ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ: Βίοι Φιλοσόφων - Κλεόβουλος (1.89-1.93)

[1.89] Κλεόβουλος Εὐαγόρου Λίνδιος, ὡς δὲ Δοῦρις, Κάρ· ἔνιοι δὲ εἰς Ἡρακλέα ἀναφέρειν τὸ γένος αὐτόν· ῥώμῃ δὲ καὶ κάλλει διαφέρειν, μετασχεῖν τε τῆς ἐν Αἰγύπτῳ φιλοσοφίας. γενέσθαι τε αὐτῷ θυγατέρα Κλεοβουλίνην, αἰνιγμάτων ἑξαμέτρων ποιήτριαν, ἧς μέμνηται καὶ Κρατῖνος ἐν τῷ ὁμωνύμῳ δράματι, πληθυντικῶς ἐπιγράψας. ἀλλὰ καὶ τὸ ἱερὸν τῆς Ἀθηνᾶς ἀνανεώσασθαι αὐτὸν κτισθὲν ὑπὸ Δαναοῦ. οὗτος ἐποίησεν ᾄσματα καὶ γρίφους εἰς ἔπη τρισχίλια.
Καὶ τὸ ἐπίγραμμά τινες τὸ ἐπὶ Μίδᾳ τοῦτόν φασι ποιῆσαι·
χαλκῆ παρθένος εἰμί, Μίδα δ᾽ ἐπὶ σήματι κεῖμαι.
ἔστ᾽ ἂν ὕδωρ τε νάῃ καὶ δένδρεα μακρὰ τεθήλῃ,

[1.90] ἠέλιός τ᾽ ἀνιὼν λάμπῃ, λαμπρά τε σελήνη,
καὶ ποταμοί γε ῥέωσιν, ἀνακλύζῃ δὲ θάλασσα,
αὐτοῦ τῇδε μένουσα πολυκλαύτῳ ἐπὶ τύμβῳ,
ἀγγελέω παριοῦσι, Μίδας ὅτι τῇδε τέθαπται.
φέρουσι δὲ μαρτύριον Σιμωνίδου ᾆσμα, ὅπου φησί·
τίς κεν αἰνήσειε νόῳ πίσυνος Λίνδου ναέταν Κλεόβουλον
ἀενάοις ποταμοῖς ἄνθεσί τ᾽ εἰαρινοῖς
ἀελίου τε φλογὶ χρυσέας τε σελάνας
καὶ θαλασσαίαισι δίνῃς ἀντιθέντα μένος στάλας;
ἅπαντα γάρ ἐστι θεῶν ἥσσω· λίθον δὲ
καὶ βρότεοι παλάμαι θραύοντι· μωροῦ φωτὸς ἅδε βουλά.
οὐ γὰρ εἶναι Ὁμήρου τὸ ἐπίγραμμα, πολλοῖς ἔτεσι προέχοντος, φασί, τοῦ Μίδα.
Φέρεται δ᾽ αὐτοῦ ἐν τοῖς Παμφίλης Ὑπομνήμασι καὶ αἴνιγμα τοῖον·

[1.91] εἷς ὁ πατήρ, παῖδες δυοκαίδεκα. τῶν δὲ ἑκάστῳ
παῖδες δὶς τριάκοντα διάνδιχα εἶδος ἔχουσαι·
αἱ μὲν λευκαὶ ἔασιν ἰδεῖν, αἱ δ᾽ αὖτε μέλαιναι·
ἀθάνατοι δέ τ᾽ ἐοῦσαι, ἀποφθινύθουσιν ἅπασαι.
ἔστι δ᾽ ὁ ἐνιαυτός.
Τῶν δὲ ᾀδομένων εὐδοκίμησεν αὐτοῦ τάδε·
Ἀμουσία τὸ πλέον μέρος ἐν βροτοῖσι
λόγων τε πλῆθος· ἀλλ᾽ ὁ καιρὸς ἀρκέσει.
φρόνει τι κεδνόν· μὴ μάταιος † ἄχαρις γιν†έσθω.
ἔφη δὲ δεῖν συνοικίζειν τὰς θυγατέρας, παρθένους μὲν τὴν ἡλικίαν τὸ δὲ φρονεῖν γυναῖκας· ὑποδεικνὺς ὅτι δεῖ παιδεύεσθαι καὶ τὰς παρθένους. ἔλεγέ τε τὸν φίλον δεῖν εὐεργετεῖν, ὅπως μᾶλλον ᾖ φίλος· τὸν δὲ ἐχθρὸν φίλον ποιεῖν. φυλάσσεσθαι γὰρ τῶν μὲν φίλων τὸν ψόγον, τῶν δὲ ἐχθρῶν τὴν ἐπιβουλήν.

