Πυθαγόρεια μυσταγωγία

 "Η Παράδοση είναι το Φως και ο Κανόνας".
~ Πλούταρχος

Δύο "Ακούσματα" του Διδασκάλου, μιλούν για το ψωμί, ένα άλλο για τα υπολείμματά του και ένα τέταρτο για το αλάτι. Είναι τα εξής:

1) Μην κομματιάζεις το ψωμί (Άρτον μη καταγνύειν).
2) Μην βάζεις την τροφή σε βρώμικο περιέκτη.
3) Μην μαζεύεις τα ψίχουλα που έχουν πέσει απο το τραπέζι.
4) Έχε στο τραπέζι σου αλάτι.

Ως όλα τα σύμβολα ανεξαιρέτως, έχουν και αυτά πολλές ερμηνείες. Η φυσική τους είναι εμφανής. Η ηθική τους ευνόητη. Μα είναι ανάλογες αυτών ερμηνείες, βαθύτερες και απόρρητες. Αυτές είναι που θα εξετάσουμε.

1) Μην κομματιάζεις το ψωμί.

Εκτός απο το υλικό ψωμί που δεν πρέπει να κομματιάζουμε αλλά να μοιράζουμε ολόκληρο σε όσους το ζητούν, είναι και το πνευματικό ψωμί, που για ουδεμία αιτία επιτρέπεται να μειώνεται ή να κομματιάζεται. Το πολύτιμο σώμα των εσωτερικών διδασκαλιών, που σε όλες τις εποχές υπήρξε η ανεκτίμητη τροφή των ψυχών που διψούν για την Αλήθεια.

Ανέκαθεν υπάρχει εσωτερική γνώση, κτήμα ολιγάριθμων οπαδών, προνόμιο λίγων επιλέκτων. Αφού δεν είναι δυνατόν να την εννοήσουν όλοι. Η περιοχή της είναι τόσο εκτεταμένη, όσο και γριφώδης.

Ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται γύρω του τεράστια οργάνωση του κόσμου της οποίας οι νόμοι του είναι άγνωστοι. Απο πού προέρχεται η ζωή; Ποια είναι η σημασία της; Ποιο ρόλο παίζουν στην ατομική εξέλιξη τινός, ο πόνος, η θλίψη, η δοκιμασία; Χάσαμε για πάντα τα αγαπημένα μας πρόσωπα που πήγαν γρηγορότερα απο εμάς στον τάφο; Ποια είναι η τύχη που αναμένει τους νεκρούς στην άλλη πλευρά απο αυτήν της ζωής;

Καθένα απο τα ερωτήματα αυτά έχει και την απάντησή του. Υπάρχει κατά συνέπεια μέθοδος οργανωμένων μαθημάτων κατά παράδοσιν που δίνουν αρμονική απάντηση στα αινίγματα του κόσμου. Η γνώση τους αποτελεί την Αλήθεια. Η κατανόησή τους, παραχωρεί την Σοφία.

Καταλαβαίνουμε οτι ο μυημένος δεν έχει την δικαιοδοσία να μετατρέψει ή να διαφωνήσει, έστω και ελάχιστα, να κομματιάσει το φως, προκαλώντας του αποσύνθεση. Αφού ένα και μοναδικό φως υπάρχει.

Κάθε σχολή στην οποία η ιερή διδασκαλία κομματιάζεται, λύνεται, ερμηνεύεται σύμφωνα με την φαντασία καθενός, κινδυνεύει να οδηγηθεί σε πνευματική αναρχία και διάλυση. Γιατι μόνο μία Αλήθεια υπάρχει, προσαρμοσμένη στο πεδίο που ζούμε. Δεν υπάρχουν πολλές.

Όποια άρνηση του νόμου της παγκόσμιας έλξης, δεν θα εμποδίσει την πέτρα να πέσει στην γη ούτε τα ουράνια σώματα να διαγράφουν ατάραχα τις τροχιές τους. Αντίστοιχα όποια αμφισβήτηση των μυστικιστικών νόμων που κυβερνούν αυτόματα τα των ανθρώπων και τα των όντων, δεν μπορεί να αλλάξει τις αναγκαστικές τους συνέπειες.

Είναι επιβεβλημένο λοιπόν να αποφεύγουμε την άσκοπη διακοπή της αποστολικής αλυσίδας της εσωτερικής παράδοσης που έχει μεταδοθεί προσεκτικά απο καιρό σε καιρό, απο διδάσκαλο σε μαθητή, απο στόμα σε αυτί και μέσω της απόκρυφης δύναμης των συμβόλων. Εφόσον εξέθρεψε τους προηγούμενους απο εμάς, εξασφαλίζοντάς μας την αναγκαία πνευματική τροφή, πρέπει να παραδοθεί ολόκληρη στους υιούς μας κατά την μύηση. Ο δαυλός πρέπει να μεταβιβαστεί αναμμένος, όπως ακριβώς παραχωρήθηκε σε εμάς απο αυτούς που τον είχαν πριν.

Ο μαθητής λοιπόν, πρέπει να συνηθίσει να δέχεται με σεβασμό τον καρπό της αρχαίας Σοφίας. Σε έναν αιώνα που υπάρχει η τάση τα πάντα να κριτικάρονται και εύκολα ειρωνευόμαστε τα άγια, ο μαθητής της αιγυπτο-ελληνικής παράδοσης οφείλει, αντίθετα, να αντιδρά εναντίον αυτής της ιεροσυλίας. Πρέπει να προφυλάσσει τον άρτο αυτής της αλήθειας, απο κάθε μόλυνση και διαίρεση.

2) Μην βάζεις την τροφή σε βρώμικο περιέκτη.

Παρό,τι όλοι οι άνθρωποι είναι καλεσμένοι για την Αλήθεια, ελάχιστοι είναι ικανοί και άξιοι να την δεχτούν αμέσως. Δεν πρέπει λοιπόν να υποβιβάζουμε την μύηση, παρέχοντάς την σε όντα ανίκανα να την εννοήσουν, ή ακόμη ανίκανα και να την ζήσουν. Μην ρίχνετε τα μαργαριτάρια στα γουρούνια. Ο αγνός χυμός του πνεύματος δεν πρέπει να ρίχνεται σε δοχείο ακάθαρτο. Ας αποφεύγουμε λοιπόν, κάθε αδέξιο ζήλο, κάθε εκπαίδευση άκαιρη, κάθε κοινοποίηση πριν την ώρα που πρέπει.

Είναι πολύ δύσκολο να βρούμε αγνά πνευματικά παιδιά. Πόσοι αποκρυφιστές χαμηλής τάξης δεν επιθυμούν διακαώς να μυηθούν στα μυστικά της ανώτερης Γνώσης, με μόνο σκοπό, κατώτερο και εγωϊστικό, για να κυριαρχήσουν ευκολότερα επί των άλλων όντων και για να τους επιβάλλουν την θέλησή τους. Κινδυνεύει ο ζαλισμένος διδάσκαλος που εμπιστεύεται τα κλειδιά του ουρανού και της γης σε χέρια ακατάλληλα και ακάθαρτα. Ως ο μαθητευόμενος μάγος του ποιήματος του Γκαίτε, θα είναι μια μέρα θύμα αγνώστων δυνάμεων, τις οποίες τόσο επιπόλαια επικαλέστηκε.

Μην ρίχνεις τις τροφές σε ακάθαρτο δοχείο! Μα, σκέφτηκες οτι μπορεί εσύ να είσαι το δοχείο αυτό; Κατάφερες να επιβληθείς στην κατώτερη φύση σου; Νίκησες την θυελλώδη ορμή των αισθήσεών σου και έγινες τόσο διάφανος, ώστε κάποτε να μπορέσεις να ανακλάσεις το Αληθινό φως;

3) Μην μαζεύεις τα ψίχουλα που έχουν πέσει απο το τραπέζι.

Πόσοι λίγοι άνθρωποι υποπτεύονται οτι όλα όσα φαινομενικά τους ανήκουν, δεν τους ανήκουν;

Το τραπέζι του φαγητού ήταν ιερό για τους αρχαίους. Δεν επιτρεπόταν, λέγει ο Dacier (Vie de Pythagore, σελ. 206), να επαναφέρουν πάνω στο τραπέζι ό,τι είχε πέσει κάτω, αφού αυτό ανήκε πλέον στα πνευματικά όντα ή στις ψυχές των νεκρών. (Διογ. Λαέρτ. VIII, 34, Αθήναιος Χ, 427, Αριστοφ. Ήρ., απόσπ. 291) ή ακόμη στους απόκληρους της τύχης ανθρώπους, που βρίσκονταν υπό την προστασία των Ηρώων.

Η Τύχη ξαναπαίρνει με το δεύτερο χέρι, ό,τι προσέφερε με το πρώτο. Κάποιοι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται οτι υπάρχει μία ανώτερη νομοτέλεια στην ανθρώπινη αδυναμία. Ξεχνούν οτι το ανθρώπινο ον είναι ατελές, οτι υφίσταται συνεχώς πλάνη απο τις υλικές αισθήσεις και τον συνεχή βασανισμό της ύλης. Και οτι δεν μπορεί, χωρίς κίνδυνο γελοιοποίησης, να αυτ-αναγορευτεί "κύριος της δημιουργίας" ή "κύριος του κόσμου", σαν όλα τα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω του να εξαρτώνται απο την καλή του διάθεση.

Στην πραγματικότητα, ο Κόσμος δεν έχει γίνει με βάση την κλίμακά του. Υπερβαίνει τον άνθρωπο πάρα πολύ. Τα κοσμικά φαινόμενα επαναλαμβάνονται και διαδέχονται άλλα, με ασύγκριτη τάξη, χωρίς να ενδιαφέρονται για εκείνον και τις προτιμήσεις του. Οι περιφορές των αστεριών, η εναλλαγή των εποχών, η εναλλαγή ημέρας και νύχτας, επαναλαμβάνονται χωρίς την μεσολάβησή του ή την παρεμβολή της θέλησής του, γίνονται σαν να μην υπήρχε καν.

Άρα πρέπει να τοποθετήσουμε τους εαυτούς μας στην πραγματική τους θέση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε οτι υπάρχουν μεγάλοι φραγμοί απο το ένα βασίλειο της φύσης στο άλλο. Είναι σχεδόν αδιαπέραστοι, στεγανοί. Ο βράχος δεν αντιλαμβάνεται την παρουσία του φυτού που βρίσκεται στην βάση του. Το φυτό δεν έχει την ικανότητα να καταλάβει το ζώο που το τρώει. Το τελευταίο, αν και έχει αισθητήρια, με τα οποία αισθάνεται την παρουσία του ιδιοκτήτη του, είναι ανίκανο να τον εννοήσει.

Στον εξυπνότερο απο τους σκύλους ίσως αρέσει η παρουσία του ιδιοκτήτη του, και γι' αυτό του επιδεικνύει στοργή, πίστη, υποταγή, λατρεία, αλλά ποτέ δεν θα καταλάβει τι κάνει ο κύριος και θεός του, όταν κάποια μέρα τον δει να παίρνει ένα βιβλίο ή μια εφημερίδα και να διαβάζει.

Το μυρμήγκι, του οποίου ο άνθρωπος μπορεί να καταστρέψει την φωλιά με το πόδι του, έργο τόσο μεγάλης συλλογικής εργασίας, ποτέ δεν θα μπορέσει να εννοήσει τα αίτια αυτής της καταστροφής.

Όλα αυτά πρέπει να αναλογιζόμαστε κάθε φορά που μία απόκρυφη παράδοση αναφέρεται στην ύπαρξη όντων ανώτερων του ανθρώπου, πολύ εξαγνισμένων και εξελιγμένων, που διαθέτουν γι' αυτόν τον λόγο ικανότητες αντίληψης και γνώσης, τόσο που θα μας μείνουν για πάντα ακατανόητα.

Σε κάθε εκδήλωσή μας ας γνωρίζουμε οτι μπορούν να συμμετέχουν αυτά, είτε αυτό μας είναι ευχάριστο είτε όχι.

Και αν μέσα στην άγνοιά μας ονομάζουμε Πρόνοια τις δίκαιες αντιδράσεις του Μοιραίου, το οποίο συχνά ταπεινώνει τους ισχυρούς και άλλοτε ανυψώνει τους ταπεινούς, ας γνωρίζουμε οτι καθένας στον Κόσμο, βλέπει σύμφωνα με τον κοσμικό Νόμο, τον οποίο δεν μπορεί να αγνοεί.

Ώστε ένα μέρος όσων έχουμε δεν ανήκει σε εμάς! Ας συνηθίσουμε να διακρίνουμε γύρω μας τις ανάγκες των άλλων, ας δίνουμε νερό σε αυτόν που διψά, και ειδικά σε εκείνον που διψά για Αλήθεια.

Χαρακτηριστικό του βέβηλου είναι να σκέφτεται πάντα για τον εαυτό του και ποτέ για τους άλλους. Χαρακτηριστικό του Σοφού είναι να φροντίζει και να ασχολείται συνεχώς με τους συνανθρώπους του και για την ευδαιμονία τους.

Ο συνάνθρωπος δεν χρειάζεται πάντα υλική βοήθεια. Όλες οι καρδιές γίνονται ευτυχισμένες με ένα λόγο συμπόνιας, με ένα μόνο βλέμμα συμπάθειας, ή με μια απλή εκδήλωση ενδιαφέροντος. Πολλές φορές μπορούμε να κάνουμε πολύ καλό, με ελάχιστα πράγματα. Τι μπορεί να κοστίσει μία σύντομη επίσκεψη, μία φιλική λέξη, μία χειραψία; Αυτά είναι τα ψίχουλα του καθημερινού μας τραπεζιού.

Αυτό είναι το μερίδιο των Θεών και των Ηρώων, και εφόσον η τάξη της ηθικής τους είναι ανώτερη, μπορούν να αντιληφθούν μόνο ό,τι πλησιάζει προς την αγνή καλοσύνη.

Μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να τους τιμούμε, είναι να ανυψωνόμαστε προς αυτούς, με συνεχή φορά της πνευματικής μας αρχής προς τα επάνω.

Ο δύο φορές ανά ημέρα έλεγχος της συνείδησης, τον οποίο επέβαλλε ο Διδάσκαλος της Σάμου στους μαθητές του, είχε ως αποτέλεσμα να τους αποδεικνύει καθημερινά και ανά πάσα στιγμή κατά πόσον αντιλαμβάνονται ολη την κλίμακα των καθηκόντων τους. Από αυτό καταλαβαίνουμε τα θαύματα της αγαθοεργίας που εκείνοι πραγματοποίησαν σε όλες τις χώρες που κατοικούσαν.

Απο καθένα θα ζητηθεί εκείνο που μπορεί να κάνει. Κάθε τραπέζι έχει διαφορετικά φαγητά και διαφορετικές διαστάσεις: μα απο κάθε μία, ας πέφτουν κάποια ψίχουλα για να καλύπτουν τις ανάγκες των συνανθρώπων.

4) Έχε στο τραπέζι σου αλάτι.

Να δρας πάντοτε κατάλληλα ώστε η παρέμβασή σου να είναι αίτιο αγαθού και τελεσφόρα (αποτελεσματική).

Ο άνθρωπος ζει στην κοινωνία. Κατά συνέπεια κάθε πολίτης παίζει κάποιο ρόλο κοινωνικό, είτε το θέλει είτε όχι, κάθε φορά που αλληλεπιδρά με τους αδελφούς του.

Ο Σοφός, είναι λόγω αποστολής, ο οδηγός και μέντορας των ανθρώπων. Είναι όμως πρέπον να ενεργεί το λειτούργημα αυτό, με πλήρη επίγνωση του τι κάνει. Είναι το άλας της γης, λέει το περίφημο γνωμικό των χριστιανών. Κάποιος δεν μπορεί να ακτινοβολήσει πριν γίνει φωτεινός, να εργαστεί πριν μεγαλώσει, να αρχίσει να δίνει οδηγίες, πριν μάθει να υπακούει.

Ας διαμορφώσουμε πρώτα την προσωπικότητά μας, πριν θεωρήσουμε οτι είμαστε έτοιμοι να προετοιμαστούμε για εκπαιδευτές των άλλων.

Πρέπει λοιπόν ο μυημένος, να εκπαιδεύεται ώστε να αντλεί καθημερινά απο τις πνευματικές πηγές, να αναπτύσσει συνεχώς το διανοητικό του, την θέλησή του, την αφοσίωσή του. Πάμπολλοι διδάσκαλοι άφησαν πίσω τους ροές φωτός και οδήγησαν τους μαθητές τους στην πόρτα του Ναού.

Ο δρόμος που οδηγεί στην πραγματοποίηση του σκοπού των αρχαίων Μυστηρίων είναι εμφανής. Πρόκειται να μεταμορφώσει εκείνον που ευσυνείδητα τον ακολούθησε και νικώντας έφτασε στο τέλος του, ολοκληρώνοντάς τον σε ψωμί και αλάτι, σε πατέρα που τρέφει και μητέρα που γονιμοποιεί.

Δεν θέλουμε να κλείσουμε αυτό το κεφάλαιο χωρίς να πούμε λίγα λόγια σχετικά με την προσευχή κατά τους Πυθαγορείους. Με ποιο σκεπτικό καλούσε ο Διδάσκαλος της Σάμου τους μαθητές του για την εκτέλεση αυτής της μυστικής τάσης;

Ο Πλούταρχος μας το σημειώνει με σαφήνεια (Π. Δεισιδαίμ. 9, ΙΙ. Εκλελοιπότων χρηστηρίων 7) : "Ο Πυθαγόρας δίδασκε οτι οι άνθρωποι, πλησιάζοντας προς τους θεούς, γίνονται καλύτεροι απο ό,τι ήταν πριν". [(...κάθε φορά που το κάνουν περνούν σε επόμενο επίπεδο απο εκείνο που βρίσκονταν πριν...)] Έτσι επιβεβαίωνε την πραγματικότητα αυτής της άρρητης αλληλεπίδρασης, την άμεση ακαριαία δράση της χάριτος στις ψυχές που ζητούσαν. Την αγαθοποιό αλχημεία, που είχε τη δύναμη να τους μετατρέψει.

Τα Χρυσά Έπη διατάσσοντας τους Πυθαγορείους "θεούς, νόμω ως διάκεινται τίμα", επιβεβαιώνουν και εκείνα την αναγκαιότητα της προσευχής. Μα για να αποκτήσει αυτή η θρησκευτική πράξη όλη της την αποτελεσματικότητα, απαραιτήτως προϋποτίθεται ένας όρος. Μας τον αποκαλύπτει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (Βιβλ. Χ): "Ο Πυθαγόρας δίδασκε οτι για να προσφέρουμε θυσία (προσευχή) στους Θεούς, έπρεπε να παρουσιαστούμε όχι με ενδύματα ακριβά αλλά με ενδυμασία απλή και ακηλίδωτη. Έπρεπε προς αυτούς όχι μόνο να είναι απαλλαγμένο το σώμα απο κάθε βρωμιά, αλλά και η ψυχή να βρίσκεται σε κατάσταση απόλυτης αγνότητας".

Ο Ιεροκλής σχολιάζοντας τα Χρυσά Έπη των Πυθαγορείων, αποσαφηνίζει περισσότερο (στ. 1): "Για να φτάσουμε στον Θεό πρέπει να προσπαθήσουμε να εξομοιωθούμε με Εκείνον". Κατά συνέπεια πρέπει να απαλλάξουμε το πνεύμα απο κάθε ατέλεια, για να συντονιστούμε με τον θείο Νου.

Για αυτό πρέπει να προσπαθούμε να αποδεικνύουμε τους εαυτούς μας άξιους μιας τέτοιας εύνοιας. Η κατάκτηση αυτής της ιδιότητας είναι πολύ σημαντικότερη, απο το να επιθυμούμε να προσφέρουμε στον Θεό θυσία που θα του είναι ευχάριστη. Αφού ο Θεός δεν στερείται τίποτα, ενώ απο τον άνθρωπο λείπουν πολλά. Εφόσον το όμοιο έχει τάση προς το όμοιο, έτσι και η ψυχή μας πρέπει να ανέλθει προς τον Θεό.

Μόνο ο Σοφός, ο Φιλόσοφος, ο Μύστης ξέρει πώς πρέπει να προσεύχεται "μόνο αυτός είναι αγαπητός στον Θεό, μόνο αυτός αξίζει τον τίτλο του ιερέα", είπε ο Πορφύριος (Περί Αποχής Εμψύχων, 54, Προς Μαρκέλλαν, 16).

Το αποτέλεσμα της προσευχής είναι ευλογία άμεση. Ο Δημόφιλος (Sententiae 45) αναφέρει: "Ο Θεός δεν έχει περισσότερο ευχάριστη κατοικία στην Γη, απο μία αγνή ψυχή". Η Χάρη του Θεού κατέρχεται στην Ψυχή που προσεύχεται, συνδέεται με αυτήν, και την διαποτίζει με την θεία Του παρουσία.

Ώστε η υλική θυσία δεν είναι απαραίτητη σε εκείνον που λειτουργεί. Μία παρερμηνεία, άκρως διαδεδομένη κατά την Αρχαιότητα, ήταν να προσφέρονται στους θεούς δώρα πολύτιμα. Μα όταν ερωτήθηκε ο Πύθιος Απόλλων απο τον πλούσιο Θεσσαλό, που του είχε προσφέρει εκατόμβη θαυμαστών βοδιών με επίχρυσα κέρατα, ο θεός απάντησε: "Ναι, αντί της δικής σου θυσίας προτίμησα το λίγο αλεύρι της θυσίας της φτωχής Ερμιόνης..." γιατι η φτωχή προσφορά συνοδευόταν απο την φύση της ψυχή της.

Ο Ιάμβλιχος μάλιστα εμμένει σε αυτές τις οδηγίες (II. Μυστηρίων, Βιβλ. 25): "Η προσευχή", αναφέρει, "μας πλησιάζει προς τον Θεό και μας οδηγεί στην θεία Γνώση. Αποκαθιστά έναν δεσμό επικοινωνίας μεταξύ θεών και ανθρώπων, φέρνει προς εμάς τα δώρα απο τους Άνω, εκείνα που μας έρχονται πριν ακόμη εκφράσουμε το αίτημά μας". Συμπληρώνει οτι υπάρχει μία κατηγορία προσευχών που έχουν ως αποτέλεσμα να μας παρέχουν την αποκάλυψη της Άρρητης Μονάδας και κάνουν την ψυχή μας να αναπαυτεί τέλεια στον Θεό. Συνάπτει: "Η προσευχή διατρέφει το πνεύμα, κάνει εφικτή την δεξίωση των θεών απο την ψυχή, ανοίγει το ανθρώπινο πνεύμα προς τα θεία πράγματα, το εθίζει στις διαλάμψεις του Φωτός".

Τονίζει οτι η θεία επίσκεψη είναι δυνατόν να έχει για την ψυχή και ένα άλλο αποτέλεσμα: μπορεί να την αποκαθάρει απο όλα τα ατελή συστατικά της, αφανίζοντας κάθε σκότος, παρέχοντας ελπίδα και πίστη για σωτηρία, για την ύψιστη ένωσή της με τον Φωτοδότη της.

Αυτή είναι η Πυθαγόρεια διδασκαλία σχετικά με την Προσευχή. Ας μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν όσο το δυνατόν περισσότερες ψυχές αυτόν τον μοχλό, ώστε να απομακρυνθούν απο τις αβύσσους της Γης και να να διώξουν μακριά τους τα σκοτάδια.