Η πιο μεγάλη της αλλαγή ήταν η μετάβαση από την αρχέγονη χθόνια λατρεία όπου οι θεοί είναι γήινοι και κατωκοσμικοί, στην ολύμπια όπου γίνονται ουράνιοι και ο κάτω κόσμος των νεκρών ονομάζεται Άδης με τον ομώνυμο θεό να τον κυβερνά. Η αλλαγή αυτή συμβολίζεται με τον καλύτερο τρόπο με την δολοφονία του Πύθωνα στους Δελφούς από τον Απόλλωνα ή με την δολοφονία της Μέδουσας από την Αθηνά και τον Περσέα.
Τότε όμως έγινε μια συγχώνευση της λατρείας και όχι πλήρης αντικατάσταση. Γιατί οι πιο φωτισμένοι των Ελλήνων ήθελαν να αντικατασταθεί η πρωτόγονη χθόνια λατρεία με τους αλληγορικούς θεούς του Ολύμπου. Ωστόσο, ο απλός λαός δεν αρκούνταν σε αυτό και διατήρησε σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό την χθόνια φύση των θεών στην λαϊκή μορφή της λατρείας. Αυτή η λατρεία ήταν σαν την πίστη που έχει ένας χριστιανός ο οποίος δεν ξέρει από δόγμα και απλά πιστεύει και συμμετέχει στα δρώμενα, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι έχουν οποιαδήποτε σχέση αυτές οι 2 λατρείες. Γιατί το βασικό στην χριστιανική θρησκεία είναι η πίστη στην ανάσταση και στον παράδεισο, ενώ για τους αρχαίους δεν υπήρχε κάτι τέτοιο, αλλά ο σκοτεινός Άδης, ο Πλούτωνας, και όλοι οι χθόνιοι φοβεροί θεοί.
Έτσι, ο αρχαίος Έλληνας ασκούσε την θρησκευτική φυσιολατρεία με τον τρόπο που είχε παραδοθεί από γενιά σε γενιά, χωρίς να επηρεάζεται τόσο από τους φανταχτερούς μύθους για τους θεούς του Ολύμπου όσο από την εικόνα που είχε για τους (υπο)χθόνιους θεούς και την δεισιδαιμονία που συνόδευε τον κάθε θεό ή θεά. Η αναπαράσταση του Δία με την μορφή φιδιού ήταν μια τέτοια αρχαία χθόνια λατρεία του Δία που επιβίωσε και που καμία σχέση δεν είχε με την λαμπρή παράσταση του θεού στον Όλυμπο. Επίσης, ως παράδειγμα, η λατρεία της Δήμητρας και της Κόρης, ήταν μια εξέλιξη της μητριαρχικής λατρείας της Μητέρας Γης όπως μαρτυρά το όνομά της (Δη-Μήτηρ ή Δα-Μήτηρ, δῆ = γῆ, με παραλλαγές Δαμάτηρ και Δάματρα στην δωρική διάλεκτο).
Αυτά λοιπόν και πολλά άλλα έχουν χαθεί και όσα είναι γνωστά λίγοι τα έχουν μελετήσει και ακόμη λιγότεροι τα κατανοούν. Αυτή η μορφή της λατρείας είχε άμεση σχέση με την ψυχοσύνθεση του αρχαίου ελληνικού λαού, την σχέση του με την φύση και ασφαλώς το εκάστοτε ιστορικοκοινωνικό και ανθρωπολογικό πλαίσιο. Σήμερα είναι αδιανόητο να μιλάμε για τέτοιες λατρείες με την πλήρη απομάκρυνση του σύγχρονου ανθρώπου από την φύση, την επέλαση της τεχνολογίας αλλά και γνωρίζοντας μέσω της επιστήμης όσα ο απλός άνθρωπος του παρελθόντος που φοβήθηκε και λάτρεψε και θεοποίησε την φύση δεν ήταν δυνατόν να γνωρίζει.
Και ερχόμαστε στο δεύτερο σκέλος που είναι η χριστιανομάθεια, η χριστιανική νοοτροπία που έχει επί αιώνες παραμορφώσει την ιδιοσυγκρασία του ελληνικού λαού. Έτσι, αφενός η πρακτική αδυναμία επαναφοράς μιας τέτοιας πολύπλοκης αρχαίας λατρείας όπως σύντομα την περιέγραψα, και αφετέρου η δογματική αντίληψη και η κατά τα χριστιανικά πρότυπα θεολογική προσέγγιση της λατρείας έχουν ως αποτέλεσμα σε πολλούς που θέλουν να λατρέψουν τους αρχαίους θεούς να τους προσεγγίζουν με μια διάθεση δογματική. Γι ’αυτό και βλέπουμε πολλούς που θεολογίζουν και προσπαθούν να δημιουργήσουν ανόητα γραπτά κείμενα θεολογίας των αρχαίων θεών και της λατρείας τους.
Αυτό όμως δεν έχει καμία σχέση με την αρχαία λατρεία των θεών. Είναι μια προσέγγιση καθαρά επηρεασμένη από τα μακραίωνα χριστιανικά θρησκευτικά βιώματα και παράδοση του σύγχρονου Έλληνα. Ασφαλώς υπάρχουν και κάποιοι που προσπαθούν να μείνουν πιστοί στον τύπο και στην ουσία της αρχαίας λατρείας, αλλά τότε έρχονται και εκείνοι αντιμέτωποι με πρακτικά διλήμματα όπως είναι η μαντική ή φυσικά οι αιματηρές θυσίες, που ήταν αυτονόητα στην αρχαιότητα αλλά σήμερα είναι εκτός τόπου και χρόνου!
Η ελληνική θρησκεία δεν είχε βιβλία και εντολές, είχε μόνο πρακτική εφαρμογή με σχετικές τελετές και ιερουργίες. Η θρησκεία αυτή δεν ήταν ενιαία και φυσικά δεν υπήρχε ενιαίο ιερατείο, αλλά κάθε ναός υπηρετούνταν ξεχωριστά από τους άλλους όπως οι κατά τόπον λατρείες που ήταν ανεξάρτητες από λατρείες σε άλλους τόπους. Ήταν μια θρησκεία ανεκτική χωρίς μισαλλοδοξία. Ήταν μια θρησκεία που δεχόταν συχνά ξένες θεότητες που τις ελληνοποιούσε και τις ενσωμάτωνε με ανάλογη προσαρμογή στα ελληνικά ήθη και έθιμα, όπως η Κυβέλη των Φρυγών ή ο Άδωνις των Φοινίκων ή η Ίσιδα των Αιγυπτίων.
Με απλά λόγια το νήμα με την αρχαιότητα έχει κοπεί. Η αυτούσια επαναφορά των αρχαίων λατρειών είναι πρακτικά αδύνατη αλλά και ευλόγως ανεδαφική λόγω της προόδου που μεσολάβησε. Καμία θρησκεία δεν πρέπει να μένει προσκολλημένη στο παρελθόν. Ιδίως η ελληνική που ποτέ δεν ήταν στάσιμη αλλά εξελισσόμενη. Δεν ξέρουμε πως θα είχε εξελιχθεί η αρχαία θρησκεία αν δεν την είχε σκοτώσει ο χριστιανισμός. Και δεν θα το μάθουμε. Εμείς μπορούμε μόνο να τιμήσουμε το κομμάτι που συνδέεται με την αρχαία παράδοση, τις γιορτές και τα έθιμα που είναι προσαρμόσιμα στην εποχή μας, με ένα είδος εθιμοτυπικής προσέγγισης.
Οι ελληνικοί θεοί είναι ούτως ή άλλως σύμβολα και αλληγορίες και τα πρότυπα της μακάριας ύπαρξης και όχι όντα που μπορούμε να περιμένουμε ανταλλάγματα ή βοήθεια ή τιμωρία από αυτούς. Μπορούμε να τελούμε μια εθιμοτυπική πρακτική πρώτα για την χαρά που μας δίνει μια γιορτή ή τελετή και έπειτα για την προσπάθειά μας να βελτιωθούμε και να μοιάσουμε όσο γίνεται περισσότερο σε αυτό που θα θέλαμε εμείς οι άνθρωποι να ήμαστε και να νιώθουμε θνητοί αλλά ισόθεοι ως προς την ευτυχία και την μακαριότητα.
Δεν είναι ούτε μικρά ούτε ατελέσφορα αυτά που κερδίζουμε και που κάνουν την διάθεσή μας ίση με των θεών και καταδεικνύουν ότι δεν είμαστε κατώτεροι από την μακάρια και άφθαρτη φύση έστω κι αν εμείς είμαστε θνητοί. Γιατί όσο ζούμε χαιρόμαστε όμοια με τους θεούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου