ΑΡΧΑΪΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΠΙΝΔΑΡΟΣ - •Πυθιονίκαις VIII - Ἀριστομένει Αἰγινήτῃ παλαιστῇ (8.81-8.100)

τέτρασι δ᾽ ἔμπετες ὑψόθεν [στρ. ε]
σωμάτεσσι κακὰ φρονέων,
τοῖς οὔτε νόστος ὁμῶς
ἔπαλπνος ἐν Πυθιάδι κρίθη,
85 οὐδὲ μολόντων πὰρ ματέρ᾽ ἀμφὶ γέλως γλυκύς
ὦρσεν χάριν· κατὰ λαύρας δ᾽ ἐχθρῶν ἀπάοροι
πτώσσοντι, συμφορᾷ δεδαγμένοι.

ὁ δὲ καλόν τι νέον λαχών [αντ. ε]
ἁβρότατος ἔπι μεγάλας
90 ἐξ ἐλπίδος πέταται
ὑποπτέροις ἀνορέαις, ἔχων
κρέσσονα πλούτου μέριμναν. ἐν δ᾽ ὀλίγῳ βροτῶν
τὸ τερπνὸν αὔξεται· οὕτω δὲ καὶ πίτνει χαμαί,
ἀποτρόπῳ γνώμᾳ σεσεισμένον.

95 ἐπάμεροι· τί δέ τις; τί δ᾽ οὔ τις; σκιᾶς ὄναρ [επωδ. ε]
ἄνθρωπος. ἀλλ᾽ ὅταν αἴγλα διόσδοτος ἔλθῃ,
λαμπρὸν φέγγος ἔπεστιν ἀνδρῶν καὶ μείλιχος αἰών.
Αἴγινα φίλα μᾶτερ, ἐλευθέρῳ στόλῳ
πόλιν τάνδε κόμιζε Δὶ καὶ κρέοντι σὺν Αἰακῷ
100 Πηλεῖ τε κἀγαθῷ Τελαμῶνι σύν τ᾽ Ἀχιλλεῖ.

***
Πάνω σε τέσσερις αντιπάλους έπεσες [στρ. ε]αλύπητα από ψηλά, που δεν τους έμελλεχαρούμενος σαν τον δικό σου γυρισμός απ᾽ την Πυθώνα,85κι όταν εφτάσαν στη μητέρα τους,γέλιο γλυκό δεν σκόρπισε χαρά τριγύρω·πήραν τ᾽ απόμερα δρομάκια ζαρωμένοικαι μακριά απ᾽ τα μάτια των εχθρών τους,από τη συμφορά τους χτυπημένοι.
Εκείνος όμως που πέτυχε καινούρια νίκη [αντ. ε]90σ᾽ ευτυχία μεγάλη υψώνεται, αφού ξεκίνησε μ᾽ ελπίδες,χάρη στο φτερωτό του το κατόρθωμα,και στόχους έχει πιο ψηλούς από τα πλούτη.Γοργά των θνητών αυξαίνει η χαρά·μα το ίδιο γοργά και στο χώμα πέφτειαπό σεισμό που σκέψη άστοχη τον φέρνει.
95Εφήμεροι· τί είναι κανείς και τί δεν είναι; [επωδ. ε]Ίσκιος ονείρου ο άνθρωπος.Μα σαν τον βρει αίγλη θεόσταλτη,φέγγος λαμπρό τον αγκαλιάζει,κι είναι γλυκύτατη η ζωή του ανθρώπου.Αίγινα, μάνα μου ακριβή,σ᾽ ελεύθερο ταξίδι οδήγα την πόλη τούτημε του Διός τη χάρη, του άρχοντα του Αιακού100και του Πηλέα, του γενναίου του Τελαμώνα και του Αχιλλέα

ΕΡΩΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΙΚΗ ΑΓΑΠΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Στο άρθρο αυτό θα ασχοληθώ με τον τρόπο που ο Αριστοτέλης συζητά για τον έρωτα και την ερωτική αγάπη και θα εξετάσω τις απόψεις του για τα θέματα αυτά, όπως αυτές προβάλλουν από το σύνολο του έργου του. Θα επισημάνω τα χωρία στα οποία ο Αρι­στοτέλης αναφέρεται στον έρωτα και θα επιχειρήσω να ανασυγκροτήσω την άποψη που αυτός υποστηρίζει για τον έρωτα και την ερωτική αγάπη. Επιπλέον, θα ανα­φερθώ στη σημασία που η αριστοτελική θεωρία περί έρωτος έχει για τη γενικότερη κατανόηση της ηθικής αρι­στοτελικής θεωρίας, καθώς και τη ευρύτερη χρησιμότητά της για τη διασαφήνιση της στωικής θεωρίας περί παθών, κυρίως της θεωρίας του ιδρυτή του στωικισμού, του Ζήνωνος του Κιτιέως. Η αριστοτελική θεωρία περί έρωτος παρουσιάζει επιπλέον γενικότερο ενδιαφέρον για τη σύγχρονη συζήτηση σχετικώς με τα πάθη και τα συναισθήματα, συζήτηση που στις μέρες μας έχει ανα­ζωπυρωθεί στη σύγχρονη ηθική φιλοσοφία.

 

Οπωσδήποτε, η απόπειρα μελέτης του έρωτα και της ερωτικής αγάπης γενικότερα στο έργο του Αριστο­τέλη φαίνεται όχι μόνο παράτολμη αλλά και μάταιη, αφού, απ' όσο γνωρίζουμε τουλάχιστον, πολύ λίγα πράγματα έχει να μας πει για το θέμα αυτό ο Αριστοτέ­λης, ο οποίος - ενώ έγραψε εξονυχιστικά για τη φιλία καθορίζοντας στην πραγματικότητα το πεδίο μελέτης του θέματος αυτού - πολύ λίγα έχουν διασωθεί από όσα έγραψε για τον έρωτα.

 

Όπως εύστοχα επισημαίνει ο Anthony Price, ακόμη και ο συνδυασμός των δύο λέξεων, «Αριστοτέλης» και «έρως», «ενδεχομένως να φαίνεται ως ένα διαμετρικά αντίθετο ζευγάρωμα προσώπου και θέματος». Πράγματι, ενώ δεν είναι δυνατόν να ασχοληθεί κανείς με το θέμα της φιλίας χωρίς να μελετήσει την κλασική και παραδειγματική διαπραγμάτευση από τον Αριστοτέλη ή, τουλάχιστον, να μην κάνει κάποια αναφορά σε αυτόν, κανείς δεν τον αναφέρει σε θέματα σχετικά με τον έρωτα. Είναι αδύνατον κάποιος που ασχολείται με τη φιλία και τις ποικίλες μορφές της, όπως την πολιτική φιλία, να μην κάνει τουλάχιστον έστω και μια απλή αναφορά στον Αριστοτέλη, ο οποίος ανθολογείται ρε κάθε βιβλίο ή ανθολογία που ασχολείται με τα θέματα της αγάπης και της φιλίας, σπάνια όμως χωρία του σχετικά με τον έρωτα, το σεξ και την ερωτική αγάπη ανθολογούνται και η λέξη «έρως» δεν καταχωρείται στον πίνακα εννοιών μονογραφιών και ανθολογιών που αναφέρονται στην αριστοτελική φιλία, ενώ αντιστοίχως δεν απαντούμε το όνομα του Αριστοτέλη σε μονογραφίες ή ανθολογίες για τον έρωτα. Χρειάζεται, βέβαια, να επισημανθεί ότι η συζήτηση γύρω από θέματα που σχετίζονται με τον έρωτα, την ερωτική επιθυμία, τις σεξουαλικές σχέσεις, ακόμη και τη φιλία, και γενικότερα τα πάθη δεν θεωρείτο μέχρι πρόσφατα πρέπον αντικείμενο μελέτης για τη φιλοσοφία, τουλάχιστον στο χώρο της αγγλόφωνης αναλυτικής φιλοσοφίας. Ενώ, επομένως, όσον αφορά τον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό, στον τομέα των κλασι­κών σπουδών έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές ενδιαφέρουσες και πρωτοποριακές μελέτες για την ερωτική ζωή των αρχαίων, πολύ λίγα έχουν γραφεί γι' αυτήν με συστηματικό τρόπο από τη σκοπιά της φιλοσοφίας.

 

Ενδεχομένως, ορισμένοι μπορεί να ισχυριστούν ότι είναι αμφίβολο το κατά πόσον το θέμα του έρωτα ενδιέ­φερε τον Αριστοτέλη ώστε να ασχοληθεί συστηματικά με αυτό. Γνωρίζουμε όμως ότι ο Αριστοτέλης είχε ενδιαφερθεί για το θέμα αυτό, αφού, όπως καταγράφει ο Διο­γένης ο Λαέρτιος (V. 22-27), είχε συγγράψει δύο πραγματείες για τον έρωτα, υπό τους τίτλους Ερωτικός (1 βιβλίο) και Θέσεις ἐρωτικαί (4 βιβλία), οι οποίες όμως δεν έχουν δυστυχώς διασωθεί. Επομένως, είναι εμφανές ότι, τουλάχιστον στην πρώιμη φιλοσοφική φάση του, στην οποία κατά πάσα πιθανότητα εντάσσονται τα έργα αυτά, ο Αριστοτέλης είχε ενδιαφέρον για τη μελέτη του θέματος του έρωτος, ανάλογο με αυτό του Πλάτωνα. Αναφορές ωστόσο στον έρωτα και την ερωτική αγάπη συναντάμε σε διάφορα αριστοτελικά έργα. Σπο­ραδικές αναφορές στον έρωτα έχουμε τόσο στα Ηθικά Νικομάχεια, όσο και στα Ηθικά Ευδήμια, κατά τη διάρ­κεια της συζήτησής του Αριστοτέλη για τη φιλία και τα διάφορα είδη της. Αναφορές στον έρωτα και στο ρήμα «έράν» βρίσκουμε επίσης στα Πολιτικά, στη Ρητορική, στην Αθηναίων Πολιτεία, στα Αναλυτικά Πρότερα, στα Τοπικά καθώς και στα Μετά τα Φυσικά. Οι αναφορές όμως αυτές είναι διάσπαρτες και πολυσχιδείς και, επο­μένως, δεν είναι εύκολο να ανασυγκροτήσουμε ούτε με ευκολία ούτε με ακρίβεια τις απόψεις του Σταγειρίτη για τον έρωτα.

 

Ας δούμε, όμως, από τα χωρία που έχουμε στη διάθεση μας τι ακριβώς ο Αριστοτέλης αναφέρει για τον έρωτα και την ερωτική αγάπη. Είναι σημαντική νομίζω εν πρώτοις η αναφορά αυτού στον έρωτα ως κοσμική δύναμη σε σχέση με τις θεωρίες των προσωκρατικών φιλοσόφων για τη δημιουργία του κόσμου που αναφέρει στα Μετά τα Φυσικά. Στο πρώτο βιβλίο των Μετά των Φυσικών (984b20-985a25, 988a33-34) ο Αριστοτέ­λης αναφέρεται επίσης στον έρωτα κατά τη διάρκεια της συζήτησής του αναφορικά με τις θεωρίες τών Προσω­κρατικών φιλοσόφων σχετικά με τις αιτίες που δημιούρ­γησαν τον κόσμο, και ιδιαίτερα στις απόψεις του Ησίοδου, του Εμπεδοκλή και του Αναξαγόρα. Ο έρωτας αποτελεί, σύμφωνα με τις θεωρίες αυτές, ένα από τα στοιχεία που δημιούργησαν τον κόσμο: «οἷον ὅσοι φιλίαν καί νεῖκος ἤ νοῦν ἤ ἔρωτα ποιοῦσιν άρχήν» (988a33-34). Τα αποσπάσματα αυτά στα Μετά τα Φυ­σικά δεν έχουν κάποια σχέση με τον τρόπο που εννο­ούμε τον έρωτα αναφορικά με την ερωτική αγάπη και τις ανθρώπινες σχέσεις και δεν απηχούν σε καμιά πε­ρίπτωση τις απόψεις του Αριστοτέλη, είναι όμως ενδια­φέροντα αν εξεταστούν σε συνδυασμό με ερμηνείες που έχουν αποδοθεί στον τρόπο που εκλαμβάνει τον έρωτα ο Ζήνων ο Κιτιεύς (334-262 π.Χ.), ο ιδρυτής του στωικισμού, και μας δείχνουν σαφώς, κατά την γνώμη μου, ότι οι απόψεις του Ζήνωνα, στον βαθμό βέβαια που αυτές έχουν διασωθεί, αποτελούσαν μέρος μιας μακράς φιλοσοφικής παράδοσης που ξεκινούσε από τους Προσωκρατικούς και πως ο Ζήνων είχε επηρεα­στεί, ή τουλάχιστον γνώριζε, όχι μόνο την πλατωνική δι­δασκαλία αλλά και την περιπατητική. Επιπλέον, η αριστοτελική αναφορά στον έρωτα ως κοσμική δύναμη υποστηρίζει την ενδιαφέρουσα, αν και αιρετική, ερμη­νεία του έρωτα ως «Πρωτόγονου» όπως έχει υποστη­ριχθεί από τον George Boys-Stones. 

     

Εκ πρώτης όψεως, όπως τουλάχιστον γενικότερα φαίνεται από τη συζήτηση για τη φιλία στα Ηθικά Νικο­μάχεια και στα Ηθικά Ευδήμια, θα μπορούηαμε να υπο­στηρίξουμε ότι ο έρωτας εκλαμβάνεται από τον Αρι­στοτέλη απλώς ως κάποιο πάθος ή ως κάποια μορφή επιθυμίας που πρέπει να περιοριστεί ή να μετριαστεί και πως, σε αντίθεση με τον Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης δεν αποδίδει στον έρωτα κάποιο θετικό ρόλο. Στις πε­ρισσότερες περιπτώσεις μάλιστα ο έρωτας και οι ερω­τικές σχέσεις αναφέρονται ως παραδείγματα όταν γίνεται αναφορά στο δεύτερο είδος φιλίας, τη φιλία «δι' ήδονήν», τη φιλία που συνάπτουμε με τους άλλους αν­θρώπους επειδή εκείνοι είναι ευχάριστοι σε εμάς, επειδή δηλ. η συναναστροφή μαζί τους μας προσφέρει κάποιο είδος ηδονής.

 

Συγκεκριμένα, στο δεύτερο βιβλίο της Ρητορικής ο Αριστοτέλης αναφέρεται διεξοδικά στα ανθρώπινα πάθη, απευθυνόμενος στον ρήτορα και κατονομάζο­ντας τα πάθη που αυτός χρειάζεται να διεγείρει κατά τη διάρκεια του λόγου του. Ο Αριστοτέλης ορίζει τα πάθη ως αυτά που, με το να προκαλούν μεταβολές στη γενι­κότερη κατάσταση των ανθρώπων, τους κάνουν να πα­ρουσιάζουν διαφορές στις κρίσεις τους και που συνοδεύονται από λύπη ή ηδονή, πάθη δηλ. όπως η οργή, η πραότητα, ο φόβος και το θάρρος, η ντροπή και η αδιαντροπιά, η χάρις (η καλοσύνη), ο οίκτος, η αγανάκτηση, ο φθόνος και η ζηλοτυπία: «ἔστι δέ τά πάθη δι' ὅσα μεταβάλλοντες διαφέρουσι πρός τάς κρί­σεις οἷς ἕπεται λύπη καί ήδονή, οἷον ὀργή ἔλεος φόβος καί ὅσα ἄλλα τοιαῦτα, καί τά τούτοις ἐναντία» (Ρητο­ρική, 1378a20-23). Ο Αριστοτέλης επισημαίνει ότι όταν αναφερόμαστε στα πάθη θα πρέπει να διακρίνουμε τρία πράγματα, «μιλώντας π.χ. για την οργή είμαστε υπο­χρεωμένοι να εξετάσουμε αναλυτικά, πρώτον, τη γενι­κότερη κατάσταση των ανθρώπων που κατέχονται από οργή, δεύτερον, εναντίον τίνων συνήθως οργίζονται, και τρίτον για τι είδους λόγους οργίζονται». Ο έρωτας και η κατάσταση που βρισκόμαστε όταν είμαστε ερωτευμένοι, που δηλώνεται με το ρήμα «έράν» και τις μετοχές του, αναφέρεται σε διάφορα χωρία της Ρητορικής ως παράδειγμα επιθυμίας που προκαλεί συ­ναισθήματα [«τοιαῦται δέ αἵ ἐπιθυμίαι, οἷον ἔρως» (Ρητ., 1385a23) και «Καί ὧν ἤ ἔρως ἤ έπιθυμία φύσει ἐστίν οὐδείς γάρ ἀδυνάτων ἐρᾶ οὐδέ ἐπιθυμεῖ ὡς ἐπί τό πολύ» (Ρητ., 1392a23-25)] μαζί με άλλες αναφορές του για τα πάθη γενικότερα (Ρητ., 1373a 15, 1379a 15-29, 1384a30,1391a5). Ειδικότερα, σε σχέση με τον θυμό, που εξετάζεται διεξοδικώς στη Ρητορική αλλά και στα Ηθικά Νικομάχεια, ο Αριστοτέλης αναφέρει ως παρά­δειγμα το θυμό του ερωτευμένου, εκείνου που απορρί­πτεται από το πρόσωπο που αποτελεί το αντικείμενο του έρωτά του («ἐρῶν δέ τοῖς πρός τόν ἔρωτα», Ρητ., 1379a21).

 

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα πάθη είναι δυνατόν να επηρεάσουν την κρίση μας και να τη μεταβάλλουν. Όπως ο Αριστοτέλης επισημαίνει ήδη από την αρχή του δεύτερου βιβλίου της Ρητορικής, ιδιαίτερα ο έρωτας είναι δυνατόν να επηρεάσει την κρίση μας για το πρόσωπο που αποτελεί το αντικείμενο της επιθυμίας μας και να μας κάνει να το βλέπουμε με άλλο τρόπο σε σχέση με ό, τι πραγματικά αυτό είναι, να βλέπουμε δηλ. τον άλλο με θετική ματιά, ενώ, ενδεχομένως, στην πραγματικότητα το πρόσωπο αυτό να είναι φαύλο: «οὐ γάρ ταῦτά φαίνεται φιλοῦσι καί μισοῦσιν, οὐδ' ὀργιζομένοις καίπράως  ἔχουσιν, ἄλλ' ἤ τό παράπαν ἕτερα ἤ κατά μέγεθος ἕτερα· τῷ μέν γάρ φιλοΰντι περί οὗ ποι­εῖται τήν κρίσιν ἤ οὐκ άδικεῖν ἤ μικρά δοκεῖ ἀδικεῖν, τῷ δέ μισοῦντι τούναντίον· καί τῷ μέν ἐπιθυμοῦντι καί εὐέλπιδι ὄντι, έάν ἤ τό ἐσόμενον ἡδύ, καί ἔσεσθαι καί ἀγαθόν  ἔσεσθαι φαίνεται, τῷ δ' ἀπαθεῖ <ή> καί δυσχεραίνοντι τοὐναντίον» (Ρητ., 1377b30-1378a4 ).

 

Ο Αριστοτέλης συνδέει επίσης τα ευχάριστα συναι­σθήματα για το πρόσωπο που αγαπάμε ερωτικά με την ανάμνησή του και τις προς αυτόν ή αυτήν επιθυμίες μας, υποστηρίζοντας ότι κάποιο ευχάριστο συναίσθημα συνδέεται με τις περισσότερες από τις επιθυμίες μας: «καί ἐν ταῖς πλείσταις ἐπιθυμίαις ἀκολουθεῖ τίς ἡδονή» (Ρητ., 1370b15-16). Άλλωστε, απολαμβάνουμε είτε την ανάμνηση μιας παρελθοντικής ηδονής ή την αναμονή μιας μελλοντικής κατά τον ίδιο τρόπο που, όταν κάποιος έχει πυρετό, καθώς υποφέρει από δίψα, χαίρεται να θυ­μάται αυτά που έπινε και χαίρεται επίσης ελπίζοντας ότι θα πιει. Κατά τον ίδιο τρόπο, κάποιος που είναι ερω­τευμένος απολαμβάνει να μιλά ή να γράφει για αυτόν με τον οποίο είναι ερωτευμένος ή να πράττει οποιοδή­ποτε μικρό πράγμα που συνδέεται με αυτόν, γιατί όλα αυτά του τον θυμίζουν ωσάν εκείνος να ήταν παρόν (Ρητ., 1370b 16-22).

 

Άλλωστε, όπως σημειώνει ο Αριστοτέλης, αυτό είναι πάντοτε και το πρώτο σημάδι που μας κάνει να συνει­δητοποιήσουμε ότι είμαστε ερωτευμένοι, ότι δηλ., εκτός από την απόλαυση της συντροφιάς του άλλου, τον εν­θυμούμαστε όταν απουσιάζει: «καί ἀρχή δέ τοῦ ἔρωτος αὕτη γίγνεται πᾶσιν, ὅταν μή μόνον παρόντος χαίρωσιν ἀλλά καί ἀπόντος μεμνημένοις [ἐρῶσιν] λύπη προσγένηται τῷ μή παρεῖναι, καί ἐν πένθεσι καί θρήνοις ὡσαύ­τως ἐπιγίγνεταί τίς ήδονή·» (Ρητ., 1370b 22-26). Ανάλογα χωρία που περιγράφουν τη σύνθετη φύση του έρωτα συναντούμε και στα Ηθικά Νικομάχεια, όπου ο Αριστοτέλης περιγράφει την ευχαρίστηση που νιώ­θουμε από τη θέαση του αντικείμενου του έρωτά μας αλλά και την παγίωση του έρωτά μας για εκείνον ή εκείνη, όταν επιθυμούμε την παρουσία του όποτε εκεί­νος ή εκείνη απουσιάζει: «ἕοικε δή ἀρχή φιλίας εἶναι, ὥσπερ τοῦ ἐρᾶν ἤ διά τῆς ὄψεως ἡδονή· μή γάρ προησθείς τῇ ἰδέᾳ οὐδείς ἐρᾶ,  ὅ δέ χαίρων τῷ εἴδει ούδέν  μᾶλλον ἐρᾶ, ἀλλ' ὅταν καί ἀπόντα ποθῇ καί της παρου­σίας ἐπιθυμῇ» (Ηθικ. Νικ., 1167a3-8). Επίσης, στο 1171b29-33 των Ηθικών Νικομαχείων, στην καταληκτήρια παράγραφο της συζήτησης για τη φιλία στο I βιβλίο, ο Αριστοτέλης συγκρίνοντας τον έρωτα με την φιλία θε­ωρεί ότι «όπως για τους ερωτευμένους το να βλέπουν το αγαπημένο τους πρόσωπο είναι ό,τι τους ευχαριστεί περισσότερο από όλα και προτιμούν αυτήν την αί­σθηση περισσότερο από όλες τις άλλες αισθήσεις, επειδή με αύτήν, κατά κύριο λόγο, σχετίζεται ο έρωτας και από αυτήν γεννιέται, έτσι και για τους φίλους το πιο επιθυμητό πράγμα είναι να περνούν μαζί τις ώρες και τις μέρες τους».

 

Οπωσδήποτε, είναι φανερό ότι οι περισσότερες αρι­στοτελικές αναφορές στον έρωτα σχετίζονται με την κοινή αρχαία ελληνική αντίληψη σύμφωνα με την οποία υφίσταται ένταση και σύγκρουση ανάμεσα στις διαφο­ρετικές όψεις του έρωτος. Χαρακτηριστικό είναι ένα άλλο χωρίο από τη Ρητορική όπου η παθολογία του έρωτα δηλώνεται σχεδόν με σαφήνεια: «λέγω δέ ἀφ' ἑαυτοῦ μέν, οἷον εἰ περί ἔρωτοςεητό  ένθύμημα ώς σπουδαῖος, ἤ ἔνστασις διχώς· ἤ γάρ καθόλου ἐίπόντα ὅτι πάσα ἔνδεια πονηρόν, ἤ κατάμέρος  ὅτι ούκ ἄν ἐλέγετο Καύνιος ἔρως, εί μή ἦσαν καί πονηροί ἔρωτες» (Ρητ., 1402a36-1402b3). Ο Αριστοτέλης αναφέρεται εδώ στον αιμομικτικό έρωτα του μυθολογικού Καύνου, γιο του Μιλήτου και της Ειδοθέας, για τη δίδυμη αδελφή του, τη Βυβλίδα, τον οποίο χρησιμοποιεί ως παρά­δειγμα για να δείξει αφενός τα δεινά που μπορεί να προκαλέσει ο έρωτας και αφετέρου για να τονίσει τη διττή πλευρά του, ότι δηλ. μπορεί να αποβεί θετικό πρά­γμα για τη ζωή του ανθρώπου αλλά και αρνητικό. Σχε­τικά με το χωρίο αυτό, ο Δ. Λυπουρλής αναφέρει ότι «ήταν συχνή στην αρχαιότητα η διδασκαλία ότι ο έρω­τας δεν ήταν, κατά βάθος, παρά μια έλλειψη/ στέρηση (άρα κάτι κακό), που το άτομο -προκειμένου να ολο­κληρωθεί - όφειλε να την "πληρώσει"» ή πως «ο έρωτας είναι μια επιθυμία, και ως τέτοια υποδηλώνει έλλειψη/ στέρηση». Άλλωστε και ο Αριστοτέλης διαπιστώνει πως ο έρωτας, με το να είναι ισχυρότερος από τη φύση, όπως και ο θυμός σε ορισμένες περιπτώσεις, μας κάνει να πράττουμε πράγματα, ενάντια στη θέληση μας, που δεν επιθυμούμε, γι' αυτό και έχουμε την τάση να συγχω­ρούμε τις πράξεις αυτές των ανθρώπων που έχουν κυ­ριευτεί από τον έρωτα (Ηθικά Ευδήμια, 1225a20-23).

 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη του Αρι­στοτέλη σύμφωνα με την οποία ο έρως είναι υπερβολή φιλίας. Πράγματι ο Αριστοτέλης, καθώς αναρωτιέται για τον αριθμό των φίλων που είναι κατάλληλος να έχει κα­νείς επισημαίνοντας ότι δεν είναι καν δυνατόν να έχει κάποιος μια δυνατή φιλία με πολλούς ανθρώπους, είτε αυτή είναι φιλία που θα μας προσφέρει ηδονή είτε αρετή, ορίζει τον έρωτα στα Ηθικά Νικομάχεια ως «ύπερβολή φιλίας»: «ούδέ γάρ ἐνδέχεσθαι δόξειεν ἄν πολλοῖς εἶναι φίλον σφόδρα. Διόπερ οὐδ' ἐρᾶν πλειό­νων ύπερβολή γάρ τίς εἶναι βούλεται φιλίας, τοῦτο δέ πρός ἕνα· καί τό σφόδρα δή πρός ὀλίγους» (Ηθ. Νικ., 1171a 10-13). Η αναφορά στον έρωτα, στο συγκεκρι­μένο χωρίο, ως «υπερβολή φιλίας» γίνεται με σκοπό την ενίσχυση της άποψης του Αριστοτέλη, που ανα­πτύσσει στο 1.10 των Ηθικών Νικομαχείων, ότι δεν είναι δυνατόν να έχουμε έναν υπερβολικό αριθμό φίλων: όπως, δηλ. όταν είμαστε ερωτευμένοι, δεν είναι δυνατόν να είμαστε ερωτευμένοι με πολλά άτομα, κατά τον ίδιο τρόπο δεν είναι δυνατόν να έχουμε και πολλούς φίλους, αν και, κατά τη γνώμη του, το παράδειγμα αυτό είναι σχετικό, αφού ο έρωτας αποτελεί μια «υπερβολή φι­λίας» προς ένα μόνο πρόσωπο.

 

Έναν επιπλέον σημαντικό ορισμό του έρωτα συνα­ντούμε στα Αναλυτικά Πρότερα. Ο ορισμός αυτός έχει τη μορφή συλλογισμού και θεωρείται ότι αποτελεί την ουσιαστικότερη αριστοτελική διατύπωση επί του θέμα­τος αυτού, αν και βέβαια πρέπει να είμαστε γενικότερα προσεκτικοί όταν χρησιμοποιούμε τα λογικά έργα του, όπως και τη Ρητορική άλλωστε, για να εξάνουμε ηθικές και πολιτικές αριστοτελικές ιδέες και θεωρίες.  Στα Ανα­λυτικά Πρότερα, κατά τη διάρκεια της συζητησης του για τη «λογική της προτίμησης», πως δηλ. κάποιος ειναί δυνατόν νά διαπιστώνει ποιο είναι το προτιμότερο (αἱρετώτερον) από δυο αγαθά όταν γνωρίζει ποιός είναι ο προτιμότερος μεταξύ δυο συνδυασμών που ο καθέ­νας απο αυτούς συνίσταται απο ενα προτιμότερο και ενα μη-προτιμότερο αριθμό δυο ζευγών αντίθετων δυνατοτήτων ενα από τα παραδείγματα που χρησιμοποιεί εινάι ὁ ερώτας «Εἰ δη ἕλοιτο πᾶς ὁ ἐρῶν κατά τόν ἔρωτα το Α τό οὕτως ἔχειν ὥστε χαρίζεσθαι, καί τό μή χαρίζεσθαι τό ἐφ' οὗ Γ, ἤ τό χαρίζεσθαι τό ἐφ' οὗ Δ, καί τό μή τοιοῦτον εἶναι οἷον χαρίζεσθαι τό ἐφ' οὗ Β, δῆλον ὅτι το A τό τοιοῦτον εἶναι αἱρετώτερον ἐστίν ἤ τό χαρίζε­σθαι. Τό ἄρα φιλεῖσθαι τῆς συνουσίας αἱρετώτερον κατά τόν ἔρωτα. Μᾶλλον ἄρα ὁ ἔρως ἐστί τῆς φιλίας ἤ τοῦ συνεῖναι. Εἰ δέ μάλιστα τούτου, καί τέλος τοῦτο. Τό ἄρα συνεῖναι ἤ οὐκ ἔοτιν ὅλως ἤ τοῦ φιλεῖσθαι ἕνεκεν· καί γάρ αἱ ἄλλαι ἐπιθυμίαι καί τέχναι οὕτως» (Αναλ. Προτ., Β 22 68a39-68b7)

