Η ανατομία του μαλάκα

Ποιος είναι αυτός που δε γνώρισε κάποια στιγμή ή δεν ξέρει ήδη έναν μαλάκα. Κι αν δε γνώρισες κάποιον προσωπικά, είναι μάλλον απίθανο να μην άκουσες, είδες, σκέφτηκες ή χαρακτήρισες κάποιον ως τέτοιο. Με πολύ πρόχειρους υπολογισμούς, αν ο καθένας μας γνωρίζει ή έχει συναντήσει στη ζωή του τουλάχιστον έναν, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαλάκες είναι, τελικά, πολλοί σ’ αυτόν τον κόσμο. Κι είναι παντού. Στη γειτονιά, στην πολυκατοικία, στην παρέα, στη δουλειά, στη σχολή, στο σόι, στην οικογένεια, στο διαδίκτυο, στο δρόμο, γιατί όχι και μέσα στο ίδιο σου το σπίτι- ναι, ακόμα κι αν μένεις μόνος. Γιατί, ίσως να είσαι κι εσύ ένας, αλλά δεν το ξέρεις. Δε στο έχουν πει ή και να στο είπαν δεν τους πίστεψες. Αναρωτήθηκες, όμως, ποτέ, γιατί αυτός ο τύπος ανθρώπου είναι τόσο διαδεδομένος; Και, τελικά, τι κάνει κάποιον μαλάκα;

Η βασική αιτία που χαρακτηρίζουμε τόσα άτομα ως μαλάκες είναι γιατί ο ορισμός του μαλάκα, τουλάχιστον έτσι όπως τον έχουμε στο μυαλό μας, περιλαμβάνει μεγάλη γκάμα ανθρώπων. Οι ψυχολόγοι Dunning και Kruger περιγράφουν ένα φαινόμενο κατά το οποίο η αυτοπεποίθηση κάποιου είναι αντιστρόφως ανάλογη με την εμπειρία/γνώση που κατέχει. Συχνά, όταν αντιλαμβανόμαστε ότι ένα άτομο διακατέχεται από αυτό το φαινόμενο εύκολα τον χαρακτηρίζουμε μαλάκα και τα λεγόμενά του μαλακίες.

Ένας μαλάκας μπορεί να είναι οποιασδήποτε εθνικότητας, ιδεολογίας, ιδιοσυγκρασίας. Ίσως είναι άκακος, όμως, σε θέση εξουσίας μπορεί να γίνει επικίνδυνος. Ίσως να είναι δειλός ή ριψοκίνδυνος, τσιγκούνης ή σπάταλος, εσωστρεφής ή εξωστρεφής, μορφωμένος ή αγράμματος, διευθυντής ή άνεργος κι αυτές οι αντιθέσεις δεν έχουν τέλος. Συνεπώς, την επόμενη φορά που θα αναρωτηθείς «γιατί υπάρχουν τόσοι μαλάκες», ένας λόγος είναι γιατί οι αποχρώσεις ενός μαλάκα τείνουν προς το άπειρο. Το ίδιο και το φάσμα, που ξεκινάει από το «ψιλομαλάκας» και φτάνει στo «χοντρομαλάκας». Ίσως γι’ αυτό η λέξη μαλάκας είναι τόσο διαδεδομένη. Έχει τέτοια συμπύκνωση όσον αφορά τα χαρακτηριστικά που εμπερικλείει που δε χρειάζεται να προσθέσεις κάτι. Λες «είναι μαλάκας» και δεν αναλώνεσαι σε περαιτέρω περιγραφές.

Αν νομίζεις πως ο μαλάκας είναι μια έννοια που συζητιέται μόνο σε πηγαδάκια και παρέες, κάνεις λάθος. Επειδή αυτός ο τύπος ατόμου συναντάται τόσο συχνά στην καθημερινότητά μας, ο κλάδος της ψυχολογίας δε θα μπορούσε να μείνει αμέτοχος. Ο μαλάκας, λοιπόν, μπήκε στο στόχαστρο των ερευνών ώστε ν’ αποκτήσει επιστημονικό υπόβαθρο και την αξία που του αρμόζει. Έτσι, αν κάποιος σε χαρακτηρίσει μαλάκα θα μπορεί, πλέον, να υποστηρίζει τον ισχυρισμό του βασιζόμενος σε επιστημονικές μελέτες και γι’ αυτό η έκφραση «μαλάκας με τη βούλα» αποκτά νέα υπόσταση και κύρος.

Βάσει ερευνών, η έννοια του μαλάκα αναφέρεται κατά κύριο λόγο σε άντρα, ενώ μια αντίστοιχη περιγραφή για γυναίκα ορίζεται με τον όρο «bitch» (στα ελληνικά «σκύλα», αλλά ο αγγλικός όρος χρησιμοποιείται πιο συχνά). Ο James Aaron (2016) στη μελέτη του για το επιστημονικό περιοδικό TheHarvard Review of Philosophy ορίζει τον μαλάκα ως «ο τύπος που επιτρέπει συστηματικά στον εαυτό του ειδικά πλεονεκτήματα στις κοινωνικές σχέσεις από μια εδραιωμένη (και λανθασμένη) αίσθηση δικαιώματος που τον ανοσοποιεί ενάντια στα παράπονα άλλων ανθρώπων».

Οι Sharpe,Hyatt, Lynam & Miller (2022) ζήτησαν από 397 συμμετέχοντες να περιγράψουν τους «μεγαλύτερους μαλάκες της ζωής τους» χρησιμοποιώντας το Μοντέλο των Πέντε παραγόντων της Προσωπικότητας. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας έδειξαν πως το προφίλ ενός «μαλάκα» είναι παρόμοιο με προφίλ ατόμων με αντικοινωνική, ψυχοπαθητική και ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Επιπλέον, διερευνητικές αναλύσεις που διεξήχθησαν από ανοιχτές περιγραφές ορισμένων ενοχλητικών συμπεριφορών «σχετιζόμενων με τον μαλάκα» αποκάλυψαν κοινά θέματα όπως η χειραγώγηση, η επιθετικότητα, η ανευθυνότητα και η αίσθηση ότι έχουν περισσότερα δικαιώματα από τους άλλους.

Άλλη έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Τζώρτζια δοκίμασε μια συστηματική προσέγγιση ρωτώντας 1.106 συμμετέχοντες ποιος θεωρούσαν μαλάκες ώστε να κατηγοριοποιήσουν όλες τις τάσεις που προέκυψαν. Τρία ήταν τα βασικά συμπεράσματα στα οποία κατέληξε η έρευνά τους. Πρώτον, ο μαλάκας είναι ξεκάθαρα έμφυλη λέξη, αφού το 80% ήταν άντρες. Δεύτερον οι τρεις βασικοί δείκτες ενός μαλάκα είναι ο εγωκεντρισμός, η επιθετικότητα και η χειραγώγηση. Τρίτον, μαλάκας θεωρείται κάποιος που παραβιάζει κοινωνικούς κανόνες και κανόνες ηθικής. Από αυτή την έρευνα, όμως, προέκυψε και το εξής: το μεγαλύτερο χαρακτηριστικό ενός «μαλάκα» δεν μπορεί να κατηγοριοποιηθεί αφού οι περιγραφές ήταν πολύ εξατομικευμένες και συγκεκριμένες. Αυτό συμβαίνει, γιατί μαλάκα μπορείς να χαρακτηρίσεις οποιονδήποτε έχει αξίες αντίθετες από όλα όσα εσύ εκτιμάς. Γι’ αυτό, ορισμένες φορές, κάποιος που για σένα θεωρείται μαλάκας για τον άλλον δεν είναι.

Την έννοια του μαλάκα θα την αποδώσεις με ευκολία σε άλλους, αλλά πολύ σπάνια θα αυτοχαρακτηριστείς με αυτήν. Οι μόνες περιπτώσεις που μπορεί να το κάνεις είναι όταν μπορεί να νιώσεις θύμα σε μια κατάσταση, οπότε να σκεφτείς «τι μαλάκας είμαι», όταν καταλαβαίνεις ότι επαναλαμβάνεις μόνιμα το ίδιο λάθος ή, ακόμα πιο σπάνια, όταν παραδεχθείς στον εαυτό σου πως είσαι ο θύτης. Κανείς δε θέλει να συναναστρέφεται έναν μαλάκα, αλλά ούτε να νιώθει ο ίδιος μαλάκας. Επίσης, είναι συνήθως πιο εύκολο να κατανοήσεις μια ενδεχόμενη δική σου μαλακία και να τη δικαιολογήσεις πολλές φορές ενώ αντίθετα γίνεσαι ιδιαίτερα επικριτικός με μια αντίστοιχη συμπεριφορά ενός τρίτου.

Όπως υποστηρίζουν και οι υπαρξιστές, δε μπορείς να διαγράψεις, να ξεφύγεις ή να αγνοήσεις κάτι που έγινε στο παρελθόν, έχεις, όμως, πάντα τη δυνατότητα και τη δύναμη να το υπερβείς ή να το ξεπεράσεις. Αντίστοιχα, έχεις τη δυνατότητα να επαναξιολογήσεις, να συγχωρέσεις και να επιλέξεις να μάθεις από μια συμπεριφορά, λιγοστεύοντας, ίσως, με αυτόν τον τρόπο τους μαλάκες της ζωής σου.