Πέμπτη 3 Μαΐου 2018

ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἀγαμέμνων (238-257)

βίᾳ χαλινῶν δ᾽, ἀναύδῳ μένει, [στρ. ζ]
κρόκου βαφὰς [δ᾽] ἐς πέδον χέουσα,
240 ἔβαλλ᾽ ἕκαστον θυτή-
ρων ἀπ᾽ ὄμματος βέλει φιλοίκτῳ,
πρέπουσα τὼς ἐν γραφαῖς, προσεννέπειν
θέλουσ᾽, ἐπεὶ πολλάκις
πατρὸς κατ᾽ ἀνδρῶνας εὐτραπέζους
245 ἔμελψεν, ἁγνᾷ δ᾽ ἀταύρωτος αὐδᾷ πατρὸς
φίλου τριτόσπονδον εὔποτμον
παιῶνα φίλως ἐτίμα.

τὰ δ᾽ ἔνθεν οὔτ᾽ εἶδον οὔτ᾽ ἐννέπω· [ἀντ. ζ]
τέχναι δὲ Κάλχαντος οὐκ ἄκραντοι.
250 Δίκα δὲ τοῖς μὲν παθοῦ-
σιν μαθεῖν ἐπιρρέπει· τὸ μέλλον
ἐπεὶ γένοιτ᾽ ἂν κλύοις· πρὸ χαιρέτω·
ἴσον δὲ τῷ προστένειν.
τορὸν γὰρ ἥξει σύνορθρον αὐγαῖς.
255 πέλοιτο δ᾽ οὖν ἁ ᾽πὶ τούτοισιν εὖ πρᾶξις, ὡς
θέλει τόδ᾽ ἄγχιστον Ἀπίας
γαίας μονόφρουρον ἕρκος.

***
Με βία και με τη δύναμη του φίμωτρου βουβή·
κι ενώ στη γης το ζαφρά φόρεμα κυλούσε,
240ένα ένα τους δημίους της με σαϊτιές
δεητικές από τα μάτια της χτυπούσε·
κι έμοιαζε σα με ζωγραφιά
πώς να ᾽θελε, χωρίς φωνή, να σου μιλήσει.
Κι όμως στα πατρικά τ᾽ αρχοντοτράπεζα
πολλές φορές τους είχε τραγουδήσει
κι αγνή με την φωνή της την παρθενικιά
του αγαπημένου της πατέρα από καρδιάς
πάνω στις τρίτες τις σπονδές
τον καλορίζικο παιάνα είχε τιμήσει.

Τι παρά πέρα είχε γενεί, ούτ᾽ είδα, ούτε θα πω,
όμως του Κάλχαντ᾽ άφευχτες οι τέχνες βγαίνουν
250και το ᾽χει ορίσει η Δίκη η θεϊκιά
εκείνοι που παθαίνουν να μαθαίνουν.
Ό,τι ᾽ναι να ᾽ρθει πάντα έχεις καιρό
ν᾽ ακούσης αφού γίνει… κι από πρι ας μου λείπει!
γιατ᾽ είναι σαν να θέλεις κλάματ᾽ από πριν
κι ολόφαντο σα μιαν αυγή θεν᾽ ανατείλει.
Μα είθε, για τώρα καν, μια συντυχιά
καλή ας φανεί, καθώς ποθεί
αυτή που πλησιάζει, της Απίας γης
μονάχος πύργος τώρα κι αντιστύλι.

Η ομορφιά ξεκινάει από την ψυχή

«Η ομορφιά ξεκινά από τη στιγμή που θα αποφασίσεις να είσαι ο εαυτός σου». Μπορεί η έννοια της ομορφιάς για τους περισσότερους να είναι συνδεδεμένη με την εξωτερική εμφάνιση, όμως το εσωτερικό είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο να ξεχωρίζει.

Η ομορφιά, λοιπόν, ξεκινάει από την ψυχή. Οι χαμογελαστοί άνθρωποι λάμπουν, εκφράζουν με το χαμόγελό τους τον εσωτερικό τους κόσμο και τον χαρακτήρα τους. Κάθε ατέλεια «εξαφανίζεται» μπροστά σε ένα χαρούμενο πρόσωπο που εκπέμπει θετικά συναισθήματα.

Πώς, όμως, ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει ευτυχισμένος; Για τον καθένα η απάντηση στην παραπάνω ερώτηση είναι διαφορετική. Μόνο μέσα από την εσωτερική αναζήτηση θα καταλάβεις τι είναι αυτό που μπορεί να σου χαρίσει την ευτυχία. Μπορεί, όπως λένε, να κρύβεται στα απλά πράγματα, αλλά αυτό ακριβώς είναι που πρέπει να ανακαλύψεις.

Όταν βάλεις σε σειρά τις σκέψεις σου, το τοπίο θα ξεκαθαρίσει μαγικά. Έτσι, θα καταφέρεις να γνωρίσεις καλύτερα τον εαυτό σου και να πάρεις τις αποφάσεις που θέλεις. Προσπάθησε να μην κρύβεις ή αποφεύγεις πράγματα που βαθιά μέσα σου γνωρίζεις ότι επιθυμείς. Απόκτησε τον έλεγχο της ζωής σου, ακούγοντας μόνο τον εαυτό σου και όχι τρίτα άτομα. Η σιγουριά και η αυτοπεποίθηση που πηγάζουν από μέσα σου θα σε κάνουν να ξεχωρίσεις. Αγκάλιασε τη διαφορετικότητά σου, απαρίθμησε τις ανάγκες σου, οργάνωσε το πρόγραμμά σου και επαναπροσδιόρισε τους στόχους σου. Ιεράρχησε τις επιθυμίες σου και πραγματοποίησε κάθε όνειρό σου, όσο ανέφικτο και αν σου φαίνεται.

Αφού δουλέψεις τη σχέση σου με τον εαυτό σου, προσπάθησε να βελτιώσεις και τις σχέσεις σου με τους ανθρώπους που αγαπάς.

Μπορεί ο δρόμος να μην είναι στρωμένος με ροδοπέταλα, αλλά αξίζει να προσπαθήσεις. Τουλάχιστον αργότερα δεν θα πεις ότι δεν δοκίμασες… Αποδέξου τον εαυτό σου όπως είναι και αγάπησέ τον. Κάνε την αρχή και αμέσως τα πάντα θα ξεκαθαρίσουν και θα νιώσεις ήρεμα για να προχωρήσεις στον επόμενο στόχο σου.

Άκου τον εαυτό σου και μην αφήνεις τίποτα να σε κρατήσει μακριά από την ευτυχία σου.

Αγάπη δεν σημαίνει ανάγκη

Δώσατε ποτέ την ευκαιρία στον εαυτό σας να βρεθεί εκτός σχέσης; Φοβάστε να μείνετε μόνοι; Αν η ζωή σας εξαρτάται από το να έχετε κάποιον πλάι σας, δεν θα είστε ποτέ απόλυτα ευτυχισμένοι.

Αγαπάμε, αλλά δεν έχουμε ανάγκη τους άλλους για να είμαστε ευτυχισμένοι ή ζωντανοί. Ωστόσο υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν αυτά τα δύο συνώνυμα. Όμως πρέπει να καταλάβουμε ότι μπορούμε να είμαστε καλά και μόνοι μας. Αγάπη δεν σημαίνει ανάγκη.

Οι κινηματογραφικές ταινίες, η κουλτούρα και η κοινωνία μας έχουν ενσταλάξει την ιδέα της ερωτικής αγάπης που καταστρέφει, ενώ η αγάπη θα πρέπει να είναι κάτι που μας φέρνει ευτυχία.
Η ιδέα αυτή κάνει πολλούς ανθρώπους να αναπτύσσουν συναισθηματική εξάρτηση, ένα πρόβλημα που γίνεται όλο και πιο συνηθισμένο.

Δεν σε έχω ανάγκη για να ζήσω

Επικρατεί η ιδέα ότι ο πόνος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της αγάπης, όμως αυτό δεν είναι αλήθεια. Ο μύθος αυτός δεν σταματάει να διαδίδεται και μπορεί να συνοψιστεί στην περίφημη φράση: «δεν μπορώ να ζήσω χωρίς εσένα».

Ο φόβος της μοναξιάς και της αίσθησης αποτυχίας στην ερωτική ζωή μπορεί να σας κάνει να πείτε «ναι» στο πρώτο άτομο που έρχεται στον δρόμο σας.

Αυτό συμβαίνει με τη συναισθηματική εξάρτηση.

Η συναισθηματική εξάρτηση σας κάνει να περνάτε από τη μια σχέση στην επόμενη, επειδή το να αισθάνεστε ότι δεν σας αγαπούν σας προκαλεί ανησυχία. Ωστόσο η ανησυχία αυτή εξαφανίζεται όταν βρίσκεστε σε μια σχέση.

Όμως, πέρα από όλα, είναι ξεκάθαρο το εξής: η αγάπη που βιώνετε δεν είναι αληθινή. Αγάπη δεν σημαίνει ανάγκη.

Πώς μπορείτε να το διορθώσετε αυτό; Αποφύγετε να πέσετε στις παρακάτω παγίδες.

Εξιδανικεύετε τον σύντροφό σας

Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί όλα είναι τόσο υπέροχα στην αρχή των σχέσεων αλλά μετά παίρνουν τον κατήφορο;

Η απάντηση βρίσκεται στην εξιδανίκευση του Πρίγκιπα ή της Πριγκίπισσας, που σας κάνει να παραβλέπετε πράγματα τα οποία αληθινά σας ενοχλούν, επειδή πιστεύετε ότι μπορείτε να τα ανεχτείτε ή επειδή τρέφετε την ελπίδα ότι θα αλλάξουν.
Ωστόσο, αυτό σημαίνει ότι δημιουργείτε μια αγάπη που δεν είναι αληθινή, επειδή βλέπετε τα πράγματα ρόδινα και όπως τα θέλετε.

Ίσως λόγω συναισθηματικής αδυναμίας βλέπετε μόνο αυτά που έχετε ανάγκη και παραβλέπετε τα υπόλοιπα.

Χαμηλή αυτοεκτίμηση

Η ανάγκη σας να βρίσκεστε σε μια σχέση μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, κάτι που έχει συνέπειες σε όλους τους τομείς της ζωής σας.

Η ανάγκη αυτή γίνεται επιτακτική, ο πρωταρχικός σας στόχος. Είναι ένας στόχος που, αν δεν επιτευχθεί, κάνει ολόκληρο τον κόσμο σας να καταρρεύσει.
Ο κόσμος σας περιστρέφεται γύρω από την τέλεια σχέση. Αν τα πράγματα δεν πάνε καλά, η αποτυχία σας καταβάλλει και η αυτοεκτίμησή σας μειώνεται.

Για τους ανθρώπους με χαμηλή αυτοεκτίμηση η αγάπη μετατρέπεται σε μια διαδικασία που απορροφά τα πάντα. Δίνουν ολόκληρο τον εαυτό τους και κινδυνεύουν να πληγωθούν πολύ βαθιά.

Οι άνθρωποι αυτοί δεν μπορούν να θέσουν όρια, έτσι υποφέρουν σε όλη τη ζωή τους.

Μια σχέση δεν είναι τα πάντα. Επομένως, αγάπη δεν σημαίνει ανάγκη.

Ίσως σε κάποιο επίπεδο να γνωρίζετε ότι το να βρίσκεστε σε μια σχέση δεν είναι τα πάντα. Όμως αυτή είναι μια πεποίθηση με την οποία είστε τόσο εμποτισμένοι που είναι πολύ εύκολο να κάνετε τα λάθη για τα οποία μιλάμε.

Μπορείτε να ζήσετε τέλεια χωρίς να βρίσκεστε σε σχέση. Μάλιστα, όσοι δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να μείνουν μόνοι, αν βρεθούν κάποτε εκτός σχέσης, θα πρέπει να αξιοποιήσουν αυτήν την περίσταση.

Εξάλλου, όταν είστε μόνοι, έχετε την ευκαιρία να γνωρίσετε καλύτερα τον εαυτό σας και να σκεφτείτε πάνω στη σχέση που μόλις τελείωσε.