[1.92] καὶ ὅταν τις ἐξίῃ τῆς οἰκίας, ζητείτω πρότερον τί μέλλει πράσσειν· καὶ ὅταν εἰσέλθῃ πάλιν, ζητείτω τί ἔπραξε. συνεβούλευέ τε εὖ τὸ σῶμα ἀσκεῖν· φιλήκοον εἶναι μᾶλλον ἢ φιλόλαλον· φιλομαθῆ μᾶλλον ἢ ἀμαθῆ· γλῶσσαν εὔφημον ἴσχειν· ἀρετῆς οἰκεῖον εἶναι, κακίας ἀλλότριον· ἀδικίαν φεύγειν· πόλει τὰ βέλτιστα συμβουλεύειν· ἡδονῆς κρατεῖν· βίᾳ μηδὲν πράττειν· τέκνα παιδεύειν· ἔχθραν διαλύειν. γυναικὶ μὴ φιλοφρονεῖσθαι, μηδὲ μάχεσθαι, ἀλλοτρίων παρόντων· τὸ μὲν γὰρ ἄνοιαν, τὸ δὲ μανίαν σημαίνει. οἰκέτην πάροινον μὴ κολάζειν, δοκεῖν γὰρ παροινεῖν. γαμεῖν ἐκ τῶν ὁμοίων· ἂν γὰρ ἐκ τῶν κρειττόνων λάβῃς, φησί, δεσπότας κτήσῃ τοὺς συγγενέας.

[1.93] μὴ ἐπιγελᾶν τοῖς σκωπτομένοις· ἀπεχθήσεσθαι γὰρ τούτοις. εὐτυχῶν μὴ ἴσθι ὑπερήφανος· ἀπορήσας μὴ ταπεινοῦ. τὰς μεταβολὰς τῆς τύχης γενναίως ἐπίστασο φέρειν.
Ἐτελεύτησε δὲ γηραιός, ἔτη βιοὺς ἑβδομήκοντα· καὶ αὐτῷ ἐπεγράφη·
ἄνδρα σοφὸν Κλεόβουλον ἀποφθίμενον καταπενθεῖ
ἥδε πάτρα Λίνδος πόντῳ ἀγαλλομένη.
Ἀπεφθέγξατο· μέτρον ἄριστον. καὶ Σόλωνι ἐπέστειλεν οὕτω·

Κλεόβουλος Σόλωνι
Πολλοὶ μέν τιν ἔασιν ἕταροι καὶ οἶκος πάντη· φαμὶ δὲ ἐγὼν ποτανεστάταν ἐσεῖσθαι Σόλωνι τὰν Λίνδον δαμοκρατεομέναν. καὶ ἁ νᾶσος πελαγία, ἔνθα οἰκέοντι οὐδὲν δεινὸν ἐκ Πεισιστράτω. καὶ τοὶ ἕταροι δὲ ἑκάστοθεν πὰρ τὺ βασοῦνται.

***
[1.89] Κλεόβουλος, γιος του Ευαγόρα, από τη Λίνδο, ή από την Καρία, όπως λέει ο Δούρης. Κάποιοι λένε ότι ανέβαζε τη γενιά του ώς τον Ηρακλή, ότι ξεχώριζε για τη δύναμη και την ομορφιά του και ότι μελέτησε την αιγυπτιακή φιλοσοφία. Επίσης ότι απέκτησε θυγατέρα τη Κλεοβουλίνα, ποιήτρια αινιγμάτων σε δακτυλικούς εξάμετρους στίχους, που τη μνημονεύει και ο Κρατίνος στο έργο που φέρει στον τίτλο του το όνομά της σε πληθυντικό αριθμό. Επίσης ότι ανακαίνισε τον ναό της Αθηνάς, που τον είχε χτίσει ο Δαναός. Έγραψε τραγούδια και γρίφους, συνολικά περίπου 3000 στίχους.
Μερικοί λένε ότι αυτός έκανε και το επίγραμμα για τον Μίδα:
Ένα κορίτσι είμαι από χαλκό πάνω στου Μίδα το μνημείο.
Όσο θα τρέχει το νερό και τα ψηλά τα δέντρα θα φουντώνουν,

[1.90] όσο θα λάμπουνε ψηλά ήλιος και λαμπερό φεγγάρι,
όσο θα ρέουν οι ποταμοί κι η θάλασσα θα κυματίζει,
θα μένω πάντα εδώ, στον τάφο πάνω τον πολύκλαυτο,
λέγοντας στους περαστικούς, του Μίδα πως είν᾽ εδώ ο τάφος.

