ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ - Πανηγυρικός (129-137)

[129] Καὶ μηδεὶς ὑπολάβῃ με δυσκόλως ἔχειν, ὅτι τραχύτερον τούτων ἐμνήσθην, προειπὼν ὡς περὶ διαλλαγῶν ποιήσομαι τοὺς λόγους· οὐ γὰρ ἵνα πρὸς τοὺς ἄλλους διαβάλω τὴν πόλιν τὴν Λακεδαιμονίων οὕτως εἴρηκα περὶ αὐτῶν, ἀλλ᾽ ἵν᾽ αὐτοὺς ἐκείνους παύσω, καθ᾽ ὅσον ὁ λόγος δύναται, τοιαύτην ἔχοντας τὴν γνώμην.

[130] ἔστιν δ᾽ οὐχ οἷόν τ᾽ ἀποτρέπειν τῶν ἁμαρτημάτων, οὐδ᾽ ἑτέρων πράξεων πείθειν ἐπιθυμεῖν, ἢν μή τις ἐρρωμένως ἐπιτιμήσῃ τοῖς παροῦσιν· χρὴ δὲ κατηγορεῖν μὲν ἡγεῖσθαι τοὺς ἐπὶ βλάβῃ τοιαῦτα λέγοντας, νουθετεῖν δὲ τοὺς ἐπ᾽ ὠφελείᾳ λοιδοροῦντας. τὸν γὰρ αὐτὸν λόγον οὐχ ὁμοίως ὑπολαμβάνειν δεῖ, μὴ μετὰ τῆς αὐτῆς διανοίας λεγόμενον.

[131] ἐπεὶ καὶ τοῦτ᾽ ἔχομεν αὐτοῖς ἐπιτιμᾶν ὅτι τῇ μὲν αὑτῶν πόλει τοὺς ὁμόρους εἱλωτεύειν ἀναγκάζουσιν, τῷ δὲ κοινῷ τῷ τῶν συμμάχων οὐδὲν τοιοῦτον κατασκευάζουσιν, ἐξὸν αὐτοῖς τὰ πρὸς ἡμᾶς διαλυσαμένοις ἅπαντας τοὺς βαρβάρους περιοίκους ὅλης τῆς Ἑλλάδος καταστῆσαι.

[132] καίτοι χρὴ τοὺς φύσει καὶ μὴ διὰ τύχην μέγα φρονοῦντας τοιούτοις ἔργοις ἐπιχειρεῖν πολὺ μᾶλλον ἢ τοὺς νησιώτας δασμολογεῖν, οὓς ἄξιόν ἐστιν ἐλεεῖν, ὁρῶντας τούτους μὲν διὰ σπανιότητα τῆς γῆς ὄρη γεωργεῖν ἀναγκαζομένους, τοὺς δ᾽ ἠπειρώτας δι᾽ ἀφθονίαν τῆς χώρας τὴν μὲν πλείστην αὐτῆς ἀργὸν περιορῶντας, ἐξ ἧς δὲ καρποῦνται τοσοῦτον πλοῦτον κεκτημένους.

[133] Ἡγοῦμαι δ᾽ εἴ τινες ἄλλοθεν ἐπελθόντες θεαταὶ γένοιντο τῶν παρόντων πραγμάτων, πολλὴν ἂν αὐτοὺς καταγνῶναι μανίαν ἀμφοτέρων ἡμῶν, οἵτινες οὕτω περὶ μικρῶν κινδυνεύομεν, ἐξὸν ἀδεῶς πολλὰ κεκτῆσθαι, καὶ τὴν ἡμετέραν αὐτῶν χώραν διαφθείρομεν, ἀμελήσαντες τὴν Ἀσίαν καρποῦσθαι.

[134] καὶ τῷ μὲν οὐδὲν προὐργιαίτερόν ἐστιν ἢ σκοπεῖν ἐξ ὧν μηδέποτε παυσόμεθα πρὸς ἀλλήλους πολεμοῦντες· ἡμεῖς δὲ τοσούτου δέομεν συγκρούειν τι τῶν ἐκείνου πραγμάτων ἢ ποιεῖν στασιάζειν ὥστε καὶ τὰς διὰ τύχην αὐτῷ γεγενημένας ταραχὰς συνδιαλύειν ἐπιχειροῦμεν, οἵτινες καὶ τοῖν στρατοπέδοιν τοῖν περὶ Κύπρον ἐῶμεν αὐτὸν τῷ μὲν χρῆσθαι, τὸ δὲ πολιορκεῖν, ἀμφοτέροιν αὐτοῖν τῆς Ἑλλάδος ὄντοιν.

[135] οἵ τε γὰρ ἀφεστῶτες πρὸς ἡμᾶς τ᾽ οἰκείως ἔχουσιν καὶ Λακεδαιμονίοις σφᾶς αὐτοὺς ἐνδιδόασιν, τῶν τε μετὰ Τειριβάζου στρατευομένων καὶ τοῦ πεζοῦ τὸ χρησιμώτατον ἐκ τῶνδε τῶν τόπων ἤθροισται, καὶ τοῦ ναυτικοῦ τὸ πλεῖστον ἀπ᾽ Ἰωνίας συμπέπλευκεν, οἳ πολὺ ἂν ἥδιον κοινῇ τὴν Ἀσίαν ἐπόρθουν ἢ πρὸς ἀλλήλους ἕνεκα μικρῶν ἐκινδύνευον.

[136] ὧν ἡμεῖς οὐδεμίαν ποιούμεθα πρόνοιαν, ἀλλὰ περὶ μὲν τῶν Κυκλάδων νήσων ἀμφισβητοῦμεν, τοσαύτας δὲ τὸ πλῆθος πόλεις καὶ τηλικαύτας τὸ μέγεθος δυνάμεις οὕτως εἰκῇ τῷ βαρβάρῳ παραδεδώκαμεν. τοιγαροῦν τὰ μὲν ἔχει, τὰ δὲ μέλλει, τοῖς δ᾽ ἐπιβουλεύει, δικαίως ἁπάντων ἡμῶν καταπεφρονηκώς.

[137] διαπέπρακται γὰρ ὃ τῶν ἐκείνου προγόνων οὐδεὶς πώποτε· τήν τε γὰρ Ἀσίαν διωμολόγηται καὶ παρ᾽ ἡμῶν καὶ παρὰ Λακεδαιμονίων βασιλέως εἶναι, τάς τε πόλεις τὰς Ἑλληνίδας οὕτω κυρίως παρείληφεν ὥστε τὰς μὲν αὐτῶν κατασκάπτειν, ἐν δὲ ταῖς ἀκροπόλεις ἐντειχίζειν. καὶ ταῦτα πάντα γέγονεν διὰ τὴν ἡμετέραν ἄνοιαν, ἀλλ᾽ οὐ διὰ τὴν ἐκείνου δύναμιν.

***
ΘΕΜΑ Β’. Η ανάγκη του πολέμου κατά των Περσών.
[129] Και ας μη νομίσει κανείς πως προκαλώ δυσχέρειες που ανακάλεσα στη μνήμη σας με τόσο σκληρό τρόπο τα γεγονότα αυτά, τη στιγμή μάλιστα που από την αρχή σάς δήλωσα πως θα μιλήσω για συνδιαλλαγή. Μίλησα έτσι όχι βέβαια για να διαβάλω την πόλη των Σπαρτιατών μπροστά στους άλλους Έλληνες, αλλά για να αναγκάσω αυτούς τους ίδιους να αλλάξουν νοοτροπία — μέσα στα πλαίσια φυσικά της δύναμης που έχει ένας λόγος.

[130] Μα ούτε και είναι δυνατό να αποτρέψεις από σφάλματα ή να κάνεις κάποιον να επιθυμήσει πράξεις διαφορετικές, αν δε θα κατακρίνεις με τρόπο αποφασιστικό την τωρινή κακή διαγωγή του. Κατήγορους πρέπει να θεωρούμε μονάχα όσους επικρίνουν με αυτό τον τρόπο με σκοπό να βλάψουν κάποιον· αντίθετα, αυτούς που μιλούν για το καλό θα πρέπει να τους ονομάζουμε συμβούλους. Και αυτό γιατί τον ίδιο λόγο, όταν δεν ξεκινάει και από την ίδια πρόθεση, δεν πρέπει να τον κρίνουμε και με το ίδιο πνεύμα.

[131] Άλλωστε έχουμε να τους κατακρίνουμε και για άλλο λόγο ακόμα: Τους γείτονες της χώρας τους τούς αναγκάζουν να είναι είλωτες στην πόλη τους, ενώ τίποτα τέτοιο δε φροντίζουν να πετύχουν για το κοινό συμφέρον των συμμάχων, παρόλο που είναι στο χέρι τους να διαλύσουν την έχθρα τους με εμάς και να αναγκάσουν όλους τους βαρβάρους να γίνουν οι περίοικοι όλης της Ελλάδας.

[132] Και όμως αυτοί που νιώθουν δίκαιη περηφάνια για τα φυσικά τους προτερήματα και όχι γιατί η τύχη τούς τα έφερε όλα βολικά, έχουν υποχρέωση να καταπιάνονται με πράξεις τέτοιες βέβαια, και όχι να ορίζουν τους δασμούς για τους κατοίκους των νησιών, τους ανθρώπους δηλαδή που αξίζουν μόνο να τους λυπούνται: Τους βλέπουν κάθε μέρα που αναγκάζονται να οργώνουν τα βουνά, έτσι που η γη τους είναι στείρα και άγονη, ενώ οι στεριανοί, που έχουν στη διάθεσή τους χωράφια άφθονα και γόνιμα, τα πιο πολλά τα αφήνουν αδούλευτα· μα και από τα λίγα που δουλεύουν αποκομίζουν πλούτη αμέτρητα.

[133] Έχω τη γνώμη πως, αν κάποιος ξένος ερχόταν από αλλού και αντίκριζε την τωρινή κατάσταση της χώρας μας, σίγουρα θα μας νόμιζε τρελούς και εμάς και τους Σπαρτιάτες: Παλεύουμε μεταξύ μας για τιποτένια πράγματα, τη στιγμή που χωρίς κανένα φόβο μπορούμε να αποχτήσουμε πολλά, ρημάζουμε τη χώρα τη δικιά μας και δε μας νοιάζει διόλου να αποχτήσουμε και να χαρούμε τα πλούτη της Ασίας.

[134] Και για το βασιλιά βέβαια της Περσίας τίποτα δεν είναι πιο ωφέλιμο, από το να λογαριάζει διαρκώς με ποιόν ακριβώς τρόπο δε θα πάψουμε στιγμή εμείς να πολεμούμε μεταξύ μας. Εμείς όμως τόσο μακριά βρισκόμαστε από το να προκαλέσουμε συγκρούσεις μέσα στους δικούς του υποτελείς ή να τους κάνουμε να επαναστατήσουν, ώστε ακόμα και τις ταραχές, που γίνονται ολότελα τυχαία, τον βοηθούμε να τις καταπνίξει· αφού και από τα δυο στρατόπεδα που βρίσκονται στην Κύπρο, τη στιγμή που και το ένα και το άλλο είναι το ίδιο ελληνικά, του επιτρέπουμε να χρησιμοποιεί το ένα ελεύθερα για τους σκοπούς του και το άλλο να το πολιορκεί.

[135] Ωστόσο οι αποστάτες τα έχουν καλά μαζί μας, αλλά και στους Σπαρτιάτες θα εμπιστεύονταν την τύχη τους. Μα και από όσους εξεστράτευσαν μαζί με τον Τειρίβαζο και του πεζικού το εκλεκτότερο κομμάτι από ελληνικούς τόπους στρατολογήθηκε και του ναυτικού το μεγαλύτερο μέρος συγκεντρώθηκε από τα ιωνικά παράλια· και αυτοί με μεγαλύτερη χαρά θα εκπορθούσαν την Ασία παρά θα πολεμούσαν μεταξύ τους για ασήμαντα ζητήματα.

[136] Για όλους αυτούς καμιά έγνοια δεν έχουμε παρά φιλονικούμε μεταξύ μας ποιός θα κατέχει τις Κυκλάδες και παραδώσαμε στο βάρβαρο με τόση απερισκεψία αμέτρητες πόλεις και εξαιρετικά υπολογίσιμες δυνάμεις. Έτσι άλλες τις έχει κιόλας μες στα χέρια του, άλλες κοντεύει να τις πάρει και για άλλες καιροφυλακτεί, γιατί —και με το δίκιο του— νιώθει μια περιφρόνηση για όλους μας.

[137] Κατάφερε δηλαδή ό,τι δεν μπόρεσε κανείς από τους προγόνους του ώς τώρα: Αναγνωρίστηκε επίσημα και από μας και από τους Σπαρτιάτες πως η Ασία ανήκει αποκλειστικά στον Πέρση βασιλιά. Και τέτοια απόλυτη κυριαρχία ασκεί πάνω στις πόλεις τις ελληνικές, ώστε άλλες τις καταστρέφει από τα θεμέλια και σε άλλες οχυρώνει ακροπόλεις. Και όλα αυτά έγιναν φυσικά από τη δικιά μας κουταμάρα μόνο, και όχι από τις δικές του τις δυνάμεις.