Με αυτόν τον τρόπο ωριμάζετε και καταλαβαίνετε τι σας άρεσε και τι δεν σας άρεσε στη σχέση, έτσι την επόμενη φορά τα πράγματα θα είναι καλύτερα.

Πρόκειται για κάτι πολύ θετικό, όμως η ανάγκη να βρίσκεστε σε μια σχέση συχνά θολώνει την όρασή σας και δεν σας επιτρέπει να εκτιμάτε τον χρόνο που έχετε για να σκεφτείτε τον εαυτό σας και κανέναν άλλον.

Είναι η μόνη στιγμή για να μάθετε ότι μπορείτε να αγαπήσετε κάποιον χωρίς να τον έχετε ανάγκη.

Δώσατε ποτέ την ευκαιρία στον εαυτό σας να βρεθεί εκτός σχέσης;

Φοβάστε να μείνετε μόνοι;

Αν η ζωή σας εξαρτάται από το να έχετε κάποιον πλάι σας, δεν θα είστε ποτέ απόλυτα ευτυχισμένοι.

Θα απογοητεύεστε και αυτό είναι το χειρότερο λάθος που μπορείτε να κάνετε. Το μόνο πρόσωπο που είναι πάντα μαζί σας είστε εσείς.

Σταματήστε να παραμελείτε τον εαυτό σας και αρχίστε να αγαπάτε τον εαυτό σας.

Κανείς δεν αξίζει μια θέση που δε διεκδικεί καθημερινά

Σκηνοθέτης, σεναριογράφος και πρωταγωνιστής μιας ζωής, της δικής σου. Και γύρω σου διάφοροι κομπάρσοι, με ρόλο λιγότερο ή περισσότερο σημαντικό, τους οποίους εσύ επέλεξες να πλαισιώσουν το θίασο και να δώσουν μια διαφορετική νότα στο μονόπρακτό σου. Σαν μια καλογραμμένη σειρά που συνεχίζεται, όσα χρόνια μετρούν τα κεράκια στην τούρτα σου, η ζωή έχει κι αυτή σεζόν. Όχι από κείνες που λήγουν προγραμματισμένα μία συγκεκριμένη εποχή, αφού συμπληρωθεί ένας αριθμός επεισοδίων, αλλά μικρά φινάλε, που ορίζεις εσύ ή σου προκαθορίζουν άλλοι, τα οποία σηματοδοτούν και την ολοκλήρωση ενός κύκλου.

Κι ως γνωστόν, ο κεντρικός ήρωας κάθε έργου είναι αυτός που θα υποστεί τα πάνδεινα, θα περάσει μέσα από έναν κυκεώνα ευχάριστων και δυσάρεστων στιγμών, θα υποφέρει και θα πλήττεται περισσότερο απ’ όλους τους άλλους, μα εσύ θα ξέρεις εξ αρχής πως θα παραμείνει αλώβητος, γιατί χωρίς αυτόν το έργο φτάνει αναπόφευκτα στο τέλος του. Αξιοσημείωτο να παρακολουθείς τις κινήσεις και τη συμπεριφορά ενός και μόνο προσώπου, να σε αιφνιδιάζει ή να τη θεωρείς αναμενόμενη, κι όλα αυτά μέσα απ’ την αλληλεπίδραση.

Την αλληλεπίδραση του πρωταγωνιστή σου με δευτερεύοντα πρόσωπα που θα καταφέρουν να φωτίσουν ακόμα περισσότερο όλες τις πτυχές του χαρακτήρα του. Σε ποια σειρά, όμως, οι δευτερεύοντες ρόλοι δεν ανανεώνονται κάθε σεζόν; Ίσως όχι όλοι, ίσως κάποιοι παραμένουν περισσότερο και το γεγονός ότι δεν έχουν αποχωρήσει ακόμα σε κάνει να πιστεύεις ότι θα παραμείνουν για πάντα. Μπορεί και να ‘χεις δίκιο, δεν το αποκλείουμε, όμως απ’ τη στιγμή που το φινάλε δεν έχει ακόμα γραφτεί να ‘σαι σίγουρος πως σε περιμένουν πολλές εκπλήξεις.

Κομπάρσοι που έφυγαν γιατί το επέλεξαν οι ίδιοι, γιατί δεν τους ταίριαζε πια ο ρόλος που είχαν στο έργο της δικής σου ζωής σου, γιατί βολεύτηκαν κάπου καλύτερα ή ένιωσαν απλώς πως δε χωράνε. Κι άλλοι που έδιωξες εσύ, κατά βούληση ή από ανάγκη, επιδιώκοντας την ψυχική σου ηρεμία.

Κανείς δε μένει λόγω παλαιότητας. Πάντα είναι και θα είναι υποψήφιος προς αποχώρηση, αρκεί να το επιλέξεις εσύ, αυτός, ή από κοινού. Δυστυχώς ή ευτυχώς, ο αριθμός των στιγμών που ήταν ως τώρα παρών στη ζωή σου, δεν μπορεί να του εξασφαλίσει κι ένα βέβαιο μέλλον. Αν δεν είναι ικανός να διεκδικήσει τη θέση του καθημερινά, να δεχτεί πως δεν είναι αναντικατάστατος και να προσπαθήσει να παραμείνει δείχνοντας με ζήλο την επιθυμία του αυτή, μπορεί ελεύθερα να απομακρυνθεί.

Κι έτσι, οι άνθρωποι φεύγουν κι ο εξωτερικός παρατηρητής τους θυμάται μέχρι να έρθουν άλλοι και να λάβουν τη θέση τους. Κι ο πρωταγωνιστής –ακόμα κι αν τους αναπολεί συχνά– σταδιακά τους μετατρέπει σε ανάμνηση κι η παρουσία τους κάθε άλλο παρά αναγκαία του είναι πια.

Και σε όσους αποφασίσεις να δώσεις τόσο μεγάλο ρόλο, που θα τους μετατρέψεις σε συμπρωταγωνιστές, θυμήσου πως ακόμα και τότε έχεις το δικαίωμα της απομάκρυνσής τους. Γιατί όσο σημαντικοί κι αν γίνουν, ο εαυτός σου θα είναι πάντα πάνω από αυτούς.

Κομπάρσους στη ζωή τη δική σου να επιδιώκεις να έχεις εκείνους που μπορούν να σε βελτιώσουν, να σε διδάξουν, να σε αναβαθμίσουν ως προσωπικότητα ή να σε βοηθήσουν. Και μη δεχτείς να γίνεις εσύ κομπάρσος της δικής σου ζωής επιτρέποντας υποσυνείδητα σε κάποιον άλλο να κινεί αυτός τα νήματα για σένα.

Δημιουργικότητα και ψυχική ασθένεια

Είτε από τη θέση του θεατή είτε από τη θέση του δημιουργού η τέχνη ήταν ανέκαθεν όχι μόνον το μέσον αποτύπωσης και έκφρασης των βαθύτερων σκέψεων και επιθυμιών αλλά και ένα όχημα φαντασίας που έδινε πρόσβαση σε άλλες πραγματικότητες και απόκρυφα συναισθήματα.

Κάπου ανάμεσα στις εκρηκτικές πινελιές του Πόλλοκ, στα συγκινησιακά ποιήματα του Καρυωτάκη, στον μελαγχολικό ήχο των πλήκτρων του Μπετόβεν και στις τερατώδεις φιγούρες του Γκόγια, θα μπορούσε κανείς να διακρίνει το καθρέφτισμα της ψυχικής κατάστασης των δημιουργών, της θλίψης τους, του φόβου τους ακόμα και της «τρέλας» τους, με αρκετούς δημιουργούς να δίνουν οι ίδιοι πρόωρο τέλος στη ζωή τους.

Ατενίζοντας την καλλιτεχνική ευφυΐα ελλοχεύει η ψυχική ασθένεια.

