Η Πολυστασία και η Ανάσταση του Αριστέα Προκοννήσιου

O Αριστέας ο Προκοννήσιος ήταν Έλληνας επικός ποιητής των αρχαίων χρόνων από το ομώνυμο νησί της Προποντίδας. Η ύπαρξη του ακροβατεί μεταξύ του θρύλου και της ιστορικής πραγματικότητας, με το όνομα του να συνδέεται τόσο με την ποιητική δημιουργία όσο και με αφηγήσεις υπερφυσικού χαρακτήρα στις οποίες του αποδίδονται ιδιαίτερες δυνάμεις, καθώς και μία ιδιαίτερη σχέση με τον Απόλλωνα. Έδρασε ως ιεροφάντης του Απόλλωνα αλλά κυρίως έμεινε γνωστός για την εκστατική του ικανότητα να στέλνει την ψυχή του σε άλλους τόπους. "Την ψυχή όταν εβούλετο εξείεναι"...

Το λεξικό της Σούδας αναφέρει ότι ο πατέρας του ονομαζόταν Δημοχάρης. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, το όνομα του πατέρα του ήταν Καϋστρόβιος και άνηκε σε μία ανώτερη οικογένεια αριστοκρατών του νησιού. Από τον ιστορικό αναφέρονται ακόμη τα ταξίδια του στις χώρες των Κιμμερίων, των Αριμασπών και των Ισσηδόνων.

Το βασικό έργο το οποίο κατά την αρχαιότητα αποδιδόταν στον Αριστέα ήταν το έπος Αριμάσπεια όπου διηγήθηκε τις εκστατικές του εμπειρίες.

Η λέξη Αριμάσπεια μας παραπέμπει στους Αρίμασπους, μυθική εθνότητα μονόφθαλμων, η οποία κατοικούσε στην βόρεια Σκυθία, γειτονεύοντας με τους επίσης μυθικούς Υπερβόρειους.

Ο Ηρόδοτος χαρακτηρίζει τους Αρίμασπους μονόφθαλμους βασιζόμενος στις σκυθικές λέξεις arima (ένα) συν spou (οφθαλμός), αν και σύγχρονοι ιστορικοί πιθανολογούν ότι προέρχεται από το πρώιμο ιρανικό ariama (αγάπη) συν asp (άλογο) και ότι είναι αντίστοιχο του ελληνικού Φίλιππος περιγράφοντας και κατά αυτόν τον τρόπο ένα βασικό χαρακτηριστικό των λαών της στέπας.

Τα Αριμάσπεια χωρίζονταν σε τρία βιβλία, στα οποία ο Αριστέας αφηγούνταν τις εντυπώσεις του από τα ταξίδια του στις περιοχές πέρα από τον Εύξεινο Πόντο. Σε αυτά περιγραφόταν το πως οι μονόφθαλμοι Αριμασποί βρίσκονταν σε συνεχή σύγκρουση με τα μυθικά πλάσματα γρύπες, με τους πρώτους να προσπαθούν αν κλέψουν το χρυσό ο οποίος φυλασσόταν από τους δεύτερους, ο οποίος πιστευόταν ότι αφθονούσε στην χώρα.

Τα Αριμάσπεια έπη ήταν αρκετά γνωστά στους αρχαίους συγγραφείς, κρίνοντας από το πλήθος των αναφορών σε αυτά. Ωστόσο, φαίνεται πως έπεσαν αρκετά νωρίς στην λήθη, ενώ η πατρότητα του έργου αμφισβητήθηκε ήδη από τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα (πρώτος αιώνας πχ). Δεκατρείς στίχοι επικού εξαμέτρου σώζονται στο έργο του Λογγίνου "περί ύψους" και στις "χιλιάδες" του Ιωάννη Τζέτζη.

Ο Αριστέας, σε διήγηση την οποία παραθέτει ο Ηρόδοτος ως προερχόμενη από την Κύζικο και την Προκόννησο είχε επισκεφτεί κάποτε ένα εργαστήριο καθαρισμού ρούχων όπου και ξαφνικά πέθανε. Ο ιδιοκτήτης έκλεισε το εργαστήριο και κατευθύνθηκε προς τις οικίες των συγγενών του ποιητή για να τους ενημερώσει, με την είδηση να εξαπλώνεται γρήγορα σε όλη την πόλη. Κάποιος ταξιδιώτης όμως από την Κύζικο - ο οποίος είχε καταφθάσει από το επίνειο της τελευταίας, Αρτάκη - διέψευσε αυτή την πληροφορία, καθώς είχε δει και συνομιλήσει με τον Αριστέα στην πόλη του. Μπροστά στην επιμονή του τελευταίου, οι συγγενείς επισκόπησαν το εργαστήριο όμως δεν βρήκαν το σώμα του ποιητή ούτε ζωντανό ούτε νεκρό.

Επτά χρόνια μετά, ο Αριστέας επανεμφανίστηκε στην πόλη του και συνέγραψε τα Αρμάσπεια έπη οπότε και εξαφανίστηκε για δεύτερη φορά.

Διακόσια σαράντα έτη αργότερα σύμφωνα με την εκτίμηση του Ηροδότου, ο Αριστέας εμφανίστηκε σε όραμα στους κατοίκους του Μεταποντίου και τους παρήγγειλε την ανέγερση ενός ιερού προς τιμή του Απόλλωνα.

 
Παράλληλα τους είπε να τοποθετήσουν στο ιερό αυτό και έναν δικό του ανδριάντα. Ο θεός είχε επισκεφθεί μόνο την πόλη τους από εκείνες της Μεγάλης Ελλάδας, σύμφωνα με την οπτασία, και ο Αριστέας τον είχε ακολουθήσει μεταμορφωμένος σε κοράκι.

 
Οι Μεταποντινοί εφήρμοσαν τις απαιτήσεις του οράματος κατόπιν επιβεβαίωσης από το μαντείο των Δελφών, οπότε και ο ανδριάντας του ποιητή δέσποζε έκτοτε στην αγορά της πόλης.

Ο δε Στωικός ιστορικός / γεωγράφος Στράβωνας από την Αμάσεια υποστήριξε ότι ο Αριστέας, σύμφωνα και με άλλους ιστορικούς, είναι ο δάσκαλος του Ομήρου.