Δευτέρα 21 Μαΐου 2018

ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἀγαμέμνων (944-974)

ΑΓ. ἀλλ᾽ εἰ δοκεῖ σοι ταῦθ᾽, ὑπαί τις ἀρβύλας
945 λύοι τάχος, πρόδουλον ἔμβασιν ποδός.
καὶ τοῖσδέ μ᾽ ἐμβαίνονθ᾽ ἁλουργέσιν θεῶν
μή τις πρόσωθεν ὄμματος βάλοι φθόνος.
πολλὴ γὰρ αἰδὼς δωματοφθορεῖν ποσὶν
φύροντα πλοῦτον ἀργυρωνήτους θ᾽ ὑφάς.
950τούτων μὲν οὕτω· τὴν ξένην δὲ πρευμενῶς
τήνδ᾽ ἐσκόμιζε· τὸν κρατοῦντα μαλθακῶς
θεὸς πρόσωθεν εὐμενῶς προσδέρκεται.
ἑκὼν γὰρ οὐδεὶς δουλίῳ χρῆται ζυγῷ.
αὕτη δὲ πολλῶν χρημάτων ἐξαίρετον
955 ἄνθος, στρατοῦ δώρημ᾽, ἐμοὶ ξυνέσπετο.
ἐπεὶ δ᾽ ἀκούειν σοῦ κατέστραμμαι τάδε,
εἶμ᾽ ἐς δόμων μέλαθρα πορφύρας πατῶν.

ΚΛ. ἔστιν θάλασσα —τίς δέ νιν κατασβέσει;—
τρέφουσα πολλῆς πορφύρας ἰσάργυρον
960 κηκῖδα παγκαίνιστον, εἱμάτων βαφάς.
οἶκος δ᾽ ὑπάρχει τῶνδε σὺν θεοῖς, ἄναξ,
ἔχειν· πένεσθαι δ᾽ οὐκ ἐπίσταται δόμος.
πολλῶν πατησμὸν δ᾽ εἱμάτων ἂν ηὐξάμην,
δόμοισι προυνεχθέντος ἐν χρηστηρίοις,
965 ψυχῆς κόμιστρα τῆσδε μηχανωμένη.
ῥίζης γὰρ οὔσης φυλλὰς ἵκετ᾽ ἐς δόμους,
σκιὰν ὑπερτείνασα σειρίου κυνός.
καὶ σοῦ μολόντος δωματῖτιν ἑστίαν,
θάλπος μὲν ἐν χειμῶνι σημαίνει μολόν·
970 ὅταν δὲ τεύχῃ Ζεὺς ἀπ᾽ ὄμφακος πικρᾶς
οἶνον, τότ᾽ ἤδη ψῦχος ἐν δόμοις πέλει,
ἀνδρὸς τελείου δῶμ᾽ ἐπιστρωφωμένου.
Ζεῦ Ζεῦ τέλειε, τὰς ἐμὰς εὐχὰς τέλει·
μέλοι δέ τοι σοὶ τῶνπερ ἂν μέλλῃς τελεῖν.

***
ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑΣ
Αφού το θες… γοργά τα πέδιλ᾽ ας μου λύσουν
που ως σκλάβους τα πατά και πορπατάει το πόδι·
κι ενώ πάνω σ᾽ αυτές θα φεύγω τις πορφύρες,
ας μη με δει κανείς θεός με φθόνου μάτι.
ντροπή ᾽ν᾽ αλήθεια να ρημάζεις τέτοια πλούτια
κι ασημοζυγισμένα φάδια μες στους δρόμους.
950 Τόσο γι᾽ αυτά· τη ξένη τώρα ετούτη δέξου
με καλοσύνη· από ψηλά θα καλοβλέπουν
πάντα οι θεοί, όποιος σκληρός δεν είναι αφέντης.
γιατί ποιός πέφτει στη σκλαβιά με θέλημά του;
αυτήν, διαλεχτόν άνθος από τόσα πλούτη,
την έφερα μαζί μου, δώρο του στρατού μου.
Κι αφού στο θέλημά σου μ᾽ έχεις τέλος φέρει,
πατώντας σε πορφύρες στο παλάτι ας έμπω.

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Έχει κι αν έχει η θάλασσα! ποιός θα τη σώσει;
που ασημοζύγιαστη πολλή πορφύρα θρέφει
960 καινούρια πάντα, για όσα θες να βάφεις φάδια·
και το σπίτι σου, ρήγα μου, το ᾽χει για να ᾽χει
και, δόξα ο θεός, φτώχεια τί πάει να πει δε ξέρει·
κι αν τέτοιο μόφερναν χρησμόν απ᾽ τα μαντεία,
θα ᾽ταζα κι άλλα τόσα φάδια να πατιόνταν
για τα καλά σου, να ᾽θε τ᾽ αξιωθώ, δεξίμια·
γιατί σα μένει η ρίζα, τα κλωνιά φουντώνουν
κι απλώνουν ίσκιο του σπιτιού στο βαρύ κάμα·
έτσι και σένα ο γυρισμός στ᾽ αρχοντικό μας
σα να μας φέρνει μέσα στο χειμώνα ζέστη·
970 κι όταν γυαλίζει απ᾽ την ξινή την αγουρίδα
κρασάτη ρόγα, τότ᾽ είναι δροσιά στο σπίτι,
σαν το γιομίζει τ᾽ άρχοντά του η παρουσία.
Ω Δία μου τέλειε, δίνε στις ευχές μου τέλος
κι έχε την έγνοια σου γι᾽ αυτά που έχεις να κάμεις!

Τώρα όχι αύριο

Έχεις ζήσει είκοσι, τριάντα ή ογδόντα χρόνια, τι έχεις κάνει τη ζωή σου; Μην πεις, “θα ολοκληρωθώ στην επόμενη ζωή”.

Υπάρχει μόνο το τώρα, η ομορφιά του τώρα, ο πλούτος του τώρα. Έχεις αυτή τη ζωή, αυτό το εκπληκτικό πράγμα που ονομάζεται ζωή, στην οποία υπάρχει πόνος, ευχαρίστηση, φόβος, ενοχές και όλα τα βάσανα και όλη η μοναξιά και η απελπισία της ζωής και η ομορφιά της ζωής.

Την έχεις και τι την κάνεις;

Σκέψου το, είναι πολύ σημαντικό να αναρωτηθείς και να απαντήσεις, όχι στον ομιλητή, αλλά στον εαυτό σου. Αν κάνεις αυτή την ερώτηση, μη πας στο κρεβάτι να κοιμηθείς με κατάθλιψη επειδή δεν έχεις κάνει τίποτα, επειδή δεν έχεις κάνει απολύτως τίποτα.

Σου δόθηκε μια ζωή, το πιο πολύτιμο πράγμα στον κόσμο, και τι την έχεις κάνει;

Τη διαστρέβλωσες, τη βασάνισες, την κομμάτιασες, τη διαίρεσες, γέννησες βία, καταστροφή, μίσος, την έκανες να είναι χωρίς αγάπη, χωρίς συμπόνια, χωρίς πάθος. Έτσι όταν αναρωτιέσαι τι την έχεις κάνει τη ζωή σου – και ελπίζω πως αναρωτιέσαι σοβαρά – τότε αν είσαι λίγο ευαίσθητος, θα γεμίσουν δάκρυα τα μάτια σου. Αλλά θα γεμίσουν δάκρυα τα μάτια σου γιατί θα σκέφτεσαι το παρελθόν, τι θα μπορούσες να έχεις κάνει, δηλαδή δάκρυα αυτολύπησης.

Γι αυτό μη δακρύζεις γιατί το ερώτημα και η απάντηση βρίσκονται μόνο στο παρόν, ούτε στο αύριο, ούτε στο παρελθόν, που σημαίνει:

Τι κάνεις τώρα με αυτή τη ζωή που σου δόθηκε; Τώρα όχι αύριο…

Το όραμα της Μεγάλης Άλκης, η χρήση και ο συμβολισμός της ιερής πίπας των Ινδιάνων

Οι σαμάνοι όλων των λαών χρησιμοποιούσαν φυτά και βότανα για θεραπευτικούς και εξαγνιστικούς σκοπούς, καθώς επίσης και για τις παραισθησιογόνες τους ιδιότητες. Οι αυτόχθονες Ινδιάνοι της Αμερικής επιδίωκαν τις μυσταγωγικές και εκστατικές τους εμπειρίες διαμέσω μίας διαδικασίας που ονόμαζαν «αναζήτηση οράματος». Μετά από μεγάλη περίοδο προετοιμασίας και εξαγνισμού στην «καλύβα του ιδρώτα», ο δόκιμος έμενε μόνος σε ένα βουνό για τέσσερα μερόνυχτα δίχως τροφή και νερό. Κατά την διάρκεια των ημερών αυτών, ο δόκιμος καθόταν μέσα σε ένα μαγικό κύκλο που τον προστάτευε από τα πονηρά πνεύματα, και αναζητούσε το μυστικιστικό του όραμα, ψάλλοντας προσευχές και ιερά τραγούδια.

Μία άλλη πρακτική εκστατικών τελετουργιών των αυτόχθονων Ινδιάνων της Αμερικής, ήταν ο χορός του ήλιου για τέσσερα μερόνυκτα, όπου ο δόκιμος χόρευε εκστατικά γύρω από το δένδρο του Ήλιου, έχοντας τρυπήσει το στέρνο του με ένα αιχμηρό κομμάτι από κλαδί κερασιάς το οποίο ενώνονταν με σχοινί με το δένδρο του Ήλιου ( κάτι σαν το δικό μας γιατανάκι). Δεν έπρεπε να σταματήσει να χορεύει , ακόμα και εάν το ξυλάκι που τον κρατούσε συνδεδεμένο του έσκιζε την σάρκα κατά την διάρκεια του ξέφρενου χορού του. Σε νεαρή ηλικία ο ηγέτης των Σιού Η Μαύρη Άλκη αναφέρει σχετικά με τις εμπειρίες από τα οράματα του:

«Η γαλήνη έρχεται στην ψυχή του ανθρώπου όταν συνειδητοποιήσει την συγγένεια του, την ενότητα του με το Σύμπαν και τις δυνάμεις του. Όταν συνειδητοποιήσει ότι στο κέντρο του σύμπαντος κατοικεί το Γουανάν Τάνκα, και ότι αυτό το κέντρο βρίσκετε στην πραγματικότητα παντού. Βρίσκεται στον καθένα μας. Τιποτα από όσα έχω δει με τα μάτια μου δεν ήταν τόσο καθαρό και φωτεινό όσο αυτό που μου έδειξε το όραμα μου. Και τίποτα από όσα έχω ακούσει με τα αφτιά μου δεν ήταν σαν τα λόγια που άκουσα. Δε χρειάστηκε προσπάθεια για αν θυμάμαι αυτά τα πράγματα. Διατηρήθηκαν στην μνήμη μου από μόνα τους όλα αυτά τα χρόνια. Κι όσο μεγάλωνα τόσο πιο ξεκάθαρο γινόταν το νόημα που έβγαινε από τις λέξεις. Ακόμα και τώρα όμως ξέρω ότι μου φανερώθηκα περισσότερα από όσα μπορώ να πω. Καθώς στεκόμουν εκεί, είδα περισσότερα από όσα μπορώ να πω και κατάλαβα περισσότερα από όσα είδα. Γιατί έβλεπα κατά έναν ιερό τρόπο τις μορφές των πραγμάτων στην πενυματική τους εκδοχή, και την μορφή όλως των μορφών ως Ένα ως την ενότητα μέσα στην οποία θα έπρεπε να υπάρχουν τα πάντα». Heȟáka Sápa (Black Elk – Mαύρη Άλκη, Ινδιάνος Σιού, 1863 – 1950).

Ο καπνός ήταν το πιο ιερό βότανο των αυτόχθονων της βόρειας Αμερικής, και χρησιμοποιούταν στις περισσότερες τελετές τους. Η πίπα της ειρήνης όπως την γνωρίζουμε μέσα από τις ταινίες «γουέστερν», ήταν φορτισμένη με μυστικιστικά συμβολική σημασία. Το κάπνισμα κάνει την εκπνοή ορατή, και η αναπνοή είναι η πηγή όλης της ζωής. Όσοι μοιράζονται την πίπα αναγνωρίζουν πως μοιράζονται τον ίδιο αέρα, την ίδια ζωή. Η εισπνοή και εκπνοή του καπνού αντιπροσωπεύει την παλίρροια - την πλημμυρίδα και την άμπωτη της ύπαρξης. Ο καπνός εισέρχεται στο σώμα και μετά απελευθερώνεται, μεταφέροντας προσευχές στο μεγάλο πνεύμα, καθώς ανέρχεται πρός τον ουρανό. 

Οι περισσότερες φυλές χρησιμοποιούσαν την ιερή πίπα σε τελετουργίες όπως η αναζήτηση του οράματος, η θεραπεία μέσω του ιδρώτα και ο τελετουργικός χορός. Η ιερή πίπα ήταν για τους αυτόχθονες Ινδιάνους, ένα ιδιαίτερα σημαντικό τελετουργικό εργαλείο το οποίο χρησιμοποιήσαν ως μέσο για την επαφή τους με το Πνεύμα, για να ανακαλύψουν τη θέση τους στον ιστό της δημιουργίας και να εργαστούν θεραπευτικά για τη Μητέρα-Γη και την ανθρώπινη ύπαρξη, επεκτείνοντας στο μέλλον την ελπίδα του ανθρώπου για τα παιδιά του και τον πλανήτη.

Η ιερή πίπα συμβόλιζε μια γέφυρα μεταξύ γης και ουρανού, ορατού και αοράτου, φυσικού και πνευματικού. Η ιεροτελεστία βοηθά ώστε να συνδεθούν οι άνθρωποι με το Μεγάλο Πνεύμα αλλά και με την ιερότητα της Φύσης. Πρόκειται για ένα ιερό σκεύος πλούσιο σε συμβολισμό. Το δοχείο αντιπροσωπεύει τις θηλυκές όψεις του Μεγάλου Πνεύματος, τη Μητέρα-Γη, ενώ το στέλεχος αντιπροσωπεύει τις αρσενικές, τον Πατέρα-Ουρανό. Το εκδηλωμένο πνεύμα που αέναα αλλάζει γίνεται ορατό ως φύση στη Μητέρα-Γη. Το απόλυτο, αμετάβλητο, ανεκδήλωτο αόρατο πνεύμα είναι ο Πατέρας-Ουρανός. Το κοίλο είναι η Γη και το στέλεχος, καθετί που αναπτύσσεται πάνω στη Γη. Το κοίλο από κοκκινόπετρα είναι κόκκινο, συμβολίζοντας το χρώμα της Γης και το χρώμα του αίματος, το αίμα του βούβαλου, το αίμα που χύθηκε στην Πέτρα της Πίπας, και όλο το αίμα που χύθηκε από την ανθρωπότητα διαμέσου των αιώνων.

Συχνά, ως εξάρτημα της πίπας απαντάται το δέρμα ενός ζώου, ίσως του λύκου, της αρκούδας, του ελαφιού, αλλά ειδικά του βούβαλου, το οποίο παρείχε αφθονία στους Αυτόχθονες. Άλλα συμβολικά εξαρτήματα είναι τα φτερά του γερακιού ή συχνότερα του αετού, ο οποίος πετά ψηλότερα από οποιοδήποτε άλλο πουλί. Υπάρχουν μερικές φορές τέσσερις ρίγες στο στέλεχος της πίπας, είτε ζωγραφισμένες είτε καμωμένες με χάντρες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν τον ιερό αριθμό τέσσερα, ειδικά τις τέσσερις κατευθύνσεις. Εάν είναι κίτρινη, κόκκινη, μαύρη και λευκή, μπορεί να αντιπροσωπεύουν τις τέσσερις φυλές.

Η τελετουργία της πίπας απεικονίζει όλη τη γήινη πραγματικότητα. Το κοίλο δοχείο αντιπροσωπεύει τον ορυκτό κόσμο. Το μακρύ στέλεχος και ο καπνός ή το μείγμα καπνίσματος αντιπροσωπεύει τον φυτικό κόσμο. Το δέρμα με τη σειρά του συμβολίζει τον ζωικό κόσμο, και τα φτερά τις φτερωτές υπάρξεις του αέρα. Το δοχείο για το θυμίαμα της φασκομηλιάς είναι συνήθως ένα κογχύλι που αντιπροσωπεύει το βασίλειο της θάλασσας. Όταν καπνίζεται η ιερή πίπα, αντιπροσωπεύονται και τα τέσσερα στοιχεία: το κοίλο δοχείο (γη), ο καιγόμενος καπνός (φωτιά), το σάλιο (νερό), και η αναπνοή (αέρας). Το κάπνισμα της πίπας δημιουργεί μια ιερή αλχημεία, καθώς τα φυσικά αντικείμενα, οι ουσίες και η τελετή είναι καταλυτικά στοιχεία μιας πνευματικής μεταστοιχείωσης.

Πριν το κάπνισμα όλοι οι κάτοχοι της εξαγνίζονται. Αντίστοιχα το κοίλο, το στέλεχος και όλα τα αντικείμενα που θα αγγίξουν την πίπα θυμιατίζονται με θυμίαμα φασκόμηλου. Κατόπιν, κρατώντας χωριστά το στέλεχος από το δοχείο, ψηλά πάνω από το κεφάλι, οι τελετουργοί ζητούν την άδεια να ενωθούν με το Μεγάλο Πνεύμα και τους αρχαίους, με τα πνεύματα του τόπου όπου επιθυμούν να καπνίσουν. Αφού ενωθούν, κοίλο και στέλεχος, η ιερή πίπα γίνεται εργαλείο για τη συγκέντρωση της Πνευματική Ενέργειας. Υπηρετεί σαν κανάλι ή «αγωγός» προς τον Δημιουργό.

Όταν γεμίζεται η πίπα, ο καπνός προσφέρεται στο πάνω, στο κάτω και τις τέσσερις κατευθύνσεις. Ο τελετουργός ζητά την επιστροφή των πνευματικών φυλάκων των τεσσάρων κατευθύνσεων. Όταν ανάβεται η πίπα, ο ιερός καπνός, ως ορατό, σημάδι στέλνει τις προσευχές και τις σκέψεις μας στον Δημιουργό, πάνω στα φτερά των αετών. Αν η ιεροτελεστία γίνει ομαδικά, τότε η πίπα περνά δεξιόστροφα σε κάθε μέλος, μεταφέροντας το κέντρο μαζί της, επειδή η πίπα είναι πάντα το κέντρο του κόσμου.

Ρουφώντας τον ιερό καπνό, ο τελετουργός αντιλαμβάνεται ότι η μοιρασιά της αναπνοής είναι μοιρασιά της ζωής. Το κάπνισμα της πίπας αντιπροσωπεύει και αποδοχή και υπερβατικότητα, παράδοση με κάποιο τρόπο στη Μητέρα-Γη, η οποία διδάσκει αποδοχή της αλλαγής στη φύση, όπως επίσης αρμονία και θρέψη. Όταν ο καπνός εκπνέεται, αντιπροσωπεύει αυτό που είναι να απελευθερωθεί και να κάνει την υπέρβαση. Ο καπνός που ανεβαίνει προς τον Πατέρα-Ουρανό εξυπηρετεί ως ορατή υπενθύμιση απελευθέρωσης από προσκολλήσεις, επιζήμιες σχέσεις και συνήθειες, και αυτοκαταστροφικές επιθυμίες.

Μέσω της εισπνοής και εκπνοής ο τελετουργός βιώνει την αμπώτιδα και την πλημμυρίδα της ζωής και ανοίγει την καρδιά του προς τη Θεϊκή Παρουσία, στους άλλους, τη φύση και τον κόσμο ολόκληρο.

Ιστορικά η ιερή πίπα χρησιμοποιήθηκε για προσευχή, σε συμφωνίες και συνθήκες, για το καλωσόρισμα επισκεπτών, ή για να εξασφαλίζει τη σίγουρη μετακίνηση μεταξύ των φυλών. Επίσης, χρησιμοποιείτο ως επισφράγιση της αλήθειας σε ό,τι λεγόταν σε συναντήσεις ή εμπορικές συναλλαγές.

Κάθε παρουσία κάτι μας δίδαξε

Κατά τη διάρκεια της ζωής μας, γνωρίζουμε πολλούς ανθρώπους, κάνουμε σχέσεις –ορισμένοι πολλές. Παιδιά του έρωτα, όπως μερικές φορές τους αρέσει να αποκαλούνται, πέφτουν με τα μούτρα, ανταλλάζοντας συναισθήματα κι υποσχέσεις.

Άλλοι επειδή πραγματικά θέλουν να ζήσουν αυτή την ευτυχία που τους προσφέρεται κι άλλοι που προκειμένου να αντιμετωπίσουν τη μοναξιά, βάζουν τις πανοπλίες του φαινομενικού έρωτα και λένε πως είναι καλά, ενώ στην πραγματικότητα φοβούνται ακόμα και να κοιμηθούν μόνοι ένα βράδυ. Και είναι κι άλλοι, που δε χαρίζονται όπου κι όπου, κάνοντας υπομονή για κάτι που θα τους ταράξει την καθημερινότητα, κάτι που θα αξίζει να δώσουν την προσοχή και φυσικά, την καρδιά τους.

Κανένας μας δεν ανήκει, αποκλειστικά, σε μία από αυτές τις κατηγορίες γιατί κανένας δεν έχει περάσει από μία μόνο φάση. Είναι ώρες-ώρες που θέλεις να πάρεις φόρα και να προκαλέσεις τον έρωτα να σε πετύχει με το βέλος του κι άλλες που δε θέλεις να δεις άνθρωπο ερωτευμένο να κρατιέται χέρι-χέρι με το ταίρι του. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι σχέσεις πάνε κι έρχονται στο ατελείωτο αυτό παιχνίδι της ζωής κι εσύ, ανήμπορος, παίζεις τα χαρτιά σου, μέχρι να τερματίσεις σ’ ένα σταθμό που δε θα θελήσεις ποτέ να αφήσεις.

Μέχρι να βρεις, όμως, αυτό τον τερματικό, που θα πεις ότι «ναι, εδώ αξίζει να μείνω για όσο», θα περάσεις από σχέσεις, κρεβάτια, θα συναντήσεις διαφορετικούς ανθρώπους. Θα σταθείς για όσο κρατήσει και μετά θα τραβήξεις το δρόμο σου και πάλι. Θα πορεύεσαι και θα μαζεύεις εμπειρίες. Άλλες φορές θα γελάς, άλλες θα σου φεύγει κι ένα δάκρυ.

Γιατί, στην πραγματικότητα, κάθε σχέση πρέπει να την κρατάς στο μυαλό και την καρδιά σου και δεν έχει να κάνει με το αν πέρασες καλά ή όχι, αν ο χωρισμός ήρθε ως φυσική κατάληξη ή μια μέρα σου χτύπησε εντελώς απρόσμενα την πόρτα κι εσύ έχασες τη γη κάτω απ’ τα πόδια σου. Να προχωράς τη ζωή σου με το σκεπτικό πως κάθε άνθρωπος που συναντάς και κάθε σχέση που κάνεις, είναι ένα ξεχωριστό μάθημα που δεν πρόκειται να στο διδάξει ούτε η προηγούμενη σχέση ούτε η επόμενη.

Κι αυτό δυσκολευόμαστε ώρες-ώρες να το συνειδητοποιήσουμε γιατί τα συναισθήματα, σαν παλίρροια, μας συνεπαίρνουν και βλέπουμε μόνο αυτά που θέλουμε να δούμε. Κάθε σχέση έχει κάτι ξεχωριστό να σου δώσει, που μερικές φορές θα το κρατήσεις μέσα σου κι άλλες θα το αφήσεις πίσω σου.

Καμία, όμως, σχέση δεν είναι χάσιμο χρόνου. Όλες έχουν κάτι πολύτιμο να σου δώσουν, ακόμα κι αν δεν έβγαλαν μήνα ή εβδομάδα. Κάθε άνθρωπος που ερωτεύεσαι είναι διαφορετικός απ’ τον επόμενο ή τον προηγούμενο. Διαφορετικές προσωπικότητες, διαφορετικές συνήθειες. Κι όμως, όσο προχωράς, παίρνεις μαζί σου και κάτι απ’ τον καθένα.

Μπορεί στον εφηβικό σου έρωτα να άρεσαν τα βράδια που αράζατε μαζί με μπίρες και μιλούσατε για όνειρα και κρυφές επιθυμίες που φοβόσασταν κι οι ίδιοι να παραδεχτείτε στους εαυτούς σας. Κοίτα να δεις όμως που και σένα πλέον σου αρέσει να κάθεσαι σ’ ένα ψηλό σημείο και να μιλάς για ‘κείνα που σε τρομάζουν.

Μην υποτιμήσεις καμία σχέση που θα κάνεις, όσο σοβαρή ή λιγότερη σοβαρή ήταν. Μπορεί να κορόιδευες τον φοιτητικό σου έρωτα ότι έβγαινε κάθε μέρα και τα έπινε, αλλά έχεις να θυμάσαι ιστορίες μαζί του, που ακόμα και τώρα σε κάνουν να γελάς και να νοσταλγείς εκείνες τις εποχές που φοβόσουν αν θα περάσεις ένα δύσκολο μάθημα, αλλά, στην τελική, δεν έσκαγες και τόσο πολύ γιατί είχες τους φίλους σου, να τα πιείς και να ξεχαστείς.

Έμαθες πως για να κρατήσει μια σχέση, πρέπει να παλέψεις αρκετά γι’ αυτήν. Πως δεν είναι όλοι άνθρωποι ανοιχτά βιβλία, πως και μ’ αυτούς θα πρέπει να κάνεις υπομονή. Να δεχτείς πως δύσκολα μιλάνε.

Έμαθες πως πρέπει να μιλάς για όσα σε βασανίζουν, όταν βρίσκεις ένα σφάλμα να κοιτάς να το διορθώνεις παρέα με τη σχέση σου. Γιατί, στην τελική, τίποτα δεν είναι εύκολο. Έμαθες πως οι άνθρωποι, μερικές φορές, φεύγουν ακόμα κι όταν είναι ευτυχισμένοι -ή έτσι λένε. Πως το κέρατο κι η προδοσία είναι μέσα στη ζωή. Πως θα κλάψεις, θα κλειστείς στον εαυτό σου, αλλά κάποια στιγμή θα σηκωθείς και θα συνεχίσεις. Μερικές φορές, ξεχνάμε πως αυτό που είμαστε τώρα οφείλεται σε όσα ζήσαμε μ’ εκείνους που μοιραστήκαμε τις σκέψεις και το κρεβάτι μας, έστω και για μία φορά.

Είδες, έζησες, πήρες μαθήματα. Κι ακόμα έχεις πολλά να μάθεις. Γιατί θα περάσουν πολλοί απ’ τη ζωή σου μέχρι να βρεις αυτόν που θα σου δώσει το μεγαλύτερο και σοβαρότερο μάθημα.

Αν αγαπάς δείχνε το

Ωραίο είναι να σου λένε «σ’ αγαπώ», ξέρεις όμως τι είναι καλύτερο; Να το εννοούν κιόλας. Και ξέρεις τι είναι ακόμα καλύτερο; Να το δείχνουν. Μάθαμε να λέμε «σ ’αγαπώ» μηχανικά, χωρίς συχνά να το εννοούμε ή να το πιστεύουμε και κάπου στην πορεία ξεχάσαμε να το δείχνουμε στον άνθρωπό μας. Δύο άτομα που ‘χουν επιλέξει ο ένας τον άλλον πρέπει καθημερινά να αποδεικνύουν με πράξεις τα συναισθήματά τους, για να κρατήσουν σε απόσταση ανασφάλειες και κενά.    

Όχι υπερβολές και χολιγουντιανές σκηνές, αλλά απλές πράξεις, από αυτές που βγαίνουν αβίαστα, χωρίς να το σκεφτείς καν, αν πραγματικά αγαπάς τον άνθρωπο που έχεις δίπλα σου. Αν τον νοιάζεσαι το ενδιαφέρον σου φανερώνεται φυσικά, χωρίς προσπάθεια. Δεν υπάρχει καλύτερο απ’ το να ξέρεις ότι ο άνθρωπος που αγαπάς ενδιαφέρεται για σένα και δε σ’ αφήνει να αμφιβάλλεις γι’ αυτό.

Αν είναι δίπλα σου στις καλές σου στιγμές ενώ στις δύσκολες συμπαραστέκεται από απόσταση, με ένα τηλέφωνο και δυο υποστηρικτές λέξεις, τότε πόσες πιθανότητες υπάρχουν αυτός ο άνθρωπος να σε αγαπάει πραγματικά; Όταν αγαπάς δεν αφήνεις τον άλλο να τα βγάλει πέρα μόνος του, αλλά μένεις δίπλα του δίνοντάς του δύναμη και λύσεις σε ό,τι τον βασανίζει.

Αν έχει προβλήματα στη δουλειά, αρχικά τον ακούς κι ύστερα προσπαθείς ψύχραιμα να τον βοηθήσεις να βρει μια λύση -κι όλα αυτά μαζί με μια αγκαλιά. Σε μια σχέση πρέπει να λειτουργούμε σαν ομάδα κι όχι ως μονάδες.

Το «σ’ αγαπώ» το λες σε ένα δευτερόλεπτο, όμως χρειάζεται μια ζωή για να το αποδεικνύεις. Χαθήκαμε στη ρουτίνα και στη συνήθεια και ξεχάσαμε να το δείχνουμε -κάποιοι ίσως να μην το λένε καν. Πρέπει, όμως, να καταλάβουμε πόσο σπουδαίες είναι οι πράξεις που συνοδεύουν τις λέξεις μας.

Και δεν είναι μόνο η συνεχής παρουσία μας στη ζωή του ανθρώπου μας που δείχνει ενδιαφέρον. Αρκούν και τόσες άλλες μικρές κινήσεις που ψιθυρίζουν «σ’ αγαπώ». Όπως το να ετοιμάσουμε το αγαπημένο του φαγητό, να τον ξυπνήσουμε με καφέ το πρωί και να τον περιμένουμε με ένα ποτήρι κρασί όταν επιστρέψει το βράδυ απ’ τη δουλειά. Μικρές εκπλήξεις στην καθημερινότητά μας αναζωογονούν τη σχέση και τη δυναμώνουν. Κανείς δε θέλει να ζει σε ένα βαρετό «μαζί» χωρίς πυροτεχνήματα. Κανείς δε θέλει να έχει δίπλα του κάποιον που μόνο λέει πως τον αγαπά, αν δεν το δείχνει με το φέρσιμό του.

Κάπως έτσι γεννιούνται οι ανασφάλειες και τα κενά σε μια σχέση. Κι όταν δημιουργούνται αποστάσεις οι άνθρωποι φεύγουν και ψάχνουν αλλού να βρουν επιβεβαίωση. Άλλωστε, αν θες να λάβεις αγάπη –ανάγκη που όλοι έχουμε– πρέπει πρώτα να την προσφέρεις εσύ ο ίδιος.

Βρες χρόνο για κοινές δραστηριότητες με το ταίρι σου και δείχνε του ότι είναι προτεραιότητά σου. Ναι, όλοι είμαστε πιεσμένοι με την καθημερινότητά μας, όμως όλοι ξέρουμε πως για αυτούς που πραγματικά θέλουμε στη ζωή μας πάντα βρίσκουμε χρόνο -κι ας στερηθούμε δυο ώρες ύπνου, το αξίζουν. Όταν αγαπάς κάποιον τον έχεις πάνω από όλους κι όλα.

Ας μην αμελούμε να δείχνουμε στο ταίρι μας πόσο πολύ το αγαπάμε, παίρνοντας ως δεδομένο πως το ξέρουν ήδη, σε ότι αφορά σε συναισθήματα πάντα θα αμφιβάλλουμε. Το καλύτερο «σ’ αγαπώ», άλλωστε, είναι αυτό που φαίνεται, όχι αυτό που λέγεται.

Γιατί πρέπει να τα ξέρεις όλα;

Αποτέλεσμα εικόνας για ερεβοκτόνος λουλουδι στο πεζοδρομιοΕγώ τα ξέρω όλα" μετάφραση "εγώ έχω την ανάγκη να τα ξέρω όλα" ή αλλιώς "εγώ έχω την ανάγκη να δείξω σε όλους πως τα ξέρω όλα". Αν από την άλλη, θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι η προσπάθεια για να συνεχίσουμε να μαθαίνουμε και να βελτιώνουμε τον εαυτό μας, προέρχεται ακριβώς από την παραδοχή πως δε γνωρίζουμε πολλά, θα μπορούσε κανείς να δει την παραπάνω δήλωση από μια διαφορετική οπτική γωνία.

Θα μπορούσε πια να ακούει κάτι βαθύτερο ως νόημα.

Όχι πια "εγώ τα ξέρω όλα", αλλά "εγώ είμαι αποφασισμένος να μη μάθω τίποτε καινούργιο για εμένα". Και γιατί δεν θα ήθελε κάποιος να μάθει κάτι καινούργιο άραγε;

Υπάρχει κάτι που τον φοβίζει;

Είναι απλά το άγνωστο; Ή μήπως έχει την ανάγκη να κρατηθεί πεισματικά από συγκεκριμένα στοιχεία του και να απορρίψει όλα τα υπόλοιπα;

Όλα εκείνα που τον ενοχλούν στον εαυτό του και ως δια μαγείας έχει "εξαφανίσει" μέσα του, μέσα από την διαδικασία της απόλυτης γνώσης που έχει χτίσει ως ψευδαισθητική εικόνα και κρατιέται από αυτήν.

Άραγε πως θα ήταν ο άλλος του εαυτός; Εκείνος που θα παραδεχόταν πως δε γνωρίζει και πολλά και πως θα ήθελε να μάθει όσο περισσότερα γίνεται στο ταξίδι της ζωής;

Εκείνος που θα αποδεχόταν και την κακή εικόνα του εαυτού του. Εκείνος που λυτρωτικά δε θα ένιωθε ανά πάσα στιγμή απορριπτέος αν και εφόσον άφηνε όλα εκείνα τα κατά τη γνώμη του άσχημα κομμάτια του εαυτού του να βγουν στην επιφάνεια;

Και τελικά αποζητάς ανθρώπους γύρω σου που να αποδέχονται όλα όσα επιθυμείς να είσαι, ή ανθρώπους που θα αποδεχτούν όλα όσα πραγματικά είσαι;

Κατά βάθος ήδη έχεις απορρίψει τον εαυτό σου, πολύ πριν το κάνουν οι άλλοι για εσένα.

Τι σχέση έχει, θα πει κανείς σε αυτό το σημείο, η απόρριψη με την παντογνωσία; δεν έχει άραγε; Όταν ο άνθρωπος αισθάνεται σημαντικός, έχει γνωρίσει την αγάπη και έχει ζήσει στην ασφάλεια, το μετέπειτα ταξίδι το αντιλαμβάνεται σαν την ευκαιρία να βιώσει, να αισθανθεί, να μάθει.

Και όλα αυτά γιατί δεν έχει περιττά άγχη να τον διακατέχουν. Δε νοιώθει την ανάγκη να αποδεικνύει κάτι στους άλλους και στον ίδιο. Δεν απορρίπτει τον εαυτό του και δε χρειάζεται κατ' επέκταση να ασχοληθεί καθόλου με τέτοια ζητήματα. Δε βιώνει ως δυσφορικό το γεγονός πως δεν τα γνωρίζει όλα και επιθυμεί να μάθει περισσότερα.

Όταν από την άλλη έχει την ανάγκη να αποδεικνύει στον εαυτό του και στους άλλους, πόσο πολλά γνωρίζει και πως η περαιτέρω γνώση αφορά μόνο τους άλλους και πως ο ίδιος μόνο να μάθει στους άλλους μπορεί, τότε κάτι συνέβη κάποτε.

Δεν πήρε όσα θα ήθελε να πάρει ως ασφάλεια και αγάπη και προσπαθεί να ξεχάσει πόσο πολύ μέσα του απορρίπτει τον εαυτό του. Και δίχως να το καταλαβαίνει το μόνο με το οποίο ασχολείται είναι να ξεχάσει κάτι τέτοιο. Και όχι μόνο να ξεχάσει ο ίδιος, αλλά να δείξει και σε όλους τους άλλους πόσο σημαντικός είναι.

Μα δε θα βρει ποτέ την ικανοποίηση που ψάχνει μέσα από τους άλλους. Αν έφερνα μια εικόνα, θα έμοιαζε ακραίο. Είναι σα να περιπλανιέται ανάμεσα στον κόσμο φωνάζοντας απεγνωσμένα "αγαπήστε με", "αποδεχτείτε με", "δώστε μου αξία".

Όχι. Δεν είναι εκεί η λύση. Η λύση βρίσκεται μέσα μας.

Όσο όμως απλά προσπαθούμε να ξεχάσουμε τι συμβαίνει εντός μας, η ψευδαίσθηση της παντογνωσίας, θα είναι πάντα κατά βάθος ο φόβος του να μη μάθουμε τίποτε καινούργιο που μπορεί να ταράξει την ευαίσθητη ισορροπία μας.

Γιατί λοιπόν τα ξέρεις όλα; Γιατί πρέπει να τα ξέρεις όλα; Αναρωτήσου....

Η φύση του ανθρώπου συχνά κρύβεται... αλλά σπάνια εξαλείφεται

Τίποτα δεν βλάπτει περισσότερο την υγεία όσο η στωική καταπίεση της επιθυμίας.

Σε τι ωφελεί να παραταθεί μια ζωή την οποία η απάθεια την έχει μετατρέψει σε πρόωρο θάνατο;

Άλλωστε ο στόχος αυτής της φιλοσοφίας είναι ανέφικτος. Το ένστικτο τελικά θα εκφραστεί.

Η φύση συχνά κρύβεται, μερικές φορές υπερνικάται, αλλά σπάνια εξαλείφεται.

Η άσκηση δύναμης κάνει πιο βίαιη τη φύση κατά την επιστροφή της· το δόγμα και ο λόγος κάνουν τη φύση λιγότερο πιεστική, αλλά μόνο η συνήθεια αλλάζει ή υποτάσσει τη φύση...

Όμως ας μην εφησυχάσει κανείς με τη νίκη του πάνω στη φύση του για πολύ.

Γιατί μπορεί να παραμείνει θαμμένη για μεγάλο διάστημα, αλλά θα αναβιώσει όταν το επιτρέψουν οι περιστάσεις ή την ελκύσει ο πειρασμός.

Όπως συνέβη με τη γάτα που έγινε νεαρή γυναίκα στον μύθο του Αισώπου, η οποία καθόταν πολύ σεμνά μέχρι που πέρασε ένα ποντίκι από μπροστά της.

Επομένως, ο άνθρωπος πρέπει ή να αποφεύγει τελείως τη μεταβολή των περιστάσεων ή να εκτίθεται συχνά σε αυτή, ώστε να μην τον επηρεάζει.

Οι άνθρωποι που πληγώνονται εύκολα

Από όποια θεωρητική ψυχολογική σκοπιά κι αν εξετάσουμε τους ανθρώπους, που νιώθουν πληγωμένοι από τους άλλους- ο μεγαλύτερος αριθμός είναι γυναίκες- θα διαπιστώσουμε ότι πρόκειται για άτομα συνήθως θυματοποιημένα, που σπαταλούν όλη τους την ενέργεια για να ευχαριστήσουν με κάθε τρόπο τους άλλους.
   
Για τον εαυτό τους δεν κρατούν σχεδόν τίποτε, διστάζουν να εκδηλώσουν τις επιθυμίες τους και τα αληθινά τους συναισθήματα.
 
Στις συγκρούσεις κάνουν πίσω, σιωπούν, κρύβουν τον θυμό τους και περιμένουν από τους άλλους να μαντέψουν τι θέλουν ή να τους αναγνωρίσουν το δικαίωμα να έχουν επιθυμίες.
 
Σύμφωνα με τον Ε. Berne και τη Συναλλακτική Θεωρία του όλοι, αν και ενήλικες, κρύβουμε μέσα μας ένα παιδί που θέλει να ευχαριστήσει τους άλλους και να εισπράξει το «μπράβο» , την αποδοχή και την αγάπη.
 
Τα άτομα, που πληγώνονται εύκολα είναι ασύμβατα ανασφαλή, σε σχέση με την ηλικία τους, υποδύονται στιλιζαρισμένους ρόλους, ευχάριστους για τους άλλους, ενώ τα ίδια δεν είναι ο εαυτός τους και « στριμώχνουν» τις επιθυμίες τους κάτω από ένα προσωπείο, που ο Jung ονομάζει «σκιά» και ο Winnikott ψευδή «εαυτό».
 
Η αυξημένη ευαισθησία στην κριτική και την απόρριψη, η υπερβολική αίσθηση του καθήκοντος, οι ενοχές και οι δεσμεύσεις σε πραγματικές και υποθετικές υποχρεώσεις είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων και ιδιαίτερα των γυναικών, που πληγώνονται εύκολα από τη συμπεριφορά των άλλων.
 
Έτσι, βιώνουν δυο τουλάχιστον, ασύμβατους μεταξύ τους, εαυτούς, ένα πραγματικό και ένα ψεύτικο: Τον πρώτο τον κρύβουν από τον φόβο της απόρριψης και τον δεύτερο τον βάζουν στην υπηρεσία των άλλων, κατασκευάζοντας διαφορετικές, κάθε φορά, υποπροσωπικότητες, ανάλογες με τις απαιτήσεις των ανθρώπων που συναλλάσσονται.
 
Μερικές φορές δείχνουν χαρούμενα, ενώ βράζουν μέσα τους από θυμό, άλλοτε φέρονται υποτακτικά, αν και πνίγονται από έλλειψη ελευθερίας, ή συμπεριφέρονται συναινετικά, ενώ θα ήθελαν να εκφράσουν ένα σωρό αντιρρήσεις.
 
Πρόκειται για μια «ανάποδη» τέχνη της ζωής, που μειώνει την δύναμη και τον αυτοσεβασμό, δημιουργεί άγχος καθώς και αισθήματα κενότητας και καταπίεσης.
 
Τα πληγωμένα συναισθήματα- ψυχικά μπερδεμένο υλικό- είναι ο τόπος που κυριολεκτικά δείχνει ότι κάθε επιθυμία και κάθε είδους συναίσθημα δεν είναι αποδεκτό , δεν είναι « ευπρεπές» ή δεν είναι συντονισμένο με τους ρόλους, «παιχνίδια» τους ονομάζει ο Berne, που έχει αναλάβει μέ την θέλησή του ένα άτομο.
 
Γιατί θα πρέπει να λεχθεί ότι είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις των ανθρώπων, που οι συνθήκες τους επιβάλλουν υποχρεωτικά ένα ψεύτικο εαυτό.
 
Αντίθετα, συνήθως πρόκειται για άτομα που κατασκευάζουν οι ίδιοι τις υπερβολικές υποχρεώσεις τους, τις πλαστές και δεσμευτικές αλήθειες τους, τις ενοχές και τη συνεχή αυτο-αμφισβήτηση.
 
Έτσι, ένα πληγωμένο άτομο, δημιουργεί σχέσεις «υψηλού κόστους», ασύμβατες με τις αξίες και την αυτοπεποίθησή του, μέχρι ότου αυτό το υψηλό κόστος να το φέρει σε τέτοια κατάσταση απελπισίας, που να αδυνατεί να συγκρατήσει τις καταπιεσμένες επιθυμίες του και τα συναισθήματα ματαίωσης από τα πολλαπλά προσωπεία.
 
Μια τέτοια ψυχική κατάσταση είναι το σημάδι ότι κάποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν και κάποιες επιλογές επίσης πρέπει να αλλάξουν.
 
Μια προσπάθεια αλλαγής σημαίνει:
Συναίσθηση της προσωπικής ευθύνης για το είδος και την ποιότητα των συναισθημάτων μας, ως σημαντικού παράγοντα αλλαγής νοοτροπίας και συμπεριφοράς απέναντι στους άλλους.
Αυτογνωσία, δηλαδή καθορισμό και ιεράρχηση των αναγκών, επιθυμιών, αξιών.
 
Καλύτερη αυτοαξιολόγηση σχετικά με τις ικανότητες και αποδοχή του κινδύνου και της πιθανότητας να είναι ή να μην είναι κάποιος αρεστός.
 
Αλλαγή της αντίληψης ως προς τα δικαιώματα, την ελευθερία και την αυθεντική έκφραση συναισθημάτων.
 
Καλύτερη επαφή με την εσωτερική μας φωνή, τα δικά μας συναισθήματα, σε σχέση με γεγονότα, καταστάσεις και συμπεριφορές των άλλων.
 
Αποφυγή του εστιασμού αποκλειστικά και μόνο στις ανάγκες των άλλων και αναγνώριση των υποχρεώσεων απέναντι στον εαυτό μας
 
Περιορισμό των υπηρεσιών και των διευκολύνσεων στους άλλους.
 
Η συνεχής διαθεσιμότητα όπως και η υπερβολική δοτικότητα κουράζει και θα προκαλέσει μελλοντικές εντάσεις και θυμούς στις σχέσεις όταν θα θελήσουμε να τις περιορίσουμε επειδή κανείς δεν θέλει να χάσει εύκολα τα επιπλέον του προνόμια.
 
Διάλογος πάνω στο ζήτημα των ζωτικών αναγκών μας και ειδικά όταν τις επανακαθορίζουμε.
Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος ούτε να τις ξέρει αλλά και ούτε να τις φαντάζεται.
 
Δεν είναι λοιπόν αυτονόητες και όσο πιο γρήγορα συζητηθούν τόσο το καλύτερο για τη σχέση.
 
Έλεγχος, κατά καιρούς, πού βρίσκονται οι σχέσεις μας, αν νιώθουμε ικανοποιημένοι συναισθηματικά, πνευματικά, ερωτικά κοινωνικά.
 
Μια τέτοια ενημερότητα δεν χρειάζεται πολύ χρόνο ή ιδιαίτερη σκέψη.
 
Αρκεί να είναι ειλικρινής κάποιος με τον πραγματικό εαυτό του.

Άλις Μίλερ: Το σώμα δεν ψεύδεται ποτέ

Από τότε που επέτρεψα στα αισθήματά μου, τα οποία επί μακρόν ήταν εγκλωβισμένα μέσα μου, να εκφραστούν και κατάφερα να τα νιώσω, απελευθερωνόμουν ολοένα και περισσότερο από το παρελθόν μου. Τα αληθινά συναισθήματα δεν αποβάλλονται δια της βίας...

Προσπαθούσα να φαντασιώνομαι θετικά συναισθήματα και να αγνοώ τα αρνητικά, ώστε να βρίσκομαι σε συμφωνία με την Ηθική, με το σύστημα αξιών που αποδεχόμουν.

Όμως, οι προσπάθειές μου ήταν μάταιες...

Το σώμα ξέρει τι του λείπει, δεν μπορεί να ξεχάσει τις στερήσεις, το κενό είναι πάντα παρόν και περιμένει να γεμίσει...

Mε έναν καλό, όχι ουδέτερο φίλο μπορεί κανείς να βρει την αλήθεια του.

Μπορεί να απαλλαγεί από τα συμπτώματά του, να απελευθερωθεί από την κατάθλιψη και να νιώσει τη χαρά της ζωής.

Μπορεί να εξέλθει από την κατάσταση της εξάντλησης και να νιώσει το απόθεμα ενέργειας μέσα του, εφόσον αυτή η ενέργεια δεν θα καταναλώνεται πλέον στην απώθηση της αλήθειας του.

Διότι η κούραση που προκαλεί η κατάθλιψη εμφανίζεται κάθε φορά που καταπιέζουμε τα δυνατά συναισθήματά μας, οπότε υποτιμούμε τις μνήμες του σώματος και δεν τους δίνουμε την πρέπουσα σημασία...

Το σώμα γνωρίζει ακριβώς τι μας λείπει, τι χρειαζόμαστε, τι δεν ανεχόμαστε, τι μας προκαλεί αλλεργία.

Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι καταφεύγουν στα φάρμακα, στα ναρκωτικά ή στο αλκόολ, που κλείνουν ακόμα περισσότερο τον δρόμο προς την αλήθεια.

Γιατί; Μήπως επειδή η αναγνώριση της αλήθειας είναι επώδυνη;

Προφανώς! Αυτή η οδύνη όμως είναι προσωρινή και με έναν καλό θεραπευτή υποφερτή...

Ποτέ δεν πόθησα έναν παράδεισο για τον οποίον προϋπόθεση της ευτυχίας θα ήταν η υπακοή και η άγνοια.

Πιστεύω στη δύναμη της αγάπης, κάτι που δεν σημαίνει να είναι κανείς καλός και υπάκουος.

Για μένα η αγάπη έχει να κάνει με το να είμαστε πιστοί στον εαυτό μας, την ιστορία μας, τα συναισθήματα και τις ανάγκες μας.

Μέσα σε αυτά περικλείεται και η λαχτάρα για γνώση.

Προφανώς ο Θεός ήθελε να "κλέψει" από τον Αδάμ και την Εύα αυτή την πίστη στον εαυτό τους.

Eckhart Tolle: H συνήθεια του παραπόνου

Τίποτα δεν είναι προσωπικό. Ο κάθε άνθρωπος συμπεριφέρεται σύμφωνα με το επίπεδο της συνειδητότητάς του. Όταν λες “ο τάδε μου έκανε αυτό” δεν σημαίνει ότι ο άλλος απηύθυνε σε σένα προσωπικά αυτό που έκανε. Αλλά μερικοί άνθρωποι τα κάνουν όλα προσωπικά.   

Για παράδειγμα, εκεί που οδηγείς το αυτοκίνητό σου μπαίνει κάποιος μπροστά σου και σου κλείνει το δρόμο. Γιατί να το πάρεις προσωπικά; Ο άλλος δεν σε ξέρει καν. Το Εγώ όμως θα ερμηνεύσει την κατάσταση και θα πει “αυτός μου έκλεισε τον δρόμο, εμένα”, ενώ ο άλλος οδηγεί πάντα έτσι.

Στο Εγώ αρέσει πολύ να παραπονιέται και να λέει “οι άλλοι μου έκαναν αυτό κι αυτό”. Και όσο περισσότερο παραπονιέσαι για το τι σου έκαναν οι άλλοι, τόσο περισσότερο δυναμώνει το “μου (έκαναν)”, δηλαδή το Εγώ. Αυτός ο μηχανισμός είναι ασυνείδητος.

Οι αφορμές μπορεί να είναι πολλές και διάφορες, αλλά το Εγώ ερμηνεύει πάντα τα πράγματα σαν να μην είναι ικανοί οι άλλοι να μας ικανοποιήσουν -είτε κάνουν κάτι που δεν έπρεπε, είτε δεν κάνουν κάτι που έπρεπε, αλλά πάντα σε σχέση με “εμένα”. Γι’ αυτό το Εγώ λατρεύει να παραπονιέται για διάφορα πράγματα που κάνουν οι άλλοι. Και όσο περισσότερο παραπονιέται, τόσο αυξάνεται μέσα μας η αίσθηση ότι εμείς είμαστε οι σωστοί και οι άλλοι λάθος.

Ο κόσμος είναι γεμάτος από ανθρώπους που μας δίνουν αφορμές να παραπονιόμαστε. Και η ζωή το κάνει αυτό, όχι για να σου σπάσει τα νεύρα, αλλά για να σε κάνει πιο συνειδητό. Δεν είναι ότι κάποιο κακό δαιμόνιο έβαλε τους ανθρώπους αυτούς γύρω σου για να σε κάνουν δυστυχισμένο.

Οι προσδοκίες σου να συμπεριφέρονται οι άλλοι με έναν συγκεκριμένο τρόπο είναι που σε κάνει δυστυχισμένο.

Πρέπει όμως να “πιάσεις” τον εαυτό σου να παραπονιέται για τους άλλους τη στιγμή που το κάνεις για να εξέλθεις από αυτό το μοτίβο. Το Εγώ τότε θα νιώσει ότι δεν το τάισες ‐και όντως αυτό συμβαίνει‐ και θα αισθανθεί σαν να συρρικνώνεται. “Αν δεν παραπονεθώ”, θα έλεγε το Εγώ, “θα γίνω μικρότερο και λιγότερο”, γιατί κάθε φορά που παραπονιέσαι το Εγώ σου φουσκώνει και αισθάνεσαι ότι γίνεσαι “περισσότερος”.

Και όσο πιο συναισθηματικά φορτισμένο είναι το παράπονο, τόσο πιο πολύ αισθάνεσαι να φουσκώνεις σαν μπαλόνι. Και πολλές φορές ο θυμός μπορεί να συνοδεύει το παράπονο. Μπορείς λοιπόν να εξασκηθείς στο να μην παραπονιέσαι. Στην αρχή θα σου φανεί σαν να λείπει κάτι από τη ζωή σου, αλλά μετά θα νιώσεις μια γαλήνη μέσα σου.

Βέβαια, τώρα πολλοί θα αναρωτηθούν “πρέπει να αφήνω τους άλλους να με εκμεταλλεύονται και να με κάνουν ό,τι θέλουν;”. Φυσικά και όχι. Αν χρειαστεί να πεις κάτι στον άλλον θα το πεις, αλλά χωρίς παράπονο. Ας πούμε ότι περιμένεις κάποιον τεχνικό να έρθει στο σπίτι σου για να επιδιορθώσει μια βλάβη. Τον παίρνεις μια φορά τηλέφωνο, σου λέει ότι θα έρθει την τάδε ώρα και δεν έρχεται. Μετά μπορείς να τον πάρεις τηλέφωνο και να του πεις “σε περίμενα να έρθεις αλλά δεν ήρθες, θα πάρω κάποιον άλλον, ευχαριστώ που με άκουσες”. Αν του παραπονεθείς δεν θα τον βοηθήσεις. Δεν θα τον κάνεις πιο συνειδητό. Και το μόνο “όφελος” που θα έχεις εσύ από το παράπονο είναι ότι θα δυναμώσεις την ταύτισή σου με τον ψεύτικο εαυτό σου.

Μπορείς να είσαι πραγματικά ευγνώμων για όλους αυτούς τους ανθρώπους που σε κάνουν πιο συνειδητό. Όταν συνειδητοποιείς ότι παραπονιέσαι μπορείς να παρατηρείς τον νου σου, να στρέφεις την προσοχή σου μέσα σου, και να εξετάζεις αν υπάρχει κάποιο όφελος από αυτές τις σκέψεις. Δηλαδή, ακόμα και αν δεν εκφράζεις ανοιχτά κάποιο παράπονο, δες αν ο νους σου συνεχίζει να παραπονιέται κάνοντας τις αντίστοιχες σκέψεις. Γιατί μπορεί να μην το λες, αλλά να το σκέφτεσαι.

Αν εντοπίσεις τέτοιες σκέψεις, αναρωτήσου αν σε κάνουν πιο ευτυχισμένο ή πιο χαρούμενο, ή αν η ζωή σου θα ήταν καλύτερη και πιο ανάλαφρη χωρίς αυτές.

Η ομορφιά που γεννιόταν και πέθαινε απαρατήρητη και που, παρ’ όλα αυτά, ποτέ δεν το' βαλε κάτω

Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένα μικρό μαύρο σποράκι παπαρούνας, που ζούσε στριμωγμένο, μαζί με τ’ άλλα αδέρφια του, μες στην κοιλιά της μάνας του.

Μια μέρα του καλοκαιριού, η μάνα τους, αφού έχασε και το τελευταίο κόκκινο πέταλό της, πέθανε ήσυχα, όπως ήσυχα είχε ζήσει όλη τη ζωή της.

Δεν πέρασε πολύς καιρός και η κοιλιά της, ξεραμένη απ’ τον ήλιο, έσκασε, κι από μέσα της τινάχτηκαν τα ελάχιστα μαύρα σποράκια κι έπεσαν στο χώμα.

Το χώμα, όπως ξέρετε, το καλοκαίρι είναι στεγνό και σκληρό και τα σποράκια δεν μπορούσαν να χωθούνε μέσα του και να μείνουν εκεί, όλα μαζί, στο μέρος που γεννήθηκαν.

Έτσι, ο πρώτος άνεμος που πέρασε από κει τα πήρε και τα σκόρπισε, άλλα μέσα σε σταροχώραφα, άλλα μέσα σε κήπους, άλλα σε ξέφωτα δασών κι άλλα επάνω στις πλαγιές των λόφων.

Ένα απ’ αυτά, το σποράκι αυτής της ιστορίας, ήταν πιο μικροκαμωμένο από τ’ άλλα, πιο ελαφρύ, κι έτσι ο αέρας το κουβάλησε μακριά, πολύ μακριά από την εξοχή, στη μεγάλη γκρίζα πολιτεία.

Σαν έφτασε όμως εκεί, δεν ήξερε πού να το αποθέσει, γιατί στην γκρίζα πολιτεία το χώμα είχε πια χαθεί. Παντού δεν έβλεπες άλλο από τσιμέντο κι άσφαλτο και σίδερο, τσιμέντο κι άσφαλτο και σίδερο.

Μάταια έψαχνε ο άνεμος να βρει λιγάκι χώμα ν’ αποθέσει το μικρό σποράκι, έτσι που να μπορέσει το άμοιρο κι αυτό να ρίξει ρίζες κάποτε και να βλαστήσει.

Κι επειδή είχε φτάσει η ώρα του, του ανέμου, να πεθάνει και δεν προλάβαινε ή να το πάει το σποράκι πιο μακριά ή να το φέρει πίσω, εκεί απ’ όπου τό ’χε πάρει, έψαχνε απελπισμένα να βρει έστω μια γλάστρα σε μπαλκόνι ή σε παράθυρο.

Τίποτε όμως. Γλάστρες δεν είχε η πολιτεία, παρά μόνο, όπως είπαμε, τσιμέντο κι άσφαλτο και σίδερο, τσιμέντο κι άσφαλτο και σίδερο.

Τότε, ο άνεμος, που δεν άντεχε άλλο, ξεψύχησε κι άφησε το σποράκι να πέσει πάνω στο πεζοδρόμιο μιας μεγάλης λεωφόρου.

Το πεζοδρόμιο ήτανε πλακόστρωτο, και το σποράκι βρέθηκε στην ένωση από δυο μεγάλες πλάκες, που, για καλή του τύχη, δεν ήταν καλά κολλημένες μεταξύ τους, κι έτσι μπόρεσε να χωθεί μες στη χαραματιά πού ’χασκε ανάμεσά τους και να κρυφτεί.

Εκεί μέσα ένιωσε ξαφνικά μιαν ασφάλεια περίεργη και μια ζέστα, σαν κάτι να τ’ αγκάλιαζε, να το νανούριζε γλυκά. Κι όσο κι αν σας φανεί παράξενο, αυτό το κάτι ήταν το χώμα.

Θαμμένο εκεί, κάτω απ’ τις κρύες γκρίζες πλάκες, ήταν ακόμη ζωντανό, ζεστό, και τώρα χαιρότανε και γιόρταζε πού ’χε ξανά στην αγκαλιά του ένα σποράκι, κι ας ήταν και μικρό.

Το καλοκαίρι τέλειωσε, τέλειωσε το φθινόπωρο, τέλειωσε κι ο χειμώνας κι ήρθε η άνοιξη, και το σποράκι, που κοιμότανε βαθιά μήνες και μήνες τώρα, ξύπνησε ξαφνικά από μια φαγούρα κι ένα φούσκωμα κι ανακάλυψε μ’ έκπληξη και κάποιον τρόμο πως το κορμάκι του ήταν τώρα μεγαλύτερο απ’ ό,τι όταν το πήρε ο ύπνος.

Τις μέρες που ακολούθησαν, το φούσκωμα συνέχισε κι ο τρόμος του μεγάλωσε, γιατί το δέρμα του άρχισε να σκίζεται, κι εκεί που πριν είχε μονάχα μια ολοστρόγγυλη κοιλίτσα άρχισε τώρα να βγάζει κάτι κλωστούλες σαν ποδαράκια, που χώνονταν μέσα στο χώμα, κι ένα κιτρινοπράσινο, μυτερό πραγματάκι σαν κεφαλάκι, που ορθωνόταν προς τα πάνω κι αγωνιζόταν να βγει από τη χαραμάδα στο φως.

Ο τρόμος του όμως δεν κράτησε πολύ, γιατί θυμήθηκε κάτι ιστορίες που είχε ακούσει, όταν ήταν ακόμη στην κοιλιά της μάνας του, πως δηλαδή είν’ έτσι που τα σποράκια γίνονται παπαρούνες.

Αφέθηκε λοιπόν να μεγαλώνει, θρεμμένο απ’ το φιλόξενο χώμα, ώσπου ένα πρωί, θαρρώ πως ήταν Μάης, μια παπαρούνα κατακόκκινη άνοιξε τα πέταλά της εκεί, στις πλάκες του πεζοδρομίου της μεγάλης λεωφόρου.

Φανταστείτε, αλήθεια, ένα τέτοιο λουλούδι, τόσο κόκκινο, τόσο γεμάτο αίμα, τόσο γεμάτο φως, πάνω στις πλάκες του πεζοδρομίου της γκρίζας πολιτείας, πού ’ναι φτιαγμένη από τσιμέντο, άσφαλτο και σίδερο.

Φανταστείτε μια παπαρούνα στο πεζοδρόμιο. Κάτι τέτοιο.

Σίγουρα, θα σκεφτόσαστε πως εκείνο τ’ ανοιξιάτικο πρωινό έγινε κάτι σαν επανάσταση στην πόλη• πως η συγκοινωνία σταμάτησε• πως τα γκρίζα κτίρια άδειασαν κι οι άνθρωποι έτρεξαν κατά χιλιάδες να μαζευτούνε γύρω απ’ την παπαρούνα, με το στόμα ανοιχτό μια πήχη, με τα μάτια βουρκωμένα απ’ τη χαρά για το θαύμα˙ πως οι πίσω, που δε βλέπανε, φωνάζανε στους μπρος «στην άκρη, να δούμε κι εμείς, κι εμείς»˙ πως χρειάστηκε να επέμβει η αστυνομία για την αποκατάσταση της τάξης, που τελικά δεν αποκαταστάθηκε, γιατί ακόμα και οι κρανοφόροι, όταν πλησίασαν, ανοίξανε κι αυτοί μια πήχη στόμα, και τα κλομπς τούς πέσαν απ’ τα χέρια και βγάλανε τα κράνη τους, γιατί δε χώραγαν πια τα κεφάλια τους˙ πως οι γυναίκες, μη βλέποντας τους άντρες να γυρίζουνε το μεσημέρι σπίτι, αφήσαν το φαΐ να ψήνεται και πεταχτήκανε να δούνε τι συμβαίνει και μείνανε κι αυτές εκεί, ξεχνώντας τα φαγιά να καίγονται επάνω στη φωτιά...

Τίποτε απ’ όλ’ αυτά δεν έγινε. Οι άνθρωποι της πολιτείας ήτανε κι αυτοί από τσιμέντο κι άσφαλτο και σίδερο και στο μέρος της καρδιάς είχανε μια πλαστική σακούλα.

Περνούσανε, λοιπόν, πλάι απ’ την παπαρούνα, σαν να μην είχε τίποτε συμβεί, γιατί, όσο κι αν φαίνεται τρελό, οι άνθρωποι της πολιτείας κοιτούσαν, μα δε βλέπανε.

Παράξενο πράγμα όμως• ενώ όλοι τους βαδίζαν στα τυφλά, κανένας δεν την πάτησε, λες κι είχε σηκωθεί τριγύρω της αόρατο περίφραγμα, για να την προστατέψει απ’ όλες αυτές τις στρατιές πελμάτων που την απειλούσαν με ισοπέδωση κι έτσι να συνεχίσει να υπάρχει η ομορφιά στη μέση της ασκήμιας, κι ας ήτανε αόρατη, μια που κανένας δεν την έβλεπε, κι ας μην ήτανε παρηγοριά για κανέναν, μια που κανένας δεν την αποζητούσε.

Έτσι προφυλαγμένη, έζησε τις μέρες της ζωής της και, όταν ήρθε η ώρα της, πέσανε κι αυτηνής τα πέταλά της, κι αργότερα απ’ την ξερή κοιλιά της πήδησαν πάνω στο πεζοδρόμιο τα μαύρα ελάχιστα παιδιά της, κι ένας αέρας, ανακατεμένος μ’ εξατμίσεις αυτοκινήτων, ήρθε και τα σάρωσε από κει και τά ’σπειρε πάνω στην άσφαλτο, και με την πρώτη βροχή τελειώσαν όλα μες στους υπονόμους.

Όλα, εκτός από ένα, το πιο μικρό, το πιο ελαφρύ, που ο αέρας τό ’φερε και τ’ άφησε στη στέγη ενός σπιτιού, πού ’χαν ξεχάσει να το γκρεμίσουν κι είχε ακόμα κεραμίδια.

Εκεί, στα κεραμίδια ανάμεσα, σε μια γωνιά πού ’χε μαζέψει σκόνη μπόλικη και μούσκλα απ’ τη βροχή, κούρνιασε το σποράκι και, την άλλη άνοιξη, φύτρωσε κι έδωσε μια παπαρούνα κατακόκκινη, που έζησε κι αυτή και πέθανε ωραία κι αγνοημένη.

Η ιστορία θά ’πρεπε να τελειώνει εδώ, γιατί πού αλλού θα μπορούσε να πάει το επόμενο σποράκι;

Ε, λοιπόν, δεν είναι έτσι, η ιστορία δεν τελειώνει εδώ (κι ίσως να μην τελειώνει και ποτέ), γιατί, την άλλη άνοιξη, μια παπαρούνα άνθισε επάνω σ’ ένα συννεφάκι...
 
Επιμύθιο Ι: Αν δεν σηκώνετε, πότε πότε, το βλέμμα σας στον ουρανό, υπάρχει κίνδυνος να χάσετε θαύματα που συμβαίνουν εκεί πάνω.
Επιμύθιο ΙΙ: Αν περπατάτε κοιτώντας συνέχεια ψηλά, υπάρχει κίνδυνος να πατήσετε κάποια παπαρούνα που θάλλει στο πεζοδρόμιό σας.

Γιατί τα ωραία λόγια είναι πειστικά

Ας υποθέσουμε ότι διεκδικείτε τη δουλειά των ονείρων σας. Φτιάχνετε το βιογραφικό σας όσο πιο κολακευτικό γίνεται. Στη συνέντευξη πρόσληψης, τονίζετε τις επιτυχίες, τα ταλέντα και τις ικανότητές σας και αποσιωπάτε ό,τι θα μπορούσε να σας μειώσει. Όταν σας ρωτάνε αν μπορείτε να αυξήσετε τον τζίρο κατά 30% μειώνοντας ταυτοχρόνως το κόστος στο ίδιο ποσοστό, απαντάτε με ήρεμη φωνή: «Βασιστείτε πάνω μου». Ακόμα κι αν μέσα σας τρέμετε και αναρωτιέστε πώς θα μπορούσε ποτέ να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, κάνετε το παν για να αποκτήσετε αυτήν τη θέση. Ας πάρετε πρώτα τη θέση και αργότερα θα ρυθμίσετε τις λεπτομέρειες. Ξέρετε ότι αν είχατε δώσει ρεαλιστικές απαντήσεις θα είχατε βγει από το παιχνίδι.

Ας υποθέσουμε τώρα ότι είστε δημοσιογράφος και ότι έχετε μια καταπληκτική ιδέα για βιβλίο. Το θέμα είναι σε όλα τα χείλη. Βρίσκετε έναν εκδότη έτοιμο να σας δώσει μια πολύ καλή προκαταβολή. Αλλά θέλει να δεσμευτείτε με κάποια ημερομηνία. Βγάζει τα γυαλιά του και σας κοιτάει: «Πότε πιστεύετε ότι θα μπορέσετε να μου παραδώσετε το χειρόγραφο; Σε έξι μήνες;». Παρά λίγο να πνιγείτε, διότι δεν έχετε ακόμα γράψει βιβλίο σε διάστημα λιγότερο από τρία χρόνια. Αλλά απαντάτε: «Σύμφωνοι, βασιστείτε πάνω μου». Φυσικά, θα προτιμούσατε να μη λέτε ψέματα, αλλά ξέρετε ότι δεν έχετε καμία ελπίδα να εκδώσετε το βιβλίο σας λέγοντας την αλήθεια. Μόλις πάρετε στα χέρια σας το συμβόλαιο και την προκαταβολή, θα κάνετε τον εκδότη σας να περιμένει –με μια καλή «διαχείριση δικαιολογιών».

Στην ειδική ορολογία, αυτή η συμπεριφορά ονομάστηκε στρατηγική ψεύτικη δήλωση. Όσο σημαντικότερο είναι το διακύβευμα, τόσο χάνετε το μέτρο. Οι στρατηγικές ψεύτικες δηλώσεις δεν πιάνουν παντού. Αν ο οφθαλμίατρός σας, σας υπόσχεται για πέμπτη συνεχόμενη φορά ότι θα σας ξαναδώσει τέλεια όραση, αλλά εσείς βλέπετε όλο και χειρότερα μετά από κάθε του επέμβαση, θα έρθει μια στιγμή που δε θα τον παίρνετε πια στα σοβαρά. Αντιθέτως, αν το διακύβευμα είναι μοναδικό («μια κι έξω»), οι στρατηγικές ψεύτικες δηλώσεις αξίζουν τον κόπο –για παράδειγμα, σε μια συνέντευξη πρόσληψης, όπως είδαμε προηγουμένως. Η ίδια εταιρεία δε θα σας προσλάβει πολλές φορές –ή μία ή ποτέ.

Ποια σχέδια είναι πιο ευάλωτα στις στρατηγικές ψεύτικες δηλώσεις; α) Τα κολοσσιαία σχέδια των οποίων κανείς δε φέρει την ευθύνη (παραδείγματος χάριν, διότι η κυβέρνηση που παράγγειλε το έργο καταψηφίστηκε στις τελευταίες εκλογές). β) Τα σχέδια στα οποία εμπλέκονται πολλές επιχειρήσεις που πετάνε το μπαλάκι η μία στην άλλη. γ) σχέδια που η αποπεράτωσή τους προβλέπεται αρκετά μακροπρόθεσμα.

Κανείς δε γνωρίζει καλύτερα τα μεγαλεπήβολα σχέδια από τον Μπεντ Φλάιβμπεργκ, καθηγητή στην Οξφόρδη. Γιατί τα φιλόδοξα σχέδια συνοδεύονται, σχεδόν πάντα, από κόστος μεγαλύτερο του προβλεπομένου κι από καθυστερήσεις; Διότι, κατά κανόνα, δε χρηματοδοτείται το καλύτερο σχέδιο, αλλά αυτό που φαίνεται καλύτερο στο χαρτί. Ο Φλάιβμπεργκ το ονομάζει «αντίστροφο δαρβινισμό»: αυτός που εντυπωσιάζει περισσότερο ανταμείβεται και παίρνει τη δουλειά. Οι στρατηγικές ψεύτικες δηλώσεις είναι λοιπόν ασύστολα ψέματα; Οι γυναίκες που βάζουν πούδρα στο πρόσωπο για να δείχνουν πιο όμορφες ψεύδονται; Οι άντρες που νοικιάζουν Πόρσε για επίδειξη πλούτου ψεύδονται; Ναι, αλλά παραβλέπουμε συστηματικά αυτά τα ψέματα. Και εξίσου συστηματικά τις στρατηγικές ψεύτικες δηλώσεις.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι στρατηγικές ψεύτικες δηλώσεις είναι ανώδυνες. Αλλά μπορούν να γίνουν επικίνδυνες όταν έχουν να κάνουν με κάτι πραγματικά σημαντικό –την όρασή σας ή τους μελλοντικούς συνεργάτες σας, για παράδειγμα.

