ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Σφῆκες (190-229)

190 ΦΙ. εἰ μή μ᾽ ἐάσεθ᾽ ἥσυχον, μαχούμεθα.
ΒΔ. περὶ τοῦ μαχεῖ νῷν δῆτα; ΦΙ. περὶ ὄνου σκιᾶς.
ΒΔ. πονηρὸς εἶ πόρρω τέχνης καὶ παράβολος.
ΦΙ. ἐγὼ πονηρός; οὐ μὰ Δί᾽, ἀλλ᾽ οὐκ οἶσθα σὺ
νῦν μ᾽ ὄντ᾽ ἄριστον· ἀλλ᾽ ἴσως, ὅταν φάγῃς
195 ὑπογάστριον γέροντος ἠλιαστικοῦ.
ΒΔ. ὤθει τὸν ὄνον καὶ σαυτὸν εἰς τὴν οἰκίαν.
ΦΙ. ὦ ξυνδικασταὶ καὶ Κλέων, ἀμύνατε.
ΒΔ. ἔνδον κέκραχθι τῆς θύρας κεκλεισμένης.
ὤθει σὺ πολλοὺς τῶν λίθων πρὸς τὴν θύραν,
200 καὶ τὴν βάλανον ἔμβαλλε πάλιν εἰς τὸν μοχλόν,
καὶ τῇ δοκῷ προσθεὶς τὸν ὅλμον τὸν μέγαν
ἁνύσας τι προσκύλισον. ΞΑ. οἴμοι δείλαιος·
πόθεν ποτ᾽ ἐμπέπτωκέ μοι τὸ βωλίον;
ΒΔ. ἴσως ἄνωθεν μῦς ἐνέβαλέ σοι. ΞΑ. πόθεν
205 μῦς; οὐ μὰ Δί᾽, ἀλλ᾽ ὑποδυόμενός τις οὑτοσὶ
ὑπὸ τῶν κεραμίδων ἡλιαστὴς ὀροφίας.
ΒΔ. οἴμοι κακοδαίμων, στροῦθος ἁνὴρ γίγνεται·
ἐκπτήσεται. ποῦ ποῦ ᾽στί μοι τὸ δίκτυον;
σοῦ σοῦ· πάλιν, σοῦ. νὴ Δί᾽, ἦ μοι κρεῖττον ἦν
210 τηρεῖν Σκιώνην ἀντὶ τούτου τοῦ πατρός.
ΞΑ. ἄγε νυν, ἐπειδὴ τουτονὶ σεσοβήκαμεν,
κοὐκ ἔσθ᾽ ὅπως διαδὺς ἂν ἡμᾶς ἔτι λάθοι,
τί οὐκ ἀπεκοιμήθημεν ὅσον ὅσον στίλην;
ΒΔ. ἀλλ᾽, ὦ πόνηρ᾽, ἥξουσιν ὀλίγον ὕστερον
215 οἱ ξυνδικασταὶ παρακαλοῦντες τουτονὶ
τὸν πατέρα. ΞΑ. τί λέγεις; ἀλλὰ νῦν γ᾽ ὄρθρος βαθύς.
ΒΔ. νὴ τὸν Δί᾽, ὀψὲ γ᾽ ἆρ᾽ ἀνεστήκασι νῦν.
ὡς ἀπὸ μέσων νυκτῶν γε παραβάλλουσ᾽ ἀεί,
λύχνους ἔχοντες καὶ μινυρίζοντες μέλη
220 ἀρχαῖα μελισιδωνοφρυνιχήρατα,
οἷς ἐκκαλοῦνται τοῦτον. ΞΑ. οὐκοῦν, ἢν δέῃ,
ἤδη ποτ᾽ αὐτοὺς τοῖς λίθοις βαλλήσομεν.
ΒΔ. ἀλλ᾽, ὦ πόνηρε, τὸ γένος ἤν τις ὀργίσῃ
τὸ τῶν γερόντων, ἔσθ᾽ ὅμοιον σφηκιᾷ·
225 ἔχουσι γὰρ καὶ κέντρον ἐκ τῆς ὀσφύος
ὀξύτατον, ᾧ κεντοῦσι, καὶ κεκραγότες
πηδῶσι καὶ βάλλουσιν ὥσπερ φέψαλοι.
ΞΑ. μὴ φροντίσῃς· ἐὰν ἐγὼ λίθους ἔχω,
πολλῶν δικαστῶν σφηκιὰν διασκεδῶ.

***
ΦΙΛ., αφού στάθηκε όρθιος.
190 Αφήστε με, ειδεμή θα τσακωθούμε.
ΒΔΕ. Θα τσακωθείς μ᾽ εμάς; Και για ποιό λόγο;
ΦΙΛ. Για σκιά … γαϊδάρου. ΒΔΕ. Κατεργάρης είσαι
κι απόκοτος. ΦΙΛ. Εγώ ᾽μαι κατεργάρης;
Δεν ξέρεις πόσο αξίζω, μά το Δία·
θα νιώσεις την αξία μου, σα μασήσεις
γεροντικό δικαστικό προκοίλι.
ΒΔΕ. Στο σπίτι! Εμπρός! Κι εσύ κι ο γάιδαρός σου.
Τον σπρώχνει να μπει μέσα.
ΦΙΛ., στους θεατές, ενώ ο γιος του και ο δούλος του τον σπρώχνουν.
Κλέωνα, συντρόφοι δικαστές, βοήθεια!
ΒΔΕ., αφού τον έμπασε κι έκλεισε την πόρτα.
Πίσω απ᾽ την πόρτα την κλεισμένη σκούζε.
Στον Ξανθία.
Σπρώξε σωρό εσύ πέτρες μπρος στην πόρτα,
200 βάλ᾽ το βελόνι πάλι στην αμπάρα,
στερέωσε και το μάνταλο, και κύλα
τον τάκο το μεγάλο, ν᾽ ακουμπήσει.
Ο Ξανθίας εκτελεί τη διαταγή κι έπειτα στέκει φρουρός·
σε λίγο κάτι πέφτει πάνω στο κεφάλι του.
ΞΑΝ. Ένας σοβάς! Οχ, πούθε μου ήρθε; ΒΔΕ. Κάποιο
ποντίκι θα τον έριξε από πάνω.
ΞΑΝ., κοιτάζοντας ψηλά.
Τί ποντικολογάς; Γιά κοίτα, είν᾽ ένας
ταβανοδικαστής, χωμένος κάτω
από τα κεραμίδια.
ΒΔΕ., βλέποντας το πρόσωπο του πατέρα του σε μια τρύπα.
Συφορά μου,
σπουργίτης πάει να γίνει, θα πετάξει·
πού ᾽ναι το δίχτυ; Ξου, ξου, πίσω, ξου!
Ο Φιλοκλέωνας γίνεται άφαντος.
Από φρουρός ενός πατέρα τέτοιου
210 φρουρός στη Σκιώνη κάλλιο το ᾽χα να είμαι.
ΞΑΝ. Και τώρα που προγκήξαμε το γέρο
κι αδύνατο είναι πια να μας το σκάσει,
δεν πέφτουμε μια στάλα και στον ύπνο;
ΒΔΕ. Τί λες, αχρείε; Σε λίγο θα πλακώσουν
να τον φωνάξουν οι συνάδελφοί του
οι δικαστές. ΞΑΝ. Τί λες; Αυγή είν᾽ ακόμα.
ΒΔΕ. Τότε θα πει πως πάρωρα ξυπνήσαν.
Γιατί πάντα μεσάνυχτα περνούνε
με τα φανάρια και έξω τον καλούνε
220 με αρχαίους σκοπούς που αγάλια ψιθυρίζουν,
σιδωνοφρυνιχόσκοπους σα μέλι.
ΞΑΝ. Αλλ᾽ αν χρειαστεί, τους βάζουμε στις πέτρες.
ΒΔΕ. Α, κακομοίρη, η φάρα των γερόντων
σωστή σφηκοφωλιά ᾽ναι, αν τους θυμώσεις·
κι αψύ κεντρί τούς κρέμεται απ᾽ τη μέση·
με αυτό κεντούν και σκούζουν και πηδούνε
και πέφτουν καταπάνω σου σα σπίθες.
ΞΑΝ. Ας έχω πέτρες κι έγνοια σου· την κάθε
δικαστική σφηκοφωλιά σκορπάω.
Ο Βδελυκλέωνας μπαίνει στο σπίτι· ο Ξανθίας ξανακάθεται
και σχεδόν αμέσως τον ξαναπαίρνει ο ύπνος.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΚΡΟΤΟΣ

ΚΡΟΤΟΣ

(αστερισμός)

 

Γιος του Πάνα και της Ευφήμης, παραμάνας και τροφού των Μουσών, επομένως ομογάλακτος αδελφός τους. Ήταν ακόλουθός τους και καλός κυνηγός, όπως και σε άλλες τέχνες.

 

Επινόησε το χειροκρότημα, για να εκφράσει τον θαυμασμό του στις Μούσες, μαζί με τις οποίες κατοικούσε στον Ελικώνα και τις οποίες διασκέδαζε.

 

Για τα χαρίσματά του αυτά και από αγάπη προς εκείνον, οι Μούσες ζήτησαν από τον Δία να τον καταστερώσει. Κι εκείνος δημιούργησε για χάρη του τον αστερισμό του Τοξότη*.

 

Του έδωσε πόδια αλόγου -γι' αυτό και εσφαλμένα κάποιοι τον θεώρησαν Κένταυρο-, του έβαλε βέλη στα χέρια για την οξύνοια και την ταχύτητά του και του πρόσθεσε ουρά Σατύρου, επειδή οι Μούσες διασκέδαζαν μαζί του, όπως ο Διόνυσος με τους Σατύρους.

------------------------

*Αστερισμός του Τοξότη

 

Οὗτός ἐστιν ὁ Τοξότης, ὃν οἱ πλεῖστοι λέγουσι Κένταυρον εἶναι, ἕτεροι δ' οὔ φασι διὰ τὸ μὴ τετρασκελῆ αὐτὸν ὁρᾶσθαι, ἀλλ' ἑστηκότα καὶ τοξεύοντα· Κενταύρων δὲ οὐδεὶς τόξῳ κέχρηται· οὗτος δ' ἀνὴρ ὢν σκέλη ἔχει ἵππου καὶ κέρκον καθάπερ οἱ Σάτυροι· διόπερ αὐτοῖς ἀπίθανον ἐδόκει εἶναι, ἀλλὰ μᾶλλον Κρότον τὸν Εὐφήμης τῆς τῶν Μουσῶν τροφοῦ υἱόν· οἰκεῖν δ' αὐτὸν καὶ διαιτᾶσθαι ἐν τῷ ῾Ελικῶνι· ὃν καὶ αἱ Μοῦσαι τὴν τοξείαν εὑράμενον τὴν τροφὴν ἀπὸ τῶν ἀγρίων ἔχειν ἐποίησαν, καθάπερ φησὶ Σωσίθεος· συμμίσγοντα δὲ ταῖς Μούσαις καὶ ἀκούοντα αὐτῶν ἐπισημασίαις ἐπαινέσαι κρότον ποιοῦντα· τὸ γὰρ τῆς φωνῆς ἀσαφὲς ἦν ὑπὸ ἑνὸς κρότου σημαινόμενον, ὅθεν ὁρῶντες τοῦτον καὶ οἱ ἄλλοι ἔπραττον τὸ αὐτό· διόπερ αἱ Μοῦσαι δόξης χάριν τυχοῦσαι τῇ τούτου βουλήσει ἠξίωσαν τὸν Δία ἐπιφανῆ αὐτὸν ποιῆσαι ὅσιον ὄντα, καὶ οὕτως ἐν τοῖς ἄστροις ἐτέθη τῇ τῶν χειρῶν χρήσει, τὴν τοξείαν προσλαβὼν σύσσημον· ἐν δὲ τοῖς ἀνθρώποις ἔμεινεν ἡ ἐκείνου πρᾶξις· ὅ ἐστι καὶ <τὸ> πλοῖον αὐτοῦ μαρτύριον ὅτι ἔσται σαφὴς οὐ μόνον τοῖς ἐν χέρσῳ ἀλλὰ καὶ τοῖς ἐν πελάγει. διόπερ οἱ γράφοντες αὐτὸν Κένταυρον διαμαρτάνουσιν.

Ερατοσθένης, Καταστερισμοί, 1,28

Ο φόβος, του φόβου… ω φόβος

Ο φόβος. Συναίσθημα που βιώνεις για κάθε ενδεχόμενο κίνδυνο ή απειλή. Συναίσθημα που φυτρώνει μέσα σου από την πρώτη στιγμή που αρχίζεις να αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο γύρω σου.

Βρίσκει μια καλή θέση, γραπώνεται και φωλιάζει εκεί για πάντα. Κι όσο τον ποτίζεις, αρχίζει κι απλώνεται. Ζει μαζί σου. Από την πρώτη στιγμή που αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο γύρω σου, τον φυτεύουν μέσα σου. Κι αυτός, ριζώνει καλά και θεριεύει όσο περνάνε τα χρόνια…

Φόβος μην πέσεις. Φόβος μη χτυπήσεις. Φόβος μην πάθεις τίποτα. Φόβος μην αρρωστήσεις. Φόβος μη πεταχτείς στο δρόμο. Φόβος μη χαθείς, μη σε αρπάξουνε, μην πάρεις καραμέλα από αγνώστους. Φόβος μη σε κλέψουνε στα ρέστα. Φόβος μην γίνεις κακός μαθητής. Φόβος μήπως δε σπουδάσεις. Φόβος μήπως κάνεις σεξ πριν την ώρα σου. Φόβος μην αφήσεις καμία έγκυο/μη μείνεις έγκυος. Φόβος μην κολλήσεις καμιά αρρώστια. Φόβος μη μπλέξεις με κακές παρέες. Φόβος μην αρχίσεις το κάπνισμα. Φόβος μη πάρεις ναρκωτικά. Φόβος που γυρνάς αργά το βράδυ.

Φόβος μην πάθεις τίποτα. Φόβος μη σε ληστέψουνε, μη σε σκοτώσουνε, μη σου ρίξουνε τίποτα στο ποτό σου και σε βιάσουνε. Φόβος όταν φεύγεις απ’ το σπίτι. Φόβος που θα είσαι μόνος. Φόβος αν θα τα καταφέρεις να καταφέρεις να ζήσεις μόνος.

Φόβος μη σε μπλέξουνε στα κόμματα. Φόβος μη σε κάνουνε αναρχικό ή αριστερό. Φόβος μη μπλέξεις πουθενά. Φόβος μήπως και δε βρεις δουλειά. Φόβος μήπως δεν παίρνεις καλά λεφτά. Φόβος μήπως δεν κάνεις ότι σου λένε και σε απολύσουνε. Φόβος ότι θα σε απολύσουνε.

Φόβος ότι οι ξένοι έχουνε πάρει όλες τις δουλειές. Φόβος ότι θα σου φάνε το ψωμί. Φόβος ότι θα σου πάρουνε το σπίτι, τα λεφτά, τη δουλειά, τη γυναίκα/τον άντρα. Φόβος για τους τρομοκράτες. Φόβος ότι δε μπορείς να κοιμάσαι ήσυχος τα βράδια. Φόβος για την νέα γρίπη. Φόβος για τα παιδιά σου. Φόβος για την αρρώστια. Φόβος για το θάνατο. Φόβος για την οικονομική κρίση. Φόβος ότι δε θα έχεις χρήματα να ζήσεις. Φόβος να ξοδέψεις. Φόβος να ψωνίσεις. Φόβος να βγεις από το σπίτι σου. Φόβος μη και δεν κάνεις το σωστό. Φόβος μη χάσεις τον παράδεισο. Φόβος για τα πάντα!

Έχεις εξουσία; Κάνε τους άλλους να φοβούνται και θα τους εξουσιάζεις για πάντα. Όπως εξάλλου έκαναν και σε σένα… Είσαι γονιός, σχολείο, εργοδότης, εκκλησία, κράτος; Δηλητηρίασέ την ψυχή του παιδιού, του μαθητή, του εργαζόμενου, του πιστού, του πολίτη με το φόβο και θα εξαρτηθεί απόλυτα από σένα, που θα θεωρεί σωτήρα του, με σκοπό κι αυτοί να κάνουν το ίδιο στις επόμενες γενιές και να γίνουμε έτσι όλοι μαζί ένα έθνος άβουλων, θρησκόληπτων, απροβλημάτιστων κι ανεγκέφαλων ανθρώπων.

Φόβος για τα πάντα. Ζούμε σε μια κοινωνία που οι άνθρωποι φοβούνται τα πάντα, επειδή έτσι έχουν μάθει. Όσο εύκολα φυτεύεται μέσα τους ο φόβος, όσο εύκολα θεριεύει, τόσο δύσκολο είναι να ξεριζωθεί. Γίνονται φοβικοί, καχύποπτοι, ανασφαλείς κι εξαρτημένοι. Βλέπουν παντού εν δυνάμει εχθρούς και κάνουν τα πάντα για να προστατέψουν το έχειν τους από αυτούς, φτάνοντας σε ακρότητες που δεν είναι ικανοί να συνειδητοποιήσουν. Σαν να έχουν υποστεί πλύση εγκεφάλου, δρουν με μίσος και φανατισμό.

Ουσιαστικά, αυτό είναι που φοβίζει εμένα…

Ο δικός μου φόβος: να μην είναι καθαρή η σκέψη και να μη μπορεί να ξεχωρίσει τον πραγματικό κίνδυνο από τον υποτιθέμενο. Ο δικός μου φόβος: όλοι αυτοί που προσπαθούν να με κάνουν να φοβηθώ. Ο δικός μου φόβος: να βλέπω όλο και περισσότερους φοβισμένους ανθρώπους. Ο δικός μου φόβος: οι ενδοιαστικοί σύνδεσμοι. Ο δικός μου φόβος: ο παράλογος φόβος.

Σταμάτα να φοβάσαι. Καμιά κρατική, θρησκευτική ή οποιουδήποτε άλλου είδους εξουσία, δεν ξέρει το καλύτερο για σένα περισσότερο απ’ ότι το ξέρεις εσύ! Εξάλλου, πραγματική εξουσία πάνω σου δεν έχει κανείς θεός ή διάβολος, κανείς άνθρωπος και κανένα κράτος, παρά μονάχα εσύ! Μη φοβάσαι! Βρες τις ρίζες και ξερίζωσε το φόβο από μέσα σου. Ξύπνα το πρωί, άνοιξε το παράθυρό σου και χαμογέλασε. Δες τη ζωή με αισιοδοξία. Διώξε επιτέλους αυτό το φόβο που σου δηλητηριάζει τη ζωή και σου τρώει την ψυχή. Και ξέρεις πώς θα νιώσεις τότε; Πραγματικά ελεύθερος!

Τα οφέλη του κλάματος

Τα βρέφη κλαίνε κι αυτός είναι ένας τρόπος να επικοινωνήσουν. Κλαίγοντας, επικοινωνούν τη δυσαρέσκεια τους, ότι πεινάνε, ότι νυστάζουν, ότι θέλουν αγκαλιά ή άλλαγμα πάνας. Σαφώς, το κλάμα του βρέφους συνήθως συνοδεύεται με κραυγές και υψηλό τόνο που δυσκολεύει τους ενήλικες κηδεμόνες, όμως δεν παύει να είναι ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να επικοινωνήσουν.

Το ίδιο συμβαίνει και ισχύει και με τα παιδιά και τους εφήβους, καθώς αναπτυξιακά χτίζουν την ψυχική ανθεκτικότητά τους και δημιουργούν τους δικούς τους τρόπους για τη συναισθηματική αντιμετώπιση, διαχείριση και έκφραση. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως το κλάμα δεν αφορά μόνο τα βρέφη, τα παιδιά και τους εφήβους αλλά και τους ενήλικες και έχει πολλά οφέλη χωρίς να είναι απαραίτητο να χαρακτηρίζεται ως αδυναμία και να επικρίνεται αρνητικά.

Το παρεξηγημένο κλάμα

Στην κοινωνία μας, το κλάμα συνδέεται με δυσάρεστα, αρνητικά συναισθήματα και αδυναμία... Όμως, το κλάμα είναι μία εμπειρία κάθαρσης και γενικά θεωρείται από ερευνητές και ειδικούς ως μία υψηλά εξελιγμένη συμπεριφορά. Έχει σημειωθεί από έρευνες πως το κλάμα δεν είναι απλώς μία ανθρώπινη αντίδραση στη θλίψη και τον εκνευρισμό, είναι και μία υγιής συναισθηματική αντίδραση! Είναι ένας φυσικός τρόπος ώστε να ανακουφιστεί η συναισθηματική συμφόρηση και η ένταση που συνοδεύεται. Εάν το κλάμα αποφευχθεί, καταπιεστεί ή καταπολεμηθεί, τότε ενδεχομένως, να έχει αρνητικές επιπτώσεις στο σώμα και στην ψυχική ευημερία. Γενικά, έχει καταγραφεί πως γυναίκες και άντρες έχουν δηλώσει πως κλαίγοντας, νιώθουν λιγότερη θλίψη, στεναχώρια και θυμό, ενώ βιώνουν ανακούφιση και απελευθέρωση.

Γιατί είναι ωφέλιμο το κλάμα

Απαλύνει το άγχος και μειώνει την αρτηριακή πίεση.

Το χρόνιο άγχος/στρες μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες για κίνδυνο καρδιακής προσβολής, να αλλοιώσει συγκεκριμένες περιοχές στον εγκέφαλο, να συμβάλλει σε δυσκολίες του γαστρεντερολογικού συστήματος, να προκαλέσει πονοκεφάλους και ημικρανίες, μεταξύ άλλων θεμάτων της υγείας γενικά.

Έχει επισημανθεί από ερευνητές πως η ανθρώπινη ικανότητα για κλάμα, έχει αξία επιβίωσης και συγκαταλέγεται μεταξύ των τρόπων έκφρασης, ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, την καταγωγή και τον πολιτισμό. Τα δάκρυα που προέρχονται από άγχος αποδεσμεύουν το σφίξιμο των μυών. Επίσης, το κλάμα ενεργοποιεί το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα και επαναφέρει το σώμα σε κατάσταση ισορροπίας.

Έχει βρεθεί πως το κλάμα μειώνει την αρτηριακή πίεση και την ταχυκαρδία.

Σε μελέτες που έχουν διεξαχθεί, άνθρωποι ανέφεραν πως μετά από έντονο κλάμα, σημείωσαν λιγότερη πίεση απ' ότι πριν κλάψουν. Είναι μία διαδικασία σωματικής απελευθέρωσης που είναι σημαντική για την υγεία καθώς και ένας τρόπος επαναφοράς της ψυχικής ισορροπίας.

Τα δάκρυα αφαιρούν τοξίνες

Μαζί με τα δάκρυα εκρήγνυνται τοξίνες, όπως η κορτιζόλη, η οποία αυξάνεται λόγω συναισθηματικής κλιμάκωσης, πίεσης και συσσώρευσης. Το κλάμα προκαλεί σωματική και συναισθηματική ανακούφιση και βοηθά τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν δυσκολίες με μεγαλύτερη διαύγεια και "καθαρότητα", σε δεύτερη φάση αντιμετώπισης θεμάτων και δυσκολιών. Το κλάμα είναι μορφή ενίσχυσης της ψυχικής ανθεκτικότητας και αντανακλά υγεία, σωματική και ψυχική. Καθώς βιώνεται ο σωματικός ή ο συναισθηματικός πόνος, για να επέλθει βελτίωση, απελευθερώνονται ορμόνες όπως η ωκυτοκίνη και οι ενδορφίνες, οι οποίες εκκρίνονται και μετά από κλάμα. Επίσης, τα μάτια δακρύζουν ώστε να παραμένουν υγρά ή και ως αντίδραση σε καπνό και αέρα για να ξεπλύνουν και να απομακρύνουν μικρόβια και τοξίνες.

Αποδοχή της ανθρώπινης φύσης

Καθώς όλα τα μάτια των θηλαστικών είναι υγρά και καθαρίζουν με δάκρυα, μόνο τα μάτια των ανθρώπων κλαίνε από συναισθηματική αντίδραση και για αποσυμφόρηση. Το κλάμα βοηθά στην αναγνώριση συναισθημάτων που βιώνονται και ενεργοποιεί την εν-συναίσθηση και την ανάγκη επιβίωσης. Είναι μέρος της σωστής και ολοκληρωμένης λειτουργικότητας του ανθρώπου όπως είναι το να πιει νερό και να φάει, για παράδειγμα. Το κλάμα λειτουργεί και ως κοινωνικό μέσο επικοινωνίας συναισθημάτων. Αντανακλά την αλληλεπίδραση στις σχέσεις με τους άλλους και αυξάνει τον δεσμό της επαφής, της κατανόησης και της παροχής υποστήριξης. Έτσι, ο άνθρωπος που κλαίει επικοινωνεί στους άλλους πως έχει ανάγκη από στήριξη, γεγονός που θεωρείται κοινωνικό όφελος. Εφόσον είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης, δε χρειάζεται να κρίνεται αρνητικά, ούτε να συνδέεται με αδυναμία, ειδικά για άντρες καθώς είναι ένα κοινωνικό στερεότυπο διαχωρισμού των δύο φύλων.

Την επόμενη φορά που θα νιώσεις την ανάγκη για κλάμα, ας γίνει χωρίς δισταγμό ή καταπίεση. Αφέσου με σύνεση και έλεγχο. Βρες ένα ήσυχο, ασφαλές μέρος για συναισθηματική αποσυμφόρηση και κλάψε, κάνει καλό!

Προσοχή όμως, εάν το κλάμα έχει υψηλή ένταση, μεγάλη διάρκεια και συχνότητα καθώς και δυσκολία ελέγχου ή αυτοσυγκράτησης και εμφανίζεται ξαφνικά, σαν ξέσπασμα, τότε καλό θα ήτανε να διερευνηθούν τα αίτια. Μία υπερβολική, αιφνίδια εμφάνιση ή δυσλειτουργική έκφραση του κλάματος, χωρίς εμφανείς λόγους, ίσως είναι σημάδια για κάτι παραπάνω από την φυσιολογική, ανθρώπινη αντίδραση που ορίζει το κλάμα και να χρήζει αξιολόγησης και παρέμβασης.

Το ταξίδι του χαμένου εαυτού

Σε ένα από τα αφοριστικά του αποφθέγματα, ο Νίτσε είχε πει: «Να χάνεις τον εαυτό σου. Όταν κανείς έχει βρει τον εαυτό του, πρέπει να ξέρει από καιρό σε καιρό να τον χάνει - κι έπειτα να τον ξαναβρίσκει, εφόσον βέβαια είναι στοχαστής. Γιατί γι' αυτόν αποτελεί μειονέκτημα να είναι διαρκώς δεμένος με ένα πρόσωπο».

Το οχυρό του εαυτού είναι απρόσιτο και απομακρυσμένο σε μία μυστική και ζοφερή γωνιά. Αποτελεί μεγάλο ψυχικό επίτευγμα η προσπάθεια ανακάλυψης των κρυφά κωδικοποιημένων διόδων του και αυτή... είναι, μονάχα, η αρχή. Η ζωή είναι ένας διαρκής αγών αναζήτησης, εύρεσης, απομάκρυνσης, αποκάλυψης, επαναπροσδιορισμού, γνώσης, ελέγχου και συνείδησης. Όλα προς χάριν της δόξας του ενός... του εαυτού.

Όλα με σκοπό το αρχαίο και ψυχικά επενδυμένο ρητό: "Κατά τον δαίμονα εαυτού". Στην ελληνική αρχαιότητα, ο "Δαίμων" ήταν ο προστάτης που κατένειμε την μοίρα. "Δαίμων εαυτού" αποκαλούταν η θεότητα, η οποία ζούσε στην ψυχή των ανθρώπων από την γέννηση μέχρι και τον θάνατο και μεριμνούσε για την προσωπική εξέλιξη και ευημερία του ανθρώπου. Η φράση "Πράττω κατά τον δαίμονα εαυτού" αναφέρεται στην επιλογή από το άτομο σκέψεων και πράξεων που η συνείδησή του θεωρεί σωστές και του τις υπαγορεύει, ακόμα και εάν έρχονται σε σύγκρουση με τις κοινωνικές επιταγές. Την φράση αυτή επικρότησαν και υιοθέτησαν οι Στωικοί φιλόσοφοι.

Συνείδηση, λοιπόν... μία λέξη φαινομενικά απλή, αλλά με τόσα αποκρυφιστικά νοηματοδοτήματα και συσχετιζόμενη με τόσες άλλες συγγενικής φύσεως λέξεις... υποσυνείδητο, ασυνείδητο... Το ταξίδι, μόλις, ξεκίνησε.

Μακρύ το ταξίδι…γεμάτο άγριες φουρτούνες και τρομακτικές χίμαιρες. Χάνεσαι, ξαναβρίσκεις το δρόμο ή δεν τον βρίσκεις ή νομίζεις πως δεν έχεις χαθεί ποτέ. Ναι…υπάρχει και η τελευταία περίπτωση και είναι η πιο αηδιαστική. Αντικρύζεις εσένα και σε σιχαίνεσαι. Έπειτα, διακρίνεις τον σωσία σου και τον βροντοφωνάζεις. Όταν, όμως, πλησιάζει…τρομάζεις. Παραδομένος στις πλάνες σου, απορείς τί είναι αληθινό και τί οφθαλμαπάτη. Καμιά φορά, όμως, βυθίζεσαι στη μέθη… εκεί είναι όλα πιο όμορφα. Μετά ξυπνάς, αλλά οι περιηγήσεις συνεχίζουν και τα ερωτηματικά είναι πολλά.

Ανακάλυψες ποτέ αντιφατικά στοιχεία στη σκέψη και στη συμπεριφορά σου, τόσο δυνάμεων και αρετών, όσο και αδυναμιών και καταστροφικών διασυρμών; Άραγε...θύμωσες με τον εαυτό σου και αισθάνθηκες τόσο ευάλωτος και άλλο τόσο ένοχος; Καμιά φορά, εγώ απορώ με την μορφή και τις διαστάσεις της σκέψης μου. Φοβάμαι μήπως η υπερτροφοδότηση και η συνεπαγόμενη υπερλειτουργία της μου κάνουν κακό.

Και όλα αυτά τα ερωτηματικά...τόσο έντεχνα και μαεστρικά αναδύουν μυστηριακές ψυχόρμητες διαδιακασίες που διστάζω να αποδεχτώ και να βιώσω. Μπορεί να δρα η φοβία... αυτή της απομάκρυνσης από αυτό που αποκαλούμε "πραγματικότητα". Μα, και η πραγματικότητα τί είναι τελικά; Όλοι ζούμε σε αυτήν, όλοι την μνημονεύουμε, αλλά...έχουμε καταλάβει ακριβώς τί είναι; Μήπως, αυτή είναι η αιτία της ενοχής μου για τα πάντα...για τα καλά μου, για τα κακά μου, για τους άλλους ανθρώπους, για την ίδια την μυστηριώδη φύση; Άραγε, αυτή η λεγόμενη πραγματικότητα και οι νόμοι της με κάνουν να αισθάνομαι πως πράττω εσφαλμένα, ενώ εγώ μπορεί να έχω άλλη γνώμη; Η φύση τί άποψη να έχει για αυτό;

Είναι φορές... που νιώθω να επιλέγω, κάθε πρωί, μια μάσκα και άλλες φορές, συνήθως βράδυ... που νιώθω τα ουρλιαχτά της συνείδησής μου να ξεπερνούν τους στενούς τοίχους της ψυχής μου. Μα, τί είναι η συνείδηση; Όχι, δεν μπορεί και δεν θέλω να είναι το ίδιο με την πραγματικότητα. Δεν θυμάμαι, όμως, εάν επιτρέπω να τα ακούσει κανείς όλα αυτά. Δεν γνωρίζω ποιό είναι το σωστό. Αποδιοργανωμένες σκέψεις, αντιφατικές πράξεις, υπέρμετρη δειλία, μανιώδης φοβία...ακυβερνησία και λύπη... πολλή λύπη.

Η λύπη λένε πως είναι ο σωματοφύλακας του θυμού. Ε, ναι, λοιπόν, έχω μέσα μου πολύ θυμό και απέραντη λύπη… για εμένα, για εσάς, για αυτόν τον κόσμο. Νιώθω πως δεν μου ανήκει ο εαυτός μου. Ξέρω... πως από εμένα και τον καθένα ξεχωριστά ξεκινούν το παραμύθι, το όνειρο, η ίδια η ζωή... η πραγματική ζωή...η ευτυχισμένη ζωή… το ιδεώδες. Δεν είναι πως ονειροπολώ. Δεν είναι πως οι άλλοι… οι πολλοί… γνωρίζουν την πραγματική ζωή και την αληθινή ευτυχία. Δεν ξέρουν και δεν καταλαβαίνουν τίποτα.

Γι' αυτό έχουμε φτάσει εδώ… δεσμώτες των φυλακών που οι ίδιοι φτιάξαμε. Αλλοτριωμένοι στο σάπιο βασίλειό μας. Του το κρατάω αυτού του κόσμου. Τον μισώ και ξέρω το γιατί… Σε αυτόν τον κόσμο, όλα αγοράζονται. Πάντα, όμως, θα υπάρχουν κάποιοι που δεν θα πουλήσουν τη ψυχή τους στον βωμό της δουλικής δειλίας, παρά τις συγκρούσεις που θα κληθούν να έρθουν αντιμέτωποι.

Ο Freud εισήγαγε στην ιστορία της ψυχανάλυσης τις θεμελιώδεις συγκρούσεις μεταξύ του πολιτισμού και του ατόμου, μιλώντας για τον πολιτισμό ως πηγή δυστυχίας. Αναγνώρισε ως πρωταρχικό πρόβλημα την αντιφατικότητα ανάμεσα στην επιθυμία του ατόμου για ελευθερία και τις επιταγές του πολιτισμού και της κοινωνίας για κομφορμισμό και καταπάτηση των ενστίκτων. Ας απαντήσουμε, εν μέρει, στο παραπάνω ερώτημα για το τί είναι η πραγματικότητα. Η πραγματικότητα ή η κοινωνία ή ο πολιτισμός φέρονται να λειτουργούν ως κατασταλτικοί μηχανισμοί της ψυχικής ισορροπίας του ατόμου, καθώς φαίνεται να καταπιέζουν τις πρωταρχικές και ασυνείδητες ενορμήσεις του.

Μέσα στην κοινωνική πραγματικότητα, τα ένστικτα ζωής, αλλά και η φύσει επιθετικότητα/ένστικτα θανάτου απωθούνται σε μεγάλο βαθμό. Το άτομο αισθάνεται περιορισμένο ψυχικά και πρακτικά, αδυνατώντας να διαχειριστεί την εσωτερική του πίεση και την αντιφατικότητα της ίδιας του της φύσης. Άλλωστε... ποιός νομίζει πως η φύση του ανθρώπου είναι μόνο ενάρετη; Η φύση του ανθρώπου είναι και ζωώδης και καταστροφική και πολύ σκοτεινή.

Ας ανοίξουμε τα μάτια και ας δούμε καθαρά ποιά είναι η φύση μας. Δεν χρειάζεται να αναφερθώ στα αιματηρά γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας. Θα πω, όμως, πως όσο εμμονικά κατασταλτική και να είναι η κοινωνική πραγματικότητα, κάποια στιγμή θα πραγματοποιηθούν η έκρηξη της εσωτερικής πίεσης και η βίαιη εξωτερίκευση και προβολή των καταστροφικών ορμών. Αρνούμαι, πια, να πειστώ στην σημαντικότητα των επίκτητων ψευδαισθητικών αναγκών και της παραληρηματικής ελεύθερης βούλησης. Είναι προκαθορισμένο και ασφυκτικά περικυκλωμένο το πλαίσιο των επιλογών. Το ξέρεις... το βιώνεις καθημερινώς, αλλά αρνείσαι να το δεις... διστάζεις να το παραδεχτείς... αρνείσαι, αρνείσαι συνεχώς. Το υποσυνείδητο, όμως, είναι δυνατό.

Τα προβολικά παιχνίδια του μίσους και η διαστροφή των κατασκευασμένων αισθήσεων σε έχουν κατακτήσει ολοκληρωτικά, όμως...ποτέ δεν είναι αργά. Ο ψυχικός και συμπεριφορικός μας παροξυσμός ενισχύεται από την ψυχαναγκαστική λογική και την νομιμοποιημένη ανηθικότητα που κατακλύζουν την εποχή μας, αλλά για να είμαι ακριβής...δομούν την εποχή μας...αποτελούν την εποχή μας. Οι ενορμήσεις, όμως, είναι καταρχήν ατομικές και, εν συνεχεία, κοινωνικές. Σκέψου το. Μη σταματήσεις ποτέ να εξερευνείς την φύση σου: την φαντασία, την καταστροφικότητα, την ζωική δυναμικότητα, την συνείδηση, το ασυνείδητο, την προσωπικότητα, την ατομική θέληση και μοναδικότητα.

Το βρώμικο κρησφύγετο θα έχει, πάντοτε, ευκολότερη πρόσβαση. Βλέπεις... επουλώνει ψευδαισθησιακά τις πληγές και έπειτα σε κατακυριεύει ολοκληρωτικά. Όλα... φαντασιακά. Τί θα γινόταν, όμως, εάν το κρυστάλλινο παλάτι του πραγματικού εαυτού έπαυε να είναι αιώνια απαραβίαστο; Αχ ξεχασιάρα συνείδηση... βρες τα κλειδιά...βρίσκονται, πάντα, τόσο κοντά.

Ο Ντοστογιέφσκι, ο αριστουργηματικός αυτός συγγραφέας και περίτεχνος καταδύτης στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση και τον μυστηριώδη λυρικό μας βυθό, είχε πει: «Πείτε μου: ένας άνθρωπος που έχει νιώσει βαθιά τον εαυτό του, μπορεί να τον σέβεται;». Μεγάλο το ερώτημα... βίαιη η δράση του και... τρομακτική η κινητήρια δύναμή του. Η εκβατήρια κατεύθυνσή του, όμως, ανήκει σε σένα και μόνο σε σένα... μην την αφήνεις σε κανέναν άλλον... βγάλε τις μάσκες και αφέσου στην γύμνια της φύσης. Αυτή... δεν θα σε προδώσει ποτέ. Μην το κάνεις ούτε κι εσύ.

Θα αρχίσεις να ζεις ή απλά θα υπάρχεις;

Τίποτα δε φεύγει μέχρι να μας διδάξει αυτό που χρειάζεται να μάθουμε

Με τον καιρό μαθαίνει κανείς. τη λεπτή διαφορά ανάμεσα στο να κρατά ένα χέρι και να αλυσοδένει μια ψυχή. Μαθαίνει πως αγαπώ δε σημαίνει: στηρίζομαι και ότι συντροφικότητα δε σημαίνει: ασφάλεια κι έτσι κανείς αρχίζει να μαθαίνει… Πως τα φιλιά δεν είναι συμβόλαια και ότι τα δώρα δεν είναι υποσχέσεις. Και αρχίζει να δέχεται τις ήττες του με το κεφάλι ψηλά και τα μάτια ορθάνοιχτα.

Και μαθαίνει να χτίζει όλες τις διαδρομές του στο σήμερα γιατί το έδαφος του αύριο είναι υπερβολικά αβέβαιο για να κάνεις σχέδια… και κάθε μέλλον μπορεί να μείνει στη μέση.

Μετά από κάποιο καιρό μαθαίνει κανείς πως αν είναι υπερβολική, ακόμα και η ζέστη του ήλιου μπορεί να τον κάψει. Έτσι φυτεύει τον δικό του κήπο και διακοσμεί την δική του ψυχή αντί να περιμένει κάποιον άλλο να του φέρει λουλούδια.

Μαθαίνει κανείς ότι μπορεί πραγματικά ν’ αντέξει, πως είναι πραγματικά δυνατός, πως πραγματικά αξίζει.

Και μαθαίνει και μαθαίνει… με κάθε του μέρα μαθαίνει. Με τον καιρό μαθαίνεις ότι το να είσαι με κάποιον επειδή σου προσφέρει ένα καλό μέλλον σημαίνει πως αργά ή γρήγορα θα θελήσεις να γυρίσεις στο παρελθόν σου.

Με τον καιρό καταλαβαίνεις πως μόνο αυτός που είναι ικανός να σε αγαπάει με όλα σου τα ελαττώματα, δίχως να προσπαθεί να σε αλλάξει, μπορεί να σου προσφέρει όλη την ευτυχία που επιθυμείς. Με τον καιρό αντιλαμβάνεσαι πως αν βρίσκεσαι στο πλευρό κάποιου μόνο και μόνο για να συντροφεύεις την μοναξιά σου, στο τέλος θα φτάσεις να μη θέλεις ούτε να τον βλέπεις.

Με τον καιρό συνειδητοποιείς ότι οι πραγματικοί φίλοι είναι μετρημένοι και ότι, εκείνος που δεν αγωνίζεται γι’ αυτούς, αργά ή γρήγορα θα βρεθεί πλαισιωμένος μόνο από ψεύτικες φιλίες.

Με τον καιρό μαθαίνεις πως τα λόγια που λέχθηκαν σε μια στιγμή θυμού μπορούν να συνεχίσουν να πληγώνουν αυτόν στον οποίο τα απεύθυνες για μια ολόκληρη ζωή. Με τον καιρό μαθαίνεις να συγχωρείς αυτόν που το έπραξε, αλλά η συγχώρεση αφορά μόνο μεγάλες ψυχές.

Με τον καιρό αντιλαμβάνεσαι πως αν πλήγωσες σκληρά ένα φίλο, το πιθανότερο είναι ότι η φιλία ποτέ πια δε θα ξαναγίνει όπως πριν.

Με τον καιρό συνειδητοποιείς ότι, ακόμα κι αν είσαι ευτυχισμένος με τους φίλους σου, κάποια μέρα θα κλάψεις για εκείνους που άφησες να φύγουν.

Με τον καιρό θα καταλάβεις ότι κάθε εμπειρία που βίωσες με κάθε άνθρωπο είναι ανεπανάληπτη. «Κανείς μαθαίνει, μαθαίνει και μαθαίνει, κάθε μέρα που περνάει, μαθαίνει». Ελπίζω πως όπως και σε μένα, αυτά τα λόγια να μπορέσουν να μαλακώσουν λίγο το δρόμο σου.

Τίποτα δε φεύγει μέχρι να μας διδάξει αυτό που χρειάζεται να μάθουμε.

Λειτουργούμε και κάνουμε τις επιλογές μας βάσει των ερεθισμάτων μας

Λειτουργούμε και κάνουμε τις επιλογές μας βάσει των ερεθισμάτων μας και η μυθοπλασία που αποτυπώνεται κινηματογραφικά αποτελεί σταθερή πηγή προσλαμβανουσών για μένα. Βέβαια, ήδη παρατηρώ στην πρόταση που μόλις διατύπωσα την πρώτη μου ένσταση-αυτοαναίρεση. Ένσταση που ενδεχομένως δεν θα προέβαλλα μερικές ώρες πριν -οπότε και δεν είχα φάει ακόμα ένα γερό «Westworld» χαστούκι- και η οποία εδράζεται σε μια μάλλον θλιβερή σκέψη· ή μήπως λυτρωτική; «Κάνουμε τις επιλογές μας».

Επιλογή. Ελευθερία. Ελεύθερη βούληση. Μας απασχολούν τόσο πολύ αυτές οι έννοιες. Τις έχουμε τόσο μεγάλη ανάγκη. Έχει χυθεί τόσο μελάνι και τόσο αίμα για να γράψει την ιστορία τους. Αλλά, τελικά, σε τι έγκειται αυτή η ελεύθερη βούληση; Πώς προκύπτει ότι υπάρχει; Γεννιέσαι με έναν ενσωματωμένο κώδικα, το DNA σου. Και βιώνεις κάποιες εμπειρίες. Κάτι απ’ αυτές αποτυπώνεται κάπως στο σύστημά σου. Γίνεται η ιστορία σου και η οπτική σου περί αλήθειας. Εντέλει, λειτουργείς βάσει αυτού του συνδυασμού, βάσει του κώδικά σου και της μορφής με την οποία αποθηκεύτηκαν κάποιες πληροφορίες στον σκληρό σου δίσκο, του τρόπου που τις διάβασε ο δικός σου επεξεργαστής. Δεν επέλεξες τίποτα απ’ αυτά. Τουλάχιστον όχι μέχρι μια κάποια ηλικία, έστω αυτήν κατά την οποία άρχισες να έχεις την αίσθηση ότι μπορείς να ορίζεις εσύ την πορεία της ζωής σου. Το ερώτημα είναι κατά πόσο μπορείς να ισχυρίζεσαι ότι επέλεξες ελεύθερα όλα τα άλλα, όλα αυτά τα μονοπάτια που ακολούθησες, αφότου κατέστης δεκτικός καταλογισμού και που θεωρείς ότι σε καθιστούν αυτό που είσαι σήμερα. Και για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα πρέπει να αναρωτηθείς τι σε ωθεί στην εκάστοτε επιλογή σου.

Κάποτε κάποια μου είχε πει πως θεωρεί ότι η τέλεια κατάσταση, η ολοκληρωμένη, για έναν άνθρωπο είναι η απουσία «θέλω». Πως οι άνθρωποι είναι μεν πολύ πιο ενδιαφέροντες, πολύ πιο αξιόλογοι και ευχάριστοι όταν βάλλονται από πάθη και ισχυρούς πόθους, αλλά δεν είναι ελεύθεροι. Αντέτεινα πως η έννοια της ελευθερίας έχει ως προαπαιτούμενο τη δυνατότητα επιλογής. Η έννοια της επιλογής έχει ως προαπαιτούμενο τον καθορισμό των θέλω σου. Αν δεν έχεις θέλω δεν έχεις κριτήριο επιλογής. Αν δεν έχεις κριτήριο επιλογής η επιλογή είναι τυχαία. Αν η επιλογή είναι τυχαία δεν είναι απότοκος ελευθερίας. Αυτή η συλλογιστική εξακολουθεί να μου φαίνεται λογική. Ωστόσο τώρα πάω ένα βήμα παραπέρα και διερωτώμαι… Σε καθεστώς ελευθερίας οι επιλογές μας καθορίζονται βάσει των θέλω μας. Τα θέλω μας όμως; Αυτά πώς καθορίζονται;

«Η αλήθεια είναι ότι ο άνθρωπος δεν είναι παρά ένας σύντομος αλγόριθμος. 10.247 γραμμές. Είναι απατηλά απλοί. Άπαξ και τους μάθεις, η συμπεριφορά τους είναι αρκετά προβλέψιμη». Αν η ουσία της εν λόγω ντετερμινιστικής κατευθύνσεως εκ Westworld αλιευμένης ρήσης δεν μοιάζει και τόσο αλλόκοτη, ακόμα κι αν φαντάζει κάπως δύσπεπτη, το ερώτημα αλλάζει και πάλι μορφή και διατυπώνεται ως εξής : Μπορούμε να αλλάξουμε τον προγραμματισμό μας; Κι αν όχι, πόσο ελεύθεροι είμαστε; Κι αν, τελικά, δεν είμαστε ελεύθεροι, έχει καμιά σημασία ή αρκεί η ψευδαίσθηση της ελευθερίας, που δύσκολα θα απαρνηθούμε ακόμα και με τις πλέον αδιάσειστες αποδείξεις, ακόμα και αν ισχυριστούμε ότι αποδεχτήκαμε την ανελευθερία μας; Σε τελευταία ανάλυση, η λαχτάρα για την ελευθερία, η ανάγκη να πιστεύουμε ότι έχουμε τον έλεγχο του εαυτού και της ζωής μας είναι γραμμένη στον κώδικά μας…

Γονίδια

Η ικανότητα των ζωντανών οργανισμών να μεταδίδουν πιστά τις οδηγίες για τη δημιουργία αντιγράφων τους —είτε αυτά είναι ένας κοκκινολαίμης, ένα ροδόδεντρο ή ένας άνθρωπος— παρέμεινε για αιώνες βαθιά αινιγματική. Στην «51 η Άσκησή» του, του 1653, ο Άγγλος χειρουργός Ουίλιαμ Χάρβεϊ έγραφε:

«Μολονότι είναι γνωστό σε όλους ότι το έμβρυο προέρχεται από το αρσενικό και από το θηλυκό, και [κατά συνέπεια] ότι το αυγό παράγεται από τον κόκορα και την κότα, και [ύστερα] ότι το κοτόπουλο βγαίνει από το αυγό, ωστόσο ούτε οι Ιατρικές Σχολές ούτε ο οξυδερκής νους του Αριστοτέλη έχουν αποκαλύψει τον τρόπο με τον οποίο ο κόκορας και το σπέρμα του κατασκευάζουν και πλάθουν το κοτόπουλο που βγαίνει από το αυγό».

Μέρος της απάντησης δόθηκε δύο αιώνες αργότερα από τον Αυστριακό μοναχό και φυτολόγο Γκρέγκορ Μέντελ, ο οποίος γύρω στο 1850 καλλιεργούσε μπιζέλια στον κήπο ενός μοναστηριού Αυγουστίνων, στο Μπρνο. Βασιζόμενος στις παρατηρήσεις του, υποστήριξε ότι χαρακτηριστικά γνωρίσματα όπως το χρώμα των λουλουδιών και το σχήμα των μπιζελιών ελέγχονταν από κληρονομήσιμους «παράγοντες» οι οποίοι μπορούσαν να μεταδοθούν απαράλλαχτοι από τη μία γενιά στην επόμενη.

Επομένως, οι «παράγοντες» του Μέντελ αποτελούσαν μια αποθήκη κληρονομήσιμης πληροφορίας η οποία επέτρεπε στα μπιζέλια να διατηρούν τον χαρακτήρα τους μετά από εκατοντάδες γενιές – ή μέσω του τρόπου «με τον οποίο ο κόκορας και το σπέρμα του κατασκευάζουν και πλάθουν το κοτόπουλο που βγαίνει από το αυγό». Ως γνωστόν, το έργο του Μέντελ αγνοήθηκε από τους συγχρόνους του, συμπεριλαμβανομένου του Δαρβίνου, και ανακαλύφθηκε ξανά στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι παράγοντές του μετονομάστηκαν γονίδια και δεν άργησαν να ενσωματωθούν στη σχεδόν ομόφωνη μηχανιστική άποψη της βιολογίας του 20ού αιώνα. Όμως, μολονότι ο Μέντελ είχε δείξει πως οι συγκεκριμένες οντότητες πρέπει να υπάρχουν μέσα στα ζωντανά κύτταρα, κανείς δεν τις είχε δει, ούτε γνώριζε από τι αποτελούνταν. Ωστόσο, το 1902, ο Αμερικανός γενετιστής Γουόλτερ Σάτον πρόσεξε πως ενδοκυτταρικές δομές, τα λεγόμενα χρωμοσώματα, ακολουθούσαν συνήθως την κληρονομικότητα των μεντελιανών παραγόντων, κι έτσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα γονίδια βρίσκονται στα χρωμοσώματα.

Βεβαίως, τα χρωμοσώματα είναι μεγάλες (σχετικά μιλώντας) και πολύπλοκες δομές που αποτελούνται από πρωτεΐνη, σάκχαρα και μια βιοχημική ουσία η οποία ονομάζεται δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ, ή αλλιώς DΝΑ. Αρχικά δεν ήταν σαφές ποιο από αυτά τα συστατικά, αν υπήρχε κάποιο, ευθυνόταν για την κληρονομικότητα. Το 1943, ο Καναδός επιστήμονας Όσβαλντ Έιβερι κατάφερε να μεταφέρει ένα γονίδιο από ένα βακτηριακό κύτταρο σε ένα άλλο, εξάγοντας DΝΑ από το κύτταρο-δότη και εγχέοντάς το στο κύτταρο-δέκτη. Το πείραμα έδειξε πως αυτό που μετέφερε ύλες τις ζωτικής σημασίας πληροφορίες ήταν το DNA των χρωμοσωμάτων, όχι οι πρωτεΐνες ούτε οι άλλες βιοχημικές ενώσεις. Παρ’ όλα αυτά, το DNA δεν φαινόταν να διαθέτει κάτι μαγικό: εκείνη την εποχή, το θεωρούσαν απλώς μια ακόμα χημική ουσία.

Αλλά το ερώτημα παρέμενε: πώς λειτουργούσαν όλα αυτά; Πώς μια χημική ένωση μεταφέρει την απαιτούμενη πληροφορία για «τον τρόπο με τον οποίο ο κόκορας και το σπέρμα του κατασκευάζουν και πλάθουν το κοτόπουλο που βγαίνει από το αυγό»; Και πώς αντιγράφονταν και αναπαράγονταν τα γονίδια από τη μία γενιά στην επόμενη; Η συμβατική Χημεία, εκείνη των μορίων του Μπόλτζμαν που θύμιζαν μπάλες, απλώς δεν φαινόταν ικανή να παράσχει τα μέσα για αποθήκευση, αντιγραφή και αξιόπιστη μετάδοση της γενετικής πληροφορίας.

Όπως οι περισσότεροι γνωρίζουν, η απάντηση δόθηκε το 1953 όταν οι Τζέιμς Γουάτσον και Φράνσις Κρικ, στο Εργαστήριο Κάβεντις στο Κέιμπριτζ, κατάφεραν να συλλάβουν και να ταιριάζουν μια θαυμαστή δομή στα πειραματικά δεδομένα που είχε εξαγάγει από το DNA η συνάδελφός τους, Ρόζαλιντ Φράνκλιν: την περίφημη διπλή έλικα. Βρέθηκε ότι κάθε κλώνος του DNA έμοιαζε με μοριακή κλωστή αποτελούμενη από άτομα φωσφόρου, οξυγόνου κι ένα σάκχαρο το οποίο ονομάζεται δεοξυριβόζη, με χημικές δομές —τα λεγόμενα νουκλεοτίδια— τοποθετημένες σαν χάντρες στην κλωστή. Οι χάντρες των νουκλεοτιδίων εμφανίζονται σε τέσσερις διαφορετικές εκδοχές: αδενίνη (Α), γονανίνη (Γ), κυτοσίνη (Κ) και θυμίνη (Θ), επομένως η διάταξή τους κατά μήκος της αλυσίδας του DNA συνιστά μια μονοδιάστατη ακολουθία αυτών των γενετικών γραμμάτων; «ΓΘΚΚΑΘΘΓΚΚΚΓΘΑΘΘΑΚΚΓ». Στη διάρκεια του πολέμου ο Φράνσις Κρικ εργαζόταν στο Ναυαρχείο (υπηρεσία υπεύθυνη για τη διοίκηση τον Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού), άρα ήταν πιθανότατα εξοικειωμένος με τους κώδικες, όπως εκείνους που επεξεργάζονταν οι γερμανικές μηχανές Enigma και οι οποίοι αποκωδικοποιήθηκαν στο Μπλέτσλεϊ Παρκ. Σε κάθε περίπτωση, όταν είδε την αλυσίδα του DNA αντιλήφθηκε αμέσως ότι επρόκειτο για κώδικα, μια ακολουθία πληροφοριών που παρείχαν τις σημαντικές οδηγίες της κληρονομικότητας. Και, όπως θα ανακαλύψουμε στο Κεφάλαιο 7, η ταυτοποίηση της διπλής έλικας του DNA επέλυσε παράλληλα το πρόβλημα που αφορούσε την αντιγραφή της γενετικής πληροφορίας. Έτσι, μονομιάς, διαλευκάνθηκαν δύο από τα μεγαλύτερα μυστήρια της επιστήμης.

Η ανακάλυψη της δομής του DNA μάς έδωσε ένα μηχανιστικό κλειδί με το οποίο ξεκλειδώσαμε τα μυστήρια των γονιδίων. Τα γονίδια είναι χημικές ενώσεις και η Χημεία είναι σκέτη θερμοδυναμική: άραγε, η ανακάλυψη της διπλής έλικας φυλάκιζε τη ζωή ολοκληρωτικά στην επικράτεια της κλασικής επιστήμης;

ΣΟΛΩΝ: ΜΗΔΕΝΑ ΠΡΟ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΜΑΚΑΡΙΖΕ

Ένα αρχαιοελληνικό ρητό έλεγε «μηδένα προ του τέλους μακάριζε», δηλαδή «μην αποκαλείς κανέναν ευτυχισμένο προτού δεις το τέλος του». Ήταν μια ρήση του Σόλωνα, Αθηναίου άρχοντα και ενός από τους επτά σοφούς των αρχαίων Ελλήνων.

Κάποτε επισκέφθηκε τον βαθύπλουτο βασιλιά της Λυδίας, Κροίσο. Ο Κροίσος ήθελε ο Σόλων να συμφωνήσει μαζί του πως εκείνος, ο Κροίσος δηλαδή, ήταν ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος του κόσμου. Ενοχλήθηκε που ο Σόλων διάλεξε αντί για εκείνον έναν απλό Αθηναίο πολίτη, τον Τέλλο, ο οποίος έζησε πολλά χρόνια, πρόλαβε να δει όλα τα εγγόνια του, που επιβίωσαν, και ο ίδιος πέθανε πολεμώντας για την πατρίδα του, την οποία υπεραγαπούσε. Αυτό που ήθελε να πει ο Σόλων ήταν ότι η κακοτυχία μάς πλήττει ανά πάσα στιγμή και πως η απόλυτη ευτυχία ενός ανθρώπου δεν μπορεί να εκτιμηθεί παρά μόνο μετά τον θάνατό του. Αυτό τελικά απέβη τρομακτικά πρoφητικό: πολύ σύντομα ο γιος του Κροίσου σκοτώθηκε στο κυνήγι, η σύζυγός του αυτοκτόνησε και ο ίδιος έχασε το βασίλειό του ηττημένος από τους Πέρσες. Ο Αριστοτέλης αναφέρει το δίδαγμα του Σόλωνα και το επικροτεί υπό την έννοια ότι απαιτεί να σκεφτόμαστε το μέλλον μας και πώς θα αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις που αυτό μας επιφυλάσσει.

Η συμβουλή του Σόλωνα «κοίτα το τέλος» είναι πάντα επίκαιρη. Δεν έχει σημασία αν είμαστε έφηβοι που μόλις τώρα αρχίζουμε να σχεδιάζουμε τη ζωή μας ή ένας εξουθενωμένος μεσήλικας επαγγελματίας ή ένας συνταξιούχος που θέλει να ρουφήξει σαν το μεδούλι τα χρόνια που του απομένουν. Κανένας μας δεν θέλει να στοιχειώνεται στην επιθανάτια κλίνη του είτε από την ενοχή είτε από τη γνώση ότι υπήρχε κάτι που δεν κατάφερε επειδή απλώς φοβόταν υπερβολικά να το προσπαθήσει. Το 2012 η Μπρόνι Γουέρ, μια νοσηλεύτρια παρηγορικής περίθαλψης που φρόντισε πολλούς ανθρώπους στις τελευταίες εβδομάδες της ζωής τους, εξέδωσε μια συγκινητική αναφορά των πιο συνηθισμένων λόγων μεταμέλειας που τις εξέφρασαν. Αυτοί εναρμονίζονται με θαυμαστό τρόπο με τις παγίδες που ο Αριστοτέλης μας συμβουλεύει να αποφεύγουμε καθώς δημιουργούμε ευτυχία σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Οι άνθρωποι λένε «εύχομαι να είχα επιτρέψει στον εαυτό μου να είναι πιο ευτυχισμένος», αναγνωρίζοντας έτσι ότι, κατά κάποιο τρόπο, είχαν την ευκαιρία να είναι αυτάρκεις και να επιλέξουν να συναντήσουν την προσωπική ευτυχία τους. Εύχονται να είχαν προσπαθήσει περισσότερο με τις φιλίες τους (μία από τις πιο σημαντικές αρχές του Αριστοτέλη). Αλλά ο πιο συχνός λόγος μεταμέλειας που εκφράζουν οι μελλοθάνατοι είναι ο εξής: «Εύχομαι να είχα το θάρρος να ζήσω μια ζωή ειλικρινή απέναντι στον εαυτό μου και όχι τη ζωή που οι άλλοι προσδοκούσαν από εμένα».

ΔΕΣ:
Σόλων: Ο σοφός που πολέμησε την υπερβολή
ΣΟΛΩΝ – Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Καλοφάγωτοι λοιπόν

Ο ΚΑΤΕΡΓΑΡΗΣ είναι πάντοτε ένας. 

 

Η παράνοια της ανθρωπότητας είναι το πεδίο που μας επιτρέπει να κινούμαστε (Ενέργεια, Μάζες) στον Χρόνο και στον Χώρο ο Big Boss Abracadabras. Ετσι βλέπουμε τα αποτελέσματα αυτής, και απαιτούνται από την πλευρά μας τιτάνιοι αγώνες για να δούμε τα πράγματα καθαρά με «άλλα μάτια» όπως αναφέρει ο Δον Χουάν. Με το «Βλέπειν». Μονάχα, με πολεμική και με καθάρια Δύναμη μπορούμε να ενεργοποιήσουμε την όραση μας και να δούμε ξεκάθαρα χωρίς σκιές τους αληθινούς Αφέντες των ανθρώπων και τους Ελεγκτές τους. Είναι οι τρία σε ένα …θεοί, άγιοι, παναγίες, που προσκυνάτε στις εκκλησίες τους με την μειλίχια μορφή και τα φωτοστέφανα, και τους τρέφετε με την πολύτιμη ΕΠΙΓΝΩΣΗ σας.

 

Αυτούς τους Αφέντες-Θεούς σας, μονάχα η Θεοκτόνος Ελληνική σκέψη μπορεί να τους καταστρέψει. Μονάχα αυτό τους έστειλε στον βόρβορο που ανήκουν και θα το ξανακάνει. Ακόμη κι ένας Ελληνας μονάχα να απομείνει, θα το ξανακάνει. Άλλωστε ο Ηρακλής μόνος του έδρασε δεν χρειάστηκε συλλογικότητες κι άρρωστες δημοκρατικές αηδίες. Ο ΚΑΤΕΡΓΑΡΗΣ είναι πάντοτε ένας. Εσύ, όσο ψάχνεις για θεούς-σωτήρες και ηγέτες θα σε διαφεντεύει ο Big Boss. Ο Isaac de Beausobre αποδίδει τον Abraxa από τους ελληνικούς habros και saō «τον όμορφο κι ένδοξο Σωτήρα».

 

«Υπάρχει ένας Θεός για τον οποίο δεν ξέρετε τίποτα, επειδή οι άνθρωποι τον έχουν ξεχάσει. Τον αποκαλούμε με το όνομά του: Abraxa. Είναι πιο ισχυρός από τον Θεό ή τον Διάβολο … Ο Abraxas είναι δραστηριότητα, τίποτα δεν μπορεί να αντισταθεί σ’ αυτόν. Ο Abraxas στέκεται πάνω από τον ήλιο, πάνω από τον Θεό και πάνω από τον Διάβολο. Αν το Πλήρωμα ήταν ικανό να έχει ένα ον, ο Abraxas θα ήταν η εκδήλωσή του. Αυτό που λέγεται ότι από τον Θεό -Ήλιο είναι η ζωή κι αυτό που λέγεται από τον Διάβολο είναι ο θάνατος, ο Abraxas μιλάει εκείνη την εκκλησιαστική και καταραμένη λέξη, η οποία είναι ταυτόχρονα ζωή και θάνατος. Ο Abraxas γεννά την αλήθεια και το ψέμα, το καλό και το κακό, το φως και το σκοτάδι στην ίδια λέξη και στην ίδια πράξη. Γιατί ο Abraxas είναι φοβερός» Carl Jung του 1916 «Επτά κηρύγματα προς τους νεκρούς»

 

«Abracadabra δεν είναι μια Ινδική λέξη, καθόλου, είναι μια καμπαλιστική φόρμουλα που προέρχεται από το όνομα του υπέρτατου Θεού των βασιλιδανών, που περιέχει τον αριθμό 365, τον αριθμό των ημερών του έτους και των ουρανών, των πνευμάτων και που προέρχονται από τον υπέρτατο Θεό Abraxa» – Salman Rushdie
 

Χρειάζεται να καταφύγουμε στην Λογική για να βγούμε από τον παρανοϊκό βούρκο της φυλακής του Αφέντη και κατόπιν να πετάξουμε την Λογική για να μπούμε στο επίπεδο της Πνευματικότητας εκεί όπου βρίσκεται ο φυσικός χώρος της Ελληνικής σκέψης. Μην αγχώνεσαι, κατέχουμε πολλά τρισεκατομμύρια χρόνια Ελληνικής Δύναμης για να το πετύχουμε… αρκεί να θέσουμε τις κατάλληλες προτεραιότητες όσο συντομότερα μπορούμε, γιατί ο εκφυλισμός του Ελληνικού λογικού από την μιαρή φυλή είναι ταχύτατος. Χρειάζεται πρώτα να γίνουμε άνοστοι για τα γούστα τους και κατόπιν γινόμαστε θεοκτόνοι σαν τον Κατεργάρη Ηρακλή. 