 

Όπως επισημαίνει ο Juha Sihvola, «το χωρίο αυτό στα Αναλυτικά Πρότερα είναι ένα από τα πολύ λίγα χωρία στα έργα του Αριστοτέλη όπου η ψυχολογική δομή της ερωτικής αγάπης αναλύεται με σαφήνεια». Το χωρίο αυτό, που αναδείχθηκε για πρώτη φορά από τον Anthony Price, διαχωρίζει σαφώς ανάμεσα σε δύο πλευρές της ερωτικής αγάπης, την επιθυμία που στο­χεύει στη συνουσία και την επιθυμία που στοχεύει στη φιλία. Ανάλογα χωρία που τονίζουν τον διττό αυτό χαρακτήρα της ερωτικής αγάπης συναντούμε επίσης και στα Τοπικά (1.15.106b2-4, 6.7.146a7-12), όπως επίσης έχει επισημάνει ο Anthony Price, τα οποία επίσης τονίζουν τη σημασία της φιλίας που αποτελεί τελικώς τον στόχο του έρωτα καθώς και την άποψη του Αριστοτέλη σύμφωνα με την οποία η αγάπη δεν ταυτίζεται με τη σε­ξουαλική επιθυμία: «εἰ ὁ ἔρως ἐπιθυμία συνουσίας ἐστίν· ὅ γάρ μᾶλλον ἐρῶν οὐ μᾶλλον ἐπιθυμεῖ τῆς συ­νουσίας, ὥστ' οὐχ ἅμα ἀμφότερα τό μᾶλλον ἐπιδέχεται· ἔδει δέ γε, εἴπερ ταὐτόν ἦν» (Τοπικά, 146a9-12).

 

Οπωσδήποτε, η αριστοτελική διάκριση ανάμεσα στις δύο αυτές πλευρές της ερωτικής αγάπης, όπως και στα χωρία από τα Ηθικό Ευδήμια που εξετάσαμε πα­ραπάνω, πηγάζει από τον προβληματισμό των αρχαίων γύρω από τις πολλαπλές όψεις του έρωτα αλλά και τον διττό χαρακτήρα της ερωτικής επιθυμίας και αγάπης, που ενώ «είναι ικανός να παράγει ευχαρίστηση και επι­θυμία στο υποκείμενο του και να προκαλεί καλώς δια­κείμενες προθέσεις προς το αντικείμενο του, στοχεύοντας τελικώς στην ηθική βελτίωσή του, είναι επίσης ικανός να προκαλέσει τρελό πάθος που επεμ­βαίνει στη λογική και την αρετή του υποκειμένου του και είναι στη βίαιη εμμονή του παντελώς αδιάφορος για την ευτυχία του αντικειμένου του». Κατά τον Αριστοτέλη, συνεπώς, στόχος της ερωτικής αγάπης θα πρέπει να είναι η επιθυμία δημιουργίας φιλικού δεσμού και όχι η ερωτική συνουσία, η οποία δεν αποτελεί από μόνη της σκοπό, αφού απλώς συντελεί στη δημιουργία της φιλίας. Αυτό που αρχίζει ως απλή επιθυμία είναι δυνατόν να μεταμορφωθεί σε πραγματική αγάπη όταν η αντίληψη της σωματικής ομορφιάς και η ερωτική επιθυμία που ξυπνά από την ομορφιά εκείνη είναι δυνατόν να επεκταθεί στην αναγνώριση των αφαιρετικών ποιοτήτων του αλλού, όπως στην ομορφιά του χαρακτήρα του. Η μεταμόρφωση της επιθυμίας σε φιλία μεταμορφώνει επίσης και τη σειρά προτίμησης ανάμεσά στις αισθήσεις, αφού, όπως είδαμε στο σχετικό χωρίο, η όραση καταλαμβάνει κεντρικό ρολό στη διαδικασία του έρωτα (Ηθικ Νικ, 1171b29-33) Ο Αριστοτέλης τονίζει όμως ότι η έντονη ποιότητα της ερωτικής αγάπης είναι δυνα­τόν να πραγματοποιηθεί στην πλήρη ενάρετη μορφή της μόνο ανάμεσα στα ανδρόγυνα, στο τύπο δηλ. της πιο θεμελιακής σχέσης που οι άνθρωποι τείνουν να συνάπτουν μέσα στην κοινωνία, (Ηθ. Νικ., 1162a 16-19)

 

Είναι ενδιαφέρον στο σημείο αυτό να παρατηρήσουμε την ομοιότητα που η αριστοτελική άποψη παρουσιάζει με αυτήν του Ζήνωνος και της πρώιμης στωικής φιλοσοφίας. Κατά παρόμοιο τρόπο, ο Ζήνων ο Κιτιεύς στην Πολιτεία του υποστήριξε ότι το πρέπον αντικείμενο της σεξουαλικής επιθυμίας είναι η φιλία και όχι η ερωτική συνουσία και, κατ' αυτόν τον τρόπο, ο έρως, με το να προκαλεί τη φιλία, διαδραματίζει σημα­ντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ενάρετης πόλεως. Όπως παραδίδεται από τον Αθήναιο, ο Ζήνων υποστή­ριζε ότι ο Έρωτας είναι ο θεός της φιλίας και της ελευ­θερίας, και ακόμη ο δημιουργός της ομόνοιας: «Ποντιανός δέ Ζήνωνα ἔφη τόν Κιτιέα ὑπολαμβάνειν τόν Ἔρωτα θεόν εἶναι φιλίας καί ἐλευθερίας, ἔτι δέ καί ὁμονοίας παρασκευαστικόν, ἄλλου δ' οὐδενός. Διό καί ἐν τῇ Πολιτείᾳ ἔφη τόν Ἔρωτα θεόν εἶναι, συνεργόν ὑπάρχοντα πρός τήν τῆς πόλεως σωτηρίαν.».

 

Κατά παρόμοιο τρόπο, και για τον Αριστοτέλη ο στόχος του έρωτα είναι η φιλία και όχι η ερωτική συνουσία. Αυτό βέβαια σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι ο Αρι­στοτέλης εκλαμβάνει την ερωτική επιθυμία, με όποια μορφή και αν αυτή εκδηλώνεται, ως κάτι το αρνητικό ή ως κάτι το κατακριτέο. Είναι γνωστό το σχόλιο του στα Ηθικά Νικομάχεια (1148b 15-1149a4), σε σχέση με τη συζήτηση για την ακρασία, όπου καταφέρεται κατά της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης. Το χωρίο αυτό είχε θεωρηθεί στο παρελθόν ότι εκφράζει μια γενικότερη αρνητική στάση του Αριστοτέλη για τον έρωτα μεταξύ αν­δρών, η άποψη όμως αυτή έχει πλέον με βεβαιότητα αμφισβητηθεί, αφού ο Αριστοτέλης δεν εκλαμβάνει τις ερωτικές σχέσεις ανάμεσα σε πρόσωπα του ιδίου φύλου προβληματικές ακόμη και αν αυτές περιλαμβάνουν συνουσία (Πολιτικά, 1262a33-39). Ο Αριστοτέλης -όπως οι στωικοί και οι κυνικοί άλλωστε πριν από αυτούς - δεν θεωρεί ότι η ερωτική πράξη έχει κάποια ηθική σημασία και γενικότερα την εκλαμβάνει ως ηθικά αδιά­φορη. Η σεξουαλική πράξη αποτελεί απλώς μία επιθυ­μία, όπως όλες οι άλλες, που χρειάζεται βέβαια να τίθεται υπό έλεγχο ώστε να μην παρεκκλίνει της μεσότητας. Όπως τονίζει ο Anthony Price, «η αγάπη που συνίσταται κατ' αυτόν τον τρόπο είναι ταυτοχρόνως σε­ξουαλική και και νοητική· είναι ένα συναίσθημα που συνο­δεύει την όρεξη· όχι για να την υποσκελίσει αλλά για να επισυνάψει στον σκοπό της (που είναι η αποδοχή της ικανοποίησης) ένα νέο σκοπό (αυτόν της αποδοχής της διάθεσης προσφοράς ικανοποίησης) του οποίου την αξία τη δημιουργεί».

 

Η σύντομη αυτή ανασυγκρότηση των απόψεων του Αριστοτέλη για τον έρωτα, που επιχειρήθηκε στη μελέτη αυτή, μας δείχνει, με εμφανή, κατά τη γνώμη μου, τρόπο ότι οι αριστοτελικές απόψεις γία τον έρωτα, την ερωτική αγάπη καθώς και για το αντικείμενο της ερωτικής επιθυμίας παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Όχι μόνο για τη μελέτη της αριστοτελικής ηθικής φιλοσοφίας αλλά και γενικότερα για την κατανόηση των απόψεων των φιλοσόφων της ύστερης αρχαιότητας σχετικά με το θέμα αυτό. Αν θελήσουμε βέβαια να επανέλθουμε στον αρχικό προβληματισμό γύρω από το γιατί ο Αριστοτέλης έστω και στα έργα του που έχουν σωθεί, τα οποία άλλωστε δεν είναι καθόλου μικρά στον αριθμό- έχει τόσα λίγα πράγματα να μας πει για τον έρωτα, η πιο ίσως πιθανή εξήγηση είναι ότι ο Αριστοτέλης διαπραγματεύεται τα «ερωτικά» θέματα στη συζήτηση του για τη φιλία, και μάλιστα όταν αναφέρεται στο είδος «της φιλίας για την ευχαρίστηση» (δι' ήδονήν), και, επομένως, ίσως να μην θεώρησε ότι έχει κάτι παραπάνω να μας πει για το θέμα αυτό. Πράγματι, όπως είδαμε τελικώς από την εξέταση των αριστοτελικών χωρίων που αναφέρονται στον έρωτα, κυρίαρχη θέση στην ηθική φιλοσοφία του Αριστοτέλη καταλαμβάνει η έννοια της φιλίας επισκιάζοντας οποιαδήποτε σύλληψη του έρωτα ως δημιουργικής δύναμης για τη σύναψη ανθρώπινων σχέσεων. Ο έρωτας, από τη στιγμή που είναι «υπερβολή», δεν είναι δυνατόν να εντάσσεται στη χρυσή συνταγή της μεσότητας. Το κυριότερο όμως είναι ότι δεν αποτελεί «ασφαλή» δημιουργική δύναμη για την πρόοδο του ανθρώπου και της κοινωνίας, δεν προωθεί τις ανθρώπινες σχέσεις. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να βασιστούν σε αυτόν γιατί αποτελεί ένα πάθος που μεταβάλλεται, μια επιθυμία που μεταστρέφεται όταν ικανοποιηθεί. Ο έρω­τας, λόγω του διττού χαρακτήρα του, δεν είναι κατάλληλος για την πόλη, δεν είναι δυνατόν να αποτελέσει σταθεροποιητικό παράγοντα της πολιτικής κοινωνίας, αφού μόνο η φιλία είναι δυνατόν να δημιουργήσει ομόνοια στην πόλη. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά στη Ρητορική (1401b9-14): «Ἄλλο τό ἐκ σημείου· ἀσυλλόγιστον γάρ καί τοῦτο· οἷον εἴ τίς λέγοι "ταῖς πόλεσι συμφέρουσιν οἱ ἐρῶντες· ὁ γάρ Ἁρμοδίου καί Ἀριστογείτονος ἔρως κατέλυσε τόν τύραννον Ἵππαρχον", ἤ εἴ τίς λέγοι ὅτι κλέπτης Διονύσιος· πονηρός γάρ· ἀσυλλόγιστον γάρ δή τοῦτο· οὐ γάρ πᾶς πονηρός κλέπτης, ἀλλά κλέπτης πᾶς πονηρός» Είναι ο φίλος και όχι ο εραστής που κατά τον Αριστοτέλη ορίζεται ως «εκείνος που επιθυμεί και πράττει αυτά που είναι καλά ἤ φαινομενικά καλά, για τον φίλον του, για χάρη του φίλου του, ως εκείνος δηλ που επιθυμεί την ύπαρξη και τη ζωή του φίλου του για χάρη εκείνου»..«τιθέασι γάρ φίλον τόν βουλόμενο καί πράττοντα τἀγαθά ἤ τά φαινόμενα ἐκείνου ἕνεκα, ἤ τόν βουλόμενον εῖναι καί ζῆν τόν φίλον αὐτοῦ χάριν» (Ηθικ Νικ:, 1166a2r5). Η φιλία σύμφωνα με τον αριστοτελικό ορισμό της ως αγάπη προς ένα πρόσωπο που επιθυμεί το καλό του για χάρη αυτού του προσώπου που αγαπάμε και όχι για δική μας χάρη, είναι σε θέση να προσφέρει πολύ περισσότερα στην ανθρώπινη συμβίωση απ' ότι ο έρωτας Ο έρωτας είναι δυνατόν να αποτελέσει αγαθό για την κοινωνία μόνο αν ενδεχομένως συντελέσει στη δημιουργία φιλίας ανάμεσα στους ανθρώπους, ή οποία αποτελεί κατά τον Αριστοτέλη τον βασικό συντελεστή της ευδαιμονίας, αφού δημιουργεί την ομόνοια, η οποία είναι απαραίτητη για την πολιτική συμβίωση και, πιο σημαντική ακόμη και από την δικαιοσύνη: «Φαίνεται επίσης ότι η φιλία συνέχει και τις πόλεις, και οι νομοθέτες νοιάζονται πιο πολύ γι αυτήν παρά για τη δικαιοσύνη (πολύ φυσικό, αφού η ομόνοια φαίνεται πως είναι κάτι παρόμοιο με τη φίλια): αυτήν επιθυμούν κατά κύριο λόγο, και κοιτάζουν κατά κύριο λόγο να διώξουν από την πόλη τη διχόνοια, που τι άλλο είναι παρά μίσος και έχθρα; Αν οι άνθρωποι είναι φίλοι μεταξύ τους, δεν την έχουν ανάγκη τη δικαιοσύνη ενώ αν είναι δίκαιοι, χρειάζονται επιπλέον και τη φιλία, και η πιο γνήσια μορφή δικαιοσύνης θεωρείται πως έχει όλα τα χαρακτηριστικά της φιλίας» (Ηθικ Νικ, 1155a 22­27).

Πώς να αντιμετωπίσουμε ένα δύσκολο Χωρισμό

Ναι… περνάει και αυτό! Δεν είσαι μόνος, ή μόνη… όλοι σχεδόν το έχουμε περάσει ή θα το περάσουμε. Στα δύσκολα είμαστε όλοι μαζί!

 

Φυσικά και δεν είναι εύκολο… Ο οργανισμός μας αντιλαμβάνεται τον χωρισμό σαν μία απώλεια, σαν ένα μικρό θάνατο. Οι περισσότεροι άνθρωποι περνάμε κοινά στάδια όπως συμβαίνει όταν αντιμετωπίζουμε έναν θάνατο:

• Την άρνηση του χωρισμού στην αρχή, σα να μη θέλουμε να παραδεχτούμε ότι τελικά χωρίσαμε π.χ. ‘δε μπορεί, θα πάρει τηλέφωνο’
• Τον θυμό είτε για τον/την σύντροφό μας ή για τον ίδιο μας τον εαυτό, π.χ. ‘γιατί δεν προλάβαμε το κακό; αφού είχαμε τα σημάδια…’
• Το εσωτερικό παζάρεμα που κάνουμε, π.χ. ‘ας ξαναρχόταν και εγώ θα έκανα εκείνο ή το άλλο…’
• Το ‘πένθος,’ το στάδιο που συνειδητοποιούμε πια ότι χωρίσαμε.

Πολλές φορές ακούμε να λένε: ‘ μα πώς κάνεις έτσι; Μείνατε λίγο μαζί… τα υπερβάλεις’. Όχι, δεν έχει σημασία ο χρόνος στο πόσο πονάμε! Έχει όμως σημασία η συναισθηματική ένταση με την οποία ζήσαμε τη σχέση μας, το πόσο επενδύσαμε συναισθηματικά από τον εαυτό μας σ’ αυτήν, το πόσο την ντύσαμε με τα πιο εσώτερα μας όνειρα. Αυτό σημαίνει ότι όσο πιο πολύ έχουμε εξιδανικεύσει κάποιον, όσο πιο πολύ τον έχουμε στήσει σε ένα βάθρο ψηλά, πέρα από την πραγματικότητα ίσως και σε ύψος που σχεδόν αιωρείται ανάμεσα στα όνειρά μας, τόσο πιο δύσκολο το κάνουμε…

Γι’ αυτό, σας παρακαλώ πάρτε χαρτί και ‘ανεξίτηλο’ στυλό, και φτιάξτε μία λίστα με όλα του τα μελανά σημεία, και με ό,τι σας ενοχλούσε, ακόμα και μία γκριμάτσα που σας εκνεύριζε ή μια μυρωδιά από το περιβάλλον του/της που για δικούς σας λόγους ήταν δυσάρεστη, ή ακόμη και το γεγονός ότι δεν μπορούσατε να εκφραστείτε ελεύθερα στο facebook!

Αυτή η λίστα είναι πολύ βοηθητική, γιατί όταν χωρίζουμε ο πόνος μας και η επιθυμία μας να ικανοποιήσουμε τις συναισθηματικές μας ανάγκες διαστρεβλώνουν την αντίληψη μας. Έτσι, από κει που ίσως και να υποφέραμε όσο ήμασταν στη σχέση, τώρα τα θυμόμαστε όλα ‘ρόδινα’ αναχωρώντας και λίγο από την πραγματικότητα. Παρένθεση εδώ – την πραγματικότητα συχνά την βλέπουν οι γύρω μας όπως, αυτοί που μας έχουν ζαλίσει να μας λένε ‘να χωρίσεις επιτέλους γιατί δε σε βλέπω καλά…!’ .

Ξαναλέω ότι πρέπει να έχουμε όλα όσα μας ενοχλούσαν πάντα διαθέσιμα σε ένα χαρτί έτσι ώστε όταν ξυπνάει μέσα μας η επιθυμία για επικοινωνία με τον/την πρώην να επισκεπτόμαστε τροχάδην τη λίστα.

Προχωράμε. Όπως είπαμε στον χωρισμό περνάμε το στάδιο του θυμού και του παζαρέματος που είναι σαν ένα είδος εσωτερικής διαπραγμάτευσης. Είναι σε αυτό το στάδιο που συνήθως επαναλαμβάνουμε 1000 φορές τα ίδια και τα ίδια στους δικούς μας (και όχι μόνο)… Λέμε π.χ. πώς ήταν και δικό μας λάθος επειδή γκρινιάζαμε πολύ και δεν μας άντεξε. Πώς ίσως αν μας δινόταν η ευκαιρία θα γινόμασταν ‘άλλοι άνθρωποι’ και δεν θα τους αφήναμε έτσι να μας ξαναφύγουν.

Ας βάλουμε μία τελεία σε αυτόν τον μηρυκασμό μπαγιάτικων ουτοπιών. Πρώτον, αυτό μας κλειδώνει στην παγίδα του πόνου- δε φτάνει που νιώθουμε την απόρριψη, θα νιώθουμε και ενοχές πώς φταίμε από πάνω? Και να φταίμε, είμαστε άνθρωποι, κάνουμε λάθη!

