ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Τραχίνιαι (472-496)

ΛΙ. ἀλλ᾽, ὦ φίλη δέσποιν᾽, ἐπεί σε μανθάνω

θνητὴν φρονοῦσαν θνητὰ κοὐκ ἀγνώμονα,
πᾶν σοι φράσω τἀληθὲς οὐδὲ κρύψομαι.
475 ἔστιν γὰρ οὕτως ὥσπερ οὗτος ἐννέπει.
ταύτης ὁ δεινὸς ἵμερός πόθ᾽ Ἡρακλῆ
διῆλθε, καὶ τῆσδ᾽ οὕνεχ᾽ ἡ πολύφθορος
καθῃρέθη πατρῷος Οἰχαλία δορί.
καὶ ταῦτα, δεῖ γὰρ καὶ τὸ πρὸς κείνου λέγειν,
480 οὔτ᾽ εἶπε κρύπτειν οὔτ᾽ ἀπηρνήθη ποτέ,
ἀλλ᾽ αὐτός, ὦ δέσποινα, δειμαίνων τὸ σὸν
μὴ στέρνον ἀλγύνοιμι τοῖσδε τοῖς λόγοις,
ἥμαρτον, εἴ τι τήνδ᾽ ἁμαρτίαν νέμεις.
ἐπεί γε μὲν δὴ πάντ᾽ ἐπίστασαι λόγον,
485 κείνου τε καὶ σὴν ἐξ ἴσου κοινὴν χάριν
καὶ στέργε τὴν γυναῖκα καὶ βούλου λόγους
οὓς εἶπας ἐς τήνδ᾽ ἐμπέδως εἰρηκέναι.
ὡς τἄλλ᾽ ἐκεῖνος πάντ᾽ ἀριστεύων χεροῖν
τοῦ τῆσδ᾽ ἔρωτος εἰς ἅπανθ᾽ ἥσσων ἔφυ.
490 ΔΗ. ἀλλ᾽ ὧδε καὶ φρονοῦμεν ὥστε ταῦτα δρᾶν,
κοὔτοι νόσον γ᾽ ἐπακτὸν ἐξαρούμεθα,
θεοῖσι δυσμαχοῦντες. ἀλλ᾽ εἴσω στέγης
χωρῶμεν, ὡς λόγων τ᾽ ἐπιστολὰς φέρῃς,
ἅ τ᾽ ἀντὶ δώρων δῶρα χρὴ προσαρμόσαι,
495 καὶ ταῦτ᾽ ἄγῃς. κενὸν γὰρ οὐ δίκαιά σε
χωρεῖν προσελθόνθ᾽ ὧδε σὺν πολλῷ στόλῳ.

***

ΛΙΧ. Μ᾽ αφού σε βλέπω, δέσποινά μου, να ᾽χεις
σα θνητή αιστήματα θνητού και να ᾽σαι
όχι άκριτη, θενα σου πω την πάσαν
αλήθεια, δίχως τίποτα να κρύψω.
Είναι έτσι, ναι, καθώς αυτός τα λέει·
αυτής ο φλογερός ο έρωτας είναι
που πέρασε τον Ηρακλή μια μέρα
κι ένεκ᾽ αυτής η πολυπαθιασμένη
πατρίδα της χαλάστηκε Οιχαλία.
Κι αυτά —γιατί πρέπει να λέω και κείνου
το δίκιο— δε με πρόσταξε ποτέ του
480 μήτε να κρύψω, μήτε που τ᾽ αρνιέται·
μα μόνος μου εγώ, δέσποινα, από φόβο
μη σου πονέσω την καρδιά, για τέτοιο
λόγο το ᾽καμα αυτό το σφάλμα — αν σφάλμα
το νομίζεις· μ᾽ αφού τα ξέρεις όλα
τώρα, για χάρη εκεινού, μα επίσης
και για σένα της ίδιας το συμφέρον,
στρέξε τη νέα αυτή και μη θελήσεις
να βγεις απ᾽ όσα πριν είπες για κείνη.
Γιατί ο Ηρακλής, ενώ παντού είναι ο πρώτος
με την αντρεία του, μόνο απ᾽ του έρωτά της
τη δύναμ᾽ είναι τέλεια νικημένος.
490 ΔΗΙ. Μα έτσι το ᾽χω στο νου κι έτσι θα πράξω,
ουδέ θα πάω μονάχη μου να σύρω
το κακό στο κεφάλι μου, ζητώντας
να μπω με τους θεούς σε μάταιη μάχη.
Μ᾽ ας πάμε τώρα μέσα, για να πάρεις
και τις παραγγελιές μου κι όσα δώρα
ταιριάζει αντίς τα δώρα του να δώσω
να του τα πας· γιατί σωστό δεν είναι
να φύγεις μ᾽ άδεια χέρια, ενώ μας ήρθες
με τόσο εσύ μεγάλη συνοδεία.

ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (3.76-3.145)

Ὣς ἔφαθ᾽, Ἕκτωρ δ᾽ αὖτε χάρη μέγα μῦθον ἀκούσας,
καί ῥ᾽ ἐς μέσσον ἰὼν Τρώων ἀνέεργε φάλαγγας,
μέσσου δουρὸς ἑλών· τοὶ δ᾽ ἱδρύνθησαν ἅπαντες.
τῷ δ᾽ ἐπετοξάζοντο κάρη κομόωντες Ἀχαιοὶ
ἰοῖσίν τε τιτυσκόμενοι λάεσσί τ᾽ ἔβαλλον· 80
αὐτὰρ ὁ μακρὸν ἄϋσεν ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων·
«ἴσχεσθ᾽, Ἀργεῖοι, μὴ βάλλετε, κοῦροι Ἀχαιῶν·
στεῦται γάρ τι ἔπος ἐρέειν κορυθαίολος Ἕκτωρ.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἔσχοντο μάχης ἄνεῴ τ᾽ ἐγένοντο
ἐσσυμένως· Ἕκτωρ δὲ μετ᾽ ἀμφοτέροισιν ἔειπε· 85
«κέκλυτέ μευ, Τρῶες καὶ ἐϋκνήμιδες Ἀχαιοί,
μῦθον Ἀλεξάνδροιο, τοῦ εἵνεκα νεῖκος ὄρωρεν.
ἄλλους μὲν κέλεται Τρῶας καὶ πάντας Ἀχαιοὺς
τεύχεα κάλ᾽ ἀποθέσθαι ἐπὶ χθονὶ πουλυβοτείρῃ,
αὐτὸν δ᾽ ἐν μέσσῳ καὶ ἀρηΐφιλον Μενέλαον 90
οἴους ἀμφ᾽ Ἑλένῃ καὶ κτήμασι πᾶσι μάχεσθαι.
ὁππότερος δέ κε νικήσῃ κρείσσων τε γένηται,
κτήμαθ᾽ ἑλὼν εὖ πάντα γυναῖκά τε οἴκαδ᾽ ἀγέσθω·
οἱ δ᾽ ἄλλοι φιλότητα καὶ ὅρκια πιστὰ τάμωμεν.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ· 95
τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος·
«κέκλυτε νῦν καὶ ἐμεῖο· μάλιστα γὰρ ἄλγος ἱκάνει
θυμὸν ἐμόν, φρονέω δὲ διακρινθήμεναι ἤδη
Ἀργείους καὶ Τρῶας, ἐπεὶ κακὰ πολλὰ πέπασθε
100 εἵνεκ᾽ ἐμῆς ἔριδος καὶ Ἀλεξάνδρου ἕνεκ᾽ ἀρχῆς·
ἡμέων δ᾽ ὁπποτέρῳ θάνατος καὶ μοῖρα τέτυκται,
τεθναίη· ἄλλοι δὲ διακρινθεῖτε τάχιστα.
οἴσετε ἄρν᾽, ἕτερον λευκόν, ἑτέρην δὲ μέλαιναν,
Γῇ τε καὶ Ἠελίῳ· Διὶ δ᾽ ἡμεῖς οἴσομεν ἄλλον·
105 ἄξετε δὲ Πριάμοιο βίην, ὄφρ᾽ ὅρκια τάμνῃ
αὐτός, ἐπεί οἱ παῖδες ὑπερφίαλοι καὶ ἄπιστοι,
μή τις ὑπερβασίῃ Διὸς ὅρκια δηλήσηται.
αἰεὶ δ᾽ ὁπλοτέρων ἀνδρῶν φρένες ἠερέθονται·
οἷς δ᾽ ὁ γέρων μετέῃσιν, ἅμα πρόσσω καὶ ὀπίσσω
110 λεύσσει, ὅπως ὄχ᾽ ἄριστα μετ᾽ ἀμφοτέροισι γένηται.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἐχάρησαν Ἀχαιοί τε Τρῶές τε
ἐλπόμενοι παύσασθαι ὀϊζυροῦ πολέμοιο.
καί ῥ᾽ ἵππους μὲν ἔρυξαν ἐπὶ στίχας, ἐκ δ᾽ ἔβαν αὐτοί,
τεύχεά τ᾽ ἐξεδύοντο· τὰ μὲν κατέθεντ᾽ ἐπὶ γαίῃ
115 πλησίον ἀλλήλων, ὀλίγη δ᾽ ἦν ἀμφὶς ἄρουρα·
Ἕκτωρ δὲ προτὶ ἄστυ δύω κήρυκας ἔπεμπε
καρπαλίμως ἄρνας τε φέρειν Πρίαμόν τε καλέσσαι·
αὐτὰρ ὁ Ταλθύβιον προΐει κρείων Ἀγαμέμνων
νῆας ἔπι γλαφυρὰς ἰέναι, ἠδ᾽ ἄρνα κέλευεν
120 οἰσέμεναι· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ οὐκ ἀπίθησ᾽ Ἀγαμέμνονι δίῳ.
Ἶρις δ᾽ αὖθ᾽ Ἑλένῃ λευκωλένῳ ἄγγελος ἦλθεν,
εἰδομένη γαλόῳ, Ἀντηνορίδαο δάμαρτι,
τὴν Ἀντηνορίδης εἶχε κρείων Ἑλικάων,
Λαοδίκην, Πριάμοιο θυγατρῶν εἶδος ἀρίστην.
125 τὴν δ᾽ εὗρ᾽ ἐν μεγάρῳ· ἡ δὲ μέγαν ἱστὸν ὕφαινε,
δίπλακα πορφυρέην, πολέας δ᾽ ἐνέπασσεν ἀέθλους
Τρώων θ᾽ ἱπποδάμων καὶ Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων,
οὓς ἕθεν εἵνεκ᾽ ἔπασχον ὑπ᾽ Ἄρηος παλαμάων·
ἀγχοῦ δ᾽ ἱσταμένη προσέφη πόδας ὠκέα Ἶρις·
130 «δεῦρ᾽ ἴθι, νύμφα φίλη, ἵνα θέσκελα ἔργα ἴδηαι
Τρώων θ᾽ ἱπποδάμων καὶ Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων·
οἳ πρὶν ἐπ᾽ ἀλλήλοισι φέρον πολύδακρυν Ἄρηα
ἐν πεδίῳ, ὀλοοῖο λιλαιόμενοι πολέμοιο,
οἱ δὴ νῦν ἕαται σιγῇ, πόλεμος δὲ πέπαυται,
135 ἀσπίσι κεκλιμένοι, παρὰ δ᾽ ἔγχεα μακρὰ πέπηγεν.
αὐτὰρ Ἀλέξανδρος καὶ ἀρηΐφιλος Μενέλαος
μακρῇς ἐγχείῃσι μαχήσονται περὶ σεῖο·
τῷ δέ κε νικήσαντι φίλη κεκλήσῃ ἄκοιτις.»
Ὣς εἰποῦσα θεὰ γλυκὺν ἵμερον ἔμβαλε θυμῷ
140 ἀνδρός τε προτέρου καὶ ἄστεος ἠδὲ τοκήων·
αὐτίκα δ᾽ ἀργεννῇσι καλυψαμένη ὀθόνῃσιν
ὁρμᾶτ᾽ ἐκ θαλάμοιο τέρεν κατὰ δάκρυ χέουσα,
οὐκ οἴη, ἅμα τῇ γε καὶ ἀμφίπολοι δύ᾽ ἕποντο,
Αἴθρη, Πιτθῆος θυγάτηρ, Κλυμένη τε βοῶπις·
145 αἶψα δ᾽ ἔπειθ᾽ ἵκανον ὅθι Σκαιαὶ πύλαι ἦσαν.

