε από το φόβο, ακόμα κι αν ανέβουμε στο πιο ψηλό βουνό, ακόμα κι αν δημιουργήσουμε κάθε είδους θεό, θα παραμείνουμε πάντα στο σκοτάδι. Ζώντας σε μια τέτοια διεφθαρμένη και ηλίθια κοινωνία, όπως αυτή που ζούμε, μ’ αυτή την ανταγωνιστική εκπαίδευση που παίρνουμε, που γεννά το φόβο, όλοι μας φέρουμε το βάρος κάποιου φόβου. Και ο φόβος είναι ένα φοβερό πράγμα που περιτυλίγει, παραμορφώνει και αποβλακώνει την καθημερινή μας ζωή. Υπάρχει και ο φυσικός φόβος, αλλά αυτό είναι κάτι που έχουμε κληρονομήσει από τα ζώα. Για τους ψυχολογικούς φόβους είναι που μιλάμε εδώ, γιατί όταν καταλάβουμε τους βαθιά ριζωμένους ψυχολογικούς φόβους θα είμαστε ικανοί να αντιμετωπίσουμε τους ζωώδεις φόβους, ενώ, το να ασχοληθούμε πρώτα με τους ζωώδεις φόβους μας δεν θα μας βοηθήσει καθόλου να καταλάβουμε τους ψυχολογικούς. Όλοι φοβόμαστε κάτι. Δεν υπάρχει ο φόβος σαν αφηρημένη ιδέα. Έχει πάντα σχέση με κάτι. Ξέρετε τους δικούς σας φόβους; –φόβους ότι θα χάσετε τη δουλειά σας, ή του να μην έχετε αρκετό φαγητό ή χρήματα, φόβος για το τι σκέφτονται για εσάς οι γείτονες σας ή η κοινωνία, ή του να μην είσαστε επιτυχημένοι, φόβο του να χάσετε τη θέση σας στη κοινωνία, του να σας περιφρονούν, να σας γελοιοποιούν, φόβος πόνου ή αρρώστιας, φόβο εξουσίας, φόβος του να μην ξέρετε τι είναι αγάπη ή ότι δεν σας αγαπούν, φόβος του να χάσετε τη γυναίκα σας ή τα παιδιά σας, φόβος θανάτου, φόβος τέλειας ανίας, του να ζείτε σε έναν κόσμο σαν θάνατος, φόβος του να μην ικανοποιείτε την εικόνα που έχουν δημιουργήσει οι άλλοι για σας, φόβος του να χάσετε την πίστη σας –όλους αυτούς και αναρίθμητους άλλους φόβους– ξέρετε τους δικούς σας προσωπικούς φόβους; Και τι κάνετε συνήθως γι’ αυτούς;

Το σκάτε απ’ αυτούς; –έτσι δεν είναι; Ή εφευρίσκετε ιδέες και είδωλα για να τους καλύψετε; Αλλά με το να το σκάτε από τον φόβο, το μόνο που κάνετε είναι να τον μεγαλώνετε. Μία από τι βασικές αιτίες του φόβου είναι ότι θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τους εαυτούς μας όπως είμαστε πραγματικά. Πρέπει λοιπόν να εξετάσουμε το δίκτυο διαφυγής που έχουμε δημιουργήσει για να ξεφύγουμε από τους φόβους, όπως επίσης και να εξετάσουμε και τους ίδιους μας τους φόβους. Όταν ο νους στον οποίον περιλαμβάνεται και ο εγκέφαλος, προσπαθεί να ξεπεράσει το φόβο, να τον καταπιέσει, να τον πειθαρχήσει, να τον ελέγξει, να τον μετατρέψει σε κάτι άλλο, υπάρχει τριβή, υπάρχει σύγκρουση, και αυτή η σύγκρουση είναι χάσιμο ενέργειας. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να αναρωτηθούμε τότε είναι το τι είναι ακριβώς και πως δημιουργείται. Τι εννοούμε με αυτή καθ’ αυτήν τη λέξη “φόβος”; Ρωτάω τον εαυτό μου τι είναι φόβος, όχι τι φοβάμαι. Κάνω μια ορισμένη ζωή. Σκέφτομαι με ορισμένα πρότυπα. Έχω ορισμένα πιστεύω και δόγματα και δεν θέλω αυτά τα υπαρξιακά πρότυπα να ενοχληθούν γιατί έχω τις ρίζες μου μέσα τους. Δεν θέλω να ενοχληθούν τα πιστεύω μου, γιατί η ενόχληση δημιουργεί μία κατάσταση άγνωστου και δεν μου αρέσει αυτό. Αν ξεκολλήσω από όλα όσα ξέρω και πιστεύω, θέλω να είμαι σίγουρος για την κατάσταση των πραγμάτων προς την οποία πηγαίνω. Έτσι λοιπόν τα εγκεφαλικά κύτταρα έχουν δημιουργήσει ένα πρότυπο και αρνούνται να δημιουργήσουν ένα άλλο πρότυπο το οποίο είναι αβέβαιο.

Η κίνηση από την ασφάλεια στην ανασφάλεια είναι αυτό που αποκαλώ φόβο. Αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή, όπως κάθομαι εδώ, δεν φοβάμαι, αυτή τη στιγμή, τίποτα δεν μου συμβαίνει, κανένας δεν με απειλεί ή μου παίρνει κάτι. Αλλά πίσω από αυτό το πραγματικό λεπτό υπάρχει ένα βαθύτερο στρώμα στο νου που συνειδητά ή ασυνείδητα σκέφτεται το τι θα μπορούσε να συμβεί στο μέλλον ή ανησυχεί ότι κάτι από το παρελθόν μπορεί να με αιφνιδιάσει. Έτσι λοιπόν φοβάμαι το παρελθόν και το μέλλον. Έχω διαχωρίσει το χρόνο σε παρελθόν και μέλλον. Η σκέψη μπαίνει μέσα και λέει, “πρόσεξε να μη συμβεί ξανά” ή “προετοιμάσου για το μέλλον. Το μέλλον μπορεί να είναι επικίνδυνο για εσένα. Έχεις κάτι τώρα αλλά μπορεί να το χάσεις. Μπορεί να πεθάνεις αύριο. Η γυναίκα σου μπορεί να φύγει, μπορεί να χάσεις τη δουλειά σου. Μπορεί ποτέ να μη γίνεις διάσημος. Μπορεί να μείνεις μόνος. Πρέπει να είσαι εντελώς σίγουρος για το αύριο”. Τώρα πάρτε το δικό σας προσωπικό είδος φόβου. Κοιτάξτε το. Παρατηρήστε τις αντιδράσεις σας σ’ αυτό. Μπορείτε να το δείτε χωρίς καμία κίνηση διαφυγής, δικαιολόγησης, επίκρισης ή απώθησης; Μπορείτε να κοιτάξετε το φόβο χωρίς τη λέξη που προκαλεί το φόβο; Μπορείτε να κοιτάξετε το θάνατο για παράδειγμα, χωρίς τη λέξη που ξυπνά το φόβο του θανάτου; Η ίδια η λέξη φέρνει μια ανατριχίλα, έτσι δεν είναι; Όπως η λέξη αγάπη, έχει τη δικιά της ανατριχίλα, τη δικιά της εικόνα; Τώρα, μήπως είναι η εικόνα του θανάτου που έχεις στο μυαλό σου, η ανάμνηση τόσων θανάτων που έχεις δει και οι συσχετισμοί σου με εκείνα τα συμβάντα – μήπως είναι αυτή η εικόνα που δημιουργεί το φόβο; Ή φοβάσαι ότι θα φτάσεις στο τέλος, σε ένα τέλος πραγματικά, και δεν φοβάσαι την εικόνα που έχεις – ότι θα φτάσεις στο τέλος. Είναι η λέξη θάνατος που σου δημιουργεί φόβο ή το πραγματικό τέλος; Αν είναι η λέξη ανάμνηση που προκαλεί το φόβο σου, τότε δεν είναι καθόλου φόβος. H σκέψη φέρνει ένα είδος φόβου. Είναι ο φόβος πάντα αποτέλεσμα της σκέψης, και αν είναι, υπάρχει κανένα άλλο είδος φόβου; Φοβόμαστε τον θάνατο –δηλαδή κάτι που πρόκειται να συμβεί αύριο ή μεθαύριο, με τον καιρό.

Υπάρχει μια απόσταση μεταξύ του τώρα και αυτού που πρόκειται να συμβεί. Η σκέψη έχει δοκιμάσει αυτήν την κατάσταση, με το να παρατηρεί το θάνατο, λέει “Πρόκειται να πεθάνω”. Η σκέψη λοιπόν δημιουργεί το φόβο του θανάτου, και αν αυτή δεν τον δημιουργεί, υπάρχει κανένα άλλο είδος φόβου; Είναι λοιπόν ο φόβος αποτέλεσμα της σκέψης; Αν είναι, αφού η σκέψη είναι πάντα παλιά, είναι και ο φόβος πάντα παλιός. Όπως έχουμε πει δεν υπάρχει νέα σκέψη. Εάν το αναγνωρίσουμε αυτό, είναι ήδη παλιό. Έτσι λοιπόν αυτό που φοβόμαστε πραγματικά είναι η επανάληψη του παλιού – η σκέψη εκείνων που έχουν γίνει και που προβάλλονται στο μέλλον. Άρα λοιπόν η σκέψη είναι υπεύθυνη για το φόβο. Έτσι είναι, μπορείτε να το δείτε και μόνοι σας. Όταν βρεθείτε αντιμέτωποι με κάτι, την ίδια στιγμή δεν υπάρχει φόβος. Μόνο όταν μπει μέσα η σκέψη δημιουργείται ο φόβος. Επομένως, η ερώτησή μας τώρα είναι: “Είναι δυνατόν ο νους να ζει ολοκληρωτικά, απόλυτα, στο παρόν;” Μόνο ένας τέτοιος νους δεν έχει καθόλου φόβο. Αλλά για να το καταλάβετε αυτό, πρέπει να καταλάβετε τη δομή της σκέψης, της ανάμνησης και του χρόνου. Και με το να το καταλάβετε, όχι διανοητικά, όχι με λέξεις αλλά πραγματικά, με την καρδιά σας, το νου σας, τα σωθικά σας, θα ελευθερωθείτε από το φόβο. Τότε ο νους μπορεί να χρησιμοποιεί τη σκέψη χωρίς να δημιουργείται φόβος. Η σκέψη, όπως η μνήμη, είναι βέβαια αναγκαία για την καθημερινή ζωή μας. Είναι το μόνο όργανο που έχουμε για επικοινωνία, για την δουλειά μας κ.ο.κ.. Η σκέψη είναι η αντίδραση στη μνήμη, μνήμη που έχει συσσωρευτεί μέσα από εμπειρίες, γνώσεις, παραδόσεις χρόνων. Και απ’ αυτό το υπόβαθρο μνήμης αντιδρούμε κι αυτή η αντίδραση είναι η σκέψη. Έτσι λοιπόν η σκέψη είναι ουσιαστική σε ορισμένα επίπεδα αλλά όταν η σκέψη αυτή προβάλλεται ψυχολογικά στο μέλλον και το παρελθόν, δημιουργώντας φόβο και μαζί ευχαρίστηση, ο νους γίνεται αδρανής και η απραξία είναι αναπόφευκτη.

