Αυτό το φαινόμενο, ονομάζεται ‘Προυστ’, από τον Γάλλο συγγραφέα Μαρσέλ Προυστ, ο οποίος στο έργο του ‘Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο’ περιγράφει πώς η γεύση ενός μικρού μπισκότου (madeleine) βουτηγμένου σε τσάι, τον μεταφέρει ξαφνικά και με συγκίνηση, στα παιδικά του χρόνια. Η επιστήμη σήμερα, εξηγεί αυτό που ο Προυστ κατέγραψε ποιητικά, πριν από έναν αιώνα.
Η όσφρηση, είναι η μοναδική αίσθηση που συνδέεται άμεσα με τα κέντρα του συναισθήματος και της μνήμης στον εγκέφαλο, καθώς οι οσφρητικές πληροφορίες, φτάνουν απευθείας στην αμυγδαλή και τον ιππόκαμπο, χωρίς αρχικά να περάσουν από τον θάλαμο, το «φίλτρο» των αισθητηριακών πληροφοριών.
Αυτός ο ιδιαίτερος νευρωνικός δρόμος, εξηγεί γιατί οι μυρωδιές έχουν τόσο ισχυρή συναισθηματική επίδραση και μπορούν να ανασύρουν αναμνήσεις πιο έντονα από οποιοδήποτε άλλο ερέθισμα. Η γεύση, παρότι ακολουθεί πιο σύνθετη πορεία, συνεργάζεται στενά με την όσφρηση, δημιουργώντας μια κοινή, βαθιά συναισθηματική εμπειρία.
Η Νευροεπιστήμη της Νοσταλγίας
Μελέτες έχουν δείξει ότι, όταν μια μυρωδιά ή μια γεύση συνδέεται με ένα προσωπικό βίωμα, το σύστημα της μνήμης, την καταγράφει μαζί με το συναίσθημα που τη συνοδεύει. Έτσι, η ανάκληση της μυρωδιάς, ενεργοποιεί όχι μόνο τη μνήμη του γεγονότος, αλλά και το συναίσθημα που την περιβάλλει.
Οι Green και συνεργάτες (2023), περιγράφουν ότι τέτοιες μνήμες είναι πιο ζωντανές, πιο συναισθηματικά φορτισμένες και πιο στενά δεμένες με την αίσθηση του εαυτού μας. Δεν θυμόμαστε απλώς μια στιγμή, τη ξαναζούμε.
Η μυρωδιά ενός συγκεκριμένου φαγητού για παράδειγμα, μπορεί να φέρει στο νου την ασφάλεια του οικογενειακού τραπεζιού.
Το άρωμα ενός λουλουδιού, μπορεί να ανακαλέσει ένα πρόσωπο που αγαπήσαμε, όχι μόνο στη μνήμη, αλλά και στο σώμα: ο καρδιακός ρυθμός επιταχύνεται, τα μάτια υγραίνονται, η ψυχή συγκινείται.
Η νοσταλγία που προκαλείται μέσω των αισθήσεων, όπως δείχνουν ψυχολογικές μελέτες, ενισχύει τη συναισθηματική σύνδεση με τους άλλους και την αίσθηση νοήματος στη ζωή.
Το Φαινόμενο 'Προυστ' στο Πένθος
Όταν χάνουμε ένα αγαπημένο πρόσωπο, η ψυχική μας ισορροπία ανατρέπεται. Το πένθος είναι μια διαδικασία αποχωρισμού, αλλά και αναζήτησης νοήματος. Μέσα από αυτήν, προσπαθούμε να κατανοήσουμε πώς να συνεχίσουμε να ζούμε χωρίς τον άλλον, αλλά και πώς να κρατήσουμε κάτι από εκείνον μέσα μας. Σε αυτή την πορεία, οι αισθήσεις μπορούν να λειτουργήσουν ως γέφυρες επανασύνδεσης.
Επειδή η όσφρηση έχει αυτή τη μοναδική ικανότητα να παρακάμπτει τη λογική σκέψη και να αγγίζει κατευθείαν το συναίσθημα, μια μυρωδιά μπορεί να λειτουργήσει σαν ασφαλές πέρασμα προς τη μνήμη.
Αντί να προκαλεί μόνο πόνο, επιτρέπει στο άτομο να συνδεθεί ξανά με στιγμές τρυφερότητας, αγάπης και παρουσίας. Μέσα από αυτό το βίωμα, η απώλεια αποκτά μια νέα διάσταση, δεν είναι απλώς το τέλος μιας σχέσης, αλλά η μεταμόρφωσή της σε εσωτερική σύνδεση.
Η σύγχρονη ψυχολογία του πένθους, αναφέρεται στη θεωρία των “συνεχιζόμενων δεσμών” (continuing bonds), σύμφωνα με την οποία, η διαδικασία του πένθους δεν στοχεύει στην αποκοπή από το πρόσωπο που χάθηκε, αλλά στη διατήρηση μιας εσωτερικής, μεταμορφωμένης σχέσης μαζί του. Η σχέση αυτή δεν εκφράζεται πλέον μέσα από φυσική παρουσία, αλλά μέσα από αναμνήσεις, σκέψεις και συναισθήματα, που κρατούν ζωντανή τη σύνδεση.
Η Θεραπευτική Διάσταση
Η ενεργοποίηση τέτοιων αναμνήσεων, μπορεί να χρησιμοποιηθεί θεραπευτικά. Στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας πένθους, η ανάκληση θετικών οσφρητικών ή γευστικών εμπειριών, βοηθά το άτομο να προσεγγίσει τη θλίψη του με περισσότερη ασφάλεια. Οι μνήμες μέσω των αισθήσεων ενεργοποιούν όχι μόνο τον πόνο, αλλά και τη ζεστασιά της σχέσης που χάθηκε. Μέσα από αυτή τη συναισθηματική επανασύνδεση, το άτομο μπορεί να βιώσει ξανά την αγάπη, χωρίς να εγκλωβίζεται στην απώλεια.
Ερευνητικά δεδομένα, δείχνουν ότι τέτοιες αισθητηριακές αναμνήσεις μπορούν να μειώσουν το άγχος και τα συμπτώματα κατάθλιψης σε ανθρώπους που θρηνούν, ενώ ενισχύουν τη συνοχή της ταυτότητάς τους και τη συναισθηματική τους ανθεκτικότητα. Η νοσταλγία που προκαλείται από μια μυρωδιά ή μια γεύση, λειτουργεί σαν μια ήπια υπενθύμιση ότι η αγάπη και η σύνδεση εξακολουθούν να υπάρχουν, απλώς σε άλλη μορφή.
Στο πλαίσιο της ενσυνειδητότητας, οι άνθρωποι που θρηνούν μπορούν να μάθουν να επιτρέπουν στις αισθήσεις να τους καθοδηγούν. Να «αναπνέουν» τη μνήμη χωρίς να την αποφεύγουν, να αναγνωρίζουν ότι το παρελθόν δεν έχει χαθεί, αλλά ζει μέσα τους. Μέσα από αυτή την ανάμνηση, το πένθος αποκτά δημιουργική διάσταση. Μετατρέπεται σε σύνδεση, σε αναγνώριση, σε αγάπη που παραμένει.
Οι σχέσεις δεν χάνονται ολοκληρωτικά, μεταμορφώνονται σε παρουσία μέσα μας, σε ψίθυρο που ζει στη μνήμη, στο σώμα, στις στιγμές που κάτι γνώριμο ξυπνά και λέει: «Είσαι ακόμα εδώ».
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου