H Ερυθρόμορφη κεραμική

H Ερυθρόμορφη κεραμική είναι τεχνοτροπία αρχαιοελληνικής αγγειογραφίας που επινοήθηκε στην Αθήνα περί το 530 π.Χ. Το ύφος χαρακτηρίζεται από κόκκινα στοιχεία σε μαύρο φόντο. Η ερυθρόμορφη κεραμική κατέστη σταδιακά δημοφιλής και από τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. αντικατέστησε την μελανόμορφη κεραμική ως το κυρίαρχο είδος κεραμικής στην Αθήνα. Τα τελευταία δείγματα αττικής ερυθρόμορφης κεραμικής χρονολογούνται περί το 320 π.Χ.

Στην ερυθρόμορφη κεραμική, οι απεικονίσεις ζωγραφίσονται στο αρχικό χρώμα (κόκκινο – πορτοκαλί) του πηλού. Αυτό επιτρέπει λεπτομερέστερο σχεδιασμό απ’ ότι η μελανόμορφη, καθότι οι γραμμές – περιγράμματα σχεδιάζονται αντί να χαράζονται. Αυτό έκανε τις αναπαραστάσεις, λεπτομερέστερες, ρεαλιστικότερες και προσέδωσε στους καλλιτέχνες περισσότερες δυνατότητες έκφρασης. Στην μελανόμορφη ζωγραφική, τα στοιχεία εμφανίζονταν σχεδόν πάντα προφίλ, αλλά η ερυθρόμορφη επέτρεψε την μετωπική, οπίσθια και τριών τετάρτων απεικόνιση, δημιουργώντας έτσι μια τρίτη διάσταση στη ζωγραφική.

Όπως στην μελανόμορφη, η ερυθρόμορφη κεραμική χρησιμοποιήθηκε σε ποικίλα αντικείμενα για συγκεκριμένες χρήσεις. Στα κεραμικά για καθημερινή χρήση, όπως αμφορείς για την μεταφορά εμπορευμάτων και υδρίες για άντληση νερού, συχνά απεικονίζονται σκηνές της καθημερινής ζωής. Στα δοχεία για τελετουργική χρήση, όπως ο λήκυθος για την έκχυση σπονδών, είχαν συνήθως σκηνές θρησκευτικής σημασίας.

Η Αθήνα παρέμεινε κυρίαρχος παραγωγός στην ερυθρόμορφη κεραμική, τόσο σε ποιότητα όσο και ποσότητα, αλλά τελικά η τεχνοτροπία εξαπλώθηκε και σε άλλες Ελληνικές περιοχές, ιδιαίτερα της Νότιας Ιταλίας. Καθώς τα θέματα των ερυθρόμορφων αγγείων ποικίλλουν, από πορτρέτα θεών και ηρώων, μέχρι απεικονίσεις της καθημερινής Αθηναϊκής ζωής, οι εν λόγω παραστάσεις αποτελούν αξιόλογη πηγή άντλησης ιστορικών, κοινωνικών και μυθολογικών στοιχείων.

Οι ιστορικοί κατάφεραν να αναγνωρίσουν τους μεμονωμένους καλλιτέχνες – καλλιτεχνικές ομάδες, της ερυθρόμορφης τεχνοτροπίας και η πιο λεπτομερής καταγραφή είναι αυτή του Sir John Beazley καθηγητού στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η οποία δημοσιεύθηκε το 1925 και περιλαμβάνει περισσότερα από 65.000 αγγεία και θραύσματα και πάνω από 17.000 καλλιτέχνες.

Ηρακλής και Ιφικλής_Ερυθρόμορφη αγγειογραφία του Ζωγράφου του Βερολίνου_480-470 π.Χ_ Λούβρο_wikipedia

Από τους εν λόγω καλλιτέχνες, ο Ανδοκίδης, θεωρείται ως ο εμπνευστής της τεχνοτροπίας και σε αυτόν εντάσσονται και άλλοι οι οποίοι υιοθέτησαν την ερυθρόμορφη κεραμική, όπως ο Ευφρόνιος, ο Ευθυμίδης και ο Φειδίας και οποίοι αρχικά ήσαν «δίγλωσσοι» δηλαδή δημιουργούσαν έργα τόσο ερυθρόμορφης όσο και μελανόμορφης τεχνοτροπίας. Κατά την ύστερη αρχαϊκή περίοδο αναδείχθηκαν αξιόλογοι καλλιτέχνες όπως ο Ζωγράφος του Βερολίνου, ο Ζωγράφος του Κλεοφράδη και Δουρής, καθιστώντας την τεχνική πιο εκλεπτυσμένη, με αποτέλεσμα να κυριαρχήσουν στον κόσμο της Μεσογείου. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι ονομασίες των καλλιτεχνών δίδονταν σε σχέση με τον κεραμοποιό ή το έργο (π.χ ο Ζωγράφος του κεραμοποιού Κλεοφράδη – ο Ζωγράφος του ήρωα Αχιλλέα). Η κυριαρχία της τεχνικής συνεχίστηκε κατά την Κλασική περίοδο με διάσημους ζωγράφους, όπως ο Ζωγράφος του Αχιλλέα, ο Ζωγράφος της Πρόνοιας, και ο Ζωγράφος του Πανός. Μεταγενέστεροι διάσημοι καλλιτέχνες υπήρξαν ο Ζωγράφος της Ερέτριας, ο Ζωγράφος του Μειδία και ο Ζωγράφος του Μελέαγρου, οι οποίοι πέτυχαν νέα επίπεδα λεπτομέρειας στην ζωγραφική.
----------------
Βιβλιογραφία:
Boardman, J, Athenian Red Figure Vases the Archaic Pe (THAMES & HUDSON @, 1975).
Boardman, J, Greek Art (Thames & Hudson: London, 1964)
Boardman, J, The History of Greek Vases (Thames & Hudson, 2006).
Carpenter, T. H, Art and Myth in Ancient Greece (Thames & Hudson, 1991).
Sparkes, B. A, The Red and the Black (London & New York: Routledge, 1996)