Το σόφισμα του ανεπανόρθωτου κόστους

Γιατί θα έπρεπε να αγνοείται το παρελθόν

Κάθε απόφαση, είτε προσωπική είτε επαγγελματική, λαμβάνεται πάντα σε καθεστώς αβεβαιότητας. Αυτό που φανταζόμαστε μπορεί να γίνει ή να μη γίνει ποτέ. Κάθε στιγμή μπορούμε να αλλάξουμε τον δρόμο που ακολουθούμε και να πάρουμε έναν άλλο, παραδείγματος χάρη να ματαιώσουμε ένα σχέδιο και να υποστούμε τις συνέπειες. Η επανεξέταση λοιπόν της κατάστασης σε συνθήκες αβεβαιότητας είναι μια λογική στάση. Αλλά μόλις εκτιμάμε ότι έχουμε ήδη επενδύσει πολύ χρόνο, χρήμα, ενέργεια, αγάπη κτλ. (σε μια δραστηριότητα, ένα σχέδιο ή μια σχέση), πέφτουμε στην παγίδα του σοφίσματος του ανεπανόρθωτου κόστους. Και χρησιμοποιούμε το πρόσχημα του τι έχουμε ήδη επενδύσει για να δικαιολογηθούμε και να συνεχίσουμε σ’ αυτό τον δρόμο, ενώ αντικειμενικά δεν έχει κανένα νόημα. Όσο περισσότερο επενδύουμε, δηλαδή όσο αυξάνουμε το ανεπανόρθωτο κόστος, τόσο εντονότερη γίνεται η ανάγκη μας να εξακολουθήσουμε να επενδύουμε.

Οι επενδυτές στο χρηματιστήριο πέφτουν συχνά θύματα του σοφίσματος του ανεπανόρθωτου κόστους. Οι αποφάσεις τους να πουλήσουν υποκινούνται συνήθως από την τιμή αγοράς. Αν η τιμή μιας μετοχής είναι υψηλότερη από την τιμή αγοράς, πουλάνε. Αν είναι μικρότερη από την τιμή αγοράς της, δεν πουλάνε. Πράγμα παράλογο. Η τιμή αγοράς δε θα έπρεπε να λαμβάνεται υπόψη. Αυτό που έχει σημασία είναι να μπορούμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί αυτή η μετοχή (καθώς και άλλα επενδυτικά προϊόντα). Όλοι μπορούν να ξεγελαστούν, ιδίως στο χρηματιστήριο. Το θλιβερό με το σόφισμα του ανεπανόρθωτου κόστους είναι ότι όσο μια μετοχή σας χάνει την αξία της, τόσο θέλετε να την κρατήσετε.

Γιατί μια τόσο παράλογη συμπεριφορά; Οι άνθρωποι θέλουν να φαίνονται συνεπείς. Όταν φαινόμαστε συνεπείς, φαινόμαστε αξιόπιστοι. Απεχθανόμαστε τις αντιφάσεις. Αν αποφασίσουμε να εγκαταλείψουμε ένα τρέχον σχέδιο, παράγουμε μια αντίφαση: παραδεχόμαστε ότι χθες σκεφτόμασταν διαφορετικά από σήμερα. Με το να συνεχίζουμε ένα σχέδιο που δεν έχει πια νόημα, καθυστερούμε την οδυνηρή συνειδητοποίηση και έτσι εξακολουθούμε να φαινόμαστε συνεπείς.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να συνεχίσετε να επενδύετε προκειμένου να φέρετε εις πέρας ένα σχέδιό σας. Αλλά προσέξτε έναν ύπουλο λόγο: αυτόν που σας ωθεί να αναλογίζεστε τι έχετε επενδύσει μέχρι στιγμής. Αν θέλετε να πάρετε λογικές αποφάσεις, πρέπει να αγνοήσετε τη μέχρι τώρα συσσωρευμένη δαπάνη. Δεν έχει σημασία το πόσα ξοδέψατε, αυτό που μετράει είναι το παρών και το πώς διαγράφεται το μέλλον.

ΡΟΛΦ ΝΤΟΜΠΕΛΛΙ, Η τέχνη της καθαρής σκέψης