 

Ναι, η παράνοια είναι ο καθολικός κανόνας κι όχι η εξαίρεση. Φαινομενική φυσικά, γιατί στην πραγματικότητα, οι αρχέγονοι εχθροί της Ελληνικής σκέψης γνωρίζουν πολύ καλά τι κάνουν και μόνο ηλίθιοι δεν είναι, αντίθετα, λειτουργούν μεθοδικά και με σχέδιο. Διάβασε τα «Πρωτόκολλα της Σιών» που, ναι, ναι ξέρω, είναι «πλαστά» αλλά εφαρμόζονται με χειρουργική ακρίβεια. Δες λοιπόν σε τρία δείγματα γραφής την παράνοια που μέσα της κολυμπάς και απαιτείται να γίνεις κολυμβητής ολυμπιακών επιδόσεων για να επιβιώσεις.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1139a-1139b)

[II] Τρία δή ἐστιν ἐν τῇ ψυχῇ τὰ κύρια πράξεως καὶ ἀληθείας, αἴσθησις νοῦς ὄρεξις. τούτων δ᾽ ἡ αἴσθησις οὐδεμιᾶς ἀρχὴ πράξεως· δῆλον δὲ τῷ τὰ θηρία αἴσθησιν μὲν ἔχειν πράξεως δὲ μὴ κοινωνεῖν. ἔστι δ᾽ ὅπερ ἐν διανοίᾳ κατάφασις καὶ ἀπόφασις, τοῦτ᾽ ἐν ὀρέξει δίωξις καὶ φυγή· ὥστ᾽ ἐπειδὴ ἡ ἠθικὴ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἡ δὲ προαίρεσις ὄρεξις βουλευτική, δεῖ διὰ ταῦτα μὲν τόν τε λόγον ἀληθῆ εἶναι καὶ τὴν ὄρεξιν ὀρθήν, εἴπερ ἡ προαίρεσις σπουδαία, καὶ τὰ αὐτὰ τὸν μὲν φάναι τὴν δὲ διώκειν. αὕτη μὲν οὖν ἡ διάνοια καὶ ἡ ἀλήθεια πρακτική· τῆς δὲ θεωρητικῆς διανοίας καὶ μὴ πρακτικῆς μηδὲ ποιητικῆς τὸ εὖ καὶ κακῶς τἀληθές ἐστι καὶ ψεῦδος (τοῦτο γάρ ἐστι παντὸς διανοητικοῦ ἔργον)· τοῦ δὲ πρακτικοῦ καὶ διανοητικοῦ ἀλήθεια ὁμολόγως ἔχουσα τῇ ὀρέξει τῇ ὀρθῇ. πράξεως μὲν οὖν ἀρχὴ προαίρεσις —ὅθεν ἡ κίνησις ἀλλ᾽ οὐχ οὗ ἕνεκα— προαιρέσεως δὲ ὄρεξις καὶ λόγος ὁ ἕνεκά τινος. διὸ οὔτ᾽ ἄνευ νοῦ καὶ διανοίας οὔτ᾽ ἄνευ ἠθικῆς ἐστὶν ἕξεως ἡ προαίρεσις· εὐπραξία γὰρ καὶ τὸ ἐναντίον ἐν πράξει ἄνευ διανοίας καὶ ἤθους οὐκ ἔστιν. διάνοια δ᾽ αὐτὴ οὐθὲν κινεῖ, ἀλλ᾽ ἡ ἕνεκά του καὶ πρακτική·

[1139b] αὕτη γὰρ καὶ τῆς ποιητικῆς ἄρχει· ἕνεκα γάρ του ποιεῖ πᾶς ὁ ποιῶν, καὶ οὐ τέλος ἁπλῶς (ἀλλὰ πρός τι καὶ τινός) τὸ ποιητόν, ἀλλὰ τὸ πρακτόν· ἡ γὰρ εὐπραξία τέλος, ἡ δ᾽ ὄρεξις τούτου. διὸ ἢ ὀρεκτικὸς νοῦς ἡ προαίρεσις ἢ ὄρεξις διανοητική, καὶ ἡ τοιαύτη ἀρχὴ ἄνθρωπος. οὐκ ἔστι δὲ προαιρετὸν οὐδὲν γεγονός, οἷον οὐδεὶς προαιρεῖται Ἴλιον πεπορθηκέναι· οὐδὲ γὰρ βουλεύεται περὶ τοῦ γεγονότος ἀλλὰ περὶ τοῦ ἐσομένου καὶ ἐνδεχομένου, τὸ δὲ γεγονὸς οὐκ ἐνδέχεται μὴ γενέσθαι· διὸ ὀρθῶς Ἀγάθων
μόνου γὰρ αὐτοῦ καὶ θεὸς στερίσκεται,
ἀγένητα ποιεῖν ἅσσ᾽ ἂν ᾖ πεπραγμένα.
ἀμφοτέρων δὴ τῶν νοητικῶν μορίων ἀλήθεια τὸ ἔργον. καθ᾽ ἃς οὖν μάλιστα ἕξεις ἀληθεύσει ἑκάτερον, αὗται ἀρεταὶ ἀμφοῖν.

***
[2] Τρεις είναι οι λειτουργίες της ψυχής που κυβερνούν και ρυθμίζουν την πράξη και την αλήθεια: η αίσθηση, ο νους και η επιθυμία. Η αίσθηση δεν αποτελεί την αρχή καμιάς πράξης. Αυτό γίνεται φανερό από το γεγονός ότι τα ζώα έχουν αίσθηση, δεν έχουν όμως καμιά μετοχή σε πράξη. Αυτό, από την άλλη, που στη σκέψη είναι κατάφαση και άρνηση, είναι στην επιθυμία επιδίωξη και αποφυγή. Επομένως, επειδή η ηθική αρετή είναι έξη που προϋποθέτει επιλογή και προτίμηση, και η επιλογή και προτίμηση είναι επιθυμία κατευθυνόμενη από τη σκέψη. Πρέπει —ύστερα από όλα αυτά— η συλλογιστική διαδικασία να είναι ακριβής και η επιθυμία σωστή —αν είναι η επιλογή και προτίμηση να είναι καλή— και η επιθυμία να επιδιώκει τα ίδια πράγματα για τα οποία αποφαίνεται καταφατικά η λογική. Αυτή η σκέψη και αυτή η αλήθεια έχει χαρακτήρα πρακτικό· στην καθαρά θεωρητική, όμως σκέψη, που ούτε με τις (ηθικές) πράξεις έχει σχέση ούτε με την παραγωγή, το καλό και το κακό είναι η αλήθεια και το ψέμα (γιατί αυτό είναι το έργο κάθε διανοητικής δραστηριότητας· για τη διανοητική όμως δραστηριότητα που έχει πρακτικό χαρακτήρα είναι η σύμφωνη με τη σωστή επιθυμία αλήθεια.

Η αρχή λοιπόν της (ηθικής) πράξης (με το νόημα της αιτίας από την οποία ξεκινάει η κίνηση, όχι με το νόημα του τελικού σκοπού) είναι η (ελεύθερη) επιλογή και προτίμηση, ενώ της (ελεύθερης) επιλογής και προτίμησης η αρχή είναι η επιθυμία και η συλλογιστική διαδικασία που κάνει να φανεί ο τελικός σκοπός. Γι᾽ αυτό και δεν υπάρχει (ελεύθερη) επιλογή και προτίμηση δίχως νου και σκέψη και δίχως ηθική έξη· γιατί δίχως σκέψη και δίχως σταθερό ηθικό χαρακτήρα δεν υπάρχει —στον χώρο της ανθρώπινης ενέργειας— καλή, σωστή πράξη και το αντίθετό της.

Καθεαυτήν, πάντως, η σκέψη δεν θέτει τίποτε σε κίνηση, παρά μόνο αυτή που αποβλέπει σε κάποιον σκοπό και έχει πρακτικό χαρακτήρα·

[1139b] γιατί αυτή εξουσιάζει και κυβερνάει και την παραγωγική σκέψη, αφού ο καθένας που παράγει κάτι, το παράγει για κάποιον συγκεκριμένο σκοπό, και το προϊόν δεν είναι απόλυτος σκοπός, αλλά σχετικός, και σκοπός τού τάδε συγκεκριμένου ατόμου· αντίθετα, το αντικείμενο της (ηθικής) πράξης είναι απόλυτος στόχος, γιατί η ευ-πραξία είναι ένας απόλυτος σκοπός, και η επιθυμία αποβλέπει σ᾽ αυτόν. Γι᾽ αυτό η (ελεύθερη) επιλογή και προτίμηση είναι ή μια επιθυμούσα σκέψη ή μια σκεπτόμενη επιθυμία, και αυτού του είδους η αρχή είναι ο άνθρωπος.

Κάτι που έγινε στο παρελθόν δεν μπορεί να είναι αντικείμενο επιλογής και προτίμησης· κανείς, επιπαραδείγματι, δεν επιλέγει να έχει κυριέψει την Τροία· ο λόγος είναι ότι ούτε διαλογίζεται κανείς για κάτι που έγινε στο παρελθόν, αλλά για κάτι που πρόκειται να γίνει και είναι δυνατό να γίνει, ενώ αυτό που έχει γίνει δεν είναι δυνατό να μην έχει γίνει. Είναι σωστός, επομένως, ο λόγος του Αγάθωνα:

 Μόνο γι᾽ αυτό δεν έχει δύναμη ακόμη κι ο θεός:
άφαντα να κάνει πράγματα που κάποτε είχαν γίνει.

Και των δύο λοιπόν διανοητικών μερών της ψυχής το έργο είναι η αλήθεια. Η έξη, άρα, με την οποία το καθένα από αυτά πετυχαίνει με τον καλύτερο τρόπο την αλήθεια είναι η αρετή του καθενός τους.