Ο Ερμητισμός θεωρείται ότι βασίζεται σε πολύ αρχαία Αιγυπτιακά κείμενα των ιερών βιβλίων του Αιγυπτιακού Θεού Θωθ, του αντιστοίχου Θεού Ερμή των Ελλήνων, τα οποία μετάφρασε ο Μανέθωνας τον 3ο αιώνα π.χ, κατ’ εντολή του Πτολεμαίου του Φιλάδελφου του Β. Τα κείμενα αυτά σύμφωνα με τον Ιάμβλιχο ήταν 20.000 ενώ σύμφωνα με τον Μανέθων 36.000, και περιείχαν μαγεία, φιλοσοφία, αστρολογία, ιατρική και αλχημεία.
Ο Ερμητισμός όπως τoν γνωρίζουμε σήμερα διαμορφώθηκε στην αρχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από κείμενα με το όνομα «Ασκληπιός», που αποδίδονται στον Ρωμαίο συγγραφέα Απούλιο. Ο Ερμητισμός ο οποίος χαρακτηρίζεται για τον αποκαλυπτικό χαρακτήρα των κειμένων του, δίδασκε τον μονοθεϊσμό, την λατρεία του Θεού με πνευματικά μέσα, και επιδίωκε την γνώση του διαμέσω της μυστικής έκστασης.
Σύμφωνα με τον Ερμητισμό ο Θεός είναι άυλος αγέννητος, αμετάβλητος και αιώνιος ταυτίζεται με το Αγαθόν από όπου τα πάντα εκπορεύονται. Ο Θεός είναι το Παν:
«Ο Θεός είναι το παν. Και το παν διαπερνάει και περιβάλλει τα πάντα. Αυτόν τον λόγο, τέκνο μου, προσκύνησε και λάτρευε. Και μία είναι η θρησκεία του Θεού: να μην είναι κάτι το κακό». Λόγοι, X, 16
Ο πατέρας Νους του κόσμου είναι αρσενικοθήλυκος ζωή και φως, από τον οποίο ξεπηδά ο «Λόγος». Ο κόσμος του φωτός είναι το αρχέτυπο του αισθητού κόσμου, ο οποίος δημιουργείται από το κατώτερο μέρος του, ύστερα από απόφαση του Θεού και δια της συμμετοχής του «Λόγου», υιού του Θεού.
Στην συνέχεια ο πατέρας Νους γεννά έναν άλλο δεύτερο δημιουργό Νου, ο οποίος μέσω του «Λόγου» δημιουργεί τον δικό μας αισθητό κόσμο, που υπακούει στους κανόνες της Ειμαρμένης. Καθήκον του κατώτερου αισθητού κόσμου είναι να μιμείται τον ιδεατό (αρχέτυπο). Ο «Λόγος» με τον δημιουργό «Νού», θέτουν σε κίνηση τους επτά κύκλους, του πυρός.
«Ο Νους-Θεός που είναι αρσενικό-θηλυκός, ζωή και φως μαζί, γέννησε με έναν λόγο, άλλον δημιουργό Νου, ο οποίος είναι Θεός της φωτιάς και του πνεύματος και ο ενιαίος δημιουργός επτά διοικητών που περιέχουν σε κύκλους τον αισθητό κόσμο και η διοίκησή τους καλείται Ειμαρμένη και αμέσως από τα κατώτερα στοιχεία (του Θεού) ξεπήδησε ο Θεϊκός Λόγος στην περιοχή της καθαρής φυσικής δημιουργίας κι ενώθηκε με τον δημιουργό Νου (προς τον οποίον είναι ομοούσιος). Και ο δημιουργός Νους μαζί με τον Λόγο, που περιβάλλει τους κύκλους και τους κάνει να στριφογυρίζουν με κραδασμούς στριφογύρισε τα δικά του δημιουργήματα και τα άφησε να στρέφονται από απροσδιόριστο χρόνο και θα συνεχίσουν να στρέφονται διαρκώς χωρίς τέλος». Λόγοι, Ι 9,10.
Ως «αγαθός» ο Θεός είναι κάθε αιτία κίνησης και γένεσης.
«Ο Θεός δημιουργεί τον αιώνα, ο αιώνας τον κόσμο, ο κόσμος τον χρόνο και ο χρόνος την γένεση. Η ουσία του θεού είναι το αγαθό, το καλό, η ευδαιμονία, η σοφία. Του αιώνα η ουσία είναι η ταυτότητα, του κόσμου η τάξη. Του χρόνου η μεταβολή, και της γένεσης ο θάνατος». Λόγοι, ΧΙ, 2
Τον ένα και μοναδικό Θεό, το απόλυτο αγαθό, ο άνθρωπος μπορεί να τον γνωρίσει μέσα από την δημιουργία.
«Από μία αρχή εξαρτώνται τα πάντα. Και η αρχή από τον ένα και μόνο. Και η αρχή κινείται για να γίνει και πάλι αρχή, αλλά το ένα μόνο μένει ακίνητο δεν κινείται. Υπάρχουν λοιπόν τρία: Ο Θεός, πατέρας και αγαθό ο κόσμος και ο άνθρωπος. Τον κόσμο τον δημιούργησε ο Θεός και τον άνθρωπο ο κόσμος. Ο κόσμος γίνεται υιός του Θεού και ο άνθρωπος γιος του κόσμου, δηλαδή εγγονός του θεού». Λόγος Ι, 14
Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο από αγαθή πρόθεση δίνοντας του «Λόγο» και Νού. Στον άνθρωπο το «αγαθό» κατ’ αντιστοιχία του Θεού, υπάρχει μόνο ως ελάχιστο κακό, διαμέσου όμως του διαλογισμού και της έκστασης, είναι εφικτό ο άνθρωπος να βιώση την θέωση και να γνωρίσει τον Θεό. Το όραμα του Θεού διαμέσω της έκστασης χαρίζει την αθανασία, και γίνεται μόνο όταν η ψυχή αποδεσμευτεί από το σώμα.
«Είθε να αποκτήσεις φτερά σαν του πουλιού και να ανυψωθείς στον αέρα και ανάμεσα γης και ουρανού να σταθείς και να αντικρίσεις την στεριά της γής, το ρευστό της θάλασσας, των ποταμών τα ρεύματα, την ελεύθερη κίνηση του αέρα, την οξύτητα της φωτιάς, την αστείρευτη κίνηση, την ταχύτητα του ουρανού και την περιστροφή περί τον εαυτό τους». Λόγος Ε, 5
Ο πραγματικός άνθρωπος, ως ανώτερη Ψυχή, είναι δημιούργημα του πρώτου Θεού (όπως λέει ο Πλάτωνας στον Τίμαιο) και για αυτό είναι πραγματικά και ουσιαστικά αθάνατος, αν και το σώμα του (η προσωπικότητά του) που το χαρίζει ο δεύτερος δημιουργός είναι φθαρτό και θνητό:
«Ο Κύριος και δημιουργός όλων των αιώνιων σωμάτων, Τατ, αφού μία φορά δημιούργησε, δεν ξαναδημιούργησε ούτε δημιουργεί. Όσο για το δικό μας δημιουργό επειδή είναι σε σώμα, αφού μας δημιούργησε, δημιουργεί πάντα και θα δημιουργεί σώματα, θνητά και διαλυτά. Διότι δεν είναι θεμιτό σε αυτόν να μιμείται το δημιουργό του, πράγμα εξάλλου αδύνατο. Διότι εκείνος έκανε τα πλάσματά του από την πρωταρχική ουσία, που είναι ασώματη, ο άλλος έπλασε εμάς από την σωματοποίηση που ακολούθησε.».Από τον Λόγο του Ερμή προς τον Τατ, απόσπασμα 1, 2. (Διασώθηκε από τον Στοβαίο).
Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε «κατ’ εικόνα» του Θεού. Η δημιουργία του ανθρώπου ξεκινάει με την δημιουργία του ανθρώπου αρχέτυπο, που τον δημιουργεί ο πρωταρχικός Νους κατ’ εικόνα του πατέρα:
«Κι ο πατέρας όλων ο Νους, που είναι ζωή και φως, γέννησε τον άνθρωπο, ίσον με τον εαυτό του, τον οποίον αγάπησε ως γέννημα δικό του. Και ήταν πανέμορφος ο άνθρωπος γιατί είχε την εικόνα του πατέρα του. Επειδή ο Θεός αγάπησε την ίδια του την μορφή, του παρέδωσε όλα τα δημιουργήματα ». Λόγοι, Ι 12-15
Η δημιουργία του ανθρώπου γίνεται με την δημιουργία του ανθρώπου –αρχέτυπο, που τον δημιουργεί ο πρωταρχικός Νους κατ’ εικόνα του πατέρα. Στην συνέχεια και ο άνθρωπος συμμετέχει στην δημιουργία. Αρχικά ο άνθρωπος δεν είχε φύλο ήταν αρσενικοθήλυκος κάτι που συναντάμε επίσης στην αρχαιοελληνική γραμματεία τόσο στον Ησίοδο όσο και τον Πλάτωνα
«Οι ψυχές παιδί μου, Ώρε έχουν όμοια φύση, καθότι προέρχονται από τον ίδιο τόπο, όπου τις πλάθει ο δημιουργός, και δεν είναι ούτε αρσενικές ούτε θηλυκές. Διότι η διάκριση αυτή γίνεται στα σώματα και όχι στα ασώματα». Από τον Λόγο του Ερμή προς τον Τατ, απόσπασμα 24, 8 (Διασώθηκε από τον Στοβαίο).
«Όταν επληρώθη η περίοδος, λύθηκε ο δεσμός που συγκρατούσε τα πάντα με την θέληση του Θεού. Έτσι όλα τα ζώα που ήταν αρσενικοθήλυκα κι ο άνθρωπος μαζί, διαλύθηκαν κι άλλα έγιναν αρσενικά κι άλλα θηλυκά. Και τότε ο Θεός είπε άγιο λόγο. Αυξάνεστε και πληθύνεστε όλα τα κτίσματα και τα δημιουργήματα». Ποιμάνδρης Ι, 18.
Ο άνθρωπος - αρχέτυπο διαπερνόντας τους πλανητικούς κύκλους παρουσιάστηκε στην φύση, και εισέρχεται την ύλη. Κάτι όμως που είχε ως συνέπεια την πτώση του, διότι ως Νάρκισσος αγάπησε την μορφή του, την αντανάκλασή του στον υλικό κόσμο, και συνειδητά επέλεξε να κατοικήσει στην άλογη μορφή.
«Και τότε ο άνθρωπος είδε στην κατώτερη φύση την ωραία μορφή του Θεού κι όταν είδε το απέραντο κάλλος κι όλη την ενεργητικότητα των διοικητών να ενώνονται στην μορφή του Θεού, εκείνος μειδίασε από αγάπη, γιατί είδε την υπέροχη μορφή του ανθρώπου να αντανακλάται στο νερό και στην σκιά του πάνω στην γη. Κι αυτός βλέποντας την όμοια με αυτόν μορφή στο νερό την αγάπησε και θέλησε να κατοικήσει σε αυτήν. Κι αμέσως η βουλή έγινε ενέργεια και κατοίκησε στην άλογη μορφή. Και για αυτόν τον λόγο ο άνθρωπος είναι διπλός από όλα τα ζώα της γης: θνητός κατά το σώμα κι αθάνατος στην ουσία του». Λόγοι, Ι 12-15
Εξαιτίας της πτώσης του ο άνθρωπος έχει διπλή φύση, θνητός ως προς το σώμα και αθάνατος ως προς τη ουσία του. Ο άνθρωπος που έχει επίγνωση της αθάνατης φύσης του, προχωράει προς την γνώση του υπέρτατου αγαθού και την ένωση με τον Θεό, που γίνεται με την ενδοσκόπηση, ενώ ο άνθρωπος που ερωτεύτηκε το σώμα του παραμένει στο σκοτάδι και τον θάνατο. Με τον θάνατο βέβαια δεν καταστρέφεται τίποτα απλώς γίνεται μια διάλυση των υλικών στοιχείων.
«-Δεν παθαίνουν πατέρα, τα ζώα που βρίσκονται μέσα σε αυτό (Θείο) και είναι μέρη του;
-Κράτα τον λόγο σου τέκνο μου, γιατί πλανάσαι στην ονομασία των φαινομένων
.Δεν πεθαίνει τίποτα τέκνο μου, αλλά ως σύνθετα σώματα, διαλύονται. Η διάλυση δεν είναι θάνατος, αλλά διάλυση του κράματος. Και διαλύεται όχι για να χαθεί αλλά για να γίνει κάτι νέο. Γιατί ποια είναι η ενέργεια της ζωής: Δεν είναι η κίνηση; Και υπάρχει τίποτα ακίνητο στον κόσμο; Τίποτε, παιδί μου.
-Ούτε η Γη δεν είναι ακίνητη πατέρα κατά την γνώμη σου;
-Όχι παιδί μου. Η γη είναι και πολυκίνητος από μόνη της και στάσιμη. Πόσο γελοίο είναι να λέμε την τροφό των πάντων ακίνητη, αυτή που βλασταίνει και γεννάει τα πάντα.Είναι αδύνατο να βλασταίνει κάτι δίχως να κινείται…
Τέκνο μου, ο κόσμος ως σύνολο είναι αμετάβλητος , αλλά τα μέρη του είναι μεταβλητά, ενώ τίποτα δεν είναι φθαρτό και τίποτα δεν χάνετε. Μόνο οι ορισμοί μπερδεύουν τους ανθρώπους. Δεν είναι η γένεση ζωή, αλλά η αίσθηση, ούτε ο θάνατος αλλά λήθη».Λόγοι ΙΒ, 17,18
Η ψυχή απελευθερώνεται και αναβαίνει περνώντας από τις εφτά σφαίρες αφήνοντας όλα της τα πάθη έως ότου φτάσει στην όγδοη φύση και την ένωση της με τον Θεό.
«Η ασεβής ψυχή μένει στην ίδια ουσία, κολάζεται από αυτήν και ζητάει γήινο σώμα για να εισέλθει. Σε ζώου σώμα δεν χωράει ανθρώπινη ψυχή και η Θέμιδα δεν επιτρέπει η ανθρώπινη ψυχή να εκπέσει σε αλόγου ζώου σώμα. Νόμος του Θεού είναι για να προφυλάσσει την ανθρώπινη ψυχή από μία τέτοια ύβρη». Λόγοι, X, 19.
Από τα παραπάνω καταδεικνύεται η ομοιότητα των Ερμητικών κειμένων τόσο με τον Ορφισμό, όσο και με την αρχαιοελληνική φιλοσοφική σκέψη κυρίως αυτή των πυθαγόρειων. Υπάρχει όμως ομοιότητα και με τον Χριστιανισμό. Δεν είναι τυχαίο βέβαια ότι Ερμητικά κείμενα βρέθηκαν ανάμεσα σε γνωστικά απόκρυφα ευαγγέλια (κείμενα του nag Hammadi 1947/48 ).
Στα Ερμητικά ενώ υπάρχει αναφορά στον ένα και μοναδικό Θεό, αναφέρονται και άλλοι Θεοί οι οποοίοι όμως είναι υποδεέστεροι του Θεού - Νου και κυριαρχούν σε ένα μόνο μέρος του κόσμου.
Ο Ερμητισμός δεν αποτέλεσε θρησκεία καθώς δεν είχε τελετουργίες καθαρμούς, και ιδιαίτερες μυστηριακές πράξεις. Η γνώση και η σωτηρία σε κάθε περίπτωση είναι αποκαλυπτική, και μπορεί ο άνθρωπος να την κατακτήσει με ενδοσκόπηση:
«Πότε λοιπόν θα μπορούσε να σε ευλογήσει ή να απευθυνθεί προς εσένα; Προς τα πού να γυρίσω τα μάτια μου, για να σε ευλογήσω, προς τα πάνω, προς τα κάτω, προς τα μέσα ή προς τα έξω; Δεν υπάρχει τρόπος, δεν υπάρχει τόπος γύρω από εσένα, ούτε άλλο τίποτε, ούτε κανένα από τα όντα. Όλα υπάρχουν σε σένα κι όλα προέρχονται από σένα. Δίνεις τα πάντα και δεν παίρνεις τίποτε. Εσύ τα κατέχεις όλα και δεν υπάρχει τίποτε που να μην το έχεις. Πότε να σε υμνήσω;
Γιατί ούτε ώρα, ούτε χρόνο είναι δυνατό να καταλάβεις. Και γιατί να σε υμνήσω; Για όσα δημιούργησες ή για όσα δεν δημιούργησες; Για όσα φανέρωσες ή για όσα έκρυψες; Και για ποιο λόγο θα πρέπει να σε υμνήσω; Σαν κάτι που ανήκει σε εμένα, σαν κάτι ξεχωριστό ή σαν κάτι άλλο; Γιατί εσύ είσαι ότι είμαι, συ είσαι ότι κάνω, συ είσαι ότι λέω. Είσαι το παν και δεν υπάρχει άλλο πέρα από εσένα. Κι ακόμα είσαι κι εκείνο που δεν υπάρχει. Συ είσαι ό,τι έχει δημιουργηθεί κι ό,τι δεν δημιουργήθηκε». Λόγοι, V 10.Ο Ερμητισμός ως συνοθύλευμα Ελληνικών, Αιγυπτιακών, Ανατολικών φιλοσοφικών αλλά και θεολογικών αντιλήψεων, και επηρέασε τα μέγιστα στην θεολογική και αλχημιστική πρακτική ιδιαίτερα του μεσαίωνα.
< Ο «σμαραγδένιος πίνακας» του Ερμή του τρισμέγιστου αποτέλεσε την βίβλο της Αλχημείας.---------------------
1. Είναι ακριβές, σίγουρο και αληθινό.
2. Ό,τι είναι κάτω, μοιάζει με εκείνο που είναι επάνω και ό,τι είναι επάνω, μοιάζει με αυτό που είναι κάτω, προς εκπλήρωση των θαυμάτωντον Ενός.
3. Και όπως όλα δημιουργήθηκαν μέσω του Νου του ενός 'Οντος, έτσι ταπάντα γεννήθηκαν από εκείνο το Ον μέσω προσαρμογής.
4. Πατέρας τους είναι ο ήλιος, μητέρα τους η σελήνη· ο άνεμος τακυοφόρησε, η γη είναι η τροφός τους.
5. Πατέρας του παντός είναι το τέλεσμα.
6. Η δύναμη του είναι μεγάλη, αν μετατραπεί σε γη.
7. Χώρισε τη γη από το πυρ, το λεπτό από το παχυλό, ενεργώντας ήπιακαι δεξιοτεχνικά.
8. Ανέβα από τη γη στον ουρανό και μετά κατέβα πάλι στη γη, καισυνδύασε τις δυνάμεις των ανώτερων και κατώτερων όντων. Έτσι θααποχτήσεις τη δόξα όλον τον κόσμου και το σκότος θα απομακρυνθεί απόσένα.
9. Σε αυτό έγκειται η Δύναμη, ισχυρότερη από όλες τις δυνάμεις, γιατίΥπερνικά το λεπτοφυές και διαπερνάει το κάθε στερεό.
10. Έτσι δημιουργήθηκε ο κόσμος.
11. Εφάρμοσε τις θαυμάσιες υποδείξεις που δίνονται εδώ.
12. Πράγματι, αυτό που εξέθεσα για το έργο του ηλίου είναι πλήρες.
Στόχος της αλχημείας ήταν η μετατροπή ενός ευτελούς μετάλλου σε υδράργυρο που θεωρούταν ως η πρωταρχική ύλη των μετάλλων, και τελικά σε χρυσό.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου