Γιατί αθεΐα;

Το σύνδρομο της αγέλης είναι μια λογική πλάνη όπου επιχειρείται να αποδειχθεί το αληθινό ενός ισχυρισμού στο γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι το αποδέχονται ήδη ως αληθινό. Αυτού του είδους η πλάνη είναι επίσης γνωστή ως «προσφυγή στις μάζες», «προσφυγή στην πλειοψηφία», «προσφυγή στην ομοφωνία» και στα λατινικά «argumentum ad populum» (επιχείρημα εκ του πλήθους). Ο μηχανισμός πίσω της είναι παρόμοιος με τον μηχανισμό της «προσφυγής στην αυθεντία». Είναι επίσης η βάση μιας σειράς κοινωνικών φαινομένων όπως η διασπορά διαφόρων θρησκευτικών πεποιθήσεων, πολιτικών ή οικονομικών θέσεων. Στην Αμερική βρίσκεται πίσω από το «φαινόμενο της αγέλης» (αγγλικά: bandwagon effect) και στην Κίνα είναι η βάση της παροιμίας «τρεις άνθρωποι φτιάχνουν μια τίγρη» (αγγλικά: three men make a tiger). 

Η απλή ερώτηση που πρέπει να κάνει κανείς στον εαυτό του είναι: όσοι αποδέχονται την πλάνη ως αληθινή είναι ειδικοί επί του θέματος; Έχουν κάνει κάποια αναζήτηση με επιστημονικά κριτήρια και έχουν βγάλει κάποια συμπεράσματα τα οποία εμείς μπορούμε να εξετάσουμε; Ξέρουμε όλοι, ότι όσοι αποδέχονται την θρησκεία το κάνουν επειδή από μωρά έχουν προσηλυτιστεί σε αυτήν, ενώ τους προσδίδει και την αίσθηση ότι ανήκουν σε συγκεκριμένη ομάδα, οπότε δεν υπάρχει λόγος να τους προσδίδουμε κύρος επειδή απλώς αριθμητικά φαίνονται πολλοί. Αν υπάρχει Θεός γιατί περιμένει χιλιετίες να κάνει την εμφάνιση του, γιατί υπάρχουν τρία ιερά βιβλία που μιλούν για τον ίδιο Θεό αλλά με διαφορετικά γεγονότα γύρω από Αυτόν, γιατί δεν υπάρχει ούτε μια τόσο δα ένδειξη της ύπαρξης του; Μεγάλη ευθύνη φέρει η ομαδική κατήχηση και η πλύση εγκεφάλου από την βρεφική ηλικία. Απενεργοποιείται και καταστέλλεται η κριτική σκέψη, έτσι ώστε, ελάχιστοι/ες να καταφέρνουν να απομάθουν τις ασυναρτησίες σε μεγαλύτερη ηλικία. Και δεν περιλαμβάνονται μόνο οι θρησκευτικές ανοησίες, το ίδιο ισχύει και για τις ψευδοεπιστήμες, τις πολιτικοοικονομικές πεποιθήσεις, τα δόγματα. 

Η κατασκευή μας σαν είδος είναι να εμπιστευόμαστε τους γονείς μας και τους γεροντότερους της φυλής στην οποία γεννηθήκαμε. Αν ο γεροντότερος της φυλής πει στα παιδιά, το βλέπετε αυτό το πράγμα που σέρνεται; Λέγεται φίδι κι αν σας δαγκώσει θα πεθάνετε, όποιο δεν ακούσει θα πεθάνει. Τα άλλα παιδιά καταλαβαίνουν ότι ξέρει πολλά πράγματα και πρέπει να τον ακούνε. Αν ο ίδιος τους πει ότι την Πανσέληνο πρέπει να σφάξουν μια κατσίκα, αλλιώς δεν θα έρθουν οι βροχές, πάλι θα τον πιστέψουν (παράδειγμα από τον Ντώκινς). Στη συνέχεια, υπάρχει ένα μηχανισμός αυτοτύφλωσης του εγκεφάλου που εμποδίζει τη λογική επεξεργασία γεγονότων που αντιβαίνουν στην οποιαδήποτε βαθειά ριζωμένη πίστη του ατόμου. Λέγεται γνωστική ασυμφωνία. Και η αυταπάτη μεταδίδεται από τη μάνα στα παιδιά της, γενιά με τη γενιά. Όταν σου εμφυτεύεται μια ιδέα από μικρή ηλικία είναι αρκετά δύσκολο να την διώξεις, ειδικά αν μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας δεν μπορεί να το κάνει. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει και η έλλειψη εκπαίδευσης στις προηγούμενες γενιές γι' αυτό και βλέπουμε μείωση στα ποσοστά θρήσκων με τον καιρό. Από τη γέννησή του ακόμα ο άνθρωπος δέχεται καταιγισμό πληροφοριών για την ύπαρξη ενός ή και περισσοτέρων Θεών κι όταν περάσει όλα τα χρόνια ως την ενηλικίωσή του μαθαίνοντας πως πρέπει ν' αποδεχθεί την ύπαρξη αυτή αξιωματικά και πως οποιαδήποτε έρευνα περί του αντιθέτου είναι αμαρτία που θα τον οδηγήσει στα καζάνια της κόλασης, είναι λογικό να καμφθούν όλες του οι αντιστάσεις. Η Εκκλησία βασίζεται στις ενοχές που σου γεννά η θρησκεία. Όταν πιστεύεις μόνη σου ότι είσαι ο Ναπολέων, είναι τρελό και όλοι σε κοροϊδεύουν. Αν όμως βρεις άλλα χίλια άτομα που σε πιστεύουν, είσαι ευτυχισμένη. Η «προσωπική ευτυχία στην ομαδική παράκρουση» όμως δεν είναι επιστημονικό στοιχείο. Είναι απλά η «φιλοσοφία του όχλου». Είναι πολύ εύκολο να συμμορφωθείς με μια ομάδα και να παραδέχεσαι πως βλέπεις ακόμα και πράγματα που δεν υπάρχουν επειδή φοβάσαι την αντιπαράθεση με την ομάδα σου. Το πείραμα συμμόρφωσης που καταγράφηκε και υπάρχει στο διαδίκτυο, είναι ένα από τα πολλά βίντεο που στηρίζει τον ισχυρισμό. 

Αν είσαι καλός για να πας στο Παράδεισο αυτό λέγεται αντάλλαγμα, όχι καλοσύνη.

Ο χριστιανισμός, απέκτησε δύναμη μέσα από τα λαϊκά στρώματα. Στους αδύναμους φτωχούς, τους δούλους, ένας άντρας και οι μαθητές του αργότερα, έταζε μια καλύτερη τύχη στους ουρανούς. Αυτοί που δεν είχαν πρόσβαση στον πλούτο, οι αδικημένοι, θα είχαν πρόσβαση στα πάντα μετά θάνατον. Η ιδέα ρίζωσε, δυνάμωσε. Και μέσα στους αιώνες, οι λιγότερο τυχεροί διατήρησαν αυτή την προσδοκία. Ένας από τους μεγαλύτερους κοινωνιολόγους και ψυχολόγους ο Gustave Le Bon το είπε περιεκτικά «Οι μάζες δε διψούν για αλήθεια. Όποιος μπορεί να τις προμηθεύσει με ψευδαισθήσεις, γίνεται εύκολα ο κυρίαρχος τους, όποιος προσπαθήσει να διαλύσει τις ψευδαισθήσεις τους, γίνεται εύκολα θύμα τους». Οι θρησκείες πουλάνε φτηνά την ενοχή, για να εισπράξουν ακριβά την λύτρωση. Δεν χρειάζεται η θρησκεία για να δώσεις αγάπη, σεβασμό, συμπόνια κλπ. Χρειάζεται μόνο παιδεία. Όταν παραδοσιακά μεταφέρεται από γενιά σε γενιά ως πατρικό και πατερικό δόγμα που κανείς δε τολμά να αμφισβητήσει, γιατί να μη διαρκέσει σε βάθος χρόνου;

Αν εξαιρέσουμε την βίαιη επιβολή της θρησκείας, μαζικά, τους πρώτους αιώνες και μεμονωμένα για παραδειγματισμό αργότερα, αυτό που εξασφαλίζει, ακόμη και σήμερα, την διατήρηση της κυριαρχίας της, ονομάζεται πλύση εγκεφάλου, ξεκινάει από τη βρεφική ηλικία και συνεχίζεται για όλη τη ζωή του πιστού, μέσα από τις κοινωνικές επιρροές που δέχεται, προσευχή κάθε μέρα στα σχολεία και στα σπίτια, εορτές (σχεδόν όλες θρησκευτικές και οι ελάχιστες εθνικές έχουν καπελωθεί με μια θρησκευτική που γιορτάζεται παράλληλα), γάμοι, κηδείες, βαπτίσεις, μεταλήψεις, εκκλησιαστικές λειτουργίες κλπ. Η εγκεφαλική πλύση, λειτουργεί με συγκεκριμένο τρόπο, όλες οι επιρροές που δέχεται διαρκώς και για όλη του τη ζωή ο άνθρωπος, συνηγορούν στο να διαμορφώσει ασυνείδητα μια άποψη παγιωμένη και στη συνέχει να μπαίνει μόνος του σε μια κατάσταση δογματικής επανάληψης . Έτσι, όταν παρουσιαστούν ισχυρά επιχειρήματα για την αμφισβήτηση της βεβαιωμένης του πίστης, ακόμη και αν αναγνωρίσει τη λογικότητα των επιχειρημάτων, εν τούτοις, συναισθηματικά δεν μπορεί να απορρίψει το οικοδόμημα μιας ζωής καθώς νιώθει αδύναμος να επιβιώσει μετά από μια τέτοια προσωπική συντριβή και να ξεκινήσει από το μηδέν, αντίθετα, μπαίνει στη διαδικασία να υποστηρίξει με κάθε τρόπο αυτό που αδυνατεί να απορρίψει. Όσο πιο έντονα εισέρχεται σε τέτοιες αντιπαραθέσεις (μέσα από τις οποίες πολλές φορές δέχεται προσβολές και αισθάνεται εκτεθειμένος) τόσο πολύ οχυρώνεται πίσω από την θέση του.

Η θρησκεία δημιουργήθηκε για να δώσει απαντήσεις σε υπαρκτές και σοβαρές απορίες του ανθρώπου: Να εξηγήσει τον κόσμο γύρω του, να βρει κάπου να ακουμπήσει, τον φόβο του για τον θάνατο. Οι πρώτες θρησκείες θεοποίησαν τον Ήλιο. Όσο περνούσε ο καιρός και ο άνθρωπος κατάφερνε να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματά του, τόσο εξελισσόταν μαζί του και η θρησκεία και σταμάτησε να θεοποιεί φυσικά φαινόμενα και πέρασε σε πιο ασαφείς έννοιες και εικόνες. Σε αυτή την ανάγκη βρήκαν πρόσφορο έδαφος διάφοροι επιτήδειοι, ορίζοντας τους εαυτούς τους ως εκπροσώπους και μοναδικούς ερμηνευτές του θεού και του θελήματός του. Και έτσι η απλή, βιολογική ανάγκη του ανθρώπου για απαντήσεις, έγινε ταυτόχρονα και η ανάγκη επιβίωσης κάποιου άλλου. Και έτσι, για κάθε λογική εξήγηση που έβρισκε ο άνθρωπος, ερχόταν ο ιερέας και πρόσθετε μια υπερφυσική παράμετρο. Για να μην τον αφήσει να απομακρυνθεί.

Η ανάγκη αυτή είναι αποτυπωμένη στο DNA μας και δεν θα αλλάξει εύκολα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μερικοί άθεοι που, ενώ κατάφεραν να «ξεφύγουν» από την θρησκεία, συνεχίζουν να πιστεύουν σε υπερφυσικά αναπόδεικτα δογματικά κινήματα, όπως τα ζώδια, οι αστρικές προβολές, η ομοιοπαθητική, ότι έρχονται εξωγήινοι και μας εξετάζουν κρυφά. Για κάποιον που είναι σκεπτικιστής και έχει μάθει πια να εξετάζει από όλες τις πλευρές μία άποψη, φαίνεται το ίδιο αστείο το να πιστεύεις στις απαγωγές εξωγήινων όσο και το να πιστεύεις σε έναν θεό.

Όσοι ισχυρίζεστε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων πιστεύει είτε επειδή μας γίνεται πλύση εγκεφάλου από την παιδική ηλικία, είτε γιατί οι κοινωνίες μας είναι οργανωμένες έτσι ώστε να εξυπηρετούν την εκμετάλλευση της πλειοψηφίας από μια μειοψηφία, είτε γιατί η πλειοψηφία του κόσμου δεν διαθέτει τις δικές σας νοητικές ικανότητες για να αποτινάξει αυτό που θεωρείτε ομαδική παράκρουση, είτε γιατί η θρησκεία επιβάλλεται βίαια, νομίζω ότι κάνετε λάθος. Απλά κάνετε αδικαιολόγητη γενίκευση της προσωπικής σας εμπειρίας, σε αυτό που αντιλαμβάνεστε ότι συμβαίνει σήμερα. Ο κόσμος όμως και τα παραμύθια με τα οποία μεγάλωσε ανατρέπει (δεν γνωρίζω πολλούς ενήλικες να πιστεύουν στον Άγιο Βασίλη), και την εκμετάλλευση προσπαθεί να αποτινάξει, και το ίδιο έξυπνος με εσάς είναι, και την βίαιη επιβολή αντιπαλεύει.

Άλλοτε με επιτυχία, άλλοτε πάλι όχι. Στα πάνω από τις 4.000 χρόνια καταγεγραμμένης ανθρώπινης ιστορίας, και στον βαθμό που μπορούμε να γνωρίζουμε από τις ανασκαφές για την προϊστορία, έχουν έλθει τα πάνω-κάτω. Κοινωνικές δομές κατέρρευσαν, οικονομικά συστήματα άλλαξαν, κοσμοθεωρίες αντικαταστάθηκαν, η γνώση πλέον είναι σχετικά προσβάσιμη (τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες), και η βίαιη επιβολή της θρησκείας τείνει να γίνει παρελθόν. Το μόνο που δεν ανατρέπεται είναι η θρησκευτική πίστη. Μάλιστα συμβαίνει το αντίθετο. Σε κοινωνίες (όπως π.χ. στις χώρες του πάλαι ποτέ υπαρκτού σοσιαλισμού) που οι θρησκείες κυνηγήθηκαν, μόλις κατέρρευσε το σύστημα που τις κυνήγησε αυτές άνθισαν ξανά. Επιπλέον η πίστη σε θεούς, είναι πανανθρώπινο χαρακτηριστικό. Πιστεύετε ότι σε όλο τον κόσμο, και σε όλη την ιστορική διαδρομή του ανθρώπου υπήρξαν πανομοιότυπες συνθήκες που δικαιολογούν την επιβολή της; Μην ψάχνετε να βρείτε τα αίτια έξω από τον άνθρωπο, αλλά μέσα στον άνθρωπο. Ο λόγος που η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων πιστεύει, είναι γιατί είναι γενετικά προγραμματισμένοι για αυτό. Και εσείς μην θεωρείτε ότι καταφέρατε κάτι σπουδαίο που απαλλαχτήκατε από την πίστη σε θεούς. Το πιθανότερο είναι να είσαστε επίσης γενετικά προγραμματισμένοι γι' αυτό. Με λίγα λόγια όποιος επιθυμεί και έχει ανάγκη κάποιο θεό, θα τον βρει. Είτε με την μορφή της θρησκευτικής πίστης, είτε με την μορφή της πολιτικής ιδεοληψίας, είτε με την μορφή της διατροφικής εμμονής, είτε σε συστήματα εναλλακτικών θεραπειών, είτε οπουδήποτε αλλού τον βολεύει. Τρανή απόδειξη; Είναι πιο εύκολο για κάποιον να αποχωριστεί την πίστη σε θεούς, παρά την θρησκευτική πρακτική. Πρακτική που την αναπαράγει είτε σαν οπαδός πολιτικής ιδεολογίας, είτε σαν οπαδός ποδοσφαιρικής ομάδας, είτε σαν οπαδός της οποιασδήποτε ομάδας έχει την ανάγκη να ενταχθεί.

Αν λοιπόν σκεφτούμε λογικά, υπάρχουν τρεις και μόνο επιλογές.

1. Όλες οι θρησκείες λένε αλήθεια
2. Μία μόνο λέει αλήθεια.
3. Καμία δεν λέει την αλήθεια.

Η πρώτη επιλογή αποκλείεται, η δεύτερη είναι πολύ χλωμή επειδή δεν υπάρχουν πειστικά κριτήρια για την ορθότητα. Η πιο πιθανή είναι η τρίτη, όλες είναι προϊόντα φαντασίας όπως οι μονόκεροι, τα φτερωτά άλογα, οι καλικάντζαροι και τα ξωτικά.