Αναρωτιέμαι λοιπόν “γιατί, γιατί, γιατί σκέφτομαι για το μέλλον και το παρελθόν σε σχέση με την ευχαρίστηση ή τον πόνο αφού γνωρίζω ότι αυτές οι σκέψεις δημιουργούν φόβο; Είναι δυνατό να σταματήσει ψυχολογικά η σκέψη, γιατί αλλιώς ο φόβος δεν θα σταματήσει ποτέ;” Μπορείτε να παρακολουθήσετε ένα σύννεφο ή ένα δέντρο ή ένα ποτάμι που τρέχει, μ’ ένα αρκετά ήρεμο μυαλό γιατί δεν είναι πολύ σημαντικά για σας, αλλά το να παρακολουθήσεις τον εαυτό σου είναι πολύ πιο δύσκολο γιατί εκεί οι απαιτήσεις είναι τόσο ουσιαστικές, οι αντιδράσεις τόσο γρήγορες. Έτσι, λοιπόν, όταν είστε άμεσα σε επαφή με το φόβο ή την απελπισία, τη μοναξιά ή τη ζήλια, ή όποια άλλη άσχημη κατάσταση του νου, μπορείτε να την κοιτάξετε τόσο ολοκληρωμένα ώστε το μυαλό σας να γίνει τόσο ήρεμο ώστε να τη δει; Μπορεί το μυαλό να διακρίνει το φόβο από τις διαφορετικές μορφές φόβου -να “δεις” τον ολικό φόβο, και όχι αυτό που φοβάσαι; Αν κοιτάξεις μόνο τις λεπτομέρειες του φόβου ή προσπαθήσεις να αντιμετωπίσεις τους φόβους σου έναν έναν, δεν θα φτάσεις ποτέ στο κύριο θέμα που είναι να μάθεις να ζεις με το φόβο. Το να ζεις με ένα τέτοιο ζωντανό πράγμα όπως είναι ο φόβος απαιτεί ένα μυαλό και μία καρδιά εξαιρετικά ικανά, εντελώς ανοιχτά, χωρίς προκατασκευασμένα συμπεράσματα ώστε να μπορούν να παρακολουθούν κάθε κίνηση του φόβου. Τότε, αν τον παρατηρήσεις και ζήσεις μ’ αυτόν – και για να γίνει αυτό δεν παίρνει μια ολόκληρη μέρα, μπορεί να πάρει ένα λεπτό ή ένα δευτερόλεπτο για να γνωρίσεις όλη τη φύση του φόβου – αν ζήσεις μαζί του τόσο ολοκληρωτικά, θα ρωτήσεις αναπόφευκτα: Ποια είναι αυτή η ύπαρξη που ζει με το φόβο;

Θησέας ερμηνευτική προσέγγιση του μύθου

Ο Θησέας σαν μυθικό πρόσωπο έγινε δίπλα στον Ηρακλή ένας από τους πιο μεγάλους ήρωες της αρχαιότητας. Η καταγωγή του όμως δεν είναι ξεκαθαρισμένη. Κατ' άλλους πρόκειται για Λαπίθη ήρωα που αργότερα μεταφέρθηκε από τη Θεσσαλία στην Αττική και κατ' άλλους πρόκειται για Τροιζήνιο ήρωα γιατί στην Τροιζήνα αναφέρεται ότι γεννήθηκε και μεγάλωσε και πολλά τοπωνύμια τον δένουν μαζί της. Η Τροιζήνα όμως ήταν ιωνική πόλη. Έτσι μάλλον υπερισχύει η άποψη ότι πρόκειται για Ίωνα ήρωα αφού είναι συνδεδεμένος και με την Αττική από πολύ παλιά. Οι γενεαλογικοί κατάλογοι των επικών τον τοποθετούν μια γενιά πριν από τα τρωικά.

Αργότερα οι Αθηναίοι θέλοντας να έχουν έναν σημαντικό ήρωα πλάι στο μύθο του Ηρακλή συνέδεσαν το μύθο του Θησέα με την ιστορική παράδοση της Αθήνας. Έγινε συνοικιστής, πρώτος δημοκρατικός ηγέτης και μαζί με τον Ηρακλή ο ήρωας που απάλλαξε τη χώρα από τους κακοποιούς.

Πολλές φορές συμβαίνει οι μεγάλοι ήρωες να έχουν δυο πατέρες ένα θεό και ένα θνητό. Για να εξηγήσουν τη διπλή πατρότητα οι πηγές μας δοκιμάζουν διάφορες λύσεις: ο θεός είναι ο πραγματικός πατέρας και ο θνητός είναι ο θετός, μόνο επειδή η μητέρα του ήρωα που χάρηκε τον έρωτα του θεού ήταν ήδη παντρεμένη, ή επειδή το ίδιο βράδυ βρέθηκε και με τους δύο.

Στην πραγματικότητα το πιο πιθανό είναι ότι τη διπλή πατρότητα την προκάλεσε η επιθυμία να παρουσιάσουν ένα σημαντικό ήρωα, που ο θνητός πατέρας του ήταν ήδη γνωστός, ως γόνο θεού. Δεν αποκλείεται να έχουμε την προσπάθεια να συμβιβαστούν δυο ανεξάρτητες αρχικές παραδόσεις. Δεν αποκλείεται ακόμη ο θνητός πατέρας να ήταν στην αρχή τοπικός θεός που αργότερα υποβιβάστηκε σε ήρωα.

Ο Θησέας ενώ είναι παιδί ακόμα κάνει κιόλας τον πρώτο του άθλο. Σηκώνει το βράχο που ο πατέρας του από κάτω είχε κρύψει τα σημάδια της αναγνώρισης –το σπαθί, όπλο του ήρωα αγωνιστή του πνεύματος και τα σανδάλια, που ρόλος τους είναι να προστατέψουν το πόδι σύμβολο της ψυχής- ώστε να αποδείξει ότι είναι αρκετά δυνατός ώστε να τα βγάλει πέρα και στο δύσκολο ταξίδι που τον περίμενε. Άλλωστε όλοι οι αγαθοποιοί ήρωες δοκιμάζονται για τις σωματικές ή πνευματικές τους δυνάμεις από πολύ μικροί. Η ερώτηση που τίθεται είναι γιατί ο Αιγέας έκρυψε τα πέδιλα και το σπαθί του κάτω από το βράχο. Αν σήμερα επισκεφτούμε την Πελοπόννησο θα θαυμάσουμε τα γνωστά σε όλους μας `Κυκλώπεια' τείχη. Ακόμα και σήμερα προκαλεί το θαυμασμό μας το πώς οι άνθρωποι εκείνης της εποχής κατάφεραν να μετακινήσουν τόσο μεγάλους βράχους και να τους τοποθετήσουν τον ένα πάνω στον άλλο, ενώ δεν είχαν ανακαλύψει τους μοχλούς. Ανατρέχοντας λοιπόν σ' αυτή την εποχή είναι εύκολο να εξηγήσουμε την επιλογή του Αιγέα.

Το ακατόρθωτο και το υπεράνθρωπο έπρεπε να είναι έργο ήρωα στα μάτια του απλού λαού. Έτσι ο Θησέας καταφέρνοντας κάτι τόσο δύσκολο και χωρίς τη βοήθεια άλλου αποδεικνύει την αξία του και το μεγαλείο της γενιάς του. Αποδεικνύει ότι είναι γεννημένος για τα μεγάλα έργα και ότι θα είναι άξιος των προσδοκιών της καταγωγής του.

Διαλέγει να ακολουθήσει το δύσκολο δρόμο της ξηράς, αντί για εκείνο της θάλασσας, που είναι γεμάτος κακοποιούς, όπως κάποτε ο Ηρακλής αποφάσισε να διαλέξει το δρόμο της Αρετής που ήταν γεμάτος δυσκολίες και βάσανα από το δρόμο της Κακίας που είναι ο εύκολος δρόμος για την εφήμερη δόξα και ευημερία. Για να εξαιρεθεί όμως η αρετή έχει απόλυτη ανάγκη να αντιμετωπίσει την κακία. Πώς αλλιώς ο Θησέας αλλά και ο Ηρακλής θα ήταν ευεργέτες των ανθρώπων αν δεν είχε πλαστεί η σειρά των κακοποιών που εξαφάνισαν;

Το ταξίδι του Θησέα από την Τροιζήνα στην Αθήνα συμβολίζει το πέρασμα του νέου από την εφηβεία στην ενηλικίωση. Ο νέος παρουσιάζεται παρορμητικός όπως άλλωστε και κάθε παιδί στα δεκαέξι του χρόνια. Με τον ενθουσιασμό της νεότητάς του και σίγουρα παθιασμένος και σίγουρος για τον εαυτό του και τις δυνάμεις του οδηγείται στην απόφαση του ταξιδιού από την ξηρά. Άλλωστε και μερικές από τις μετέπειτα πράξεις του μας δείχνουν το παρορμητικό της ηλικίας του. Το ταξίδι που ήταν γεμάτο κακοποιούς και ήταν δύσκολο να φτάσει στο τέλος του είναι αντίστοιχα το δύσκολο ταξίδι του έφηβου για να φτάσει στην ενηλικίωση και στην ωριμότητα των σκέψεων και των πράξεων του. Όπως ο Θησέας είχε να αντιμετωπίσει όλους αυτούς τους κακοποιούς για να φτάσει στο στόχο του που ήταν η Αθήνα και η αναγνώριση του πατέρα έτσι και ο κάθε έφηβος έχει να αντιμετωπίσει πολλούς σκοπέλους ώσπου να φτάσει στο επίπεδο της ωρίμανσης.

Οι ίδιοι οι άθλοι του Θησέα και η συνάντηση με τους κακοποιούς έχουν ερμηνευτική αξία. Ο κάθε ένας από τους περίφημους κακοποιούς συμβολίζει και κάτι διαφορετικό.Έτσι ο Περιφήτης γιος του Ήφαιστου είναι ίσως η προσωποποίηση του θυελλώδους σύννεφου και του κεραυνού που πέφτει εναντίον των ανθρώπων.

Ο Σίνης μπορεί να είναι ο θυελλώδης άνεμος, ο τυφώνας που με την καταστροφική του δύναμη σπάει τα δέντρα. Ο Σκίρωνας είναι οι σφοδροί άνεμοι που έκαναν το δρόμο πολύ δύσκολο αφού ήταν απότομα λαξευμένος. Εξάλλου και σήμερα το σημείο όπου βρίσκεται η Κακιά Σκάλα είναι εξαιρετικά επικίνδυνο για τους οδηγούς .

Ο Προκρούστης ίσως είναι το τέρας της καταιγίδας . Η Φαία είναι ο ορμητικός χείμαρρος ο οποίος κατακλύζει και καταστρέφει. Το στοιχείο του γριογούρουνου το συναντούμε και στους μύθους του βορρά. Εκεί υπάρχει ο θεός Βόδαμ, θεός της καταιγίδας που έχει μαζί του ένα αγριογούρουνο. Στις ελληνικές δοξασίες για τον περιηγητή και το θαλασσοπόρο το αγριογούρουνο ήταν σημάδι βροχής και τρικυμίας, ενώ για το γεωργό ολέθριος οιωνός.

Ο Θησέας ίσως είναι ο ήλιος που αποξηραίνει το νερό και σταματά την ορμή των χειμάρρων. Ακόμα ο Θησέας είναι σύμφωνα με αυτή την ερμηνευτική προσέγγιση η προσωποποίηση των καιρικών φαινομένων της Αττικής καθώς και των ανωμαλιών του εδάφους και του κλίματος.

Κατ' άλλους η πορεία του Θησέα από την Τροιζήνα στην Αθήνα είναι η πορεία της μύησης που υπέστη ο ήρωας με την κάθοδό του στην Κρήτη. Σύμφωνα με μια παράδοση τα πέδιλα και το σπαθί που του άφησε ο πατέρας του ήταν του Περσέα, που τα χρησιμοποίησε κάποτε στην αποστολή του, πηγαίνοντας στη χώρα των γοργόνων.

Ο πρώτος άθλος του Θησέα είναι λοιπόν και ο πρώτος σταθμός της μύησης. Είναι η νίκη πάνω στην εξωτερική δύναμη της φύσης, που σαν κακούργος με ένα ρόπαλο καταδυναστεύει τους αδύνατους και τους σκοτώνει ψυχοσωματικά.

Ο δεύτερος άθλος ή δεύτερη αναβαθμίδα δείχνει στη μύηση τη σύσταση των δύο κόσμων και των όντων με τη δυϊστική ενέργεια, στην πλαστικότητα της φυσικομορφής. Βλέπουμε καθαρά την απόκρυψη της σύνθεσης των κόσμων και των όντων στη μορφή δύο δυνάμεων, που ενωμένες σαν τα δύο σκέλη και τα δύο δέντρα να σχηματίζουν και να αποσχηματίζουν τα πλασμένα στη μορφή. Τα δύο δέντρα είναι οι δύο δυνάμεις αρνητική και θετική. Τα άρτια και τα περιττά. Τα θηλυκά και τα αρσενικά επιμερισμένα. Ο άνθρωπος στη μορφή γίνεται απ' αυτά τα δυο κύρια δυναμοενεργειακά δυναμικά στοιχεία, που πάλι θα αποχωριστούν από τον προγραμματισμένο νόμο και θα επανέλθουν οι κορυφές των δέντρων στα ίδια, στις θέσεις που κατείχαν οι δυο πρωτοδυνάμεις πριν σχηματίσουν το σύνθετο σώμα του ανθρώπου.

Στον τρίτο άθλο ο υλικός άνθρωπος κατανικήθηκε. Στο τρίτο σκαλοπάτι της μύησης και κάθε μύησης σκοτώνεται ο κατώτερος εαυτός και με βίαιη επέμβαση απορρίπτεται. Ο χοίρος-κάπρος σύμβολο της χαμηλής και παχιάς ύλης δολοφονείται.

Στον τέταρτο άθλο φονεύει τις εσωτερικές βίαιες παρορμήσεις. Τα βάρβαρα ένστικτα που αναβλύζουν κάπου-κάπου όταν η φουρτούνα κυριαρχήσει μέσα μας. Η θάλασσα, το σύμβολο της ύλης, δέχεται στην αγκαλιά της τους νικημένους από τις εσωτερικές βίαιες παρορμήσεις.

Η σκάλα της ανόδου στη μύηση συνεχίζεται και φτάνει στο πέμπτο σκαλί εκεί όπου ο υποψήφιος μύστης πρέπει να κατανικήσει τον ίδιο του τον εαυτό. Η νίκη πάνω στον Κερκύωνα είναι συμβολική και συμβολίζει την επιβολή του κάλλους πάνω στην ασχήμια και της αρμονίας πάνω στη δυσαρμονία. Ο Κερκύωνας είναι ο άσχημος, ο βάρβαρος, ο πρωτόγονος σε ένστικτα άνθρωπος.

Ο Θησέας ανέρχεται στην έκτη αναβαθμίδα της εσωτερικής αλήθειας. Σκοπεύει να διδάξει στο μυούμενο πώς πρέπει να διδάσκει τους συνανθρώπους του και με τι τρόπο να αποκόβει και να απομακρύνει τις αδυναμίες του και προπαντός τα πάθη του. Πρέπει ο μυούμενος μπροστά του να έχει το `παν μέτρον άριστον'. Την αναλογία και την αντιστοιχία των πραγμάτων. Είναι ο βαθμός της ισορροπίας και της αρμονίας.

Ο Θησέας φτάνει στην Αθήνα αναγνωρίζεται από τον πατέρα του γίνεται αποδεκτός από τους πολίτες αλλά παρόλα αυτά πηγαίνει να αντιμετωπίσει τον ταύρο του Μαραθώνα. Ο ταύρος αυτός ήταν ή εκείνος στον οποίο μεταμορφώθηκε ο Δίας και έκλεψε την Ευρώπη ή εκείνος ο οποίος έστειλε ο Ποσειδώνας στο Μίνωα ο οποίος είχε υποσχεθεί να τον θυσιάσει αλλά επειδή ήταν μεγάλος και όμορφος τον κράτησε και θυσίασε άλλο άντ' αυτού. Οργισμένος τότε ο Ποσειδώνας τον εξαγρίωσε και αυτός κατέστρεφε τη χώρα. Ο Ευρυσθέας έστειλε τον Ηρακλή να τον φέρει και αυτός τον ζήτησε από το Μίνωα. Μετά από πάλη μαζί του ο Ηρακλής τον νίκησε και αφού τον έδειξε στον Ευρυσθέα τον άφησε ελεύθερο. Ο ταύρος αφού περιπλανήθηκε στη Σπάρτη και Αρκαδία πέρασε στο Μαραθώνα.

Ο ταύρος είναι ο άθλος που πρέπει να κάνει ο Θησέας για να αποδείξει ότι είναι άξιος γιος βασιλιά και ικανός να τον διαδεχθεί στο θρόνο. Ωστόσο η πορεία του ζώου, από την Κρήτη στην Αργολίδα, Αρκαδία, Κορινθία, Μεγαρίδα, Αττική, δεν αποκλείεται να σημαδεύει την εξάπλωση κάποιας μινωικής λατρείας, που καταργήθηκε στην Αθήνα από το Θησέα.

Συνεχίζοντας με την πορεία του μύθου φτάνουμε στο μύθο που συνδέει την Αθήνα με τον Μίνωα μέσω του γιου του, τον Ανδρόγεω. O Ανδρόγεως λατρευόταν στην Αττική και ίσως από εκεί να ξεκινά ο μύθος για το πώς άρχισε η μινωική διείσδυση στην ηπειρωτική Ελλάδα. Ο Μίνωας, είναι γνωστό από την γενικότερη παράδοση, εγκαθιστούσε τους γιους του ηγεμόνες στα μέρη τα οποία προσαρτούσε. Ο Ανδρόγεως μπορεί να ήταν μια τέτοια περίπτωση. Η σύνδεσή του με τις εορτές για το Λάιο και τα Αθήναια ίσως εξηγεί κάποια συγγένεια λατρευτική. Αν με το σκοτωμό του από τον ταύρο υποδηλώνονται και ανθρωποθυσίες , δεν είναι βέβαιο.

Ο μύθος για το φόρο της Αθήνας και την υποτέλειά της τονίζει ιδιαίτερα το γεγονός ότι ο Μίνωας παρά τη μεγάλη δύναμη που διαθέτει και τη μεγάλη στρατηγική εμπειρία δεν κατορθώνει να πατήσει στην Αθήνα , και τα δεινά που υποφέρει η πόλη δεν προέρχονται από την αξιοσύνη του κατακτητή, αλλά από την οργή του θεού. Ακόμα ο φόρος αίματος συνδέεται με τις λατρείες, τόσο σαν αναφορά στις ανθρωποθυσίες όσο και με τους ιερούς αριθμούς που βγαίνουν από κοσμογονικά και ημερολογιακά πρότυπα. Τα εφτά αγόρια και τα εφτά κορίτσια συμβολίζουν τις επτά μέρες και τις επτά νύχτες της εβδομάδας.

Το δεύτερο ταξίδι του Θησέα που αυτή τη φορά γίνεται μέσω της θαλάσσιας οδού. Αυτή τη φορά ο Θησέας δεν είναι έφηβος. Το ταξίδι δεν στηρίζεται στον ενθουσιασμό της νιότης του αλλά και σ' αυτό το ταξίδι ο Θησέας καλείται να υπηρετήσει το συμφέρον του λαού. Αυτό το ταξίδι είναι που θα τον καθιερώσει σαν βασιλιά της Αθήνας και θα του δώσει έστω και άθελά του το θρόνο. Ο Θησέας δεν στηρίζεται πια μόνο στον εαυτό του αλλά φροντίζει να πάρει μαζί του έμπιστους και ικανούς να τον βοηθήσουν άντρες. Είναι η προσωπική του πορεία προς την ωριμότητα και την καταξίωση.

Καθώς φτάνουν στην Κρήτη και ο ήρωας καλείται να αντιμετωπίσει τον εχθρό του μπορούμε να πούμε ότι ο Θησέας συμβολίζει την ακτίνα του ήλιου που εισέρχεται μέσα στο Λαβύρινθο και το σκοτάδι. Είναι το καλό που αντιμετωπίζει το κακό και το νικά. Η Αριάδνη είναι η σοφία, που με το σπάγκο της την ευρύνοια οδηγεί τον άνθρωπο στη λάμψη του ήλιου και τον φωτίζει. Υποστηρίζεται ότι η μετάβαση στην Κρήτη είχε σκοπό να μυήσει τα παιδιά στα Κρητικά μυστήρια, τη διαπαιδαγώγηση, τη μόρφωση, την καλλιέργεια και την αποκάλυψη γνώσεων και τεχνών που κατείχε το Κρητικό ιερατείο.

Γυρίζοντας ο Θησέας στην Αθήνα και έχοντας ξεχάσει να αλλάξει τα πανιά στο καράβι, μαύρα-πένθος λευκά- χαρά, γίνεται η αιτία να πεθάνει ο πατέρας του. Ο λαός της Αθήνας πενθεί το θάνατο του βασιλιά την ώρα που φτάνει το καράβι έχοντας μέσα όλο το πολύτιμο φορτίο. Ο λαός δεν ξέρει τι να κάνει. Να θρηνήσει για το χαμό του Αιγέα ή να πανηγυρίσει την επιστροφή των νέων και μαζί με αυτούς και του νέου βασιλιά. Η σκηνή μας παραπέμπει στο γνωστό "Le Roi est mort. Vive le Roi"

Ένα ακόμη στοιχείο του μύθου του Θησέα στο οποίο πρέπει να σταματήσουμε είναι και το θέμα της αρπαγής των γυναικών. Ο Θησέας άρπαξε πέντε γυναίκες. Στην πραγματικότητα πρόκειται ίσως για τον αρχαίο μύθο της αρχαίας θεάς της βλάστησης που αρπάζεται από τον θεό Πλούτο. Ακόμη μπορεί να πρόκειται για περιγραφή ενός παλιού κοινωνικού εθίμου που φανέρωνε την παλικαριά του νέου ή ήταν μια καλή αιτιολόγηση της επιγαμίας με ξένες γυναίκες όπως ήταν όλες οι γυναίκες του Θησέα. Στη βιβλική παράδοση έχουμε αντίστοιχα την αρπαγή της κόρης του Ιακώβ από τον Σιχέμ ενώ στη ρωμαϊκή την αρπαγή των Σαβίνων γυναικών.

Σε ότι αφορά τη βασιλεία του Θησέα τα ιστορικά στοιχεία μαρτυρούν το μέγεθος της αξιοσύνης του και της φιλανθρωπίας του. Πόσο όμως η κοινή γνώμη των Ελλήνων πίστευε στην ιστορική αξία των μύθων φαίνεται καθαρά από τον τρόπο που τους χρησιμοποίησαν στην πολιτική τους ζωή. Ένας λαός σήμερα όταν θέλει να εξάρει τη συμβολή του στην πρόοδο του ανθρώπινου πολιτισμού, είτε για να συνειδητοποιήσει ο ίδιος, είτε για να την προβάλλει στους ξένους καταφεύγει στην παλιότερη πολιτική και πνευματική της ιστορία. Ακόμη ό,τι μεγάλο καταφέρνουν οι Έλληνες μέσα στην ιστορική τους πορεία προτιμούν να το παρουσιάζουν ως επίτευγμα των μυθικών τους ηρώων. Έτσι για τους Αθηναίους για να καταξιωθεί η δημοκρατία έπρεπε να παρουσιαστεί σαν έργο των μυθικών χρόνων. Έτσι ο Θησέας γίνεται ο πρώτος που καθιερώνει το δημοκρατικό πολίτευμα.

Τέλος η κατάβαση του ήρωα στον Άδη είναι ένα στοιχείο που συναντάται πολύ συχνά στην μυθολογία. Και παρότι ο ήρωας γίνεται υβριστής με την πράξη του αυτή σώζεται και πάλι από το φίλο του ο οποίος τον γυρίζει ξανά στη γη και στη ζωή. Ο μύθος του Θησέα θα ήταν άδικο αν τελείωνε έτσι υβριστικά για τον ήρωα. Με το θάνατό του από το Λυκομήδη ο μύθος τελειώνει και οι Αθηναίοι ξαναβλέπουν τον θρυλικό βασιλιά τους να πολεμά μαζί τους στη μάχη του Μαραθώνα. Άλλωστε πόσες φορές δεν διηγείται η παράδοση ότι Άγιοι και πολλές φορές και η ίδια η Παναγία πολέμησαν στο πλάι του λαού όταν ξένοι επιβουλευόταν την ελευθερία του.

Τελειώνοντας την ερμηνευτική αυτή προσέγγιση θα ήταν σημαντικό να σταθούμε στα στοιχεία που τον χαρακτηρίζουν. Και οι δυο πατέρες του είναι συνδεδεμένοι με το υγρό στοιχείο. Ο Ποσειδώνας θεωρείται ο θεός της ευφυΐας και αν κάτι χαρακτηρίζει το Θησέα είναι η εξυπνάδα του. Η μητέρα του έχει κυρίαρχο στοιχείο της τον αέρα. Ο Θησέας όμως δρα στη στεριά και είναι στενά δεμένος μ' αυτή. Ίσως επειδή το νερό και ο αέρας είναι αυτά που δίνουν ζωή στη γη και την κάνουν να είναι γόνιμη. Είναι και τα πρώτα που προσφέρει ο Θεός στη δημιουργία του κόσμου στη γη για να της χαρίσουν ζωή.

Αντιμετωπίζοντας τον μεγαλύτερο φόβο: Του θανάτου

Πολλοί υποστηρίζουν ότι τον φόβο για τον θάνατο τον δημιουργούν οι κοινωνίες, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι είναι κάτι «φυσικό», ότι γεννιόμαστε μ΄αυτό. Όπως και να΄χει, ο τρόμος του θανάτου είναι κοινός σε όλους τους ανθρώπους. Ο Yalom (2008) λέει ότι για ορισμένους από εμάς ο φόβος του θανάτου είναι εμφανής, ενώ για κάποιους άλλους εκφράζεται έμμεσα, είτε σα γενικευμένη ανησυχία, είτε μεταμφιεσμένος σε κάποιο άλλο ψυχολογικό σύμπτωμα.

 

Ο τρόμος του θανάτου είναι κάτι που πάντα υπάρχει μέσα μας, παρόλα αυτά αν το σκεφτόμασταν όλη την ώρα, χωρίς ποτέ να καταπιέζουμε τη σκέψη αυτή, δεν θα μπορούσαμε τελικά να ζήσουμε μια λειτουργική ζωή. Ούτως ή άλλως οτιδήποτε κάνει ο άνθρωπος στον «συμβολικό» του κόσμο είναι μια προσπάθεια να αρνηθεί το πεπερασμένο της ύπαρξής του, γράφει ο Becker (1973).

 

Στην καθημερινότητά μας τείνουμε να τα ξεχνάμε την θνητότητά μας, τείνουμε να χανόμαστε μέσα στους άλλους και στο πώς ζουν τις ζωές τους, τείνουμε να ζούμε αναυθεντικά. Ο θάνατος όμως μας δίνει μια ευκαιρία να σταθούμε μια στιγμή και να αναρωτηθούμε: ζω την ζωή μου όπως πραγματικά θέλω; Έτσι, γεννιέται ενός είδους ελευθερία. Η ελευθερία του να επιλέξω πώς θα ζω την ζωή μου και φυσικά η ευθύνη που αναγκαστικά συνοδεύει την όποια επιλογή μου.

 

Ο θάνατος είναι στην πραγματικότητα μια “διαδικασία” της οποίας όλα τα στάδια, εκτός από το τελικό, ανήκουν στην ζωή. Ζω, γνωρίζοντας ότι κάποια στιγμή θα πεθάνω και αυτό με φέρνει αντιμέτωπο με το πεπερασμένο της ύπαρξής μου, αλλά και με την ίδια μου την ζωή.

 

Συνηθίζουμε να μην αναφερόμαστε πολύ στο θέμα του θανάτου στην καθημερινότητά μας, σα να’ ναι ένα κοινό μυστικό που όλοι θυμόμαστε αλλά κανείς δεν θέλει να το συζητήσει ανοιχτά.

 

Είναι ένας φυσιολογικός μηχανισμός άμυνας, όλοι μας έχουμε πολλούς τέτοιους και μπορεί να μας ανακουφίζουν προσωρινά, συχνά όμως υπάρχει κι ένα κόστος, μπορεί να μην εμπλεκόμαστε στο έπακρο στην ζωή, να μην αξιοποιούμε τις δυνατότητες της ελευθερίας μας.

 

Η αντιμετώπιση του θανάτου μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο πλούσια ζωή, παρόλα αυτά η ιδέα της αντιμετώπισής του είναι πολύ δύσκολη για πολλούς από εμάς, ειδικά όταν πρόκειται για τον δικό μας θάνατο. Πολλές φορές μάλιστα αρνούμαστε ότι θα πεθάνουμε, είτε πιστεύοντας σε σε μια άλλη ζωή, είτε σε κάποιο μαγικό σωτήρα. Κάποιες φορές τον σωτήρα αυτόν τον βρίσκουμε στα μάτια ενός γιατρού, θεωρώντας ότι είναι ικανός να μας σώσει, ενός ψυχοθεραπευτή, σε κάποια σχέση, σε κάποια δουλειά κλπ. Όπως και να’ χει, όσο δύσκολη και να είναι, η συνειδητοποίηση της θνητότητάς μας ίσως μας οδηγήσει σε μια ζωή πιο πλούσια, σε μια ζωή πιο ολοκληρωμένη, με πιο συνειδητές, δικές μας επιλογές.

 

Ο Yalom (2008) υποστηρίζει ότι «μολονότι η σωματική διάσταση του θανάτου μας καταστρέφει, η ιδέα του θανάτου μπορεί να μας σώσει». Υπάρχουν κάποιες αφυπνιστικές εμπειρίες, κάποιες «συναντήσεις» δηλαδή με τον θάνατο, που μας κάνουν να αποκτήσουμε συναίσθηση της ύπαρξής μας. Τέτοιες μπορεί να είναι το πένθος για κάποιο αγαπημένο πρόσωπο, μια απειλητική ασθένεια, η διακοπή μιας πολύ στενής σχέσης, ένα κατακλυσμικό τραύμα, η συνταξιοδότηση, η αλλαγή καριέρας, η απώλεια της δουλειάς μας, ακόμα κι ένα όνειρο.

 

Η αφυπνιστική συνειδητότητα μπορεί να εμπλουτίσει τη ζωή κατά πολύ, αλλά δυστυχώς, συνήθως οι αφυπνιστικές εμπειρίες είναι εφήμερες.

 

Πόσο εύκολο είναι όμως να αποδεχτούμε την θνητότητά μας; Πόσο εύκολο είναι να αφεθούμε στην ροή των πραγμάτων και στην εφήμερη φύση τους; Δεν είναι πολύ εύκολο, αλλά βοηθάει το να ζούμε μια ζωή που έχει νόημα για εμάς, να ζούμε με έναν τρόπο που μας ταιριάζει και όχι να χανόμαστε μέσα στις καθημερινές ασχολίες και τις ανάγκες της όποιας εποχής. Βοηθάει το να ζούμε μια ζωή δική μας, μια ζωή που έχουμε συνειδητά επιλέξει.

 

ΔΕΣ: Ο φόβος του θανάτου στην Ηθική Φιλοσοφία του Επίκουρου

Ευτυχισμένοι Γονείς – Ευτυχισμένα Παιδιά

Η καλή σχέση του ζευγαριού δημιουργεί ευτυχισμένα και ασφαλή παιδιά. Γι’ αυτό ακριβώς χρειάζεται να προσέχετε κάθε φορά που ο κόμπος φτάνει στο χτένι. Επειδή πάντα εκεί, δίπλα στονκόμπο, υπάρχει μια παιδική ψυχή.

Οι ειδικοί το τονίζουν συνέχεια: δεν υπάρχει η τέλεια οικογένεια. Κάθε οικογένεια έχει τα δυνατά της σημεία, αλλά και τις αδυναμίες της, τα προβλήματα και τις προκλήσεις της. Δεν υπάρχει τέλειο ζευγάρι. Κάθε ζευγάρι μοιράζεται την αγάπη του, αλλά και τις εντάσεις του, τις καλές στιγμές, αλλά και τις δυσκολίες του.

Γι’ αυτό, ακόμη και τα άτομα που αγαπιούνται πολύ μαλώνουν. Όταν δυο άνθρωποι ζουν και περνούν πολλές ώρες μαζί κάθε μέρα (για χρόνια) είναι φυσικό να έχουν κάποιες στιγμές διαφωνίες. Τσακωμοί υπάρχουν μεταξύ όλων των ανθρώπων κι αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό. Το θέμα είναι αν αυτοί κυβερνούν τη σχέση του ζευγαριού και τη φθείρουν ή όχι.

Μια αρμονική σχέση μπορεί να έχει καβγάδες, μόνο που συνήθως λύνονται γρήγορα. Ο καθένας καταλαβαίνει το ρόλο που έχει παίξει στη διαφωνία, ελέγχει τον εαυτό του και δεν αφήνει την κατάσταση να φτάσει στα άκρα. Αν ένα ζευγάρι δεν μαλώνει ποτέ, δεν διαφωνεί και είναι πάντα σε ροζ σύννεφα, τότε ή δεν ζει στην πραγματικότητα ή κι οι δύο προσποιούνται, οπότε τα προβλήματα θα εμφανιστούν αργότερα.

Οι σχέσεις όμως των γονιών επηρεάζουν το παιδί. Οι αρμονικές με θετικούς τρόπους και οι δυσλειτουργικές με αρνητικούς. Τι σημαίνει όμως αρμονική σχέση; Σημαίνει αλληλοϋποστήριξη σε κάθε δυσκολία, σεβασμός στη διαφορετική άποψη του άλλου και υποχώρηση σε κάθε υποψία έντασης.

Αρμονικό ζευγάρι είναι αυτό στο οποίο ο ένας στηρίζει τον άλλο στο μεγάλωμα του παιδιού και ο ένας συμπληρώνει το κενό του άλλου. Και βέβαια, μη νομίζουμε ότι τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν όταν βρίσκονται σε πολύ μικρή ηλικία. Αντιλαμβάνονται την ατμόσφαιρα γύρω τους από την πρώτη κιόλας μέρα της ζωής τους. Ρουφάνε εντυπώσεις και εμπειρίες, οι οποίες αποτυπώνονται στον ψυχισμό τους ακόμα κι αν δεν μπορούν αργότερα να μπουν σε λέξεις ή να τις ανακαλέσουν ως εικόνες και αναμνήσεις.

Θετική επίλυση
Ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς χειρίζονται τις τυχόν διαφορές τους έχει μεγάλη επίδραση στη συναισθηματική εξέλιξη του παιδιού, αλλά και στην προσαρμογή του στην κοινωνία. Αν λύσουμε την ένταση με τρόπο διαλεκτικό, με θετική διάθεση για αμοιβαίες υποχωρήσεις και συμβιβασμούς, τα παιδιά θα νιώσουν ασφάλεια. Πέρα απ’ αυτό, θα πάρουν κι ένα σημαντικό μάθημα ζωής, αφού θα δουν ότι το όποιο πρόβλημα λύνεται όταν το συζητάμε και προσπαθούμε να βρούμε λύσεις, αντί να πετάμε κατηγορίες δεξιά κι αριστερά.

Όταν η σχέση μεταξύ των γονιών λειτουργεί καλά, το παιδί κερδίζει συναισθηματική ασφάλεια, που είναι απαραίτητη για να μπορέσει να ανοιχτεί σε άλλους ανθρώπους και να δημιουργήσει υγιείς σχέσεις. Ο τρόπος που σχετίζονται οι γονείς μεταξύ τους –και για τα δύσκολα και για τα εύκολα– λειτουργεί ως παράδειγμα που εντυπώνεται στην ψυχή του παιδιού και αναπαράγεται στην ενήλικη ζωή του.

Ένα παιδί του οποίου οι γονείς τα πάνε καλά θα διαλέξει μετά ως ενήλικος διαφορετικές σχέσεις απ’ ό,τι ένα παιδί που μεγάλωσε με καβγάδες και εντάσεις. Ως ενήλικοι πληρώνουμε την ανεπάρκεια και τα προβλήματα των γονιών μας. Είναι κανόνας. Αυτό σημαίνει ότι όταν τα όποια προβλήματα παραμένουν σε φυσιολογικά όρια, εξίσου φυσιολογική θα είναι και η ενήλικη ζωή του παιδιού.

Προβληματικοί καβγάδες
Σύμφωνα με έρευνες που έγιναν στο Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ και στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, ακόμα κι όταν οι διαμάχες των γονιών ήταν σε μικρή κλίμακα, προκαλούσαν στα παιδιά αρνητικά συναισθήματα στην καθημερινή τους ζωή, συναισθηματική ανασφάλεια και προβλήματα συμπεριφοράς.

Οι καβγάδες και οι εντάσεις μεταξύ των γονιών επηρεάζουν αρνητικά τη ζωή των παιδιών, που μπορεί να παρουσιάσουν προβλήματα ύπνου (κοιμούνται λιγότερο κι έχουν ανήσυχο ύπνο), προβλήματα προσαρμογής και διάθεσης (νευρικότητα, επιθετικότητα, άγχος), αλλά και προβλήματα στις σχολικές τους επιδόσεις. Βρέθηκε ότι σε οικογένειες με μέτριες έως σοβαρής κλίμακας συγκρούσεις τα παιδιά χάνουν τουλάχιστον τριάντα λεπτά του ύπνου τους κάθε βράδυ. Όταν οι γονείς καβγαδίζουν, κλονίζεται η συναισθηματική ασφάλεια του παιδιού, το οποίο χάνει την αυτοπεποίθησή του, αλλά και την εμπιστοσύνη του στους άλλους. Διστάζει σε κάθε βήμα της ζωής του, αφού δυσκολεύεται να στηριχτεί στον εαυτό του ή στους γύρω του. Μπορεί ακόμη να γίνει πιο κλειστό, πιο επιφυλακτικό, πιο επιθετικό.

Ένα παιδί που μεγαλώνει σε περιβάλλον γκρίνιας και επιθετικότητας θα εξελιχθεί σε έναν ενήλικο χωρίς κέφι, που δεν θα απολαμβάνει τη χαρά της ζωής και δεν θα βλέπει τις σχέσεις και τη ζωή του αισιόδοξα. Είναι πολύ πιθανό επίσης να αντιγράψει αυτό το μοντέλο συμβίωσης και να δημιουργήσει ένα γάμο με εντάσεις και καβγάδες. Αν η σχέση των γονιών είναι συγκρουσιακή, το παιδί, με κάποιον τρόπο, όταν ενηλικιωθεί θα κάνει σχέσεις στις οποίες θα επαναλαμβάνεται το ίδιο μοτίβο.

Κι αν αναρωτιέται τι γίνεται κάθε φορά και βρίσκει ένα σύντροφο με τον οποίο μαλώνει συνέχεια, η απάντηση είναι ότι έχει μάθει πως με αυτό τον τρόπο συνδέονται οι άνθρωποι. Αυτό έβλεπε γύρω του, αυτό είχε ως βίωμα, έτσι νομίζει πως σχετίζονται οι άνθρωποι. Η σχέση των γονιών του έχει άμεση επίδραση στη συναισθηματική του ωριμότητα.

Αρχές και πρακτικές για μια αρμονική σχέση και για διαφωνίες που δεν καταλήγουν σε καβγάδες.

Εκτίμηση, σεβασμός, αναγνώριση της προσφοράς του συντρόφου σας, μοίρασμα οικογενειακών υποχρεώσεων, συνεργασία και αλληλοϋποστήριξη είναι έννοιες κλειδιά για να τα βγάλετε πέρα στις δύσκολες στιγμές.
Την επόμενη φορά που θα θυμώσετε και θα είστε έτοιμοι να μαλώσετε, να φωνάξετε, να καβγαδίσετε, σκεφτείτε την επίδραση που θα έχει η συμπεριφορά σας στη συναισθηματική εξέλιξη του παιδιού.
Μην ανακατεύετε το παιδί στις δικές σας διαμάχες, κρατήστε το μακριά από οποιαδήποτε σύγκρουση.
Αν μια διαμάχη σας γίνεται αντιληπτή από τα παιδιά κι εσείς καταφέρετε να τη λύσετε με κατανόηση, αμοιβαίες υποχωρήσεις και καλή θέληση, κάντε το μπροστά τους. Θα είναι ένα μάθημα ζωής, αλλά και ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας που πρέπει να νιώθουν.
Σιωπηλή εχθρότητα με την ελπίδα ότι τα παιδιά δεν θα την αντιληφθούν δεν υφίσταται. Μπορούν να αφουγκράζονται τους ήχους της σιωπής.
Μην καταμετράτε τα αρνητικά σημεία στο χαρακτήρα και στη συμπεριφορά του συντρόφου σας. Δώστε έμφαση σε ό,τι θετικό κάνει και σκέφτεται.
Μάθετε την έννοια της συγγνώμης. Συγχωρήστε κάποια άκαιρη λέξη ή πράξη και, ακόμα καλύτερα, ξεχάστε την και μην την ανακαλείτε κάθε φορά που έχετε νεύρα.
Υποχωρήστε. Τις στιγμές που έχετε αντίθετη άποψη για κάποιο θέμα, οι αμοιβαίες υποχωρήσεις με καλή θέληση αποτρέπουν τον καβγά.
Σεβαστείτε την παρουσία ενός νέου τρίτου ανθρώπου. Η όποια διαφωνία να επιλύεται ιδιωτικά και με όσο το δυνατό λιγότερη ένταση.
Δείχνοντας πώς διευθετούμε τις δικές μας διαφωνίες, δείχνουμε και στο παιδί το δρόμο να κάνει το ίδιο και στις δικές του. Το παιδί αντιγράφει όλες τις συμπεριφορές. Πώς να αγαπάει, πώς να διαφωνεί, πώς να στηρίζει, πώς να λύνει μια διαφορά.

Θα Σε Δω Στη Σκοτεινή Πλευρά Της Σελήνης

«Ever tried. Ever failed. No matter. Try Again. Fail again. Fail better».
Samuel Beckett

«I ‘ll see you on the dark side of the moon» Brain Damage, Pink Floyd

Όλοι αγαπούν την πανσέληνο, τ’ ολόγιομο φεγγάρι.
Οι ερωτευμένοι ανταλλάσσουν όρκους αιώνιας αγάπης υπό το σεληνόφως, οι ποιητές κι οι συνθέτες γράφουν τα κομμάτια τους για την πανσέληνο, οι λύκοι αλυχτούν, οι σύλλογοι οι δήμοι οι φορείς οργανώνουν συναυλίες για την «Αυγουστιάτικη Πανσέληνο», η θάλασσα φουσκώνει και ξεφουσκώνει, οι λυκάνθρωποι βγάζουν κυνόδοντες, οι ωροσκόποι ταλανίζονται, οι αστρονόμοι φωτογραφίζουν τις εκλείψεις, τα φυτά και τα μαλλιά μεγαλώνουν πιο γρήγορα, οι νυχτοπεταλούδες πετάνε προς το διάστημα, οι σεληνιασμένοι σεληνιάζονται.

Η πανσέληνος είναι σαν μια τέλεια γυναίκα. Τόσο τέλεια που όλοι οι άντρες, όταν τη βλέπουν, μαζεύουν το σαγόνι τους απ’ το πάτωμα, κι οι γυναίκες τυφλώνονται τόσο πολύ απ’ την ομορφιά της που είτε τη φθονούν χωρίς όρια είτε την ερωτεύονται κι εκείνες.

Η πανσέληνος είναι μια θεά. Αψεγάδιαστη, που κυριαρχεί στον ουρανό πιο πολύ κι απ’ τον ήλιο. Στέκεται εκεί, σίγουρη για την ομορφιά της και σου ψιθυρίζει σαν ντίβα του Χόλιγουντ, σαν τη Μέριλιν Μονρόε με το λευκό φουστάνι της να υπερίπταται, σαν άγριος κύκνος που πλέει σε κάποιο γαληνό ποτάμι της ιρλανδέζικης ενδοχώρας, και σου ψιθυρίζει στο αυτί, βραχνά λιγάκι: «I wanna be loved by you, just you, nodody else».

Η πανσέληνος είναι η ψευδαίσθηση της ολοκλήρωσης, είναι αυτό το κάτι τέλειο, αυτή η γυναίκα, αυτός ο άντρας, αυτό το παιδί, αυτή η δουλειά, αυτό το έργο, αυτή η ζωή, αυτή η κοινωνία, που θα ήθελες να έχεις.

Όμως η πανσέληνος είναι πρώτα απ’ όλα ψευδαίσθηση, γιατί διαρκεί δευτερόλεπτα κι ακόμα λιγότερο, ίσως καθόλου. Τη μια στιγμή (πότε ακριβώς;) είναι ολόγιομο και την άλλη αδειάζει.
Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινής με τον εαυτό μας θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν υπάρχει τελειότητα σε τίποτα, όπως δεν υπάρχει ολόγιομο φεγγάρι.

Δεν υπάρχουν τέλειες γυναίκες ή άντρες, δεν υπάρχουν τέλειοι γάμοι, δεν υπάρχουν τέλεια παιδιά, δεν υπάρχουν τέλειες δουλειές, δεν υπάρχουν τέλειες ζωές, δεν υπάρχουν τέλειες κοινωνίες.
Λέμε, χοντρικά, ότι η πανσέληνος είναι την τάδε νύχτα, όλη τη νύχτα, όμως δεν μπορείς να ορίσεις επακριβώς τη στιγμή. Ίσως γιατί δεν υπάρχει. Είμαστε ένα λεπτό πριν το απόλυτο ολόγιομο φεγγάρι, λίγα δευτερόλεπτα πριν, ένα δευτερόλεπτο πριν, ένα εκατοστό το δευτερολέπτου πριν.
Και πριν προλάβεις να σκεφτείς ότι ΤΩΡΑ είναι ολόγιομο το φεγγάρι έχουμε περάσει στη μείωση, στην φθορά, έχουμε μπει στο ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ-ΜΕΙΟΝ-ΚΑΤΙ.

Ο νους μας αναλαμβάνει να διατηρήσει την ψευδαίσθηση της πανσέληνου, να την κάνει να διαρκεί μια νύχτα, όπως βλέπει σαν κινούμενες εικόνες τις φωτογραφίες που διαδέχονται με ταχύτητα μικρότερη της μίας-ανά-δέκατο -και το αποκαλείς κινηματογράφο.

Η πανσέληνος είναι σαν την τελειότητα: Μια ανθρώπινη επινόηση -που όλοι αγαπάνε.
Σχεδόν όλοι.

Ήμασταν στο κάστρο της παλιάς πόλης της Νάξου, μια νύχτα που είδαμε το φεγγάρι αλλιώς, που πήραμε τη ζωή μας αλλιώς. Δεν ήταν πανσέληνος. Ούτε μισοφέγγαρο. Ήταν μια νυχιά.
Αν ζητήσεις από ένα παιδί να σου ζωγραφίσει το φεγγάρι ποτέ δεν θα φτιάξει τ’ ολόγιομο. Ο ήλιος είναι στρογγυλός (οι αστρονόμοι λένε ότι είναι σχεδόν τέλεια σφαίρα). Το φεγγάρι, όπως το φτιάχνουν τα παιδιά, είναι πάντα στο πρώτο τέταρτο. Ούτε καν μισοφέγγαρο.

Είναι λες κι η παιδική ψυχή του κάθε ανθρώπου ζωγραφίζει την αρχή της μυθολογίας του ανθρώπινου γένους, τότε που ο μηνίσκος του φεγγάριου συμβόλιζε τα κέρατα του ταύρου, το κατεξοχήν σύμβολο της μητριαρχικής κοινωνίας.
Αλλά εκεί, πάνω απ’ το Αιγαίο, είδα το φεγγάρι έτσι όπως το θαυμάζω πιο πολύ. Όχι ολόγιομο και φανταχτερό, όχι τέλειο. Ούτε μισό και συμβολικό. Το είδα σαν μια νυχιά στον ουρανό.
Λες και πίσω απ’ το σκοτεινό στερέωμα υπάρχει φως, και κάποιος -ή μπορεί να ήταν κάποια γυναίκα- να έχωσε το νύχι της στη σκοτεινή κουρτίνα για ν’ αφήσει να μπει λίγο φως. Μια ιδέα φωτός, μια νυχιά φωτός.

Το φεγγάρι φαίνεται έτσι, σαν μια νυχιά, μόνο μετά τη Νέα Σελήνη. Αυτή συμβαίνει όταν το φεγγάρι εξαφανίζεται απ’ τον ουρανό για τρεις νύχτες.
Η Νέα Σελήνη ήταν ο τρόμος κάθε πρωτόγονου ανθρώπου. Έβλεπε εκείνο το «πράγμα», εκείνον τον θεό (ή μάλλον θεά) να μικραίνει σιγά σιγά. Κι ύστερα να εξαφανίζεται για τρεις νύχτες.
Για πόσες νύχτες πεθαίνουν οι ήρωες; Πριν αναστηθούν;

Η νυχιά του φεγγαριού εμφανίζεται στα δεξιά του ουράνιου σώματος. Αυτό βλέπουμε. Τα άστρα είναι πάντα εκεί, δεν χάνονται, παρά μόνο για λίγο, όταν (κι αν) πέφτουν κάτω απ’ τον ορίζοντα.
Αλλά το φεγγάρι γεμίζει φως (ολόφωτο) κι έπειτα αρχίζει να σκοτεινιάζει. Όλο και μικραίνει μέχρι που να χαθεί.
Κι εξαφανίζεται, πεθαίνει για τρεις μέρες. Σκοτεινός ουρανός.
Αλλά ξαναρχίζει, αναγεννιέται.

Γι’ αυτό το αγαπώ πιο πολύ σ’ αυτή τη φάση του. Γιατί είναι η στιγμή που έχουν χαθεί όλα, η στιγμή που νομίζεις ότι τίποτα δεν μπορείς να κάνεις, κι άξαφνα φαίνεται εκείνη η μικρή νυχιά.
– Τίποτα δεν τελειώνει, όσο είμαι ζωντανός, λες και συνεχίζεις.
Και συνεχίζεις. Ακόμα κι αν έχεις αποτύχει, μία, δύο, χίλιες φορές, συνεχίζεις. Και αποτυγχάνεις λίγο καλύτερα.
Δεν έχει σημασία τι καταφέρνεις. Σημασία έχει να συνεχίζεις.
Τα ολόγιομα φεγγάρια και η τέλεια ζωή είναι κατά συνθήκη ψεύδη.

Κι όλοι όσοι προτιμούν εκείνη την νυχιά στον ουρανό θα συναντηθούν στη σκοτεινή πλευρά της σελήνης, μια νύχτα του Αυγούστου, για να μοιραστούν τα τραύματα τους και τα πάθη τους.

Πώς να Βρείτε Ομορφιά στη Ζωή σας

Μήπως διαμαρτύρεστε ότι η ζωή σας είναι σαν μια μεγάλη καθημερινότητα, φτιαγμένη από ρουτίνες και πράγματα που πρέπει να γίνουν κάθε μέρα; Μήπως ονειρεύεστε μια άλλη, όμορφη ζωή; Μήπως θα θέλατε να κάνετε άλλα πράγματα, να βρισκόσασταν σε άλλη φάση από αυτή που είστε, επειδή διαφορετικά η ζωή σας θα ήταν πιο όμορφη;

Πάντα ελπίζουμε ότι το διαφορετικό θα ήταν και πιο ωραίο. Δεν είναι σίγουρο ότι ισχύει. Γιατί και οι άνθρωποι που ζούνε αυτό που εμείς θεωρούμε «διαφορετικό» το έχουν ως τη δική τους ρουτίνα και ίσως ονειρεύονται ως «διαφορετικό» αυτό που είναι η δική μας ρουτίνα…

Έτσι ή αλλιώς, το μυαλό είναι εκείνο που καθορίζει πώς βλέπουμε τα πράγματα και πώς αντιλαμβανόμαστε τη ζωή μας. Σε όποια φάση ζωής και να είμαστε, πάντα υπάρχει κάτι όμορφο μέσα μας ή γύρω μας. Αρκεί να ανοίξουμε τα μάτια μας και να το δούμε.

Δείτε τα πράγματα διαφορετικά
Πόσες φορές δεν έχετε προσπεράσει μικρές, καθημερινές εικόνες χαράς και ομορφιάς μόνο και μόνο επειδή κάνετε πράγματα στον αυτόματο πιλότο ή απλώς βιάζεστε; Όταν, για παράδειγμα, ακούτε το αγαπημένο σας τραγούδι, έχετε σκεφτεί πόσοι διαφορετικοί άνθρωποι δούλεψαν γι’ αυτό και βρίσκονται πίσω του και μέσα του; Ακόμα και η ίδια η πράξη της ακρόασης, έχετε σκεφτεί πόσα εγκεφαλικά κύτταρα περιλαμβάνει και πόσες διεργασίες που γίνονται αυτόματα και πολύ γρήγορα για να απολαύσετε τη μουσική; Όλα αυτά, και πολλά άλλα, είναι μικρά θαύματα, μικρές όμορφες πράξεις που δίνουν ομορφιά στη ζωή. Όταν στρέφουμε την προσοχή μας στα μικρά ωραία πράγματα που υπάρχουν γύρω μας, τότε αλλάζει η σχέση μας με τον κόσμο και με τον εαυτό μας. Η ικανότητα αυτή του να έχουμε επίγνωση της στιγμής, να εστιάζουμε την προσοχή μας στο εδώ-και-τώρα (και να μην αναλωνόμαστε σε σκέψεις για το παρελθόν και ανησυχίες για το μέλλον) ονομάζεται ενσυνειδητότητα και είναι ένα από τα κλειδιά για να βρούμε ομορφιά και ηρεμία.

2. Ενεργητική Ακρόαση
Ακούτε πραγματικά τι σας λένε οι άλλοι; Ακούτε πραγματικά τους ήχους του περιβάλλοντός σας; Μήπως είστε μονίμως χαμένοι στις σκέψεις σας, σε αυτό που θέλετε να απαντήσετε στον άλλον ή σε αυτό που σκέφτεστε ότι πρέπει να του πείτε οπωσδήποτε και ψάχνετε την κατάλληλη στιγμή στη συζήτηση; Αν απαντήσατε «ναι» στα προηγούμενα, αυτό σημαίνει ότι δεν ακούτε πραγματικά. Πιθανότατα είστε τόσο απορροφημένοι στον εαυτό σας και τις σκέψεις σας, ώστε δεν επιτρέπετε στον εαυτό σας να «ακούσει» όχι μόνο τα λόγια που σας λέει ο άλλος, αλλά και τον συναισθηματικό του τόνο, αυτά που δε λέει με λόγια, κλπ. Την επόμενη φορά που συζητάτε με κάποιον, προσπαθήστε να είστε 100% εκεί, στη συζήτηση. Ακούστε τι σας λέει το άλλο άτομο με τα λόγια του, με τις σιωπές του, με την έκφραση του προσώπου του, με τη γλώσσα του σώματος. Την επόμενη φορά που ακούτε το αγαπημένο σας τραγούδι, επικεντρωθείτε στους στίχους του, ακούστε τους καλά, παρατηρήστε τη μουσική και τις εναλλαγές της, αφήστε το τραγούδι να μπει μέσα σας, να σας γεμίσει.

3. Μην κρίνετε και μην κουτσομπολεύετε τους άλλους
Έχετε παρατηρήσει ότι όταν κρίνουμε ή κουτσομπολεύουμε άλλους ανθρώπους εστιάζουμε στα αρνητικά τους χαρακτηριστικά ή πράξεις; Αυτό κατευθείαν βάζει τον εγκέφαλό μας σε αρνητικό τρόπο σκέψης, που οδηγεί σε αρνητική διάθεση. Κρίνουμε τους άλλους επειδή θεωρούμε ότι η δική μας «αλήθεια», για τον τρόπο ζωής μας, για ηθικές αξίες, για στάνταρς ομορφιάς, καλού γούστου, κλπ. είναι ανώτερα από του άλλου. Κρίνουμε τον άλλον για να νιώσουμε καλύτερα, για να αισθανθούμε ανώτεροι. Κουτσομπολεύουμε για πράγματα που μας ενοχλούν ή για πράγματα που θα θέλαμε να είχαμε κάνει και εμείς, αλλά κάτι μας κρατάει και δεν μπορούμε, είτε για οικονομικούς, είτε για κοινωνικούς, είτε για συναισθηματικούς λόγους. Προσπαθήστε να μην κρίνετε τους άλλους.  Προσπαθήστε να αποδεχτείτε τη δική τους εκδοχή της πραγματικότητας. Δείξτε κατανόηση. Δείξτε συμπόνια. Δε χρειάζεται να συμφωνείτε με την πραγματικότητα και τις επιλογές του άλλου. Εξίσου δε χρειάζεται να του καπελώσετε τη δική σας πραγματικότητα και τις δικές σας επιλογές. Αφήστε χώρο στο νου και την καρδιά σας για τη διαφορετικότητα και την αποδοχή των άλλων. Όταν αποδεχόμαστε τους άλλους, αποδεχόμαστε τον εαυτό μας.

4. Ανοίξτε την Καρδιά σας στον Εαυτό σας και τη Ζωή
Η έκφραση «ανοίγω την καρδιά μου» έχει να κάνει με διανοητικές αλλά και συναισθηματικές πράξεις. Σημαίνει ότι αποδεχόμαστε τον εαυτό μας όπως είναι, με τα προτερήματα και τα ελαττώματά του, ενώ ταυτόχρονα αποδεχόμαστε και τους άλλους όπως είναι, με τα θετικά και τα αρνητικά τους. Σταματάμε την αέναη προσπάθεια να αλλάξουμε το κάθε τι σε εμάς ή στους άλλους, και σταματάμε να εστιάζουμε στο αρνητικό.

Ανοίγω την καρδιά μου επίσης σημαίνει ότι αποδέχομαι τη ζωή, αποδέχομαι τη στιγμή. Μαθαίνω να αποδέχομαι τις άσχημες στιγμές, και να έχω τη γνώση ότι θα περάσουν. Μαθαίνω ότι δεν μπορώ να κυνηγάω μόνο τη χαρά, γιατί χωρίς τη λύπη δε θα υπήρχε η χαρά. Ανοίγω την καρδιά μου σημαίνει ότι αφήνομαι, ότι δεν πάω διαρκώς κόντρα στο κάθε τι, ότι επιτρέπω στις εμπειρίες να με σμιλέψουν και να με κάνουν καλύτερο άνθρωπο.

Δοκιμάστε να εφαρμόσετε ενεργητικά αυτά τα 4 κλειδιά στην καθημερινότητά σας. Θα δείτε ότι θα εντοπίσετε πολλά όμορφα πράγματα γύρω σας, που ούτε τα είχατε παρατηρήσει μέχρι τώρα. Θα νιώσετε μέσα σας πιο ανάλαφρα, πιο ήρεμα, πιο αυθεντικά.

Ανακαλύφθηκαν ζωντανά ίχνη στη Γη από έκρηξη σούπερ-νόβα πριν από 2,2 εκατ. χρόνια

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν στον πλανήτη μας την «υπογραφή» μιας έκρηξης υπερκαινοφανούς αστέρα (σούπερ-νόβα), η οποία συνέβη πριν από τουλάχιστον 2,2 εκατομμύρια χρόνια. Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι η υπογραφή αυτή είναι «ζωντανή», καθώς οφείλεται σε ζωντανούς οργανισμούς, που είχαν αξιοποιήσει δεόντως τα εξωγήινα χημικά στοιχεία.

Όταν ένα γιγάντιο άστρο ολοκληρώνει τον κύκλο της ζωής του με την μορφή μιας κατακλυσμικής έκρηξης σούπερ-νόβα, διάφορα υλικά εκτοξεύονται στον διαστρικό χώρο, όπως ισότοπα σιδήρου-60.
Το συγκεκριμένο ραδιοϊσότοπο δεν παράγεται με φυσικό τρόπο στη Γη, συνεπώς η παρουσία του παραπέμπει σε κάποια έκρηξη σούπερ-νόβα, το «αποτύπωμα» της οποίας έφθασε έως εδώ.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Σον Μπίσοπ του Τμήματος Φυσικής του Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μονάχου, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), εντόπισαν άτομα σιδήρου-60 μέσα σε απολιθωμένους νανοκρυστάλλους μαγνητίτη, που είχαν παραχθεί από μικροοργανισμούς (τα λεγόμενα «μαγνητοτακτικά» βακτήρια). Τα δείγματα ελήφθησαν από δύο ιζήματα κάτω από τον βυθό του Ειρηνικού ωκεανού.

Με τη χρήση εξελιγμένων μεθόδων ανάλυσης, οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι τα εν λόγω ραδιοϊσότοπα, αφού ταξίδεψαν στο σύμπαν, έφθασαν στη Γη πριν από 2,2 έως 2,6 εκατ. χρόνια.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η χρονολόγηση αυτή συμπίπτει με μια περίοδο μαζικής εξαφάνισης πολλών ειδών, καθώς και με μια ψύχρανση του κλίματος, ενδείξεις ότι πιθανώς η Γη υπέστη τις συνέπειες της έκρηξης σούπερ-νόβα, η απόσταση της οποίας παραμένει άγνωστη.

Πώς επέζησε η Γη κατά τη γέννηση της;

Το πώς η Γη επέζησε στην διαδικασία της γέννησής της δίχως να σβήσει πρώιμα με μια πτώση της πάνω στον ήλιο, είναι ένα μυστήριο για τους αστρονόμους, όμως ένα νέο μοντέλο έχει υπολογίσει τι προστάτεψε τον πλανήτη μας, όταν ήταν ακόμα ένας ευάλωτος πλανήτης-βρέφος.

Αριστερά: ένας πλανήτης περιστρέφεται και καθαρίζει από τη σκόνη ένα τμήμα του πλανητικού δίσκου του μητρικού του άστρου.

Εν ολίγοις, οι διαφορές της θερμοκρασίας στο διάστημα γύρω από τον ήλιο, πριν 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια, ανάγκασε τη Γη να μεταναστεύσει προς τα έξω ενώ η βαρύτητα προσπαθούσε να την τραβήξει προς τα μέσα. Έτσι τέθηκαν τα θεμέλια της ισορροπίας της στον χώρο που βρίσκεται τώρα και ξέρουμε ότι είναι μια πολύ κατοικήσιμος τροχιά.

Οι πλανήτες σαν τη Γη πιστεύεται ότι σχηματίστηκαν από τη συμπύκνωση ορισμένων νεφών αερίου και σκόνης γύρω από τα αστέρια. Το υλικό σε αυτούς τους δίσκους σταδιακά στερεοποιήθηκε μαζί, σχηματίζοντας τελικά τους πλανητοειδείς (planetesimals) – μικρών μπλοκ στερεού υλικού στο μέγεθος ενός στεροειδή που τελικά συγκρούονται για να σχηματίσουν πλανήτες σε κανονικό μέγεθος.

Μόλις σχηματίζονται οι πλανήτες αυτοί, εντούτοις, πιστεύεται ότι μεταναστεύουν στον γύρω δίσκο της σκόνης. Η κλασική εικόνα αυτής της πλανητικής μετανάστευσης δείχνει ότι πλανήτες σαν (και) η Γη θα πρέπει να έχουν πέσει κατακόρυφα προς τον ήλιο, ενώ υπήρχαν ακόμη πλανητοειδείς.

«Όμως, αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα βασικά στοιχεία της παρατήρησης, όπως ότι Εμείς Είμαστε Εδώ», δήλωσε ο αστρονόμος Moredecai-Mark Mac Low του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στη Νέα Υόρκη.

Ο Mac Low και οι συνεργάτες του διερεύνησε αυτό το προφανές παράδοξο και κατέληξε σε ένα νέο μοντέλο που εξηγεί πώς οι πλανήτες μπορούν να μεταναστεύσουν καθώς σχηματίζονται, αλλά και ακόμα πώς αποφεύγουν ένα φλογερό πρόωρο θάνατο πάνω στον ήλιο.

Ο ίδιος παρουσίασε τα ευρήματα του κατά τη 215η συνεδρίαση της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας.

Ένα πρόβλημα με την κλασική άποψη της πλανητικής διαμόρφωσης και της μετανάστευσης του είναι ότι αυτή υποθέτει ότι η θερμοκρασία του πρωτοπλανητικού δίσκου γύρω από ένα αστέρι είναι σταθερή σε όλη την έκταση του, εξήγησε ο Mac Low.

Αποδεικνύεται ότι τμήματα του δίσκου είναι πράγματι αδιαφανή και έτσι δεν μπορεί να κρυώσουν γρήγορα εκπέμποντας θερμότητα έξω στο διάστημα. Αυτό δημιουργεί διαφορές θερμοκρασίας μέσα στον δίσκο, και οι διαφορές αυτές δεν λήφθηκαν υπόψη ποτέ πριν στα υπολογιστικά μοντέλα. Έτσι ο Mac Low και οι συνεργάτες του δημιούργησαν νέες προσομοιώσεις της πλανητικής μετανάστευσης, που περιλαμβάνουν ένα δίσκο με διακυμάνσεις της θερμοκρασίας.

Αυτό που συμβαίνει όμως όταν αλλάξετε τις θερμοκρασίες του δίσκου είναι το εξής: Οι μεταβολές της θερμοκρασίας μπορεί να αλλάξουν εντελώς τη φύση της πλανητικής μετανάστευσης, αναγκάζοντας τους πλανήτες να μεταναστεύσουν προς τα έξω, αντί να πέσουν προς τα μέσα.

Φαίνεται ότι αυτό πράγματι συμβαίνει. Εντός του δίσκου, αναπτύσσονται ζώνες με μετανάστευση προς τα μέσα και προς τα έξω που να ανταποκρίνονται στις ζώνες ισορροπίας, αν λοιπόν κάποιος πλανήτης φθάσει σε αυτές τις ζώνες ισορροπίες τότε περισσότερο ή λιγότερο κάθετε εκεί,» εξήγησε ο Mac Low.

Και τελικά ο δίσκος διαλύεται σε ένα σημείο όπου η βαρύτητα της δεν μπορεί πλέον να επηρεάσει τους πλανήτες ώστε να μπουν σε νέα τροχιά.

Τελικά, το μοντέλο υποδεικνύει ότι η εξωτερική μετανάστευση «επιτρέπει τους πλανητοειδείς να επιβιώσουν, κάτι το οποίο εξηγεί το πώς οι πλανήτες επιβίωσαν τόσο στο ηλιακό σύστημά μας όσο και στα άλλα εξωηλιακά συστήματα μέσα στον Γαλαξία μας”, λέει ο Mac Low.

Κοσμικά ρεύματα μέσα στα πάλσαρ μπορεί να κινούνται ταχύτερα από το φως

Αν και κανένα σώμα με μάζα δεν μπορεί να κινηθεί ταχύτερα από την ταχύτητα του φωτός, οι επιστήμονες τώρα πιστεύουν ότι ορισμένα παράξενα ρεύματα που κινούνται ταχύτερα και από το φως, μπορεί να είναι τα εργοστάσια παραγωγής για τα γρήγορα περιστρεφόμενα αστέρια.

Νέφη από φορτισμένα σωματίδια κινούνται κατά μήκος των μαγνητικών γραμμών του πεδίου ενός πάλσαρ (μπλε) και έτσι δημιουργούν μια δέσμη ακτίνων γάμμα σαν του φάρου (μωβ)

Η ιδέα μπορεί να ακούγεται αιρετική σε ένα από τα πιο βαθιά ριζωμένα δόγματα στη φυσική, η οποία αναφέρει ότι η ταχύτητα του φωτός είναι το απόλυτο όριο της ταχύτητας.

Αλλά η νέα πρόταση των φυσικών διαφεύγει από τον απόλυτο αυτό κανόνα από ένα "παραθυράκι", το οποίο ισχυρίζεται ότι εξαιρείται του ορίου της ταχύτητας μόνο ό,τι δεν έχει μάζα ή πληροφορία.

Στην περίπτωση αυτή, ένα ρεύμα ταχύτερο σε σχέση με το φως θα περάσει μέσα από ορισμένα περιστρεφόμενα γρήγορα αστέρια. Αυτό θα αναγκάσει κάποια θετικά φορτισμένα άτομα στο αστέρι να κινηθούν προς μία κατεύθυνση και τα αρνητικά προς την αντίθετη. Κάθε επιμέρους σωματίδιο θα κινηθεί πιο αργά από την ταχύτητα του φωτός, αλλά το κύμα της κίνησης θα διέρχεται από το αστέρι με ρυθμό ταχύτερο από την ταχύτητα του φωτός.

"Κανένας νόμος της φυσικής δεν καταργείται ή αλλάζει σε αυτήν την παραγωγή”, δήλωσε ο ερευνητής John Singleton του Εργαστηρίου Los Alamos. “Δεν είναι επιστημονική φαντασία, είναι πραγματικότητα."

Ο Singleton και ο συνάδελφός του Andrea Schmidt, του ίδιου Εργαστηρίου, προτείνει την διαδικασία αυτή για να εξηγήσει το πώς ορισμένα μυστηριώδη αστέρια, τα γνωστά πάλσαρ, λάμπουν. Αυτά τα αστέρια είναι πολύ πυκνά και περιστρέφονται απίστευτα γρήγορα, ενώ εκπέμπουν μια δέσμη φωτός σαν τον φάρο. Πώς ακριβώς το κάνουν αυτό τα πάλσαρ είναι ένα ανεξιχνίαστο μέχρι τώρα μυστήριο.

Οι δύο ερευνητές πιστεύουν ότι τα τα περιστρεφόμενα μαγνητικά πεδία του πάλσαρ δημιουργούν αυτό το ρεύμα, το οποίο ωθεί τα φορτισμένα σωματίδια μακριά σε διαφορετικές κατευθύνσεις, με αποτέλεσμα μια εστιασμένη εκπομπή δέσμης φωτός.

"Πιστεύουμε ότι μπορούμε να εξηγήσουμε όλα σχεδόν τα δεδομένα των παρατηρήσεων χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο," λέει ο Singleton.

Παρ ‘όλα αυτά, είναι μια ριζικά νέα ιδέα, έτσι ώστε αυτοί δεν περιμένουν όλοι να συμφωνήσουνε μαζί τους αμέσως.

"Είναι ουσιαστικά μια εντελώς νέα προσέγγιση για τα πάλσαρ, γι αυτό και θα πρέπει αρχικά να αντιμετωπιστεί με μεγάλη εχθρότητα μέχρι να συμφωνήσουν με αυτή," είπε ο Σίνγκλετον.

Οι Singleton και Schmidt παρουσίασαν την έρευνα τους στην 215η συνεδρίαση της Αμερικανικής Αστρονομικής Ένωσης στην Ουάσιγκτον.

Εντοπίστηκε γιγάντιο μαγνητικό πεδίο από ένα ζευγάρι άστρων που σαρώνει το διάστημα

Αξιοποιώντας ένα ασυνήθιστο ζεύγος γειτονικών μεταξύ τους άστρων, αστρονόμοι έχουν για πρώτη φορά συλλάβει εικόνες από το μαγνητικό πεδίο που παράγεται από ένα αστέρι εκτός του Ήλιου μας. Η μελέτη αυτού του πεδίου θα πρέπει να βοηθήσει τους ερευνητές να κατανοήσουν καλύτερα την εσωτερική δυναμική, που παράγουν τα αστρικά μαγνητικά πεδία, και που στην περίπτωση του Ήλιου μας μπορεί να επηρεάσουν τα πάντα, από το κλίμα έως τις τροχιές των δορυφόρων για τις τηλεπικοινωνίες.
 

Αμοιβαία έλξη: Το δυαδικό αστρικό σύστημα Algol στο Γαλαξία μαςμοιράζεται ένα ισχυρό, σταθερό μαγνητικό  πεδίο
 

Οι αστρονόμοι ανίχνευαν έως τώρα με έμμεσο τρόπο τη μαγνητική δραστηριότητα άλλων άστρων εκτός του ήλιου μας. Όμως, λόγω των μεγάλων αποστάσεων και τους περιορισμούς στα τηλεσκόπια, κανείς δεν μπόρεσε μέχρι τώρα να παρατηρήσει μαγνητικό πεδίο άλλου άστρου άμεσα. Ωστόσο,  ήταν πολύ σημαντικό να το δούμε, επειδή αν δεν έχουμε δει το πεδίο άλλων άστρων για σύγκριση, οι αστρονόμοι δεν μπορούν να καθορίσουν αν ο μαγνητισμός του ήλιου είναι φυσιολογικός.

 

Στο περιοδικό Nature μια ομάδα αστρονόμων δημοσίευσαν μια σημαντική ανακάλυψη. Οι αστρονόμοι συνέλεξαν εικόνες του μαγνητικού πεδίου που παράγεται από ένα από τα δύο άστρα του συστήματος Algol, που βρίσκεται περίπου 93 έτη φωτός μακριά μας. Τα δύο αστέρια στο σύστημα – το ένα είναι περίπου τριπλάσιο από τον ήλιο και το άλλο λίγο μικρότερο – είναι τόσο κοντά το ένα από το άλλο, που η μία τροχιά διαρκεί μόνο 3 ημέρες. Το μικρότερο αστέρι είναι η πηγή του μαγνητικού πεδίου, και παρά το γεγονός ότι το πεδίο είναι περίπου 1.000 φορές ισχυρότερο από του ήλιου, η απεικόνιση του πεδίου απαιτούσε δύο συστοιχίες ραδιοτηλεσκοπίων συν δύο επιπλέον παραβολικές κεραίες, για την ανίχνευση των σημάτων που παράγονται από τα μαγνητικά πεδία. Η μία συστοιχία εκτείνεται από τη Χαβάη έως τις Παρθένους Νήσους, ενώ η άλλη καταλαμβάνει μια έκταση στην έρημο του Νέου Μεξικού, και τα επιμέρους ραδιοτηλεσκόπια βρίσκονται στη Δυτική Βιρτζίνια και τη Γερμανία.

 

Οι προκύπτουσες εικόνες δείχνουν ένα γιγαντιαίο μαγνητικό βρόχο που εκτείνεται από το βόρειο και το νότιο πόλο του μικρότερου άστρου σε όλο το μήκος έως το μεγαλύτερο εταίρο του, που βρίσκεται περίπου 9 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά του.

 

Η παρουσία του βρόχου αυτού (της μαγνητικής δραστηριότητας) συνεχίστηκε και για τους 6 μήνες των παρατηρήσεων, χωρίς εξάρσεις και ηρεμίας, όπως γίνεται στο πεδίο του Ήλιου μας. Ασφαλώς είναι ένα μυστήριο γιατί ο βρόχος φαίνεται να είναι μόνιμος, λέει ο αστροφυσικός και επικεφαλής συγγραφέας William Peterson του Πανεπιστημίου της Αϊόβα. Ο ίδιος και οι συνάδελφοί του σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν τις συστοιχίες για να κοιτάξουμε για μαγνητικούς βρόχους σε άλλα αστέρια και να τους διερευνήσουν με προσομοιώσεις σε υπολογιστές.

 

Τα στοιχεία για το μαγνητικό πεδίο του Algol είναι "πολύ ωραία", λέει ο αστροφυσικός Scott Kenyon του Κέντρου Αστροφυσικής στο Harvard της Μασαχουσέτης. Με αυτά θα βελτιώσουμε την ικανότητά μας να προβλέψουμε τις ηλιακές μαγνητικές καταιγίδες, οι οποίες έχουν επιπτώσεις στους δορυφόρους γύρω από τη Γη. Και η επέκταση των παρατηρήσεων σε άλλα δυαδικό αστέρια θα είναι ένα σημαντικό βήμα προς την κατανόηση όλων των μαγνητικών δομών στην αστροφυσική”, συμπληρώνει.

Κι όμως τα πουλιά μπορούν να πετάνε κοιμισμένα!

Για πρώτη φορά οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν αυτό που υποπτεύονταν: ότι τα πουλιά καταφέρνουν να κοιμούνται την ώρα που πετάνε. Είναι γνωστό ότι διάφορα είδη πουλιών ταξιδεύουν χωρίς στάση για μέρες, εβδομάδες ή και μήνες. Οι επιστήμονες υπέθεταν ότι θα πρέπει να κοιμούνται εν πτήσει, αλλά δεν είχαν τις αποδείξεις περί αυτού.

Οι Γερμανοί και Ελβετοί ερευνητές, με επικεφαλής τον Νιλς Ράτενμποργκ του Γερμανικού Ινστιτούτου Ορνιθολογίας Μαξ Πλανκ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Nature Communications”, μελέτησαν την εγκεφαλική δραστηριότητα στα θαλάσσια πελαγικά πτηνά «φρεγάτες». Διαπίστωσαν ότι τα εν λόγω μεγάλα ταξιδιάρικα πουλιά, που πετούν για καιρό πάνω από τους ωκεανούς σε αναζήτηση τροφής, κοιμούνται εν πτήσει με διάφορους τρόπους, είτε μόνο με το ένα εγκεφαλικό ημισφαίριο τη φορά (εναλλάξ), είτε πιο σπάνια και με τα δύο ταυτόχρονα, οπότε κάνουν πιο βαθύ ύπνο.

Ο ύπνος των πουλιών εν πτήσει διαρκεί λιγότερο από μια ώρα τη μέρα, πολύ λιγότερο από ό,τι όταν βρίσκονται στην ξηρά. Παραμένει μυστήριο πώς οι φρεγάτες τα βγάζουν πέρα στα μακρινά ταξίδια τους με τόσο λίγο ύπνο. Κατά μέσο όρο ένα πουλί φρεγάτα κοιμάται 42 λεπτά τη μέρα εν πτήσει, ενώ στην ξηρά πάνω από 12 ώρες.

Οι ερευνητές ανέπτυξαν μια νέα μικρή συσκευή ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος που καταργάφει τις διαδοχικές αλλαγές στον εγκέφαλο και την προσάρτησαν σε πουλιά φρεγάτες που ζούσαν στα νησιά Γκαλαπάγκος. Τα πουλιά ταξίδεψαν για δέκα μέρες σε αποστάσεις περίπου 3.000 χιλιομέτρων και το GPS της συσκευής κατέγραφε τις πτήσεις τους, παράλληλα με την κατάσταση του εγκεφάλου τους και το κατά πόσο κοιμούνταν.

Μεταξύ άλλων, αποδείχθηκε ότι τα πουλιά, ακόμη κι όταν κοιμούνται και με τα δύο ημισφαίριά τους, δεν χάνουν τον αεροδυναμικό έλεγχό τους και έτσι δεν πέφτουν από τον ουρανό. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι τα πουλιά εν πτήσει όχι μόνο κοιμούνται, αλλά δεν αποκλείεται να βλέπουν και…όνειρα, αφού καταγράφηκαν στον εγκέφαλό τους φάσεις REM (γρήγορης κίνησης των κλειστών ματιών), που διαρκούσαν λίγα δευτερόλεπτα κάθε φορά.

Εκτός από τα πουλιά, έχει βρεθεί ότι και τα δελφίνια κολυμπούν μισοκοιμισμένα, με το ένα μόνο εγκεφαλικό ημισφαίριό τους ξύπνιο.