Ηθικό δίδαγμα: Όταν έχετε να κάνετε με κάποιο άτομο (έναν υποψήφιο για μια θέση, έναν συγγραφέα, έναν οφθαλμίατρο), μη δίνετε σημασία σ’ αυτά που σας λέει, αλλά σ’ εκείνα που έχει επιτύχει στο παρελθόν. Και, όταν πρόκειται για σχέδια, λάβετε υπόψη τις προθεσμίες, τα πλεονεκτήματα και το κόστος συγκρίσιμων σχεδίων και απαιτήστε να σας εξηγήσουν γιατί το εν λόγω σχέδιο είναι πολύ πιο αισιόδοξο από τα άλλα. Δείξτε το σ’ έναν έμπειρο και σοβαρό οικονομολόγο που θα το ξεψαχνίσει. Εντάξτε στο συμβόλαιο ρήτρα που να προβλέπει βαρύ πρόστιμο σε περίπτωση υπέρβασης του κόστους και των προθεσμιών. Για σιγουριά, πάντως, ενεργήστε ώστε να σας έχει μεταβιβάσει το ποσό που προβλέπει το πρόστιμο σ’ έναν λογαριασμό εκ των προτέρων.

Η πρόκληση να δεχόμαστε κριτική από εκείνους που εμπιστευόμαστε

Υπάρχουν πολλοί, μεταξύ των οποίων ειδικοί επιστήμονες, που εξετάζουν αυστηρά τον κόσμο αλλά δεν εξετάζουν τόσο αυστηρά τους εαυτούς τους. Μπορεί να είναι ικανά άτομα, με τον τρόπο που κρίνει ο κόσμος την ικανότητα, αλλά δεν είναι ποτέ συνετά. Η ζωή της σωφροσύνης πρέπει να είναι μια ζωή φιλοσοφικού στοχασμού συνδυασμένου με δράση. Παλιότερα, στην αμερικανική κουλτούρα, ο φιλοσοφικός στοχασμός δεν έχαιρε μεγάλης εκτίμησης. Στη δεκαετία του 1950 ο κόσμος αποκαλούσε ειρωνικά τον Αντλάι Στήβενσον «διανοούμενο» και πίστευε ότι δε θα γινόταν καλός Πρόεδρος, ακριβώς επειδή ήταν ένας πνευματικός άνθρωπος, βαθυστόχαστος και αυτοαμφισβητούμενος. Έχω ακούσει γονείς να λένε στους νεαρούς βλαστούς τους με όλη τη σοβαρότητα «πάρα πολύ σκέφτεσαι». Πόσο παράλογο είναι αυτό, φαίνεται από το γεγονός ότι είναι κυρίως οι μετωπιαίοι λοβοί μας, η ικανότητά μας να σκεφτόμαστε και να εξετάζουμε τους εαυτούς μας, που μας κάνουν ανθρώπους. Ευτυχώς φαίνεται πως αλλάζουν αυτοί οι τρόποι σκέψης, και αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε ότι οι πηγές του κινδύνου για τον κόσμο βρίσκονται περισσότερο μέσα μας παρά έξω από μας, και ότι η συνεχής αυτοεξέταση και ο φιλοσοφικός στοχασμός είναι απαραίτητοι για την ύστατη επιβίωσή μας. Ωστόσο, μιλώ εδώ για έναν σχετικά μικρό αριθμό ανθρώπων που αλλάζουν τη στάση τους. Η εξέταση του εξωτερικού κόσμου δεν είναι ποτέ τόσο προσωπικά οδυνηρή όσο η εξέταση του εσωτερικού μας κόσμου. Και ακριβώς εξαιτίας του βασάνου που συνεπάγεται μια ζωή αυθεντικής αυτοεξέτασης, η πλειονότητα των ανθρώπων την αποφεύγει.

Και όμως, όταν κάποιος είναι αφοσιωμένος στην αλήθεια, το βάσανο φαίνεται σχετικά αμελητέο – όλο και λιγότερο σημαντικό (και συνεπώς όλο και λιγότερο οδυνηρό) – όσο περισσότερο προχωρεί στο δρόμο της αυτοεξέτασης.

Μια ζωή ολοκληρωτικής αφοσίωσης στην αλήθεια σημαίνει επίσης μια ζωή ετοιμότητας στην προσωπική εξέταση. Ο μόνος τρόπος να είμαστε βέβαιοι ότι ο χάρτης μας της πραγματικότητας είναι έγκυρος, είναι να τον εκθέτουμε στην κριτική και την εξέταση από άλλους «χαρτογράφους». Διαφορετικά θα ζούμε σε ένα κλειστό σύστημα – μέσα σε ένα γυάλινο κώδωνα για να χρησιμοποιήσω την αναλογία στης Σύλβιας Πλαθ – αναπνέοντας μόνο τον δικό μας δύσοσμο αέρα, έρμαια όλο και περισσότερο της χίμαιρας. Ωστόσο, εξαιτίας της οδύνης που είναι σύμφυτη με τη διεργασία της αναθεώρησης του χάρτη μας της πραγματικότητας, επιδιώκουμε προπαντός να ξεφύγουμε ή να φυλαχτούμε από τον κίνδυνο οποιασδήποτε πρόκλησης κατά της εγκυρότητάς του.

Στα παιδιά μας λέμε: «Μη μου αντιμιλάς, γιατί είμαι ο γονιός σου». Στην ή στον σύζυγο δίνουμε τούτο το μήνυμα: «Ας ζήσουμε εμείς, κι ας αφήσουμε τους άλλους να ζήσουν. Αν με επικρίνεις θα έχεις ένα γκρινιαρόσκυλο για σύζυγο, και θα το μετανιώσεις». Στις φαμελιές τους και στον κόσμο οι ηλικιωμένοι δίνουν το μήνυμα: «Είμαι γέρος (ή γριά) και ευπαθής. Αν με προκαλέσεις μπορεί να πεθάνω, ή τουλάχιστον θα έχεις στη συνείδησή σου το κρίμα πως έκανες δυστυχισμένες τις τελευταίες μέρες μου σε τούτο τον κόσμο». Στο εργατικό προσωπικό μας απευθύνουμε το μήνυμα: «Αν νιώθετε τόσο θαρραλέοι ώστε απλώς να με προκαλέσετε, καλά θα κάνετε να προσέξετε πολύ, μήπως βρεθείτε στην ανάγκη να ψάχνετε για άλλη δουλειά».


ΣΚΟΤ ΠΕΚ, Ο ΔΡΟΜΟΣ Ο ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΤΑΞΙΔΕΜΕΝΟΣ

Η ψυχή μας σπάνια αρθρώνει με το νι και με το σίγμα τι χρειάζεται για την ικανοποίησή της

Το σύγχρονο ιδεώδες περί επιτυχίας στη ζωή, εκτός του ότι συσχετίζει τα χρήματα που κερδίζουμε με το πόσο ικανοί είμαστε, συνδέει επίσης το χρήμα με την ευτυχία.

Σε αξιώματα βασίζεται και αυτή η σκέψη, τρία για την ακρίβεια. Υπονοεί, κατ’ αρχάς, ότι δεν είναι υπέρμετρα δύσκολο να βρούμε τι θα μας κάνει ευτυχισμένους· όπως αποδεχόμαστε συνήθως ότι το σώμα μας γνωρίζει τι χρειάζεται για να είναι υγιές, ώστε, φερ’ ειπείν, να ορεγόμαστε κάτι αλμυρό όταν χρειάζεται νάτριο και κάτι γλυκό όταν χρειάζεται σάκχαρα, κατά τον ίδιο τρόπο, λέει, μπορούμε να βασιζόμαστε και στο ότι ο νους μας αντιλαμβάνεται τι χρειάζεται να επιδιώξουμε για να ευημερήσουμε, επομένως μας ωθεί εκ φύσεως προς τη σωστή σταδιοδρομία ή πορεία. Αποδέχεται, δεύτερον, ότι οι αναρίθμητες ασχολίες και τα καταναλωτικά αγαθά του σύγχρονου πολιτισμού δεν αποτελούν μια φανταχτερή, χαυνωτική βιτρίνα που ευθύνεται για τη συσσώρευση επιθυμιών οι οποίες ελάχιστα σχετίζονται με την ευζωία μας, αλλά ότι αντίθετα μπορούν να καλύπτουν μερικές από τις σημαντικότερες ανάγκες μας. Και θεωρεί, τέλος, ότι όσο περισσότερα χρήματα έχουμε στη διάθεσή μας τόσο περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες είμαστε σε θέση να εξασφαλίζουμε και, άρα, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να νιώθουμε ευτυχείς.

Τολμηρότερος και πιο ευανάγνωστος πολέμιος αυτού του συνόλου αξιωμάτων παραμένει και σήμερα ακόμη ο Ζαν-Ζακ Ρουσσό, ιδίως με την Πραγματεία περί καταγωγής της ανισότητας. Αφετηρία του ήταν η θέση ότι, όσο ανεξάρτητο κι αν θεωρούμε το πνεύμα μας, κατά βάθος αδυνατούμε να κατανοήσουμε τις ανάγκες μας, σε βαθμό επικίνδυνο μάλιστα. Η ψυχή μας σπάνια αρθρώνει με το νι και με το σίγμα τι χρειάζεται για την ικανοποίησή της, κι αν ψελλίζει κάτι, τα αιτήματά της μπορεί κάλλιστα να είναι αβάσιμα ή αντιφατικά. Ο Ρουσσό, αντί να συγκρίνει το νου με ένα σώμα που δε σφάλλει στην αντίληψή του των ουσιών τις οποίες χρειάζεται για να είναι υγιές, μας καλούσε να τον βλέπουμε σαν ένα σώμα που ζητάει απαιτητικά κρασί όταν διψάει για νερό και που επιμένει να πάει για χορό ενώ θα έπρεπε να είναι ξάπλα στο κρεβάτι. Ο νους υπόκειται στην επιρροή εξωτερικών φωνών που μας υπαγορεύουν τι χρειαζόμαστε για να νιώσουμε ικανοποίηση, φωνών που ίσως πνίγουν το αμυδρό μήνυμα της ψυχής μας και μας περισπούν, ώστε να μπερδευόμαστε κατά την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων μας, που είναι εγχείρημα επίπονο και απαιτητικό.

ΑΛΑΙΝ ΝΤΕ ΜΠΟΤΤΟΝ, ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ STATUS

Γνώσεσθε δ’ ακούοντες

(ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΑΤΑ ΑΘΗΝΑΙΩΝ) – (ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ 384 π.Χ – 322 π.Χ)

Οι ελληνικές πόλεις νοσούν. Οι πολιτευόμενοι και διαχειριστές των κοινών δωροδοκούνται και εξαγοράζονται. Κι όσο για τη μεγάλη μάζα των πολιτών, είτε δεν αντιλαμβάνονται τα όσα διαπράττουν οι κυβερνώντες, είτε τα αντιλαμβάνονται αλλά δεν αντιδρούν, βυθισμένοι όπως είναι στη ραστώνη και την άνεση της καθημερινότητας. Από τούτη την αρρώστια έχουν προσβληθεί παντού οι πάντες – απλώς, ο καθένας τρέφει την ψευδαίσθηση ότι η συμφορά δεν θα χτυπήσει τη δική του πόρτα, αλλά θα διασφαλίσει τα δικά του συμφέροντα εκμεταλλευόμενος τους κινδύνους των άλλων. Με αποτέλεσμα οι λαοί να χάνουν την ελευθερία τους λόγω υπερβολικής και αντίθετη προς τις επιταγές των καιρών ραθυμίας, ενώ οι προεστοί, που πίστευαν ότι ξεπουλούν τα πάντα πλην του εαυτού τους, αντιλαμβάνονται τώρα ότι το πρώτο πράγμα που εκχώρησαν ήταν ο εαυτός τους.

Σε κάθε παρουσιαζόμενη ευκαιρία τα συμφέροντά μας ξεπουλιούνται. Κι ενώ εσείς σε αντάλλαγμα απολαμβάνετε μια νωθρή ηρεμία που δεν σας αφήνει να αισθανθείτε οργή κατά των ενόχων, άλλοι εισπράττουν το αντίτιμο των ξεπουλημένων συμφερόντων σας.

Και δεν πιστεύω ότι τα πράγματα έφθασαν στην κατάσταση αυτή από έλλειψη λόγων. Φθάσανε εδώ γιατί εσείς, αφού ακούσετε ό,τι είναι πρέπον κι αναγνωρίσετε την ορθότητα των συμβουλών, το ίδιο πρόθυμα ακούτε κι εκείνους που θέλουν ν’ ακυρώσουν και να διαστρέψουν το σωστό, μολονότι δεν αγνοείτε ποιοι είναι (γνωρίζετε με την πρώτη ματιά ποιος είναι εξωνημένος, ποιος υπηρετεί τον εχθρό και ποιος, αντίθετα, προασπίζεται ανιδιοτελώς τα συμφέροντά σας). Αλλά προτιμάτε να κατηγορείτε αυτούς τους τελευταίους, να το γυρίζετε στ’ αστεία και στις λοιδορίες και να μην πράττετε τίποτε απ’ τα δέοντα.

Εγκαταλείψετε λοιπόν τούτες τις κακές συνήθειες, αλλιώς μην κατακρίνετε για την γενική κατάντια κανέναν άλλον έξω από τον εαυτό σας.

Εμείς δυστυχώς, Αθηναίοι, ούτε τη νάρκη που μας έχει πιάσει δεν μπορούμε ν’ αποτινάξουμε. Μοιάζουμε με ανθρώπους που έχουν πιει μανδραγόρα ή κάποιο άλλο φάρμακο.

Κι ενώ κανονικά όλες οι συζητήσεις γίνονται πριν απ’ τα όποια γεγονότα, εσείς διαβουλεύεσθε πάντα κατόπιν εορτής.

Αφήσατε όλον αυτό τον καιρό να κυλήσει με συνεχείς αναβολές, μετάθεση των ελπίδων σας σε άλλους, αλληλοκατηγορίες και καταγγελίες.

Αυτά συνεχίζετε να κάνετε και σήμερα. Είσθε πραγματικά τόσο απερίσκεπτοι, Αθηναίοι πολίτες, ώστε να ελπίζετε πως οι πρακτικές αυτές, που οδήγησαν την πόλη μας απ’ τη λαμπρότητα στην αθλιότητα, μπορούν να την οδηγήσουν ξανά στη λαμπρότητα; Ούτε λογικό, ούτε φυσικό είναι κάτι τέτοιο. Διότι είναι πάντοτε ευκολότερο να διαφυλάξει κανείς ότι έχει, παρά να το αποκτήσει εξαρχής. Και σήμερα, αφού δεν μας απέμεινε τίποτε να διαφυλάξουμε, είμαστε αναγκασμένοι να κατακτήσουμε από την αρχή τα πάντα. Αυτό είναι το κοινό μας έργο. Φρονώ, λοιπόν, ότι απαιτείται να καταβάλλετε τους φόρους, να στρατεύεσθε αγόγγυστα και να μην κατηγορείτε κανέναν πριν γίνετε κύριοι της κατάστασης – οπότε θα μπορείτε ν’ ανταμείψετε όσους αξίζει και να τιμωρήσετε όσους έφταιξαν, κρίνοντας απ’ τις πράξεις τους και σταματώντας επιτέλους να εφευρίσκετε προφάσεις για τις δικές σας ελλείψεις. Γιατί, δεν είναι δυνατόν να κατακρίνετε τις πράξεις των άλλων αν πρώτοι εσείς δεν πράττετε το καθήκον σας.

Η καθημερινή ραστώνη και ραθυμία, όπως στην ιδιωτική ζωή του καθενός, έτσι και στα κράτη έχει συνέπειες που δεν γίνονται αισθητές βαθμιαία και άμεσα ύστερα από κάθε αμέλεια, αλλά αποκαλύπτονται με το τελικό αποτέλεσμα.

Είναι για γέλια ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε την κατάσταση.

Ποιος μπορεί να πιστέψει ότι οι υπαίτιοι για το κατάντημα της πόλης μας είναι ικανοί ν’ ανακόψουν τον κατήφορο και να μας οδηγήσουν στο καλύτερο;

Ή μήπως φαντάζεστε ότι άλλοι θα σπεύσουν ν’ αγωνιστούν υπέρ των δικών σας συμφερόντων, αν εξακολουθήσετε να επιδεικνύετε την ίδια ραθυμία με πριν;

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ – ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ

Όταν ο Διαφωτισμός συναντά τον Μάρκο Αυρήλιο

Σχετική εικόναΑν όλοι μας οι πλούσιοι αφιέρωναν στην παιδεία των ίδιων τους των τέκνων μόνον το δεκατημόριο όσης έχουν φροντίδας να αφήσουν σε αυτά πολύ μέταλλο αργύρου, θα μπορούσε να απολαύσει προ πολλού η Ελλάς, ό,τι με πολλούς ιδρώτες πάσχει σήμερα να αποκτήσει. Καλά και τίμια είναι όσα συμβουλεύουν τους πλούσιους οι πνευματικοί πατέρες και οι ιεροκήρυκες. Όχι λιγότερο όμως μπορούν να ωφελήσουν υπενθυμίζοντας αυτούς καθημερινά, στην Εκκλησία του δήμου, έξω από την Εκκλησία (αγορά) στους οίκους, στους δρόμους, όπου και όποτε τους συναντούν, το χρυσούν τούτο του Σολομώντα παράγγελμα: «Λάβετε παιδείαν, και μη αργύριον, και γνώσιν υπέρ χρυσίον δεδοκιμασμένων». Όλοι βέβαια, την παιδεία ταύτη προθυμοποιούμαστε ν’ αποκαταστήσουμε στην Ελλάδα- αλλά των πολιτών η προθυμία λίγο ισχύει, παραβαλλόμενη με ό,τι δύνανται να κατορθώσουν οι διανοουμένοι, κρατώντας στα χέρια τους δύο παντοδύναμα όργανα, την αγορά και το εξαγορευτήριο. Δώς μου, μπορεί με αλαζονεία να πει (αν βρίσκεται κάπου ένας κοσμικός ενθουσιώδης της προγονικής δόξας), δώς μου τα δύο αυτά όργανα, και είκοσι μόνο ετών διάστημα- και αν δεν καταπλήξω το φωτισμένο μέρος της Ευρώπης με τα θαύματα της Ελλάδος, αντί θαυματουργού ονόμασέ με τερατολόγο αναίσχυντο.

Επιγράφει το βιβλίο του ο Μάρκος, Των εις εαυτόν, το οποίο, ως το σημείωσαν και άλλοι προ εμού, είναι ελλειπτικό αντί του Των εις εαυτόν υποθηκών. Πιθανόν ότι και το σύγγραμμα και η επιγραφή έγιναν κατά μίμηση του Σόλωνος, ο οποίος, παρά τα άλλα πεζά και στιχηρά συγγράμματα, έγραψε, ως μαρτυρεί ο Διογένης ο Λαέρτιος, και Εις εαυτόν υποθήκας. Άξιο και τούτο να σημειωθεί. από τους νέους μάλιστα· διότι σε μας τους γέροντες ούτε τα κακά να ξεχάσουμε είναι δυνατόν, και στα καλά να προσθέσουμε κάτι καλύτερο καιρός πλέον δεν μας έμεινε- άξιο είναι (λέγω) να σημειωθεί, ότι δύο άνδρες φιλόσοφοι, ο Σόλων και ο Μάρκος, κυβερνήτες, νομοθέτες, και διδάσκαλοι δύο διαφορετικών εθνών, έκριναν συμφώνως, ότι, όποιος επιθυμεί να μην παρασαλέβεται από τον ορθό λόγο, εξανάγκης πρέπει να μιλά και να συμβουλεύεται συχνά με την ίδια του την ψυχή, να ρωτά καθημερινά ο ίδιος τον εαυτό του τι καθήκον του κοινωνικού ζώου έπραξε ή παρέβη. και να ερευνά τα μέσα να ενισχύεται στην πράξη, και να φυλάγεται από την παράβαση.

Τούτο σημαίνουν οι Σε εαυτόν υποθήκες· και σε τέτοιες υποθήκες πρέπει να ασχολούνται οι νέοι, όσοι μάλιστα είναι διεσπαρμένοι στα σπουδαστήρια της φωτισμένης Ευρώπης. Αυτοί ταξίδεψαν, καθώς ο Σόλων και άλλοι της παλαιός Ελλάδος φιλόσοφοι, με σκοπό να φωτίσουν όχι μόνο τους εαυτούς τους, αλλά και να μεταδώσουν τον φωτισμό στους ομογενείς, επιστρέφοντας στην πατρίδα, της οποίας παιδαγωγοί, και τρόπον τινά, νομοθέτες δίκαιο είναι να θεωρούνται. Για την κατόρθωση τέτοιου καλού, εξανάγκης πρέπει να κάνουν Εις εαυτούς υποθήκες, δηλαδή να παρατηρούν άγρυπνα όλα τα κινήματα της διανόησης και να τα κρίνουν αυστηρά, αν αληθώς κατευθύνονται σε πράξεις κοινωνικού και πολιτικού ζώου- αν των ηδονών το δέλεαρ δεν τους απόσχισε από την κοινωνία, δεν τους έκανε πυώδες και βρομερό απόστημα του πολιτικού σώματος.

Τούτο λέγοντας, δεν νοώ να στερούνται τις ηδονές απλώς, αλλά να διακρίνουν τις βλαβερές από τις αβλαβείς· και η διάκριση δεν είναι δύσκολη. Επειδή ασχολούνται στον ομογενών τον φωτισμό, δηλαδή σε πολιτικού και κοινοτικού ζώου έργο, όσες ηδονές εμποδίζουν το ιερό τούτο έργο είναι ολέθριες· συγχωρεμένες, και πολλάκις αναγκαίες, όσες, διακόπτουν και αναπαύουν για μικρό διάστημα τους μακρούς κόπους, δίδουν στον κοπιάζοντα δύναμη ν’ αναλάβει προθυμότερα το έργο του. Αρετής προγονικά παραδείγματα έχουν πολλά. Αυτός ο Μάρκος δικαιότερα ανήκει στους δικούς μας προγόνους παρά στους Ρωμαίους- η ανατροφή και η παιδεία του ήταν Ελληνική· η αίρεση της φιλοσοφίας του ήταν Ελληνική· οι διδάσκαλοί του ήταν Έλληνες· το ίδιο του, τελευταίο, το πόνημα, προτίμησε να το γράψει Ελληνιστί με σκοπό, όχι να δείξει, όπως έκαμαν άλλοι, ότι γνώριζε την γλώσσα των Ελλήνων, αλλά να φανερώσει τρόπον τινά την ευγνωμοσύνη της ψυχής του, γράφοντας, όπως έγραφαν εκείνοι, στους οποίους χρωστούσε την παιδεία και την αρετή του.

Στα παραδείγματα ταύτα ας βλέπουν καθημερινά οι νέοι μας. και σύμφωνα με αυτά ας σπουδάζουν να μορφώνουν τα ήθη τους, αν επιθυμούν και ζώντες να τιμηθούν από την πατρίδα, και αποθανόντες ν’ αφήσουν έντιμη την μνήμη αυτών, όπως εκείνοι. Πολλές εκατονταετηρίδες πέρασαν αφού έπαυσαν να ζουν και όμως τα ονόματά τους ευφημούνται καθημερινά στων φωτισμένων εθνών τις Ακαδημίες, στα συγγράμματα, στις καθημερινές μετ’ αλλήλων ομιλίες. Πόσος πλούτος, ποιο αξίωμα ή τιμή αρχοντική δύναται να παραβληθεί με τοιαύτη τύχη! Ο Μάρκος εγκωμιάζεται, όχι διότι χρημάτισε Αυτοκράτωρ της μεγάλης βασιλείας των Ρωμαίων, αλλά διότι δεν τον πλάνησαν από την οδό της αρετής, ούτε οι ηδονές, των οποίων περισσότερη εξουσία έχουν οι βασιλείς παρά οι ιδιώτες, ούτε οι κόλακες, οι οποίοι περισσότερο τις βασιλικές αυλές παρά των ιδιωτών τους οίκους συνηθίζουν να πολιορκούν.

ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ, ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΖΩΗΣ

Bug meat: Η τροφή του μέλλοντος θα έχει ως βάση τα σκουλήκια

Με στόχο την κάλυψη των διατροφικών απαιτήσεων του ολοένα αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού, ο οποίος αναμένεται να φτάσει τα εννιά δισεκατομμύρια το 2050, μια ομάδα φοιτητών από πανεπιστήμια των ΗΠΑ και του Καναδά δημιούργησαν το bug meat, δηλαδή κρέας από σκουλήκια.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα σκουλήκια έχουν καλή γεύση και είναι πλούσια πηγή πρωτεϊνών.

Η νέα αυτή βάση τροφής, που την ονόμασαν C-fu, εκτιμάται ότι μπορεί να αποτελέσει και μια εναλλακτική επιλογή «υγιεινής διατροφής».

Οι φοιτητές από τα πανεπιστήμια Cornell στη Νέα Υόρκη και τη σχολή Schulich School of Business του πανεπιστημίου York στον Καναδά ανέπτυξαν μια τεχνική, με την οποία μπορούν να απομονώνουν την πρωτεΐνη από τα σκουλήκια και να τη μετασχηματίζουν, φτιάχνοντας κύβους C-fu.

Υπολογίζεται ότι για να φτιαχτεί σχεδόν μισό κιλό C-fu, χρειάζονται 10.000 σκουλήκια, όμως οι φοιτητές υποστηρίζουν ότι το τελικό προϊόν έχει μεγαλύτερη ποσότητα πρωτεΐνης από το τόφου, ενώ είναι και πιο πλούσιο σε πρωτεΐνες από ένα αυγό.

Περιέχει επίσης ωμέγα-3 και ωμέγα-6 λιπαρά οξέα, τα οποία βοηθούν στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιακής προσβολής, καθιστώντας το C-fu μια πιο υγιεινή, εναλλακτική επιλογή αντί για κρέας.

Η ομάδα των φοιτητών συμμετέχουν στο κίνημα «Thought For Food Challenge» και αναφέρουν τα εξής: «Το C-fu είναι μια συμπυκνωμένη τροφή, η οποία θα βοηθήσει στην ανακούφιση της πείνας στον κόσμο και την ανεπάρκεια θρεπτικών ουσιών, παρέχοντας τα προς το ζην σε μικροκαλλιεργητές και μεταποιητές».

Οι δέκα φιναλίστ διαγωνίζονται για ένα έπαθλο 10.000 δολαρίων, το οποίο θα αποτελέσει την αρχική χρηματοδότηση για την παρουσίαση των προϊόντων τους «κατά της πείνας στον κόσμο» σε ένα συνέδριο που θα λάβει χώρα τον επόμενο μήνα, σύμφωνα με δημοσίευμα της MailOnline.

Από το Σεπτέμβριο του 2014 στο διαγωνισμό έχουν συμμετάσχει ομάδες φοιτητών από περισσότερα από 300 πανεπιστήμια από 51 χώρες.

Ανακαλύφθηκε "νεαρός" γαλαξίας με οξυγόνο 13,3 δισεκατομμυρία έτη φωτός μακριά μας

Αστρονόμοι ανακάλυψαν ένα πολύ μακρινό γαλαξία, όπου εκτιμάται ότι άρχισαν να σχηματίζονται άστρα απρόσμενα νωρίς, μόλις 250 εκατομμύρια χρόνια μετά την «Μεγάλη Έκρηξη» (Μπιγκ Μπανγκ) που γέννησε το σύμπαν. Στον ίδιο γαλαξία ανακαλύφθηκε επίσης το πιο μακρινό οξυγόνο που έχει ποτέ ανιχνευθεί στο σύμπαν, σε απόσταση 13,3 δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Το προηγούμενο ρεκόρ απόστασης οξυγόνου ήταν τα 13,2 δισεκατομμύρια έτη φωτός από το 2016.

Η ανακάλυψη έγινε με τη βοήθεια των τηλεσκοπίων ALMA και VLT του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή. Η διεθνής επιστημονική ομάδα, με επικεφαλής τον Τακούγια Χασιμότο του Εθνικού Αστρονομικού Παρατηρητηρίου της Ιαπωνίας, έκανε τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature".

Ο γαλαξίας είναι ο MACS1149-JD1, ο οποίος -όπως έδειξε η φασματοσκοπική ανάλυσή του- εκπέμπει ένα πολύ αχνό σήμα ιονισμένου οξυγόνου στο υπέρυθρο τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Το σήμα αυτό, που ανιχνεύθηκε από τα επίγεια τηλεσκόπια, εκπέμφθηκε πριν από 13,28 δισεκατομμύρια χρόνια, δηλαδή περίπου 500 εκατομμύρια έτη φωτός μετά το «Μπιγκ Μπανγκ», γεγονός που το καθιστά το πιο μακρινό οξυγόνο που έχει ποτέ παρατηρηθεί από τη Γη.

Η παρουσία αυτού του οξυγόνου είναι ένα σαφές σήμα ότι ήδη πολύ νωρίτερα είχαν αρχίσει να δημιουργούνται και να πεθαίνουν άστρα σε αυτό το γαλαξία. Το οξυγόνο δημιουργείται μόνο μέσα στα άστρα και στη συνέχεια, όταν τα άστρα πεθαίνουν με εκρηκτικό τρόπο ως «σούπερ-νόβα», αυτό απελευθερώνεται σε μεσοαστρικά νεφελώματα αερίων στους γαλαξίες, μαζί με άλλα στοιχεία όπως ο άνθρακας και το άζωτο.

Αναλύοντας το φως το μακρινού γαλαξία, οι αστρονόμοι υπολόγισαν ότι πολλά άστρα του είχαν ήδη ηλικία 300 εκατομμυρίων ετών και εκτίμησαν ότι η αστρογένεση στον MACS-1149-JD1 είχε πιθανότατα ξεκινήσει, όταν το σύμπαν ήταν μόλις 250 εκατομμυρίων ετών.

Είναι απροσδιόριστη η διάρκεια της περιόδου μετά το «Μπιγκ Μπανγκ», κατά την οποία δεν υπήρχαν καθόλου άστρα στο σύμπαν, συνεπώς δεν υπήρχε ούτε οξυγόνο. Ένα από τα σημαντικότερα ερωτήματα στην αστρονομία είναι πότε ακριβώς δημιουργήθηκαν τα πρώτα άστρα, μια εποχή που ρομαντικά αποκαλείται και «κοσμική αυγή», καθώς διαλύθηκε το έως τότε σκοτάδι των γαλαξιών με το πρώτο φως των άστρων.

Τα μεγαλύτερα «πράγματα» που υπάρχουν στο σύμπαν και στο ηλιακό μας σύστημα

Το σύμπαν είναι αχανές και σε αυτό υπάρχουν πολλά μεγάλα ‘πράγματα'. Πολύ μεγάλα, αδιανόητα μεγάλα για τα ανθρώπινα μέτρα και σταθμά. Αλλά ποιά είναι τα πιο μεγάλα, ποιά κατέχουν τα διάφορα αστρονομικά ρεκόρ; Εν μέρει η απάντηση εξαρτάται από το τι εννοεί κανείς «πράγμα» στο σύμπαν. 

Στο τέλος Απριλίου οι αστρονόμοι ανακάλυψαν τα ίχνη μια κολοσσιαίας κοσμικής σύγκρουσης και συγχώνευσης μεταξύ 14 γαλαξιών, που συνέβη πριν από 12,4 δισεκατομμύρια χρόνια, μόνο 1,4 δισεκατομμύρια χρόνια μετά το «Μπιγκ Μπανγκ» που γέννησε το σύμπαν.

Πρόκειται για το γαλαξιακό πρωτοσμήνος με την ονομασία SPT2349, το οποίο, όταν παρατηρήθηκε, είχε μάζα περίπου δέκα τρισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο μας.

Τα νέα παιχνίδια της Novomatic, με εντυπωσιακά γραφικά και δυνατό ήχο, μόλις έφτασαν στην Sportingbet.gr! (21+) * Ισχύουν Οροι και Προϋποθέσεις

Οι επιστήμονες είδαν το πρωτοσμήνος των γαλαξιών όπως αυτό ήταν στο μακρινό παρελθόν, αλλά εκτιμούν ότι σήμερα πια θα έχει μεγαλώσει κι άλλο, «καταπίνοντας» και άλλους γαλαξίες και αποκτώντας πλέον μάζα όσο 1.000 τρισεκατομμύρια Ήλιοι. Έτσι, μπορεί να είναι πια το μεγαλύτερο «πράγμα» στο σύμπαν, μόνο που οι άνθρωποι δεν μπορούν να το δουν, επειδή το φως του διευρυμένου SPT2349-56 θα αργήσει πολύ να φθάσει σε μας.

Η μεγαλύτερη κοσμική δομή που αποδεδειγμένα έχει βρεθεί μέχρι σήμερα, είναι το λεγόμενο «Μεγάλο Τείχος Ηρακλή-Βόρειου Στέφανου» (Hercules-Corona Borealis Great Wall), που περιλαμβάνει δισεκατομμύρια γαλαξίες, σμήνη και υπερσμήνη γαλαξιών, καθώς επίσης μεγάλες ποσότητες αερίων, σκόνης και σκοτεινής ύλης. Ανακαλύφθηκε το 2013 και είναι τόσο μεγάλο, που το φως χρειάζεται περίπου δέκα δισεκατομμύρια χρόνια για να ταξιδέψει από τη μία άκρη του ως την άλλη (συγκριτικά το σύμπαν έχει ηλικία 13,8 δισ. ετών). Είναι όμως δύσκολο να το θεωρήσει κανείς «πράγμα», αφού είναι απροσδιόριστο πού ακριβώς αρχίζει και πού τελειώνει.

Το μεγαλύτερο υπερσμήνος γαλαξιών είναι πιθανώς της Λανιακέα, γνωστό και ως Τοπικό Υπερσμήνος, που έχει μήκος 520 εκατομμυρίων ετών φωτός και περιλαμβάνει περίπου 100.000 γαλαξίες. Μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει και την Τοπική Ομάδα Γαλαξιών, όπου βρίσκεται και ο δικός μας γαλαξίας. Διεκδικητής του τίτλου είναι και το υπερσμήνος της Σαρασβάτι, που μπορεί να φθάνει έως και τα 650 εκατ. έτη φωτός σε μήκος.

Αν και είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς το μέγεθος των μεμονωμένων γαλαξιών, επειδή δεν έχουν σαφή σύνορα, ο μεγαλύτερος γνωστός γαλαξίας θεωρείται ότι είναι ο IC 1101, που βρίσκεται σε απόσταση 5,5 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη. Έχει μέγεθος περίπου 50 φορές μεγαλύτερο του δικού μας γαλαξία (ο οποίος έχει διάμετρο 100.000 ετών φωτός) και μάζα 2.000 φορές πιο μεγάλη.

Το μεγαλύτερο γνωστό νεφέλωμα (τεράστιο νέφος αερίων) είναι το NGC 604 στο γαλαξία του Τριγώνου, το οποίο έχει διάμετρο περίπου 1.520 ετών φωτός.

Το μεγαλύτερο άστρο σε μέγεθος είναι μάλλον το YU Ασπίδος (YU Scuti), ένας φωτεινός κόκκινος υπεργίγαντας στον αστερισμό της Ασπίδος, σε απόσταση 9.500 ετών φωτός από τη Γη. Έχει μάζα μόνο 30 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου μας, αλλά από άποψη διαμέτρου το άστρο αυτό είναι κατά πολύ μεγαλύτερο, καθώς η ακτίνα του είναι 2,4 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα, περίπου 1.708 μεγαλύτερη της ακτίνας του Ήλιου μας, με αποτέλεσμα να έχει όγκο πέντε δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερο του Ήλιου.

Επειδή όμως, σύμφωνα με τους αστρονόμους, στους υπολογισμούς αυτούς υπάρχει ένα περιθώριο λάθους συν/πλην 192 ηλιακών ακτίνων, το ΥU Ασπίδος μπορεί να έχει ακτίνα από 1.500 έως 1.900 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου. Έτσι, υπάρχει ένας δεύτερος διεκδικητής για τον επίζηλο τίτλο του μεγαλύτερου άστρου: το NML του Κύκνου, στον ομώνυμο αστερισμό, ένας άλλος ερυθρός υπεργίγαντας σε απόσταση 5.300 ετών φωτός από τη Γη. Στην περίπτωσή του η αβεβαιότητα είναι μεγαλύτερη, καθώς εκτιμάται ότι έχει ακτίνα 1.642 έως 2.775 μεγαλύτερη του Ήλιου, συνεπώς είναι το πρώτο ή το δεύτερο άστρο σε μέγεθος.

Με βάση όχι το μέγεθος αλλά τη μάζα, το πιο «βαρύ» γνωστό άστρο είναι το R136a1, στο Μεγάλο Μαγγελανικό Νέφος, σε απόσταση περίπου 163.000 ετών φωτός από τη Γη, το οποίο εκτιμάται πως έχει μάζα 265 έως 315 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου μας ή, σε κιλά, ο αριθμός 2 ακολουθούμενος από 30 μηδενικά. Εκπέμπει τόση ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, που κάθε χρόνο χάνει μια μάζα 16πλάσια της Γης.

H μαύρη τρύπα με την μεγαλύτερη μάζα θεωρείται ότι είναι η ΤΟΝ 618, ένα πολύ μακρινό και φωτεινό κβάζαρ (ενεργός γαλαξιακός πυρήνας), που «ζυγίζει» έως 66 δισεκατομμύρια φορές περισσότερο από τον Ήλιο. Συγκριτικά, η μαύρη τρύπα στο κέντρο του δικού μας γαλαξία έχει μάζα μόνο τέσσερα εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη του άστρου μας.

Τα ρεκόρ στο ηλιακό σύστημα

Στη «γειτονιά» μας, το ηλιακό σύστημά μας, ο μεγαλύτερος πλανήτης είναι ο Δίας με διάμετρο σχεδόν 143.000 χιλιομέτρων, περίπου 11 φορές μεγαλύτερη της Γης. Το βάρος του σε κιλά είναι ο αριθμός 1,9 ακολουθούμενος από 27 μηδενικά.

Ο βαρύτερος (με τη μεγαλύτερη μάζα) εξωπλανήτης, εκτός του ηλιακού μας συστήματος, είναι ο HR2562b, που ανακαλύφθηκε το 2016 και «ζυγίζει» 30 φορές περισσότερο από το Δία. Οι επιστήμονες αμφιβάλλουν αν με τόσο βάρος πρέπει να θεωρηθεί τεράστιος πλανήτης ή μικρό άστρο (καφέ νάνος).

Ο μεγαλύτερος δορυφόρος στο ηλιακό μας σύστημα είναι ο Γανυμήδης του Δία με διάμετρο σχεδόν 5.300 χιλιομέτρων, ο οποίος είναι λίγο μεγαλύτερος από τον πλανήτη Ερμή.

Ο μεγαλύτερος γνωστός αστεροειδής -και ο πιο φωτεινός που φαίνεται από τη Γη- είναι η «Εστία», με διάμετρο 530 χιλιομέτρων. Πρόκειται για το δεύτερο μεγαλύτερο σώμα στη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ 'Αρη-Δία, μετά τον νάνο πλανήτη Δήμητρα.

Ο μεγαλύτερος νάνος πλανήτης είναι ο Πλούτων με διάμετρο 2.370 χιλιομέτρων, ο οποίος το 2015 - μετά από νέες μετρήσεις- έκλεψε αυτό τον τίτλο από την Έριδα.

Το μεγαλύτερο ηφαίστειο και ταυτόχρονα το ψηλότερο βουνό στο ηλιακό μας σύστημα είναι το Όρος Όλυμπος στον 'Αρη, με ύψος περίπου 25 χιλιομέτρων, τριπλάσιο του Έβερεστ στη Γη.

Το μεγαλύτερο φαράγγι είναι το Valles Marineris στον 'Αρη με μήκος πάνω από 3.000 χιλιόμετρα, πλάτος 600 χιλιόμετρα και βάθος οκτώ χιλιόμετρα.

Ο μεγαλύτερος κρατήρας στο ηλιακό μας σύστημα είναι η Utopia Planitia, επίσης στον 'Αρη, με διάμετρο 3.300 χιλιομέτρων.

Και το σύμπαν;

Και το ίδιο το σύμπαν πόσο μεγάλο είναι; Στην πραγματικότητα οι επιστήμονες δεν μπορούν να δώσουν απάντηση με ένα και μοναδικό νούμερο.

Το παρατηρήσιμο σύμπαν έχει ηλικία περίπου 13,8 δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Αυτό σημαίνει ότι -λόγω της σχέσης ανάμεσα στην ταχύτητα του φωτός και στην απόσταση που αυτό διανύει- οι επιστήμονες μπορούν να παρατηρήσουν με τα τηλεσκόπιά τους το σύμπαν σε μία ακτίνα έως 13,8 δισ. ετών φωτός.

Όμως αυτό που μπορούν να δουν τα ανθρώπινα μάτια, δηλαδή το παρατηρήσιμο σύμπαν σαν μια σφαίρα με διάμετρο σχεδόν 28 δισεκατομμυρίων ετών φωτός, δεν είναι τόσο στην πραγματικότητα, αλλά πολύ μεγαλύτερο. Αυτό κατ' αρχήν οφείλεται στο ότι το σύμπαν διαστέλλεται συνεχώς.

Έτσι, ενώ οι επιστήμονες μπορεί να βλέπουν ένα σημείο όπως αυτό βρισκόταν σε απόσταση 13,8 δισ. ετών φωτός από τη Γη την εποχή της Μεγάλης Έκρηξης (Μπιγκ Μπανγκ), επειδή το σύμπαν δεν σταμάτησε να διαστέλλεται, αυτό το ίδιο σημείο στο μεταξύ έχει απομακρυνθεί και μπορεί πια να βρίσκεται -σύμφωνα με μια εκτίμηση- στα 46 δισ. έτη φωτός από τον πλανήτη μας.

Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι η ακτίνα του παρατηρήσιμου σύμπαντος φθάνει σήμερα τα 46 δισεκατομμύρια έτη φωτός, άρα το εν δυνάμει ορατό σύμπαν είναι μια σφαίρα με διάμετρο περίπου 92 δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Αυτό ισχύει φυσικά, εφόσον θεωρήσουμε ότι η Γη βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος, πράγμα που καθόλου δεν γνωρίζουμε.

Αλλά, σύμφωνα με μια εκτίμηση, το πραγματικό σύμπαν είναι τουλάχιστον 250 φορές μεγαλύτερο από το παρατηρήσιμο σύμπαν, καταλαμβάνοντας από τη μια άκρη έως την άλλη μια απόσταση πάνω από επτά τρισεκατομμύρια έτη φωτός. Αυτό ισχύει βέβαια μόνο αν το σύμπαν είναι «κλειστό», δηλαδή έχει σχήμα σφαίρας και είναι μετρήσιμο, καθώς δεν μπορεί να αποκλεισθεί ότι είναι «ανοικτό», οπότε δεν μπορεί να μετρηθεί.

Τελικά, σύμφωνα με τη NASA, «το μόνο που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα, είναι ότι το σύμπαν είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που άμεσα παρατηρούμε».

Σπόγγος: ο αρχαιότερος πρόγονος

Όλα τα είδη εδώ στη Γη πιστεύουν οι επιστήμονες  ότι προέρχονταν από έναν κοινό πρόγονο: ένα μικρόβιο που ζούσε περίπου 3,5 δισεκατομμύρια έως 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια πριν και (ευτυχώς για εμάς) από αυτόν αναπαράχθηκαν με  την εξέλιξη όλα τα ζωντανά πράγματα που βλέπουμε και δεν βλέπουμε γύρω μας. Οι βιολόγοι αποκαλούν αυτόν τον πρόγονο, τον τελευταίο καθολικό κοινό πρόγονο ή τον LUCA. 
 
Απ’ όλους τους σπόγγους, η Λευκοσωλήνια είναι το απλούστερο σύστημα διήθησης νερού. Το εύθραυστο σώμα της έχει λεπτά διάτρητα τοιχώματα. Τα μικρά μαστιγωτά χοανοκύτταρα που διαθέτει, ωθούν το νερό και τα σωματίδια τροφής μέσα από τους πόρους σε μια κεντρική κοιλότητα και τελικά σε ένα και μοναδικό μικρό στόμιο. Οι ακίδες της Λευκοσωλήνιας – ουσιαστικά ο σκελετός της – είναι προεξοχές ανθρακικού ασβεστίου αγκιστρωμένες μέσα σε μια σκληρή ινώδη πρωτε?νη, τη σπογγίνη.
 
Χαράξτε μια γραμμή μέσα στο χρόνο, αρχίζοντας από τον άνθρωπο και κάθε άλλο σύγχρονο ζώο και εκεί που οι γραμμές θα τέμνονται στο παρελθόν θα βρείτε τον αρχαιότερο κοινό πρόγονο όλων. Από πού προήλθε αυτό το αρχικό πρωτόγονο ζώο και τι μορφή είχε; Ποιοι είναι οι κοντινότεροι συγγενείς του;
 
Ο υδροβιολόγος Mitchell Sogin και οι συνεργάτες του αναζήτησαν τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, εφαρμόζοντας την τεχνολογία αυτόματης ταυτοποίησης του DNA σε πολλά υδρόβια ζωικά είδη. Οταν ομαδοποίησαν τα είδη, με βάση τη χρονική σειρά εμφάνισής τους στη Γη, από τα πιο απλά στα πιο σύνθετα, κατέληξαν ότι ο κοινός πρόγονος όλων ήταν …ο σπόγγος! Ακόμα και οι ίδιοι ξαφνιάστηκαν. Οι σπόγγοι δε μοιάζουν με ζώα. Δεν αναζητούν την τροφή τους και δεν έχουν καν πόδια. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα έλεγαν ότι οι σπόγγοι είναι φυτά. Κι όμως δεν είναι φυτά. Είναι ζώα.
 
Συγκρίνοντας το DNA, ο Sogin ανακάλυψε και κάτι ακόμα πιο παράξενο στο γενεαλογικό δέντρο των ζώων: Οι μύκητες, είδος ζωής που επίσης – αν όχι και περισσότερο από τους σπόγγους – θεωρείται φυτό παρά ζώο, βρίσκονται δυο θέσεις πίσω από τους σπόγγους στη ζωική εξελικτική γραμμή. Το εύρημά του αυτό έχει σοβαρή επίπτωση στις μελέτες για την εξέλιξη των ειδών και ενδέχεται ακόμα και να φωτίσει ζητήματα που ερευνά η εξωβιολογία, όπως η μορφή της πιο πρώιμης εξωγήινης μη φυτικής ζωής.
 
 Ο σπόγγος συναντάται σε θάλασσες με γρήγορα κινούμενες παλίρροιες. Αν και μοιάζει με θάμνο, είναι στην πραγματικότητα μια αποικία χαλαρά συνδεδεμένων κυττάρων, που περιβάλλουν τις ακίδες και άλλα μη ζωντανά υλικά, που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του σώματος του σπόγγου. Άγνωστο πώς, αυτά τα κύτταρα «γνωρίζουν» το ένα το άλλο και δεν αναμειγνύονται ποτέ με τα κύτταρα άλλων σπόγγων.
 
Υπάρχουν 9.000 είδη σπόγγων, που ζουν από τους τροπικούς έως την Αρκτική, μερικά από τα οποία φτάνουν σε ύψος τα 2,5 μέτρα. Δεν κινούνται εμφανώς, ούτε και παραμονεύουν τη λεία τους. Απλώς στέκονται εκεί καθώς ο ωκεανός περνάει μέσα από τους πόρους τους, διηθώντας μόλις μερικές δεκάδες γραμμάρια τροφής από κάθε τόνο θαλασσινού νερού. Ορισμένα ζουν ακόμα και στο γλυκό νερό. Οι σπόγγοι είναι πολυκύτταροι οργανισμοί, αλλά τα κύτταρά τους δεν ομαδοποιούνται όπως στα ανώτερα ζώα: Δε σχηματίζουν ιστούς, μύες, όργανα, νεύρα ή εγκέφαλο. Αυτή η απλότητα, όμως, είναι απατηλή. Μερικοί σπόγγοι είναι οπλισμένοι με μυτερές ακίδες, μικροσκοπικές και όμορφες σαν τις νιφάδες. Αλλοι, όπως ο σπόγγος της φωτιάς που ζει στα νησιά της Χαβάης, έχουν επιφανειακές τοξίνες που προκαλούν αφόρητο πόνο στον άνθρωπο που θα τους ακουμπήσει. Αυτοί οι ίδιοι σπόγγοι είναι αντικείμενο μελέτης για την απομόνωση βιολογικών παραγόντων με αντικαρκινική και αντιφλεγμονώδη δράση.
 
Ο σπόγγος είναι το πιο πρωτόγονο πολυκύτταρο ζώο, υποστηρίζει ο Sogin. Μερικοί επιστήμονες θεωρούν ότι η ικανότητά τους να αναπτύσσουν διαφοροποιημένα κύτταρα, οδήγησε στη δημιουργία του βιολογικού δέντρου των ζώων. Εχοντας λιγοστά είδη κυττάρων, χαλαρά συνδεδεμένα μεταξύ τους, ο σπόγγος καταφέρνει να παίρνει διάφορα ασύμμετρα σχήματα. Οι σπόγγοι ζουν άνετα μόνοι τους και συχνά προσφέρουν κατάλυμα σε άλλα θαλάσσια είδη. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ένα μεγάλο σπόγγο στον Κόλπο του Μεξικού, που φιλοξενούσε 16.000 γαρίδες και 1.000 άλλα θαλάσσια ζώα. Τα κύτταρα του σπόγγου, οι ασβεστολιθικές ή χαλαζιακές ακίδες τους και η μάζα του κολλαγόνου που σχηματίζει το ορατό σώμα του, δημιουργούν ένα δίκτυο από θαλάμους και διαδρόμους, καλυμμένους με τριχίδια γνωστά σαν βλεφαρίδες, που κυματίζουν, ωθώντας το νερό και φιλτράροντας απ’ αυτό το πλαγκτόν και τα απορρίμματα. Οσο μεγάλος κι αν είναι ο σπόγγος μπορεί να φάει μόνο όσα τα μεμονωμένα κύτταρά του μπορούν να απορροφήσουν.
 
Οι σπόγγοι είναι οι πιο πρωτόγονοι οργανισμοί που εμφανίζουν δύο φύλα. Οι περισσότεροι μάλιστα είναι ερμαφρόδιτοι, δηλαδή παράγουν και ωάρια και σπέρμα. Το σπέρμα διαχέεται μέσα από το νερό μέχρι ένα μέρος του να βρεθεί στους διαδρόμους και τους θαλάμους κάποιου άλλου σπόγγου. Αλλά οι σπόγγοι έχουν και μια δεύτερη επιλογή αναπαραγωγής. Αν περάσετε έναν απ’ αυτούς μέσα από κόσκινο, χωρίζοντας τα κύτταρά του το ένα από το άλλο, τότε αυτά θα περιπλανηθούν μέχρι να ξανασυναντηθούν και να ξανακολλήσουν, σχηματίζοντας ένα ή περισσότερα γενετικά ακριβή αντίγραφα του αρχικού σπόγγου. Αν ένας σπόγγος πληγωθεί, δε χρειάζεται να αναπτύξει νέο «ιστό». Απλά μετακινεί μερικά κύτταρα στην πληγή για να την κλείσει. Αυτές οι τεχνικές επέτρεψαν στους σπόγγους να επιζήσουν για 500 εκατομμύρια χρόνια. Μερικοί, μάλιστα, έχουν αξιοσημείωτες ικανότητες. Ενας που ζει στη Μεσόγειο μέσα σε υποθαλάσσιες σπηλιές, παγιδεύει μικρά καρκινοειδή με τις μυτερές σαν γυάλινες ακίδες που προεξέχουν από το σώμα του και μετά τα περιβάλλει με τα κύτταρά του και τα χωνεύει.
 
Ο βιολόγος Calhoun Bond, που τότε ήταν στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Chapel Hill,, ανακάλυψε το 1986 ότι κι η αντίληψη πως οι σπόγγοι παραμένουν ακίνητοι δεν είναι ακριβής. Αρκετοί απ’ αυτούς κινούνται! Διαπίστωσε στο εργαστήριο ότι σπόγγοι του γλυκού νερού έρπουν εξαιρετικά αργά στο βυθό των δοχείων μέσα στα οποία τοποθετήθηκαν. Μεγαλύτεροι σπόγγοι των θαλασσών κάνουν το ίδιο, βγάζοντας προεξοχές σαν κουπιά και σπρώχνουν, φτάνοντας ορισμένες φορές να σκαρφαλώσουν στα τοιχώματα των δοχείων. Ενα είδος σπόγγου διαπιστώθηκε ότι μπορεί να κινείται με ταχύτητα 4 χιλιοστών την ημέρα!
 
Με τόσα παράξενα χαρακτηριστικά, οι σπόγγοι ήταν πάντοτε δύσκολο να ταξινομηθούν. Αν και μερικοί βιολόγοι υποπτεύονταν από παλιά ότι είναι περισσότερο ζώα παρά φυτά, άλλοι τους θεωρούσαν σαν έναν κλάδο έξω από την εξελικτική γραμμή που οδήγησε στα πολυκύτταρα μετάζωα, δηλαδή τα σημερινά ζώα. Μέχρι την εφαρμογή της μεθόδου εξέτασης του DNA, δεν υπήρχε κάποιος τρόπος για να διαπιστωθεί ποιο από τα δύο ισχύει.
 
Μια θέση πίσω από τους σπόγγους στη ζωική εξελικτική γραμμή βρίσκονται τα χοανομαστιγωτά, μονοκύτταροι οργανισμοί, που μοιάζουν πολύ με ένα από τα είδη κυττάρων που διαθέτουν και οι σπόγγοι: Τα χοανοκύτταρα. Μερικά χοανομαστιγωτά σχηματίζουν και συσσωματώματα που κάνουν πιο ευδιάκριτο το πέρασμα από τα μονοκύτταρα στα πολυκύτταρα ζώα. Οσο για τους μύκητες, αυτοί βρίσκονται ένα κλικ ακόμα πιο πίσω. Αν και αναπαράγονται με σπόρους, είναι πιο κοντά στα ζώα παρά στα φυτά. Πρόκειται μάλλον για το πρώτο τμήμα του ενός από τους δύο κλάδους που δημιουργήθηκαν, από κάποιο κοινό πρόγονο των μυκήτων και των ζώων. Η απρόσμενη γενετική εγγύτητα μυκήτων και ζώων ίσως εξηγεί και τη δυσκολία θεραπείας των μυκητιάσεων, αφού τα φάρμακα είναι τόσο πιο αποτελεσματικά όσο διαφορετικότερος είναι ο παθογόνος οργανισμός από τον ξενιστή του.

Η πρώτη φωτογραφία από το τηλεσκόπιο που ψάχνει εξωγήινους συγκλονίζει

Σχετική εικόναΗ νέα αποστολή της NASA, ονόματι TESS, επικεντρώνεται στην αναζήτηση εξωγήινης ζωής και έκανε τα πρώτα δοκιμαστικά της στο διάστημα. Πιο κοντά στην αναζήτηση εξωγήινων βρίσκεται η ανθρωπότητα, μετά την επιτυχή ολοκλήρωση μιας πτήσης του διαστημικού σκάφους της νέας αποστολής της NASA, ονόματι TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite).

Κατά τη διάρκεια του περάσματος από τη Σελήνη από απόσταση 5.000 μιλίων, το τηλεσκόπιο τράβηξε, στο πλαίσιο των δοκιμών, μια φωτογραφία, που «κόβει την ανάσα», καθώς δείχνει περισσότερα από 200.000 αστέρια.
 
Η πρώτη φωτογραφία της NASA από το τηλεσκόπιο που ψάχνει εξωγήινους συγκλονίζει NASA
 
«Το TESS αναμένεται να καλύψει πάνω από 400 φορές την έκταση του διαστήματος που φαίνεται στην εικόνα, με τις τέσσερις κάμερές του, κατά την αρχική διετή αναζήτηση εξωπλανητών», αναφέρει η NASA σε ανακοίνωσή της.
 
Ο δορυφόρος έχει σχεδιαστεί να ψάχνει νέους κόσμους χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της διέλευσης, δηλαδή θα αναζητά στιγμιαία «σβησίματα» του φωτός των αστεριών, καθώς ένας πλανήτης θα περνά μπροστά από το αστέρι.
 
Με την ανίχνευση αυτών των αλλαγών, το TESS μπορεί να συνθέσει ένα μέρος της τροχιάς αυτών των πλανητών και αν αυτοί μπορεί να είναι φιλικοί σε ζώντες οργανισμούς.
 
Η αποστολή του TESS θα ξεκινήσει και επισήμως τον Ιούνιο, όταν θα έχουν ολοκληρωθεί όλες οι δοκιμές που απαιτούνται για την άρτια λειτουργία του.

Ο Πρωταγόρας, η κοσμογονία και η ανθρωποκεντρική προσέγγιση του Θείου

Στο θρυλικό διάλογο του Πρωταγόρα με το Σωκράτη για το διδακτό της αρετής, ο Πρωταγόρας, βρίσκει την ευκαιρία να παραθέσει το δικό του μύθο για τη δημιουργία του κόσμου. Πρόκειται για μια εντελώς προσωπική μυθολογία, θα λέγαμε μια «πρωταγόρεια» μυθολογία, που χωρίς, επί της ουσίας, να ανατρέπει τα αρχαιοελληνικά μυθολογικά δεδομένα (ο Προμηθέας, η κλοπή της φωτιάς, η παρουσία του Δία ως απόλυτου ρυθμιστή των πάντων, η εμφάνιση του Ερμή κτλ, πιστοποιούν την πρόθεση του Πρωταγόρα να παραμείνει πιστός στα πλαίσια της δεδομένης μυθολογικής μαγιάς) τα προσαρμόζει, σε μια ιδιόμορφη ανάπλαση, στη δική του οπτική, την οπτική της αγάπης προς τον άνθρωπο. Και μόνο που προσπερνά την συνήθη οπτική της θεογονίας, που εστιάζει στη δημιουργία των θεών, για να επικεντρωθεί στην κοσμογονία, τη δημιουργία των θνητών έμβιων όντων, συμπεριλαμβανομένου φυσικά και του ανθρώπου, καθίσταται σαφές ότι αυτό που πρωτίστως τον ενδιαφέρει είναι ο άνθρωπος. Εξάλλου, ο Πρωταγόρας, ως δεδομένος αγνωστικιστής, δεν είχε άλλη επιλογή από το να εστιάσει στον άνθρωπο. Οι θεοί δεν είναι παρά συμβολικές παρουσίες, που αφενός κάνουν το μύθο πιο οικείο (αν αφαιρούσε τους θεούς θα έχανε κάθε επαφή με τον πρωτόλειο αρχαιοελληνικό μύθο) κι αφετέρου προσδίδουν τη χειροπιαστή υπόσταση της φύσης που γίνεται άμεσα αντιληπτή χωρίς περαιτέρω φιλοσοφικές προεκτάσεις που στην παρούσα περίπτωση θα ήταν απολύτως περιττές. Με άλλα λόγια, ο Δίας είναι η νομοτέλεια της φύσης που κινεί τη ζωή αυτού του κόσμου, ενώ οι άλλοι θεοί είναι τα όργανα που ελέγχουν και διέπουν αυτή τη νομοτέλεια. Η αλληγορική σημασία των θεών, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως πρόκληση ή, ακόμα περισσότερο, ως προσβολή ή βλασφημία, αλλά ως διασφάλιση των προθέσεων του Πρωταγόρα να επαναπροσεγγίσει ένα μύθο με καθαρά στοχευμένο τρόπο, την τελική κατάδειξη του διδακτού της αρετής. Από τη στιγμή που ο μύθος δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσο για τη στήριξη άλλων ιδεών, κάθε καταφανής αλλοίωση θα τον έθετε εκτός στόχου. Οι θεοί ως κυρίαρχο στοιχείο του μύθου έπρεπε να διατηρηθούν, πράγμα που ο Πρωταγόρας όχι απλώς αντιλήφθηκε και υιοθέτησε διατηρώντας απολύτως τις ισορροπίες, αλλά το εκμεταλλεύτηκε επιπλέον τονίζοντας την μεγαλοσύνη και τη γενναιοδωρία τους προς τον άνθρωπο, τονίζοντας δηλαδή την αναγκαιότητα της ανθρώπινης επιβίωσης που, ως βασική μέριμνα των θεών, καταδεικνύει την υπεροχή των ανθρώπων και νομιμοποιεί την υπεροχή τους στη φύση.
 
Οι θεοί πλάθουν όλα τα θνητά γένη στο εσωτερικό της γης και καλούν τον Προμηθέα και τον Επιμηθέα να τα εφοδιάσουν κατάλληλα ώστε να βγουν στην επιφάνεια. Ο Επιμηθέας, αθεράπευτα απερίσκεπτος, πείθει τον Προμηθέα να κάνει ο ίδιος τη μοιρασιά και μετά να έρθει ο Προμηθέας και να επιθεωρήσει το έργο του. Ο Προμηθέας πείθεται, κι αυτό βέβαια είναι και το μεγάλο του λάθος, κι επιτρέπει στον Επιμηθέα να διαχειριστεί το θέμα εν λευκώ. Ο Επιμηθέας μοιράζει τα εφόδια στηριζόμενος σε τέσσερις άξονες: την αποφυγή της αλληλοεξόντωσης, (γι’ αυτό έδωσε σε όλα διαφορετικές δυνατότητες – σ’ άλλα έδωσε φτερά, σ’ άλλα ταχύτητα, σ’ άλλα τεράστιο μέγεθος, σ’ άλλα νύχια, δόντια κτλ. – ώστε να μπορούν να επιβιώσουν ως είδος, άσχετα με το γεγονός ότι κάποια θα κατασπαραχθούν), την επιβίωση μέσα στις κλιματολογικές συνθήκες (πυκνό τρίχωμα και σκληρό δέρμα που θα τα προστατεύει από το κρύο και τη ζέστη), τη διατροφή (άλλα τρέφονται με ρίζες, άλλα με καρπούς κι άλλα είναι σαρκοφάγα) και τη γονιμότητα (τα σαρκοφάγα γεννάν λίγα μικρά, ενώ αυτά που αποτελούν τροφή των σαρκοφάγων γεννάν πολλά). Παρακολουθούμε, μέσα σε ελάχιστες σειρές, ολόκληρη την αλυσίδα της φύσης, την εξασφάλιση δηλαδή της φυσικής ισορροπίας που ορίζει τους σκληρούς νόμους της επιβίωσης και ταυτόχρονα προκαθορίζει τη διάσωση όλων των ειδών. Όμως, όπως ήταν φυσικό, ο επιπόλαιος Επιμηθέας δεν στέκεται στο ύψος των περιστάσεων καθώς του διαφεύγει ο άνθρωπος και δεν ξέρει πώς να τον εφοδιάσει αφού ξόδεψε όλες τις δυνάμεις στα όντα που στερούνται λογικής – «άλογα». Βέβαια, και μόνο ο διαχωρισμός του ανθρώπου από τα άλλα όντα που αποκαλούνται «άλογα» καθιστά σαφές ότι ο άνθρωπος είναι έλλογος, ότι δηλαδή δεν είναι απολύτως εγκαταλειμμένος, αλλά διαθέτει το εφόδιο της λογικής, το σπουδαιότερο εφόδιο που δόθηκε ποτέ σε έμβιο ον. Ωστόσο η λογική, τουλάχιστον για τα πρώτα βήματα του ανθρώπου, κρίνεται απολύτως ανεπαρκής, αφού η λογική απαιτεί χρόνο για την υλοποίηση των έργων της, ενώ τα ζώα απειλούσαν απολύτως άμεσα τον άνθρωπο με αφανισμό. Μπροστά σ’ αυτό το αδιέξοδο ο Προμηθέας, που ήρθε να επιθεωρήσει τη μοιρασιά, μπαίνει στο εργαστήρι της Αθηνάς και του Ηφαίστου και κλέβει τη φωτιά και τις τεχνικές γνώσεις και τις χαρίζει στον άνθρωπο. Ταυτόχρονα θέλει να κλέψει και την πολιτική αρετή, αλλά κάτι τέτοιο αποδεικνύεται αδύνατο, αφού την πολιτική αρετή την έχει στην ακρόπολή του ο Δίας, μέρος απλησίαστο για τον Προμηθέα. Ο άνθρωπος εφοδιασμένος με τη φωτιά και τις τεχνικές γνώσεις, αλλά χωρίς την πολιτική αρετή είναι δύσκολο να επιβιώσει. Αφανίζεται από τα θηρία και αντιλαμβάνεται ότι μόνο μέσα από τη συλλογικότητα μπορεί να σωθεί. Αρχίζει δηλαδή να ζει ομαδικά ιδρύοντας πόλεις, αλλά στερούμενος την πολιτική αρετή αδυνατεί να τις διατηρήσει. Αδικώντας ο ένας τον άλλον ακύρωνε κάθε έννοια συνύπαρξης με αποτέλεσμα οι πόλεις να διαλύονται και οι άνθρωποι να επιστρέφουν στη σποραδική ζωή για να αφανιστούν εκ νέου από τα θηρία. Με δυο λόγια η πολιτική αρετή ταυτίζεται με την επιβίωση, αφού χωρίς αυτή ο αφανισμός είναι δεδομένος.
 
Η σπουδαιότητα της πολιτικής αρετής προκαλεί την παρέμβαση του ίδιου του Δία, που βλέποντας το ανθρώπινο γένος να απειλείται με εξόντωση παίρνει την πρωτοβουλία και χαρίζει στον άνθρωπο την αιδώ και τη δίκη, το σεβασμό και τη δικαιοσύνη, που σηματοδοτούν τα θεμέλια της πολιτικής αρετής. Ορίζει μάλιστα, με αδιαπραγμάτευτη αυστηρότητα, να μοιραστούν η αιδώς και η δίκη σε όλους τους ανθρώπους και αν κάποιος δεν την έχει να θανατώνεται ως αρρώστια της πόλης. Το γεγονός ότι ο Δίας μοιράζει την πολιτική αρετή σε όλους και ταυτόχρονα παραδέχεται το ενδεχόμενο ότι κάποιοι μπορεί να μην την έχουν ασφαλώς και δεν αποτελεί αντίφαση (ο Δίας δεν είναι δυνατό να αντιφάσκει) αλλά είναι η απόδειξη του διδακτού της αρετής, αφού ο Δίας δίνει την πολιτική αρετή στον άνθρωπο δυνάμει, δηλαδή ως δυνατότητα, κι από εκεί και πέρα είναι ευθύνη του ανθρώπου αν θα την κάνει ενεργεία, αν δηλαδή θα την εφαρμόσει. Με άλλα λόγια η αρετή είναι σύμφυτη, αλλά όχι έμφυτη στον άνθρωπο ή αλλιώς ο άνθρωπος από τη φύση του μπορεί να κατανοήσει και να εφαρμόσει την πολιτική αρετή, αλλά δεν την έχει ως κάτι δεδομένο, όπως την όραση. Μ’ αυτό τον τρόπο εξηγεί στο Σωκράτη ότι η καθολικότητα της πολιτικής αρετής, που εκείνος επικαλέστηκε τονίζοντας τη θεσμοθετημένη συμμετοχή όλων των Αθηναίων στις πολιτικές αποφάσεις της εκκλησίας του Δήμου, δεν αναιρεί το διδακτό της, κι ότι προφανώς δεν είναι έμφυτη, αφού δεν ταυτίζεται με τη γέννηση της ανθρωπότητας αλλά της προσφέρεται στην πορεία της ύπαρξής της ως δώρο θεϊκό και μάλιστα από τον ίδιο το Δία, τον πατέρα των θεών και των ανθρώπων.
 
 Όμως, πέρα από την ιδιοφυή σύνδεση του μύθου με την πολιτική αρετή, εκείνο που καταπλήσσει είναι το βάθος της ανθρωποκεντρικής ιδιοσυγκρασίας του Πρωταγόρα που φαίνεται πρωτίστως στην παρουσία και τη δράση των θεών. Γιατί ο Προμηθέας, ως τιτάνας, δηλαδή όχι καθαρός θεός αλλά θεότητα, προσφέρει την απολύτως ανιδιοτελή του αγάπη στον άνθρωπο θυσιάζοντας τον ίδιο του τον εαυτό. Η κλοπή της φωτιάς είναι το μεγαλείο της ψυχής του απόλυτου ευεργέτη, η αποθέωση της αυταπάρνησης, που μόνο ως ύψιστος ηρωισμός μπορεί να ερμηνευτεί, καθώς ο τιτάνας στρέφεται ενάντια στους ίδιους τους θεούς προκειμένου να βοηθήσει τον άνθρωπο. Η ανθρώπινη επιβίωση, ως ύψιστο ιδανικό, ξεπερνά όλους τους ενδοιασμούς, χωρίς την ελάχιστη σκέψη. Ο Προμηθέας γνωρίζει φρικτή τιμωρία για την πράξη του – η γνωστή ιστορία στον Καύκασο με τον αετό που του τρώει τα συκώτια, μέχρι να τον ελευθερώσει ο Ηρακλής – αλλά το ανθρώπινο είδος προστατεύεται και προοδεύει κι αυτό είναι η μέγιστη ικανοποίηση. Ο Πρωταγόρας, δεν αναφέρει καν την τιμωρία του Προμηθέα, αφιερώνοντας μόνο την ασαφή φράση ότι πέρασε δίκη για κλοπή κι αυτό είναι άλλη μια απόδειξη του ανθρωπισμού του. Γιατί ο άνθρωπος δεν χρειάζεται ούτε να λυπηθεί, ούτε να φορτωθεί με ενοχές για την τύχη του Προμηθέα. Και σα να μην έφτανε αυτό, βλέπουμε τον ίδιο το Δία να ανησυχεί για τον άνθρωπο και να προσφέρει τα δικά του δώρα, το σεβασμό και τη δικαιοσύνη. Σ’ ένα ντελίριο γενναιοδωρίας ματαιώνεται κάθε απόπειρα κλοπής, αφού ο Δίας αποδεικνύεται πρόθυμος να χαρίσει αυτό που ο Προμηθέας σχεδίαζε να κλέψει. Κι εδώ πετυχαίνεται η απόλυτη εξισορρόπηση. Ο Δίας, επιδεικνύει τον μέγιστο ανθρωπισμό χωρίς μειώνεται στο ελάχιστο το αδιαπραγμάτευτο κύρος του. Γιατί ο Προμηθέας πληρώνει ακριβά την κλοπή της φωτιάς. Γιατί η ακρόπολη – κατοικία του είναι αδιάβατη διατηρώντας την αίγλη της απόλυτης φρούρησης από το Κράτος και τη Βία. Γιατί ο Ερμής τα χάνει μπροστά του και συμπεριφέρεται σαν παιδαρέλι κάνοντας ανόητες ερωτήσεις. Γιατί ο Δίας δεν χρειάζεται θυσίες για να επιβεβαιώσει την ισχύ του, ούτε μπορεί να ανεχτεί την καταστροφή του ανθρώπου διατηρώντας το επιτηδευμένα απόμακρο, ούτε έχει ανάγκη από ευχαριστίες. Ο, κατά Πρωταγόρα, Δίας είναι ο σύντροφος και ο προστάτης των ανθρώπων, το τελευταίο και οριστικό τους αποκούμπι κι αυτή είναι η πιο αισιόδοξη αντίληψη για το θείο, που καταδεικνύει τον ύψιστο ανθρωπισμό, αφού οι επινοημένοι θεοί του Πρωταγόρα ούτε φέρνουν κατακλυσμούς, ούτε θέτουν δοκιμασίες, ούτε διατηρούν εκλεκτούς λαούς. Η δημιουργία των ανθρώπων μέσα στο μύθο είναι ισότιμη και δεν διαχωρίζεται ούτε σε Έλληνες και Βάρβαρους, ούτε σε ελεύθερους και δούλους και η ισότητα των ανθρώπων είναι η ισότιμη πρόσβαση όχι μόνο στο θείο, αλλά και στην επίγεια ζωή.  Και κάπως έτσι «ο άνθρωπος συμμετέχει στη θεϊκή μοίρα». Και κάπως έτσι η ανθρωποκεντρική προσέγγιση του θείου μετουσιώνεται σε ανθρωπιά.