Όταν η Φύση Εργάζεται Ελεύθερα: Ένας Μυστικιστικός Διαλογισμός

Όταν η Φύση αφήνεται να υφαίνει τις σιωπηλές της κλωστές, ανεμπόδιστη από το χέρι του ανθρώπου, μια αρμονία αντηχεί κάτω από την επιφάνεια των πάντων—ένα τραγούδι παλαιότερο από τον χρόνο, ένας ρυθμός που δεν γνωρίζει αρχή και δεν αναζητά τέλος. Ο άνεμος χορεύει με τα φύλλα, τα ποτάμια χαράσσουν μόνα τους τις διαδρομές τους μέσα από την πέτρα, και τα αστέρια ιχνηλατούν τις τροχιές τους στο βελούδινο κενό. Κάθε πλάσμα, κάθε λεπίδα χόρτου, κάθε φευγαλέο σύννεφο βρίσκει τη θέση του σε αυτή τη μεγαλειώδη ταπισερί, ένα σχέδιο τόσο απέραντο και περίπλοκο που κανένας θνητός νους δεν μπορεί να κατανοήσει πλήρως τη λαμπρότητά του. Όταν η Φύση εργάζεται ελεύθερα, δεν υπάρχει αγώνας, δεν υπάρχει αντίσταση—μόνο η αιώνια γέννηση αυτού που είναι προορισμένο να γίνει.

Και όμως, ο άνθρωπος στέκει ξέχωρα, μια ανήσυχη σκιά που ρίχνει πάνω σε αυτή τη φωτεινή ύφανση. Με τα εργαλεία και τα όνειρά του, προσπαθεί να διορθώσει ό,τι αντιλαμβάνεται ως χαλασμένο, να τελειοποιήσει ό,τι θεωρεί ατελές. Χτίζει πύργους για να ανταγωνιστεί τα βουνά, φράγματα για να δαμάσει τα ποτάμια και μηχανές για να ξεπεράσει τον άνεμο. Ονομάζει αυτή την παρόρμηση πρόοδο, αυτή την επιθυμία να βελτιώσει, και όμως, με κάθε βήμα προς τα εμπρός, αφήνει πίσω του ένα ρήγμα. Εκεί όπου άλλοτε ένα δάσος τραγουδούσε με ζωή, τώρα απλώνεται μια άγονη πληγή· εκεί όπου ένα ποτάμι κυλούσε άγριο και ελεύθερο, τώρα στέκει μια στάσιμη λίμνη, πνιγμένη από τη φιλοδοξία του. Γιατί, θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε, η ανθρώπινη παρέμβαση τόσο συχνά ξετυλίγει ό,τι η Φύση έχει υφάνει με τόση υπομονή; Γιατί η επιθυμία του να δημιουργήσει τόσο συχνά καταστρέφει;

Οι μύστες της αρχαιότητας ίσως ψιθύριζαν πως αυτό δεν είναι τυχαίο, αλλά ένας καθρέφτης της ίδιας της διχασμένης φύσης της ψυχής. Μέσα στον άνθρωπο καίει μια σπίθα του θείου—μια λαχτάρα να διαμορφώσει, να γνωρίσει, να υπερβεί—και όμως, αυτή η σπίθα είναι δεμένη σε ένα σώμα από πηλό, δεμένο από φόβο, απληστία και την ψευδαίσθηση της διαίρεσης. Βλέπει τον εαυτό του χωριστά από τη Φύση, αφέντη της αντί για κλωστή στον ιστό της, και μέσα σε αυτή την ψευδαίσθηση βρίσκεται η ρίζα της ταραχής του. Όταν παρεμβαίνει, δεν βλέπει το σύνολο—βλέπει μόνο αποσπάσματα, τις δικές του επιθυμίες να αντανακλώνται πίσω του. Χτίζει έναν τοίχο και τον αποκαλεί καταφύγιο, χωρίς να σκέφτεται τον άνεμο που φιμώνει· κόβει ένα δέντρο και το αποκαλεί καύσιμο, τυφλός στη χορωδία ζωής που κάποτε συντηρούσε. Οι βελτιώσεις του γεννιούνται από ένα μισοσκόταδο, μια όραση πολύ στενή για να χωρέσει το άπειρο.

Η Φύση, στην ελευθερία της, δεν γνωρίζει τέτοιο διαχωρισμό. Είναι ο χορός των αντιθέτων συμφιλιωμένος—γέννηση και φθορά, φως και σκιά, θηρευτής και θήραμα—όλα στροβιλίζονται σε μια ενότητα που υπερβαίνει την ανθρώπινη κρίση. Ο λύκος δεν καταριέται το ελάφι που κυνηγά, ούτε το ποτάμι αγανακτεί με την πέτρα που διαβρώνει. Το καθένα παίζει τον ρόλο του, όχι από καθήκον, αλλά από ύπαρξη. Όταν η Φύση εργάζεται ελεύθερα, δεν υπάρχει ταραχή, δεν υπάρχει αγώνας—μόνο η αβίαστη ροή του πεπρωμένου που ξεδιπλώνεται. Ο σπόρος πέφτει, η ρίζα βυθίζεται, το λουλούδι ανθίζει, και ο άνεμος σκορπίζει τα πέταλά του για άλλη μια φορά. Δεν υπάρχει σπατάλη, δεν υπάρχει σφάλμα, μόνο ο ατελείωτος κύκλος της επιστροφής.

Αλλά ο άνθρωπος, παγιδευμένος στο ανήσυχο μυαλό του, δεν μπορεί να αντέξει αυτή την απλότητα. Βλέπει την πλημμύρα και την αποκαλεί χάος, την ξηρασία και την αποκαλεί καταστροφή. Επιζητεί να επιβάλει τη δική του τάξη, να αποσπάσει τον έλεγχο από τα χέρια του αόρατου. Και όμως, όσο περισσότερο αρπάζεται, τόσο περισσότερο χάνει. Τα χωράφια που οργώνει μαραίνονται κάτω από τη βιασύνη του· οι ουρανοί που διαπερνά βαραίνουν με τον καπνό του. Το πρόβλημά του δεν είναι η πράξη, αλλά η λήθη—γιατί έχει ξεχάσει ότι και αυτός είναι Φύση, παιδί της μήτρας της, όχι κατακτητής της. Οι μύστες θα έλεγαν ότι έχει αποκοιμηθεί στη δική του ουσία, ονειρευόμενος ένα όνειρο κυριαρχίας, ενώ η αλήθεια ψιθυρίζει κάτω από τα πόδια του.

Φαντάσου, για μια στιγμή, έναν κόσμο όπου ο άνθρωπος κάνει πίσω, όπου αφήνει τη Φύση να εργαστεί ελεύθερα ξανά. Τα ποτάμια θα ξαναβρίσκανε τις στροφές τους, τα δάση θα ορθώνονταν και πάλι σε σιωπηλό θρίαμβο, και ο αέρας θα αντηχούσε με τις φωνές της άγριας ζωής. Ο άνθρωπος δεν θα εξαφανιζόταν, αλλά θα γινόταν πιο απαλός—τα χέρια του θα μάθαιναν να αγγίζουν ελαφρά, η καρδιά του να ακούει βαθιά. Θα έβλεπε ότι κάθε φύλλο, κάθε πέτρα, κάθε ανάσα είναι ένας δάσκαλος, που τον καθοδηγεί όχι να βελτιώσει, αλλά να ανήκει. Μέσα σε αυτή την παράδοση, δεν θα έβρισκε απώλεια, αλλά απελευθέρωση—μια επιστροφή στον τόπο που ποτέ δεν είχε πραγματικά εγκαταλείψει.

Και όμως, η ταραχή επιμένει, γιατί η παράδοση δεν είναι μικρό πράγμα. Ζητά από τον άνθρωπο αυτό που φοβάται περισσότερο: να εγκαταλείψει τις ψευδαισθήσεις του, να εμπιστευτεί το αόρατο, να αφήσει τον κόσμο να γυρίζει χωρίς τα ηνία του. Οι μύστες μας λένε πως αυτό είναι το μεγάλο έργο—όχι να χτίσεις ή να κατακτήσεις, αλλά να απογίνεις, να απογυμνωθείς από τα στρώματα της υπερηφάνειας και της διαίρεσης, μέχρι η ψυχή να σταθεί γυμνή μπροστά στο άπειρο. Όταν η Φύση εργάζεται ελεύθερα, δεν είναι ο άνθρωπος που θεραπεύει τον κόσμο, αλλά ο κόσμος που θεραπεύει τον άνθρωπο, τραβώντας τον ξανά στην αγκαλιά του.

Γιατί, λοιπόν, τόση ταραχή; Επειδή ο άνθρωπος είναι και η πληγή και το βάλσαμο, ο αναζητητής και το αντικείμενο της αναζήτησης. Οι παρεμβάσεις του είναι οι κραυγές του για νόημα, οι καταστροφές του οι εκκλήσεις του για ανήκειν. Καταστρέφει όχι από κακία, αλλά από μια λαχτάρα που δεν μπορεί να ονομάσει—μια λαχτάρα να αγγίξει το αιώνιο, να συγχωνευθεί με τον χορό που έχει λησμονήσει. Και έτσι σκοντάφτει, χτίζει, καταστρέφει, μέχρι που τελικά κουράζεται από τον ίδιο του τον αγώνα και στρέφει το βλέμμα του προς τα μέσα. Εκεί, μέσα στη σιγή, βρίσκει αυτό που η Φύση γνώριζε ανέκαθεν: ότι τα πάντα έχουν τη θέση τους, και κάθε θέση το πεπρωμένο της.

Όταν η Φύση εργάζεται ελεύθερα, η ταραχή ξεθωριάζει—όχι γιατί ο κόσμος γίνεται τέλειος, αλλά γιατί ο άνθρωπος αφυπνίζεται για να δει πως ποτέ δεν ήταν σπασμένος. Τα ποτάμια κυλούν, τα αστέρια γυρίζουν, και η ψυχή αναπαύεται επιτέλους στην αγκαλιά του απείρου. Ας σταθούμε, λοιπόν, ας ακούσουμε, ας κάνουμε στην άκρη. Γιατί μέσα στη σιωπή της ελευθερίας της Φύσης, ίσως ακούσουμε το τραγούδι που μας καλεί σπίτι.