ΞΕΝ Απομν 1.4.1–1.4.4
Ο Σωκράτης δάσκαλος της αρετής
Ο Ξενοφώντας παραθέτει τον διάλογο του Σωκράτη με τον Αριστόδημο, που ήταν αντίθετος με τη λατρεία των θεών, για να διαψεύσει όσους δυσπιστούσαν για την ικανότητα του μεγάλου δασκάλου να προάγει τους ανθρώπους στην αρετή. Ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα από την αρχή αυτού του διαλόγου.
[1.4.1] Εἰ δέ τινες Σωκράτην νομίζουσιν, ὡς ἔνιοι γράφουσί τε
καὶ λέγουσι περὶ αὐτοῦ τεκμαιρόμενοι, προτρέψασθαι μὲν
ἀνθρώπους ἐπ’ ἀρετὴν κράτιστον γεγονέναι, προαγαγεῖν δ’
ἐπ’ αὐτὴν οὐχ ἱκανόν, σκεψάμενοι μὴ μόνον ἃ ἐκεῖνος
κολαστηρίου ἕνεκα τοὺς πάντ’ οἰομένους εἰδέναι ἐρωτῶν
ἤλεγχεν, ἀλλὰ καὶ ἃ λέγων συνημέρευε τοῖς συνδιατρί-
βουσι, δοκιμαζόντων εἰ ἱκανὸς ἦν βελτίους ποιεῖν τοὺς
συνόντας. [1.4.2] λέξω δὲ πρῶτον ἅ ποτε αὐτοῦ ἤκουσα περὶ τοῦ
δαιμονίου διαλεγομένου πρὸς Ἀριστόδημον τὸν μικρὸν ἐπικα-
λούμενον. καταμαθὼν γὰρ αὐτὸν οὔτε θύοντα τοῖς θεοῖς
οὔτε μαντικῇ χρώμενον, ἀλλὰ καὶ τῶν ποιούντων ταῦτα
καταγελῶντα, Εἰπέ μοι, ἔφη, ὦ Ἀριστόδημε, ἔστιν οὕσ-
τινας ἀνθρώπους τεθαύμακας ἐπὶ σοφίᾳ; Ἔγωγ’, ἔφη.
καὶ ὅς, Λέξον ἡμῖν, ἔφη, τὰ ὀνόματα αὐτῶν. [1.4.3] Ἐπὶ μὲν
τοίνυν ἐπῶν ποιήσει Ὅμηρον ἔγωγε μάλιστα τεθαύμακα,
ἐπὶ δὲ διθυράμβῳ Μελανιππίδην, ἐπὶ δὲ τραγῳδίᾳ Σοφοκλέα,
ἐπὶ δὲ ἀνδριαντοποιίᾳ Πολύκλειτον, ἐπὶ δὲ ζωγραφίᾳ Ζεῦξιν.
[1.4.4] Πότερά σοι δοκοῦσιν οἱ ἀπεργαζόμενοι εἴδωλα ἄφρονά τε
καὶ ἀκίνητα ἀξιοθαυμαστότεροι εἶναι ἢ οἱ ζῷα ἔμφρονά τε
καὶ ἐνεργά; Πολὺ νὴ Δία οἱ ζῷα, εἴπερ γε μὴ τύχῃ τινί,
ἀλλ’ ὑπὸ γνώμης ταῦτα γίγνεται. Τῶν δὲ ἀτεκμάρτως
ἐχόντων ὅτου ἕνεκα ἔστι καὶ τῶν φανερῶς ἐπ’ ὠφελείᾳ
ὄντων πότερα τύχης καὶ πότερα γνώμης ἔργα κρίνεις; Πρέπει
μὲν τὰ ἐπ’ ὠφελείᾳ γιγνόμενα γνώμης εἶναι ἔργα.
***
Εάν δε τινές συμπεραίνοντες από όσα μερικοί γράφουν και λέγουν περί του Σωκράτους, νομίζουν ότι αυτός εις το να προτρέψη μεν ανθρώπους εις την αρετήν υπήρξεν ικανώτατος, ανίκανος δε να χειραγωγήση αυτούς εις κτήσιν αυτής, αφού λάβουν υπ' όψιν όχι μόνον εκείνα, τα οποία χάριν σωφρονισμού ερωτών τους φανταζομένους ότι τα πάντα γνωρίζουν έλεγεν ελέγχων αυτούς, αλλά και όσα λέγων διήρχετο την ημέραν μετά των ομιλητών του, ας κρίνουν, αν ήτο ικανός να καθιστά χρηστοτέρους αυτούς. Θα διηγηθώ δε πρώτον αυτά, τα οποία κάποτε ήκουσα παρ' αυτού περί του θεού, ότε διελέγετο μετά του Αριστοδήμου του επικαλουμένου μικρού.
