Γιατί οι κακές λέξεις περιέχουν το “ου”;

Τι κοινό έχουν οι λέξεις, τσιγκούνης, φουκαράς, φαφούτης, μουτζούρης, δούλος και ρουφιάνος; Όλες περιέχουν τον δίφθογγο ''ου''. Και συγχρόνως έχουν αρνητική σημασία.

Είναι πραγματικά ενδιαφέρον ότι πολλές λέξεις με αρνητικό νόημα έχουν μέσα τους τον ήχο ''ου'', συμπεριλαμβανομένων των κακών λέξεων – οι λαϊκές λέξεις για τα γεννητικά όργανα ανδρών και γυναικών περιέχοουν το ου. Γιατί;

Οι ήχοι μιας λέξης δεν είναι εντελώς άσχετοι από το νόημά της. Αυτό έχει παρατηρηθεί εδώ και πολλά χρόνια, από την εποχή του Σωκράτη. Στον Κρατύλο, ο Πλάτωνας παραθέτει τους διαλόγους του Σωκράτη για πώς πλάστηκαν οι λέξεις.

Σύμφωνα με τον Σωκράτη, δεν είναι τυχαίο ότι η λέξη ροή περιέχει το γράμμα ''ρο'' διότι αυτό υποδηλώνει κίνηση. Οι λέξεις κρούω, θραύω, ερείκω (κοπανίζω), θρύπτω (κάνω θρύμματα), κερματίζω και ρυμβώ (στριφογυρίζω) περιέχουν το ''ρο''. Το λάμδα σημαίνει ολίσθηση και βρίσκεται σε λέξεις με παρόμοιο νόημα. Ο Σωκράτης επισημαίνει επίσης ότι το ''φι'', το ''ψι'', το ''σίγμα'' και το ζήτα είναι φυσητικά γράμματα και γι’ αυτό χρησιμοποιούνται σε λέξεις όπως, φύσημα, ψυχρός, σεισμός και ζεστός.

Δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε γιατί το νόημα μιας λέξης συνδέεται με ορισμένους ήχους. Ο παφλασμός, ο φλοίσβος, η βοή και ο γδούπος είναι μερικά παραδείγματα που δείχνουν ότι οι ήχοι μια γλώσσας μιμούνται τους ήχους της φύσης που νοηματικά αποδίδουν. Οι λέξεις ροή και νερό έχουν μέσα τους το ''ρο'' γιατί προφανώς η κίνηση του νερού παράγει τον ήχο του ''ρο''. Η κίνηση του αέρα παράγει τον ήχο ''φι''. Είναι φανερό ότι οι άνθρωποι έπλασαν τις πρώτες λέξεις με βάση τους ήχους των φυσικών φαινομένων στα οποία τις απέδιδαν και στη συνέχεια αυτές οι λέξεις αποτέλεσαν τη ρίζα για να παραχθούν νέες με παρεμφερές νόημα.

Τι κακό όμως έχει ο ήχος ου; Πρόκειται σαφώς για αρνητικό ήχο, άλλωστε το ου είναι στα αρχαία ελληνικά το αντίθετο το ναι. Σίγουρα είναι ένας ήχος που τρόμαζε τον πρωτόγονο άνθρωπο. Η κραυγή του λύκου, της αρκούδας και άλλων ζώων που αποτελούν κίνδυνο για τον άνθρωπο έχουν το ''ου''. Δεν είναι τυχαίο ότι το μουγκρητό ή το μπουμπουνητό περιέχουν το ''ου''.

Επειδή το ''ου'' είναι ένας ήχος που φοβίζει (στα αγγλικά boo) χρησιμοποιείται σε λέξεις που έχουν νόημα εκδίωξης: «ουστ» (oust στα αγγλικά σημαίνει διώχνω). Ακριβώς γι’ αυτό, το ''ου'' αποτελεί και πολεμική ιαχή. Στην ταινία “300”, ο Λεωνίδας ρωτάει: “Σπαρτιάτες, ποιο είναι το επάγγελμά σας;” Kαι η απάντηση είναι: «Αού – Αού – Αού». Στις μέρες μας, ένα ομαδικό ''ου'' σημαίνει αποδοκιμασία, γιουχάισμα. Όπως έλεγε και ένας όχι πολύ παλιός πρωθυπουργός της Ελλάδας απευθυνόμενος στο πλήθος, «Δεν θέλω ου». Δεν φαίνεται λοιπόν περίεργο που λέξεις όπως το κουνούπι, το σκουλήκι και το τσιμπούρι έχουν μέσα τους το ''ου'' – τα όντα αυτά προκαλούν απέχθεια στον άνθρωπο.

Ωστόσο υπάρχουν λέξεις που παρότι έχουν μέσα τους το ''ου'' δεν είναι καθόλου απεχθείς, όπως π.χ. το μπουμπούκι ή το φρούτο. Όμως ακόμα κι έτσι, εξαιτίας του καθόλου συμπαθούς αυτού ήχου, αυτές οι λέξεις μπορούν να γίνουν κακόηχες και υβριστικές: «Tι φρούτο είναι αυτό;» λέμε για κάποιον που φαντάζει περίεργος. Ούτε το μπουμπούκος, ένα χαϊδευτικό που χρησιμοποιήθηκε πριν λίγα χρόνια για ένα γνωστό πολιτικό από τη σύζυγό του, φαίνεται κολακευτικό. Γιατί λέμε κάποιον γαϊδούρι, νούμερο ή κουραμπιέ αν όχι για τον συγκεκριμένο ήχο; «Μούσι» ή «μούφα» όταν πρόκειται για κάτι ψεύτικο; Και γιατί τα Κούλα, Σούλα, Ρούλα, Τούλα είναι τόσο άσχημα αν όχι επειδή μοιάζουν με το «τσούλα». Φαίνεται λοιπόν ότι όποιαδήποτε λέξη που έχει ''ου'', ακόμα και η πιο αθώα, μπορεί να γίνει κακιά και προσβλητική εξαιτίας της αρνητικής δύναμης που κρύβει αυτός ο ήχος.

Εξαιτίας του υβριστικού τους χαρακτήρα, όλες οι κακές λέξεις περιέχουν το ου, εκτός από μια η οποία είναι και η πιο συνηθισμένη. Αυτή που αρχίζει από ''μ'' και περιέχει τρία ''α''. Γιατί η λέξη αυτή δεν έχει το ''ου''; Επειδή δεν είναι τόσο κακιά. Οι λέξεις που επαναλαμβάνουν ένα φωνήεν είναι περισσότερο κωμικές ή κοροϊδευτικές. Ο πατάτας, ο μάπας, ο μπακλαβάς, ο χάχας, ο φαφλατάς, ο σαχλαμάρας, και πολλές άλλες παρόμοιες, ηχούν περισσότερο ως αστείες, παρά ως απεχθείς. Τα πολλά α υποδηλώνουν το «τραλαλά» την πλάκα. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο με το ''α'' αλλά και με κάθε άλλο επαναλαμβανόμενο φωνήεν. Ο Τοτός ή o ποπός είναι αστείες λέξεις. Το ίδιο και τα γυναικεία ονόματα τύπου Νανά και Φωφώ τα οποία έχουν χρησιμοποιήθηκαν σε παλιότερες ελληνικές ταινίες για να σηματοδοτήσουν ελαφρούς γυναικείους χαρακτήρες.

Προσοχή λοιπόν στον ήχο των λέξεων γιατί μπορεί να μεταφέρουν ένα ψυχολογικό νόημα που ξεφεύγει από το νόημα της λέξης. Μπορεί κάποιος να μιλάει με τα καλύτερα λόγια για σας αλλά αν χρησιμοποιεί πολλά ''ου'' μάλλον σας βρίζει.