ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἑλένη (1193-1249)

ΕΛ. ὦ δέσποτ᾽—ἤδη γὰρ τόδ᾽ ὀνομάζω σ᾽ ἔπος—
ὄλωλα· φροῦδα τἀμὰ κοὐδέν εἰμ᾽ ἔτι.
1195 ΘΕ. ἐν τῶι δὲ κεῖσαι συμφορᾶς; τίς ἡ τύχη;
ΕΛ. Μενέλαος—οἴμοι, πῶς φράσω; —τέθνηκέ μοι.
ΘΕ. οὐδέν τι χαίρω σοῖς λόγοις, τὰ δ᾽ εὐτυχῶ.
πῶς οἶσθα; μῶν σοι Θεονόη λέγει τάδε;
ΕΛ. κείνη τε φησὶν ὅ τε παρὼν ὅτ᾽ ὤλλυτο.
1200 ΘΕ. ἥκει γὰρ ὅστις καὶ τάδ᾽ ἀγγέλλει σαφῆ;
ΕΛ. ἥκει· μόλοι γὰρ οἷ σφ᾽ ἐγὼ χρήιζω μολεῖν.
ΘΕ. τίς ἐστι; ποῦ ᾽στιν; ἵνα σαφέστερον μάθω.
ΕΛ. ὅδ᾽ ὃς κάθηται τῶιδ᾽ ὑποπτήξας τάφωι.
ΘΕ. Ἄπολλον, ὡς ἐσθῆτι δυσμόρφωι πρέπει.
1205 ΕΛ. οἴμοι, δοκῶ μὲν κἀμὸν ὧδ᾽ ἔχειν πόσιν.
ΘΕ. ποδαπὸς δ᾽ ὅδ᾽ ἁνὴρ καὶ πόθεν κατέσχε γῆν;
ΕΛ. Ἕλλην, Ἀχαιῶν εἷς ἐμῶι σύμπλους πόσει.
ΘΕ. θανάτωι δὲ ποίωι φησὶ Μενέλεων θανεῖν;
ΕΛ. οἰκτρόταθ᾽, ὑγροῖσιν ἐν κλυδωνίοις ἁλός.
1210 ΘΕ. ποῦ βαρβάροισι πελάγεσιν ναυσθλούμενον;
ΕΛ. Λιβύης ἀλιμένοις ἐκπεσόντα πρὸς πέτραις.
ΘΕ. καὶ πῶς ὅδ᾽ οὐκ ὄλωλε κοινωνῶν πλάτης;
ΕΛ. ἐσθλῶν κακίους ἐνίοτ᾽ εὐτυχέστεροι.
ΘΕ. λιπὼν δὲ ναὸς ποῦ πάρεστιν ἔκβολα;
1215 ΕΛ. ὅπου κακῶς ὄλοιτο, Μενέλεως δὲ μή.
ΘΕ. ὄλωλ᾽ ἐκεῖνος. ἦλθε δ᾽ ἐν ποίωι σκάφει;
ΕΛ. ναῦταί σφ᾽ ἀνείλοντ᾽ ἐντυχόντες, ὡς λέγει.
ΘΕ. ποῦ δὴ τὸ πεμφθὲν ἀντὶ σοῦ Τροίαι κακόν;
ΕΛ. νεφέλης λέγεις ἄγαλμ᾽; ἐς αἰθέρ᾽ οἴχεται.
1220 ΘΕ. ὦ Πρίαμε καὶ γῆ Τρωιάς, ‹ὡς› ἔρρεις μάτην.
ΕΛ. κἀγὼ μετέσχον Πριαμίδαις δυσπραξίας.
ΘΕ. πόσιν δ᾽ ἄθαπτον ἔλιπεν ἢ κρύπτει χθονί;
ΕΛ. ἄθαπτον· οἲ ᾽γὼ τῶν ἐμῶν τλήμων κακῶν.
ΘΕ. τῶνδ᾽ οὕνεκ᾽ ἔτεμες βοστρύχους ξανθῆς κόμης;
1225 ΕΛ. φίλος γάρ †ἐστιν ὅς ποτ᾽ ἐστὶν ἐνθάδ᾽ ὤν†.
ΘΕ. ὀρθῶς μὲν ἥδε συμφορὰ δακρύεται.
ΕΛ. ἐν εὐμαρεῖ γοῦν σὴν κασιγνήτην λαθεῖν.
ΘΕ. οὐ δῆτα. πῶς οὖν; τόνδ᾽ ἐτ᾽ οἰκήσεις τάφον;
ΕΛ. τί κερτομεῖς με, τὸν θανόντα δ᾽ οὐκ ἐᾶις;
1230 ΘΕ. πιστὴ γάρ εἶ σὺ σῶι πόσει φεύγουσά με.
ΕΛ. ἀλλ᾽ οὐκέτ᾽· ἤδη δ᾽ ἄρχε τῶν ἐμῶν γάμων.
ΘΕ. χρόνια μὲν ἦλθεν, ἀλλ᾽ ὅμως αἰνῶ τάδε.
ΕΛ. οἶσθ᾽ οὖν ὃ δρᾶσον· τῶν πάρος λαθώμεθα.
ΘΕ. ἐπὶ τῶι; χάρις γὰρ ἀντὶ χάριτος ἐλθέτω.
1235 ΕΛ. σπονδὰς τέμωμεν καὶ διαλλάχθητί μοι.
ΘΕ. μεθίημι νεῖκος τὸ σόν, ἴτω δ᾽ ὑπόπτερον.
ΕΛ. πρός νύν σε γονάτων τῶνδ᾽, ἐπείπερ εἶ φίλος ...
ΘΕ. τί χρῆμα θηρῶσ᾽ ἱκέτις ὠρέχθης ἐμοῦ;
ΕΛ. τὸν κατθανόντα πόσιν ἐμὸν θάψαι θέλω.
2140 ΘΕ. τί δ᾽; ἔστ᾽ ἀπόντων τύμβος; ἢ θάψεις σκιάν;
ΕΛ. Ἕλλησίν ἐστι νόμος, ὃς ἂν πόντωι θάνηι ...
ΘΕ. τί δρᾶν; σοφοί τοι Πελοπίδαι τὰ τοιάδε.
ΕΛ. κενοῖσι θάπτειν ἐν πέπλων ὑφάσμασιν.
ΘΕ. κτέριζ᾽· ἀνίστη τύμβον οὗ χρήιζεις χθονός.
1245 ΕΛ. οὐχ ὧδε ναύτας ὀλομένους τυμβεύομεν.
ΘΕ. πῶς δαί; λέλειμμαι τῶν ἐν Ἕλλησιν νόμων.
ΕΛ. ἐς πόντον ὅσα χρὴ νέκυσιν ἐξορμίζομεν.
ΘΕ. τί σοι παράσχω δῆτα τῶι τεθνηκότι;
ΕΛ. ὅδ᾽ οἶδ᾽, ἐγὼ δ᾽ ἄπειρος, εὐτυχοῦσα πρίν.

***
ΕΛΕ. Αφέντη —τώρα πια έτσι θα σε λέω—
πέθανα, δεν υπάρχω κι όλα πάνε.
ΘΕΟ. Τί τρέχει; Ποιά σε βρήκε δυστυχία;
ΕΛΕ. Πώς να το πω; Ο Μενέλαός μου πάει.
ΘΕΟ. Δεν χαίρομαι γι᾽ αυτά κι ας με συμφέρουν.
Πώς το ᾽μαθες; Σου το ᾽πε η Θεονόη;
ΕΛΕ. Κι αυτή και τούτος που είδε τον χαμό του.
1200 ΘΕΟ. Ήρθε κανείς με ξάστερες ειδήσεις;
ΕΛΕ. Ναι· κι όπου λογιάζω αυτός ας φτάσει.
ΘΕΟ. Πού είναι; Ποιός; Καθάρια πες να μάθω.
ΕΛΕ. Αυτός που ᾽χει ζαρώσει εκεί στον τάφο.
ΘΕΟ. Ω! Απόλλωνα, κουρέλια η φορεσιά του.
ΕΛΕ. Κι ο άντρας μου τα ίδια θα φορούσε.
ΘΕΟ. Ο τόπος του ποιός είναι; Πού έχει αράξει;
ΕΛΕ. Έλληνας, Αχαιός, του αντρός μου ναύτης.
ΘΕΟ. Για του Μενέλαου τον χαμό τί λέει;
ΕΛΕ. Τέλος φριχτό, τα κύματα τον πήραν.
1210 ΘΕΟ. Ταξίδευε σε θάλασσες βαρβάρων;
ΕΛΕ. Τσακίστηκε στα βράχια της Λιβύης.
ΘΕΟ. Και πώς αυτός δεν χάθηκε μαζί του;
ΕΛΕ. Οι ταπεινοί παρά οι τρανοί γλιτώνουν.
ΘΕΟ. Του καραβιού πού να ᾽ναι τα συντρίμμια;
ΕΛΕ. Εκεί που αυτός κι όχι ο Μενέλαος να πνιγόταν.
ΘΕΟ. Κείνος εχάθη. Με ποιό ήρθε αυτός καράβι;
ΕΛΕ. Τον πήραν κάποιοι ναύτες, όπως λέει.
ΘΕΟ. Κι αυτή που αντί για σένα ήταν στην Τροία;
ΕΛΕ. Τον ίσκιο λες; Ψηλά στα ουράνια πήγε.
1220 ΘΕΟ. Πρίαμε, Τροία, του κάκου σάς χαλάσαν.
ΕΛΕ. Υπόφερα πολλά και εγώ μαζί τους.
ΘΕΟ. Τον άντρα σου έθαψαν ή όχι;
ΕΛΕ. Άταφος μένει· Αχ! μαύρες συμφορές μου.
ΘΕΟ. Γι᾽ αυτό και τα ξανθά μαλλιά έχεις κόψει;
ΕΛΕ. Όπου κι αν είναι τώρα, τον πονάω.
ΘΕΟ. Σωστά θρηνείς γι᾽ αυτή τη δυστυχία…
ΕΛΕ. Εύκολα ξεγελιέται η αδερφή σου;
ΘΕΟ. Όχι· κι εδώ στον τάφο ακόμη θα ᾽σαι;
1230 ΕΛΕ. Τώρα που πέθανε, γιατί με περιπαίζεις;
ΘΕΟ. Πιστή μένεις σ᾽ αυτόν και μ᾽ αποφεύγεις.
ΕΛΕ. Τώρα όχι πια· τον γάμο να ετοιμάσεις.
ΘΕΟ. Άργησες να με στέρξεις, χαίρομαι όμως.
ΕΛΕ. Ας ξεχαστούνε τα παλιά. Θα κάνεις…
ΘΕΟ. Η χάρη θέλει αντίχαρη· τί πράγμα;
ΕΛΕ. μαζί μου τώρα ομόνοια και φιλία.
ΘΕΟ. Πάει ο θυμός που σου είχα, είναι φευγάτος.
ΕΛΕ. Πέφτω στα γόνατά σου, αφού ᾽σαι φίλος.
ΘΕΟ. Τί μου ζητάς, παρακαλώντας έτσι;
ΕΛΕ. Τον πεθαμένο άντρα μου να θάψω.
1240 ΘΕΟ. Τάφος χωρίς νεκρό· σκιά θα θάψεις;
ΕΛΕ. Συνήθεια των Ελλήνων, τον πνιγμένο…
ΘΕΟ. Είναι πολύ σοφοί σ᾽ αυτά· τί κάνουν;
ΕΛΕ. σ᾽ αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν.
ΘΕΟ. Στη χώρα μου όπου θες χτίσ᾽ του έναν τάφο.
ΕΛΕ. Όσοι πνιγήκαν, δεν τους θάβουμε έτσι.
ΘΕΟ. Μα τότε πώς; Δεν ξέρω τα έθιμά σας.
ΕΛΕ. Γι᾽ αυτούς σκορπάμε δώρα μες στο κύμα.
ΘΕΟ. Για τον νεκρό τί θέλεις να σου δώσω;
ΕΛΕ. Τίποτα δεν γνωρίζω, ετούτος ξέρει.

Μελέτες για την Αρχαία Μακεδονία, Από το τέλος της εποχής του χαλκού στη γένεση των πόλεων: Η εποχή του σιδήρου - Διατροφή

Το θέμα της οικονομίας της διατροφής παρουσιάζει, κατά την ύστερη εποχή του χαλκού, ανανεώσεις στα πλαίσια της μικτής παραδοσιακής μορφής, αγροκαλλιέργειας δημητριακών και οσπρίων και κτηνοτροφίας, κυρίως αιγοπροβάτων. Διαπιστώθηκαν νέες καλλιέργειες (π.χ. κεχρί στον Καστανά και την Άσσηρο), νέα είδη αμπελιού και διάδοση της ελιάς (π.χ. στην πεδιάδα των Φιλίππων και στις εκβολές του Στρυμόνα) (Κουκούλη-Χρυσανθάκη 1993).

 

Επίσης, παρατηρήθηκαν στις ανασκαφές του Καστανά ενδιαφέροντα ευρήματα που χρονολογούνται στην ύστατη εποχή του χαλκού (Κουκούλη-Χρυσανθάκη 1993). Το πρώτο εύρημα από τον Καστανά αφορά στο υψηλότερο ποσοστό σε ζώα κυνηγιού συγκριτικά με τις προηγούμενες φάσεις, πράγμα που συνδέθηκε με νέα έθιμα της αριστοκρατίας. Το δεύτερο αφορά στους μικρούς σπόρους δημητριακών και τα ζιζάνια που ερμηνεύτηκαν ως αποτέλεσμα κατάχρησης της καλλιεργήσιμης γης.

 

Η πολυμορφία της οικονομίας της διατροφής εξακολούθησε σταθερά και κατά την εποχή του σιδήρου. Οι εξειδικεύσεις σε διάφορα επαγγέλματα, όπως του μεταλλοτεχνίτη ή του εμπόρου, δεν φαίνεται να μείωσαν τις αγροτοκτηνοτροφικές δραστηριότητες, την αποθήκευση αγαθών και τον αγώνα για αυτάρκεια και πλεόνασμα των κατοίκων κάθε οικισμού.

 

ΔΕΣ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ: Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Πως να κάνετε τα παιδιά σας αισιόδοξα

Πως να κάνετε τα παιδιά σας αισιόδοξα:

• Μεγαλώστε τα σε ένα υγιές ψυχικά περιβάλλον χωρίς γκρίνια
• Αν είστε ικανοποιημένοι και ευχαριστημένοι με τη ζωή σας αυτό το αίσθημα ικανοποίησης περνάει και στα παιδιά
• Μην τα φορτώνετε με υψηλές προσδοκίες και υπερβολικούς στόχους
• Μάθετέ τα να ονειρεύονται
• Δείξτε ευγνωμοσύνη και διδάξτε και στα παιδιά να είναι ευγνώμονα για όλα όσα έχετε στη ζωή
• Μάθετέ τα να εκτιμούν τα απλά και καθημερινά και να αναγνωρίζουν παντού την ομορφιά και το φως
• Κάντε τα ευαίσθητα, ως προς το περιβάλλον, τους ανθρώπους, τα ζώα – οι άνθρωποι που είναι συμπονετικοί και υπεύθυνοι για τους άλλους εκτιμούν από νωρίς την αξία της ζωής
• Δείξτε τους πώς να είναι περήφανοι για τον εαυτό τους – να πιστεύουν στις δυνάμεις τους, να αποδέχονται τις αδυναμίες τους και να έχουν διάθεση να βελτιωθούν
• Δώστε τους εφόδια και επιλογές
• Μάθετέ τα να αγωνίζονται
• Διδάξτε τους να σέβονται τον κόπο των άλλων και να συνεργάζονται
• Μάθετέ τους ότι η προσαρμογή δεν είναι ήττα αλλά είναι βιολογικός μηχανισμός που επιτρέπει αιώνες τώρα στο ανθρώπινο είδος να μην αφανιστεί και να παραμένει στη ζωή
• Μάθετέ τους να χάνουν αλλά να μην απελπίζονται και να μην εγκαταλείπουν την προσπάθεια
• Μάθετέ τα να έχουν εναλλακτικές.

Ο θόρυβος της μοναξιάς

Ο φόβος για τη μοναξιά είναι η κοινή μοίρα των ανθρώπων του δυτικού πολιτισμού, τόσο των υγιών ατόμων όσο και των ασθενών.

Η μοναξιά είναι υποφερτή μόνο προσωρινά.

Δεν είναι τυχαίο ότι στους ανθρώπους που τους επιβλήθηκε μια έξωθεν απομόνωση αναπτύχθηκαν διάφορες ψυχικές διαταραχές, ποικίλης βαρύτητας. Αρκετά συχνά, οι απομονωμένοι ανέπτυξαν ψυχώσεις, όπως να συνομιλούν με έναν φανταστικό φίλο ή και συλλογικές ψυχώσεις, κοινές δηλαδή σε όλο το πλήθος της ομάδας, όπως θεωρίες συνωμοσίας, εξωγήινοι κτλ. Ακόμα και όσοι επιλέγουν την οικειοθελή απομόνωση, δεν δύναται να απέχουν για καιρό από τους συνανθρώπους τους και αν το κάνουν, τότε κατά την ψυχαναλύτρια Frida Fromm-Reichmann πιθανώς πάσχουν από κάποια ψυχική νόσο.

Η ανθρώπινη επιθυμία για συναισθηματική επαφή είναι μια καθολική, έμφυτη και διαρκής ανάγκη, που ξεκινά από τη στιγμή που το βρέφος αποχωρίζεται την μήτρα και χωρίζεται σωματικά από τη μητέρα του. Σήμερα γνωρίζουμε πως τα βρέφη που έχουν μεγαλώσει χωρίς σταθερή μητρική αγκαλιά αναπτύσσουν σοβαρές συναισθηματικές διαταραχές, που συχνά εκφράζονται ως σεξουαλικές διαταραχές στην ενηλικίωση.

Η συναισθηματική μοναξιά εκφράζεται στους ενήλικες του σύγχρονου δυτικού κόσμου ως σωματική μοναξιά. Η επονομαζόμενη Generation X, στην οποία ανήκουν όσοι γεννήθηκαν από το 1960 έως το 1980, βίωσε την επιτάχυνση της παγκοσμιοποίησης, την απελευθέρωση των γυναικών, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, τη σημαντικότερη σύγχρονη παγκόσμια οικονομική κρίση και τη ραγδαία τεχνολογική πρόοδο. Η επικοινωνιακή επανάσταση που βίωσε αυτή η γενιά, είχε ως αποτέλεσμα να αναπτύξει εμμονικά ταμπού ως προς τις σχέσεις. Η συντροφικότητα και το άγγιγμα μετατράπηκε σε απειλή της σωματικής ιδιωτικότητας.

Η σωματική επαφή μεταλλάχθηκε σε σεξουαλική επαφή χωρίς συναισθηματική δέσμευση. Ο Αμερικανός ψυχίατρος Geoffrey Gorer χαρακτηριστικά αναφέρει πως οι σύγχρονοι αστοί άλλαξαν τις συνήθειες τους ως μέσο αντίπραξης στην σωματική μοναξιά, προσθέτοντας το αλκοόλ και το κάπνισμα στην καθημερινότητα τους. Μερικοί εξ αυτών βρίσκουν συντροφιά στα κατορθώματα τους (δόξα, χρήματα, επιτυχία) ενώ άλλοι είναι εγκλωβισμένοι στην ιδεατή ανύπαρκτη σύντροφο που αδυνατούν να αποκτήσουν (ανύπαρκτη τελειότητα). Η μεγαλύτερη δυσκολία αυτής της γενιάς είναι η έλλειψη επίγνωσης της μοναξιάς που βιώνει ώστε να ζητήσει ανακούφιση και βοήθεια από έναν ειδικό θεραπευτή.

Πέρα όμως από την αντικειμενική συναισθηματική ή σωματική μοναξιά, υπάρχει και η αίσθηση της μοναξιάς. Η αίσθηση του να νιώθει κανείς μόνος ακόμα και όταν αντικειμενικά δεν είναι. Να νιώθει μοναξιά παρουσία συντρόφου, φίλων ή παιδιών, ακόμα και όταν αυτοί οι άνθρωποι του δίνουν αγάπη. Αυτή η κατάσταση εσωτερικής μοναξιάς, σύμφωνα με την ψυχίατρο Melani Klein, πηγάζει από παρανοϊκά και καταθλιπτικά άγχη που με τη σειρά τους έχουν τις ρίζες τους στην βρεφική ηλικία, συγκεκριμένα στην ανικανοποίητη λαχτάρα του βρέφους για κατανόηση χωρίς λέξεις (προ-λεκτικό στάδιο).

Η λαχτάρα αυτή συμβάλλει στην αίσθηση της μοναξιάς και προέρχεται από το καταθλιπτικό συναίσθημα μιας ανεπανόρθωτης απώλειας. Αυτά τα άγχη υπάρχουν σποραδικά και ως έναν βαθμό σε κάθε υγιή ενήλικα, όταν όμως γίνονται εξαιρετικά ισχυρά και εγκλωβίζουν το άτομο στη απέραντη αίσθηση της μοναξιάς, τότε είναι απαραίτητη η συμβολή κάποιου ειδικού θεραπευτή.

Γενικολογώντας, η μοναξιά μπορεί να προέλθει από την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει κατάλληλος σύντροφος (ή ομάδα) για να ανήκει κάποιος. Αυτό το «μη-ανήκειν» σχετίζεται με την ανεπάρκεια του ίδιου του ατόμου να είναι συναισθηματικά διαθέσιμο, εξαιτίας κάποιων χαρακτηριστικών του εαυτού του που έχουν αποκοπεί από το συνειδητό μέρος και δεν μπορούν να ανακτηθούν. Ενώ, υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους κάθε άτομο βιώνει την μοναξιά.

Η άρνηση της μοναξιάς παρεμβαίνει στις συναισθηματικές σχέσεις δημιουργώντας προβληματικούς δεσμούς. Χαρακτηριστικά αναφέρονται οι δύο συχνότεροι σχεσιακοί τύποι. Από την μία, ο μοναχικός που αδυνατεί να κατανοήσει και να εμπιστευθεί τον εαυτό του, καταλήγει σε μια κατάσταση απόσυρσης, καταστρέφοντας την ικανότητα του να κάνει μια υγιή σχέση και να βιώσει αγάπη, γαλήνη, ευχαρίστηση. Λαχταρά μεν να συνάψει σχέση αλλά δεν μπορεί, έτσι αντισταθμίζει την μοναξιά του ισχυροποιώντας το εγώ του. Αλλάζει συχνά συντρόφους ψάχνοντας τον «ιδανικό» και εκφράζει αυτή του την ανικανότητα είτε ανοιχτά στον εκάστοτε σύντροφο του, λέγοντας πχ «θέλω ελεύθερη σχέση γιατί δεν αντέχω την δέσμευση», είτε προβάλλοντας την ανικανότητα του ως ανεπάρκεια του συντρόφου του, λέει πχ «Γίνεσαι φορτικός (με την αγάπη σου) και με πιέζεις».

Από την άλλη, ο μοναχικός που προσπαθεί να βρει ανακούφιση μέσα από μια σχέση με έναν καλόβουλο άνθρωπο. Στην αρχή η σχέση φαντάζει ειδυλλιακή. Το μοναχικό άτομο βιώνει μια λαχτάρα να ξεπεράσει τις εσωτερικές δυσκολίες, τις καταστροφικές ορμές και ανεπάρκειες του μέσα από την συντροφικότητα. Συνεπώς, η σχέση αυτή του προσφέρει ανακούφιση. Όμως σύντομα, το μοναχικό άτομο προβάλλει στο καλόβουλο τις ανεπάρκειες του, το μίσος, το φόβο και όλα τα υποσυνείδητα άγχη. Αδυνατεί να αγαπήσει τον σύντροφο του, όμως γαντζώνεται πάνω του και με υποσυνείδητο τρόπο τον κάνει να νιώθει ανεπαρκή, αφενός για να τον κρατάει δέσμιο και αφετέρου για να νιώθει ο ίδιος υπεροχή. Έτσι με την πάροδο του χρόνου το καλόβουλο άτομο αρχίζει να εξαντλείται, νιώθει να χάνει τις δυνάμεις του γιατί δεν ικανοποιείται από την μονόδρομη σχέση που δεν του προσφέρει τίποτα συναισθηματικά και στο τέλος αποχωρεί συναισθηματικά κενό. Τέτοιες σχέσεις είναι συνήθως μεταξύ ναρκισσιστών και συναισθαντικών.

Όπως είναι αντιληπτό, υπάρχουν διάφοροι συνειδητοί και ασυνείδητοι τρόποι με τους οποίους καθορίζεται η επιλογή ενός συντρόφου από το μοναχικό άτομο, καθώς και η μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Ο ψυχίατρος Ματθαίος Γιωσαφάτ, στο βιβλίο του «Να παντρευτεί κανείς ή να μην παντρευτεί», κάνει μια ψυχαναλυτική προσέγγιση στα θέματα της ανθρώπινης συντροφικότητας που αξίζει να διαβαστεί και να γίνει η αφορμή για μια εσωτερική αναζήτηση.

Μια υγιής σχέση είναι μια χαρούμενη σχέση, που γεννά την αισιοδοξία, που μετριάζει την μοναξιά, ισχυροποιεί την καλοσύνη και την εμπιστοσύνη, τόσο στον ίδιο τον εαυτό όσο και στο άλλο πρόσωπο. Το εγώ εμφανίζεται ηπιότερο, έχει λιγότερες απαιτήσεις, συνεπώς το άτομο γίνεται δεχτικότερο και συνάμα ανθεκτικότερο στις δυσκολίες της ζωής. Παρουσιάζει δηλαδή μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα. Η πικρία του παρελθόντος υποχωρεί και την θέση της παίρνει η ευγνωμοσύνη και η ευχαρίστηση. Ο στενός δεσμός που αναπτύσσεται αναμεσά σε δυο ανθρώπους προάγει το αίσθημα της ασφάλειας, της κατανόησης και της αποδοχής και έτσι τα αρχέγονα βρεφικά άγχη καταστέλλονται. Το άτομο γίνεται πιο γενναιόδωρο και ικανό να λάβει και να δώσει αγάπη. Όλα ετούτα σε συνδυασμό με την ηδονή αντισταθμίζουν επαρκώς την μοναξιά.

Τέλος, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η ικανότητα να μένει κανείς μόνος του είναι ένα σημαντικό σημάδι ωριμότητας στην συναισθηματική ανάπτυξη του ανθρώπου. Παρουσιάζει δε, σημαντικά οφέλη για τον ψυχισμό, την πνευματικότητα και την δημιουργικότητα του ατόμου. Είναι όμως εντελώς διαφορετική η ικανότητα ετούτη με την βιωματική μοναξιά. Οι άνθρωποι φυσιολογικά έχουν βιολογικές ανάγκες για προσκόλληση, δεσμούς και κοινωνικότητα, αλλά έχουν και ανάγκη για μοναχικό χρόνο με τον εαυτό τους.

Μας ενοχλεί περισσότερο στους άλλους αυτό που ήδη υπάρχει μέσα μας

Κάποτε υπήρχε ένας άνθρωπος που είχε θέσει ως μοναδικό σκοπό της ζωής του να γίνει ο πιο φωτισμένος του είδους του. Περιφρονούσε, μάλιστα, τόσο βαθιά τα ελαττώματα της φύσης του που πάσχιζε με επιμονή και σιδερένια θέληση να τα εκμηδενίσει, ενώ δε δίσταζε αυστηρά να τα υπογραμμίζει και στους γύρω του. Μεγαλωμένος σε ένα περιβάλλον με μηδαμινή ανοχή στις θνητές αδυναμίες, λαχταρούσε να καταστεί άτρωτος και αψεγάδιαστος κι ακόμη περισσότερο να διαμορφώσει έναν στρατό από εξελιγμένα πνεύματα, που θα αναβάθμιζαν τη γη.

Προσπάθησε λοιπόν πολύ και έφτασε η στιγμή που θεώρησε πως τα κατάφερε. Τουλάχιστον με την αφεντιά του. Είχε πια αποκτήσει εξαίρετη μόρφωση, ευχέρεια στις ξένες γλώσσες, επιδεξιότητα στα μαχαιροπίρουνα των επίσημων γευμάτων ενώ σκαρφάλωνε με ταχύ ρυθμό στην επαγγελματική ιεραρχία. Μπορούσε να συζητήσει για ένα σωρό θέματα, από τέχνη ως πολιτική, και χαρακτηριζόταν, πράγματι, ένας επιδέξιος συνομιλητής, λόγω της βαθιάς γνώσης κάθε αντικειμένου και της σπάνιας ευγλωττίας του. Εξακολουθούσε, βέβαια, να δυσφορεί με την ανοησία των γύρω του και γι' αυτό σταθερά χλεύαζε όσους δεν ανταποκρίνονταν στις υψηλές προσδοκίες και στα εξαίρετα προσόντα του.

Ο άντρας, φούσκωνε πια από υπερηφάνεια για την πρόοδό του καθώς μέχρι και αυτή ακόμη την γαλλική προφορά του, που χώλαινε ένα φεγγάρι λιγάκι , είχε καταφέρει να τη διορθώσει και περνιόταν πλέον για γηγενής κάτοικος στα σοκάκια του Παρισιού. Ένα βράδυ όμως κάτι αναπάντεχο συνέβη: Ενώ περπατούσε, παρατήρησε για πρώτη φορά τη σκιά του και, μάλιστα, αυτή του φάνηκε μεγαλύτερη και πιο σκοτεινή από ό,τι συνήθως. Από τότε του έγινε έμμονη ιδέα η σκέψη να την εξαφανίσει κι άρχισε επίμονα να την κυνηγά. Όσο πάσχιζε να την πιάσει, τόσο εκείνη μεγάλωνε και γινόταν πιο απειλητική. Οι νύχτες έμοιαζαν τώρα ατέλειωτες και τα πρωινά προχωρούσε σκεφτικός και απελπισμένος, γνωρίζοντας πως ο σκιώδης εαυτός του τον παρακολουθούσε σταθερά, περιφρονώντας κάθε του επιτηδευμένη φιλοφρόνηση ή υποκριτική χειραψία, οποιαδήποτε φιλοδοξία ή λαμπρό επίτευγμα.

Μια νύχτα, ο άντρας βάλθηκε να στριφογυρίζει στο κρεβάτι του, όμως ο ύπνος δεν έλεγε να τον επισκεφτεί. Άξαφνα από το παράθυρο ακούστηκε ένας διαπεραστικός ήχος που τον ανάγκασε να ανασηκωθεί ανήσυχος για να ελέγξει τι είχε συμβεί. Μπροστά του αντίκρισε έναν ηλικιωμένο, με άσπρη γενειάδα και μπλε μάτια. Είχε κάτι ευγενικό το βλέμμα του, κάτι που τον καθησύχαζε ότι πιθανόν ο ξένος και να μην είχε πρόθεση να τον βλάψει τελικά.

«Ποιος είσαι;», τον ρώτησε, ύστερα από λίγα δευτερόλεπτα αμήχανης σιωπής.

«Είμαι εκείνος που ρυθμίζει το σκοτάδι και το φως και ήρθα εδώ για να σε απαλλάξω από μια μεγάλη σου αγωνία».

«Θα το έκανες αυτό για έναν άγνωστο σαν κι εμένα; Θα πάρεις μακριά τη σκιά; Θα με βοηθήσεις να βρω ξανά την ευτυχία στη ζωή μου; Ξέρεις, όλη μου την πορεία την αφιέρωσα στον αγώνα ενάντια στα ελαττώματα της ανθρώπινης φύσης. Ποτέ μου δεν τους χαρίστηκα και ετούτο εδώ το ενοχλητικό σκοτάδι μου στερεί τον απόλυτο θρίαμβο του φωτός».

«Η σκιά θα φύγει. Για τώρα. Σε προειδοποιώ, όμως. Θα επανέρχεται κάθε φορά που εσύ θα ενδίδεις στις εντολές της» του απάντησε αινιγματικά ο ηλικιωμένος και ύστερα χάθηκε μέσα στο απόλυτο κενό της μυστηριώδους νύχτας.

Το επόμενο πρωί ο άντρας ξύπνησε πιο χαρούμενος από ποτέ. Ένιωθε στην κυριολεξία αναγεννημένος, σαν να του είχε δοθεί μια σπουδαία ευκαιρία, που δεν σκόπευε να τη σπαταλήσει. Θα ήταν εξαιρετικά προσεκτικός, εκείνος που είχε εκπαιδευτεί στην αριστεία και τόσο απόλυτα μισούσε τα ψεγάδια. Όταν έφτασε στο γραφείο του, κάθισε στην αναπαυτική μαύρη πολυθρόνα του και βάλθηκε να κοιτάει τις σημειώσεις του. Η σύσκεψη άρχισε σε λίγα λεπτά. Οι υπάλληλοι του έλαβαν θέση σε ένα στρογγυλό τραπέζι και ο ίδιος τους χαιρέτισε όλους τυπικά. Ένας νέος, όχι πάνω από 25 χρονών, πήρε πρώτος τον λόγο, παρουσιάζοντας την ιδέα του στους υπόλοιπους της εταιρείας. Η φωνή του έμοιαζε ασθενική, νευρική.

«Νεαρέ μου καλά θα κάνετε, εάν, φυσικά, επιθυμείτε να αποτελείτε μέλος της ομάδας, να δουλέψετε σοβαρά με την αυτοπεποίθηση σας. Δείχνετε εξαιρετικά ανασφαλής και στην επιχείρησή μου δεν έχω χώρο για δειλούς σαν και του λόγου σας» τον επέπληξε σκληρά ο προϊστάμενος.

Ο νέος, με τις ιδρωμένες παλάμες και το ελαφρύ τραύλισμα στην άρθρωση, έσκυψε το κεφάλι και αποσύρθηκε ηττημένος και μελαγχολικός στη θέση του. Ο επόμενος υπάλληλος ήταν ένας μεγαλόσωμος τύπος, γύρω στα 40, και είχε οργανώσει μια ομιλία λεπτομερή αλλά και εξαιρετικά πληκτική. Οι συνάδελφοί του άρχισαν κρυφά να χασμουριούνται και ο προϊστάμενος φανερά να χάνει την υπομονή του.

«Αρκετά» είπε κάποτε οργισμένος.« Να δίνετε περισσότερη σημασία στην ουσία κι όχι στην ανούσια τυπολατρία στο εξής. Είστε βαρετός και άψυχος» τον κατακεραύνωσε. Παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής για το σπίτι, ο άντρας ένιωσε άξαφνα ένα εμπόδιο να του φράζει τον δρόμο. Μπροστά του βρισκόταν η ενοχλητική σκιά, ακόμη πιο μαύρη και απειλητική, βλοσυρή και ανίκητη. Προσπάθησε να την ξεγελάσει, να τη δωροδοκήσει, ακόμη και να παλέψει μαζί της μα εκείνη ξεγλιστρούσε συνεχώς, τον χλεύαζε και τελικά τον νικούσε κατά κράτος. Αποκαμωμένος από τη μάταιη μάχη, ο άντρας κάθισε κάποτε σε ένα παγκάκι και άρχισε να κλαίει με λυγμούς. Τότε, ο μυστηριώδης ηλικιωμένος παρουσιάστηκε ξανά κοντά του. Τον πλησίασε και τον χάιδεψε καθησυχαστικά στον ώμο.

«Δεν καταλαβαίνω. Τα έκανα όλα σωστά. Στη σύσκεψη υπήρξα ο πιο καλά μελετημένος, ο πιο εύστροφος και οργανωμένος. Στην εργασία μου διακρίνομαι για την ευφυΐα μου και στις δημόσιες σχέσεις για την επιδεξιότητά μου. Μιλάω σωστά τη γλώσσα μου και φημίζομαι για τις βαθιές γνώσεις μου σε ένα σωρό αντικείμενα, που οι περισσότεροι αγνοούν. Είμαι εξαίρετος ρήτορας και διαθέτω ένα σωρό πτυχία, από τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Γιατί αυτή η σκιά δεν με αφήνει να πετάξω στο απόλυτο φως, εκεί όπου δικαιωματικά ανήκω;» ξέσπασε ο άντρας με παράπονο.

Ο σοφός γέρος τον κοιτούσε με συμπόνια: «Θα σου πω ένα μυστικό και μπορείς να προσποιηθείς ότι δεν το άκουσες, αν δε νιώθεις έτοιμος βαθιά να το κατανοήσεις: Ποτέ δεν θα συμφιλιωθείς αληθινά με τον εαυτό σου, όσο αντιμετωπίζεις με σκληρότητα τους γύρω σου. Να θυμάσαι, άλλωστε, πως οποιαδήποτε επίκριση και κάθε απόλυτος χαρακτηρισμός σου προς εκείνους, εσένα έχει στόχο, ένα κομμάτι σου που δεν αποδέχεσαι και μια σκιά σου που αρνείσαι πεισματικά να την αγκαλιάσεις».

«Μα περηφανεύομαι για τις ικανότητές μου, το εξαίσιο στυλ και το κοφτερό μυαλό μου. Απλώς παρατηρώ προσεκτικά τα ελαττώματα των γύρω μου. Τους τα υποδεικνύω όπως ακριβώς έπραξα και με εμένα, όταν χρειάστηκε. Για το καλό τους το κάνω, για να διορθωθούν πιο γρήγορα και να βαδίσουν στον ίσιο δρόμο».

«Σκέψου λίγο τους υπαλλήλους στην παρουσίαση. Ο ένας σου θύμισε τον νεαρό άτολμο εαυτό σου, έτσι δεν είναι; Κάποιον που επέπλητταν συνεχώς, που τον σμίλευαν με υλικά ασύμβατα των αληθινών του αναγκών. Μέσα σου θρηνεί ακόμη εκείνος ο δειλός νέος λοιπόν. Διεκδικεί το δικαίωμά του στην ύπαρξη. Δεν σου ζητάει πολλά. Μια αγκαλιά και μια μεγαλύτερη ανοχή στις αδυναμίες του. Επίτρεψε του να τραυλίζει κάπου κάπου κι αυτός θα σε ανταμείψει με την ευγνωμοσύνη του. Κι ύστερα, ο τυπολάτρης που προκάλεσε την οργή σου… Αλήθεια, δεν το κατάλαβες ακόμη; Εσύ ήσουν πάλι, που απορροφημένος στο κυνήγι του φωτός έχασες κάθε επαφή με τους φόβους και τις ελπίδες σου και βιώνεις μια ζωή δίχως ψυχή και όνειρο. Αν επιτρέψεις στον εαυτό σου την πτώση, τότε θα συγχωρείς πιο εύκολα και τα τραύματα των γύρω σου, δε νομίζεις;»

Ο άντρας κατάλαβε. Και σιώπησε. Θυμήθηκε την ευκολία με την οποία χαρακτήριζε κάποιον ανόητο, ανασφαλή, αστοιχείωτο, αφελή ή ανίκανο. Κάθε ταμπέλα που κρεμούσε στον περίγυρό του ισοδυναμούσε, πράγματι, και με μια ετικέτα που κρυφά είχε περάσει ο ίδιος στον λαιμό του. Κι ύστερα κάλυπτε τις ετικέτες του με ακριβά πουκάμισα, κομψές γραβάτες και καλοραμμένα σακάκια αλλά εκείνες καιροφυλακτούσαν σε κάθε του βήμα και ανάσα, στις σκληρές του κρίσεις και στη μικρή του ανοχή.

«Βλέπεις, οι σκιές δε λογαριάζονταν ποτέ για αληθινό πρόβλημα. Όλοι κουβαλούμε τόσα σκοτάδια, άλλωστε, που η ιερότερη συμφωνία της ανθρωπότητας θα ήταν να συνθηκολογήσουμε επιτέλους μαζί τους. Το πρόβλημα ήταν ότι κήρυξες πόλεμο με τα τυφλά σου σημεία κι έτσι, αφού ποτέ σου δεν τα κατανόησες, άτσαλα τα προέβαλλες στους γύρω σου. Εκείνα λοιπόν θέριευσαν γιατί κατά βάθος αποζητούσαν μόνο μια τρυφερότητα, ένα «δεν πειράζει» και μια από καρδιάς συγχώρεση» αποκρίθηκε ο σοφός κι εξαφανίστηκε μέσα στη νύχτα.

Ο άντρας σηκώθηκε από το παγκάκι με θάρρος. Η σκιά στάθηκε και πάλι μπροστά του. Για πρώτη φορά, όμως, την κοίταξε με περιέργεια κι όχι με τρόμο ή αηδία, όπως συνήθιζε. Ήταν πράγματι όμορφη, αλλά με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Σαν κάθε χαρακιά της να κουβαλούσε μια απόκοσμη μαγεία, σαν να ψιθύριζε ένα ιερό μυστικό του κόσμου όλου. Την χάιδεψε τρυφερά με το χέρι του: «Τι λες, πάμε;» της πρότεινε απαλά. Και πια περπατούσαν δίπλα δίπλα. Σε κάθε βήμα εκείνη μίκραινε μέχρι που μεταμορφώθηκε απλώς σε μια κουκίδα στο απέραντο φως, για να του θυμίζει πως η πληγή που φροντίσαμε γίνεται το παράσημο μας, μια σπουδαία ευκαιρία και μια κρυφή διέξοδο από τον ίδιο μας τον λαβύρινθο.

Όταν αρχίζεις να αισθάνεσαι ευγνωμοσύνη για τη ζωή, τότε η ζωή αλλάζει

Πιστεύω πως η ευγνωμοσύνη είναι περισσότερο μια πνευματική κατάσταση παρά μια κατάσταση της ζωής που σχετίζεται με την υγεία ή τον πλούτο. Επιτρέψετέ μου να πω ότι ορισμένοι από τους μεγαλύτερους δασκάλους μου για την ευγνωμοσύνη είναι οι άνθρωποι που ονομάζω φυλακισμένους της ζωής.

Τι εννοώ μ’ αυτό; Εννοώ τους ανθρώπους που είναι κλεισμένοι σε φυλακές ή σε ιδρύματα κι όμως συνεχίζουν να είναι ευγνώμονες για τη ζωή.

Πιστεύω ότι από τη στιγμή που νιώθεις ευγνωμοσύνη για τη ζωή και τη θεωρείς ως μια ευκαιρία για να δίνεις αγάπη, η ζωή σου αλλάζει.

Παράδειγμα γι’ αυτό αποτελούν κάποιοι άνθρωποι που γνωρίζω και που έχουν διάφορες αρρώστιες και αναπηρίες και όμως τους ονομάζω υγιείς. Ποιος είναι ο λόγος που τους θεωρώ υγιείς; Έχουν μάθει αυτό που κάποτε είχε πει ο πατέρας (ένας γιατρός γενικής ιατρικής): «Η πραγματικά καλή υγεία είναι η ικανότητα να ζεις και χωρίς αυτήν».

Ο Σ. αναφέρει ένα φίλο του που πάσχει από την ασθένεια Lou Gehrig. Είναι σοβαρά άρρωστος και δυσκολεύεται πολύ ακόμα και στην αναπνοή του.

Ο Σ. τον επισκέφτηκε και τον επαίνεσε πολύ για τη στάση του. Ο φίλος του τότε απάντησε: «Ποια άλλη επιλογή έχω;» Και ο Σ. είπε: «Θα μπορούσες να γκρινιάζεις και να μουρμουρίζεις λιγάκι». Ο φίλος του είπε: «Μπα, δε μου πηγαίνει κάτι τέτοιο».

Κι όμως υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που όταν τους ρωτάς αν η ζωή τους είναι ωραία σου φωνάζουν με ένα μεγάλο ΟΧΙ. Όσο πλουσιότεροι είναι τόσο δυνατότερα σου το φωνάζουν. Αυτό που χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι όταν η ζωή γίνεται δύσκολη δε γίνεται και άσχημη. Όλοι έχουμε τα προβλήματά μας. Το κλειδί είναι πώς να μάθουμε να ζούμε μ’ αυτά και μάλιστα πώς να τα χρησιμοποιούμε και για την εξέλιξή μας.

Το μήνυμα που μας περνούσαν ήταν: «Έτσι έπρεπε να γίνει. Η ζωή σου αλλάζει την κατεύθυνση. Κάτι καλό θα βγει απ’ αυτό».

Έμοιαζε πολύ με εκείνο που έλεγε ο Καρλ Γιουνγκ, όπως μου έχουν πει, σ’ εκείνους από τους φίλους του που του ανέφεραν ένα τραγικό γεγονός: «Ας ανοίξουμε ένα μπουκάλι κρασί. Κάτι καλό θα βγει απ’ αυτό». Όταν πάλι του ανέφερε κάποιος ένα ευχάριστο γεγονός έλεγε: «Πολύ δυσάρεστο, αλλά αν προσπαθήσουμε μαζί ίσως μπορέσουμε να σε βγάλουμε από αυτό».

Θα γελάσεις ίσως, αλλά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό εκείνων που κέρδισαν το λαχείο ύστερα από τρία με πέντε χρόνια παραπονιούνται ότι εκείνο το γεγονός τους κατέστρεψε τη ζωή.

Αρχαίοι Έλληνες Σαμάνοι

Αυστραλία, νοτιοανατολική Ασία, Θιβέτ και Ιαπωνία. Οι σαμάνοι, άνδρες και γυναίκες, είναι θεραπευτές, μάντεις και οραματιστές. Επικοινωνούν με τον κόσμο των θεοτήτων και των πνευμάτων. Το κορμί τους μπορεί να μένει πίσω καθώς κινούνται σε αλλαγμένες καταστάσεις συνείδησης και μπορούν να πετούν σε μη γήινα πεδία. Είναι ποιητές, ποιήτριες και τραγουδιστές. Γνωρίζουν τους τρόπους των φυτών, των ζώων, και των στοιχείων. Πάνω από όλα είναι κύριοι της έκστασης. Ο Mircea Eliade, ιστορικός των θρησκειών, από τους πιο έγκυρους μελετητές, ορίζει την παράδοση αυτή ως σύστημα «αρχαϊκών τεχνικών έκστασης».

Ο σαμάνος ειδικεύεται στην ύπνωση, κατά την διάρκεια της οποίας πιστεύεται ότι φεύγει από το σώμα του και ανεβαίνει στον ουρανό ή κατεβαίνει στον κάτω κόσμο, και φέρνει πίσω πληροφορίες ή θεραπεία. Κατά τις σαμανιστικές αντιλήψεις, η μεγάλη πλειονότητα των ασθενειών οφείλεται σε δύο πνευματικά αίτια: α) τη φυγή της ψυχής ή, β) την εισαγωγή στο σώμα μαγικών αντικειμένων.

Στην πρώτη περίπτωση, ο σαμάνος καλείται να ανέβει στον ουρανό ή να κατέβει στον Άδη για να επαναφέρει την ψυχή του ασθενούς την οποία, τις περισσότερες φορές, έχει κλέψει ένας νεκρός. Πρόκειται για το σαμανιστικό-εκστατικό ταξίδι προς τον ουρανό. Οι σαμάνοι πετάνε όπως τα πουλιά.

Στη δεύτερη περίπτωση ασθένειας, δηλαδή εκείνων που οφείλονται σε εισαγωγή μαγικών αντικειμένων στο σώμα του ασθενούς, ο σαμάνος απομυζά από την επιδερμίδα του αρρώστου το μαγικό αντικείμενο που έβαλαν τα «κακά πνεύματα» μέσα του. Και στις δύο περιπτώσεις είναι απαραίτητη για τη διάγνωση και τη θεραπεία, η εκστατική εμπειρία του σαμάνου.

Ο σαμανισμός, από μια άποψη, επιζητά την οικοδόμηση ενός «περάσματος» προς τον Άλλο Κόσμο, και συνεπώς την κατάργηση των επιπέδων (γήινο-θεϊκό) που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη κατάσταση μετά την «Πτώση». Το πέρασμα αυτό ως «Κλίμαξ» υπάρχει στα ορφικά, μιθραϊκά, χριστιανικά κλπ μυστήρια. Πολύ σημαντική είναι η διαδικασία της μύησης του σαμάνου. Η δοκιμασία αυτή προϋποθέτει ιδιαίτερο θάρρος αφού οι συναντήσεις με τις αόρατες οντότητες είναι συχνά επώδυνες και τρομακτικές. Οι περισσότεροι δυτικοί άνθρωποι βλέπουν το ταξίδι αυτό με μεταφορικό τρόπο, και θεωρούν ότι τα πλάσματα που τους παρουσιάζονται δεν αποτελούν αυθύπαρκτα όντα αλλά μορφές που προέρχονται από το υποσυνείδητο. Στο ταξίδι οι σαμάνοι αποκτούν πολύτιμες πληροφορίες και τη δύναμη να θεραπεύουν. Κατά τη διάρκειά του μπορούν να επικοινωνήσουν τηλεπαθητικά με ανθρώπους που βρίσκονται μακριά, όπως επίσης να προβλέψουν το μέλλον. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούν για να πετύχουν την αλλαγμένη κατάσταση συνείδησης, ποικίλλουν από κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή. Ένας τρόπος είναι το συνεχές κτύπημα του τύμπανου, άλλες μέθοδοι είναι ο διαλογισμός, η νηστεία, ο χορός αλλά και η λήψη ψυχοτροπικών φυτών. Όσον αφορά το κτύπημα του τύμπανου, κατά τους φυσικούς, δημιουργούνται ηχητικά κύματα που βοηθούν την ανύψωση.

Ο σαμανισμός θεωρείται ως η αρχαιότερη θρησκεία στον πλανήτη. Σε κάποιες φυλές της Αμερικής άφηναν το αγόρι (12-13 ετών), που έμελλε να γίνει σαμάνος, μόνο του στη φύση για λίγε ημέρες μέχρι να λάβει κάποιο σημαντικό όνειρο ή οπτασία. Τότε ένα πνεύμα θα μπορούσε να επισκεφθεί το αγόρι και να του δώσει θεραπευτική δύναμη. Στους Εσκιμώους επίσης άφηναν τον υποψήφιο σαμάνο μέσα στο παγόσπιτο χωρίς τροφή, έως ότου έπεφτε σε κατάσταση ημιθανή και τότε του ερχόταν κάποιο όραμα. Οι υποψήφιοι σαμάνοι ένοιωθαν πολλές φορές ένα φως στο σώμα τους, στο κέντρο του κεφαλιού τους. Λένε λοιπόν οι μελετητές: Γιατί να μην υπήρχαν και στον ελλαδικό χώρο; Οι παλαιότερες δοξασίες και πρακτικές ηλικίας πολλών χιλιάδων ετών ριζώνουν στις πανάρχαιες σαμανικές παραδόσεις. Μυούσαν τους ανθρώπους στην ιερότητα του περιβάλλοντος και διήγειραν στο κάθε άτομο χωριστά, την αίσθηση της προσωπικής ευθύνης για τα δρώμενα της φύσης.

Η συγκεκριμένη αυτή χθόνια θρησκευτική παράδοση κυριαρχούσε σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο μέχρι την κατάρρευση του Μυκηναϊκού πολιτισμού γύρω στα 1200 π.Χ. Κύριο χαρακτηριστικό της ήταν η πλήρης μυστική ταύτιση της φύσης με τη Μεγάλη Μητέρα. Εξάλλου, υποστηρίζεται ότι σε ορισμένα μέρη του κόσμου οι σαμάν ήταν, αρχικά, γένους θηλυκού. Πολλοί ερευνητές και ερευνήτριες δέχονται ότι κατά την προϊστορική εποχή η κύρια μορφή της θρησκείας ήταν η Μεγάλη Θεά, η Μητέρα Φύση.

Στην πατριαρχική αρχαία Ελλάδα μπορούμε να ανιχνεύσουμε στοιχεία που παραπέμπουν στο σαμανισμό.

Η Μαντική είναι κοινό στοιχείο και στις δύο παραδόσεις. Η εκστατική προφητεία πχ της Πυθίας που ερχόταν σε επαφή με το θείον, μπορεί εύκολα να παραλληλιστεί με την επικοινωνία την γηγενών με τα πνεύματα και τις θεότητες..

Η ιερή μανία που καταλάμβανε τις Μαινάδες έχει επίσης κοινά σημεία με τη σαμανική έκσταση.

Παρόμοια ιερή μανία καταλάμβανε, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, τους ποιητές και τις ποιήτριες που συνέθεταν τα έργα τους υπό την επήρεια της Μούσας, όπως οι γηγενείς διδάσκονταν τα μαγικά τους τραγούδια από τα πνεύματα.

Η σαμανιστική χρήση των ονείρων συναντάται στα αρχαία Ασκληπιεία στη μέθοδο της εγκοίμησης, με την οποία τα άρρωστα άτομα αντλούσαν πληροφορίες για τη θεραπεία τους. Την ιδιαίτερη σημασία που έχουν τα φυτά στις γηγενείς παραδόσεις συναντάμε και στην ελληνική αρχαιότητα. Π.χ. η Πυθία μασούσε φύλλα δάφνης. Στην Κρήτη βλέπουμε την θεά να απεικονίζεται με παπαρούνες από τις οποίες παράγεται το όπιο.

Πρώτη περίπτωση αρχαίου Έλληνα σαμάνου είναι ο Άβαρις (μυητικό όνομα του Γκαίτε) ο Υπερβόρειος. Ο Άβαρις ήταν ιερέας του Απόλλωνα και ταξίδευε πάνω σε ένα χρυσό βέλος, «οϊστόν». Μπορούσε να επιβιώσει χωρίς τροφή, «ουδέν σιτεόμενος» κατά τον Ηρόδοτο. Έζησε τον 6ο π.Χ. αιώνα. Εξαφάνισε λοιμούς, προέβλεψε σεισμούς και δίδαξε την λατρεία του βόρειου θεού Απόλλωνα του οποίου ήταν ιερέας. Για τον Άβαρι τον Υπερβόρειο κάνει λόγο και ο Πυθαγόρας δίνοντας πληροφορίες για λαούς που κατείχαν την τέχνη του πετάγματος. Λέγει: « Ο Υπερβόρειος Άβαρις είναι ένας ιπτάμενος θαυματοποιός που με το χρυσό μηρό του ενσαρκώνει τον Υπερβόρειο Απόλλωνα». Ένας άλλος σαμάνος, ο Αριστέας ο Προκοννήσιος διηγήθηκε σε ένα ποίημα, τα«Αριμάσπεια», τις εκστατικές του εμπειρίες. Η λέξη «Αριμάσπεια» μας παραπέμπει στους Αριμασπούς, φυλή στη βόρεια Ευρώπη. Έδρασε σαν ιεραπόστολος του Απόλλωνα αλλά κυρίως έμεινε γνωστός για την εκστατική του ικανότητα να στέλνει την ψυχή του σε άλλους τόπους. «Την ψυχή όταν εβούλετο εξειέναι». Άλλος μεγάλος σαμάνος, ο Επιμενίδης από την Κνωσό, είναι γνωστός για την ικανότητά του να εξαγνίζει τα δεινά που έστελναν οι δαίμονες. Όταν ήταν ακόμη παιδί, έπεσε σε έκσταση σε ένα σπήλαιο από όπου συνήλθε μετά από 57 χρόνια. (Την πληροφορία έχουμε από τον Διογένη Λαέρτιο). Οι Αθηναίοι τον κάλεσαν, ως γνωστό, να πραγματοποιήσει τον καθαρμό της πόλης από το Κυλώνειο Άγος. Έγραψε πολλά έργα με κυριότερο όλων την «Θεογονία».

Θα μπορούσαν να αναφερθούν και άλλα ονόματα αρχαίων Ελλήνων σαμάνων. Εκείνο όμως που πρέπει να τονισθεί είναι ότι μια τεράστια πολιτιστική απόκλιση χωρίζει τον πρωτόγονο σαμάνο από τους Έλληνες σαμάνους, των οποίων κύριο χαρακτηριστικό είναι η κάθοδος στον Άδη για γνώση και κατανόηση του πεπρωμένους τους και όχι για να μιλήσουν με τα πνεύματα και να θεραπεύσουν ασθενείς. Η κάθοδος είχε και κάποιο άλλο νόημα. Αποσκοπούσε στη συντριβή του κατώτερου εαυτού. Παράδειγμα τέτοιων καθόδων έχουμε από τους Έλληνες ημίθεους (Οδυσσέα, Ηρακλή). Το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, μέσα σε 1000 χρόνια (από την προϊστορία έως την ελληνιστική εποχή) είχε μετασχηματίσει τη σαμανική έκσταση σε «θεωρία» (=δράμα) των Νοητών και της Ειμαρμένης. Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις, η Έκσταση είναι εκείνη με την οποία ο άνθρωπος, πρωτόγονος σαμάνος ή πλατωνικός φιλόσοφος, συνειδητοποιεί απόλυτα τη θέση του στον κόσμο και το Πεπρωμένο του. Κατά μία άποψη, η επιστήμη δεν έχει ακόμη κατορθώσει να φθάσει στο ύψος της αρχαίας γνώσης. Οι μελετητές των αρχαίων παραδόσεων παρατηρούν ότι: πολλοί λευκοί και λευκές έχουν έντονη την πεποίθηση πως η γνωριμία με τις παλαιές παραδόσεις και η διάδοσή τους σε περισσότερο κόσμο μπορεί να ωφελήσει ολόκληρη την ανθρωπότητα. Επισημάνθηκε ακόμη ότι η στενή σχέση που έχουν οι σαμανιστικές θρησκείες με τη Γη, μπορεί να βοηθήσει του δυτικούς ανθρώπους να ξαναβρούν τη σύνδεσή τους με τη Φύση, με την ιερότητά της, και να σταματήσουν έτσι την ξέφρενη πορεία της οικολογικής καταστροφής.

Θα ήθελα να τελειώσω με τα λόγια ενός Ινδού εκστατικού που λέει:

«Στη μέθη της έκστασης
ανεβήκαμε στο άρμα των ανέμων.
Σεις θνητοί δεν μπορείτε να διακρίνετε παρά μόνο το σώμα μας.
Ο εκστατικός είναι το άλογο του ανέμου, ο φίλος της θύελλας,
κι έχει κεντρισθεί από τους θεούς.»

Η ιστορία των λέξεων Χρέος – Πάθος

Το «ζην κατά πάθος» διακρίνεται απ’ το «ζην κατά λόγον». Το «ζην κατά λόγον» εμπεριέχει το λεγόμενο χρέος. Χρέος και πάθος συνυπάρχουν μέσα μας. Τα ενώνει η αρετή. Χρέος λογικό· σκέψεις με έννοιες· με κρίσεις, με συλλογισμούς, με αφαιρέσεις.

Πάθος ά-λογο· παρορμήσεις· σκέψεις με εικόνες· με παραστάσεις, σκέψεις με τα σπλάχνα, σκέψεις με τους αδένες.

Χρέος και πάθος αντιπαλεύουν μέσα μας κάθε στιγμή. Το χρέος περιλαμβάνει όσα είναι αντίθετα στο πάθος και, αντι- στρόφως, το πάθος περιλαμβάνει όσα είναι αντίθετα στο χρέος. Απ’ την πάλη χρέους και πάθους πηγάζει στον καθένα μας η δυνατότητα της ελευθερίας, στο βαθμό που είμαστε ενάρετοι. Διότι η αρετή συναρμολογεί αυτά τα δύο, που είναι απ’ τη φύση τους αντίθετα. Μόνη η επιτέλεση του χρέους χωρίς την ικανοποίηση του πάθους είναι υποδούλωση στο χρέος. Μόνη η ικανοποίηση του πάθους χωρίς την επιτέλεση του χρέους είναι στον ίδιο βαθμό υποδούλωση.

Απ’ τη συνεχή πάλη, λοιπόν, αυτών των δύο όρων εξαρτώνται οι βαθμοί της προσωπικής μας ελευθερίας, η λεγόμενη απελευθέρωσή μας, που είναι το επίτευγμα της προσωπικής πάλης του καθενός από μας και η ηθική μας αξία: η αρετή μας.

Πάθος είναι «παν ό,τι πάσχει τις». Το πάσχω, απ’ τις *πάθ- σκω, *πάτ-σχω > *qunt-sko, είναι ομόρριζο του πένθους. Πένθος, η θλίψη, η λύπη, η δυστυχία της *quenthos. Πάθος, πένθος, λοιπόν, ομόρριζες, συνταιριάζουν το φόβο του θανάτου και την ερωτική επιθυμία, έρωτα και θάνατο.

Απ’ την άλλη πλευρά, υπάρχει το χρέος της *gher που έχει τη ριζική σημασία τού «άπτεσθαι, λαμβάνειν, πιάνειν». Απ’ την πολύ γόνιμη ρίζα *gher παράγονται μερικές κορυφαίες έννοιες, όπως χειρ, χέρι, χορός, χόρτος, χρόνος, το απρόσωπο χρη, που οι τύποι του προήλθαν από συνεκφορά και συγχώνευση με το ρήμα ειμί.

Χρη εστί, «είναι ανάγκη, πρέπει, αρμόζει»
Μετ. χρη ον =χρεών
ΧρηFιος: χρήσιμος
ΧρηFία: χρειά «χρήση»
Χρή-ζο-μαι: χρώμαι (= μεταχειρίζομαι) και απ’ αυτό το χρήμα (=χρήσιμο πράγμα), ο χρηστός.
Χρα-Fος, χρήως, χρέος, τέλος το καθήκον, το πρέπον.
Χρέος είναι αυτό που χρωστά κανείς σε άλλον,μτφ. η ηθική υπο-χρέωση.
Ποτέ από το χρέος δίκαιοι και ίδιοι σ’ όλες των τες πράξεις. (Κ. Καβάφης)
Αντίθετες στις λέξεις χρέος – χρώμαι – χρη – χρεία – χρηστός είναι οι λέξεις α-χρείος, ά-χρηστος.
Αντίθετη στις πάθος – πένθος είναι ο α-παθής.

Ο άνθρωπος που έχει ηθική αξία, αυτός που αυξάνει τους βαθμούς της ελευθερίας του, δεν είναι ούτε α-χρείος, ούτε ά-χρηστος. Ούτε μένει απαθής.

Θα είμαστε, τελικά, «ακρίδες» στον πλανήτη Γη,ή «μέλισσες»;

Έχει γίνει πολλή συζήτηση ανά τους αιώνες σχετικά με την πραγματική φύση των ανθρώπων. Είμαστε έμφυτα εγωιστές ή αλτρουιστές; Γεννηθήκαμε για να είμαστε δυστυχισμένοι ή για να ζούμε μέσα στη χαρά; Η αγάπη ή η βία είναι εγγενείς μέσα μας; Θα είμαστε, τελικά, «ακρίδες» στον πλανήτη Γη, στερώντας του τη δυνατότητα να παρατείνει τη ζωή, ή «μέλισσες», φέρνοντας περισσότερη ζωή απ’ όση αν δεν υπήρχαμε;

Για να απαντήσουμε στο ερώτημα σχετικά με την πραγματική φύση των ανθρώπων, καλό θα ήταν να συλλογιστούμε πώς ο Homo sapiens κατέληξε να κυριαρχήσει στη Γη, σε αντίθεση με οποιοδήποτε άλλο είδος στην ιστορία της ζωής όπως την ξέρουμε. Πολλοί βιολόγοι -ανάμεσά τους ο Ε. Ο. Γουίλσον στο βιβλίο του The Social Conquest of Earth (Η Κοινωνική Κατάκτηση της Γης) και ο Γιουβάλ Χαράρι στο βιβλίο του Sapiens, Μια Σύντομη Ιστορία του Ανθρώπου- παρουσιάζουν πειστικά στοιχεία ότι αυτό που επέτρεψε στα ανθρώπινα όντα να ακμάσουν και να κατακτήσουν τη Γη ήταν η απαράμιλλη ικανότητά τους να συνεργάζονται. Οι άνθρωποι, φυσικά, ήταν και ανταγωνιστικοί μεταξύ τους, όπως αποδεικνύει η ιστορία των πολέμων. Ωστόσο η πραγματική ιστορία της ανθρώπινης προόδου έχει να κάνει με την αγαστή συνεργασία. Αντίθετα με οποιοδήποτε άλλο είδος πάνω στη Γη, μάθαμε να συνεργαζόμαστε με πλήθος αγνώστων για να πετύχουμε κοινούς στόχους.

Πράγματι, υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος της σκοτεινής μας φύσης αναπτύχθηκε αργότερα. Σε όλη σχεδόν τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας ζούσαμε κατά φυλές, αναζητώντας την τροφή μας, ως κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες (ίσως στο 99% της ύπαρξής μας). Αυτό ήμαστε πριν την ανάπτυξη της γεωργίας. Παρόλο που τα στοιχεία είναι λιγοστά, φαίνεται πως η εικόνα που έχουμε για τους αρχαίους προγόνους μας, ότι ήταν πολεμοχαρείς αγριάνθρωποι, μάλλον απέχει πολύ από την αλήθεια. Σύμφωνα με τις ενδείξεις, χρησιμοποιούσαν ελάχιστη βία προς τους άλλους ανθρώπους, ήταν πιθανώς πολύ συμπονετικοί και συνεργάζονταν εκτεταμένα, σε σημείο που να μοιράζονται και την τροφή τους. Επίσης, έτειναν να αισθάνονται άρρηκτα συνδεδεμένοι με τη φύση, παρά αποκομμένοι από αυτή. Οι σύγχρονες φυλές που αποτελούνται από κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες εξακολουθούν να επιδεικνύουν το ίδιο συνεργατικό πνεύμα. Τα στοιχεία υποδηλώνουν πως η γεωργική επανάσταση και η έννοια της «ιδιοκτησίας» ήταν που εξέθρεψαν αυτό που οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε ως την πιο σκοτεινή ανθρώπινη φύση μας.

Αυτό δεν σημαίνει πως όλοι οι άνθρωποι είναι καλοί. Ωστόσο η πιο αληθινή μας φύση, το πιο βασικό χαρακτηριστικό του συλλογικού εαυτού μας είναι αυτό του συμπονετικού συνεργάτη, κι εκεί ακριβώς βρίσκονται οι ρίζες της επιτυχίας μας. Όπως η φυσική μας ευτυχία, έτσι κι αυτή η αληθινή φύση κρύβεται πίσω από πέπλα παρανοήσεων.

Τα ίδια πράγματα που μας στερούν την προσωπική ευτυχία, στέκονται επίσης εμπόδιο στον δρόμο της ανθρωπότητας, διεκδικώντας τη θέση που κατέχουμε δικαιωματικά, αυτή της εποικοδομητικής, δημιουργικής και θετικής δύναμης στον πλανήτη. Η κοινωνία και ο κόσμος αποτελούν εγγενώς ένα φυσικό παρακλάδι της εσωτερικής μας ζωής.

Το σπίτι της ανθρωπότητας δεν είναι παρά μια προέκταση του εσωτερικού μας σπιτιού ως ατόμων. Η εσωτερική κατάσταση καθενός μας επιδρά στην κατάσταση του κόσμου. Αν θέλουμε έναν καλύτερο κόσμο, τότε θα πρέπει να ξεκινήσουμε όλοι να δουλεύουμε πάνω στην εποικοδομητική φύση της δικής μας ύπαρξης. Γι’ αυτό όλες οι πνευματικές παραδόσεις μάς καλούν να επεξεργαστούμε την εσωτερική μας ζωή προτού προσπαθήσουμε να σώσουμε τον κόσμο, και γι’ αυτό η θετική ψυχολογία υποστηρίζει πως η συμπεριφορά προς όφελος της κοινωνίας προέρχεται από την εσωτερική ευτυχία, κι όχι αντίστροφα.

Αυτή η άγνωστη Γη μας

Αν και η επιστήμη έχει προχωρήσει σε σημαντικές διαπιστώσεις ως προς θέματα που έχουν να κάνουν με τον πλανήτη μας, αλλά και το σύμπαν που τον περιβάλλει, υπάρχουν μερικά θέματα για τη Γη, που μπορεί να μας διαφεύγουν. Πάνε πολλά χρόνια από τότε που εγκαταλείφτηκε η ιδέα πως η Γη είναι επίπεδη και ίσως οι περισσότεροι από μάς να πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε πλέον τις βασικές επιστημονικές γνώσεις για τον πλανήτη μας, μέσα από τον απλό δρόμο της παρατήρησης των φυσικών στοιχείων.

 

Νομίζετε πως ξέρετε τα πάντα για τη Γη; Ε λοιπόν υπάρχουν κάποια στοιχεία που κατά πάσα πιθανότητα δεν είχατε σκεφτεί πως μπορεί να ισχύουν…

 

1. Η Γη δεν είναι στρογγυλή!

 

Αν και η Γη είναι σφαιρική, εντούτοις, λόγω των βαρυτικών δυνάμεών της, δεν αποτελεί έναν τέλειο κύκλο. Στην πραγματικότητα, υπάρχει ένα εξόγκωμα γύρω από τον ισημερινό λόγω αυτού του γεγονότος. Η πολική ακτίνα της Γης είναι 3.949.99 μίλια, ενώ η ακτίνα του Ισημερινού είναι 3.963.34 μίλια.

 

2. Το όνομα «Earth»  προέρχεται από τους Αγγλοσάξονες

 

Όλοι οι υπόλοιποι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος έχουν πάρει το όνομά τους από έναν ελληνικό ή ρωμαϊκό Θεό, εκτός από τον πλανήτη μας. Η λέξη «Γη» προέρχεται από την αγγλοσαξονική λέξη Erda, που σημαίνει «έδαφος» ή «χώμα» και πιστεύεται ότι είναι 1.000 ετών. Κατά ειρωνικό τρόπο, ο πλανήτης μας καλύπτεται κατά 71% από νερό και είναι ο μόνος πλανήτης που γνωρίζουμε σε ολόκληρο το σύμπαν που έχει αυτό το πολύτιμο συστατικό σε υγρή μορφή.

 

3. Η μέρα δεν έχει 24 ώρες!

 

Οι άνθρωποι συχνά ισχυρίζονται ότι δεν… υπάρχουν αρκετές ώρες μέσα στην ημέρα και έχουν δίκιο! Δεν υπάρχουν καν 24. Καλά ακούσατε. Ο πραγματικός χρόνος που χρειάζεται ο πλανήτης για να περιστραφεί γύρω από τον άξονά του, είναι 23 ώρες 56 λεπτά και 4 δευτερόλεπτα. Πρόκειται γι’ αυτό που ονομάζεται αστρική ημέρα. Η ηλιακή ημέρα, ο χρόνος δηλαδή που χρειάζεται ο ήλιος για να επιστρέψει στο ίδιο σημείο επί του μεσημβρινού, ποικίλλει τόσο πολύ, όσο 16 λεπτά όλο το χρόνο, λόγω της θέσης του στην τροχιά του.

 

4. Η Γη είναι ο μόνος πλανήτης με τεκτονικές πλάκες

 

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η Γη αποτελείται από 7 μεγάλες πλάκες, που μετακινούνται σε διαφορετικές κατευθύνσεις έως και 4 ίντσες ανά έτος. Όταν συγκρούονται η μια με την άλλη, σύμφωνα με τη θεωρία, δημιουργούνται τα βουνά. Όταν απομακρύνονται μεταξύ τους σχηματίζονται οι κοιλάδες. Επίσης, αν λάβουμε υπόψη την τρομακτική πλευρά αυτού του γεγονότος, οι πλάκες αυτές και η σύγκρουσή τους, αποτελούν την αιτία για την οποία προκαλούνται οι σεισμοί και τα ηφαίστεια. Τα καλά νέα είναι ότι όλη αυτή η δραστηριότητα, επιτρέπει στον άνθρακα που είναι ουσιαστικής σημασίας για την ίδια την ύπαρξή μας, να ανακυκλωθεί και να αναπληρωθεί, επιτρέποντας στη ζωή όπως την ξέρουμε να συνεχίζεται.

 

5. Η Γη είχε έναν δίδυμο πλανήτη που ονομαζόταν «Θεία»

 

Οι επιστήμονες πιστεύουν τώρα ότι κάποτε δεν ήμασταν μόνοι μας σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο. Η Γη είχε ένα «δίδυμο» πλανήτη με το μέγεθος του Άρη που ονομαζόταν «Θεία» και ήταν 60 μοίρες είτε μπροστά είτε πίσω (όπως το βλέπει κανείς) από τον πλανήτη μας. Ένα απόγευμα, περίπου 4.533 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, ο πλανήτης «Θεία», συνετρίβη με τη Γη. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του πλανήτη απορροφήθηκε, αλλά ένα μεγάλο κομμάτι του, συνδυασμένο με υλικά από τον πλανήτη μας, δημιούργησε τη Σελήνη. Ο λόγος που οι επιστήμονες πιστεύουν κάτι τέτοιο είναι επειδή η Σελήνη είναι ασυνήθιστα μεγάλη για έναν πλανήτη του δικού μας μεγέθους και έχει μεταλλικά ισότοπα παρόμοια με αυτά της Γης.

 

6. Η μυστηριώδης και (σχεδόν) τέλεια τροχιά της Σελήνης

 

Μιλώντας για τη Σελήνη υπάρχουν και μερικά πράγματα που δεν γνωρίζουμε με σιγουριά. Για παράδειγμα, το κέντρο της Σελήνης είναι 6.000 πόδια πιο κοντά στη Γη, κάτι το οποίο θα έπρεπε να προκαλέσει στην τροχιά της μεγαλύτερη αστάθεια, αλλά η τροχιά της είναι σχεδόν τέλεια κυκλική. Η Σελήνη καλύπτεται με μια σκόνη που περιέργως μυρίζει σαν μπαρούτι, παρόλο που αποτελείται από εντελώς διαφορετικά υλικά. Επίσης, ενώ δεν υπάρχει «σκοτεινή πλευρά» του φεγγαριού, η βαρυτική δύναμη της Γης έχει κάνει τη Σελήνη να επιβραδύνει έτσι ώστε να περιστρέφεται μόνο μία φορά κατά τη διάρκεια ενός μηνός (αυτό αναφέρεται και ως «συγχρονισμένη περιστροφή») – γι’ αυτό κιόλας μόνο μία πλευρά της σελήνης «βλέπει» προς τη Γη. Επιπλέον, είναι μια αρκετά απίστευτη σύμπτωση το ότι ο Ήλιος συμβαίνει να είναι 400 φορές μεγαλύτερος από τη Σελήνη, αλλά και 400 φορές μακρύτερα από τη Γη, με αποτέλεσμα να φαίνεται στον ουρανό πως έχουν το ίδιο μέγεθος.

 

7. Πάνω από το 90% των ωκεανών παραμένει ανεξερεύνητο

 

Μπορεί να γνωρίζουμε πολλά για το φεγγάρι και στον Άρη, αλλά η αλήθεια είναι πως μόλις πρόσφατα αρχίσαμε να εξερευνούμε τους απέραντους ωκεανούς μας. Στην πραγματικότητα, λιγότερο από το 10% των απέραντων, βαθιών μπλε θαλασσών μας έχουν εξερευνηθεί. Ο ωκεανός περιέχει το 97% του νερού μας και το 99% του ζωικού βασιλείου. Ενώ έχουμε εντοπίσει 212.906 θαλάσσια είδη, υπάρχουν πιθανώς 25 εκατομμύρια ακόμη για τα οποία δεν γνωρίζουμε τίποτα.

 

8. Η ψυχρότερη θερμοκρασία που καταγράφηκε ποτέ ήταν -89,2 βαθμοί Κελσίου

 

Η Ανταρκτική είναι η ψυχρότερη ήπειρος της Γης. Η χαμηλότερη φυσική θερμοκρασία που έχει καταγραφεί ποτέ στην Γη ήταν −89,2°C στον ρωσικό Σταθμό Βοστόκ στην Ανταρκτική, στις 21 Ιουλίου 1983. Αντιθέτως, το πιο ζεστό σημείο στη Γη καταγράφηκε στις 13 Σεπτεμβρίου, 1922 στο El Azizia της Λιβύης, όπου το θερμόμετρο έφτασε τους 57 βαθμούς Κελσίου.

 

9. Το υψηλότερο σημείο στη Γη δεν είναι το όρος Έβερεστ

 

Είναι αλήθεια, ότι είναι ένα από τα πιο διάσημα βουνά του κόσμου και στα 8.848 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, θεωρείται η κορυφή του κόσμου. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη ότι σήμερα γνωρίζουμε πως η Γη δεν είναι απολύτως στρογγυλή, οποιοσδήποτε ή οτιδήποτε κατά μήκος του ισημερινού είναι ελαφρώς πιο κοντά στα αστέρια. Αυτό σημαίνει ότι παρότι το όρος Chimborazo στο Εκουαδόρ είναι μόλις 6.268 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, ακριβώς επειδή βρίσκεται πάνω σε ένα «φούσκωμα», είναι τεχνικά πιο μακριά από το κέντρο της Γης, δηλαδή πολύ ψηλότερο από το Everest!

ΟΙ ΠΙΟ ΕΝΔΟΞΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ

Ο Διαγόρας από τη Ρόδο, ο θρυλικός πυγμάχος της αρχαιότητας, πέτυχε κάτι μοναδικό: να μην χάσει κανέναν αγώνα. Παντού, είτε σε τοπικούς αγώνες – στην Ρόδο, την Αθήνα, την Θήβα, το Άργος, τα Μέγαρα, την Αίγινα – είτε στους πανελλήνιους, ιερούς αγώνες – τους Ολυμπιακούς, τα Πύθια, τα Ίσθμια και τα Νέμεα – βγήκε νικητής. Κι όχι με κόλπα και πονηριές, αλλά με την υπέρμετρη δύναμή του. Το προσωνύμιό του ήταν ευθυμάχας, γιατί, αντί προσποιούμενος να βρίσκει τρόπους να ξεγελάσει τον αντίπαλό του προκειμένου να αποφύγει τα κτυπήματά του, πήγαινε κατευθείαν επάνω του να τον αντιμετωπίσει.

Η συγκυρία το ’φερε να αφήσει ο υπέροχος αυτός αθλητής την τελευταία του πνοή στο στάδιο, τον χώρο όπου μεγαλούργησε. Στην 83η Ολυμπιάδα, όπου ο Διαγόρας παρίστατο ως θεατής, οι γιοί του, Δαμάγητος και Ακουσίλαος, στέφθηκαν ολυμπιονίκες στην πυγμαχία και στο παγκράτιο, αντίστοιχα. Στην συνέχεια έσπευσαν να σηκώσουν στους ώμους των τον Διαγόρα, και να τον περιφέρουν θριαμβευτικά στο στάδιο υπό τις επευφημίες των θεατών, ένας από τους οποίους ζητωκραύγασε: “πέθανε, Διαγόρα, δεν πρόκειται να ανέβεις στον Όλυμπο”. Και ξεψύχησε ο Διαγόρας εν μέσω ζητωκραυγών με την εντύπωση ότι δεν είχε δα να περιμένει τίποτε πλέον. Ό,τι μπορούσε να περάσει από ανθρώπου χέρι το είχε πετύχει. Το να επιδιώκει να υπερβεί τα ανθρώπινα όριά του, να φτάσει στον Όλυμπο, που του φώναξε ο ενθουσιώδης θεατής, δεν ήταν παρά μια αδιέξοδη ματαιότητα.

Ο καημένος ο Διαγόρας! Πόσα ωραία πράγματα είχα στερηθεί εξαιτίας των αλλεπάλληλων επιτυχιών του. Ποιος, αλήθεια, είναι εκείνος που θα ήθελε να χάνει; Η ήττα, όμως, δεν είναι μόνο πτώση. Είναι και η άδολη εκδίκηση μέσα σου, η υπόσχεση ότι την επόμενη φορά θα είσαι εσύ ο νικητής παίρνοντας το “αίμα” σου πίσω από τον αδύναμο εαυτό σου. Όταν οι αποτυχίες σου έρχονται η μια μετά την άλλη, μπορείς ακόμη να ονειρεύεσαι ότι θα αλλάξουν τα πράγματα και να θέλεις να ζήσεις για να απολαύσεις την στιγμή εκείνη. Τι όνειρα να κάνει εκείνος που οι αλλεπάλληλες επιτυχίες τον έχουν πείσει ότι αύριο πάλι η επιτυχία είναι έτοιμη να τον υποδεχθεί; Το μόνο που τον κρατάει στην ζωή είναι το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, με το οποίο η φύση φρόντισε να εφοδιάσει όλα ανεξαιρέτως τα έμβια πλάσματά της. Οι πιο ένδοξες στιγμές της ζωής μας, λέει ο Φλωμπέρ, δεν είναι οι λεγόμενες ημέρες της επιτυχίας μας, αλλά οι μέρες εκείνες, μάλλον, που, ύστερα από την απόρριψη και την απελπισία, αισθάνεσαι να μεγαλώνει μέσα σου η θέληση για ζωή με την υπόσχεση μαζί για μελλοντικά επιτεύγματα.

Ο πάγος από μονοξείδιο του άνθρακα του εξωηλιακού κομήτη Borisov δίνει στοιχεία για την προέλευσή του

Οι αστρονόμοι αποκάλυψαν την ασυνήθιστη χημική σύνθεση μέσα στο 2I / Borisov , τον διαστρικό κομήτη που επισκέφθηκε το ηλιακό μας σύστημα πέρυσι. Ένα παράξενο συστατικό έχει δώσει νέες ενδείξεις σχετικά με την προέλευση αυτού του διαστημικού βράχου.  Είναι το δεύτερο αντικείμενο, μετά τον σχήματος πούρου «Οουμουαμούα», που ανακαλύφθηκε να έχει «τρυπώσει» στο ηλιακό μας σύστημα προερχόμενος από άλλο αστρικό σύστημα- και έχει μια πολύ ασυνήθιστη χημική σύσταση, τελείως διαφορετική από τους «δικούς μας» κομήτες.

Είναι η πρώτη φορά που οι επιστήμονες είχαν την ευκαιρία να μελετήσουν τη χημική σύσταση ενός τόσο μακρινού κομήτη. Το πιο απρόσμενο χαρακτηριστικό του είναι ότι περιέχει άφθονη ποσότητα μονοξειδίου του άνθρακα, ενός δηλητηριώδους αερίου στη Γη. Το μονοξείδιο του διαστρικού κομήτη είναι εννέα έως 26 φορές περισσότερο από ό,τι στους κομήτες του ηλιακού συστήματος μας.

Το μονοξείδιο του άνθρακα, που είναι τοξικό για τους ανθρώπους, είναι κοινό αέριο στο διάστημα και μετατρέπεται σε πάγο μόνο σε μακρινές παγωμένες περιοχές. Από αυτό οι επιστήμονες συμπεραίνουν ότι ο «Μπορίσοφ» (φέρει το όνομα του ερασιτέχνη αστρονόμου της Κριμαίας που τον ανακάλυψε το 2019) σχηματίστηκε με διαφορετικό τρόπο από ό,τι οι κομήτες του ηλιακού συστήματος μας, είτε γύρω από ένα άστρο πολύ πιο μικρό και κρύο από τον Ήλιο (πιθανώς ένα ερυθρό νάνο τύπου Μ), είτε σε μια πολύ κρύα απομακρυσμένη περιοχή του μητρικού του συστήματος, με θερμοκρασίες κάτω από μείον 250 βαθμούς Κελσίου.

Οι αστρονόμοι δεν γνωρίζουν ακόμη από τι είδους αστέρι σχηματίστηκε γύρω του ο 2I / Borisov, αλλά αυτοί οι ερευνητές υποπτεύονται ότι ο 2I / Borisov προήλθε από μια ψυχρή περιοχή σε έναν μεγαλύτερο πρωτοπλανητικό δίσκο ή περιστρεφόμενο δίσκο σκόνης και αερίου γύρω από ένα νεαρό αστέρι από το οποίο σχηματίζονται πλανήτες και πλανητικοί τα αντικείμενα, είπε ο αστροβιολόγο Μάρτιν Κόρντινερ. “Πολλοί από αυτούς τους δίσκους εκτείνονται πολύ πέρα ​​από την περιοχή όπου πιστεύεται ότι έχουν σχηματιστεί οι κομήτες μας και περιέχουν μεγάλες ποσότητες εξαιρετικά κρύου αερίου και σκόνης. Είναι πιθανό ότι το 2I / Borisov προήλθε από έναν από αυτούς τους μεγαλύτερους δίσκους”, δήλωσε ο Cordiner.

Χρησιμοποιώντας το ραδιοτηλεσκόπιο ALMA, η ομάδα εντόπισε τόσο το CO όσο και το υδροκυάνιο (HCN). Ωστόσο, βρήκαν μια παρόμοια ποσότητα HCN στο 2I / Borisov που βρίσκεται και σε άλλους κομήτες στο ηλιακό μας σύστημα, έτσι ώστε η ανακάλυψη δεν ήταν μεγάλη έκπληξη. Αλλά οι απροσδόκητα υψηλές ποσότητες CO προσέφεραν μια σημαντική ένδειξη από πού προήλθε αυτός ο κομήτης.

“Ο κομήτης πρέπει να έχει σχηματιστεί από υλικό πολύ πλούσιο σε πάγο CO, το οποίο υπάρχει μόνο στις χαμηλότερες θερμοκρασίες που βρίσκονται στο διάστημα, κάτω από μείον 250 βαθμούς  Κελσίου), δήλωσαν οι επιστήμονες. 

Ο «Μπορίσοφ» έχει διάμετρο περίπου ενός χιλιομέτρου και για κάποιο λόγο εκτινάχθηκε μακριά από το δικό του σύστημα, κάνοντας ένα διαστρικό ταξίδι εκατομμυρίων ή και δισεκατομμυρίων ετών, που τον έφερε στη διαστημική «γειτονιά» μας. Η δεύτερη μελέτη αποκάλυψε ότι, παρά τις παραξενιές του, ο «Μπορίσοφ» έχει και ομοιότητες με τους κομήτες του ηλιακού μας συστήματος, αφού διαθέτει ανάλογη ποσότητα υδροκυάνιου.

Οι πρόσφατες παρατηρήσεις του κομήτη παρέχουν ενδείξεις ότι έχει αρχίσει να διασπάται σε τουλάχιστον δύο κομμάτια. Το πρώτο διαστρικό αντικείμενο, ο «Οουμουαμούα», που είχε γίνει αντιληπτός το 2017 να διασχίζει το ηλιακό μας σύστημα, δεν θεωρείται κομήτης, αλλά απομεινάρι από πλανήτη που διαλύθηκε και κάποιο κομμάτι του ξέφυγε στο διάστημα. Συνεπώς ο «Μπορίσοφ» είναι το δεύτερο διαστρικό αντικείμενο και ο πρώτος διαστρικός κομήτης στη διαστημική ιστορία.

WILLIAM SHAKESPEARE: Όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή

Όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή,
Και όλοι οι άνδρες και οι γυναίκες απλώς οι ηθοποιοί-
Έχουν τις εξόδους και τις εισόδους τους,
Και ένας άνθρωπος στην εποχή του παίζει πολλά μέρη,
Οι πράξεις του είναι επτά αιώνες. Στην αρχή, το βρέφος,
Κλαψουρίζοντας και κάνοντας εμετό στα χέρια της νοσοκόμας.
Μετά ο γκρινιάρης μαθητής, με την τσάντα του
Και με λαμπερό πρόσωπο το πρωί, έρχεται σαν σαλιγκάρι
Απρόθυμα στο σχολείο. Και μετά ο εραστής,
Αναστενάζοντας σαν το καμίνι, με μια θλιβερή μπαλάντα
Φτιαγμένη για τα φρύδια της ερωμένης του. Μετά ένας στρατιώτης,
Γεμάτος περίεργους όρκους και γενειοφόρος σαν τον συνέταιρο,
Έχοντας ζήλο για την τιμή, ξαφνικός και γρήγορος σε διαμάχη,
Αναζητώντας τη φήμη της φούσκας
Ακόμη και στο στόμα του κανονιού. Και μετά η δικαιοσύνη,
Σε δίκαιη στρογγυλή κοιλιά με καλή επένδυση καπόρι,
Με τα μάτια σοβαρά και γενειάδα επίσημης κοπής,
Γεμάτη από σοφά αποφθέγματα και σύγχρονες περιπτώσεις.
Και έτσι παίζει τον ρόλο του. Η έκτη ηλικιακή βάρδια
Στο κομψό και φουσκωτό παντελόνι,
Με γυαλιά στη μύτη και πουγκί στο πλάι-
Το νεανικό μανίκι του, καλά σωζόμενο, ένας κόσμος πάρα πολύ ευρύς
Για το συρρικνωμένο στέλεχός του και τη μεγάλη του ανδρική φωνή,
Στρέφοντας ξανά προς τα παιδικά πρίμα, φυσάει
Και σφυρίζει στον ήχο του. Τελευταία σκηνή όλων,
Αυτή τελειώνει αυτή την παράξενη γεμάτη γεγονότα ιστορία,
Είναι η δεύτερη παιδικότητα και η απλή λήθη,
Χωρίς δόντια, χωρίς τα μάτια, χωρίς γεύση, χωρίς τα πάντα.

William Shakespeare

Φιλοσοφία του ανθρώπινου ατόμου

ΚΙΡΚΕΓΚΑΡΝΤ: Η ανακάλυψη του αληθινού ατόμου

§1

 Το ερώτημα: Το ανθρώπινο άτομο έχει μεγαλύτερη αξία ή το είδος; Η συγκεκριμένη εκάστοτε ατομική ύπαρξη τίθεται πάνω από τη γενικότητα, από την καθολικότητα ή το αντίστροφο; Με βάση τη δυναμική του ερωτήματος, από την αρχαία εποχή έως και σήμερα έχει αναπτυχθεί ένας πλούσιος, όχι σπάνια αντιθετικός, φιλοσοφικός προβληματισμός χωρίς αρχή και τέλος. Αυτό δείχνει ότι η ουσία του ατόμου δεν είναι κάτι το αυτονόητο και προφανές. Απασχολεί σοβαρά τη φιλοσοφία και κάθε αντίστοιχη θεώρηση αποτελεί έναν σχετικό, όχι απόλυτο οδοδείκτη. Το να καταλαβαίνουμε νωρίς τον προορισμό μας, το να βρίσκουμε την αλήθεια που προσιδιάζει σε μας, την ιδέα που μας «κατευθύνει προς ένα αστέρι» (Χάιντεγκερ), όλα αυτά είναι στοιχεία που δεν αντιπροσωπεύουν τα πράγματα, την εξωτερική πραγματικότητα, αλλά τη μοναδικότητα της ατομικότητάς μας, την οντολογική μας συνθήκη και συνδέονται με μια καθορισμένη εκάστοτε μαρτυρία ζωής.

§2

Μια τέτοια μαρτυρία ζωής είναι ο ίδιος ο Κίρκεγκαρντ (1813–1855). Τι μαρτυρεί η ζωή του; Πως είχε μαζέψει όλη την καταιγίδα, τη σχετική με τον αφανισμό της ανθρώπινης-ατομικής ύπαρξης. Η ανθρώπινη ύπαρξη κινδυνεύει καθημερινά να αφανιστεί μέσα στην ανεξέλεγκτη εξωτερικότητα. Η ζωή μας είναι παγιδευμένη στη διχαστική και πολωτική αντίθεση υποκειμενικότητας και αντικειμενικότητας. Ο Χέγκελ επιχείρησε να υπερβεί αυτή την αντίθεση μέσα από τον διαλεκτικό Λόγο του πνεύματος, του απόλυτου: η αλήθεια είναι το όλο. Ο Κίρκεγκαρντ επιδίδεται σε έναν ενδοσκοπικό συλλογισμό γύρω από το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης: ο άνθρωπος δεν προορίζεται να είναι οικονομικό μέγεθος, εξάρτημα μηχανών και μηχανισμών, υπήκοος ενός σιδερόφρακτου συστήματος του κόσμου. Απεναντίας ανάγει την ουσία του στο άτομο, μέσα από το οποίο πρέπει να περάσει η ιστορία, ο χρόνος, ο ανθρώπινος κόσμος ως ολότητα.

§ 3

Ο Κίργκεγκαρντ τοποθετεί τον εαυτό του μέσα στην αγωνία, έτσι όπως τη βίωνε ως αγωνία έναντι στο μηδέν και έναντι στο υπάρχειν. Τον διαχώριζε από το Εγώ άλλων φιλοσόφων που ύψωναν/υψώνουν συστήματα για θέα και όχι για οίκηση. Όπως έλεγε, δεν ωφελεί να κτίζει κανείς λαμπρά οικοδομήματα, όπως κάνουν οι φιλόσοφοι, και να μένει σε καλύβα. Με αυτό ήθελε να πει ότι πρέπει να οικούμε την αλήθεια άμεσα, βιωματικά και όχι να ομιλούμε αφηρημένα για αυτή. Πρέπει να έχουμε κοινό πεπρωμένο με την αλήθεια, να γινόμαστε οι ίδιοι αλήθεια. Αλλά ποια αλήθεια; Εκείνη του ζην όχι ως μιας βιολογικής διαπόρευσης, αλλά ως υποστασιακής εγρήγορσης, ως υψηλής αυτοσυνειδησίας, ως υπόστασης που τείνει διαρκώς να υπερβαίνει τον εαυτό της ως προφάνεια, ως αντι-κειμενικότητα. Η αλήθεια επομένως, για τον φιλόσοφο, δεν αφορά σε κάποιο διανοητικό, ιδεολογικό ή κοσμοθεωρητικό σχήμα που καθιστά το άτομο αντι-κείμενο, πράγμα, αλλά στον εαυτό της ως εκείνον τον εαυτό που το ανθρώπινο άτομο καλείται κάθε φορά να προτάσσει ως αίτημα ζωής.

ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ: Χαρακτῆρες (2.1-2.13) - ΚΟΛΑΚΕΙΑΣ

Β'. ΚΟΛΑΚΕΙΑΣ

[2.1] [Τὴν δὲ κολακείαν ὑπολάβοι ἄν τις ὁμιλίαν αἰσχρὰν εἶναι, συμφέρουσαν δὲ τῷ κολακεύοντι,]
[2.2] τὸν δὲ κόλακα τοιοῦτόν τινα, ὥστε ἅμα πορευομένῳ εἰπεῖν «Ἐνθυμῇ ὡς ἀποβλέπουσι πρὸς σὲ οἱ ἄνθρωποι; τοῦτο δὲ οὐθενὶ τῶν ἐν τῇ πόλει γίνεται πλὴν σοί», «Ηὐδοκίμεις χθὲς ἐν τῇ στοᾷ»· πλειόνων γὰρ ἢ τριάκοντα ἀνθρώπων καθημένων καὶ ἐμπεσόντος λόγου, τίς εἴη βέλτιστος, ἀφ᾽ αὑτοῦ ἀρξαμένους πάντας ἐπὶ τὸ ὄνομα αὐτοῦ κατενεχθῆναι.
[2.3] καὶ ἅμα τοιαῦτα λέγων ἀπὸ τοῦ ἱματίου ἀφελεῖν κροκύδα, καὶ ἐάν τι πρὸς τὸ τρίχωμα τῆς κεφαλῆς ὑπὸ πνεύματος προσενεχθῇ ἄχυρον, καρφολογῆσαι, καὶ ἐπιγελάσας δὲ εἰπεῖν «Ὁρᾶς; ὅτι δυοῖν σοι ἡμερῶν οὐκ ἐντετύχηκα, πολιῶν ἔσχηκας τὸν πώγωνα μεστόν, καίπερ εἴ τις καὶ ἄλλος πρὸς τὰ ἔτη ἔχεις μέλαιναν τὴν τρίχα».
[2.4] καὶ λέγοντος δὲ αὐτοῦ τι τοὺς ἄλλους σιωπᾶν κελεῦσαι καὶ ἐπαινέσαι δὲ ἀκούοντα, καὶ ἐπισημήνασθαι δέ, ἐπὰν παύσηται, «Ὀρθῶς», καὶ σκώψαντι ψυχρῶς ἐπιγελάσαι τό τε ἱμάτιον ὦσαι εἰς τὸ στόμα ὡς δὴ οὐ δυνάμενος κατασχεῖν τὸν γέλωτα.
[2.5] καὶ τοὺς ἀπαντῶντας ἐπιστῆναι κελεῦσαι, ἕως ἂν αὐτὸς παρέλθῃ.
[2.6] καὶ τοῖς παιδίοις μῆλα καὶ ἀπίους πριάμενος εἰσενέγκας δοῦναι ὁρῶντος αὐτοῦ, καὶ φιλήσας δὲ εἰπεῖν «Χρηστοῦ πατρὸς νεόττια».
[2.7] καὶ συνωνούμενος Ἰφικρατίδας τὸν πόδα φῆσαι εἶναι εὐρυθμότερον τοῦ ὑποδήματος.
[2.8] καὶ πορευομένου πρός τινα τῶν φίλων προδραμὼν εἰπεῖν ὅτι «Πρὸς σὲ ἔρχεται», καὶ ἀναστρέψας ὅτι «Προήγγελκά σε».
[2.9] ἀμέλει δὲ καὶ τὰ ἐκ γυναικείας ἀγορᾶς διακονῆσαι δυνατὸς ἀπνευστί.
[2.10] καὶ τῶν ἑστιωμένων πρῶτος ἐπαινέσαι τὸν οἶνον καὶ παραμένων εἰπεῖν «Ὡς μαλακῶς ἐστιᾷς», καὶ ἄρας τι τῶν ἀπὸ τῆς τραπέζης φῆσαι «Τουτὶ ἄρα ὡς χρηστόν ἐστι»· καὶ ἐρωτῆσαι μὴ ῥιγοῖ, καὶ εἰ ἐπιβαλέσθαι βούλεται, καὶ ἔτι λέγων περιστεῖλαι αὐτόν· καὶ ἅμα πρὸς τὸ οὖς προσκύπτων διαψιθυρίζειν· καὶ εἰς ἐκεῖνον ἀποβλέπων τοῖς ἄλλοις λαλεῖν.
[2.11] καὶ τοῦ παιδὸς ἐν τῷ θεάτρῳ ἀφελόμενος τὰ προσκεφάλαια αὐτὸς ὑποστρῶσαι.
[2.12] καὶ τὴν οἰκίαν φῆσαι εὖ ἠρχιτεκτονῆσθαι καὶ τὸν ἀγρὸν εὖ πεφυτεῦσθαι καὶ τὴν εἰκόνα ὁμοίαν εἶναι.
[2.13] [καὶ τὸ κεφάλαιον τὸν κόλακα ἔστι θεάσασθαι πάντα καὶ λέγοντα καὶ πράττοντα ᾧ χαριεῖσθαι ὑπολαμβάνει.]
***

2. Ο ΚΟΛΑΚΑΣ

[2.1] [Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι η κολακεία είναι αισχρή συναναστροφή, η οποία όμως ωφελεί τον κόλακα,]
[2.2] και ότι ο κόλακας είναι το είδος του ανθρώπου που λέει σ᾽ αυτόν που περπατά μαζί του: «Αντιλήφθηκες πώς στρέφει ο κόσμος το βλέμμα του πάνω σου; Αυτό δε συμβαίνει σε κανέναν άλλο στην πόλη μας, παρά μόνο σε σένα»· «Διακρίθηκες χτες στη στοά». Γιατί, ενώ ήταν καθισμένοι εκεί πάνω από τριάντα άνθρωποι και έτυχε να γίνει λόγος για το ποιός είναι ο καλύτερος πολίτης, όλοι κατέληξαν —και πρώτος πρώτος ο κόλακας— στο δικό του όνομα.
[2.3] Και καθώς του λέει τέτοια πράγματα, του αφαιρεί συνάμα απ᾽ το πανωφόρι ένα χνούδι και αν ο άνεμος του φέρει στο τρίχωμα του κεφαλιού κανένα άχυρο, του το αφαιρεί και λέει γελώντας: «Βλέπεις; Δύο μέρες δεν σε συνάντησα και γέμισε η γενειάδα σου άσπρες τρίχες, αν και για την ηλικία σου η τρίχα σου είναι μαύρη όσο κανενός άλλου».
[2.4] Όταν ο άνθρωπός του λέει κάτι, τότε ο κόλακας προστάζει τους άλλους να σιωπούν, και τον επαινεί, ενώ εκείνος μπορεί να τον ακούσει, και κάθε φορά που σταματά να μιλά, τον επιδοκιμάζει λέγοντας: «Σωστά!» Κι όταν εκείνος πει ένα κρύο αστείο, ο κόλακας ξεσπά σε γέλια και βάζει το πανωφόρι του στο στόμα, σαν τάχα να μην μπορεί να συγκρατήσει το γέλιο του.
[2.5] Και όσους συναντούν στο δρόμο τούς προστάζει να σταθούν ακίνητοι, μέχρι να προσπεράσει ο άνθρωπός του.
[2.6] Αγοράζει και φέρνει στα παιδιά του κυρίου του μήλα και αχλάδια και τους τα δίνει την ώρα που εκείνος βλέπει. Τα φιλά και τους λέει: «Πουλάκια από καλό πατέρα».
[2.7] Κι όταν συνοδεύει τον άνθρωπό του για ν᾽ αγοράσει «Ιφικρατίδες», του λέει ότι το πόδι του είναι πιο καλοσχηματισμένο απ᾽ το παπούτσι.
[2.8] Κι όταν εκείνος πάει να δει κάποιο φίλο του, τρέχει πρώτος κι αναγγέλλει: «Έρχεται σε σένα»· και γυρνώντας πίσω λέει: «Ανάγγειλα την άφιξή σου».
[2.9] Άφησε που είναι ικανός να βοηθήσει και στα ψώνια από τη γυναικεία αγορά χωρίς να πάρει ανάσα.
[2.10] Κι από τους καλεσμένους στο τραπέζι πρώτος αυτός επαινεί το κρασί και συνεχίζει λέγοντας: «Με πόση πολυτέλεια (μας) περιποιείσαι!»· και παίρνοντας κάτι από τα εδέσματα του τραπεζιού λέει: «Τί εξαίσιο που είναι τούτο εδώ!». Ρωτά τον άνθρωπό του αν κρυώνει κι αν θέλει να ρίξει κάτι από πάνω του· και ενώ ακόμα τα λέει αυτά, τον σκεπάζει και συνάμα σκύβει στο αυτί του ψιθυρίζοντας, ενώ τον κοιτά, ακόμη κι όταν μιλά σε άλλους.
[2.11] Στο θέατρο παίρνει τα μαξιλάρια από το δούλο και τα στρώνει ο ίδιος.
[2.12] Του λέει ότι το σπίτι του διαθέτει ωραία αρχιτεκτονική και ότι το χωράφι του είναι ωραία φυτεμένο και ότι το πορτρέτο του είναι ίδιο εκείνος.
[2.13] [Συνοπτικά: μπορεί να δει κανείς τον κόλακα να προσπαθεί να πει ή να κάνει οτιδήποτε, με το οποίο έχει την εντύπωση ότι θα γίνει αρεστός.]