Είναι κληρονομικές οι ψυχικές ασθένειες;

Ένας στους 5 Αμερικανούς παρουσιάζει μια ψυχική ασθένεια. Συνήθως εκδηλώνεται στην ηλικία των 14 ετών αλλά κάποιες φορές εμφανίζονται και μετά την ενηλικίωση, μέχρι τα 24 έτη. Οι οικογένειες ασθενών με ψυχικά νοσήματα είναι φυσικό να αναρωτιούνται αν υπάρχει κληρονομικότητα σε αυτό, αν υπάρχει τρόπος να τα προβλέψεις ή και να τα αποφύγεις... Η απάντηση των ειδικών δεν είναι δυστυχώς τόσο απλή...

Δεν υπάρχει γονίδιο για ψυχικές ασθένειες. Υπάρχει όμως η προδιάθεση

Οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμα ανακαλύψει συγκεκριμένα γονίδια που να συνδέονται με τα ψυχικά νοσήματα. Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν κάποιες γενετικές ενδείξεις. "Είναι μια πιο περίπλοκη κατάσταση", σύμφωνα με τον Don Mordecai, τον επικεφαλής σε θέματα Ψυχικής Υγείας στο Kaiser Permanente. Και συνεχίζει: "Όταν λέμε γενετική μια ασθένεια, εννοούμε απλά και μαθηματικά ότι έχεις το γονίδιο, έχεις και την ασθένεια. Στις μέχρι τώρα επιστημονικές μελέτες δεν έχει βρεθεί ακόμα κάτι σχετικό, αναφορικά με τις ψυχικές ασθένειες. Υπάρχει η γενετική προδιάθεση ωστόσο. Η γενετική επομένως μπορεί να αυξήσει το ρίσκο της εμφάνισης μιας ψυχικής ασθένειας αλλά δεν αποτελεί και εγγύηση γι ' αυτήν".

Αποτελέσματα των μέχρι τώρα ερευνών

Το 2013, μια έρευνα του National Institute of Health, απέδειξε ότι 5 διαφορετικές ψυχικές διαταραχές -αυτισμός, ΔΕΠΥ, διπολική διαταραχή, μείζων κατάθλιψη, σχιζοφρένεια- έχουν γενετικές ρίζες. Μια άλλη έρευνα το 2015 έδειξε ότι ακόμα και το στρες μπορεί να... περάσει από τους γονείς στα παιδιά. Ωστόσο, χρειάζεται ακόμα δρόμος για να καταλήξει η επιστήμη σε ορθώς τεκμηριωμένα συμπεράσματα...

Ο ρόλος του περιβάλλοντος στην εκδήλωση της ψυχικής ασθένειας

Αυτό που γνωρίζουν με σιγουριά οι επιστήμονες είναι ότι το περιβάλλον παίζει ένα πολύ σπουδαίο ρόλο στην εμφάνιση μιας ψυχικής ασθένειας. Ποιοι παράγοντες θα μπορούσαν να συντελέσουν στην εκδήλωσή της: κακές συνθήκες διαβίωσης, κακοποίηση, διαζύγιο, θάνατος... Ένα άτομο με οικογενειακή προδιάθεση, εκτεθειμένο σε... κακές συνθήκες του περιβάλλοντός του, είναι πολύ πιθανό να εκδηλώσει μια ψυχική ασθένεια, σύμφωνα με τον Mordecai. Αναφέρει μια έρευνα που έγινε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 από το U.S. Centers for Disease Control and Prevention and Kaiser Permanente, με τον τίτλο Adverse Childhood Experiences (ACEs) Study. Αποτελεί ουσιαστικά τη μεγαλύτερης εμβέλειας έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί σχετικά με το πώς επηρεάζει την ενήλικη ζωή η κακοποίηση και η παραμέληση στα παιδικά χρόνια. Παρόλο που η έρευνα είναι αρκετά παλιά, τα αποτελέσματά της αφορούν ακόμα και τη σύγχρονη εποχή.

Αποτελέσματα της έρευνας: Πώς σχετίζεται η παιδική παραμέληση με την ψυχική υγεία;
Οι ερευνητές μελέτησαν δείγμα 17.000 ενηλίκων οι οποίοι ρωτήθηκαν για τις εμπειρίες που είχαν στα παιδικά τους χρόνια σχετικά με φυσική, ψυχική ή σεξουαλική κακοποίηση (1995-1997). Το αποτέλεσμα της έρευνας ήταν αποκαλυπτικό: όσο περισσότερες εμπειρίες κακοποίησης είχαν ως παιδιά, τόσο μεγαλύτερα προβλήματα είχαν ως ενήλικες, υγείας ή και ψυχικά, ακόμα και τάσεις αυτοκτονίας. 

Το χρόνιο στρες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο στην εκδήλωση ψυχικών ασθενειών

Σύμφωνα με τον Jonathan Sperry, Επίκουρο Καθηγητή στο Lynn University, η... έκθεση στο χρόνιο στρες μπορεί να... ενεργοποιήσει τη γενετική προδιάθεση.  Δηλαδή ένας άνθρωπος που αντιμετωπίζει καθημερινώς στρεσσογόνες καταστάσεις στην προσωπική του και επαγγελματική ζωή και έχει και τη γενετική προδιάθεση, είναι πολύ πιθανό να εμφανίσει μια ψυχική ασθένεια. Η φτώχεια είναι μια από τις αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν ψυχικές ασθένειες. Παιδιά που διαβιούν κάτω από δύσκολες συνθήκες, έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν ένα ψυχικό νόσημα από άλλα παιδιά που ζουν πιο... πλουσιοπάροχα ή φυσιολογικά.

Ακόμα και τα μονοζυγωματικά δίδυμα δεν μοιράζονται την ίδια προδιάθεση

Αν έχεις τη γενετική προδιάθεση και εκτίθεσαι σε στρεσσογόνες συνθήκες, δε σημαίνει, ωστόσο, ότι θα εκδηλώσεις κάποια ψυχική ασθένεια! Ακόμα και τα μονοζυγωματικά δίδυμα, που έχουν το ίδιο DNA γενετικά, δεν αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο σε στρεσσογόνες καταστάσεις! Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2011, μη γεννητικοί παράγοντες διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στην εκδήλωση ψυχικών νοσημάτων.

Είναι επομένως κληρονομικές οι ψυχικές ασθένειες;

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, αν ένα μέλος της οικογένειάς σου εμφανίζει ψυχική ασθένεια, είναι πιθανό να την εκδηλώσεις κι εσύ, δηλώνει ο Morecai. Ωστόσο, μπορεί να μην εκδηλώσεις ποτέ συμπτώματα αν δεν έχεις παιδικά τραύματα, αν ζεις μια φυσιολογική ζωή χωρίς άγχος και το περιβάλλον σου σε στηρίζει. Ωστόσο, οι ψυχικές ασθένειες μπορούν να εμφανιστούν ακόμα κι αν δεν υπάρχει γενετική προδιάθεση. Οπότε είναι καλό να αναγνωρίζουμε κάποια από τα συμπτώματα, ώστε να απευθυνθούμε σε ειδικό: απόσυρση, υπερβολικό άγχος, αυτοκαταστροφικές τάσεις, περίοδοι μανίας κλπ...