Πέμπτη 17 Ιουνίου 2021

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Ἀντιγόνη (1091-1114)

ΧΟ. ἁνήρ, ἄναξ, βέβηκε δεινὰ θεσπίσας.
ἐπιστάμεσθα δ᾽, ἐξ ὅτου λευκὴν ἐγὼ
τήνδ᾽ ἐκ μελαίνης ἀμφιβάλλομαι τρίχα,
μή πώ ποτ᾽ αὐτὸν ψεῦδος ἐς πόλιν λακεῖν.
1095 ΚΡ. ἔγνωκα καὐτὸς καὶ ταράσσομαι φρένας·
τό τ᾽ εἰκαθεῖν γὰρ δεινόν, ἀντιστάντα δὲ
ἄτῃ πατάξαι θυμὸν ἐν δεινῷ πάρα.
ΧΟ. εὐβουλίας δεῖ, παῖ Μενοικέως, λαβεῖν.
ΚΡ. τί δῆτα χρὴ δρᾶν; φράζε· πείσομαι δ᾽ ἐγώ.
1100 ΧΟ. ἐλθὼν κόρην μὲν ἐκ κατώρυχος στέγης
ἄνες, κτίσον δὲ τῷ προκειμένῳ τάφον.
ΚΡ. καὶ ταῦτ᾽ ἐπαινεῖς καὶ δοκεῖς παρεικαθεῖν;
ΧΟ. ὅσον γ᾽, ἄναξ, τάχιστα· συντέμνουσι γὰρ
θεῶν ποδώκεις τοὺς κακόφρονας Βλάβαι.
1105 ΚΡ. οἴμοι· μόλις μέν, καρδίας δ᾽ ἐξίσταμαι
τὸ δρᾶν· ἀνάγκῃ δ᾽ οὐχὶ δυσμαχητέον.
ΧΟ. δρᾶ νυν τάδ᾽ ἐλθὼν μηδ᾽ ἐπ᾽ ἄλλοισιν τρέπε.
ΚΡ. ὧδ᾽ ὡς ἔχω στείχοιμ᾽ ἄν· ἴτ᾽ ἴτ᾽ ὀπάονες,
οἵ τ᾽ ὄντες οἵ τ᾽ ἀπόντες, ἀξίνας χεροῖν
1110 ὁρμᾶσθ᾽ ἑλόντες εἰς ἐπόψιον τόπον.
ἐγὼ δ᾽, ἐπειδὴ δόξα τῇδ᾽ ἐπεστράφη,
αὐτός τ᾽ ἔδησα καὶ παρὼν ἐκλύσομαι.
δέδοικα γὰρ μὴ τοὺς καθεστῶτας νόμους
ἄριστον ᾖ σῴζοντα τὸν βίον τελεῖν.

***
ΧΟΡ. Έφυγε ο μάντης, βασιλιά, αφού είπε
φοβερές προφητείες, και ξέρομε όλοι,
από τότε που αυτές φορώ τις άσπρες
αντί τις μαύρες τρίχες, πως ως τώρα
ψέμα ποτέ δεν είπε αυτός στην πόλη.
ΚΡΕ. Κι εγώ το ξέρω και ταράζεται
ο νους μου· γιατί και να υποχωρήσω
τρομερό θα ᾽ταν, μα κι αν επιμείνω,
είναι φόβος σε συφορά μην πέσω.
ΧΟΡ. Χρειάζεται γνώση, γιε του Μενοικέα.
ΚΡΕ. Και τί πρέπει λοιπόν να κάμω; Πε μου
και θα σ᾽ ακούσω εγώ. ΧΟΡ. Να πας να βγάλεις
1100 την κόρη απ᾽ την υπόγεια φυλακή της,
και τον άταφο θάψε ευτύς σε μνήμα.
ΚΡΕ. Έτσι το εγκρίνεις κι είσαι της ιδέας
να υποχωρήσω; ΧΟΡ. Κι όσο, βασιλιά μου,
πιο γρήγορα μπορείς, γιατί προφταίνουν
τους άμυαλους γοργές των θεών οι Βλάβες.
ΚΡΕ. Αλίμονο, με κόπο, μα όμως το κάνω
κι απ᾽ την απόφασή μου παραιτιούμαι,
γιατί κανείς δεν πρέπει να τα βάζει
με την ανάγκη. ΧΟΡ. Λοιπόν τρέξε ο ίδιος
και μην τ᾽ αφήσεις αυτά πάνω σ᾽ άλλους.
ΚΡΕ. Έτσι όπως είμαι φεύγω· τρέχτε, δούλοι,
όσ᾽ είστε και δεν είστε, πάρτε αξίνες
στα χέρια και τραβάτε ευτύς στο μέρος
1110 που βλέπετ᾽ εκεί πέρα· κι εγώ τώρα,
μια που έτσι άλλαξα γνώμη, πάω ο ίδιος
να τη βγάλω αποκεί· γιατί φοβούμαι
μη δεν είν᾽ το καλύτερο να ζούμε
φυλάγοντας τους νόμους που ᾽ναι για όλους.

Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία: 3. Κλασική εποχή (508-323 π.Χ.)

3.8. Επιλεγόμενα στην Κλασική εποχή


Εύκολα διαπιστώνουμε, ότι η Κλασική εποχή χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά ζωηρή πνευματική κίνηση όπου μετέχουν προσωπικότητες πρώτου μεγέθους: φιλόσοφοι σαν τον Δημόκριτο, τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, ποιητές σαν τον Πίνδαρο και τους μεγάλους τραγικούς, ιστορικοί σαν τον Ηρόδοτο και τον Θουκυδίδη, ρήτορες και πολιτικοί σαν τον Περικλή, τον Ισοκράτη και τον Δημοσθένη, επιστήμονες σαν τον Ιπποκράτη κλπ.

Στη μεγάλη τους πλειονότητα οι καλλιτέχνες και οι άνθρωποι των γραμμάτων έζησαν και έδρασαν στην Αθήνα, που με τις επιτυχίες της στα Περσικά, με το μεγαλόπνοο πρόγραμμα του Θεμιστοκλή, με τη Συμμαχία της Δήλου, με τη φωτισμένη διακυβέρνηση του Περικλή και με το φιλελεύθερο δημοκρατικό της πολίτευμα ευνοούσε την πολιτισμική ανθοφορία όσο καμιά άλλη πόλη.[1] Αντίθετα, είναι χαρακτηριστικό ότι στα κλασικά χρόνια η ξενόφοβη, ολιγαρχική και στρατοκρατούμενη Σπάρτη, ακόμα και μετά τη νίκη της στον Πελοποννησιακό πόλεμο, δεν έχει να επιδείξει ούτε έναν αξιόλογο συγγραφέα ή καλλιτέχνη.

Η ακμή της Αθήνας ας μην επισκιάσει την πνευματική κίνηση που συνεχιζόταν αμείωτη στη Μεγάλη Ελλάδα (Παρμενίδης, Ζήνων, Εμπεδοκλής, Αριστόξενος, Επίχαρμος, Σώφρων, Κόρακας, Τισίας κ.ά.), στη Μικρασία (Ηράκλειτος, Αναξαγόρας, Πανύασης, Αντίμαχος, Τιμόθεος κ.ά.), στα νησιά του Αιγαίου (Εύηνος, Βακχυλίδης, Ήριννα, Ελλάνικος, Στησίμβροτος, Κτησίας, Θεόπομπος, Ιπποκράτης κ.ά.) και αλλού. Σε πολλά, άλλωστε, η αθηναϊκή πνευματική άνθιση είχε τις ρίζες της έξω από την Αθήνα: η κωμική φλέβα διαπιστώσαμε ότι ξεκίνησε από τη Σικελία, όπως και η διδασκαλία της ρητορικής· και οι πρωτεργάτες του σοφιστικού κινήματος κατάγονταν ο Πρωταγόρας από τα Άβδηρα, ο Γοργίας από τη Σικελία και ο Πρόδικος από τη Τζια.

Αξιοπρόσεχτο ότι η ήττα της Αθήνας στον Πελοποννησιακό πόλεμο, η κατάληψή της και η (προσωρινή) κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος, γεγονότα που σημείωσαν το τέλος της πολιτικής της κυριαρχίας, δεν επηρέασαν αρνητικά την υπεροχή της στα γράμματα, που συνεχίστηκε και τον τέταρτο αιώνα. Κάθε άλλο: η καταδίκη του Σωκράτη, αποτέλεσμα της πολιτικής κακοδαιμονίας που ακολούθησε την καταστροφή, γονιμοποίησε τους φιλοσοφικούς προβληματισμούς και οδήγησε στη δημιουργία μεγάλων φιλοσοφικών σχολών και η βαθμιαία επέκταση και κυριαρχία της Μακεδονίας προκάλεσε έντονες πολιτικές συγκρούσεις όπου αναδείχτηκαν πολιτικοί στοχαστές και ρήτορες σαν τον Ισοκράτη, τον Δημοσθένη, τον Αισχίνη κ.ά.
------------------------------
1. Αθηναίοι ήταν (αλφαβητικά): ο Αισχίνης, ο Αισχύλος, ο Ανδοκίδης, ο Αντιφών, ο Αριστοφάνης, ο Δημοσθένης, ο Εύπολης, ο Ευριπίδης, ο Θουκυδίδης, ο Ισοκράτης, ο Κράτης, ο Κρατίνος, ο Κριτίας, ο Λυκούργος, ο Ξενοφών, ο Πλάτων, ο Σοφοκλής, ο Σπεύσιππος, ο Σωκράτης, ο Υπερείδης, ο Φερεκράτης, ο Φρύνιχος, ο Χοιρίλος κ.ά.π. Από άλλες πόλεις ήρθαν να εγκατασταθούν στην Αθήνα: ο Αλκιδάμας από την Ελέα της Αιολίας, ο Αναξαγόρας από τις Κλαζομενές, ο Αριστοτέλης από τα Στάγειρα, ο Γοργίας από τους Λεοντίνους, ο Δικαίαρχος από τη Μεσσήνη της Σικελίας, ο Διογένης ο κυνικός από τη Σινώπη, ο Διοκλής από την Κάρυστο, ο Ηρόδοτος από την Αλικαρνασσό, ο Θεόφραστος από τη Μυτιλήνη, ο Ισαίος από τη Χαλκίδα, ο Λυσίας από τις Συρακούσες, ο Ξενοκράτης από τη Χαλκηδόνα, ο Πρατίνας από τον Φλειούντα, ο Πρόδικος από την Τζια, ο Πρωταγόρας από τα Άβδηρα, κ.ά.π.

Η υποταγή στην αγάπη θα οδηγήσει και πάλι στη μοναξιά

Άλλοτε υμνούμε τον έρωτα, άλλοτε τον καταριόμαστε κι άλλοτε ευχόμαστε αυτό που ζούμε να μην τελειώσει ποτέ. Ο έρωτας πάντα θα εμφανίζεται στο δρόμο σου και τότε μια πληθώρα συναισθημάτων θα κατακλύζουν την ύπαρξή σου και θα σου μεταδίδουν τη δυναμική τους. Γιατί ο έρωτας είναι ταυτόχρονα το ομορφότερο και το πιο ψυχοφθόρο συναίσθημα κι αν πονέσει την ψυχή σου, θα σε φέρει αντιμέτωπο με τις πιο βαθιές σου σκέψεις που κρατούσες για καιρό φυλαγμένες στο κουτί της καρδιάς σου. Όταν, όμως ,εμφανίσει την καλύτερη εκδοχή σου, τότε συνειδητοποιείς ότι μετατρέπει τις χαρακιές της ψυχής σου σε χάδι, κρατώντας σημαία πανηγυρισμού και ρίχνοντας πυροτεχνήματα, ικανά να ξεσηκώσουν όλη την πλάση.

Τρέφεται από τη ζωντάνια των δύο συντρόφων και διαφθείρεται από τη μονοτονία και τη ματαιότητα. Για τη διαφύλαξή του, απαραίτητη είναι η ανεξαρτησία. Ανεξαρτησία είναι η ελευθερία να νιώθεις ο εαυτός σου στη σχέση, χωρίς να καταπατάς τα όριά της. Να σέβεσαι τον άλλον αλλά κυρίως τον εαυτό σου. Όταν, όμως, το εγώ σου υποτάσσεται και παραγκωνίζεται, τότε το παραμύθι αρχίζει να οδεύει προς ένα unhappy end.

