Πλάτωνος, “ Μενέξενος” 347a

Κείμενο

…χρὴ οὖν με­μνη­μέ­νους τῶν ἡ­με­τέ­ρων λό­γων, ἐ­άν τι καὶ ἄλ­λο ἀ­σκῆ­τε, ἀ­σκεῖν με­τ' ἀ­ρε­τῆς, εἰ­δό­τας ὅ­τι το­ύ­του λει­πό­με­να πάν­τα καὶ κτή­μα­τα καὶ ἐ­πι­τη­δε­ύ­μα­τα αἰ­σχρὰ καὶ κα­κά. οὔ­τε γὰρ πλοῦ­τος κάλ­λος φέ­ρει τῷ κε­κτη­μέ­νῳ με­τ' ἀ­ναν­δρί­ας– ἄλ­λῳ γὰρ ὁ τοι­οῦ­τος πλου­τεῖ καὶ οὐχ ἑ­αυ­τῷ–οὔ­τε σώ­μα­τος κάλ­λος καὶ ἰ­σχὺς δει­λῷ καὶ κα­κῷ συ­νοι­κοῦν­τα πρέ­πον­τα φα­ί­νε­ται ἀλ­λ' ἀ­πρε­πῆ, καὶ ἐ­πι­φα­νέ­στε­ρον ποι­εῖ τὸν ἔ­χον­τα καὶ ἐκ­φα­ί­νει τὴν δει­λί­αν· πᾶ­σά τε ἐ­πι­στή­μη χω­ρι­ζο­μέ­νη δι­και­ο­σύ­νης καὶ τῆς ἄλ­λης ἀ­ρε­τῆς πα­νουρ­γί­α, οὐ σο­φί­α φα­ί­νε­ται. ὧν ἕ­νε­κα καὶ πρῶ­τον καὶ ὕ­στα­τον καὶ διὰ παν­τὸς πᾶ­σαν πάν­τως προ­θυ­μί­αν πει­ρᾶ­σθε ἔ­χειν ὅ­πως μά­λι­στα μὲν ὑ­περ­βα­λεῖ­σθε καὶ ἡ­μᾶς καὶ τοὺς πρό­σθεν εὐ­κλε­ί­ᾳ· εἰ δὲ μή, ἴ­στε ὡς ἡ­μῖν, ἂν μὲν νι­κῶ­μεν ὑ­μᾶς ἀ­ρε­τῇ, ἡ νί­κη αἰ­σχύ­νην φέ­ρει, ἡ δὲ ἧτ­τα, ἐ­ὰν ἡτ­τώ­με­θα, εὐ­δαι­μο­νί­αν.

Μετάφραση

…πρέ­πει λοι­πόν εν­θυ­μού­με­νοι τα λό­για μας, να ε­κτε­λεί­τε με αν­δρεί­α το έρ­γο σας, έ­στω και αν ε­πι­δί­δε­σθε σε άλ­λη πα­ρά σε πο­λε­μι­κή α­σχο­λί­α, και να ξέ­ρε­τε, ό­τι ο πλού­τος που α­πο­κτή­θη­κε με α­ναν­δρί­α δεν φέρ­νει ευ­τυ­χί­α σ’ αυ­τόν που τον κα­τέ­χει. Για­τί αυ­τός πλου­τί­ζει για άλ­λον και ό­χι για τον ε­αυ­τό του. Ού­τε το σω­μα­τι­κό κάλ­λος και η δύ­να­μη φαί­νον­ται να έ­χουν την α­ξί­α που τους αρ­μό­ζει, ό­ταν εί­ναι προ­σόν­τα ε­νός δει­λού, αλ­λά α­πε­ναν­τί­ας κά­νουν πα­ρα­φω­νί­α και α­πο­κα­λύ­πτουν πε­ρισ­σό­τε­ρο το ε­λάτ­τω­μα και ξε­σκε­πά­ζουν τη δει­λί­α. Και κά­θε πνευ­μα­τι­κή ε­πί­δο­ση, ό­ταν χω­ρί­ζε­ται α­πό τη δι­και­ο­σύ­νη και την άλ­λη α­ρε­τή, φαί­νε­ται πα­νουρ­γί­α και ό­χι σο­φί­α. Γι’ αυ­τό να προ­σπα­θεί­τε και στα πρώ­τα και στα τε­λευ­ταί­α και σε ό­λη σας τη ζω­ή να στρέ­φε­τε ό­λη την προ­θυ­μί­α με ό­λους τους τρό­πους σε αυ­τό: πώς να ξε­πε­ρά­σε­τε και ε­μάς και τους προ­γό­νους στην δό­ξα. Αλ­λι­ώς, να ξέ­ρε­τε ό­τι, αν ε­μείς σας ξε­περ­νά­με στην α­ρε­τή, αυ­τή η υ­πε­ρο­χή μας μας δί­νει ντρο­πή, ε­νώ αν εί­μα­στε κα­τώ­τε­ροί σας, αυ­τό μας κά­νει ευ­τυ­χι­σμέ­νους.

Ο ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Ο Πλάτωνας είναι η φιλοσοφία, και η φιλοσοφία ο Πλάτωνας-η δόξα και η αισχύνη της ανθρωπότητας, από τη στιγμή που ούτε οι Σάξονες ούτε οι Ρωμαίοι επωφελήθηκαν της διάνοιάς του για να προσθέσουν έστω και μια ιδέα στις δικές του. Δεν είχε ούτε γυναίκα, ούτε παιδιά. Οι στοχαστές όλων των πολιτισμένων εθνών είναι απόγονοί του και ανταύγεια του δικού του μυαλού. Πόσους μεγάλους άνδρες δε φέρνει μέσα από το σκοτάδι στο φως ακατάπαυστα η φύση, για να γίνουν οι δικοί του άνδρες-Πλατωνιστές! Οι Αλεξανδρινοί, ένας αστερισμός ιδιοφυών στοχαστών, οι Ελισαβετιανοί το ίδιο, ο σερ Τόμας Μουρ, ο Χένρι Μουρ, ο Τζον Χέιλς, ο Τζον Σμιθ, ο λόρδος Μπέικον, ο Τζέρεμι Τέιλορ, ο Ραλφ Κάντγουορθ, ο Σίντενχαμ, ο Τόμας Τέιλορ, ο Μαρσίλιο Φιτσίνο και ο Πίκο Μιράντολα.Ο Καλβινισμός βρίσκεται μέσα στον Φαίδωνά του: Η ίδια η Χριστιανοσύνη. Ο Μωαμεθανισμός αντλεί όλη του τη φιλοσοφία, που βρίσκεται μέσα στο εγχειρίδιο της ηθικής του, το Ακλακ ι Τζαλάλι, από αυτόν. Ο Μυστικισμός βρίσκει μέσα στον Πλάτωνα όλα τα κείμενά του. Αυτός ο πολίτης μιας πόλης της Ελλάδας δεν είναι ούτε χωρικός ούτε πατριώτης. Ένας Άγγλος διαβάζει και λέει «Ω, πόσο αγγλικό», ένας Γερμανός «Πόσο τευτονικό!» και ένας Ιταλός «Πόσο ρωμαϊκό και πόσο ελληνικό!» Όπως ακριβώς λένε για την Ελένη από το Άργος ότι έχει τόση παγκόσμια ομορφιά, ώστε όλοι να αισθάνονται πως έχουν δεσμό μαζί της, έτσι και ο Πλάτωνας φαίνεται σ΄ έναν αναγνώστη της Νέας Αγγλίας σαν αμερικανική ιδιοφυία. Ο παγκόσμιος ανθρωπισμός του υπερβαίνει τις τοπικιστικές διαφορές. Καταργεί τα σύνορα.