 

Δεύτερον, με το να αναμασάμε τα ίδια και τα ίδια εντείνουμε την ένταση του πόνου. Αυτό συμβαίνει επειδή όταν λέμε : ‘αν κάνω αυτό τότε ίσως…’ , δίνουμε στον εαυτό μας ελπίδες ενώ στην ουσία αυτό που μας συμφέρει είναι να δώσουμε στον εαυτό μας υποστήριξη και ώθηση να πάμε παρακάτω. Ό,τι έγινε, έγινε. Να θυμάστε ότι όσο πιο πολύ ελπίζουμε, τόσο πιο πολύ πονάμε, παρ’ όλο που τα όνειρα και οι ελπίδες μας μουδιάζουν προσωρινά τον πόνο.

Μα, να μου πεις αν πάω παρακάτω είναι σα να δέχομαι τον πόνο σε όλο του το μεγαλείο, σε όλη το φάσμα της απώλειας… Δίκιο έχεις, έτσι είναι, δε λέει κανείς όχι. Όμως το ‘πένθος’ είναι απαραίτητη φάση αν θέλουμε να βγούμε κερδισμένοι και πιο ώριμοι από τον χωρισμό. Δεχόμαστε ότι τώρα είμαστε ευάλωτοι, ‘κουρασμένοι’, και δεν υποχρεώνουμε τον εαυτό μας να είναι σε ετοιμότητα σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής μας ζωής. Δικαιούμαστε να μην είμαστε αυτό που ήμασταν πριν το χωρισμό και παραχωρούμε χρόνο, αγάπη και αποδοχή στον εαυτό μας. Φροντίζουμε τον εαυτό μας σα να είναι ένα παιδάκι τεσσάρων ετών( αυτή την ηλικία έχει το υποσυνείδητο μας) που θέλει τη βοήθειά μας εδώ και τώρα.

Και ας μην κάνουμε παλικαριές ! Τι θα πει ‘θα μείνουμε φίλοι’; Γιατί να μαθαίνουμε τα νέα από την καινούρια του/της σχέση; Ας μην ακούμε εκείνα τα ‘καψούρικα’ τραγούδια πόνου, που και καλά να είσαι μόλις τα ακούς γεύεσαι μία δόση πικρίας… Πετάμε και τα πράγματα…(ξέρετε ποια!), γιατί δε χρειάζεται να βάζουμε τον εαυτό μας σε μία συνεχή δοκιμασία.

 

Και τώρα το πιο σημαντικό απ’ όλα ! Αν θέλουμε να ωριμάσουμε απ’ αυτόν τον χωρισμό, καλό είναι να το δουλέψουμε μέσα μας λίγο. Σε αυτή την εσωτερική διεργασία θα δούμε όλα αυτά που πρέπει να φροντίσουμε καλύτερα την επόμενη φορά, όπως π.χ. να θέτουμε από την πρώτη κιόλας μέρα τα όρια μας ή να μάθουμε περισσότερα για τις ανάγκες μας, όπως π.χ. τι θα ζητήσουμε και πώς θα το ζητήσουμε, κ.λ.π. Αν με το που χωρίσουμε βρούμε αμέσως άλλο σύντροφο για να παρηγορηθούμε, τότε είναι σα να παίρνουμε τις αποσκευές μας από την μία σχέση (μαζί με όλα τα άπλυτα) και να τα ξεφορτώνουμε στην επόμενη. Με άλλα λόγια, έτσι, επαναλαμβάνουμε τα λάθη μας, τους τρόπους με τους οποίους συσχετιζόμαστε με το ταίρι μας και πάνω απ’ όλα επαναλαμβάνουμε την μιζέρια μας. Όσο κάνουμε τα ίδια, θα παίρνουμε και από τα ίδια.

Το σεξ δεν είναι μόνο ηδονή, τι προσφέρει επιπλέον στον οργανισμό μας

Όλοι μας έχουμε συνδυάσει την σεξουαλική πράξη με 2 πράγματα. Με την ηδονή και με την αναπαραγωγή.

Όμως το σεξ είναι πολλά περισσότερα από αυτά. Η σεξουαλική πράξη είναι μια διαδικασία αναζωογόνησης του οργανισμού μας, τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Είναι μια διαδικασία εγγεγραμμένη στα αρχέτυπα του ανθρώπου. Δεν σχετίζεται μόνο με τη συνέχιση του είδους και την μεταφορά γονιδίων από τη μία γενιά στην άλλη. Το σεξ βοηθάει σε πράγματα που ούτε καν έχετε φανταστεί.

Ας δούμε λοιπόν τι γίνεται σε έναν οργανισμό και πως αυτός βοηθιέται κάνοντας σεξ:
Βοηθάει και ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Άνθρωποι που κάνουν καλό σεξ και το απολαμβάνουν στο έπακρο, δεν αρρωσταίνουν εύκολα από μικροκρυολογήματα. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η καλή σεξουαλική ζωή, που ορίζεται με σεξουαλική πράξη 2 με 3 φορές την εβδομάδα, ανεβάζει τα επίπεδα της Ανοσοσφαιρίνης Α που μας προστατεύει από τις λοιμώξεις.

Σεξ και καρδιά, τόσο με την ρομαντική όσο και με την ουσιαστική έννοια, πάνε μαζί. Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της «επιδημιολογίας και κοινοτικής Υγείας» στην Μεγάλη Βρετανία, αναφέρει ότι: «το σεξ και η συχνότητα που γίνεται, δεν σχετίστηκε με αγγειακό ή εγκεφαλικό επεισόδιο σε κανέναν από τους 914 άνδρες που οι επιστήμονες παρακολουθούσαν επί 20 χρόνια.» Και η έρευνα των Βρετανών γιατρών καταλήγει με τη διαπίστωση πως εκείνοι που κάνουν σεξ τουλάχιστον δυο φορές την εβδομάδα, μείωναν τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής, στο μισό σε σχέση με εκείνους που έκαναν σεξ λιγότερο από μια φορά το μήνα.

Διώχνει το άγχος και ηρεμεί. Το καλύτερο αγχολυτικό ειδικά στους ρυθμούς που ζούμε, είναι το σεξ. Σε μια έρευνα που έγινε στη Σκωτία και στην οποία 24 γυναίκες και 22 άνδρες υποχρεώθηκαν να κρατούν «αρχείο της σεξουαλικής τους ζωής», δηλαδή να καταγράφουν πόσες φορές, και πότε έκαναν σεξ, διαπιστώθηκε ότι οι περισσότερο ενεργοί, είχαν χαμηλότερα επίπεδα άγχους. Μάλιστα στο άλλο σκέλος της έρευνας, όσοι έκαναν αρκετό σεξ, μπορούσαν σε συνθήκες πίεσης, να διαχειριστούν καλύτερα το στρες τους, σε σχέση με εκείνους που το «αρχείο της σεξουαλικής ζωής» που κρατούσαν, ήταν… κενό ή ελάχιστα γραμμένο.

Σεξ και …πόνος. Όχι μην πάει το μυαλό σας σε kinky καταστάσεις. Αναφερόμαστε στο γεγονός ότι το σεξ μειώνει τον πόνο. Και εξηγούμαστε: η οξυτοκίνη, μια ορμόνη που παράγει ο οργανισμός μας (την αποκαλούν και η ορμόνη της αγάπης) κατά τη διάρκεια –και όχι μόνο- του σεξ βελτίωσε τα συμπτώματα πονοκεφάλων που ταλάνιζαν διάφορους ανθρώπους. Όσοι έκαναν σεξ, και άρα παρήγαγαν οξυτοκίνη, άρχισαν σιγά σιγά να νιώθουν καλύτερα και οι πονοκέφαλοι τους υποχωρούσαν ή δεν ήταν τόσο έντονοι. Μάλιστα στο δελτίο «πειραματικής βιολογίας και ιατρικής» στις ΗΠΑ, 50 εθελοντές εισέπνευσαν οξυτοκίνη σε ατμό. Στη συνέχεια υποβλήθηκαν σε διάφορα τσιμπήματα στο κορμί τους και δήλωσαν, ότι τα επίπεδα πόνου, που ένιωθαν από τους ερεθισμούς των τσιμπημάτων, πριν και μετά την εισπνοή οξυτοκίνης, είχαν μειωθεί μέχρι και στο μισό.

Καίει τα λίπη και τις θερμίδες. Ένα απλό παθιασμένο φιλί καίει κάμποσες θερμίδες την ώρα. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για ολόκληρη σεξουαλική πράξη, γεμάτη ένταση και πάθος, τη στιγμή που γίνεται. Σύμφωνα λοιπόν με τους ειδικούς που καταμέτρησαν τις θερμίδες που καίει το ανθρώπινο σώμα κατά τη διάρκεια του σεξ: Μισή ώρα σεξ ισοδυναμεί με κάψιμο περίπου 100 θερμίδων. Χαριτολογώντας θα μπορούσε κάποιος να πει πως μπορείτε να τρώτε άφοβα αρκεί μετά, να κάνετε σεξ τουλάχιστον για μια ώρα. Θα κάψετε ότι πήρατε.

Σας κάνει γίγαντες, ή βασίλισσες αντίστοιχα. Με άλλα λόγια όποιος κάνει συχνά και καλό σεξ έχει ανεβασμένη την αυτοεκτίμηση του. Νιώθει άλλος άνθρωπος σε σχέση με κάποιον που δεν κάνει σεξ, ή κάνει ελάχιστα. Οι ειδικοί λένε μάλιστα πως πολλοί άνθρωποι που υπερηφανεύονται για τις κατά καιρούς σεξουαλικές τους επιδόσεις, το κάνουν απλά και μόνο για να νιώσουν καλύτερα.

Το σεξ με τον ένα ή τον άλλο τρόπο βοηθά στη σωστή διατήρηση της αρτηριακής πίεσης και του βάρους. Επίσης βοηθάει και στον ύπνο. Και εδώ υπεύθυνη είναι η οξυτοκίνη που απελευθερώνεται κατά τον οργασμό. Βέβαια ρόλο παίζει και η ένταση αλλά και η διάρκεια που γίνεται μια σεξουαλική πράξη. Η γλυκιά εξάντληση που επιφέρει στον οργανισμό (αφού ολοκληρωθεί), μας κάνει να θέλουμε να κλείσουμε τα μάτια και να απολαύσουμε έναν καλό υπνάκο δίχως σκοτούρες.

Βελτιώνει τις διαπροσωπικές σχέσεις. Κάνοντας σεξ με τον/την σύντροφο του, κάποιος/κάποια, οικοδομεί σχέσεις εμπιστοσύνης, και αγάπης. Και μιλάμε για ουσιαστικές και βαθιές σχέσεις. Ακόμη και στην αρχή μιας σχέση ή ενός έρωτα που οι σύντροφοι ανακαλύπτουν τον ψυχισμό ο ένας του άλλου, με το σεξ νιώθουν ότι έχουν ξεκλειδώσει κάποια πορτούλα στην ψυχή του συντρόφου τους. Ταυτόχρονα του δείχνουν και εκείνοι ένα κομμάτι της ψυχής τους.

Αλήθεια πόσες φορές κατά τη διάρκεια του σεξ, δεν θελήσατε να πείτε σε κάποια/κάποιον ότι τον/την αγαπάτε, ακόμη και να μην ισχύει, απλά και μόνο επειδή για κάποιο άγνωστο λόγο το νιώσατε;

Η σημασία του φλερτ στη ζωή μας

Πώς το καλοκαίρι παρεμβαίνει ως τονωτική ένεση στη σεξουαλικότητα

Το καλοκαίρι είναι μια εποχή ερωτική που μας καλεί να παίξουμε μαζί της. Το κλίμα που επικρατεί και κυρίως η ζέστη, πέραν των βιολογικών αλλαγών, παρεμβαίνουν στη σεξουαλικότητα με διάφορους τρόπους. Οι άνθρωποι φοράνε λιγότερα ρούχα αφήνοντας ακάλυπτες περισσότερες περιοχές του κορμιού τους και εκπέμποντας, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, «προκλήσεις» συντροφικότητας. Επιπλέον, αυτή η εποχή ευνοεί τη διασκέδαση και τις νέες γνωριμίες. Οι διακοπές, η χαλαρή διάθεση, η μυρωδιά της θάλασσας, η συγκέντρωση του πλήθους σε παραλίες και κλαμπ, αλλά και η άφθονη κατανάλωση αφροδισιακών φαγητών και αλκοολούχων ποτών συντελούν στην αύξηση της σεξουαλικής διάθεσης. Την εποχή αυτή γεννιέται μια ανάγκη φυγής από τα συνηθισμένα, από μια κοινωνία που αγκομαχάει οικονομικά και κουράζεται ψυχολογικά από τα πολιτικά δρώμενα. Και τα δύο φύλα το καλοκαίρι αποκτούν διαθέσεις, επιθυμίες και συμπεριφορές που αφήνουν την πόρτα ανοιχτή και κάνουν την πρόσβαση πιο εύκολη σε νέες και τυχαίες γνωριμίες. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι αυτή την εποχή η αυτοπεποίθησή μας ακολουθεί ανοδική πορεία και μας προτρέπει στην αναζήτηση ενός νέου συντρόφου που είτε θα είναι προσωρινός, είτε θα μας ακολουθήσει στον χειμώνα που έρχεται.

Παρ’ όλα αυτά, στις μέρες μας διάφορες πρακτικές του γνωστού «ελληνικού καμακιού», όπως το «κάνω πως πνίγομαι στη θάλασσα, για να με σώσει εκείνος που έχω βάλει στο μάτι» ή κασέτες που φτιάχναμε για τις τουρίστριες με σπαστά αγγλικά «γιου αρ μπιούτιφουλ, άι λοβ γιου», που βλέπουμε συχνά σε ασπρόμαυρες ταινίες του ’60, είναι πλέον ξεπερασμένες. Σήμερα οι περισσότεροι Ελληνες αγνοούν στην πραγματικότητα την τέχνη του φλερτ. Στην ουσία είναι κάτι σαν άγνωστη λέξη γι’ αυτούς και το όποιο σημάδι της πλέον ανιχνεύεται και εκφράζεται μέσω των social media που έχουν κατακλύσει την καθημερινότητά μας. Ενα like ή ένα μήνυμα στο προφίλ εκείνου/ης που μας αρέσει είναι ο νέος τρόπος για να του/της δείξεις ότι ενδιαφέρεσαι. Δεν χρειάζεται πια να βρεις το θάρρος να ζητήσεις τον αριθμό του/της, ούτε να μιλήσεις πρόσωπο με πρόσωπο και να τον/την καλέσεις να βγείτε. Ψάχνεις το όνομα, πατάς το «αίτημα φιλίας» και το πρώτο βήμα έγινε.

Οσο μπανάλ κι αν θεωρείται, όμως, το φλερτ στις μέρες μας, εκείνο το κανονικό, το αληθινό, που μας προκαλούσε σκίρτημα στην καρδιά, το αναπολούμε. Ιδιαίτερα σήμερα που η μουντάδα, η ένταση και το άγχος της πιεστικής καθημερινότητας κυριεύουν. Χρειάζεται να βάλουμε ξανά χρώμα στη ζωή μας και να θυμηθούμε πόσο διαφορετικά ήταν τότε που φλερτάραμε χωρίς να φοβόμαστε την απόρριψη. Πόσο μάλλον τώρα που είναι καλοκαίρι και το έδαφος είναι πιο πρόσφορο από ποτέ.

Το φλερτ είναι ένα όμορφο και δυνατό συναίσθημα που αφυπνίζει τη σεξουαλική εικόνα, αυξάνει την ερωτική επιθυμία και το ενδιαφέρον και των δύο φύλων. Στον άνδρα το φλερτ τού υπενθυμίζει τον ρόλο του κυνηγού, ο οποίος χρειάζεται να «διαβάσει» το θήραμά του ώστε να βρει την κατάλληλη ευκαιρία για να την προσεγγίσει και να γίνει η εκκίνηση του παιχνιδιού. Σίγουρα μια ευγενική, όμορφη και έξυπνη φράση, μια κλεφτή ματιά, μια κίνηση, ένα χαμόγελο ή ένα νεύμα είναι αρκετά ώστε να ξεκινήσει το παιχνίδι στο οποίο συμμετέχουν και οι δύο μαζί, ο άνδρας και η γυναίκα. Οσο κι αν έχουν αλλάξει οι ρόλοι σήμερα, όσο κι αν η κοινωνία έχει αναπτυχθεί, ένα είναι το σίγουρο και αέναο δεδομένο: ο άνδρας πρέπει και χρειάζεται να νιώθει κυνηγός. Από την άλλη η γυναίκα, παρά τη δυναμική της υπόσταση, έχει ανάγκη να αισθάνεται επιθυμητή και υπό διεκδίκηση.

Το γεγονός ότι ένας άνδρας προσπαθεί να τη μάθει και να την κερδίσει είναι αυτό που τη διεγείρει και την οδηγεί τελικά στην αγκαλιά του επίμονου κυνηγού. Μετά το πρώτο στάδιο, το οποίο αποτελείται από τα χαμόγελα και τα βλέμματα, ξεκινάνε οι αισθησιακές φαντασιώσεις που καλλιεργούνται στον ρόλο των δύο πλέον παικτών. Ποια να είναι άραγε η μυρωδιά του; Τι γεύση να έχει το φιλί του; Πώς να είναι γυμνό το κορμί του; Θα έχουμε χημεία στο κρεβάτι; Το παιχνίδι εδώ κινείται μεταξύ φαντασίωσης και πραγματικότητας και δεν συνεπάγεται απαραίτητα σεξουαλική επαφή. Ο ένας δείχνει στον άλλον το ενδιαφέρον του με το πόσο αρέσκεται στο να βρίσκεται κοντά του. Δαπανούν και προσφέρουν τον χρόνο τους ώστε να γνωρίσουν καλύτερα ο ένας τον άλλον και να έρθουν πιο κοντά μέσα από κοινά χαμόγελα και «τυχαία» αγγίγματα.

Μπορεί το μισό καλοκαίρι να έχει ήδη περάσει, όμως αυτό δεν μας αποκλείει από το φλερτ. Ισως αυτή η εποχή έχει έρθει για να μας υπενθυμίσει όλα εκείνα που έχουμε ξεχάσει και σχεδόν εκμηδενίσει. Ολα εκείνα που κάναμε στο παρελθόν τα βλέπουμε και τα αναπολούμε μόνο σε ασπρόμαυρες και έγχρωμες ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου. Καμία ηλικία δεν σηματοδοτεί το τέλος του δικαιώματος που έχουμε για ερωτικό παιχνίδι. Επιπλέον, το φλερτ μπορεί να γίνει και μέσα σε μια ήδη υπάρχουσα σχέση ή σε έναν γάμο, ώστε να αφυπνίσει το ζευγάρι και να βιώσει ξανά όλα εκείνα τα συναισθήματα που τους έφεραν κοντά και τους ένωσαν. Να ξυπνήσει την ερωτική επιθυμία και να τους θυμίσει το πάθος, την έλξη και τον ενθουσιασμό που έχουν κλείσει στο ντουλάπι. Εξάλλου, στην πραγματικότητα, το φλερτ αποτελεί ένδειξη υγείας, αφού όποιος φλερτάρει δείχνει ότι διατίθεται ερωτικά απέναντι στην ίδια τη ζωή.

Ο καιρός είναι ανοιχτός και η εποχή η πιο κατάλληλη για να φλερτάρουμε μεταξύ μας. Μπορεί η γυναίκα να είναι ο επιθετικός παίκτης και ο άνδρας να κρύβεται φοβούμενος το πέναλτι, η αλήθεια όμως είναι πάντα μία: ο άνδρας χαϊδεύει με το βλέμμα του το σώμα που ποθεί, και αυτό τον περιμένει...

Tι δημιουργεί σύγκρουση ανάμεσα σε δύο ανθρώπινα πλάσματα;

Πρέπει να πετάξετε όλα όσα έχετε συσσωρεύσει, όχι υλικά πράγματα – μην πετάξετε σας παρακαλώ τον τραπεζικό σας λογαριασμό, που δεν θα το κάνετε έτσι κι αλλιώς- αλλά τα ψυχολογικά, πετάξτε όλα όσα έχετε μαζέψει μέσα σας. Αυτό θα είναι πολύ δύσκολο, πράγμα που επιβεβαιώνει ότι πρέπει να υπάρξει ελευθερία. Ξέρετε ότι η λέξη “ελευθερία” ετυμολογικά σημαίνει επίσης “αγάπη”. Όταν υπάρχει εσωτερική ελευθερία – απεριόριστη και σε τεράστια βάθη- υπάρχει επίσης αγάπη. Και για να το ανακαλύψετε αυτό ή για να συναντήσετε εκείνο τον ολιστικό τρόπο ζωής στον οποίο δεν υπάρχει ιδιοτέλεια πρέπει να υπάρξει ελευθερία από τις τριβές, από τις συγκρούσεις στις σχέσεις σας.

Και τι δημιουργεί σύγκρουση ανάμεσα σε δύο ανθρώπινα πλάσματα; Στη σχέση με την γυναίκα σας, με τον άντρα σας, με τα παιδιά σας -που είναι οι πιο στενές σχέσεις -τι είναι εκείνο που δημιουργεί σύγκρουση; Δεν είναι αλήθεια ότι έχετε μια εικόνα για την γυναίκα σας και εκείνη για σας;

Αυτή η εικόνα έχει χτιστεί πολύ πολύ προσεχτικά σε μικρή ή μεγάλη περίοδο. Αυτή η σταθερή καταγραφή του εγκεφάλου στη σχέση με έναν άλλον είναι και η εικόνα που έχετε δημιουργήσει. Και αυτή η εικόνα διαιρεί. Και κυρίως όταν ζεις στο ίδιο σπίτι με το άλλο πρόσωπο, όπου υπάρχει όλη η αναταραχή και προσπαθείς να ξεφύγεις από αυτή κάνοντας διάφορα. Αλλά ότι κι αν κάνεις, όπου κι αν πας, εξακολουθείς να έχεις τα προσωπικά σου προβλήματα, τις επιθυμίες σου, τους στόχους σου, που και πάλι γυρνάνε σε σύγκρουση.

Μπορείτε, λοιπόν, να ζείτε χωρίς να έχετε την παραμικρή εικόνα για τον άλλο; Καμία απολύτως εικόνα. Το έχετε ποτέ δοκιμάσει; Δείτε την λογική του, την ορθότητά του. Όσο συνεχίζεται ο μηχανισμός κατασκευής εικόνων, καταγράφοντας την προσβολή ή την κολακεία, δημιουργεί εικόνες για τους άλλους και αυτές οι εικόνες είναι παράγοντας διαίρεσης. Είναι δυνατόν, λοιπόν, να ζείτε χωρίς να έχετε την παραμικρή εικόνα;

Τότε θ' ανακαλύψετε τι σημαίνει αληθινή σχέση, γιατί τότε δεν θα υπάρχει καμιά σύγκρουση στη σχέση. Και αυτό είναι απολύτως αναγκαίο για να κατανοήσει κανείς τα όρια της σκέψης κι έτσι να ερευνήσει σε βάθος έναν τρόπο ζωής που είναι εντελώς “ακομμάτιαστος”.

Δράση σημαίνει τώρα

Θα αντικαταστήσουν τα ρομπότ τους ερωτικούς παρτενέρ;

Έρωτας και σεξ με... ρομπότ. Πόσο γρήγορα θα γίνει ο ερωτικός παρτενέρ μας μια μηχανή και πώς αυτό θα επηρεάσει το ανθρώπινο ειδύλλιο; Οι ειδικοί απαντούν ότι η αυξανόμενη τάση για σεξ με ρομπότ θα αποτελεί πραγματικότητα πιο γρήγορα από όσο νομίζουμε, υποστηρίζοντας ότι η εν λόγω πρακτική θα είναι η απόλυτη μόδα το 2025.

Η επιρροή της τεχνολογίας φαίνεται πως θα είναι καθοριστική και στη σεξουαλική μας ζωή, γεγονός που μελετούν οι επιστήμονες και πρόκειται να παρουσιάσουν σε σχετικό συνέδριο που θα πραγματοποιηθεί στο Μάντσεστερ της Βρετανίας από τις 7 έως τις 10 Σεπτεμβρίου.

Οι ειδικοί αναμένεται να συζητήσουν και να εκθέσουν τις θεωρίες σχετικά με τον τρόπο οι άνθρωποι «συνδέονται» με τα social media, τα ρομπότ, την τεχνητή νοημοσύνη και άλλες μορφές τεχνολογίας για να καταλήξουν τελικά στο πώς θα διαμορφωθεί ο συναισθηματικός ερεθισμός τους, οι ανθρώπινες σχέσεις και η αλληλεπίδραση.

Μπορεί ο άνθρωπος να ερωτευτεί μια μηχανή και αν ναι ποιες θα είναι οι ηθικές και κοινωνικές συνέπειες; Αυτό είναι ακόμα ένα ερώτημα που απασχολεί τους ερευνητές και αναμένεται να απαντηθεί στο συνέδριο.

Πάντως ολοένα και περισσότερες εκθέσεις λένε ότι οι γυναίκες στο μέλλον θα αντικαθιστούν τους εραστές τους με «μηχανές του σεξ» και αυτό θα είναι τόσο διαδεδομένο όσο είναι σήμερα η πορνογραφία. Μπορεί στην αρχή να υπάρχει ένας δισταγμός, σιγά σιγά όμως θα συνηθίσουμε στην ιδέα. Καθώς μάλιστα στους «μηχανικούς» εραστές θα βελτιώνεται όλο και περισσότερο η τεχνητή νοημοσύνη τους, η αίσθηση και η μηχανική τους συμπεριφορά, ενδεχομένως θα αρχίσουν να αναπτύσσονται ισχυροί συναισθηματικοί δεσμοί που θα εξουδετερώσουν τους ενδοιασμούς και τις επιφυλάξεις, έχει πει χαρακτηριστικά ο μελλοντολόγος Δρ. Pearson.

Φυσικά, το σεξ με ρομπότ δεν είναι κάτι καινούργιο. Υπάρχει ήδη μια ευρεία γκάμα προϊόντων που εκπληρώνουν τον ρόλο του ερωτικού παρτενέρ για ανθρώπους. Τα ιδιαίτερα αυτά εξελιγμένα μηχανήματα, που δεν θυμίζουν σε τίποτα τα παραδοσιακά και απλοϊκά sex toys, χρησιμοποιούνται ήδη εδώ και καιρό στη βιομηχανία του πορνό. Ωστόσο, πρόσφατα μερικά από αυτά έκαναν την εμφάνισή τους και σε sex shops, ενώ μπορεί κανείς να τα προμηθευτεί εύκολα και μέσω διαδικτύου. Υπάρχουν άλλωστε και οι πλαστικές κούκλες του σεξ, που μοιάζουν αρκετά με αληθινές γυναίκες.

Τί ανάγκασε τον άνθρωπο να περπατήσει όρθιος στα δυό του πόδια;

Έρευνα του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς των ΗΠΑ, έρχεται να δώσει απάντηση στο ερώτημα «τι ανάγκασε τον άνθρωπο να περπατήσει όρθιος στα δυο του πόδια;». Σύμφωνα με τους επιστήμονες… η πιθανότερη εξήγηση είναι ότι ο άνθρωπος σταμάτησε να περπατάει στα τέσσερα, εξ αιτίας της υπερβολικής ζέστης! Η έρευνα που έγινε σε μία περιοχή της Κένυας, που θεωρείται λίκνο της εξέλιξης του ανθρώπου, έδειξε ότι την εποχή που τα πρώτα ανθρωποειδή έκαναν την εμφάνισή τουςεπικρατούσαν υπερβολικά υψηλές θερμοκρασίες.

Η «υπόθεση της θερμότητας»
Η ανακάλυψη αυτή ενίσχυσε τη λεγόμενη «Υπόθεση Θερμότητας», η οποία υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος σηκώθηκε στα δυο του πόδια και άρχισε να περπατάει όρθιος εξαιτίας της ζέστης. Πιο συγκεκριμένα, λέει ότι τα πρώτα ανθρωποειδή συνέχισαν να κινούνται στα τέσσερα άκρα για αρκετό χρόνο μετά τον διαχωρισμό τους από τους πιθήκους.

Οι εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες όμως, οι οποίες επικρατούσαν στις σαβάνες όπου ζούσαν τα πρώτα ανθρωποειδή, έκαναν το έδαφος να καίει, δυσκολεύοντας την κίνηση! Κάπως έτσι οι πρόγονοι μας αναγκάστηκαν να σηκωθούν όρθιοι, ώστε να εκτίθεται μικρότερη επιφάνεια του σώματός τους στο καυτό έδαφος, από ό,τι όταν περπατούσαν στα τέσσερα.

Ο όρθιος άνθρωπος (Homo erectus)
Η πιο παλιά ονομασία του Homo Erectus ήταν «πιθηκάνθρωπος ο άλαλος», αφού τον 19ο αιώνα τον θωρούσαν σαν τον συνδετικό κρίκο μεταξύ ανθρώπου και πιθήκου. Έζησε πριν από 1.600.000 έως 400.000 χρόνια.

Από τα πιο γνωστά απολιθώματα Homo erectus είναι αυτά του «Συνανθρώπου του Πεκίνου» ο οποίος είχε χωρητικότητα εγκεφάλου 1000 cm3 και διέθετε μάλλον συνείδηση του εαυτού του. Έκανε χρήση της φωτιάς, η οποία στάθηκε σημαντικός παράγοντας στην πολιτιστική και κοινωνική εξέλιξη του ανθρώπου.

Η λογική αξιοποίηση του χεριού του «Ανθρώπου του όρθιου», τον οδήγησε στην κατασκευή εργαλείων, μια κατεξοχήν ανθρώπινη ιδιότητα που είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της εγκεφαλικής χωρητικότητας.