Πολύ συχνά στον έρωτα γινόμαστε έρμαια των συναισθημάτων μας, αδιαφορώντας για τις προσωπικές μας ανάγκες και προσπαθώντας να καλύψουμε αποκλειστικά αυτές του συντρόφου. Εκδηλώνεται μια δίψα για συναισθηματική σύνδεση, αποξενώνοντας το άτομο από τις υπόλοιπες κοινωνικές επαφές. Αυτή η ανάγκη μετατρέπει το άτομο σε «εύκολο θύμα» και παύει πλέον να είναι επιθυμία. Με αυτόν τον τρόπο, ο έρωτας χάνει την άυλη υπόστασή του και προσφέρεται με τόσο υλικό τρόπο που χάνει την αξία του. Πρέπει να παράγεται με αγνές και καθάριες προθέσεις και όχι να είναι ένα ακόμα ευκολοπροσβάσιμο προϊόν, ένα αντικείμενο προς πώληση.

Γιατί πουλάς το εγώ σου στο βωμό του, δε θυσιάζεις απλώς τα θέλω σου αλλά τα θάβεις. Κλειδώνεις τις επιθυμίες σου και πετάς το κλειδί βαθιά στον πυθμένα της θάλασσας. Ο έρωτας δεν επιβιώνει από την υποταγή. Χρειάζεται δυο συνοδοιπόρους που στοιβάζουν τα όνειρά τους σε μια νοητή σκάλα και καθώς την ανεβαίνουν, πλησιάζουν σε αυτά. Ποτέ όμως δεν ξεχνάνε ποιοι είναι. Ο καθένας τα πλάθει με τον δικό του τρόπο και μαζί βρίσκουν τη χρυσή τομή.

Ο έρωτας βαδίζει στο μονοπάτι των προσδοκιών, εκεί που γνωρίζεις τον άνθρωπο που θα σε κάνει να ζεις τις στιγμές μαζί του και να οραματίζεσαι το μέλλον. Κι εκεί εμφανίζεται η παγίδα του, που σου δημιουργεί την εντύπωση ότι ο σύντροφός σου θα συμπληρώσει το κομμάτι που έλειπε στο παζλ της προσωπικής σου ολοκλήρωσης και θα σε φτάσει στην ύψιστη μορφή σου. Με αυτό τον τρόπο, πολλές σχέσεις βαίνουν σε αδιέξοδο, γιατί υπάρχει αυτό το σύνδρομο της εξάρτησης και δε θες να το νικήσεις. Και κάπως έτσι, διαδέχεσαι τη μια σχέση μετά την άλλη έχοντας τη ψευδαίσθηση της συντροφικότητας, έως ότου έρθει η αποκαθήλωσή της.

Ο έρωτας έρχεται για να μας κάνει να δούμε τον εαυτό μας να εξελίσσεται και όχι να υποβιβάζεται και να χάνει την αίγλη του. Λειτουργεί σαν αφύπνιση κι όχι σαν ύπνωση. Αν βυθιστείς σε λήθαργο, το αντίδοτο είναι δυσεύρετο. Ο έρωτας έχει ανεκτίμητη αξία όταν ο εαυτός σου παραμένει μοναδικός και οι αλλαγές που δέχεται τον εξυψώνουν και δε, τον εξαφανίζουν. Στηρίζεται σε ισχυρά θεμέλια μόνο όταν δεν αναλώνεται σε ανούσιες καταστάσεις. Πόσα σ’ αγαπώ σκορπίστηκαν και πέταξαν σαν πούπουλα στον άνεμο απλά και μόνο για να καλύψεις μερικές ορμές σου και να γεμίσεις τη χοάνη της μοναξιάς σου. Και πόσες ακόμα φορές θα ενδώσεις σε μια σχέση έχοντας την πεποίθηση ότι θα φτάσεις εκεί που θες. Γιατί όση δύναμη κι αν έχει ο έρωτας, δεν μπορεί να σε τραβήξει στα ουράνια αν δεν μπορέσεις πρώτα μόνος σου να ράψεις στις πλάτες σου φτερά.

Ο ποιητής επιχείρησε να ερμηνεύσει αυτή την υποταγή στον έρωτα, φανερώνοντας πως η διαρκής πάλη του ερωτευμένου να στεριώσει στην αγκαλιά του αγαπημένου του, τον φέρνει ξανά αντιμέτωπο με τη μοναξιά. Γιατί η μοναξιά είναι το μόνο συναίσθημα που αντικατοπτρίζει έναν χαμένο εαυτό, μια ανθρώπινη μορφή που βρίσκεται καταμεσής του πελάγους και ψάχνει απεγνωσμένα μια σημαδούρα να πιαστεί κι ας θέλει να κολυμπήσει και να εξερευνήσει τον ωκεανό.

Δὲν ξέρω πῶς ἀντιλαμβάνεσαι ἐσὺ τὸν ἔρωτα.

Δὲν εἶναι μόνο μούσκεμα χειλιῶν,

Εἶναι προπάντων ἐπαλήθευση τῆς μοναξιᾶς μας,

ὅταν ἐπιχειροῦμε νὰ κουρνιάσουμε σὲ δυσκολοκατάχτητο κορμί.


Ο έρωτας εξιδανικεύεται και ξεδιπλώνει την εξαπάτηση της αιωνιότητας όταν γίνεται από ανάγκη. Σε βρίσκει απροετοίμαστο και αυθόρμητα τρυπώνει στο μυαλό στερώντας σου την ικανότητα να τον ερμηνεύσεις πλήρως. Η μαγεία του βρίσκεται στο να αναγεννιέται σε ψυχές δεχόμενες τις αλλαγές του και να τις ωθεί στην ανακάλυψη. Η ανακάλυψη, όμως, θα έρθει μόνο σε έναν αλώβητο έρωτα, έναν έρωτα που ψάχνει συνταξιδιώτες στο ταξίδι της ζωής κι όχι σανίδα σωτηρίας.

Αλμπέρ Καμύ: Όταν θα είμαστε όλοι ένοχοι, τότε θα έχουμε δημοκρατία

Όταν θα είμαστε όλοι ένοχοι, τότε θα έχουμε δημοκρατία.

Χωρίς να λογαριάσουμε, αγαπητέ φίλε, ότι πρέπει να εκδικηθούμε, επειδή είμαστε υποχρεωμένοι να πεθάνουμε μόνοι.

Ο θάνατος είναι μοναχικός, ενώ η δουλεία συλλογική.

Έχουν κι άλλοι το μερτικό τους, και μάλιστα την ίδια στιγμή μ’ εμάς, αυτό είναι το σημαντικό.

Όλοι ενωμένοι, επιτέλους, αλλά γονατιστοί και με το κεφάλι σκυμμένο.

Μήπως δεν είναι καλό να ζω επίσης κατ’ εικόνα και ομοίωση της κοινωνίας;

Για να γίνει αυτό, δεν θα ’πρεπε η κοινωνία να μου μοιάζει;

Η απειλή, η ατίμωση, η αστυνομία είναι τα ιερά μυστήρια τούτης της ομοιότητας.

Περιφρονημένος, παγιδευμένος, καταπιεσμένος, θα μπορώ τότε να δείξω όλες τις ικανότητές μου, ν’ απολαύσω τον εαυτό μου όπως είναι, να είμαι επιτέλους φυσικός.

Να γιατί, φίλτατε, αφού τίμησα επίσημα την ελευθερία, αποφάσισα στα κρυφά ότι έπρεπε να την παραδώσω χωρίς καθυστέρηση σε οποιονδήποτε.

Και, κάθε φορά που μου δίνεται η ευκαιρία, κάνω κήρυγμα στην εκκλησία μου, στο Μέξικο Σίτι, προσκαλώ τον καλό λαό να υποταχτεί και να επιδιώξει ταπεινά τις ανέσεις της δουλείας, έστω κι αν χρειάζεται να την παρουσιάσω σαν τη γνήσια ελευθερία.

Μα δεν είμαι τρελός, συνειδητοποιώ ότι η σκλαβιά δεν πρόκειται να’ ρθει αύριο.

Θα είναι ένα από τα αγαθά του μέλλοντος, αυτό είν’ όλο.

Ανακάλυψα ότι, προσμένοντας τον ερχομό των αφεντάδων με τις βέργες τους, οφείλουμε, όπως ο Κοπέρνικος, να αναστρέψουμε το συλλογισμό για να θριαμβεύσουμε.

Αφού δεν γινόταν να καταδικάσουμε τους άλλους, χωρίς αμέσως να κρίνουμε τον εαυτό μας, θα ’πρεπε να ρίξουμε όλα τα βάρη πάνω μας, για να έχουμε το δικαίωμα να κρίνουμε τους άλλους.

Αφού κάθε δικαστής καταλήγει μια μέρα μετανοητής, θα ’πρεπε να πάρουμε το δρόμο από την αντίθετη κατεύθυνση και να γίνουμε πρώτα μετανοητές, για να καταλήξουμε τελικά σε δικαστές.

Με παρακολουθείτε;

Αλμπέρ Καμύ, Η πτώση

Έριχ Φρομ: Είναι η αγάπη τέχνη;

Είναι η αγάπη τέχνη; Αν είναι, χρειάζεται γνώση και προσπάθεια. Ή μήπως η αγάπη είναι ένα ευχάριστο συναίσθημα που κατά σύμπτωση το γνωρίζει κανείς, το «συναντά» αν είναι τυχερός;

Αυτή η αντίληψη – ότι τίποτε δεν είναι πιο εύκολο από το ν' αγαπάς – εξακολουθεί να είναι η πιο διαδεδομένη παρά την αφθονία των αποδείξεων για το αντίθετο.

Σχεδόν καμία προσπάθεια, κανένα έργο δεν αρχίζει με τόσο μεγάλες ελπίδες και προσδοκίες όπως αρχίζει η αγάπη, κι ωστόσο τίποτε δεν αποτυχαίνει τόσο συχνά όσο αυτή.

Αν αυτό συνέβαινε με οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα, οι άνθρωποι θα ήταν περισσότερο πρόθυμοι να εξετάσουν τους λόγους της αποτυχίας αυτής και να μάθουν πώς θα μπορούσαν να ενεργήσουν καλύτερα.

Ή θα εγκατέλειπαν τη δραστηριότητα αυτή.

Και αφού, στην περίπτωση της αγάπης, αυτό είναι αδύνατο, μόνο ένας δρόμος υπάρχει για το ξεπέρασμα της αποτυχίας: να εξετάσουμε τους λόγους της αποτυχίας αυτής και να προχωρήσουμε στην έρευνα της έννοιας της αγάπης.

Το πρώτο βήμα είναι να καταλάβουμε ότι η αγάπη είναι μια τέχνη, ακριβώς όπως μια τέχνη είναι και η ίδια η ζωή.

Αν θέλουμε να μάθουμε πώς ν' αγαπάμε, πρέπει να προχωρήσουμε με τον ίδιο τρόπο που προχωρούμε όταν θέλουμε να μάθουμε μια οποιαδήποτε άλλη τέχνη, π.χ. μουσική, ζωγραφική, ξυλουργική ή την επιστήμη της ιατρικής και της μηχανικής.

Ποια είναι τα απαραίτητα στάδια στην εκμάθηση μιας οποιασδήποτε τέχνης;

Η διαδικασία της εκμάθησης μιας τέχνης μπορεί να διαιρεθεί σε δυο μέρη: Το πρώτο είναι η εκμάθηση της θεωρίας και το δεύτερο η εκμάθηση της πρακτικής.

Αν θέλω να μάθω την επιστήμη της ιατρικής, πρέπει πρώτ' απ' όλα να μάθω τα βασικά στοιχεία για το ανθρώπινο σώμα και για τις διάφορες αρρώστιες.

Αλλά κι όταν αποκτήσω όλη αυτή τη γνώση, πάλι δε θα είμαι ικανός στην τέχνη της ιατρικής.

Μόνο έπειτα από μακριά πρακτική εξάσκηση θα είμαι κύριος της τέχνης, μόνο όταν η θεωρητική γνώση και η πείρα της πρακτικής θα έχουν συγχωνευτεί σ' ένα πράγμα – στη διαίσθησή μου, που αποτελεί την ουσία της κατοχής μιας τέχνης.

Αλλ' εκτός από τη γνώση της θεωρίας και της πρακτικής, ένας τρίτος παράγοντας είναι αναγκαίος για την κατάκτηση κάθε τέχνης – η υπέρτατη σημασία που δίνουμε στην τέχνη αυτή.

Τίποτ' άλλο στον κόσμο δεν πρέπει να είναι πιο σημαντικό από την τέχνη που μας ενδιαφέρει.

Αυτό ισχύει για τη μουσική, την ιατρική, την ξυλουργική – και για την αγάπη.

Κι ίσως εδώ να βρίσκεται η απάντηση στο ερώτημα: γιατί οι άνθρωποι του πολιτισμού μας προσπαθούν τόσο σπάνια να μάθουν αυτή την τέχνη στο πείσμα των ολοφάνερων αποτυχιών τους;

Παρόλο που η λαχτάρα γι' αγάπη είναι τόσο βαθιά ριζωμένη, σχεδόν όλα τ' άλλα φαίνονται να είναι πιο σημαντικά από την αγάπη: επιτυχία, γόητρο, χρήματα, δύναμη.

Όλη μας σχεδόν η ενεργητικότητα χρησιμοποιείται για να μάθουμε πώς να πετύχουμε σ' αυτούς τους σκοπούς.

Και σχεδόν καθόλου για να μάθουμε την τέχνη της αγάπης.

Θα θεωρήσουμε λοιπόν αξιόλογα και θα μάθουμε μόνο εκείνα τα πράγματα που μπορούν να μας φέρουν χρήματα ή γόητρο;

Και η αγάπη που πλουτίζει «μόνο» την ψυχή, αλλά δε φέρνει κανένα άλλο κέρδος, όπως το εννοούν σήμερα, είναι μια πολυτέλεια για την οποία δεν έχουμε το δικαίωμα να ξοδέψουμε αρκετή ενεργητικότητα;

Έριχ Φρομ, Η Τέχνη της Αγάπης

Τα μόνα σωστά λόγια για εκείνον που πονάει, είναι κάποια λόγια τυπικά

Υπάρχουν φορές που τα τυπικά λόγια είναι προτιμότερα, απ’ αυτά που υπάρχουν στην καρδιά.

Κι αυτό συμβαίνει, επειδή κάποτε ο πόνος κάθισε πάνω στο στρώμα της αγάπης και το τρύπησε…
τότε, έσταξε παντού κάτι που μεταμόρφωσε τον κόσμο, που τον έκανε να μοιάζει και στο τέλος να είναι άλλος απ’ τον αρχικό…

Κι η καρδιά άρχισε να χτυπά διαφορετικά πια.

Κι ο άνθρωπος στον οποίο ανήκε η καρδιά άλλαξε κι αυτός.

Και προτίμησε τα τυπικά.

Κανείς να μην έχει αμφιβολία για τις αλλαγές που φέρνει η αγάπη,
είναι πιο έντονες κι απ’ αυτές του καιρού,

είναι πιο μεγάλες και πιο απειλητικές για τη ζωή και το μέλλον της,
είναι ματωμένες στο βάθος τους,
γι’ αυτό ό,τι φέρνουν μαζί τους… πονάει διπλά.

Και τότε καταλαβαίνεις πως τα μόνα λόγια που αρμόζουν δεν είναι αυτά που σε αποδιοργανώνουν, που σε αρρωσταίνουν, που σε σουβλίζουν…

Όχι, δεν είναι αυτά.

Τα μόνα σωστά λόγια για κείνον που πονάει πολύ, θα είναι ίσως κάποια λόγια τυπικά,
και προχωρώντας μ’ αυτά θα ξεγελά για λίγο τον κόσμο του,
θα κάνει πως δεν υποφέρει και θα συνεχίζει φορώντας τις πληγές σαν ένα ξένο ρούχο,
δεν θα νιώθει το σώμα για σώμα του, δεν θα είναι η ψυχή του ψυχή του…
δεν θα θέλει πια για αγάπη να μιλά.

Χιούμορ ή ευφυΐα; Έρευνα εξετάζει τι είναι πιο σημαντικό στα ραντεβού

Οι άνθρωποι είναι αρκετά έξυπνοι. Για την ακρίβεια, είναι πιο έξυπνοι από κάθε άλλο είδος ζώου – κανένα άλλο είδος δεν δημιουργεί προηγμένη τεχνολογία όπως τα smartphones ή τις διαστημικές πτήσεις, δεν γράφει μακροσκελή μυθιστορήματα, ούτε κατασκευάζει αρχιτεκτονικά αριστουργήματα όπως οι πυραμίδες ή οι ουρανοξύστες.

Αλλά γιατί, κατά τη διάρκεια της εξέλιξης, ο εγκέφαλός μας αναπτύχθηκε ώστε να είναι ικανός για υψηλή νοημοσύνη; Οι εξελικτικοί ψυχολόγοι έχουν προτείνει διάφορες απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα. Κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι η νοημοσύνη μας είναι υψηλότερη από ό,τι αναμενόταν αν η επιβίωση ήταν η μόνη εξελικτική δύναμη που την οδηγούσε. Εξάλλου, πολλά είδη ζώων χωρίς πολλά εγκεφαλικά κύτταρα επιβιώνουν επίσης αρκετά καλά.

Ως εκ τούτου, έχει προταθεί ότι δεν είναι η φυσική επιλογή (π.χ. η εξελικτική διαδικασία που καθοδηγείται από την επιβίωση), αλλά αντίθετα η σεξουαλική επιλογή (η εξελικτική διαδικασία που καθοδηγείται από την επιτυχία στην προσέλκυση συντρόφων) που είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από την εξαιρετική νοημοσύνη μας.

Εν ολίγοις, έχει προταθεί ότι η υψηλή νοημοσύνη λειτουργεί ως ο λεγόμενος “δείκτης καταλληλότητας” που δείχνει στους πιθανούς συντρόφους ότι κάποιος έχει σπουδαία γονίδια. Αν αυτή η ιδέα ήταν αληθινή, οι άνθρωποι θα πρέπει να βρίσκουν πιο ελκυστικούς τους πιθανούς συντρόφους στα ραντεβού αν είναι πιο έξυπνοι.

Η υπόθεση αυτή δοκιμάστηκε σε μια νέα μελέτη εξελικτικής ψυχολογίας, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Evolution and Human Behavior (Driebe et al., 2021). Οι επιστήμονες ανέλυσαν δεδομένα από δύο μελέτες για να εκτιμήσουν αν η αντικειμενικά μετρούμενη νοημοσύνη γίνεται αντιληπτή ως ελκυστική σε μια κατάσταση γνωριμιών.

Μελετώντας τη σημασία της ευφυΐας και του χιούμορ στο ραντεβού

Στην πρώτη μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν τη νοημοσύνη σε 88 άνδρες. Στη συνέχεια, οι επιστήμονες κατέγραψαν σύντομα βίντεο αυτών των ανδρών και τα έδειξαν σε 179 γυναίκες, οι οποίες βαθμολόγησαν κάθε άνδρα όσον αφορά την ευφυΐα, το χιούμορ, τη σωματική ελκυστικότητα και την έλξη.

Τα αποτελέσματα ήταν αρκετά ενδιαφέροντα. Σύμφωνα με το τεστ νοημοσύνης, οι αντικειμενικά πιο ευφυείς άνδρες είχαν στην πραγματικότητα ήταν ελαφρώς λιγότερο ελκυστικοί στις γυναίκες που τους βαθμολόγησαν σε σύγκριση με τους λιγότερο αντικειμενικά ευφυείς άνδρες. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι η αντίληψη της ευφυΐας από τις βαθμολογήτριες σχετιζόταν με μεγαλύτερη έλξη, ανεξάρτητα από την πραγματική ευφυΐα. Η αντίληψη του χιούμορ και της σωματικής ελκυστικότητας συνδέθηκε επίσης με υψηλότερη έλξη για τις γυναίκες.

Δεδομένου ότι αυτό το πείραμα δεν είχε καμία σχέση με ένα πραγματικό ραντεβού, οι επιστήμονες διεξήγαγαν επίσης ένα δεύτερο πείραμα. Σε αυτό το πείραμα, 729 συμμετέχοντες έλαβαν μέρος σε πολλά σύντομα 3λεπτα ραντεβού.

Η νοημοσύνη τους μετρήθηκε αντικειμενικά. Αξιολόγησαν ο ένας την ευφυΐα του άλλου, το χιούμορ και την ελκυστικότητα του συντρόφου. Όπως και στο πρώτο πείραμα, τα άτομα που θεωρήθηκαν πιο έξυπνα και πιο αστεία αξιολογήθηκαν ως άτομα με μεγαλύτερη έλξη. Η αντικειμενική νοημοσύνη, ωστόσο, δεν προέβλεψε την ελκυστικότητα του συντρόφου. Η συσχέτιση αυτή διαπιστώθηκε τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες.

Τι σημαίνουν τα αποτελέσματα για τα ραντεβού;

Η θεωρία ότι οι άνθρωποι ανέπτυξαν υψηλή νοημοσύνη λόγω σεξουαλικής επιλογής υποδηλώνει ότι η υψηλή αντικειμενικά νοημοσύνη θα πρέπει να είναι ελκυστική για το άλλο φύλο. Τα ευρήματα της μελέτης υποδηλώνουν ότι αυτό δεν ισχύει, καθώς, και στα δύο πειράματα, η αντικειμενικά μετρούμενη νοημοσύνη δεν συσχετίστηκε με υψηλότερο επίπεδο έλξης.

Τι σημαίνουν τα αποτελέσματα της μελέτης όσον αφορά τα ραντεβού; Για να απαντήσουμε στο ερώτημα με όσο πιο απλό τρόπο γίνεται: Τα ευρήματα της μελέτης υποδηλώνουν ότι το να είμαστε αστείοι είναι πιο σημαντικό από το να είμαστε έξυπνοι όσον αφορά στην έλξη. Επιπλέον, το να γίνεται κανείς αντιληπτός ως έξυπνος σχετιζόταν με υψηλή έλξη, αλλά όχι το να είναι πραγματικά έξυπνος. Αυτή είναι μια σημαντική διάκριση, καθώς υποδηλώνει ότι το να κερδίζουμε τις εντυπώσεις μπορεί να είναι πιο σημαντικό από την πραγματική ευφυΐα.

Όταν η ζήλια γίνεται τρέλα

Από τις πιο μικρές ηλικίες ο άνθρωπος μυείται στην έννοια της ζήλιας, ξεκινώντας από τα πιο απλά πράγματα και προχωρώντας στα πιο σύνθετα. Στα πρώτα του παιχνίδια βρίσκει πάντα κάτι καλύτερο από το δικό του και ζηλεύει που κάποιος άλλος μπορεί να το έχει, αλλά όχι εκείνος! Μεγαλώνοντας συνειδητοποιεί πως υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα που θα ήθελε να αποκτήσει, γιατί βγαίνει έξω στο κόσμο και του γεννιέται η επιθυμία για ταύτιση με τους γύρω του. Και όταν βέβαια δεν συμβεί αυτό ξεκινάει η ζήλια.

Όπως ξέρουμε τα συναισθήματα του ανθρώπου είναι πολύ δυνατά, τόσο που κάποιες φορές δεν μπορούν να ελεγχθούν. Έτσι και η ζήλια, όντας ένα από τα πιο δυνατά συναισθήματα έχει την τάση ,στην ακραία μορφή της, να καταστρέφει τα πάντα. Ποιος είναι τόσο δυνατός να νικήσει το μυαλό του και τις σκέψεις που κάνουν σενάρια επιστημονικής φαντασίας και μοιάζουν τόσα αληθινά, αγγίζοντας τα όρια της πραγματικότητας; “Μα γιατί;”, αναρωτιέσαι. Κι όμως δεν μπορείς να συγκρατηθείς, όσες φορές και αν έχεις πείσει τον εαυτό σου πως κάνεις λάθος. Πάντα την επόμενη φορά το συναίσθημα της ζήλιας θα ‘ ναι πιο έντονο και πιο έντονο. Θα σε τρώει μέρα με την μέρα όλο και πιο πολύ, γιατί εσύ το άφησες να εισχωρήσει μέσα σου και να σε κατακτήσει. Του έδωσες την δύναμη που επιζητούσε για να σε ελέγχει.

Και που καταλήγουμε, λοιπόν; Στην εμπιστοσύνη. Ναι ξέρω η στερεοτυπική φράση της εμπιστοσύνης που ακούμε ξανά και ξανά. Ίσως για αυτό πια έχει χάσει την αξία της. Διότι, την προφέρει ο καθένας χωρίς να υπολογίζει το βάρος της, ισοσκελίζοντας την με όλες τις άλλες. Αν ξέραμε τι θα πει εμπιστοσύνη ίσως να ξέραμε να την εφαρμόσουμε, γιατί στα λόγια όλοι καλοί είμαστε στην πράξη όμως είναι που ξεκαθαρίζουν όλα. Άλλωστε όλοι μπορούμε να προφέρουμε το “Σου έχω εμπιστοσύνη”, όμως λίγοι θα το εννοούν. Γιατί όλα από εκεί θα ξεκινούν πάντα και εκεί θα τελειώνουν. Δεν μπορεί να υπάρξει κανενός είδους σχέση που να μην βασίζεται στην εμπιστοσύνη. Από κει και πέρα προφανώς και θα υπάρχουν στιγμές ζήλιας όμως δεν θα ναι αρκετές να κλονίσουν την σχέση. Είναι τα όρια που θέτεις εσύ στα πράγματα και τα περιθώρια που αφήνεις για να σε επηρεάσουν.

Αλλά να μην αναφέρουμε μόνο τα αρνητικά. Γιατί πάντοτε υπάρχει και η θετική πλευρά των πραγμάτων και αυτήν πρέπει να επιλέγουμε. Η ζήλια δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις ο εχθρός που θέλει να διαλύσει τις σχέσεις και να σπείρει την διχόνοια. Όταν είναι σε σε υγιή μορφή και δεν φτάνει στα όρια της τρέλας, τότε αναζοπυρώνει τα πράγματα, δείχνει ενδιαφέρον και φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά. Τι πιο γλυκό, από το να βλέπεις τον άνθρωπο σου να νοιάζεται μην σε χάσει ακόμα και αν έχουν περάσει κάμποσα χρόνια!! Να είναι εκεί και να στο δείχνει με κάθε τρόπο και τι ποιο εύκολο από την ζήλια.

ΜΑ ΠΡΟΣΕΧΕ. Τα όρια μπορείς να τα περάσεις χωρίς να το καταλάβεις και να βρεθείς στην άλλη όχθη του ποταμού και πίστεψε με το ποτάμι έχει τόση ορμή και θα σε παρασύρει χωρίς επιστροφή. Η ζήλια πάντοτε είναι ύπουλη, για αυτό μην την υποτιμάς. Βρίσκεται δίπλα σου, αναζητώντας την κατάλληλη ευκαιρία να τρυπώσει ανάμεσα και να κάνει την δουλειά της. Έχε τα μάτια σου ανοιχτά και το μυαλό σου καθαρό, καθώς μόνο όντας νηφάλιος μπορείς να κρίνεις σωστά. Ίσως να μην κατάφερε ποτέ κανείς να νικήσει την ζήλια μέσα του, αλλά τουλάχιστον μάθε να μην είσαι υποχείριο της. Όπως ένα άγριο θηρίο μέσα στο κλουβί παλεύει να βγει, έτσι και η ζήλια θα κάνει τα αδύνατα δυνατά να βγει από μέσα σου. Αν όμως το κλουβί έχει γερά σίδερα και η σχέση σου γερά θεμέλια κανένα θηρίο όσο δυνατό και αν είναι δεν μπορεί να ξετρυπώσει.

Αλλά θυμήσου όσο το μυαλό σου τρέχει πιο γρήγορα από την λογική, τόσο πιο εύκολα θα πέφτεις σε παγίδες και θα κάνεις λάθη. Ουσιαστικά δεν παλεύεις με κανένα άλλο πέρα από το ίδιο σου το μυαλό. Ο ίδιος σου ο εαυτός είναι ταυτόχρονα ο σύμμαχος και ο αντίπαλός σου.

Ποιος θα βγει νικητής;

Η ηδoνή της θυματοποίησης είναι η μέγιστη ηδoνή της γκρίνιας

Υπάρχει μια κοφτή και καθαρή σαν όμορφος κρύσταλλος κουβέντα που συμβουλεύει: «Πίσω από κάθε πόνο σου στέκει ένα λάθος σου». 

Η θεωρία πως η ζωή είναι μια ατέλειωτη, βασανιστική και ανερμήνευτη περιπέτεια δεν είναι πάντα μια τίμια θεωρία. Έχω προσέξει πως γύρω μου οι πιο γκρινιάρηδες είναι συνήθως εκείνοι που έχουν τα περισσότερα αγαθά, τις μεγαλύτερες ευκολίες. Επίσης είναι οι πιο τεμπέληδες. «Τεμπελιάζω», κατά τη γνώμη μου, σημαίνει κυρίως «αρνούμαι να δω και να αναλάβω την ευθύνη μου». Τον πραγματικό ρόλο μου στο «δράμα» που «κάθε τόσο με καταδιώκει».

Τα παντρεμένα ζευγάρια, μέσα στα άλλα βολικά ψευδοτεχνάσματα που προσφέρει ο γάμος, εύκολα αποδίδουν ο ένας στον άλλον όσα δυσάρεστα συμβαίνουν στη ζωή τους. Όταν χωρίσεις κι απομείνεις μόνος, τότε ανακαλύπτεις το νέο κενό. Το κενό έδρανο του φταίχτη! Ξαφνικά δεν υπάρχει εκεί κοντά ο σύζυγος να του πετάξεις το ανάθεμα και να ανακουφίσεις, ρίχνοντας πάνω του σαν κάδο σκουπιδιών, τον μπελά της συνείδησής σου. Στέκεσαι ολομόναχη πια στο άδειο σπίτι, κρατώντας το πρόβλημα σαν αναμμένο κάρβουνο στην παλάμη σου. Υπάρχει δηλαδή η τρομαχτική πιθανότητα να αναγκαστείς να δεις ότι φταις εσύ!

Οι άνθρωποι που έχουν χωνέψει την παραπάνω κουβέντα: «Πίσω από κάθε πόνο σου στέκει ένα λάθος σου», που την έχουν κάνει βίωμα και τρόπο σκέψης, στάση και έξοδο, είναι τελικά οι πιο αισιόδοξοι άνθρωποι. Γιατί αισθάνονται πως κρατούν στα χέρια τους τη ζωή τους. Τα συμβάντα που έρχονται δεν κρύβουν την απειλή του απρόβλεπτου, οι ταλαιπωρίες τους δεν είναι διαστροφές μιας τυφλής μοίρας. Γι’ αυτούς υπάρχει νομοτέλεια και, το πιο χαρούμενο, υπάρχει δικαιοσύνη. Τι ανακούφιση να ζω σε έναν κόσμο δίκαιο και συνετό, ακόμα κι όταν λειτουργεί αυστηρά εναντίον μου αυτός ο δίκαιος αόρατος κριτής!

Όταν πάψεις να παραπονιέσαι για ότι δεν έχεις, έκθαμβος θα ανακαλύψεις πόσα πολλά έχεις. Προσέξτε γύρω σας πως εκείνοι που προκόβουν που εργάζονται, που δημιουργούν, που ονειρεύονται είναι τελικά οι πιο αισιόδοξοι.

Μέσα στην οικογένεια – αυτό το καζάνι ανακύκλωσης και βρασμού των υπεκφυγών μας – άνετα, σχεδόν αυτόματα, εκτοξεύονται οι κατηγορίες πως είναι ο άλλος σύζυγος ο υπαίτιος για κάθε αναποδιά, πως τα ελαττώματα του παιδιού είναι κληρονομημένα από τα ελαττώματα του άλλου, έτσι όπως τα προτερήματά του προέρχονται όλα «από εμένα».

Αρκετοί από πολύ νωρίς, αρκετοί με τα χρόνια και με τα δύσκολα του βίου, καταφεύγουν να θυματοποιούν τον εαυτό τους. Να μοιρολογούν για μια ζωή άδικη που κερδίζεται μονάχα από τους αναίσθητους, από τους δόλιους, τους απατεώνες και τους αδίστακτους. Για ότι δηλαδή δεν μπορούν και δεν καταδέχονται να γίνουν ποτέ οι ίδιοι.

Και η ηδoνή της θυματοποίησης είναι η μέγιστη ηδoνή της γκρίνιας. Ο εγωισμός έχει δυο δρόμους να ακολουθήσει, προκειμένου να ξεδιψάσει τις αξεδίψαστες ανάγκες του. Πρώτο: Με το να είμαι αξιοθαύμαστος. Και δεύτερο, στην περίπτωση που δεν κατορθώνω το πρώτο: Με το να είμαι αξιολύπητος.

Η θυματοποίησή μου, η έκθεση και η περιφορά του πόνου μου, της ατυχίας μου, της συμφοράς μου, ελκύει την προσοχή, τη φροντίδα και τον ποθητότατο θαυμασμό των άλλων. Όσο πιο άτυχος και βασανισμένος καταντώ, τόσο και πιο ηρωικός στα μάτια των τρίτων. Είναι μια ύπουλη εναλλακτική για να γίνω τελικά το κέντρο του μικρόκοσμού μου. Του μίζερου μικρόκοσμου όπου έχω συρρικνώσει το άπειρο σύμπαν σαν βραστή πατάτα μες στη χούφτα μου και το ελέγχω κατά βούληση. Ο ναρκισσισμός άλλωστε δεν ηδoνίζεται μόνο με την έπαρση, ηδονίζεται εξίσου και με τις ταπεινολογίες.

Έχεις μεταθέσει το πρόβλημα σου στους άλλους και δεν κοιτάς μέσα σου

Άσε το παιδί σου, άσε τον άντρα σου, άσε τη γυναίκα σου, άσ’ τους όλους ήσυχους να κάνουν τις επιλογές τους, να πάρουν τις αποφάσεις τους.

Μην πιέζεις κανέναν. Μην ενοχλείς τους άλλους. Το μεγάλο πρόβλημά σου είναι ακριβώς αυτό. Έχεις μεταθέσει το πρόβλημά σου στους άλλους και δεν κοιτάς μέσα σου. Δεν σου φταίει κανένας για την ευτυχία που δεν έχεις.

Δεν σου φταίει κανένας για τη μιζέρια που κουβαλάς. Δεν σου φταίει κανένας για το κενό που υπάρχει στην ψυχή σου. Διαρκώς λες: «Μου φταίει το ένα, μου φταίει το άλλο». Αν είναι δυνατόν να σου φταίει ο ένας κι ο άλλος. Εσύ σου φταις.

Μου φταίω εγώ. Το πρόβλημα είναι δικό μου. Κάτι δικό μου έχω, που με βασανίζει.

Αν είναι δυνατόν, η ευτυχία η δική μου να εξαρτάται από το τι θα κάνει το παιδί μου ή η γυναίκα μου ή ο άντρας μου ή ο γείτονάς μου. Δηλαδή, για να γίνω εγώ ευτυχισμένος, θα πρέπει ν’ αλλάξουν οι άλλοι;

Πιστεύω να καταλαβαίνεις τον παραλογισμό αυτής της απαίτησης.

Καθένας παίρνει τις δικές του αποφάσεις, κάνει τις δικές του επιλογές, έχει τη δική του ωριμότητα, τη δική του ώρα. Εσύ να ‘σαι εντάξει με τον εαυτό σου και να το παραδέχεσαι. Να πεις: «Δεν φταίει το παιδί μου. Δεν φταίει ο άντρας μου. Δεν φταίει η γυναίκα μου. Εγώ φταίω που δεν έχω καλή σχέση με τον εαυτό μου, με την ψυχή μου, με τον Θεό μου».

Δεν έχω καλή σχέση με τον Θεό. Και έπειτα, για να ‘μαι εγώ ευτυχισμένος, ζητώ απ’ τους άλλους να αλλάξουν. «Κάνε αυτό, να σε δω να χαρώ». Θα χαρείς αν με δεις να αλλάζω με το ζόρι; Και τι θες να ‘χεις δίπλα σου; Τι είναι ο άλλος; Ένα μπιμπελό; Ένα παιχνιδάκι που το παίρνεις από δω και το βάζεις εκεί, κι ευχαριστιέσαι;

Μα το παιδί σου και ο άνθρωπός σου δεν είναι κτήματά σου. Έχουν τη δικής του
προσωπικότητα, την ψυχή τους ανεξάρτητη και ζητούν τον δικό τους ζωτικό χώρο. Και ελευθερία.

Πάρ’ το απόφαση: δεν μπορείς να ελέγχεις τους άλλους. Και μη γυρίσεις να μου πεις: «Ναι, εσύ τα λες αυτά επειδή δεν έχεις δικές σου τέτοιες υποχρεώσεις και γι’ αυτό είσαι χαλαρός». Όχι, δεν το λέω γι’ αυτό.

Το λέω επειδή έχω δει πολλούς έγγαμους ανθρώπους, παντρεμένους, που ζουν φυσιολογικά. 'Εχω δει μάνες και πατέρες οι οποίοι αγαπούν πολύ τα παιδιά τους, θέλουν πολύ τη διόρθωσή τους, την επιστροφή κι αλλαγή τους. Μα σέβονται απεριόριστα τα παιδιά τους. Κι έχουν καταλάβει αυτοί οι γονείς ότι δεν μπορείς ν’ αλλάξεις τον άλλον με φωνές.

Πάρ’ το απόφαση: δεν αλλάζει ο άλλος με τις φωνές σου. Αλλά και αν τον αλλάξεις, αυτή η αλλαγή θα ‘ναι πρόσκαιρη και θα ‘χει μέσα της κάτι το πιεστικό. Και η πίεση αυτή θα βγει κάπου αλλού. Δεν αλλάζει έτσι ο κόσμος.

Άσε το παιδί σου ήσυχο. Πες του το σωστό. Εννοείται. Θα το πεις μία, θα το πεις δύο, θα το πεις τρεις.
Μετά; Τι θα κάνεις. «Όχι, εγώ θέλω να τον δω ν’ αλλάζει τώρα». Αυτό είναι μια δική σου ανάγκη.

Παραδέξου το. Είναι δική σου ανάγκη να κάνεις τον κόσμο όπως εσύ τον θέλεις. Άρα έχεις δικό σου θέμα.

SENECA: Οι αντιξοότητες “χτυπούν” περισσότερο εκείνους που δεν τις περιμένουν

Για τους Ρωμαίους Στωικούς, η ζωή είναι γεμάτη αντιξοότητες, και ένα από τα βασικά καθήκοντα της φιλοσοφίας είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τα πάνω και τα κάτω της ζωής.

Κανείς δεν το ξέρει αυτό καλύτερα από τον Σενέκα, που η ζωή του απείχε πολύ από το ιδανικό της γαλήνης που υποστήριζε. Στη διάρκεια του ταραχώδους 1ου αιώνα μ.Χ., ο Σενέκας έπρεπε να αντιμετωπίσει τον θάνατο του γιου του, την εξορία του στην Κορσική για μια δεκαετία περίπου, τη διάσωσή του από την εξορία (αλλά μόνο με τον όρο να αναλάβει τον ρόλο του δασκάλου του νεαρού Νέρωνα), την καριέρα ως συμβούλου του Νέρωνα, την οποία δεν μπορούσε εύκολα να αφήσει, τον θάνατο ενός στενού φίλου και, πάνω απ’ όλα, τη δική του αναγκαστική αυτοκτονία. Όταν ο Σενέκας θεωρήθηκε ύποπτος συμμετοχής σε συνωμοσία εναντίον του αυτοκράτορα, ο Νέρωνας απαίτησε τον θάνατο του παλιού του δασκάλου. Η γυναίκα του Σενέκα επέμεινε να ακολουθήσει τη μοίρα του, κι έτσι και οι δύο έκοψαν τις φλέβες τους. Κανείς δεν πέθανε γρήγορα. Η γυναίκα του Παυλίνα επέζησε, ενώ στον Σενέκα έδωσαν τελικά κώνειο και τον αποτέλειωσαν με ένα ατμόλουτρο. Αυτό σίγουρα δεν ήταν μια ήσυχη «φιλοσοφική ζωή».

Κανείς σώφρων άνθρωπος δεν επιζητεί τις αντιξοότητες, ακόμα κι αν μπορούν να μας δώσουν κάποια χρήσιμα μαθήματα. Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων, όμως, για να τις αντιμετωπίσουμε όταν προκύψουν –γιατί θα προκύψουν-, μπορεί μόνο να μας ωφελήσει.

Τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, λέει ο Σενέκας σε μια επιστολή στη μητέρα του, για όσους δεν τις περιμένουν, αλλά οι αντιξοότητες αντιμετωπίζονται πολύ πιο εύκολα όταν είσαι προετοιμασμένος. Αυτή η ιδέα αναπτύσσεται και σε μια άλλη επιστολή, παρηγορητική αυτή τη φορά, προς τη Μαρκία, μια φίλη του που πάλευε με τη θλίψη. Είχε χάσει έναν από τους γιους της τρία χρόνια νωρίτερα, ωστόσο ο πόνος της δεν είχε υποχωρήσει. Η φυσική περίοδος του πένθους είχε τελειώσει και τώρα ο πόνος της είχε γίνει μια εξουθενωτική πνευματική κατάσταση. Είχε έρθει η ώρα να παρέμβει κάποιος.

Το πιο ενδιαφέρον σημείο της απάντησης του Σενέκα για αυτή την κατάσταση είναι αυτό που συχνά ονομάζουμε πρόβλεψη των μελλοντικών κακών. Είναι κάτι που είχε αναφερθεί νωρίτερα από προγενέστερους Στωικούς, όπως ο Χρύσιππος. Η ιδέα ότι κάποιος πρέπει να σκέφτεται τα άσχημα πράγματα που θα μπορούσαν να συμβούν, ώστε να είναι καλύτερα προετοιμασμένος γι’ αυτά αν τελικά συμβούν. Μέρος του προβλήματος της Μαρκίας, σύμφωνα με τον Σενέκα, είναι ότι δεν αναλογίστηκε ποτέ την πιθανότητα θανάτου του γιου της. Κι όμως, όλοι ξέρουμε ότι από τη στιγμή που γεννιέται κάποιος είναι προορισμένος να πεθάνει. Αυτό δεν είναι κάτι που θα μπορούσε να συμβεί, είναι κάτι που θα συμβεί απαραιτήτως.

Το πένθος χτυπά δυνατά τους ανθρώπους, λέει ο Σενέκας, γιατί δεν το περιμένουν από πριν. Βλέπουμε και ακούμε συνεχώς τον θάνατο και τις κακοτυχίες να χτυπούν τους άλλους, ειδικά στην εποχή της τόσο γρήγορης μετάδοσης των ειδήσεων, αλλά σπάνια αναλογιζόμαστε πώς θα αντιδρούσαμε εμείς σε ανάλογη περίσταση. Ο Σενέκας λέει στη Μαρκία -και σε εμάς μια σειρά από πράγματα που θα προτιμούσαμε να μην ακούσουμε: είμαστε όλοι ευάλωτοι. Οι αγαπημένοι μας θα πεθάνουν αναπόφευκτα, και αυτό θα μπορούσε να συμβεί ανά πάσα στιγμή. Όποια ευημερία και ασφάλεια κι αν απολαμβάνουμε μπορεί να χαθεί ανά πάσα στιγμή από δυνάμεις που δεν είναι υπό τον έλεγχό μας. Ακόμα κι όταν πιστεύουμε ότι τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα, πάντα είναι πιθανόν να γίνουν ακόμα χειρότερα. Πόσο προετοιμασμένοι είμαστε να αντιμετωπίσουμε τα πράγματα αν η τύχη στραφεί εναντίον μας; Θα αντιδράσουμε ήρεμα και αδιάφορα, όπως όταν ακούμε στις ειδήσεις να συμβαίνουν τέτοια πράγματα σε ξένους κάπου μακριά μας; Σε αυτές τις περιπτώσεις συνήθως βλέπουμε τον πόνο αυτό ως κομμάτι της ζωής, κάτι δυσάρεστο αλλά αναπόφευκτο. Είναι εύκολο να «φιλοσοφείς» όταν δεν συμβαίνει σ’ εσένα ή στους αγαπημένους σου, αλλά τι γίνεται όταν έρθει η δική σου σειρά;

Είναι απλώς παράλογο, λέει ο Σενέκας, να σκέφτεται κάποιος ότι «δεν περίμενα να συμβεί σ’ εμένα» κάποια κακοτυχία, ειδικά όταν ξέρει ότι θα μπορούσε να του συμβεί και έχει δει να συμβαίνει σε πολλούς άλλους. Γιατί όχι και σ’ εσάς; Στην περίπτωση του πένθους, ακόμα περισσότερο, δεδομένης της αναπόφευκτης φύσης του θανάτου κάθε ζωντανού πλάσματος στη γη. Θα συμβεί κάποια στιγμή, οπότε γιατί όχι τώρα; Είναι παράλογο να περιμένει κάποιος ότι η τύχη του θα κρατήσει για πάντα. Ο Σενέκας πιστεύει ότι, αν σκεφτόμαστε τις αντιξοότητες που μπορεί να συμβούν μαζί με όσες πρέπει να συμβούν κάποια στιγμή, θα βοηθήσουμε να μειωθεί το χτύπημα όταν τελικά προκύψουν. Θα μειωθεί το σοκ και θα είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι να τις αντιμετωπίσουμε.

ΟΡΑΤΙΟΥ: ΩΔΕΣ

Σκληρέ κι ως τώρα καλότυχε στα δώρα της Αφροδίτης (ευτυχισμένε στου Έρωτα τις χάρες)

Λιγουρίνε, όταν στην απαλότητά σου έρθει

ανέλπιστο το χνούδι (στα απαλά σου μάγουλα φυτρώσει ανέλπιστο το χνούδι)

και (όταν) κοπούν τα μαλλιά που τώρα πέφτουν (ανεμίζουν)

στους ώμους σου και (όταν) το χρώμα (του προσώπου σου),

που τώρα είναι πιο λαμπρό και από κόκκινο τριαντάφυλλο,

αλλάξει και η όψη σου γίνει τραχειά, θα λες κάθε φορά που

θα βλέπεις στον καθρέφτη τον εαυτό σου αλλαγμένο

“αλίμονο, γιατί δεν είχα όταν ήμουν νέος το μυαλό (τη γνώση) που έχω

σήμερα, ή γιατί δεν γυρίζουν ξανά τα τρυφερά (απαλά) μάγουλα

τώρα που έχω τούτα τα μυαλά (τούτη τη γνώμη και την ψυχική διάθεση);

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής απευθυνόμενος προς κάποιον ωραίο νεαρό αναφέρεται στις χαρές της τρυφερής κι ανάλαφρης νιότης, που μαραίνονται και χάνονται όσο περνούν τα χρόνια κι έρχονται τα βαριά κι αδύναμα γηρατειά.

Ο Οράτιος στην ωδή 2,11 λέει: Φεύγει προς τα πίσω η ανάλαφρη νιότη και η χάρη προσπερνιέται από τα αδύναμα γηρατειά που διώχνουν μακριά τους λάγνους έρωτες και τον εύκολον ύπνο… Δεν έχουν τα ανοιξιάτικα λουλούδια την ίδια πάντα ομορφιά ούτε το λαμπερό φεγγάρι λάμπει με την ίδια πάντα όψη…

ΟΡΑΤΙΟΥ, Ωδή 10η (βιβλιο IV): Χαμένα νιάτα

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ: Όρισε τώρα τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά για τον εαυτό σου

Όρισε τώρα τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά για τον εαυτό σου, που θα διατηρήσεις όταν είσαι μόνος αλλά και μαζί με άλλους ανθρώπους.

Και ως επί το πλείστον να τηρείς σιωπή ή να λες τα απολύτως αναγκαία και με λίγα λόγια. Σπανίως, μάλιστα, όταν απαιτείται να μιλήσεις, μίλα, αλλά όχι για κάτι τυχαίο, όχι για μονομαχίες ή ιπποδρομίες ή αθλητές ή φαγητά ή ποτά, θέματα που συζητούνται παντού, και κυρίως όχι για ανθρώπους ψέγοντας, επαινώντας ή συγκρίνοντας. Αν το μπορείς, οδήγησε με τα λόγια σου τα λόγια των συντρόφων σου ώστε να είναι πιο αρμόζοντα, αλλά, αν τύχει να βρεθείς μόνος ανάμεσα σε ξένους, να σωπάσεις.

Να μη γελάς πολύ ούτε για πολλά θέματα ούτε ασυγκράτητα.

Να μην ορκίζεσαι, καθόλου αν είναι δυνατόν, διαφορετικά όσο μπορείς.

Απόφευγε τα συμπόσια με ανθρώπους αδαείς. Κι αν κάποτε έρθει ο καιρός που θα χρειαστεί να το κάνεις, να εντείνεις την προσοχή σου μην τυχόν γίνεις κι εσύ αδαής. Γιατί να γνωρίζεις ότι, αν ο φίλος σου είναι βρομερός, κατ’ ανάγκη θα μολύνει και αυτόν τον οποίο συναναστρέφεται, ακόμα κι αν τύχει να είναι καθαρός.

Όσα αφορούν το σώμα να τα λαμβάνεις όσο χρειάζεται, όπως τροφές, ποτά, ενδύματα, σπίτι, υπηρέτες. Ό,τι αφορά τη δόξα ή την πολυτέλεια, να το ξεχάσεις τελείως…

Αν σου πουν ότι κάποιος σε κακολογεί, μην απολογηθείς για όσα λέει αλλά απάντησε ότι «αγνοούσε και τα άλλα μου ελαττώματα, γιατί αλλιώς δεν θα έλεγε μόνο αυτά».

Δεν είναι αναγκαίο να πολυπηγαίνεις στα θέατρα. Και, αν κάποτε είναι καιρός να το κάνεις, να δείξεις ότι υποστηρίζεις μόνο τον εαυτό σου και κανέναν άλλο, δηλαδή ότι θέλεις το αποτέλεσμα να είναι αυτό που πραγματικά είναι και να νικά μόνο ο νικητής. Κι έτσι δεν θα απογοητευτείς. Να απέχεις τελείως από το να φωνάζεις και να γελάς δυνατά εναντίον κάποιου ή να συγκινείσαι υπερβολικά. Και όταν φύγεις, να μη μιλάς πολύ για όσα έγιναν, παρά μόνο για όσα συμβάλλουν στη βελτίωσή σου- γιατί διαφορετικά ο κόσμος θα σκεφτεί ότι εντυπωσιάστηκες από το θέαμα.

Στις διαλέξεις που κάποιοι δίνουν να μην πηγαίνεις τυχαία και εύκολα και, όταν το κάνεις, να τηρείς σεμνότητα και ηρεμία και να μην ενοχλείς.

Όταν πρόκειται να συναντήσεις κάποιον, ειδικά κάποιον που θεωρείται σπουδαίος, αναρωτήσου τι θα έκανε ο Σωκράτης ή ο ‘Ζήνων στη συγκεκριμένη περίπτωση κι έτσι δεν θα δυσκολευτείς να διαχειριστείς την κατάσταση κατά τον αρμόζοντα τρόπο. Όταν επισκέπτεσαι κάποιον πολύ ισχυρό, να φαντάζεσαι ότι δεν θα τον βρεις μέσα στο σπίτι, ότι θα σε κλείσουν απ’ έξω, ότι θα σε αγνοήσει. Και αν παρ’ όλα αυτά πρέπει να πας, όταν βρεθείς εκεί, να αποδεχτείς όσα συμβαίνουν, να μην πεις ποτέ στον εαυτό σου ότι «δεν άξιζε τον κόπο». Γιατί αυτό δείχνει άνθρωπο ανόητο και με στρεβλή αντίληψη για τα εξωτερικά πράγματα.

Στις συνομιλίες απόφευγε να αναφέρεις υπερβολικά δικά σου κατορθώματα ή περιπέτειες. Μπορεί να σου είναι ευχάριστο να θυμάσαι τις περιπέτειες σου, αλλά για τους άλλους δεν είναι τόσο ευχάριστο να ακούν τι σου συνέβη.

Απόφευγε να προξενείς γέλιο, γιατί αυτή η συνήθεια είναι επικίνδυνη και εύκολα μπορείς να ολισθήσεις στη χυδαιότητα και να μειωθεί ο σεβασμός που έχουν οι άλλοι για το πρόσωπό σου. Επίσης, είναι επισφαλής και η αισχρολογία. Όταν λοιπόν συμβεί κάτι τέτοιο, αν έχεις την ευκαιρία, να επιπλήξεις εκείνον που επιδόθηκε σε αισχρολογία, διαφορετικά να δείξεις σιωπώντας και κοκκινίζοντας και με έκφραση σκυθρωπή ότι σε δυσαρέστησε ο λόγος του.

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ, Ο ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Ο τυφών είναι πράγματι μια μηχανή ασύλληπτης δύναμης

Ένα μετεωρολογικό φαινόμενο ιδιαίτερα φοβερό στις τροπικές ζώνες ο τυφών, είναι πράγματι μια μηχανή ασύλληπτης δύναμης. Άν μάλιστα αναλογιστεί κανείς ότι και οι άνεμοι πού τον συνοδεύουν μπορούν να ξεπερνούν τά 300 χιλιόμετρα την ώρα, εύκολα κατανοεί το μέγεθος των δυνάμεων πού ασκεί στο διάβα του.

Άλλωστε και το όνομά του «τυφών» δανεισμένο από την ελληνική μυθολογία αντικατοπτρίζει τις πέραν πάσης φαντασίας δεινές ιδιότητές του. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Τυφών, υιός της Γαίας και του Ταρτάρου και σύντροφος της Έχιδνας, ήταν τέρας με μορφή ανθρώπινη και αγρίου θηρίου. Είχε 100 κεφάλια και γλώσσες και φωτιά εκτοξευόταν απ’ τά μάτια ενώ φοβερές κραυγές εξεβάλλοντο από τους λαιμούς του.

Ο τυφών είναι τύπος τροπικού κυκλώνα (χαμηλό βαρομετρικό), ειδικού δηλαδή καιρικού συστήματος με έντονες καταιγίδες και καλά καθορισμένη επιφανειακή κυκλοφορία, με φορά σύμφωνη με την κίνηση τών δεικτών του ρολογιού για το νότιο ημισφαίριο, πού γεννιέται συνήθως στις τροπικές περιοχές.

Οι τυφώνες ταξινομούνται σε 5 κατηγορίες, ανάλογα με τις ταχύτητες των συνοδευόντων ανέμων, με την κατηγορία 1 να έχει τους ασθενέστερους ανέμους (74-95 μίλια την ώρα) και την κατηγορία 5 τους ισχυρότερους (πάνω από 155 μίλια την ώρα).

Όταν η ταχύτητα των ανέμων ξεπερνά τά 39 μίλια την ώρα στον κυκλώνα αποδίδουν ένα όνομα πού περιλαμβάνεται σε 6 καταλόγους ονομάτων πού συντάσσει διεθνές συνέδριο μετεωρολόγων. Οι 6 κατάλογοι εναλλάσσουν θηλυκά και αρσενικά ονόματα. Παλαιότερα για την απόδοση ονόματος χρησιμοποιούσαν την ημέρα πού συνέβαινε. Π.χ. ο τυφών πού κτύπησε το Πουέρτο Ρίκο στις 13 Σεπτεμβρίου 1876 πήρε το όνομα Σαν Φελίπε. Αργότερα κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου καθιερώθηκαν μόνο γυναικεία ονόματα. Από το 1978 όμως καθιερώθηκαν οι προμνημονευθέντες κατάλογοι πού περιλαμβάνουν αρσενικά και θηλυκά ονόματα.

Συνήθως οι τυφώνες γεννιόνται καλοκαίρι – φθινόπωρο για τις τροπικές περιοχές του Ατλαντικού ωκεανού με κορύφωση τά μέσα Αυγούστου έως τέλη Οκτωβρίου. Του τυφώνα προηγούνται πάντα ατμοσφαιρικές διαταραχές πάνω από θερμά νερά, πού οφείλονται σε τροπικά κύματα πού έρχονται από τις ακτές της Αφρικής και στην σύγκρουση ανέμων πού πνέουν από αντίθετες κατευθύνσεις και προσδίδουν περιστροφική και ανοδική κίνηση στον αέρα. Αλλά και ψυχρά μέτωπα υπό ορισμένες προϋποθέσεις μπορούν να προκαλέσουν τυφώνα.

Οι προϋποθέσεις δημιουργίας τροπικού κυκλώνα είναι οι εξής: Τά θερμά επιφανειακά νερά του ωκεανού (τουλάχιστον 26 βαθμοί Κελσίου μέχρι βάθους 50 μέτρων) τροφοδοτούν με θερμότητα και υγρασία τόν αέρα της ασταθούς και χαμηλών πιέσεων περιοχή, ο οποίος και αρχίζει να ανεβαίνει. Καθώς μάλιστα η υγρασία συμπυκνώνεται σε σταγόνες, πρόσθετη ενέργεια εκλύεται, πού ενισχύει την ανάπτυξη κατακορύφου αναπτύξεως νεφών. Οι κορυφές των καταιγιδοφόρων αυτών νεφών ανυψούνται έτι περαιτέρω στην ατμόσφαιρα με αυξανόμενη ταχύτητα Η ανοδική αυτή κίνηση του αέρα μοιάζει με καμινάδα πού «ρουφά» τον αέρα στο εσωτερικό της και τον σπρώχνει προς τά πάνω. Οι ασθενείς άνεμοι μάλιστα πού επικρατούν ψηλά δεν διαλύουν τις καταιγίδες αλλά διευκολύνουν την ενίσχυσή τους. Οι άνεμοι κοντά στην επιφάνεια συνεπικουρούμενοι από την περιστροφή της Γής παίρνουν μορφή έλικας και όπως στις τουρμπίνες η στροβίλωση του αέρα επιταχύνει την κίνησή του, έτσι και στο εσωτερικό της «καμινάδας» επιταχύνεται η ανοδική κίνηση. Έτσι περισσότεροι υδρατμοί προσρροφούνται και ωθούνται προς τά πάνω με νέα έκλυση θερμικής ενέργειας και περαιτέρω ενίσχυση της βιαιότητας των ανέμων. Δηλαδή καθώς εξελίσσεται το φαινόμενο, η δύναμή του αυξάνει ραγδαία, καθώς τροφοδοτείται συνεχώς με υδρατμούς ενώ η εξασθένησή του αρχίζει, όταν πάψει αυτή η τροφοδοσία και αυτό συμβαίνει, καθώς ο τυφών μετακινείται σε ψυχρά νερά ή εγκαταλείπει την θάλασσα και διέρχεται ηπειρωτικές περιοχές. Η ξηρά, εκτός από την στέρηση του τυφώνα από τά καύσιμά του δηλαδή τους υδρατμούς, επί πλέον του περιορίζει την επιφανειακή κυκλοφορία διά της τριβής.

Η θύελλα γίνεται τυφώνας όταν οι συνοδοί άνεμοι ξεπεράσουν τά 74 μίλια την ώρα. Σ’ αυτή τη φάση σχηματίζεται και το περίφημο «μάτι του κυκλώνα», επειδή στο κέντρο του συστήματος ο αέρας βυθίζεται γρήγορα στεγνώνει από τους συμπυκνωμένους υδρατμούς, ξηραίνεται και θερμαίνει την περιοχή.

Έτσι όλως παραδόξως ενώ η ευρύτερη περιοχή μαίνεται κυριολεκτικά από λυσσώδεις ανέμους πού μπορούν να ξεπερνούν τά 360 χιλιόμετρα την ώρα ξεσηκώνοντας γιγαντιαία κύματα και φοβερή βροχόπτωση ραπίζει την αγριεμένη θάλασσα με φρενήρεις ρυθμούς, στο κέντρο αυτής της «κόλασης» μια μικρή ζώνη απολαμβάνει την ηρεμία της χωρίς συννεφάκια και υπό το φύσημα μιάς μικρής αύρας. Είναι το «μάτι του κυκλώνα» διαμέτρου 35 – 75 χιλιόμετρα.

Επεκτείνοντας την ανατομία ενός τυφώνα, εκτός από το μάτι διακρίνουμε τις ζώνες βροχόπτωσης (rainbands) και την περιοχή-τοίχο (eyewall) μεταξύ ματιού και ζωνών βροχόπτωσης. Ο αέρας κινείται ελικοειδώς χαμηλά αριστερόστροφα ενώ στις πάνω περιοχές δεξιόστροφα, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα. Στο καθεαυτό κέντρο βέβαια, όπως ήδη αναφέραμε ο αέρας βυθίζεται σχηματίζοντας το μάτι. Η περιοχή πού περιβάλλει το μάτι εν είδει πυκνού τοίχου (Eyewall) απαρτίζεται από πυκνά νέφη καί έχει τους ισχυρότερους ανέμους του όλου συστήματος. Οι ζώνες βροχόπτωσης εκτείνονται σε εκατοντάδες χιλιόμετρα από το κέντρο.

Στον τυφώνα Andrew’s π.χ. το 1992 έφτασε μόνο τά 185 χιλιόμετρα ενώ στον τυφώνα Gilbert το 1988 ξεπέρασε τά 900 χιλιόμετρα. Δηλαδή ένας τυφώνας μπορεί να εκτείνεται σε περιοχή πού φτάνει ή ξεπερνά τά 1000χιλιόμετρα, ενώ η ζωή του διαρκεί περισσότερο από δύο εβδομάδες πάνω απ’ τον ωκεανό και μπορεί να ταξιδέψει σε ολόκληρη την ακτή του Ατλαντικού. Πάντως η έκταση πού καταλαμβάνει δεν είναι ασφαλές κριτήριο για την ένταση ενός τυφώνα. Έτσι ο τυφώνας Andrew, πού ήταν ο καταστρεπτικότερος τυφώνας του αιώνα πού πέρασε, καταλάμβανε μικρή σχετικά έκταση.

Ως προς την ταχύτητα και την διαδρομή πού ακολουθεί ο τυφώνας εξαρτάται από τις περίπλοκες αλληλεπιδράσεις του ωκεανού με την ατμόσφαιρα καθώς και τις αλληλεπιδράσεις με άλλα καιρικά συστήματα πού υπάρχουν στην περιοχή. Αυτή η περιπλοκότητα καθιστά δύσκολη την πρόβλεψη των δύο αυτών παραμέτρων. Η ταχύτητα μετακινήσεώς του πάντως είναι της τάξεως των πολλών δεκάδων χιλιομέτρων την ώρα. Αξίζει να αναφερθεί πάντως ότι η δεξιά πλευρά του τυφώνα καθώς αυτός κινείται, είναι η πλέον επικίνδυνη λόγω της ενίσχυσης των ανέμων από την ατμοσφαιρική κυκλοφορία. Στην δεξιά πλευρά του τυφώνα καθώς αυτός κινείται βόρεια, οι άνεμοι έχουν σχεδόν διπλάσια ταχύτητα.

Οι τυφώνες παρακολουθούνται με διάφορα μέσα, όπως μέ γεωστατικούς δορυφόρους, πλοία, αεροπλάνα, ραδιοβολίδες, ραντάρ και με επίγειους σταθμούς παρατήρησης. Όλες οι πληροφορίες πού συλλέγονται με αυτά τά μέσα οδηγούνται σε μεγάλους υπολογιστές και κατασκευάζονται μαθηματικά μοντέλα εξομοίωσης του τυφώνα, για περαιτέρω μελέτη αυτών με σκοπό, όχι μόνο την αύξηση των επιστημονικών γνώσεων, αλλά και για πρακτικότερους σκοπούς, όπως η πρόβλεψη της γέννησης και της πορείας αυτών. Με τις μελέτες αυτές δεν έχει διαπιστωθεί τυχόν περιοδικότητα των τυφώνων, ούτε έχουν επινοηθεί τρόποι μακροχρόνιας πρόβλεψης πού και πότε θα κτυπήσει ένας τυφώνας.

Επομένως οι περιοχές πού πλήττονται από τυφώνες θα εξακολουθούν να υφίστανται τις συνέπειες της δράσης αυτών πού εκδηλώνεται με θύελλες, ισχυρούς ανέμους, χειμαρρώδεις βροχοπτώσεις με πλημμύρες και ανεμοστροβίλους. Οι περισσότερες ανθρώπινες απώλειες οφείλονται στην τεράστια ποσότητα υδάτων πού επιπίπτουν στις παράκτιες περιοχές ωθούμενες από τους ανέμους. Ο φονικότερος τυφώνας ήταν αυτός του 1970 στο δέλτα του Γάγγη στο Μπαγκλαντές πού 1.000.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.

Ακολουθεί πίνακας με την ταξινόμηση των τυφώνων σύμφωνα με την κλίμακα Safffir / Simpson.

Κατηγορία – Ορισμοί – Συμβάντα
1. Άνεμοι, 74-95 μίλια την ώρα: Καμμιά ζημιά στις οικοδομές. Πρωταρχικές ζημιές σε μη στερεωμένα κινητά σπίτια, θάμνους και δένδρα Επίσης μικροπλημμύρες σε παράκτιες περιοχές με μικρές ζημιές.

2. Άνεμοι, 96-110 μίλια την ώρα: Ζημιές σε υλικά οροφών, πόρτες και παράθυρα. Σημαντικές ζημιές σε βλάστηση κινητά σπίτια κλπ Ζημιές από πλημμύρες σε αποβάθρες.

3. Άνεμοι, 111-130 μίλια την ώρα: Μερικές ζημιές στη δομή μικρών κατοικιών και βοηθητικές εγκαταστάσεις. Η πλημμύρα κοντά στην ακτή καταστρέφει μικρές κατασκευές και τά επιπλέοντα συντρίμμια καταστρέφουν μεγαλύτερες. Μπορεί δε να είναι εκτεταμένη και στην ενδοχώρα.

4. Άνεμοι, 131-155 μίλια την ώρα: Περισσότερες ζημιές με πιθανές καταρρεύσεις μικρών κατοικιών. Μεγαλύτερες καταστροφές στις παραλίες. Πλημμύρες εκτεταμένες.

5. Άνεμοι, 155 μίλια την ώρα και πάνω: Πλήρεις καταστροφές σε κατοικίες και βιομηχανικά κτίρια. Μεγάλες καταστροφές από πλημμύρες κυρίως σε χαμηλά σπίτια. Η εκκένωση περιοχών είναι πολύ πιθανή.

Στωικισμός και χριστιανισμός

Δεν υπάρχουν μαρτυρίες ότι ο σοφός θεωρεί δεδομένο πως τα γεγονότα του κόσμου κατευθύνονται από τη θεία πρόνοια
έτσι ώστε να πραγματωθεί ένας ορισμένος σκοπός, και ότι ο σκοπός αυτός αξίζει να πραγματωθεί, πως τα πράγματα βρίσκουν την εκπλήρωσή τους σ’ αυτόν τον ανώτερο σκοπό, τον άγνωστο στους ανθρώπους. Όσοι αποδίδουν τέτοιες πεποιθήσεις στο σοφό το κάνουν γιατί διαφορετικά οι πράξεις του τους φαίνονται ακατανόητες. Κι ακόμη: δεν υπάρχει κανένας «φίλος στα παρασκήνια», όπως πιστεύουν εκείνοι που καταδικάζουν, εξυμνούν ή ερμηνεύουν το στωικισμό ως θρησκεία.

Είναι αλήθεια πως η θεολογική γλώσσα, ιδιαίτερα των ύστερων Στωικών, αναγορεύει τον άνθρωπο σε φίλο του Θεού (Επίκτητος, ΙΙ.17, 29· IV. 3,9), «τον οποίο ακολουθεί με τη δική του ελεύθερη βούληση». Όμως, εάν ο σοφός βρεθεί σε μια θέση όπου δεν μπορεί να πράττει το ορθό όπως εκείνος το αντιλαμβάνεται και το ορίζει, τότε θεωρεί πως είναι καθήκον του να πεθάνει· και λέει στο Θεό: Δεν σε εγκαταλείπω· αλλά το βλέπω πως δεν με χρειάζεσαι πια (Επίκτητος, ΙΙΙ, 24, 101). Να ̓σαι καλά (Επίκτητος, ΙΙΙ, 24, 97).

Πόσο διαφορετικά ηχούν αυτά τα λόγια από εκείνα του Ιησού: «Θεέ μου, Θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;» Τα λόγια του Στωικού είναι θαρραλέα. Έχει το θάρρος και μπορεί να μιλήσει έτσι γιατί ο σοφός και ο θεός είναι ίσοι, δύο ισότιμοι φίλοι. Ο σοφός, όπως και ο θεός, έχει τη δύναμη να ασκεί την ελεύθερη βούλησή του, να εγκρίνει και να απορρίπτει, με δύο λόγια, να κυριαρχεί στις σκέψεις του (Επίκτητος, Ι, 1, 10). Κατέχει την αληθινή φύση του αγαθού και του φαύλου (Επίκτητος, ΙΙΙ, 24, 1). Ο σοφός είναι όμοιος με το θεό, και μόνο σε ένα πράγμα διαφέρουν: ο σοφός είναι θνητός. Φυσικά μειονεκτεί σε σχέση με το θεό, ο οποίος έχει μεγαλύτερη αγαθοποιό δύναμη απ’ ότι ένα ανθρώπινο ον· όμως μεταξύ δύο σοφών ο πλουσιότερος δεν είναι και ο καλύτερος. Η στωική συναίνεση ή η απόσυρση του Στωικού από τον κόσμο είναι αποτέλεσμα της δύναμης, της ισχύος και της επίγνωσης που κέρδισε από μόνος του.

Σε αντίθεση με την αντίληψη του Αυγουστίνου για τον Χριστιανό, ο Στωικός σοφός είναι θεός όχι γιατί ο ύψιστος θεός του δίνει αυτή τη δυνατότητα, αλλά γιατί το κατορθώνει μέσω του προσωπικού αγώνα του. Καμία ομοιότητα με το χριστιανικό ιδεώδες. Καμία πίστη του τύπου «γενηθήτω το θέλημά σου». Ο Πασκάλ αντιλήφθηκε αυτή τη διαφορά πολύ πιο ξεκάθαρα από τους σύγχρονους ερμηνευτές. Ο Στωικός σοφός δεν γνωρίζει την αρετή της ταπεινότητας. Ο Στωικός σοφός γνωρίζει μόνο το μεγαλείο του ανθρώπου κι όχι την αδυναμία του.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (2.2.4-2.3.8)

[2.2.4] Ἐν δὲ τούτῳ Πρωτέας ὁ Ἀνδρονίκου ἐτύγχανε μὲν ξυναγαγὼν ἐξ Εὐβοίας τε καὶ Πελοποννήσου ναῦς μακρὰς ὑπὸ Ἀντιπάτρου τεταγμένος, ὡς εἶναί τινα ταῖς τε νήσοις φυλακὴν καὶ αὐτῇ τῇ Ἑλλάδι, εἰ, καθάπερ ἐξηγγέλλετο, ἐπιπλέοιεν οἱ βάρβαροι· πυθόμενος δὲ Δατάμην περὶ Σίφνον ὁρμεῖν δέκα ναυσίν, αὐτὸς ἔχων πεντεκαίδεκα νυκτὸς ἀνάγεται ἀπὸ Χαλκίδος τῆς ἐπὶ τῷ Εὐρίπῳ· [2.2.5] καὶ προσχὼν ἕωθεν Κύθνῳ τῇ νήσῳ τὴν μὲν ἡμέραν αὐτοῦ αὐλίζεται, ὡς σαφέστερόν τε διαπυθέσθαι τὰ περὶ τῶν δέκα νεῶν καὶ ἅμα ἐν νυκτὶ φοβερώτερον προσπεσεῖν τοῖς Φοίνιξιν· ὡς δὲ ἔμαθε σαφῶς τὸν Δατάμην ξὺν ταῖς ναυσὶν ἐν Σίφνῳ ὁρμοῦντα, ἐπιπλεύσας ἔτι νυκτὸς ὑπ᾽ αὐτὴν τὴν ἕω καὶ ἀπροσδοκήτοις ἐπιπεσὼν ὀκτὼ μὲν ναῦς αὐτοῖς ἀνδράσιν ἔλαβε, Δατάμης δὲ μετὰ δυοῖν τριήροιν ἐν τῇ πρώτῃ προσμίξει τῶν ἅμα Πρωτέᾳ νεῶν ὑπεκφυγὼν ἀπεσώθη πρὸς τὸ ἄλλο ναυτικόν.
[2.3.1] Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ἐς Γόρδιον παρῆλθε, πόθος λαμβάνει αὐτὸν ἀνελθόντα ἐς τὴν ἄκραν, ἵνα καὶ τὰ βασίλεια ἦν τὰ Γορδίου καὶ τοῦ παιδὸς αὐτοῦ Μίδου, τὴν ἅμαξαν ἰδεῖν τὴν Γορδίου καὶ τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τὸν δεσμόν. [2.3.2] λόγος δὲ περὶ τῆς ἁμάξης ἐκείνης παρὰ τοῖς προσχώροις πολὺς κατεῖχε, Γόρδιον εἶναι τῶν πάλαι Φρυγῶν ἄνδρα πένητα καὶ ὀλίγην εἶναι αὐτῷ γῆν ἐργάζεσθαι καὶ ζεύγη βοῶν δύο· καὶ τῷ μὲν ἀροτριᾶν, τῷ δὲ ἁμαξεύειν τὸν Γόρδιον. [2.3.3] καί ποτε ἀροῦντος αὐτοῦ ἐπιστῆναι ἐπὶ τὸν ζυγὸν ἀετὸν καὶ ἐπιμεῖναι ἔστε ἐπὶ βουλυτὸν καθήμενον· τὸν δὲ ἐκπλαγέντα τῇ ὄψει ἰέναι κοινώσοντα ὑπὲρ τοῦ θείου παρὰ τοὺς Τελμισσέας τοὺς μάντεις· εἶναι γὰρ τοὺς Τελμισσέας σοφοὺς τὰ θεῖα ἐξηγεῖσθαι καί σφισιν ἀπὸ γένους δεδόσθαι αὐτοῖς καὶ γυναιξὶν καὶ παισὶ τὴν μαντείαν. [2.3.4] προσάγοντα δὲ κώμῃ τινὶ τῶν Τελμισσέων ἐντυχεῖν παρθένῳ ὑδρευομένῃ καὶ πρὸς ταύτην εἰπεῖν ὅπως οἱ τὸ τοῦ ἀετοῦ ἔσχε· τὴν δέ, εἶναι γὰρ καὶ αὐτὴν τοῦ μαντικοῦ γένους, θύειν κελεῦσαι τῷ Διὶ τῷ βασιλεῖ, ἐπανελθόντα ἐς τὸν τόπον αὐτόν. καὶ, δεηθῆναι γὰρ αὐτῆς Γόρδιον τὴν θυσίαν ξυνεπισπομένην οἱ αὐτὴν ἐξηγήσασθαι, θῦσαί τε ὅπως ἐκείνη ὑπετίθετο τὸν Γόρδιον καὶ ξυγγενέσθαι ἐπὶ γάμῳ τῇ παιδὶ καὶ γενέσθαι αὐτοῖν παῖδα Μίδαν ὄνομα. [2.3.5] ἤδη τε ἄνδρα εἶναι τὸν Μίδαν καλὸν καὶ γενναῖον καὶ ἐν τούτῳ στάσει πιέζεσθαι ἐν σφίσι τοὺς Φρύγας, καὶ γενέσθαι αὐτοῖς χρησμὸν, ὅτι ἅμαξα ἄξει αὐτοῖς βασιλέα καὶ ὅτι οὗτος αὐτοῖς καταπαύσει τὴν στάσιν. ἔτι δὲ περὶ αὐτῶν τούτων βουλευομένοις ἐλθεῖν τὸν Μίδαν ὁμοῦ τῷ πατρὶ καὶ τῇ μητρὶ καὶ ἐπιστῆναι τῇ ἐκκλησίᾳ αὐτῇ ἁμάξῃ. [2.3.6] τοὺς δὲ ξυμβαλόντας τὸ μαντεῖον τοῦτον ἐκεῖνον γνῶναι ὄντα, ὅντινα ὁ θεὸς αὐτοῖς ἔφραζεν, ὅτι ἄξει ἡ ἅμαξα· καὶ καταστῆσαι μὲν αὐτοὺς βασιλέα τὸν Μίδαν, Μίδαν δὲ αὐτοῖς τὴν στάσιν καταπαῦσαι, καὶ τὴν ἅμαξαν τοῦ πατρὸς ἐν τῇ ἄκρᾳ ἀναθεῖναι χαριστήρια τῷ Διὶ τῷ βασιλεῖ ἐπὶ τοῦ ἀετοῦ τῇ πομπῇ. πρὸς δὲ δὴ τούτοις καὶ τόδε περὶ τῆς ἁμάξης ἐμυθεύετο, ὅστις λύσειε τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τὸν δεσμόν, τοῦτον χρῆναι ἄρξαι τῆς Ἀσίας. [2.3.7] ἦν δὲ ὁ δεσμὸς ἐκ φλοιοῦ κρανίας καὶ τούτου οὔτε τέλος οὔτε ἀρχὴ ἐφαίνετο. Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ἀπόρως μὲν εἶχεν ἐξευρεῖν λύσιν τοῦ δεσμοῦ, ἄλυτον δὲ περιιδεῖν οὐκ ἤθελε, μή τινα καὶ τοῦτο ἐς τοὺς πολλοὺς κίνησιν ἐργάσηται, οἱ μὲν λέγουσιν, ὅτι παίσας τῷ ξίφει διέκοψε τὸν δεσμὸν καὶ λελύσθαι ἔφη· Ἀριστόβουλος δὲ λέγει ἐξελόντα τὸν ἕστορα τοῦ ῥυμοῦ, ὃς ἦν τύλος διαβεβλημένος διὰ τοῦ ῥυμοῦ διαμπάξ, ξυνέχων τὸν δεσμόν, ἐξελκύσαι ἔξω τοῦ ῥυμοῦ τὸ‹ν› ζυγόν. [2.3.8] ὅπως μὲν δὴ ἐπράχθη τὰ ἀμφὶ τῷ δεσμῷ τούτῳ Ἀλεξάνδρῳ οὐκ ἔχω ἰσχυρίσασθαι. ἀπηλλάγη δ᾽ οὖν ἀπὸ τῆς ἁμάξης αὐτός τε καὶ οἱ ἀμφ᾽ αὐτὸν ὡς τοῦ λογίου τοῦ ἐπὶ τῇ λύσει τοῦ δεσμοῦ ξυμβεβηκότος. καὶ γὰρ καὶ τῆς νυκτὸς ἐκείνης βρονταί τε καὶ σέλας ἐξ οὐρανοῦ ἐπεσήμηναν· καὶ ἐπὶ τούτοις ἔθυε τῇ ὑστεραίᾳ Ἀλέξανδρος τοῖς φήνασι θεοῖς τά τε σημεῖα καὶ τοῦ δεσμοῦ τὴν λύσιν.

***
[2.2.4] Στο μεταξύ ο Πρωτέας, ο γιος του Ανδρόνικου, συνέπεσε να έχει συγκεντρώσει πολεμικά πλοία από την Εύβοια και την Πελοπόννησο κατά διαταγήν του Αντίπατρου, για να προστατεύσει τα νησιά και την ίδια την Ελλάδα, αν, όπως διαδιδόταν, έπλεαν εναντίον τους οι βάρβαροι. Όταν λοιπόν πληροφορήθηκε ο Πρωτέας ότι ο Δατάμης είχε αγκυροβολήσει με δέκα πλοία κοντά στη Σίφνο, ο ίδιος με δεκαπέντε απέπλευσε μέσα στη νύχτα από τη Χαλκίδα που βρίσκεται στον Εύριπο. [2.2.5] Αφού λοιπόν προσορμίστηκε την αυγή στη νήσο Κύθνο, στάθμευσε εκεί όλη τη μέρα με σκοπό να συγκεντρώσει ασφαλέστερες πληροφορίες για τα δέκα περσικά πλοία και συγχρόνως να επιτεθεί νύχτα στους Φοίνικες, ώστε να τους προκαλέσει μεγαλύτερο φόβο. Μόλις όμως βεβαιώθηκε ότι ο Δατάμης με τα πλοία του ήταν αγκυροβολημένος στη Σίφνο, έπλευσε εναντίον του, ενώ ακόμη ήταν νύχτα, και, μόλις χάραζε, επιτέθηκε απροσδόκητα και συνέλαβε οκτώ περσικά πλοία με τα πληρώματά τους. Ο Δατάμης όμως με δύο τριήρεις, μόλις έγινε η πρώτη σύγκρουση, ξέφυγε από τα πλοία του Πρωτέα και έφθασε σώος στον υπόλοιπο περσικό στόλο.
[2.3.1] Όταν ο Αλέξανδρος έφθασε στο Γόρδιο, κυριεύθηκε από μεγάλη επιθυμία να ανέβει στην ακρόπολη, όπου ήταν τα ανάκτορα του Γορδίου και του γιου του Μίδα, για να δει την άμαξα του Γορδίου καθώς και τον ζυγόδεσμο της άμαξας. [2.3.2] Για την άμαξα εκείνη κυκλοφορούσε ανάμεσα στους γείτονες μια πολύ διαδεδομένη παράδοση: ο Γόρδιος ήταν ένας άνθρωπος φτωχός, καταγόμενος από τους παλιούς Φρύγες, που είχε μικρή έκταση καλλιεργήσιμης γης και δυο ζευγάρια βόδια· με το ένα όργωνε το χωράφι του και το άλλο το έζευε στην άμαξα. [2.3.3] Ενώ λοιπόν κάποια μέρα όργωνε το χωράφι του, ένας αετός κάθισε πάνω στον ζυγό και εξακολούθησε να κάθεται σε αυτόν ως την ώρα που ξέζεψε τα βόδια του. Ο Γόρδιος ταράχτηκε από την εμφάνιση του αετού και πήγε να ανακοινώσει το θεϊκό σημάδι στους μάντεις Τελμισσείς· γιατί οι Τελμισσείς γνώριζαν καλά να εξηγούν τα θεϊκά σημάδια, επειδή είχε παραχωρηθεί στους ίδιους, στις γυναίκες και στα παιδιά τους από γενιά σε γενιά το χάρισμα της μαντείας. [2.3.4] Ενώ λοιπόν πλησίαζε σε ένα χωριό των Τελμισσέων, συνάντησε ένα κορίτσι που έπαιρνε νερό και της διηγήθηκε, πώς έγινε η εμφάνιση του αετού· εκείνη λοιπόν, που καταγόταν επίσης από το μαντικό γένος, του υπέδειξε να προσφέρει θυσία στον Δία τον βασιλιά, ξαναγυρίζοντας στο ίδιο μέρος. Ο Γόρδιος την παρακάλεσε να τον ακολουθήσει και να του υποδείξει, πώς να κάμει τη θυσία· αυτός πράγματι πρόσφερε τη θυσία κατά τον τρόπο που τον συμβούλευσε η κόρη, την παντρεύτηκε και απέκτησε μαζί της έναν γιο που τον ονόμασαν Μίδα. [2.3.5] Και ήταν πια άνδρας ο Μίδας, ωραίος και ευγενικός, όταν οι Φρύγες ταλαιπωρούνταν από εμφύλια διαμάχη· τους δόθηκε τότε χρησμός ότι μια άμαξα θα τους φέρει βασιλιά και ότι αυτός θα καταπαύσει τη διαμάχη τους. Και ενώ ακόμη συσκέπτονταν για το ζήτημα αυτό, ήρθε ο Μίδας μαζί με τον πατέρα και τη μητέρα του και παρουσιάστηκε στη λαϊκή συνέλευση με την άμαξά του. [2.3.6] Ερμηνεύοντας οι Φρύγες τον χρησμό κατάλαβαν ότι ο Μίδας ήταν ο άνδρας που τους είχε πει ο θεός ότι θα τον έφερνε η άμαξα· ανακήρυξαν λοιπόν βασιλιά τους τον Μίδα· αυτός τους σταμάτησε την εμφύλια διαμάχη και αφιέρωσε την άμαξα του πατέρα του στην ακρόπολη ως ευχαριστήρια προσφορά στον Δία τον βασιλιά, γιατί έστειλε τον αετό. Κυκλοφορούσε ακόμα η εξής παράδοση σχετικά με την άμαξα: Όποιος θα έλυνε τον ζυγόδεσμό της, αυτός ήταν πεπρωμένο να εξουσιάσει την Ασία. [2.3.7] Ο ζυγόδεσμος αυτός ήταν κατασκευασμένος από φλοιό κρανιάς και δεν φαινόταν ούτε η αρχή ούτε το τέλος του. Ο Αλέξανδρος δεν μπορούσε να βρει τρόπο να λύσει τον ζυγόδεσμο, αλλά δεν ήθελε να τον αφήσει και άλυτο, μήπως αυτό προκαλέσει κάποια αναταραχή στον κόσμο. Άλλοι συγγραφείς αναφέρουν ότι χτύπησε με το ξίφος του τον ζυγόδεσμο, τον έκοψε και είπε ότι τον έλυσε· ο Αριστόβουλος όμως λέει ότι ο Αλέξανδρος, αφού αφαίρεσε από τον άξονα τον μικρό πάσσαλο, που ήταν ένα ξύλινο καρφί περασμένο πέρα-πέρα μέσα στον άξονα για να συγκρατεί τον ζυγόδεσμο, τράβηξε τον ζυγόδεσμο έξω από τον άξονα. [2.3.8] Εγώ πάντως δεν είμαι σε θέση να βεβαιώσω, με ποιό τρόπο έλυσε ο Αλέξανδρος τον ζυγόδεσμο. Αυτός όμως και η συνοδεία του απομακρύνθηκαν από την άμαξα με την πεποίθηση ότι είχε εκπληρωθεί ο χρησμός ο σχετικός με το λύσιμο του ζυγόδεσμου. Και πράγματι εκείνη τη νύχτα βροντές και αστραπές το επιβεβαίωσαν· γι᾽ αυτό την επόμενη μέρα ο Αλέξανδρος πρόσφερε θυσία στους θεούς που φανέρωσαν τα θεϊκά σημάδια και το λύσιμο του ζυγόδεσμου.