***

Είπε, κι ο Έκτωρ χάρηκε στον λόγον και στην μέσην
εβγήκε κι εσταμάτησε τες φάλαγγες των Τρώων
με το κοντάρι, και όλα ευθύς εκάθισαν τα πλήθη,
και οι καλλίκομοι Αχαιοί, καθώς επροχωρούσε,
80 με τόξα τον σημάδευσαν, μ᾽ ακόντια, με λιθάρια·
και τρανήν έσυρε φωνήν ο μέγας Αγαμέμνων:
«Σταθείτε, Αργείοι, παύσετε, των Αχαιών αγόρια,
κάτι να ειπεί, θέλει σ΄ εμάς ο λοφοσείστης Έκτωρ».
Αυτά είπε κι ελούφαξαν τα πλήθη στην φωνήν του·
85 τότε στην μέσην των στρατών ομίλησεν ο Έκτωρ:
«Σεις Τρώες και σεις Αχαιοί, ακούστε ό,τι προβάλλει
ο Αλέξανδρος, αυτός αρχή του φοβερού πολέμου·
οι Τρώες όλοι κι οι Αχαιοί σάς λέγει ν᾽ αποθέσουν
τα λαμπρά άρματα χαμαί στην γην την πολυθρέπτραν·
90 κι αυτός και ο Μενέλαος ν᾽ αγωνισθούν στην μέσην
για την Ελένην κι όλους της τους θησαυρούς της μόνοι,
κι όποιος φανεί καλύτερος και τον δοξάσ᾽ η νίκη,
την νέαν και τους θησαυρούς στα γονικά του ας πάρει,
οι άλλοι με όρκους στερεούς να κλείσομεν αγάπην».
95 Αυτά είπε, κι εσίγησαν, άφωνοι εμείναν όλοι.
Και ο ψυχερός Μενέλαος τον λόγον πήρε κι είπε:
«Τώρα ν᾽ ακούσετε κι εμέ, που εξόχως θλίβει ο πόνος
να χωρισθείτ᾽ ήλθ᾽ ο καιρός, κι εγώ το βλέπω, Αργείοι
και Τρώες, αφού επάθετε τόσα κακά για μένα
100 από την έχθραν π᾽ άναψεν η πράξις του Αλεξάνδρου·
και σ᾽ όποιον όρισε από εμάς τον θάνατον η μοίρα,
ας αποθάνει και οι λοιποί με αγάπην χωρισθείτε·
και αρνάδα ολόμαυρην της Γης, κάτασπρο αρνί του Ηλίου
φέρετε σεις, και του Διός εμείς θα φέρομ᾽ άλλο
105 και ας έλθει ο Πρίαμος, αυτός να κάμει την θυσίαν
των όρκων, ότ᾽ είναι άπιστα και αυθάδη τα παιδιά του,
μην ασεβήσουν άνομα στους όρκους του Κρονίδη.
Γνωρίζουμε που ανάερος ο νους των νέων είναι·
και όπου είναι γέροι και τα εμπρός και τα κατόπι βλέπουν,
110 κι ό,τι συμφέρει προνοούν στο ᾽να και στ᾽ άλλο μέρος».
Αυτά είπε κι εχάρηκαν οι Αχαιοί και οι Τρώες,
ως έλπιζαν το ξύφασμα του οδυνηρού πολέμου.
Και αράδιασαν τ᾽ αμάξια τους, εκατεβήκαν όλοι,
τα άρματά τους έβγαλαν και τ᾽ αποθέσαν χάμου
115 οι δυο στρατοί και διάστημα τους χώριζεν ολίγο·
και απόστειλε δυο κήρυκες ο Έκτωρ εις την πόλιν
κείθεν να φέρουν τα σφακτά και αμέσως να καλέσουν
τον Πρίαμον· και απόστειλεν ο μέγας Αγαμέμνων
στα πλοία τον Ταλθύβιον να φέρει το κριάρι·
120 και υπάκουσε ο Ταλθύβιος στον κραταιόν Ατρείδην.
Μηνύτρα στην λευκόχερην Ελένην ήλθ᾽ η Ίρις
και ομοιώθη με την αδελφήν του ανδρός της Λαοδίκην,
που ᾽χε τον Ελικάωνα Αντηνορίδην άνδρα
απ᾽ όλες ωραιότερη τες κόρες του Πριάμου.
125 Την ήβρεν οπού ύφαινε διπλό μεγάλο υφάδι
πορφύριο κι επάνω του κεντούσε τους πολέμους
των χαλκοφόρων Αχαιών, των ιπποδάμων Τρώων
που εξ αφορμής της απαρχής εκείνοι επολεμούσαν.
Εστάθηκ᾽ η γοργόποδη θεά εμπρός της κι είπε:
130 «Έλα, γλυκιά μου, πράγματα να ιδείς και να θαυμάσεις
των χαλκοφόρων Αχαιών, των ιπποδάμων Τρώων,
αυτοί που τον πολύθρηνον αγώνα του πολέμου
ν᾽ αρχίσουν ήσαν πρόθυμοι, τώρα ησυχάζουν όλοι·
έπαυσ᾽ ο πόλεμος και αυτού γυρμένοι στες ασπίδες
135 κάθονται κι έστησαν ορθά σιμά τους τα κοντάρια,
κι ο ψυχερός Μενέλαος κι ο Πάρις εκεί κάτω
με τα μακριά κοντάρια τους για σε θα πολεμήσουν·
και ο νικητής ομόκλινην θα σ᾽ έχει αγαπημένην».
Είπε η θεά και τρυφερήν της βάζει επιθυμίαν
140 του πρώτου ανδρός, της χώρας της και των γλυκών γονέων.
Κι ευθύς από τον θάλαμον μ᾽ ένα λευκό μαγνάδι
η Ελένη εχύθη και θερμά τα δάκρυα της κυλούσαν.
Και δύο της θεράπαινες, η κόρη του Πιτθέως
Αίθρα και η μεγαλόφθαλμη Κλυμένη ακολουθούσαν.
145 Και των Σκαιών Πυλών ευθύς τον πύργον ανεβήκαν.

Να αντιμετωπίζεις την κακία του κόσμου

Άλλο ένα βράδυ που γυρνάς στο σπίτι κουρέλι, νιώθεις εξαντλημένος, τα βήματα σου αργά, νωχελικά, σέρνουν το κουφάρι του εαυτού σου.

Δειλά ανοίγεις την πόρτα και μ’ όση δύναμη σου έχει μείνει την κοπανάς πίσω σου. Ο ήχος της δυνατός και για μια στιγμή σε ταράζει.

Εκπνέεις και νιώθεις ν’ αδειάζεις απ’ όλο τον αέρα, σαν να ξεφουσκώνεις, να διώχνεις από μέσα σου όλα εκείνα που σου φόρτωσαν και σήμερα. Ύστερα πετάς τα κλειδιά στον πάγκο και ψάχνεις να βρεις τον πιο μικρό χώρο του σπιτιού. Αυτό θα είναι το καταφύγιό σου γι’ απόψε. Άλλη μια νύχτα που κρύβεσαι απ’ τους ξένους, απ’ τους περαστικούς, απ’ τους δικούς σου ανθρώπους. Άλλο ένα μερόνυχτο που προσπαθείς να κρυφτείς κι από εσένα.

Μεγάλωσες πια και μαζί σου μεγάλωσαν και τα προβλήματα. Εκτίθεσαι στον έξω κόσμο κι είσαι ένα αρνί μπροστά τους, ένα μικρό κι αθώο αρνάκι που σε κυνηγάνε για να σε θυσιάσουν, λες κι είναι κάθε μέρα Πάσχα γι’ αυτούς. «Ο κόσμος είναι κακός» σκέφτεσαι με παράπονο, μοιάζει με τους κακούς λύκους και τα τέρατα, που τόσο πολύ ευχαριστιόσουν ν’ ακούς στα παιδικά παραμύθια.

Τώρα κάθε λύκος, κάθε τέρας έχει και μια μορφή ανθρώπινη, ακόμη πιο τρομακτική απ’ ότι μπορούσε η φαντασία σου να φτιάξει. Στριμώχνεσαι σε μια γωνιά με τοίχους γύρω σου, ψάχνεις ένα φυσικό φρούριο να προστατευτείς, δεν είσαι ακόμη σίγουρος ότι το κακό πέρασε, ακόμα φοβάσαι πως οι σειρήνες θα ηχήσουν και τα λόγια κι οι πράξεις τους θα σε βρουν αφύλαχτο και θα σε λαβώσουν. Η πλάτη σου κολλάει στον παγωμένο τοίχο, το κεφάλι σου γέρνει λίγο προς τα πίσω, κι εδώ στην άκρη κουλουριασμένος, νιώθεις επιτέλους ασφαλής.

Στο μυαλό σου έρχονται πάλι εκείνα τα λόγια, οι κινήσεις, οι προθέσεις, τα βλέμματα και τα κρυφά χαμόγελα.

Μα πόση κακία μπορεί να κρύβει κάποιος μέσα του; Πώς μπορεί να πληγώνει χωρίς δεύτερη σκέψη, να πυροβολεί στο ψαχνό και να φεύγει με μια ικανοποίηση στο βλέμμα, μ’ ένα αίσθημα επιτυχίας, νικητής; Τι είδους λύκοι και τι εξωγήινα τέρατα είναι αυτά, που βγάζουν όλα τα κόμπλεξ και τη βλακεία τους στους άλλους; Η λογική σου δε δίνει απάντηση, αλλά τα συναισθήματά σου βράζουν.

Πόσο θα ήθελες να είχες μιλήσει, πόσο θα ήθελες να είχες απαντήσει σ’ εκείνο το σχόλιο, που έγινε πίσω απ’ την πλάτη σου την ώρα που διέσχιζες το δρόμο, να είχες κοιτάξει κατάματα εκείνους, που σου κάρφωναν το βλέμμα τους και γέμιζαν ειρωνεία το χώρο. Πόσο θα ήθελες να είχες σπρώξει μακριά τους κηφήνες, που έτρωγαν κι έπιναν στην υγειά σου χρόνια ολόκληρα και σε πρόδωσαν με τόση ευκολία σαν να κατάπιναν το νερό που τους προσέφερες.

Δεν μπορούν όλοι οι άνθρωποι να φέρονται σκληρά, δεν μπορούν όλοι να πληγώνουν και να «τιμωρούν», γιατί τότε ο κόσμος θα ήταν ένα άδειο χωράφι, ξερό κι άγονο. Ναι, ο κόσμος είναι κακός και πληγώνεσαι απ’ αυτόν και πέφτεις. Με την ίδια ευκολία, όμως, σηκώνεσαι και τραβάς ξανά μπροστά, χτίζεις πάλι τα φρούρια σου, δημιουργείς, δε χάνεσαι. Έτσι τους χτυπάς, ευθύβολα, ακαριαία. Η δικιά σου ανάταση θα σε γλυτώνει πάντα και θα είναι στον αιώνα τον άπαντα η καλύτερη απάντηση σ’ όσους σε λοιδόρησαν και σ’ όσους επιφυλάσσονται να το κάνουν στο μέλλον.

Είναι δεδομένο πως οι άνθρωποι πάντα θα μεμψιμοιρούν, θα ζηλεύουν, θα καταριούνται, θ’ αναθεματίζουν, θα πληγώνουν. Πάντα θα στοχεύουν εκεί, που δεν μπορούν να φτάσουν, πάντα θ’ αναζητούν ουρανούς που δεν τους ανήκουν. Κάποιοι θ’ απογοητεύονται και θα εγκαταλείπουν, δε θα δουν ποτέ τα «θαύματα». Κάποιοι άλλοι, όμως, θα τα δημιουργούν.

Η ψυχή του κόσμου είναι η σιωπή

Είναι πλέον σύνηθες να υποστηρίζει κανείς πως η σιωπή είναι χρυσός. Δεν υπάρχει, λένε, σοφότερο πράγμα από το να μιλάς χωρίς λέξεις. Τέτοιου είδους δηλώσεις γίνονται δεκτές με ενθουσιασμό, μιας και προέρχονται από βάθος χρόνου και από σκέψεις σπουδαίων στοχαστών. Από την άλλη, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι εποχές που διανύουμε φέρουν συνταρακτικές αλλαγές και η αντίληψή μας ολοένα και αλλάζει.

Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, με οικονομικές και κοινωνικές αναπροσαρμογές στον παγκόσμιο χάρτη, συνοδεύονται από θόρυβο, οχλαγωγία και ακατάπαυστη ροή ιδεών και πληροφοριών. Μέσα σ’ αυτή την ανακατωσούρα, ένας άνθρωπος που προτιμά να μη μιλά, μοιάζει κάπως σαν ξένο σώμα. Όποτε, όταν ακούμε βαρύγδουπες ρήσεις ανθρώπων που με το έργο τους σφράγισαν το μέλλον των επόμενων γενεών, καλό είναι να εξετάζουμε το θέμα με σκεπτικισμό και να προσπαθούμε να εντοπίσουμε από πού προέκυψαν. Είναι σωστό να είναι κάνεις επιφυλακτικός μέχρι να δει όλες τις πλευρές του νομίσματος.

Η σιωπή δεν είναι ούτε μέρα, ούτε νύχτα, αλλά μια ακολουθία που πότε αγαπά το φως και πότε το σκοτάδι. Υπάρχουν στιγμές που προτιμάς να μείνεις σιωπηλός, να μη μιλήσεις για κάποιες καταστάσεις. Υπάρχουν όμως και άλλες που η σιωπή δείχνει δυσαρέσκεια ή που μια βαθιά θλίψη σκεπάζεται από άφωνη παρουσία.

Η φωτεινή όψη της σιωπής ανήκει στο φάσμα της φιλοσοφίας και χρησιμοποιείται κυρίως από αυτούς που ονομάζουμε σοφούς. Δεν είναι αναγκαίο να έχεις ιδιαίτερες γνώσεις ούτε να είσαι άνθρωπος της διανόησης για να μπεις στο φάσμα τους. Η σιωπή περισσότερο πηγάζει από τις εμπειρίες και έχει ως αφετηρία την αμφιβολία που σε οδηγεί να αναζητάς προοπτική σε βάθος χρόνου. Δε σχετίζεται με την ορθότητα της σκέψης αλλά με την παρατήρηση και με το πώς αλλάζει μορφή κάθε τι αναλόγως από πού θα το κοιτάξεις. Γι’ αυτό και είναι αρκετά δύσκολο να βρεις νέους σοφούς.

Οι αρχαίοι Έλληνες και ιδίως οι Λακεδαιμόνιοι δεν αγαπούσαν τη φλυαρία. Δεν προτιμούσαν την πολυλογία χωρίς νόημα, παρ’ όλο που μέσα απ’ τα λόγια τους γεννήθηκε ο πολιτισμός. Όσα διατύπωσαν όμως ήταν εύστοχα και αυτό μας κληροδοτεί με έμφαση ο Πυθαγόρας μέσα από τη ρήση του «Ή πρέπει να σωπάσεις ή να πεις κάτι καλύτερο από τη σιωπή». Μεγάλες σχολές της Άπω Ανατολής υποστηρίζουν ότι μαθαίνεις περισσότερα όταν βρίσκεσαι κοντά στον διδάσκοντα και όχι απλώς ακούγοντάς τον. Υπό αυτό το πρίσμα ξεδιπλώνονται σκηνές που ο μαθητής βαδίζει πλάι στον δάσκαλο, μη τολμώντας να εκφράσει μια απορία.

Ας πάμε και στο σήμερα που προσπαθούμε να γεμίσουμε τα κενά μας με λέξεις και απεγνωσμένα να φτάσουμε κάπου. Πόσο δύσκολο είναι να μείνουμε σιωπηλοί και παράλληλα παρόντες; Πολύ, γι’ αυτό και η τόση αγάπη στις όμορφες σιωπές της φύσης και στην ηθελημένη απομόνωση που σε βγάζει από τα πολύχρωμα φώτα της βαβούρας. Πλέον ο φόβος για το μέλλον υπερισχύει έναντι του σεβασμού για το παρελθόν και μας κάνει να θέλουμε να γεμίζουμε και να στοιβάζουμε στη ζωή μας λογής λογής πράγματα που τελικά δεν είμαστε καν σίγουροι αν κάποτε θα απολαύσουμε. Αυτό ισχύει από τραπεζικούς λογαριασμούς μέχρι ένα σωρό πληροφορίες που αποθηκεύουμε μέχρι εξαντλήσεως. Εξυμνούμε τη συνθήκη της σιωπής, δηλαδή το νόημα να σταθείς και να αφουγκραστείς εσένα και την κοινωνία, χαράσσοντας ένα μονοπάτι ανάπτυξης, απαλλαγμένο από επιτήδειους προορισμούς που εναλλάσσονται ευφάνταστα σε μια τζαμένια οθόνη. Μέσα από την εσωτερική σιωπή ελέγχεις εσένα και αυτό θα έπρεπε να ζητείται αν μη τι άλλο ως προαπαιτούμενο και όχι ως μια απλή χειρόγραφη συνταγή.

Μετά τη φωτεινή όψη, σειρά έχει η άλλη, που κατοικεί στο σκοτάδι και εκφράζει τη λεκτική σιωπή. Αυτή δηλαδή που σκάει μετά από ένα γεγονός και σε μπλοκάρει, είτε από φόβο, είτε από ντροπή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μιας και υποβόσκει κάτι που σε πόνεσε, ο μόνος τρόπος να βγεις απ’ αυτή την κατάσταση είναι να εκφραστείς. Οι περιπτώσεις που αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να μιλήσεις και είναι προτιμότερο να μείνεις σιωπηλός δε σε κάνουν αποδέκτη του όποιου σκηνικού βίωσες, ενώ αυτόματα σε αφήνουν σε έναν εκκωφαντικό και άηχο θόρυβο που σ’ αναγκάζει να ζεις επαναλαμβανόμενα την όποια φάση πέρασες.

Πέρα, λοιπόν, από τη δημιουργική σιωπή, έχουμε κι αυτή που φωνάζει, που φοβάται, τη συμβιβαστική, τη θεραπευτική, αυτή που πονάει κι εμφανίζεται στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ονομάζεται τιμωρητική και σκοπός της είναι να χειραγωγεί ανθρώπους περιφρονώντας αξιοπρέπειες και συναισθήματα. Συναντάται περισσότερο σε ερωτικές και φιλικές σχέσεις και στοχεύει στην ταπείνωση του εκάστοτε θύματος. Προκαλεί πόνο και λέγεται ότι όταν λαμβάνει χώρα ο εγκέφαλος ενεργοποιεί την ίδια περιοχή που ενεργοποιεί στον φυσικό πόνο. Μπορεί κάποιος να σκεφτεί πως είναι δικαίωμά του να μη θέλει να μιλήσει. Θα συμφωνήσω μέχρι το σημείο που το να μη θες να μιλήσεις δεν ταυτίζεται με το αγνοείς σκόπιμα προκαλώντας θυμό. Οι λόγοι που ο θύτης πράττει κατ’ αυτόν τον τρόπο ανήκουν μάλλον σε έναν άνθρωπο που έχει αρνητικά αισθήματα και δεν είναι σε θέση να μιλήσει για αυτά. Πιάνεται από αφορμές κι όχι από αιτίες για να ανακτήσει τον έλεγχο και την εξουσία. Αρέσκεται να υποβαθμίζει και να γεμίζει με υπεροχή σημεία που μένουν κενά. Το θύμα από την άλλη αρχίζει και νιώθει αδικημένο. Τα αποτελέσματα είναι το ίδιο δυσάρεστα και για τις δύο μεριές και απαιτείται ιδιαίτερη οξύτητα πνεύματος για να γίνουν αντιληπτά.

Υπάρχει μια παραβολή στην ινδουιστική παράδοση, στη βουδιστική σκέψη και στην ερμητική φιλοσοφία που για κάποιους ίσως είναι το αρχαιότερο και βαθύτερο σύστημα σκέψης. 

Ένας μαθητής ρώτησε τον δάσκαλό του τι είναι ο Βράχμαν. Τι είναι το ον, τι είναι η ψυχή του κόσμου, ποια είναι η πηγή των πάντων. 

Ο δάσκαλος στάθηκε σιωπηλός. Ο μαθητής προβληματίστηκε που δεν άκουσε καμία απάντηση και ξαναρώτησε. 

Ο δάσκαλος τού εξήγησε ότι είχε ήδη απαντήσει. Η ψυχή του κόσμου είναι η σιωπή.

Χαλίλ Γκιμπράν: Αν θέλετε να ξορκίσετε έναν φόβο, ο φόβος αυτός εδράζεται στην καρδιά σας κι όχι στο χέρι εκείνου που φοβάστε

Τότε ένας ρήτορας είπε: Μίλησέ μας για την Ελευθερία…

Κι εκείνος απάντησε:

Στις πύλες της πόλης και πλάι στο τζάκι σάς είδα να ταπεινώνεστε και να λατρεύετε την ίδια σας την ελευθερία, σαν σκλάβοι που ταπεινώνονται μπροστά στον τύραννο και τον επαινούν παρότι εκείνος πρόκειται να τους σφαγιάσει.

Ναι, στο άλσος του ναού και στη σκιά του οχυρού, έχω δει τους πιο ελεύθερους από εσάς να φορούν την ελευθερία τους σαν ζυγό και χειροπέδη.

Και μέσα μου η καρδιά μου μάτωσε. Γιατί μπορείτε να είστε ελεύθεροι μονάχα όταν η επιθυμία της ελευθερίας γίνει για εσάς βαρύ φορτίο, κι όταν πάψετε να μιλάτε για την ελευθερία σαν να είναι σκοπός και εκπλήρωση.

Θα είστε πραγματικά ελεύθεροι όταν οι μέρες σας δεν θα είναι δίχως φροντίδα, ούτε οι νύχτες σας χωρίς ανάγκη και θλίψη, αλλά μόνο όταν όλα αυτά κυκλώνουν τη ζωή σας, μα εσείς υψώνεστε από πάνω τους γυμνοί και αδέσμευτοι.

Αλλά πώς θα υψωθείτε πάνω από τις μέρες και τις νύχτες σας προτού σπάσετε τις αλυσίδες που εσείς οι ίδιοι, στο ξημέρωμα της αντίληψής σας, δέσατε γύρω από τη μεσημβρινή σας ώρα;

Στην πραγματικότητα, αυτό που εσείς ονομάζετε ελευθερία είναι η πιο δυνατή από αυτές τις αλυσίδες, παρότι οι κρίκοι της αστράφτουν κάτω από τον ήλιο και θαμπώνουν τα μάτια σας.

Και τι άλλο είναι πέρα από κομμάτια του ίδιου σας του εαυτού, τα οποία απορρίψατε νομίζοντας πως έτσι θα απελευθερωθείτε;

Κι αν θέλετε να σβήσετε έναν άδικο νόμο, αυτός ο νόμος γράφτηκε από το δικό σας χέρι, πάνω στο δικό σας μέτωπο.

Δεν μπορείτε να τον σβήσετε καίγοντας τα βιβλία των νόμων σας ούτε πλένοντας τα μέτωπα των δικαστών σας, κι ας τους ξεπλένετε με όλο το νερό της θάλασσας.

Κι αν θέλετε να εκθρονίσετε έναν δεσπότη, δείτε πρώτα ότι καταστρέψατε τον θρόνο του που έχετε στήσει μέσα σας.

Γιατί πώς μπορεί ένας τύραννος να κυβερνά τους ελεύθερους και τους περήφανους, αν δεν υπάρχει τυραννία μέσα στη δική τους ελευθερία και ντροπή μέσα στη δική τους περηφάνια;

Κι αν θέλετε να απαλλαγείτε από μια φροντίδα, αυτή η φροντίδα επιλέχθηκε από εσάς μάλλον παρά σας επιβλήθηκε.

Κι αν θέλετε να ξορκίσετε έναν φόβο, ο φόβος αυτός εδράζεται στην καρδιά σας κι όχι στο χέρι εκείνου που φοβάστε.

Αληθινά, όλα τα πράγματα κινούνται συνεχώς μέσα στην ύπαρξή σας μισοαγκαλιασμένα, αυτά που ποθείτε και αυτά που φοβάστε, αυτά που απεχθάνεστε κι αυτά που λαχταράτε, αυτά που επιδιώκετε κι αυτά από τα οποία θέλετε να γλιτώσετε.

Αυτά τα πράγματα κινούνται μέσα σας σαν φώτα και σκιές, σαν αχώριστα ζευγάρια.

Κι όταν η σκιά εξασθενεί και χάνεται, το φως που παραμένει γίνεται σκιά σε κάποιο άλλο φως.

Κι έτσι η ελευθερία σας, όταν χάνει τα δεσμά της, γίνεται η ίδια δέσμια μιας μεγαλύτερης ελευθερίας.

Kahlil Gibran, Ο Προφήτης

Όταν ανακαλύψεις πόσες αυταπάτες συντηρούσες, τότε θα αρχίσεις να μαθαίνεις πόσο σκοτεινές είναι οι ρίζες της καθεμιάς σου πράξης

Αν ψάχνεις απαντήσεις, μάντεψε δεν είσαι ο μοναδικός/μοναδική. Γυρεύουμε συνειδητά ή ασυνείδητα απαντήσεις που θα μας δώσουν τις λύσεις.

Κάποιες φορές ξεχνάμε πως για να βρούμε τις απαντήσεις πρέπει πρώτα να θέσουμε τις χρήσιμες ερωτήσεις στον εαυτό μας.

Χρήσιμες εννοώ τις ερωτήσεις που θα γεννήσουν νέες “βομβαρδιστικές” σκέψεις και θα είναι ο οδηγός για μια άλλη αντίληψη των πραγμάτων από τη συνηθισμένη. Το μέσο για να επιτευχθεί αυτό το γνωρίζεις μονάχα εσύ και κανένας άλλος.

Ο αρχαίος φιλόσοφος Σωκράτης, σπουδαίος στο να εκμαιεύει την αλήθεια μέσω της συζήτησης και της επικοινωνίας (διαλεκτική και μαιευτική μέθοδος) έφερνε τον συνομιλητή του στο σημείο να συνειδητοποιεί την αλήθεια του. Βήμα-βήμα να αποκαλύπτεται, όπως η μαία βοηθάει την ετοιμόγεννη γυναίκα στον τοκετό.

Μια διαδικασία που απαιτεί ειλικρίνεια, σεβασμό και θάρρος καθώς καταστρέφεται ένα παλιό κομμάτι του ανθρώπου και χτίζεται ένα νέο.

Ένας σημαντικός άξονας της αλήθειας και της βαθιάς επικοινωνίας είναι να μην υποτιμάμε ποτέ τη νοημοσύνη του συνομιλητή/των συνομιλητών. Η ισότητα ξεκινάει από το μυαλό και έπειτα εξωτερικεύεται σε υλικά πράγματα. Να υπάρχει μια ευγενής σκέψη με καθαρότητα.

Τελευταίο και πολύ σημαντικό είναι το κατά πόσο έτοιμοι νιώθουμε ώστε να βρούμε τις απαντήσεις που ψάχνουμε. Με κάθε απάντηση αναλαμβάνουμε και μια ευθύνη στη διαμόρφωση του εαυτού μας.

Καθώς όπως παρέθεσε ο σπουδαίος ποιητής Τίτος Πατρίκιος:

«Όταν φτάσεις κάποτε να ανακαλύψεις πόσες ακόμα αυταπάτες συντηρούσες, όταν αναγκαστείς να αναγνωρίσεις κι εκείνα που δεν ήθελες να παραδεχτείς, όταν πέσει και το τελευταίο είδωλο που πάνω του στήριζες την πίστη σου τότε μπορεί να αρχίσεις να μαθαίνεις πόσο βαθιά πηγαίνουν, πόσο είναι σκοτεινές οι ρίζες της καθεμιάς σου πράξης».

Αφύπνιση και Προσωπική Δύναμη

Ξέρετε ότι υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ πνευματικής αφύπνισης και εσωτερικής δύναμης;

Φτάνοντας το άτομο σε μια υψηλότερη κατάσταση συνειδητότητας, παύει να φοβάται. Καθώς εξελίσσεται και αφυπνίζεται, μπορεί και τιμάει κάθε μέρα όλο και περισσότερο τον κόσμο έξω από τον εαυτό του, αλλά υπάρχει πραγματικά κάτι πολύ απλό κι όμως βαθύ που συμβαίνει κάτω από την επιφάνεια, και όταν το καταλάβει και το εφαρμόσει στην αφύπνισή του, μπορεί να εξελιχθεί πολύ πιο γρήγορα.

Όταν κοιμόμαστε πνευματικά και βρισκόμαστε σε χαμηλότερες καταστάσεις συνειδητότητας, διώχνουμε ασυνείδητα την εσωτερική μας δύναμη μακριά, ενώ καθώς ‘ξυπνάμε’ και προχωράμε σε υψηλότερες καταστάσεις συνειδητότητας αρχίζουμε να γινόμαστε κύριοι της δύναμής μας. Γνωρίζοντάς το αυτό επιταχύνουμε την αφύπνιση απλά με το να μην επιτρέπουμε να μας αφαιρούν τη δύναμή μας.

Πώς διώχνουμε τη δύναμή μας μακριά;

Στις χαμηλότερες καταστάσεις συνειδητότητας διώχνετε τη δύναμή σας μακριά κάθε φορά που διώχνετε την ενέργειά σας μακριά, αντιδρώντας αρνητικά σε κάποιον ή κάτι. Κάθε φορά που κατηγορείτε τον έξω κόσμο για οτιδήποτε, διώχνετε τη δύναμή σας. Αυτό σημαίνει επίσης ότι κάθε φορά που διαπληκτίζεστε, επιπλήττετε ή επικρίνετε, διώχνετε τη δύναμη σας μακριά.

Καθώς ξυπνάτε, αρχίζετε να αντιλαμβάνεστε το πώς και το γιατί είστε ΕΣΕΙΣ οι ίδιοι υπεύθυνοι για όλα όσα βιώνετε στην πραγματικότητα σας. Δεν είστε ποτέ θύμα κανενός προσώπου και καμίας κατάστασης, επειδή συν-δημιουργείτε κάθε εμπειρία που εμφανίζεται στη ζωή σας. Αυτός είναι ο βασικός πυρήνας της ποιότητας των πιο επιτυχημένων ανθρώπων στον κόσμο και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι οδηγούνται από τα ‘κουρέλια’ στον πλούτο και δημιουργούν εκπληκτικά αποτελέσματα στη ζωή τους.

Φωνάζοντας σε κάποιον ή κατηγορώντας τον ότι φταίει για κάτι που έκανε εναντίον σας, είναι σαν να ονειρευτήκατε το βράδυ έναν εφιάλτη και μετά να κατηγορείτε κάποιον άλλο ότι ήταν υπεύθυνος για το κακό, δικό σας όνειρο. Στο όνειρό σας δεν υπάρχει άλλο άτομο. Όπως είναι ανόητο να κατηγορήσει κάποιος τους άλλους για τους εφιάλτες που τον πληγώνουν, είναι το ίδιο ανόητο να κατηγορήσει τους άλλους ότι τον πληγώνουν.

Καταλαβαίνω ότι είναι δύσκολο για μερικούς να το αποδεχτούν αυτό. Για το λόγο αυτό τους συνιστώ να αρχίσουν άμεσα μαθήματα πνευματικής αφύπνισης, αν θέλουν να αλλάξει η πραγματικότητα μέσα στην οποία ζουν.

Στις χαμηλότερες καταστάσεις συνειδητότητας φαίνεται σαν τα πράγματα να συμβαίνουν σε μας και έτσι να μας αποδυναμώνουν. Σαν συνέπεια, αντιδρούμε, προκειμένου να διεκδικήσουμε εκ νέου αυτή τη δύναμη. Συναισθήματα όπως απογοήτευση και θυμός είναι ασυνείδητες προσπάθειες για την ανάκτηση αυτής της δύναμης.

Ωστόσο, ποτέ δεν λειτουργεί, επειδή την στιγμή που πιστεύουμε ότι κάποιος ή κάτι έχει εξουσία πάνω μας, παραχωρούμε τη δύναμή μας σε αυτό το πρόσωπο ή την κατάσταση κάνοντας αυτό ακριβώς που ασυνείδητα προσπαθούμε να αποφύγουμε. Πιστεύοντας ότι ο εξωτερικός κόσμος έχει εξουσία πάνω μας, του παραχωρούμε τη δύναμή μας. Οποιοδήποτε συναίσθημα ‘φουντώνει’ μέσα μας (θυμός, απογοήτευση, ζήλια, πίκρα, κλπ.) εξαιτίας της πεποίθησής μας ότι κάποιος ή κάτι έξω από εμάς μας ‘έβλαψε’, μας αφαιρεί τη δύναμή μας.

Με τι μοιάζει η προσωπική δύναμη;

Όταν είστε απόλυτα κύριος της δύναμή σας, αναλαμβάνετε την ευθύνη για οτιδήποτε βιώνετε. Αυτό περιλαμβάνει οτιδήποτε συμβαίνει στη ζωή σας καθώς και οτιδήποτε συνειδητοποιείτε να συμβαίνει στον κόσμο.

Αν έχετε επίγνωση για κάτι, έστω κι αν είναι μόνον αυτά που βλέπετε στην τηλεόραση, συμβαίνει στη συνειδητότητά σας και επομένως είναι δική σας αντανάκλαση. Τίποτα δεν συμβαίνει έξω από εσάς. Αυτό μας λέει ότι δεν κατηγορούμε τους άλλους για κάτι που κάναμε ή δεν κάναμε – και με το να μη κατηγορούμε τον κόσμο, θυμός, απογοήτευση και μια σειρά από άλλα χαμηλής δόνησης συναισθήματα δεν μπορούν να ‘φουντώσουν’ μέσα μας.

Ας το κάνουμε πιο ξεκάθαρο εδώ – όταν παίρνετε την ευθύνη από μια υψηλότερη κατάσταση συνειδητότητας, αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν δεν καταφύγετε στην αυτό-κατάκριση, αυτό-ενοχοποίηση, ή αυτοκριτική.

Όταν κρίνετε τον εαυτό σας για τη δυσαρμονία στη ζωή σας ή στον κόσμο, δονείστε σε χαμηλότερη κατάσταση συνειδητότητας, και ως εκ τούτου δημιουργείτε όντως μεγαλύτερη δυσαρμονία.

Η ανάληψη ευθύνης από μια υψηλότερη κατάσταση συνειδητότητας είναι ενδυναμωτική και απελευθερωτική. Αντί να νιώθετε ένοχος, μπορείτε απλά να βρείτε την “εσωτερική αιτία” που προκάλεσε το εξωτερικό πρόβλημα και να την αλλάξετε. Από μια υψηλότερη κατάσταση συνειδητότητας θα βρείτε τη δυσαρμονία που υπάρχει μέσα σας και θα την εναρμονίσετε. Αυτός είναι ο σκοπός.

Το υψηλότερο επίπεδο συνειδητότητας αντιστοιχεί με το να είστε εσείς ο κάτοχος της δύναμής σας και να μην την δίνετε ως αντάλλαγμα για τίποτα.

Θα έρθει κάποια στιγμή που θα σας είναι πραγματικά εύκολο να είστε παρόντες και συνειδητοί στη ζωή σας, χωρίς ποτέ να αντιδράτε, αλλά χρειάζεται μια διαδικασία για να φτάσετε εκεί.

Στα χαμηλότερα επίπεδα συνειδητότητας – νιώθουμε καλύτερα μετά που θα αντιδράσουμε. «Καλά του τά ’πα». Καθώς γινόμαστε περισσότερο συνειδητοί, δεν νιώθουμε καλά όταν αντιδρούμε. Καθώς συνεχίζουμε να εξελισσόμαστε στο μονοπάτι της αφύπνισης, νιώθουμε αρκετά χάλια, νιώθουμε πως χάνουμε την ακεραιότητά μας αν αντιδράσουμε. Αυτό είναι το εσωτερικό μας σύστημα καθοδήγησης που μας οδηγεί στην αφύπνιση.

Καθώς αφυπνιζόσαστε και γίνεστε όλο και πιο συνειδητοί, πιθανώς μέσα σας να νιώσετε μια τάση αντίδρασης προς ανθρώπους και γεγονότα, αλλά ακριβώς επειδή είστε αφυπνισμένοι ηρεμείτε τις αρνητικές ορμές και έτσι, εξωτερικά φαίνεται ότι δεν αντιδράσατε. Και όχι, αυτό δεν σημαίνει ότι καταπιέζετε τα συναισθήματά σας. Ένας αφυπνισμένος κατανοεί πως είναι μη-λειτουργικό για τον ίδιο να εκφραστεί βίαια. Μπορεί όμως να μιλήσει με ηρεμία, αν νιώσει πως πρέπει κάπως να αντιδράσει, να πει κάτι.

Τέλος, όταν γίνετε πλήρως συνειδητοί και αφυπνισμένοι, δεν θα υπάρχει τίποτα για το οποίο θα χρειαστεί να αντιδράσετε – αν υπάρχει κάτι που δεν σας αρέσει στην πραγματικότητά σας, θα βρείτε μέσα σας την αντίστοιχη αιτία και θα επαναπροσδιορίσετε τις σκέψεις, τις πεποιθήσεις, τα συναισθήματα και τις δράσεις σας κάνοντάς τες αρμονικότερες.

Το να γίνετε υπεύθυνοι για την πραγματικότητά σας δεν σημαίνει ότι θα γίνετε υπεύθυνοι για τους άλλους!

Το τέχνασμα είναι να γίνετε υπεύθυνοι για την δική σας εμπειρία ζωής χωρίς να αναλάβετε την ευθύνη των άλλων. Από τη στιγμή που θα προσπαθήσετε να ελέγξετε την εμπειρία του άλλου, ή πιστέψετε ότι είναι δική σας υπόθεση αυτό, ρίχνετε το επίπεδο της δόνησής σας.

Με άλλα λόγια, η πραγματικότητα, οι εμπειρίες ζωής που βιώνει κάποιος άλλος, είτε αυτός είναι το παιδί σας, η γυναίκα σας, ή ο άντρας σας, δεν είναι δική σας υπόθεση. Ακόμα και αυτά που αισθάνονται ή σκέφτονται οι άλλοι για εσάς δεν είναι δική σας υπόθεση. Αν προσπαθήσετε να ελέγξετε κάποιον με οποιοδήποτε τρόπο, του δίνετε τη δύναμή σας. Το μόνο πράγμα που μπορείτε να ελέγξετε είναι η δική σας ενέργεια που έχει σχέση με τη δική σας προσωπική και εγγενή δύναμη.

Αυτό σημαίνει ότι όταν ο σύζυγός σας, το παιδί σας ή ο φίλος σας έχουν μια σημαντική εμπειρία στη ζωή τους, γεμάτη προκλήσεις, μην αναλάβετε την ευθύνη για την εμπειρία αυτή. Να τους επιτρέψετε να βιώσουν τη δική τους εμπειρία χωρίς να προσπαθήσετε να τους ελέγξετε. (Μη το μπερδέψετε με την προσπάθεια σωτηρίας της ζωής κάποιου που κινδυνεύει).

Μπορείτε, ωστόσο, με ηρεμία να φέρετε στην επιφάνεια το εσωτερικό κομμάτι του εαυτού σας που μπορεί να ευθύνεται γι’ αυτή την εμπειρία και μετά να απελευθερώσετε ή να προσαρμόσετε οποιεσδήποτε πεποιθήσεις, κρίσεις ή απόψεις μπορεί να εκδηλώνονται ως εμπειρία των άλλων. Αυτό σημαίνει ότι εξακολουθεί να έχει σχέση με εσάς (από το λόγο και μόνο ότι αποκτάτε επίγνωση εκείνης της εμπειρίας τους) και όχι με αυτούς. Διαφορετικά δεν θα την μαθαίνατε, βλέπατε ή ακούγατε.

Ωστόσο, από το υψηλότερο επίπεδο συνειδητότητας στο οποίο βρίσκεστε, επιτρέπετε σε όλους την εμπειρία τους, χωρίς να χρειάζεται να την τροποποιήσετε ή να την αλλάξετε ούτως ή άλλως. Με άλλα λόγια εμπιστεύεστε τη ροή της ζωής και της σοφίας. Είστε ο πιο ισχυρός όταν επιτρέπετε στους άλλους να βιώσουν την εμπειρία τους και εσείς αναλαμβάνετε την πλήρη ευθύνη για την δική σας.

Αυτή είναι η υπερ-συνειδητή κατάσταση της αληθινής πνευματικής δύναμης.

Με τον τρόπο αυτό βασίζεστε στη δική σας δύναμη για να φτιάξετε συνειδητά την πραγματικότητα της ζωής σας. Αυτό που πραγματικά επιθυμείτε στη ζωή. Η εγγενής δύναμή σας εκδηλώνεται ως αγαπημένη σχέση αγάπης, ως δημιουργική έκφραση, ζώντας τόσο ελεύθεροι όσο νιώθετε, πραγματοποιείτε με επιτυχία τα όνειρά σας και είστε πραγματικά χαρούμενοι και ειρηνικοί με όλα εκείνα που κάνετε.

Καθώς μαθαίνετε να γίνεστε κύριοι της ενέργειάς σας με το να γίνεστε κύριοι των σκέψεων, των πεποιθήσεων και των συναισθημάτων σας, αρχίζετε να κατανοείτε ότι αυτό είναι η μόνη δύναμη και έλεγχος που έχετε πάνω στην πραγματικότητά σας, αλλά αυτό είναι και το μόνο που σας χρειάζεται.

Όσο πιστεύετε ότι ο έξω κόσμος ενεργεί ανεξάρτητα από εσάς, δεν έχετε καμία εξουσία, αλλά από τη στιγμή που θυμάστε ότι ο έξω κόσμος είναι μια αντανάκλαση του εσωτερικού σας κόσμου, τότε έχετε απεριόριστη εξουσία – για να αλλάξετε τον εαυτό σας και ως εκ τούτου να αλλάξετε τον κόσμο. Αυτός είναι ο μεγαλειώδης μηχανισμός για μια συνειδητή συν-δημιουργία.

Αναλαμβάνοντας πλήρη ευθύνη για τη ζωή σας, χωρίς να αυτοκρίνεστε, μπορείτε να αυξήσετε εύκολα το επίπεδο της συνειδητότητάς σας με αποτέλεσμα την πρόσβαση σε μεγαλύτερη εγγενή δύναμη.

Όταν χρησιμοποιείτε τη ζωή σας και προσαρμόζετε ανάλογα τον εσωτερικό σας κόσμο έως ότου οι εξωτερικές συνθήκες ευθυγραμμιστούν με τον τρόπο που επιθυμείτε, μπορείτε να κάνετε ένα κβαντικό άλμα στην πνευματική εξέλιξη. Με τον τρόπο αυτό, όντας κύριοι της δύναμής σας, συντομεύετε πολύ το δρόμο προς την αφύπνιση.

Η ζωή είναι επιλογή

Ε, ναι λοιπόν!

Βαρέθηκα να είμαι η σιωπή στην κακή συμπεριφορά των άλλων.

Βαρέθηκα να είμαι το πάτημα ώστε να ανέβει το εγώ τους.

Βαρέθηκα να είμαι ο μόνος φίλος στην φιλία μας. Ο μονόπλευρος έρωτας στον έρωτα μας. Η προσωποποίηση της αγάπης μόνο από εμένα στην αγάπη μας.

Δίνω περισσότερα μερικές φορές από όσο αντέχω, ναι! Αλλά ποτέ δεν παίρνω. Αχ! τι λέω! Συγνώμη! Παίρνω το καλύτερο δώρο από όλους! Την τοξικότητά τους!

Και αν κάποια στιγμή θελήσω να χαμογελάσω, να είμαι πιο αυθόρμητος, πιο διαχυτικηός, πιο θετικός με όλους και με όλα, πιο δυνατός ...Αρχίζουν τα επίθετα!

Γιατί να θεωρώ ότι είμαι η τελευταία επιλογή για κάποιους ανθρώπους όταν για τους περισσότερους είμαι ο πρώτος;

Γιατί να τσακίζεται η αυτοπεποίθηση μου για αυτούς τους λίγους και προβληματικούς; Πόσες φορές στην καθημερινότητά μας, έχει συμβεί να σκεφτόμαστε όλα τα παραπάνω;

Η απάντηση είναι εδώ μπροστά μας! Γιατί τελικά για ορισμένους ανθρώπους που επιλέγουν να ζουν στο μικρόκοσμό της αδικίας μια μίζερη ζωή και χωρίς ευτυχία είναι πιο εύκολο να πιστέψουν ότι δεν υπάρχει φως στο απόλυτο σκοτάδι ακόμα και όταν ψάξεις να το βρεις. Είναι πιο εύκολο να στολίσεις κάποιον με επίθετα από το να τον αγαπήσεις πραγματικά. Ανεβαίνει ο εγωισμός τους και νιώθουν πιο μεγάλοι και πιο σημαντικοί. Αυτό που όμως ίσως δεν ξέρουν είναι ότι όλο αυτό θα είναι παροδικό.

Πολλοί άνθρωποι ευνουχίζονται καθημερινά στα θέλω τους, στο μυαλό τους, στις απόψεις τους, στην αυτοπεποίθηση τους, στην προσωπικότητά τους γενικότερα και χαμηλώνουν το κεφάλι ενώ αντιθέτως αυτό που πρέπει να κάνουν είναι να το σηκώσουν ψηλά, ολόκληρο το ανάστημα τους και να καρφώσουν με τα μάτια!

Enough is enough my friend!!! Ως εδώ ανέχομαι! Έχω όρια!

Δεν πρόκειται ξανά να κατεβάσω το κεφάλι γιατί εσύ είσαι μίζερος και εγώ είμαι ευτυχισμένος!

Όταν αγαπάω, εγώ αγαπάω αληθινά και δυνατά! Σου χαρίζω το μεγαλύτερο δώρο, το θέλεις; Πάρτο! Δεν το θέλεις; Στο καλό!!!!

Αν σου φαίνομαι ψεύτικος πρόβλημά σου. Στο χέρι σου είναι αν θέλεις να με γνωρίσεις καλύτερα για να διαπιστώσεις μόνος-η αν όντως είμαι ή όχι ψεύτικος. No pressure my love!!!

Στην φιλία να σε μάθω κάτι. Δεν είναι φιλία όταν λες λόγια, κάνεις πράξεις, και είσαι χειριστικός-η απέναντι στον-ην φίλο-η σου ή τον-ην υπονομεύεις, προσπαθώντας να περάσεις μηνύματα που μόνο εσένα εξυπηρετούν πέρα για πέρα. Κράτα επίσης στο μυαλό σου πως δεν είναι μόνο στις λύπες οι πραγματικοί φίλοι, είναι και στις χαρές!!!!

Στον έρωτα όλα επιτρέπονται, αρκεί να είναι και οι δύο παρών στον έρωτά τους. Αν δεις και νιώσεις ότι μια φλόγα έσβησε μην προσπαθήσεις να την κρατήσεις αναμμένη. Φύγε μακριά γιατί με το που στρίψεις στην γωνία ίσως σε περιμένει κάποιος- α που θα μπορέσεις να γνωρίσεις την απόλυτη, την πραγματική, την ανιδιοτελής αγάπη και τον απόλυτο έρωτα.

Η ζωή είναι εδώ και τώρα, δεν αξίζει να αναλώνεσαι στο να σκέφτεσαι συμπεριφορές.

Έχουμε έρθει σε αυτή την ζωή για να γνωρίσουμε και να προσφέρουμε την αγάπη. Όποιος δεν θέλει την αγάπη μας, it’s ok! Εμείς θα την προσφέρουμε σε εκείνους που την θέλουνε και σε εκείνους που δεν την θέλουν, κυριολεκτικά χάνουν.

Θα συνεχίσω πάντα να συμπεριφέρομαι σαν μικρό παιδί γιατί η καρδιά μου είναι μικρού παιδιού, δεν έχει και δεν θα έχει ποτέ κακία, ούτε όρια! Δεν πρόκειται να αλλάξω ποτέ και για κανέναν!

Θα συνεχίσω να προσφέρω την βοήθεια μου σε όλους και σε όλα, ακόμα και στον εχθρό μου χωρίς να το φωνάζω, γιατί όταν προσφέρεις με την καρδιά σου το λαμβάνεις επι 100%! Πείτε το κάρμα, πείτε το τύχη, πείτε το νόμο, πείτε το ότι θέλετε! Είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα!

Το να προσφέρεις την αγάπη σου στο μέγιστο και να μην βρίσκεις ανταπόκριση είναι επειδή κάποιοι δεν το εκτιμούν και ξέρεις γιατί; Γιατί συμβαίνουν πολλά στην ζωή τους και είναι τόσο δύστροποι επειδή δεν υπάρχει η αγάπη στην ζωή τους. Συγχωρέσε τους και συμπόνα τους. Κράτα τις αποστάσεις σου γιατί δεν χρειάζεται να υπομένεις την τοξικότητά τους, αν θες βοήθα τους από μακριά αλλά συμπόνα τους. Δεν έχουν γνωρίσει την αγάπη ή χάσανε την αγάπη μέσα τους ή υπάρχει έλλειψη αγάπης στην ζωή τους.

Πάντα θα διατηρώ την θετική μου σκέψη για την ζωή μου και για τα όνειρά μου και θα σέβομαι τον εαυτό μου γιατί μου αξίζει και γιατί είμαι εδώ για κάποιο λόγο! Ο μεγαλύτερος και κυριότερος λόγος από όλους στην ζωή για τον οποίο έχουμε γεννηθεί είναι για να αγαπάμε τον εαυτό μας και να μαθαίνουμε και άλλους τον τρόπο να το κάνουν αυτό και να συμπορευόμαστε όλοι μαζί βοηθώντας και αγαπόντας ο ένας τον άλλο!

Μην φοβηθείς να κλάψεις, να πονέσεις, να πιάσεις πάτο… Αυτό είναι η ζωή!

Όταν κλείνει μια πόρτα ανοίγει μια άλλη καλύτερη. Να το θυμάσαι αυτό!

Πάντα θα βρίσκω σημασία στα μικρά πράγματα. Σε ένα περίπατο, σε έναν καφέ με μια φίλη μου, στο διάβασμα ενός βιβλίου και στην ησυχία ολόγυρά μου, στο να κάνω γκριμάτσες με όποιο παιδάκι βρίσκεται στον δρόμο μου, βλέποντας την θάλασσα και ακούγοντας τον παφλασμό του κύματος, το να σου γράφω my friend αυτά τα λόγια και να μοιράζομαι σκέψεις μαζί σου.

Λίγοι είναι εκείνοι που αγαπήθηκαν και αγαπήσανε ολοκληρωτικά. Φρόντισε να είσαι ένας από αυτούς. Δώσε αγάπη με την καρδιά σου και θα την λάβεις στο μέγιστο. Γίνε η αγάπη και η ευτυχία για τους άλλους και ετοιμάσου να δεις την ζωή σου να αλλάζει ολοκληρωτικά.

Με όλη μου την αγάπη προς εσάς…

Η ζωή μετριέται με στιγμές κι ανάσες κομμένες

Ο Αριστοτέλης έλεγε πως «ζούμε με συναισθήματα, όχι με τις ώρες στο ηλιακό ρολόι. Θα έπρεπε να μετράμε το χρόνο με τους χτύπους της καρδιάς». Τι γίνεται, όμως, όταν ο χρόνος παύει να κυλάει ακριβώς εξαιτίας της ίδιας σου της καρδιάς; Όταν οι χτύποι του ρολογιού συγχέονται με τους παλμούς που νιώθεις να ανεβαίνουν στο λαιμό σου και τα μερόνυχτα παγώνουν.

Αν η ζωή σου χάρισε απλόχερα το δώρο της συντροφικότητας, τη γαλήνη δυο ματιών που σου λένε καλημέρα και δυο χεριών που σε αγκαλιάζουν σφιχτά για καληνύχτα, ξέρεις πως μόνο μ’ αυτόν τον άνθρωπο ξημερώνει και νυχτώνει. Οι δείκτες σου είναι πια καρφωμένοι μέσα σου και όχι σε ένα ρολόι.

Συνδέεις τη ροή της μέρας σου με στοιχεία και συνήθειες που έχει ο άνθρωπός σου. Έτσι μάθατε ο ένας τον άλλον, έτσι γίνατε ένα. Μόνο όταν είσαι πλάι του χτυπά η καρδιά σου βροντερά και δεν πάλλεται απλά για να επιβιώνεις, αλλά για να ζεις.

Αυτό είναι που εννοούσε και ο Αριστοτέλης. Η ζωή δε μετριέται ούτε με ώρες, ούτε με χρόνια. Μετριέται με στιγμές και ανάσες κομμένες δίπλα σε ανθρώπους που σου προκαλούν πλατιά χαμόγελα. Εκεί η ώρα χάνεται. Τα ρολόγια ακρωτηριάζονται. Τίποτα δεν είναι χάσιμο χρόνου δίπλα του. Ακόμα και η σιωπή σας μοιάζει με πολύωρη συζήτηση. Σε κάνει, λοιπόν, να συνειδητοποιείς πως ο μοναδικός χρόνος που έχει χαθεί είναι αυτός που πέρασες πριν βρεθείς κοντά του.

Κι αν εκείνος φύγει από δίπλα σου, ο χρόνος και πάλι χάνεται. Αυτή τη φορά όμως τον σταματάς εσύ. Γιατί δε θέλεις τίποτα να προχωρά μακριά του. Ούτε καν μερικά λεπτά. Δε θέλεις να χάνει στιγμές της ζωής σου. Δε θέλεις πια να ξημερώνει γιατί ξέρεις πως δε θα τον δεις. Πέφτεις στο πάτωμα, κλείνεις τα μάτια σου πιστεύοντας πως αφού δε βλέπεις τον ήλιο να ανατέλλει οι μέρες δεν κυλούν και παρακαλάς να παγώσει ο χρόνος. Όχι όμως στο παρόν. Στην τελευταία σας στιγμή μαζί.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ: Φιλοσόφων βίων και δογμάτων συναγωγή VI 86

Του Κράτη είναι και το εξής: “Τούτα είναι δικά μου: ό,τι έμαθα, ό,τι στοχάστηκα, ό,τι πλάι στις Μούσες διδάχτηκα· τα πολλά της τύχης είναι μάταια”.

(Ἔστιν αὐτοῦ [Κράτητος] καί τόδε· ταῦτ’ ἔχω ὅσσ’ ἔμαθον καί ἐφρόντισα καί μετά Μουσῶν σέμν’ ἐδάην· τά δέ πολλά καί ὄλβια τῦφος ἔμαρψεν.)

Το επίγραμμα αυτό είναι η απάντηση του Κράτη στο περίφημο επιτύμβιο του βασιλιά των Ασσυρίων Σαρδανάπαλλου (7ος αι. π.Χ.), στο οποίο εκφράζεται μια “εντελώς μη ελληνική” βιοθεωρία τρυφηλότητας, μαλθακότητας και φιληδονίας:

“Δικά μου είναι αυτά: ό,τι έφαγα, οι βρισιές που ξέρασα, ό,τι χάρηκα στον έρωτα”

(ταῦτ’ ἔχω, ὅσσ’ ἔφαγον καί ἐφύβρισα καί μετ’ ἔρωτος τέρπν’ ἔπαθον, τά δέ πολλά καί ὄλβια πάντα λέλειπται· Παλατινή Ανθολογία 7,325).

Όπως σημειώνει ο H. Heusch, ὅ.π.σ. 254 κε., ο Κράτης δεν επιχειρεί να δώσει απλώς μια διασκεδαστική παρωδία του παραπάνω επιτύμβιου επιγράμματος αλλά αντιπαραθέτει στη “σοφία” της απόλαυσης το ηθικό ιδεώδες μιας πνευματικής τελείωσης.

Κι ο Κράτης, κατ’ απομίμηση του “Δικά μου είναι αυτά: ό,τι έφαγα, οι βρισιές που ξέρασα, ό,τι χάρηκα στον έρωτα” έγραψε το εξής: “Δικά μου είναι αυτά: ό,τι έμαθα, ό,τι στοχάστηκα, ό,τι πλάι στις Μούσες διδάχτηκα”.

Πάνυ δέ χαριέντως καί ὁ Κράτης πρός τό· “ταῦτ’ ἔχω, ὅσσ’ ἔφαγον καί ἐφύβρισα καί μετ’ ἔρωτος τέρπν’ ἔπαθον” ἀντέγραψε το· “ταῦτ’…ἐδάην”.

(ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, Περί τοῦ ἑαυτόν ἐπαινεῖν ἀνεπιφθόνως 17 p.546 a-b)

Ασπασία

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΓΑΠΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΣΠΑΣΙΑΣ

Η Ασπασία ήταν μία γυναίκα από τη Μίλητο, διάσημη για το δεσμό που διατηρούσε με τον Αθηναίο πολιτικό Περικλή. Ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για τη ζωή της. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής της στην Αθήνα, και υπάρχει η πιθανότητα να επηρέασε διαμέσου του Περικλή την πολιτική του αθηναϊκού κράτους. Ορισμένοι υποστηρίζουν πως η Ασπασία διατηρούσε οίκο ανοχής, ενώ ήταν πόρνη και η ίδια. Ωστόσο οι σύγχρονοι μελετητές είναι επιφυλακτικοί ως προς αυτό το ζήτημα, δεδομένου ότι πολλοί από τους αρχαίους συγγραφείς που προαναφέρθηκαν ήταν κωμικοί ποιητές που ως στόχο είχαν την δυσφήμιση του Περικλή. Ορισμένοι μελετητές αμφισβητούν ακόμη και την παράδοση βάσει της οποίας η Ασπασία ήταν εταίρα, θεωρώντας πως στην πραγματικότητα το ζεύγος ήταν παντρεμένο. Η Ασπασία απέκτησε με τον Περικλή ένα γιο, ο οποίος επίσης ονομάστηκε Περικλής..

Καταγωγή

Η Ασπασία γεννήθηκε στην ιωνική πόλη της Μιλήτου, στη σημερινή Τουρκία. Ελάχιστα είναι γνωστά για την οικογένειά της πέρα από το ότι ο πατέρας της ονομαζόταν Αξίοχος. Εντούτοις, θεωρείται ότι καταγόταν από εύπορη οικογένεια, καθώς η Ασπασία κατείχε εξαιρετική μόρφωση. Ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι ήταν αιχμάλωτη πολέμου, και πως υποδουλώθηκε. Γενικά αυτή η άποψη θεωρείται λανθασμένη. Δεν είναι γνωστές οι συνθήκες υπό τις οποίες ταξίδεψε στην Αθήνα. Η θεωρία του Μπίκνελ τη συνδέει με τον Αλκιβιάδη. Επίσης, εικάζει ότι ο Περικλής γνωρίστηκε με την Ασπασία επειδή διατηρούσε στενές σχέσεις με το σπιτικό του Αλκιβιάδη. Σύμφωνα με τις αμφισβητήσιμες αναφορές των αρχαίων συγγραφέων και ορισμένων σύγχρονων μελετητών, στην Αθήνα η Ασπασία έγινε εταίρα και πιθανώς ιδιοκτήτρια οίκου ανοχής.

ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΚΑΝΑΝ ΟΙ ΕΤΑΙΡΕΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ…;

Οι εταίρες ήταν επαγγελματίες που αναλάμβαναν την ψυχαγωγία ανδρών της ανώτερης τάξης, καθώς επίσης και παλλακίδες. Πέρα από την εξωτερική τους ομορφιά, διέφεραν από τις άλλες Αθηναίες στο γεγονός ότι ήταν μορφωμένες (συχνά σε υψηλό επίπεδο, όπως η Ασπασία), ήταν ανεξάρτητες και πλήρωναν φόρους. Ίσως ήταν ό ,τι πιο κοντινό μπορεί να φανταστεί κανείς στις απελευθερωμένες γυναίκες, και η Ασπασία, η οποία εξελίχτηκε σε λαμπερή προσωπικότητα της αθηναϊκής κοινωνίας, ήταν πιθανώς ένα προφανές παράδειγμα.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο , η Ασπασία συγκρινόταν με την διαβόητη Θαργήλια, μια άλλη ξακουστή εταίρα από την αρχαία Ιωνία. Υπήρχαν και άλλες γυναίκες οι οποίες ήταν εταίρες όμως κατώτερου επιπέδου!

Όντας ξένη και ίσως εταίρα, η Ασπασία ήταν ελεύθερη από τις νομικές δεσμεύσεις που κατά παράδοση καθήλωναν τις παντρεμένες γυναίκες στα σπίτια τους, κι έτσι της επιτρεπόταν να συμμετέχει στη δημόσια ζωή της πόλης.

Έγινε ερωμένη του επιφανούς πολιτικού Περικλή στις αρχές της δεκαετίας του 440π.Χ. Μετά το διαζύγιό του από την πρώτη του σύζυγο περίπου το 445π.Χ, η Ασπασία άρχισε να συγκατοικεί μαζί του, αν και δεν υπάρχει κοινά αποδεκτή άποψη για το αν παντρεύτηκαν ή όχι. Ο γιος τους, Περικλής, είχε έρθει στον κόσμο γύρω στο 440π.Χ. Η Ασπασία θα πρέπει να ήταν πολύ νέα, αν κρίνει κανείς από το γεγονός πως χάρισε ένα παιδί στο Λυσικλή περίπου το 428π.Χ.

Στους κοινωνικούς κύκλους η Ασπασία ήταν γνωστή για την ικανότητά της στο λόγο και τις συμβουλές της, παρά απλά για τη φυσική της ομορφιά. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, το σπίτι της έγινε κέντρο πολιτισμού στην πόλη των Αθηνών, προσελκύοντας επιφανείς συγγραφείς και στοχαστές, ανάμεσα στους οποίους και το φιλόσοφο Σωκράτη. Ο βιογράφος αναφέρει ότι παρά την «ανήθικη» ζωή της, οι Αθηναίοι έφερναν μαζί τις συζύγους τους για να ακούν τις συζητήσεις της. Πριν το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού πολέμου (431π.Χ – 404π.Χ) ο Περικλής, κάποιοι από τους στενούς του συνεργάτες και η Ασπασία αντιμετώπισαν μια σειρά προσωπικών και νομικών επιθέσεων. Ιδιαίτερα η Ασπασία, κατηγορήθηκε ότι διέφθειρε νεαρά κορίτσια προκειμένου να ικανοποιήσει τις διαστροφές του Περικλή. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, δικάστηκε για ασέβεια,. Αυτές οι κατηγορίες δεν ήταν, πιθανώς, τίποτε περισσότερο από αστήριχτες συκοφαντίες, ωστόσο η όλη εμπειρία άφησε τον μεγάλο Αθηναίο πολιτικό με μεγάλη πικρία. Παρόλο που η Ασπασία αθωώθηκε χάρη σε ένα ασυνήθιστο συναισθηματικό ξέσπασμα του Περικλή ο φίλος του γλύπτης Φειδίας πέθανε στη φυλακή. Ο Κάγκαν θεωρεί πιθανό το ενδεχόμενο η ίδια η αφήγηση της δίκης και της αθώωσης της Ασπασίας να είναι πλαστή, «στην οποία πραγματικές συκοφαντίες, υποψίες και χυδαία αστεία μετατράπηκαν σε μια φανταστική δικαστική διαμάχη». Η Ασπασία ονομάστηκε ,<<Νέα Ομφάλη >>, και «Ελένη».

Επιπρόσθετες επιθέσεις κατά του ζεύγους αναφέρει ο Αθηναίος. Ακόμη και ο γιος του Περικλή, ο Ξάνθιππος, ο οποίος είχε βλέψεις στην πολιτική, δεν δίστασε να κακολογήσει τον πατέρα του για την προσωπική του ζωή. Ο Περικλής απεβίωσε εξαιτίας του λοιμού το φθινόπωρο του 429 πΧ. Ο Πλούταρχος μεταφέρει πληροφορίες του Αισχίνη του Σωκρατικού ο οποίος έγραψε ένα διάλογο με θέμα την Ασπασία (σήμερα χαμένο), σύμφωνα με τις οποίες μετά το θάνατο του Περικλή η Ασπασία έζησε στο πλευρό του Λυσικλή, με τον οποίο απέκτησε έναν ακόμη γιο, και τον οποίο έκανε τον πρώτο άνδρα της πόλης.

Ο Αισχίνης παρουσιάζει την Ασπασία ως δασκάλα και εμπνευστή της τελειότητας, συνδέοντας τις αρετές αυτές με την ιδιότητά της, ως εταίρα. Σύμφωνα με τον Καν, καθένα από τα επεισόδια στην Ασπασία του Αισχίνη δεν είναι απλά πλαστό, αλλά και απίστευτο. Αυτοπροσωπογραφία της Marie Bouliard, η οποία ποζάρει ως Ασπασία, 1794. Η Ασπασία εμφανίζεται σε πολλά σημαντικά έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας.

Ο ρομαντικός δεσμός της με τον Περικλή ενέπνευσε μερικούς από τους διασημότερους μυθιστοριογράφους και ποιητές των τελευταίων αιώνων. Ιδιαίτερα οι εκπρόσωποι του Ρομαντισμού κατά το 19ο αιώνα και οι συγγραφείς ιστορικών μυθιστορημάτων του 20ου αιώνα βρήκαν στην ιστορία της μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης.

Φήμη και κριτική

Το όνομα της Ασπασίας συνδέεται στενά με τη δόξα και τη φήμη του Περικλή. Ο Πλούταρχος την αναγνωρίζει ως μια σημαντική προσωπικότητα ανάμεσα στους πολιτικούς και τους διανοούμενους, και εκφράζει το θαυμασμό του για μια γυναίκα που «χειριζόταν όπως επιθυμούσε τους σπουδαιότερους άνδρες του κράτους και παρείχε αφορμή στους φιλοσόφους να μιλούν κολακευτικά για εκείνη και εις μάκρος». Ο Λουκιανός αποκαλεί την Ασπασία «πρότυπο σοφίας» και εξυμνεί «τις γνώσεις της γύρω από την πολιτική και τη διορατικότητά της, την εξυπνάδα και την οξυδέρκειά της». Μια βυζαντινή εγκυκλοπαίδεια του10ου αιώνα, η Σούδα, αναφέρει ότι η Ασπασία χρησιμοποιούσε έξυπνα τις λέξεις, πως ήταν σοφίστρια και δασκάλα της ρητορικής. Βασιζόμενοι στις παραπάνω αποτιμήσεις, μια σειρά από μελετητές υποστηρίζουν ότι η Ασπασία υπήρξε, κατά τα φαινόμενα, η μοναδική γυναίκα στην κλασική Ελλάδα που κατάφερε να διακριθεί στο δημόσιο βίο, επηρεάζοντας τον Περικλή στη σύνταξη των δημόσιων λόγων του. Μια μερίδα ιστορικών είναι της άποψης ότι η Ασπασία ίδρυσε μια Ακαδημία για κορίτσια πλούσιων οικογενειών ή ακόμη ότι αποτελεί τον εφευρέτη τη σωκρατικής μεθόδου. «δεν μπορούμε να δεχτούμε ως ιστορική αλήθεια το ανέκδοτο της εποχής, βάσει του οποίου η Ασπασία έμαθε στον Περικλή να μιλά, οπότε ήταν σημαντική ρήτορας ή φιλόσοφος». πιστεύει ότι η Ασπασία ήταν ένα εξαιρετικό πρόσωπο, αλλά το παράδειγμά της είναι από μόνο του αρκετό για να τονίσει το γεγονός ότι για να γίνει μια γυναίκα ισάξια πνευματικά και κοινωνικά ενός άντρα έπρεπε να ήταν εταίρα, η Ασπασία προχώρησε την προοπτική να γίνει μια γυναίκα φιλόσοφος ένα βήμα παραπέρα από την ποιήτρια Σαπφώ.

ΑΥΤΗ ΗΤΑΝ Η ΖΩΗ ΤΗΣ ΑΣΠΑΣΙΑΣ

Πέρα από την Ασπασία ένα ακόμα πρόσωπο το οποίο εμπλέκεται στενά με το πρόσωπο της και απελευθέρωσε όλα τα κατεστημένα για τον έρωτα που τον είχε βρει παράφορα για την γυναίκα αυτήν είναι ο Περικλής ένας ικανότατος ηγέτης που τον διακατείχε η οξυδέρκεια του και όπου έφτασε την Αθήνα στην απόλυτη ηγεμονία παραστράτησε και αγάπησε την Ασπασία .Φυσικά αυτό είχε αντιδράσεις από τον λαό όπου οι περισσότεροι ήταν αντίθετοι για αυτή του την απόφαση του!

Ας δούμε λοιπόν την ζωή και τα έργα αυτού του ικανού ηγέτη Περικλή! Ο Περικλής (από τις λέξεις περί και κλέος δηλαδή o περιτριγυρισμένος από δόξα, περίδοξος, περίπου 495-429 π.Χ ήταν Αρχαίος ‘Ελληνας πολιτικός, ρήτορας και στρατηγός του 5ου αιώνα π.Χ γνωστού και ως «Χρυσού Αιώνα», και πιο συγκεκριμένα της περιόδου μεταξύ των Περσικών πολέμων και του Πελοποννησιακού πολέμου. Η δύναμη, δόξα και η φήμη την οποία χάρισε στην Αρχαία Αθήνα, δικαιώνουν απόλυτα το χαρακτηρισμό του Χρυσού Αιώνα. Η εποχή στην οποία ήταν κύριος της πολιτικής ζωής της Αρχαίας Αθήνας, δηλαδή μεταξύ του 461 π.Χ και του 425 π.Χ, ονομάζεται μέχρι σήμερα «Εποχή του Περικλή». Ο Περικλής εκμεταλλεύτηκε τη νίκη των ελληνικών δυνάμεων επί των Περσών και την άνοδο της ναυτικής δύναμης της Αθήνας προκειμένου να μετατρέψει τη Δηλιακή Συμμαχία σε «Αθηναϊκή Ηγεμονία», οδηγώντας την πόλη του στην μεγαλύτερη ακμή της ιστορίας της κατά την περίοδο των 14 συνεχόμενων ετών που εκλεγόταν στο αξίωμα του Στρατηγού.

Σε στρατιωτικό επίπεδο, οι επεκτατικές και στρατιωτικές επιχειρήσεις που πραγματοποίησε κατά την διάρκεια της κυριαρχίας του είχαν σαν κύριο στόχο τη διαφύλαξη των συμφερόντων της Αθήνας. Τις επιχειρήσεις αυτές διεξήγαγε με τη βοήθεια του πανίσχυρου αθηναϊκού ναυτικού, το οποίο άρχισε να δυναμώνει την εποχή του Θεμιστοκλή και αργότερα του Κίμωνα, γιου του Μιλτιάδη. Ωστόσο ήταν κατά την εποχή του Περικλή που έφτασε στην απόλυτη ακμή του, αποτελώντας τον κινητήριο μοχλό της αθηναϊκής υπερδύναμης.

Ο Περικλής ήταν ηγέτης της Αθήνας μέχρι τα δύο πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου, ώσπου το 429 π.Χ απεβίωσε εξαιτίας του λοιμού που χτύπησε την πόλη του. Υπήρξε μέγας προστάτης των τεχνών, της λογοτεχνίας και των επιστημών, και ο βασικός υπεύθυνος για το γεγονός ότι η Αθήνα έγινε το πολιτιστικό και πνευματικό κέντρο του αρχαίου κόσμου. Επίσης, σε αυτόν οφείλεται η κατασκευή πολλών από τα σημαντικά μνημεία που κοσμούσαν την Αρχαία Αθήνα, με εκείνα της Ακρόπολης να διατηρούν εξέχουσα θέση ανάμεσά τους.

Επίσης, υπήρξε μέγας υποστηρικτής της δημοκρατίας και της ελευθερίας του λόγου και ως αποτέλεσμα, κατά την εποχή του, τέθηκαν οι βάσεις του λεγόμενου Δυτικού πολιτισμού. Η δράση του δεν περιορίστηκε μόνο εκεί, αλλά ως ηγέτης των Αθηνών, με μία σειρά νόμων, υποστήριξε τις λαϊκές μάζες και τις βοήθησε να αποκτήσουν περισσότερα δικαιώματα σε βάρος της αριστοκρατικής τάξης στην οποία ανήκε κι ο ίδιος. Ήταν τόσο ανοικτός προς τις ευρύτερες μάζες, που πολλοί τον αποκαλούσαν λαϊκιστή.

ΣΧΕΣΗ ΠΕΡΙΚΛΗ-ΑΣΠΑΣΙΑΣ

Λίγο μετά την άφιξή της στην Αθήνα, η Ασπασία δεσμεύτηκε με τον Περικλή, τον δημοκρατικό ηγέτη της πόλης. Ο Περικλής, για να μπορέσει να έχει σχέση με την Ασπασία, χώρισε τη γυναίκα του και την άφησε μόνη της με δύο γιους. Σαν σύντροφος του Περικλή, η Ασπασία έγινε γρήγορα στόχος κουτσομπολιού και κατηγορήθηκε ως εταίρα. Πιο πολύ από όλους η Ασπασία επηρέασε τον Περικλή, όχι μόνο με τις γνώσεις της, αλλά και μέσα από την καθημερινή επαφή που είχαν.

Ο Πλάτωνας επίσης, αν και δεν ήταν εραστής της, είχε εντυπωσιαστεί από τη διάνοια και τις γνώσεις της και είχε τονίσει ανοιχτά τη συμβολή της στις δράσεις του Περικλή. Ο Σωκράτης ονομάζει την Ασπασία σαν τη μεγαλύτερη Δασκάλα του στη ρητορική και τονίζει τη συμβολή της στο να γίνει ο Περικλής ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες ομιλητές. Ο Περικλής, βλέποντας την ιδιαιτερότητα της Ασπασίας, δε δίστασε να φανερώσει στο λαό του τον σεβασμό και την αγάπη του για αυτήν, ανατρέποντας τα αθηναϊκά δεδομένα που ήθελαν τη γυναίκα να περνάει απαρατήρητη.

Τα κακόβουλα κουτσομπολιά δεν άργησαν να ακουστούν. Έλεγαν πως η Ασπασία διατηρούσε πορνείο και πως η ίδια έγραφε τις ομιλίες του Περικλή. Επίσης λεγόταν πως αυτή τον επηρέασε να κάνει τους πολέμους εναντίον της Σάμου, των Μεγάρων και τον Πελοποννησιακό πόλεμο, για να καταφέρει να προστατέψει τη γενέτειρά της.

Όλα αυτά ακολουθούσαν την Ασπασία για την υπόλοιπη ζωή της. Το 432 π.Χ την παρέπεμψαν σε δίκη για ασέβεια και αθεΐα, αλλά οι δικαστές της Ηλείας την αθώωσαν χάρη στη συνηγορία του Περικλή, ο οποίος την υπερασπίστηκε με δάκρυα. Ο Περικλής ποτέ δεν παντρεύτηκε την Ασπασία, γιατί πολύ απλά δεν μπορούσε. Το 451, στην προσπάθειά του να αποτρέψει τις αριστοκρατικές οικογένειες από το να συμμαχούν με άλλες πόλεις, είχε εισάγει ένα νόμο υπηκοότητας. Κατά συνέπεια, οι γιοι των μη Αθηναίων γυναικών δε θα μπορούσαν να γίνουν πλήρεις πολίτες. Ο Περικλής επομένως θα διακινδύνευε ολόκληρη την πολιτική του σταδιοδρομία, εάν παντρευόταν την Ασπασία. Έτσι η Ασπασία έζησε στο πλευρό του Περικλή ως σύντροφός του. Απέκτησε από τον Περικλή ένα γιο, τον Περικλή το νεότερο, έναν από τους στρατηγούς που νίκησαν στις Αργινούσες το 406 π.Χ. Οι δύο νόμιμοι γιοι του Περικλή είχαν πεθάνει, κι έτσι ο γιος της Ασπασίας έγινε ο νόμιμος κληρονόμος του. Έτσι η Ασπασία απόλαυσε πλέον σχεδόν όλα τα προνόμια μιας Αθηναίας ευγενούς γυναίκας. Αργότερα όμως, μετά το θάνατο του Περικλή, τα πράγματα δυσκόλεψαν για την Ασπασία και το γιο της. Η πόλη φάνηκε ψυχρή και στους δυο τους. Πολύ γρήγορα η Ασπασία βρήκε τον αντικαταστάτη του Περικλή.

ΔΕΣ: 

Γυναίκα, δουλεία και ελευθερία στην ελληνική αρχαιότητα

Η θέση της γυναίκας, στην Αθήνα και στη Σπάρτη

ΑΙΩΝΙΑ ΣΠΑΡΤΗ: ΣΤΑ "ΕΛΛΗΝΙΚΑ" ΣΧΟΛΕΙΑ ΟΙ ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΩΣ... ΣΠΕΡΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ

Tρία απατεωνίστικα αποσπάσματα της Μακκαβαίϊκης ανθελληνικής προπαγάνδας που προσπαθούσε να αποδείξει ακόμη και... δεσμούς αίματος (εκ σπέρματος... Αβραάμ) ανάμεσα στους Εβραίους και τους Σπαρτιάτες. Έως εδώ καλά, δεδομένης της ξεκάθαρης προθέσεως των γραφέων τους. Το πρόβλημα ωστόσο είναι ότι το Υπουργείο Παιδείας και Ορθόδοξου Θρησκεύματος του Νεοελληνικού Κράτους, εδίδασκε προσφάτως για αληθινά αυτά τα ανιστόρητα και ανθελληνικά αποσπάσματα στα παιδιά μας, μερικές σελίδες μάλιστα πριν την εικόνα του Αλεξάνδρου που τάχα προσκυνούσε τον Μέγα Ραββίνο!!!

«Και τούτο το αντίγραφον των επιστολών ων έγραψεν Ιωνάθαν τοις Σπαρτιάταις. “Ιωνάθαν αρχιερεύς Σπαρτιάταις τοις αδελφοίς χαίρειν. Έτι πρότερον απεστάλησαν επιστολαί προς Ονίαν τον αρχιερέα παρά Αρείου του βασιλεύοντος εν υμίν ότι εστέ αδελφοί ημών, ως το αντίγραφον υπόκειται. Και επεδέξατο Ονίας τον άνδρα τον απεσταλμένον ενδόξως και έλαβε τας επιστολάς, εν αις διεσαφείτο περί συμμαχίας και φιλίας”.»
(Μακκαβαίων Α΄, 12:5-8)

«Και τούτο το αντίγραφον των επιστολών, ων απέστειλαν Ονία. “Άρειος βασιλεύς Σπαρτιατών Ονία ιερεί μεγάλω χαίρειν. Ευρέθη εν γραφή περί τε των Σπαρτιατών και Ιουδαίων, ότι εισίν αδελφοί και ότι εισίν εκ γένους Αβραάμ. Και η ύπαρξις υμών ημίν εστι, και τα ημών υμίν εστιν”.»
(Μακκαβαίων Α΄, 12:19-23)

«Και τούτο το αντίγραφον των επιστολών, ων απέστειλαν οι Σπαρτιάται. “Σπαρτιατών άρχοντες και η πόλις Σίμωνι ιερεί μεγάλω και τοις πρεσβυτέροις και τοις ιερεύσει και των λοιπώ δήμω των Ιουδαίων αδελφοίς χαίρειν”.»
(Μακκαβαίων Α΄, 14:20)

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (7.28.1-7.29.4)

[7.28.1] Ἐτελεύτα μὲν δὴ Ἀλέξανδρος τῇ τετάρτῃ καὶ δεκάτῃ καὶ ἑκατοστῇ Ὀλυμπιάδι ἐπὶ Ἡγησίου ἄρχοντος Ἀθήνησιν· ἐβίω δὲ δύο καὶ τριάκοντα ἔτη καὶ τοῦ τρίτου μῆνας ἐπέλαβεν ὀκτώ, ὡς λέγει Ἀριστόβουλος· ἐβασίλευσε δὲ δώδεκα ἔτη καὶ τοὺς ὀκτὼ τούτους μῆνας, τό τε σῶμα κάλλιστος καὶ φιλοπονώτατος καὶ ὀξύτατος γενόμενος καὶ τὴν γνώμην ἀνδρειότατος καὶ φιλοτιμότατος καὶ φιλοκινδυνότατος καὶ τοῦ θείου ἐπιμελέστατος· [7.28.2] ἡδονῶν δὲ τῶν μὲν τοῦ σώματος ἐγκρατέστατος, τῶν δὲ τῆς γνώμης ἐπαίνου μόνου ἀπληστότατος· ξυνιδεῖν δὲ τὸ δέον ἔτι ἐν τῷ ἀφανεῖ ὂν δεινότατος, καὶ ἐκ τῶν φαινομένων τὸ εἰκὸς ξυμβαλεῖν ἐπιτυχέστατος, καὶ τάξαι στρατιὰν καὶ ὁπλίσαι τε καὶ κοσμῆσαι δαημονέστατος· καὶ τὸν θυμὸν τοῖς στρατιώταις ἐπᾶραι καὶ ἐλπίδων ἀγαθῶν ἐμπλῆσαι καὶ τὸ δεῖμα ἐν τοῖς κινδύνοις τῷ ἀδεεῖ τῷ αὑτοῦ ἀφανίσαι, ξύμπαντα ταῦτα γενναιότατος. [7.28.3] καὶ οὖν καὶ ὅσα ἐν τῷ ἐμφανεῖ πρᾶξαι, ξὺν μεγίστῳ θάρσει ἔπραξεν, ὅσα τε φθάσας ὑφαρπάσαι τῶν πολεμίων, πρὶν καὶ δεῖσαί τινα αὐτὰ ὡς ἐσόμενα, προλαβεῖν δεινότατος· καὶ τὰ μὲν ξυντεθέντα ἢ ὁμολογηθέντα φυλάξαι βεβαιότατος, πρὸς δὲ τῶν ἐξαπατώντων μὴ ἁλῶναι ἀσφαλέστατος, χρημάτων τε ἐς μὲν ἡδονὰς τὰς αὑτοῦ φειδωλότατος, ἐς δὲ εὐποιΐαν τῶν πέλας ἀφθονώτατος.

[7.29.1] Εἰ δέ τι ἐπλημμελήθη Ἀλεξάνδρῳ δι᾽ ὀξύτητα ἢ ὑπ᾽ ὀργῆς, ἢ εἴ τι ἐς τὸ ὑπερογκότερον προήχθη βαρβαρίσαι, οὐ μεγάλα τίθεμαι ἔγωγε, εἰ τὴν νεότητά τέ τις τὴν Ἀλεξάνδρου μὴ ἀνεπιεικῶς ἐνθυμηθείη καὶ τὸ διηνεκὲς τῆς εὐτυχίας καὶ τοὺς πρὸς ἡδονήν, οὐκ ἐπὶ τῷ βελτίστῳ, τοῖς βασιλεῦσι ξυνόντας τε καὶ ἐπὶ κακῷ ξυνεσομένους· ἀλλὰ μεταγνῶναί γε ἐφ᾽ οἷς ἐπλημμέλησε μόνῳ οἶδα τῶν πάλαι βασιλέων Ἀλεξάνδρῳ ὑπάρξαι ὑπὸ γενναιότητος. [7.29.2] οἱ δὲ πολλοί, εἰ καί τι ἔγνωσαν πλημμελήσαντες, οἱ δὲ τῷ προηγορεῖν αὐτοῦ, ὡς καλῶς δὴ πραχθέντος, ἐπικρύψειν οἴονται τὴν ἁμαρτίαν, κακῶς γιγνώσκοντες. μόνη γὰρ ἔμοιγε δοκεῖ ἴασις ἁμαρτίας ὁμολογεῖν τε ἁμαρτόντα καὶ δῆλον εἶναι ἐπ᾽ αὐτῷ μεταγιγνώσκοντα, ὡς τοῖς τε παθοῦσί τι ἄχαρι οὐ πάντῃ χαλεπὰ τὰ παθήματα φαινόμενα, εἰ ὁ δράσας αὐτὰ ξυγχωροίη ὅτι οὐ καλὰ ἔδρασεν, αὐτῷ τέ τινι ἐς τὸ μέλλον ταύτην ἐλπίδα ἀγαθὴν ὑπολειπομένην, μή ποτε ἂν παραπλήσιόν τι ἁμαρτεῖν, εἰ τοῖς πρόσθεν πλημμεληθεῖσιν ἀχθόμενος φαίνοιτο. [7.29.3] ὅτι δὲ ἐς θεὸν τὴν γένεσιν τὴν αὑτοῦ ἀνέφερεν, οὐδὲ τοῦτο ἐμοὶ δοκεῖ μέγα εἶναι αὐτῷ τὸ πλημμέλημα, εἰ μὴ καὶ σόφισμα ἦν τυχὸν ἐς τοὺς ὑπηκόους τοῦ σεμνοῦ ἕνεκα. οὔκουν δοκεῖ ἔμοιγε ἢ Μίνωος γενέσθαι βασιλεὺς ἀφανέστερος ἢ Αἰακοῦ ἢ Ῥαδαμάνθυος, οἷς δὴ ἐς Δία ἀνενεχθεῖσα ἡ γένεσις πρὸς τῶν πάλαι ἀνθρώπων οὐδεμιᾷ αὐτῶν ὕβρει προστίθεται, οὐδὲ Θησέως τοῦ Ποσειδῶνος οὐδὲ Ἴωνος τοῦ Ἀπόλλωνος. [7.29.4] ὡς ἔμοιγε καὶ ἡ Περσικὴ σκευὴ σόφισμα δοκεῖ εἶναι πρός τε τοὺς βαρβάρους, ὡς μὴ πάντῃ ἀλλότριον αὐτῶν φαίνεσθαι τὸν βασιλέα, καὶ πρὸς τοὺς Μακεδόνας, ὡς ἀποστροφήν τινα εἶναι αὐτῷ ἀπὸ τῆς ὀξύτητός τε καὶ ὕβρεως τῆς Μακεδονικῆς· ἐφ᾽ ὅτῳ δὴ καὶ ἐγκαταμῖξαί μοι δοκεῖ ταῖς τάξεσιν αὐτῶν τοὺς Πέρσας τοὺς μηλοφόρους καὶ τοῖς ἀγήμασι τοὺς ὁμοτίμους. καὶ οἱ πότοι δέ, ὡς λέγει Ἀριστόβουλος, οὐ τοῦ οἴνου ἕνεκα μακροὶ αὐτῷ ἐγίγνοντο, οὐ γὰρ πίνειν πολὺν οἶνον Ἀλέξανδρον, ἀλλὰ φιλοφροσύνης τῆς ἐς τοὺς ἑταίρους.

***

[7.28.1] Ο Αλέξανδρος, λοιπόν, πέθανε κατά την εκατοστή δεκάτη τέταρτη Ολυμπιάδα, όταν επώνυμος άρχων στην Αθήνα ήταν ο Ηγησίας. Όπως αναφέρει ο Αριστόβουλος, έζησε τριάντα δύο χρόνια και οχτώ μήνες από τον τρίτο χρόνο και βασίλευσε δώδεκα χρόνια και τους οχτώ αυτούς μήνες. Είχε ωραιότατο παράστημα, ήταν εργατικότατος, ευφυέστατος, γενναιότατος, πολύ φιλόδοξος, εξαιρετικά ριψοκίνδυνος και φρόντιζε πολύ για τα θεία. [7.28.2] Ήταν πολύ εγκρατής στις σωματικές ηδονές, ενώ από τις πνευματικές δεχόταν άπληστα μονάχα τους επαίνους. Ήταν πολύ ικανός στο να διαβλέπει την επιβαλλόμενη ενέργεια, όταν αυτή ήταν ακόμη αόρατη, και με μεγάλη επιτυχία συμπέραινε την πιθανή έκβαση από όσα ήταν ήδη φανερά. Είχε επίσης μεγάλη εμπειρία στο να παρατάσσει, να εξοπλίζει και να διοικεί ένα στράτευμα. Και είχε το εξαιρετικό χάρισμα να αναπτερώνει το ηθικό των στρατιωτών του, να τους εμπνέει αισιοδοξία και να διαλύει τον φόβο τους στις μάχες με τη δική του αφοβία. [7.28.3] Ακόμη και όταν ενεργούσε φανερά, ενεργούσε με το μεγαλύτερο θάρρος. Ήταν όμως ικανότατος και να προλαβαίνει να υφαρπάζει τη νίκη από τους εχθρούς, πριν καν υποψιασθεί κανείς ότι αυτό θα συμβεί. Ήταν και πολύ συνεπής στην τήρηση των συνθηκών και των συμφωνιών, και πολύ προσεκτικός, ώστε να μην παγιδεύεται από εκείνους που επιχειρούσαν να τον εξαπατήσουν. Τέλος, ξόδευε με μεγάλη φειδώ χρήματα για τις δικές του απολαύσεις, ενώ με μεγάλη γενναιοδωρία για να ευεργετεί τους άλλους.
[7.29.1] Αν διέπραξε κανένα σφάλμα ο Αλέξανδρος εξαιτίας του ορμητικού του χαρακτήρα ή εξαιτίας της οργής του ή αν προχώρησε σε κάπως μεγαλύτερο βαθμό στην απομίμηση βαρβαρικών συνηθειών, αυτό κατά τη γνώμη μου δεν σημαίνει πολλά· αρκεί να αντιμετωπίσει κανείς με επιείκεια το νεαρό της ηλικίας του Αλεξάνδρου και τις συνεχείς επιτυχίες του, καθώς και το γεγονός ότι αυτοί που συναναστρέφονται τους βασιλείς επιδιώκουν να τους ευχαριστούν και όχι να τους λένε το πραγματικό τους συμφέρον και ότι μακροπρόθεσμα τους βλάπτουν. Από τους παλαιούς όμως βασιλείς γνωρίζω ότι μόνο ο Αλέξανδρος μετανοούσε για τα σφάλματά του εξαιτίας της γενναιοφροσύνης του, [7.29.2] ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι και αν ακόμη αναγνωρίσουν το σφάλμα τους, νομίζουν ότι θα αποκρύψουν το λάθος υποστηρίζοντας ότι σωστά πράγματι ενήργησαν. Κρίνουν όμως άστοχα, γιατί μοναδική θεραπεία ενός σφάλματος είναι, όπως εγώ τουλάχιστον νομίζω, να ομολογεί ο ένοχος ότι έσφαλε και να μετανοεί φανερά για το λάθος του. Έτσι και σε αυτούς που υπέστησαν την αδικία δεν θα φαίνονται ανυπόφορα τα παθήματα, αν παραδεχθεί ο δράστης ότι δεν ενήργησε σωστά, και για τον ίδιο τον δράστη θα μείνει στο μέλλον αυτή η καλή ελπίδα, ότι δεν θα διαπράξει πλέον ποτέ παρόμοιο σφάλμα, αν φανεί ότι λυπάται για τα προηγούμενα σφάλματά του. [7.29.3] Ούτε το ότι απέδιδε στον θεό τη γέννησή του μου φαίνεται ότι ήταν σοβαρό σφάλμα του, ίσως μάλιστα να ήταν ένα τέχνασμα για να τον σέβονται οι υπήκοοί του. Ούτε ήταν, κατά τη γνώμη μου, βασιλιάς κατώτερος από τον Μίνωα ή τον Αιακό ή τον Ραδάμανθη, στους οποίους δεν καταλογίσθηκε καμιά αλαζονεία, αν και η γέννησή τους αποδόθηκε στον Δία από τους παλαιούς ανθρώπους· ούτε ήταν κατώτερος από τον Θησέα, τον γιο του Ποσειδώνα, ούτε από τον Ίωνα, τον γιο του Απόλλωνα. [7.29.4] Έτσι, και η περσική στολή ήταν κατά τη γνώμη μου ένα τέχνασμα και έναντι των βαρβάρων, ώστε να μη φαίνεται ο βασιλιάς τελείως ξένος προς αυτούς, και έναντι των Μακεδόνων, ώστε να διαθέτει ένα καταφύγιο κατά της ορμητικής και αλαζονικής συμπεριφοράς των Μακεδόνων. Για τον λόγο ακριβώς αυτόν ανέμειξε, νομίζω, τους Πέρσες μηλοφόρους στα μακεδονικά τάγματα, ως και τους ευγενείς Πέρσες στα αγήματα. Και τα συμπόσια δεν τα παρέτεινε για χάρη του κρασιού, όπως αναφέρει ο Αριστόβουλος —γιατί ο Αλέξανδρος δεν έπινε πολύ κρασί— αλλά από φιλοφροσύνη προς τους εταίρους.