Ως απόδειξη επικαλούνται το ποίημα του Σιμωνίδη, όπου λέει:
Ποιός μυαλωμένος άνθρωπος τον Λίνδιο Κλεόβουλο θα παινέψει
που με των ποταμών τα γάργαρα νερά και τ᾽ ανοιξιάτικα λουλούδια,
που με του ήλιου τ᾽ ολόλαμπρο το φως και της χρυσής σελήνης
ή με της θάλασσας τις δίνες τη δύναμη μια στήλης εξισώνει;
Όλα μικρά μπρος των θεών τη δύναμη· όμως την πέτρα
και των θνητών τα χέρια ακόμη την τσακίζουν
—δεν ήτανε, λοιπόν, μωρού ανθρώπου αυτή η σκέψη;
Η επιγραφή λοιπόν δεν μπορεί, λένε, να ανήκε στον Όμηρο, που έζησε πολλά χρόνια πριν από τον Μίδα.
Στα Υπομνήματα της Παμφίλης φέρεται ως δικό του και το ακόλουθο αίνιγμα:

[1.91] Ένας πατέρας, δώδεκα παιδιά, και το καθέν᾽ από αυτά
με δυο φορές τριάντα θυγατέρες αλλιώτικες στην όψη·
άσπρες είν᾽ οι μισές από αυτές κι οι άλλες είναι μαύρες,
όλες τους είν᾿ αθάνατες, κι όμως πεθαίνουν όλες.
Είναι ο χρόνος.
Από τα τραγούδια του που τραγουδιούνταν στα συμπόσια ιδιαίτερα δημοφιλείς ήταν οι ακόλουθοι στίχοι:
Αμάθεια και κούφια λόγια το γένος των ανθρώπων κυβερνούν.
Άλλη για σένα σωτηρία καμιά απ᾽ την κατάλληλη στιγμή.
Έχε στο νου σου το καλό. Άξεστος κι ασυλλόγιστος μη γίνεις.
Έλεγε ότι τις θυγατέρες μας πρέπει να τις δίνουμε στους άντρες τους κορίτσια ως προς την ηλικία, γυναίκες όμως στο μυαλό, υποδεικνύοντας ότι και τα κορίτσια πρέπει να μορφώνονται. Έλεγε επίσης ότι πρέπει να ευεργετούμε τους φίλους μας, για να γίνουν πιο φίλοι μας, και τους εχθρούς μας, για να τους κάνουμε φίλους μας — φυσικά, για να αποφεύγουμε των φίλων τον ψόγο και των εχθρών την επιβουλή.

[1.92] Βγαίνοντας κανείς από το σπίτι του να αναρωτιέται τί έχει να κάνει· με την επιστροφή του πάλι στο σπίτι να αναρωτιέται τί έκανε. Σύστηνε, ο άνθρωπος να ασκεί καλά το σώμα του· να προτιμάει μάλλον να ακούει παρά να μιλάει· να είναι μάλλον φιλομαθής παρά αμαθής· η γλώσσα του να λέει μόνο λόγια ευσέβειας· να είναι φίλος της αρετής, εχθρός της κακίας· να αποφεύγει την αδικία· στην πόλη να συμβουλεύει τα καλύτερα· να είναι ανώτερος της ηδονής· τίποτε να μην κάνει με τη βία· να μορφώνει τα παιδιά του· να διαλύει την έχθρα. Στη γυναίκα του φιλοφρονήσεις να μην κάνει, ούτε όμως να διαπληκτίζεται με αυτήν μπροστά σε ξένους: το πρώτο δείχνει μωρία, το δεύτερο παραφροσύνη. Την ώρα του κρασιού δούλο να μην τιμωρεί· αλλιώς θα φανεί μεθυσμένος. Η γυναίκα σου να είναι από τη δική σου τάξη· γιατί αν είναι από ανώτερη τάξη, οι συγγενείς σου θα είναι, λέει, αφεντικά σου.

[1.93] Να μη γελάς με αυτούς που περιπαίζονται, γιατί θα επισύρεις το μίσος τους. Όταν έχεις την τύχη με το μέρος σου, να μην είσαι αλαζόνας· σε κατάσταση όμως στέρησης και φτώχειας να μην ταπεινώνεσαι. Μάθε να υπομένεις θαρραλέα τις αλλαγές της τύχης.
Ο Κλεόβουλος πέθανε σε προχωρημένη ηλικία, στα εβδομήντα του. Στο τάφο του γράφτηκε το ακόλουθο επίγραμμα:
Νεκρό πια τον σοφό Κλεόβουλο τον κλαίει γοερά
η Λίνδος η πατρίδα του, που ᾿χει τη θάλασσα χαρά.
Δικό του το απόφθεγμα: «Το μέτρο είναι ό,τι το καλύτερο». Έγραψε στον Σόλωνα το ακόλουθο γράμμα:

Ο Κλεόβουλος στον Σόλωνα
Πολλοί είναι, βέβαια, οι φίλοι σου κι έχεις παντού μια κατοικία. Εγώ όμως λέω πως για τον Σόλωνα κανένας τόπος δεν θα είναι πιο κατάλληλος από τη Λίνδο τη δημοκρατούμενη. Το νησί είναι στη μέση του πελάγου· ζώντας εδώ δεν έχεις τίποτε να φοβηθείς απ᾿ τον Πεισίστρατο. Και φίλοι από παντού θα ᾿ρθουν να σε επισκεφθούνε.