Πληροφορηθείς δηλαδή ότι ο Αριστόδημος ούτε εθυσίαζεν εις τους θεούς, ούτε έκαμνε χρήσιν της μαντικής, αλλ' ότι και περιέπαιζε τους ποιούντας ταύτα, Ειπέ μου, είπεν, ω Αριστόδημε, υπάρχουν άνθρωποι, τους οποίους θαυμάζεις διά την σοφίαν των; Ναι, είπεν. Και αυτός, Ειπέ μας, είπε, τα ονόματα αυτών. Εις μεν λοιπόν την επικήν ποίησιν εγώ τουλάχιστον έχω θαυμάσει τον Όμηρον μάλιστα, εις τον διθύραμβον τον Μελανιππίδην, εις την τραγωδίαν τον Σοφοκλέα, εις την ανδριαντοποιίαν τον Πολύκλειτον, εις δε την ζωγραφικήν τον Ζεύξιν. Ποίοι εκ των δύο φρονείς ότι είναι αξιοθαυμαστότεροι, οι κατασκευάζοντες είδωλα και άφρονα και ακίνητα ή οι κατασκευάζοντες ζώα έχοντα νουν και κινούμενα; Κατά πολύ, μα τον Δία, οι κατασκευάζοντες ζώα, εάν βέβαια γίνωνται αυτά ουχί εκ τύχης, αλλ' εκ του νου. Εκ των πραγμάτων δε, των οποίων δεν γινώσκεται ο σκοπός της υπάρξεως, και εκείνων, άτινα προφανώς υπάρχουν χάριν ωφελείας, ποία κρίνεις ότι είναι έργα τύχης και ποία έργα προνοίας; Βεβαίως πρέπει να είναι έργα προνοίας τα γινόμενα χάριν ωφελείας.
Εάν δε τινές συμπεραίνοντες από όσα μερικοί γράφουν και λέγουν περί του Σωκράτους, νομίζουν ότι αυτός εις το να προτρέψη μεν ανθρώπους εις την αρετήν υπήρξεν ικανώτατος, ανίκανος δε να χειραγωγήση αυτούς εις κτήσιν αυτής, αφού λάβουν υπ' όψιν όχι μόνον εκείνα, τα οποία χάριν σωφρονισμού ερωτών τους φανταζομένους ότι τα πάντα γνωρίζουν έλεγεν ελέγχων αυτούς, αλλά και όσα λέγων διήρχετο την ημέραν μετά των ομιλητών του, ας κρίνουν, αν ήτο ικανός να καθιστά χρηστοτέρους αυτούς. Θα διηγηθώ δε πρώτον αυτά, τα οποία κάποτε ήκουσα παρ' αυτού περί του θεού, ότε διελέγετο μετά του Αριστοδήμου του επικαλουμένου μικρού.
Πληροφορηθείς δηλαδή ότι ο Αριστόδημος ούτε εθυσίαζεν εις τους θεούς, ούτε έκαμνε χρήσιν της μαντικής, αλλ' ότι και περιέπαιζε τους ποιούντας ταύτα, Ειπέ μου, είπεν, ω Αριστόδημε, υπάρχουν άνθρωποι, τους οποίους θαυμάζεις διά την σοφίαν των; Ναι, είπεν. Και αυτός, Ειπέ μας, είπε, τα ονόματα αυτών. Εις μεν λοιπόν την επικήν ποίησιν εγώ τουλάχιστον έχω θαυμάσει τον Όμηρον μάλιστα, εις τον διθύραμβον τον Μελανιππίδην, εις την τραγωδίαν τον Σοφοκλέα, εις την ανδριαντοποιίαν τον Πολύκλειτον, εις δε την ζωγραφικήν τον Ζεύξιν. Ποίοι εκ των δύο φρονείς ότι είναι αξιοθαυμαστότεροι, οι κατασκευάζοντες είδωλα και άφρονα και ακίνητα ή οι κατασκευάζοντες ζώα έχοντα νουν και κινούμενα; Κατά πολύ, μα τον Δία, οι κατασκευάζοντες ζώα, εάν βέβαια γίνωνται αυτά ουχί εκ τύχης, αλλ' εκ του νου. Εκ των πραγμάτων δε, των οποίων δεν γινώσκεται ο σκοπός της υπάρξεως, και εκείνων, άτινα προφανώς υπάρχουν χάριν ωφελείας, ποία κρίνεις ότι είναι έργα τύχης και ποία έργα προνοίας; Βεβαίως πρέπει να είναι έργα προνοίας τα γινόμενα χάριν ωφελείας.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου