Προς μία νέα επιστημονική, πολιτισμική και συνειδησιακή πραγματικότητα

«Ποια ήταν λοιπόν η αρχή του πράγματος; Το ότι η ύπαρξη πολλαπλασιάστηκε
και βυθίστηκε μέσα σε αναρίθμητα τρισεκατομμύρια μορφών, ώστε να ανακαλύψει άπειρες φορές τον εαυτό της». -Sri Aurobindo

Η σύγχρονη εποχή αποτελεί ιστορική καμπή στην δομή και την λειτουργία της ανθρώπινης σκέψης και συμπεριφοράς, καθώς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια νέα επιστημονική πραγματικότητα, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Μία πραγματικότητα η οποία είναι εγγενώς απρόσμενη. Σύμφωνα με τα νέα επιστημονικά πορίσματα, ή τουλάχιστον μέρος αυτών αποδεικνύουν πως τίποτα δεν αντιμετωπίζεται όπως πριν σε ένα μηχανιστικό σύμπαν, εφόσον σε αυτό, τα πάντα «διακλαδίζονται». 

Στον μακρόκοσμο της φύσης τα στοιχεία που την απαρτίζουν δεν αποτελούν μία τυχαία συσσώρευση οργανισμών, αντικειμένων και φαινομένων αποσπασμένων το ένα από το άλλο μεταξύ τους. Στον βιόκοσμο και τον μικρόκοσμο, ένας ιστός αποτελεί ένα σύστημα κυττάρων, ένα όργανο ένα σύστημα ιστών. Ο οργανισμός είναι ένα σύστημα οργάνων. Τίποτε δεν είναι απομονωμένο. Όλα βρίσκονται σε μια συνεχή και αδιάκοπη αλληλεπίδραση. Μία θεωρία η οποία έρχεται να συναντήσει αρχαίες πεποιθήσεις για ένα αλληλοσυνδεόμενο και αλληλοεξαρτώμενο σύμπαν. Στην συνέχεια θα γίνει μία μικρή αναφορά σε διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους των οποίων τα πορίσματα συγκλίνουν σε αυτό τον συγκερασμό.

Στην κοσμολογία σήμερα γνωρίζουμε πως στο σύμπαν κυριαρχεί η σκοτεινή ενέργεια η οποία διατρέχει όλο το σύμπαν, και θεωρείται πως μπορεί να εξηγήσει την επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος. Το 68,3% του σύμπαντος αντιστοιχεί στη σκοτεινή ενέργεια, η σκοτεινή ύλη αντιστοιχεί στο 26,8% του σύμπαντος (Με τον όρο σκοτεινή ύλη αναφερόμαστε σε υποθετικά σωματίδια με άγνωστη μέχρι στιγμής σύνθεση) ενώ η γνωστή σε μας ύλη (ότι δηλ. Βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε) αντιπροσωπεύει μόλις το 4,9%. Ο Nikola Tesla σε μια συζήτηση που είχε με τον Vladislav Savić, το 1919 είχε πει τα εξής:

«Ο Αριστοτέλης μας έμαθε, ότι στο Σύμπαν υπάρχει αδρανής ενδελέχεια, που κινεί τα πάντα και της οποίας κύρια ιδιότητα, είναι η σκέψη. Έτσι κι εγώ πιστεύω, ότι όλο το Σύμπαν είναι ενωμένο υλικά και πνευματικά. Υπάρχει στο Σύμπαν ένας πυρήνας, από τον οποίο εμείς παίρνουμε όλη την δύναμη, όλες τις εμπνεύσεις και ο οποίος μας ελκύει αιώνια κι εγώ αισθάνομαι την δύναμη και τις αξίες που εκπέμπει σε όλο το Σύμπαν, κρατώντας το έτσι σε ισορροπία. Ποτέ μου δεν διείσδυσα, στο μυστικό αυτού του πυρήνα, αλλά γνωρίζω την ύπαρξή του κι όταν θέλω να του δώσω κάποια υλική ιδιότητα, τότε σκέφτομαι το Φως, κι όταν προσπαθώ να το κατανοήσω πνευματικά, αισθάνομαι ομορφιά και συμπόνοια... Εκείνος που κουβαλάει μέσα του αυτήν την πίστη, νιώθει δυνατός κι ευτυχισμένος, γιατί αισθάνεται ότι αποτελεί μια νότα, στην Συμπαντική Αρμονία».

Στην Κβαντομηχανική, οι σπουδαίοι κβαντικοί φυσικοί David Bohm και D ’Espagnat πρότειναν στις θεωρίες τους, πως κάθε τι στο Σύμπαν είναι συνδεδεμένο με οτιδήποτε άλλο (φαινόμενο κβαντικής διεμπλοκής), από την στιγμή που στην κοινή αρχή του Σύμπαντος, όλα τα σωματίδια ήταν συνδεδεμένα. Δηλαδή τα πάντα, αφού δημιουργήθηκαν μαζί, είναι ακόμα συνδεδεμένα μεταξύ τους, υπό μία έννοια «επηρεάζουν» ακόμα το ένα το άλλο.

Η κβαντική λοιπόν θεωρία, ίσως υπονοεί, πως υπάρχει ένα αόρατος ιστός όπου όλα τα σημεία είναι συζευγμένα σε κβαντικό επίπεδο. Θα μπορούσαν λοιπόν να εξηγηθούν φαινόμενα όπως η τηλεπάθεια, η εφαρμογή ψυχικών δυνάμεων, η άμεση επικοινωνία σε μεγάλες αποστάσεις κλπ. Ίσως αποδειχθεί στο μέλλον η δυνατότητα του νου να ενισχύει και να ελέγχει ψυχικά φαινόμενα. Υπάρχουν ενδείξεις πως κάποιες μορφές διανοητικής λειτουργίας έχουν σαν αποτέλεσμα να παραβιάζουν την ομαλή συνέχεια του χρόνου και ονομάζονται «προφητικά όνειρα», ψυχικές δυνάμεις κλπ., στα οποία έχει αναφερθεί ο Carl Gustav Jung.

Η ίδια θεωρία έχει εφαρμογή και στην σύγχρονη Βιολογία. Η θεωρία του Βρετανού βιολόγου R. Sheldrake, διευθυντή του τμήματος βιοχημείας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, στην επαναστατική του μελέτη Α New Science of Life (Νέα Επιστήμη της Ζωής), που δημοσιεύτηκε πριν 34 χρόνια, πρότεινε έναν ολοκληρωτικό επαναπροσδιορισμό της αντίληψής μας για την φύση της ζωής, λέγοντας πως «οι μορφές των πραγμάτων και των όντων καθώς και οι ιδέες, μας περιβάλλουν όπως η ατμόσφαιρα και λειτουργούν σαν ένα είδος αρχείου έμπνευσης απ’ όπου αντλεί ο καθένας ό,τι θέλει».

Η θεωρία του R. Sheldrake υποστηρίζει πως η ανάπτυξη και η εξέλιξη ενός εμβρύου δεν ρυθμίζεται, όπως πίστευαν παλαιότερα οι βιογενετιστές, από την αλληλεπίδραση του DNA με το περιβάλλον, αλλά από ένα είδος «συντονισμού» του εμβρύου με ένα άγνωστο ενεργειακό πεδίο που το ονόμασε Μορφογενετικό Πεδίο. Το πεδίο αυτό, προκαλεί την διαμόρφωση του DNA το οποίο στην συνέχεια οργανώνει τον σχηματισμό του σώματος, των ενστίκτων, του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς του ζωντανού οργανισμού που θα προκύψει, και κατόπιν έρχεται η συνεργασία του με το περιβάλλον.

Στα μορφογενετικά πεδία αποθηκεύονται, διαδίδονται και αξιολογούνται οι σκέψεις, τα συναισθήματα και κάθε άλλη μορφή πληροφορίας, σε μια διαρκή αλληλεπίδρασή τους με τον υλικό κόσμο. Από αυτή την σκοπιά, τα εν λόγω πεδία διαθέτουν ένα είδος «μνήμης» και έχουν την ικανότητα να εξελίσσονται! Πρόκειται για αυτοδημιουργούμενα και αυτοεξελισσόμενα οργανωμένα ενεργειακά σύνολα τα οποία, παρόλο που εκδηλώνονται σε συγκεκριμένα χρονικά και χωρικά πλαίσια, δεν περιορίζονται από τις διαστάσεις του τόπου ή του χρόνου, ενώ η ένταση και η επιρροή τους δεν αποδυναμώνεται από παράγοντες όπως η χρονική ή η χωρική απόσταση. Η αιτία της ζωής, λοιπόν, δεν βρίσκεται μέσα στην ύλη και τα αμινοξέα, αλλά κάπου αλλού!

Τα μορφογενετικά πεδία είναι οι γεννήτριες των μορφών στον κόσμο μας. Είναι η μήτρα απ’ όπου όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, αλλά και η άψυχη ύλη, αντλούν τις μορφές τους. Τα μορφικά πεδία βρίσκονται παντού μέσα στην φύση και η ύπαρξή τους μπορεί να ανιχνευτεί από τους σχηματισμούς πτήσης των πουλιών έως και το σχέδιο σύμφωνα με το οποίο αναπτύσσεται ένα λουλούδι. Και μια από τις θεμελιώδεις αρχές των μορφογένεσης στο Σύμπαν, κατά τον Sheldrake, είναι η συνήθεια, η οποία εκφράζεται μέσα από την τάση της φύσης να επαναλαμβάνεται και να τελειοποιείται, αφομοιώνοντας όλα τα εκάστοτε νέα δεδομένα.

«Ένα φυτό, ένα ζώο, ένας άνθρωπος», λέει ο ίδιος, «είναι ομάδες ύλης σοφά οργανωμένες σύμφωνα με την διάταξη που είναι απόλυτη και φοβερά πολύπλοκη, και που διατηρείται αναλλοίωτη εξαιτίας της ενέργειας. Αν πετάξουμε στην φωτιά ένα φυτό, σε λίγο δεν θα μείνει τίποτα εκτός από στάχτη. Τα υπόλοιπα γίνονται ατμός και θερμότητα. Η ύλη και η ενέργεια διαχωρίστηκαν. Τίποτα, όμως, δεν χάθηκε. Τίποτα…εκτός από την μορφή! Πού πήγε αυτή; Η μορφή είναι χωρίς ύλη και χωρίς ενέργεια. Μένει, λοιπόν, έξω από τις εξισώσεις της θερμοδυναμικής, άρα ξεφεύγει από τον κόσμο της φυσικής και του επιστητού. Και οι μορφές είναι σωστά φαντάσματα».

Η ιδέα ότι οι πληροφορίες υπάρχουν παντού στη φύση και διατηρούνται επ’ αόριστο είναι ένα μοτίβο που έχει εμφανιστεί πολλές φορές στη διάρκεια της ιστορίας, αλλά είναι καινούργια για τη δυτική επιστήμη. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον κόσμο των Ιδεών του Πλάτωνος, ο κόσμος μέσα στον οποίο ζούμε και τον οποίο αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας και την εμπειρία μας, δεν αποτελεί την μόνη πραγματικότητα. Υπάρχει ένα δεύτερο πεδίο πραγματικότητας, το οποίο o Πλάτων ονομάζει πεδίο των Ιδεών, όπου οι Ιδέες αποτελούν αυθύπαρκτες νοητές οντότητες, οι οποίες δεν έχουν άμεση σχέση με την αισθητή πραγματικότητα. Και μάλιστα ιεραρχώντας τα δύο βασίλεια, το βασίλειο της αίσθησης και το βασίλειο της νόησης, τοποθετεί απείρως πιο ψηλά το βασίλειο των Ιδεών, το βασίλειο της νόησης, το βασίλειο της αλήθειας, των νοητών δηλαδή οντοτήτων. Οι ιδέες για τον Πλάτωνα είναι τα «καθαρώς όντα», τα «όντως όντα», δηλαδή αυτές που υπάρχουν πραγματικώς, που είναι άυλες, αιώνιες, απόλυτες, αυθύπαρκτες και αποτελούν την πηγή της γνώσεως. Τα αντικείμενα του αισθητού κόσμου, τα οποία αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας, είναι ατελή αντίγραφα των ιδεών. Με άλλα λόγια ο κόσμος των ιδεών, ο οποίος είναι αυθύπαρκτος και έξω από τον αισθητό κόσμο, επεμβαίνει ως μια μορφολογική ή θεμελιούσα αρχή στη διαμόρφωση αυτού καθαυτού του αισθητού κόσμου.

Αν τώρα, θέσουμε αυτή την ανατρεπτική θεωρία των Μορφογενετικών Πεδίων σε μία ευρήτερη αρχαία εσωτερική παράδοση, τότε έχουμε εμφάνιση του λεγομένου «Ακασικού Πεδίου», για τους Ινδούς ή του «Τσι» για τους Κινέζους, τα οποία με επιστημονικούς όρους θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ένα πεδίο ιδεατής μορφογένεσης, ένα αόρατο, δηλαδή, ενεργειακό πρόπλασμα του υλικού κόσμου. Το «Τσί», αφορά την ενέργεια ή η δύναμη της φύσης που απλώνεται σε όλη την δημιουργία.

«Ακάσα», σύμφωνα με τους Ινδική φιλοσοφική θεώρηση είναι ένα από τα δυο υλικά από τα οποία αποτελείται όλο το σύμπαν, πέραν της Κοσμικής ενέργειας. Στις Ινδικές φιλοσοφικές παραδόσεις, «Ακάσα» είναι η σανσκριτική ονομασία του θεμελιωδέστερου από τα πέντε στοιχεία του σύμπαντος -όπου τα άλλα τέσσερα είναι βάτα(αέρας), άγκνι (φωτιά). απ (νερό) και προθίβι (γη). Η «Ακάσα» αγκαλιάζει τις ιδιότητες και των πέντε στοιχείων: είναι η μήτρα από την οποία έχουν αναδυθεί όλα όσα μπορούν να αντιληφθούν οι αισθήσεις μας και στην οποία θα επιστρέψουν τελικά τα πάντα. Η «Ακάσα» αποτελεί τη βάση όλων των εκδηλωμένων φαινομένων του σύμπαντος -γίνεται όλα τα εκδηλωμένα φαινόμενα. Λέγεται ότι είναι τόσο λεπτή ώστε δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή παρά μόνο αφού αποκτήσει εκδήλωση στον κόσμο. Γίνεται ο αέρας, γίνεται τα υγρά, γίνεται τα στερεά. Η «Ακάσα» γίνεται ο Ήλιος, η Γη, η Σελήνη τα άστρα, οι κομήτες. Γίνεται το ανθρώπινο σώμα, το σώμα των ζώων, τα φυτά και κάθε μορφή που βλέπουμε, όλα όσα υπάρχουν.

Η συστημική σκέψη έχει ένα αρχαίο Ελληνικό αξίωμα, το διατύπωσε πρώτος ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, της «εκ του Όλου προς το μέρος», έρευνας. Όχι του «εκ του μέρους προς το 'Ολον». Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι χρησιμοποίησαν τον όρο «ΑΙΘΗΡ», (Ετυμολογικά η λέξη Αιθήρ, προέρχεται από το ρήμα αίθω που σημαίνει ανάβω, αναφλέγω, φέγγω, φλέγομαι, καίω, ενώ ο Πλάτωνας στον Κρατύλο 440 b,ετυμολογεί την λέξη λέγοντας ότι παράγεται από «αεί θεί» που σημαίνει αυτό που κινείται συνεχώς), ως το πέμπτο στοιχείο για να περιγράψουν το χώρο που «γέμιζε», το κενό στο διάστημα.

Αναφορές στον Αιθέρα βρίσκουμε σε όλη την αρχαιοελληνική γραμματεία από τον Ησίοδο, τον Αναξαγόρα, τον Πλάτωνα έως τον Αριστοτέλη. Ο Αναξαγόρας (500-428 π.Χ.) θεωρεί ότι ο Αιθήρ είναι ένα από τα δύο μέρη στα οποία χωρίστηκε η αρχική μάζα από την ωθητική δύναμη του Νού, δηλαδή της πνευματικής δύναμης και τον ταυτίζει με το Πύρ.

Αντίθετα ο Αριστοτέλης υποστηρίζει, πως κακώς ο Αναξαγόρας ονομάζει Αιθέρα αυτό που είναι Πύρ, και δέχεται ότι ο Αιθήρ είναι το πέμπτο κοσμογονικό στοιχείο, το τελειότερο απ’ όλα τα άλλα, από όπου τα πάντα προήλθαν και όπου όλα θα επιστρέψουν. Ο Αριστοτέλης οδηγήθηκε στην εισαγωγή της έννοια του Αιθέρα , εξαιτίας της αδυναμίας της παρουσίας των αιτιών της κίνησης στον κενό χώρο.

Για τον Αριστοτέλη η ύπαρξη του κενού θεωρείται παράλογη, και οδηγείται στο συμπέρασμα πως ο κόσμος πρέπει να είναι ένας πλήρης και πεπερασμένος χώρος. Από την εποχή ήδη του Δημόκριτου και του Λεύκιππου, είχε προκύψει το άτοπο, πως εφόσον το «άτομο» αποτελούσε την βασική μονάδα ύλης, τότε τα διάφορα σώματα του κόσμου, δεν είναι δυνατόν ποτέ να χωριστούν στα άτομα που τα αποτελούν, καθώς τότε στον μεταξύ τους χώρο θα πρέπει να υπάρχει κενό. Αφού μεταξύ των χωρισθέντων ατόμων δεν υπάρχει τίποτα, τότε θα αγγίζουν το ένα το άλλο και στην πραγματικότητα, ποτέ δεν θα έχουν χωρισθεί. Γι΄ αυτό εισήχθη και το πέμπτο ώστε να γεμίζει τον χώρο μεταξύ των ατόμων και να καθιστά εφικτό τον διαχωρισμό τους. Σήμερα μέσω διαφόρων επιστημονικών κλάδων, γίνεται σαφές πως στο σύμπαν τα πάντα αλληλοσυνδέονται. Στην Γενετική, η γενετίστρια Dr. Mae-Wan Ho, αναφέρει σχετικά:

«Η κβαντική θεωρία παρουσιάζει το σύμπαν κατοικούμενο από οντότητες που δεν περιορίζονται σε καθορισμένη θέση, χωριστά και απομονωμένα, αλλά που αλληλοδιαπερνώνται, αλλάζουν και εξελίσσονται ως οργανισμοί . Αυτό περιλαμβάνει τα πάντα. Όχι μόνο οργανισμούς, αλλά ηλεκτρόνια, άτομα, ηλιακά συστήματα, σύμπαντα, γαλαξίες. Επομένως, η διάκριση σε παρατηρητές και παρατηρούμενους είναι απατηλή.Στο οργανικό Όλο, σφαιρικό και μερικό, μέρος και όλο, ενέχονται αμοιβαία και διαπλέκονται. Το κλειδί είναι η αλληλοεπικοινωνία. Το κάθε τι, όσο πιο ευαίσθητο και ανταποκριτικό είναι, τόσο περισσότερο συνεργάζεται. Η συνοχή των οργανισμών είναι η πεμπτουσία των οργανισμών. Χρειάζονται δεκάδες χιλιάδες διαφορετικά μακρομόρια για να γίνει ένα κύτταρο και πολλά είδη κυττάρων για να κάνουν τους διάφορους ιστούς και όργανα στο σώμα. Για τον ίδιο λόγο χρειαζόμαστε πολλά είδη σ’ ένα ακμαίο οικοσύστημα και μια καλειδοσκοπική ποικιλία από κουλτούρες, για να ολοκληρώσουμε το δημιουργικό ανθρώπινο δυναμικό. Προεκτείνοντας την αμοιβαία εξάρτηση του μέρους και του όλου του οργανισμού στις κοινωνίες, τα οικοσυστήματα και σε τελευταία ανάλυση σ’ όλη η φύση, ανακαλύπτουμε τις βαθιές Ολιστικές παραδόσεις στην κουλτούρα όλων των αρχαίων πολιτισμών.

Αρχίζουμε να κατανοούμε ότι ο καθένας από μας είναι η ενσωμάτωση όλων όσων υπάρχουν και ότι δεν μπορούμε να βλάψουμε κανέναν άλλον χωρίς να βλάψουμε τους εαυτούς μας. Εδώ βρίσκουμε τη βάση της Θέλησης μας για το Καλό. Γι' αυτό νιώθουμε την παρόρμηση να τιμήσουμε και να γαλουχήσουμε την ατομική διαφορετικότητα και ελευθερία με συμπαντική Αγάπη».

Η σχέση με το αλληλοεξαρτώμενο και αλλοσυνδεόμενο Ολιστικό σύμπαν, και οι νέες προοπτικές που αυτό δημιουργεί σε σχέση με μία επερχόμενη όχι μόνο επιστημονική, αλλά και πολιτισμική, και κοινωνική, επανάσταση:

Εκεί έξω στο σύμπαν δεν υπάρχουν τομές, όλα είναι Ένα. Υπάρχει ένα συστατικό, θες να το πεις ενέργεια, θες να το πεις αόρατο κενό, θες να το πεις Θεό; Αυτή την ενιαία δημιουργία, αυτή τη κοχλάζουσα ενέργεια εκεί έξω, όταν την προσλάβει η φυσιολογία του ανθρώπου της δημιουργεί τομές, της δημιουργεί ατομικότητες. Όταν λες ότι όλα είναι ένα, χάνεται η αίσθηση της ατομικότητας, του «εγώ». Εκεί έξω στο σύμπαν υπάρχει μόνο ένας ωκεανός από κοχλάζουσα ενέργεια. Η ενέργεια αυτή προσπίπτει στα όργανά μας, αυτά παίρνουν ένα τμήμα της, το μεταφέρουν μέσω των νευρώνων στον εγκέφαλο και εκεί η ενέργεια μεταμορφώνεται σε αυτό που ονομάζουμε αισθητό κόσμο. Ο Δημόκριτος με σαφήνεια μας λέει πως, «οτιδήποτε αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας είναι ψευδές. Το μόνο πραγματικό είναι ότι αντιλαμβάνεται η νόηση μας». Τα ίδια λέει και ο Πλάτωνας. Έχουμε μια αίσθηση ατομικότητας και διαίρεσης. Εσύ είσαι εσύ και εγώ είμαι εγώ. Η διαίρεση, η τομή σε πολλά κομμάτια είναι προϊόν της δυνατότητας του εγκεφάλου μας και της φυσιολογίας μας. Έτσι λοιπόν το πρώτο που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε δεν είναι ο περιορισμός, αλλά η ενότητα. Οι νέες φυσικές απόψεις περί σύμπαντος, που είναι βεβαίως παλιές, αρχίζουν να αλλάζουν την κοινωνική φιλοσοφία. Κι όταν αλλάζει η κοινωνική φιλοσοφία, τότε αλλάζουν τα πολιτικά συστήματα.

Γι’ αυτό λέμε πάντοτε ότι μετά από μια μεγάλη επιστημονική επανάσταση ακολουθεί μια μεγάλη κοινωνική επανάσταση. Ένας άνθρωπος ο οποίος πιστεύει πως είναι ένα τίποτα, ένα κομμάτι μάζας που θα καταστραφεί και θα πεθάνει, νιώθει μια μικρότητα κι ασχολείται με μικρά πράγματα. Ένας άνθρωπος όμως που έχει αίσθηση της συμπαντικότητας του και της ενότητάς του με το Σύμπαν αναζητάει άλλα πράγματα.

Η πεμπτουσία μιας Επιστημονικής Επανάστασης δεν ενέχει μόνο τη μεγάλη αύξηση της γνώσης, αλλά είναι μια συγκεκριμένη ανατροπή των επιστημονικών γνώσεων που έχει σαν άμεσο αποτέλεσμα τη ρήξη με την πολιτική και τη θεολογική κοινωνία του παρελθόντος. Η Φυσική Φιλοσοφία που βρήκε τις ρίζες της στους Προσωκρατικούς οι οποίοι προσπάθησαν όχι μόνο να εξηγήσουν αλλά και να βρουν τρόπους να τιθασεύσουν τα φαινόμενα. Έτσι λοιπόν αρχίζουν όλα από μια φιλοσοφία, που αργότερα με την παρατήρηση και το πείραμα εξελίσσεται σε Επιστήμη και αργότερα εξελίσσεται σε Τεχνολογία.

Από τα παραπάνω δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε, πως στον 21ο αιώνα, αρχαίες πεποιθήσεις έρχονται να συναντήσουν σύγχρονες επιστημονικές ανακαλύψεις. Η εποχή μας, είναι ίσως η εποχή της μεταστροφής, από την εποχή του άκρατου ατομισμού και του homo electronicus, στον «μετάνθρωπο».