Τι οδηγεί κάποιον στην καλλιτεχνική δημιουργία;Ποια μπορεί να είναι τα ψυχολογικά του κίνητρα ή τι είναι αυτό το οποίο μπορεί να επιδιώκει;
Η ανάγκη της έκφρασης μέσα από την τέχνη γεννήθηκε μαζί με τον άνθρωπο και τον συνοδεύει έκτοτε. Είτε ζωγραφίζει σχήματα σε πρωτόγονες σπηλιές είτε χρησιμοποιεί τα πινέλα του πάνω σε βαμβακερούς καμβάδες, ο άνθρωπος προσπαθεί να αποτυπώσει συμβολικά, με έναν εντελώς προσωπικό και άδηλο τρόπο, το πώς βιώνει και νοηματοδοτεί την εμπειρία του, τις σχέσεις του και την πραγματικότητά του.

Έχει υποστηριχθεί ότι η δημιουργικότητα πάει μαζί με τη νεύρωση. Αυτό που ίσως ο Φρόυντ περιέγραφε με το χαρακτηρισμό της μετουσίωσης ως ακρογωνιαίου λίθου του πολιτισμού εμπεριέχει την ικανότητα επίλυσης των εσωτερικών συγκρούσεων μας μέσω της ανώτερης δημιουργικότητας. Το άτομο που παλεύει με τη σύγκρουση, ενδεχομένως, μέσω της δημιουργικότητάς κατορθώσει να συζεύξει τις αντιθέσεις του, ενεργοποιώντας πτυχές του μυαλού του, όπως τη φαντασία ή την ασυνήθιστη πρωτοτυπία. Αυτή η ευελιξία τούς επιτρέπει να αντιλαμβάνονται τα πράγματα με έναν νέο και καινοτόμο τρόπο, ο οποίος αποτελεί σημαντική βάση για τη δημιουργικότητα. Αλλά, σημαίνει επίσης ότι ο εσωτερικός τους κόσμος είναι πολύπλοκος, διφορούμενος και γεμάτος από γκρίζες και όχι ασπρόμαυρες αποχρώσεις. Είναι ένας κόσμος γεμάτος με πολλές ερωτήσεις και λίγες εύκολες απαντήσεις, με το δημιουργικό άτομο να ζει σε έναν πιο ρευστό και νεφελώδη κόσμο.

Αυτό το αντικρουόμενο υπόβαθρό του αντίστοιχα το καθιστά ευάλωτο στην εκδήλωση συμπτωμάτων ή ψυχικών ασθενειών. Το τι τελικά συμβαίνει με το μυαλό ενός καλλιτέχνη και συχνά υποφέρει από κατάθλιψη, άγχος, ψυχώσεις, εθισμούς ή μανιοκατάθλιψη είναι ένα αίνιγμα που μελετάται από διάφορες σκοπιές, ακόμα και τη βιολογική, με έμφαση στη γονιδιακή προδιάθεση αλλά και στη δομή και ενεργοποίηση του εγκεφάλου.

Μια ψυχοβιογραφική ματιάΜια ψυχοβιογραφική ματιά έχει δείξει ότι πολλοί εξέχοντες δημιουργοί είχαν σκληρές πρώιμες εμπειρίες ζωής και επακόλουθη συναισθηματική αστάθεια. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα ίσως μιας «τρελής» καλλιτεχνικής ιδιοφυίας είναι ο Vincent van Gogh. Ο ίδιος υπήρξε «παιδί της αντικατάστασης» καθώς η μητέρα του τού έδωσε το όνομα του μεγαλύτερου νεκρού αδερφού του, αναγκάζοντάς τον να μεγαλώσει με τη σκιά ενός αγαπημένου νεκρού. Σε επιστολές κατά τις περιόδους της νοσηλείας του αμφισβητούσε την ίδια του τη «λογική». Αναφέρονται χαρακτηριστικά τα λόγια του σε μια από τις βιογραφίες του «Είναι αλήθεια ότι πολλοί καλλιτέχνες είναι ψυχικά άρρωστοι…. Είναι μια ζωή που –για να το θέσω ήπια- κάνει κάποιον παράταιρο… Εγώ είμαι εντάξει όταν βυθίζομαι στη δουλειά μου, αλλά πάντα παραμένω μισότρελος». Στο ίδιο λιβάδι με τα στάχια που είχε ζωγραφίσει επέλεξε και να αυτοπυροβοληθεί λίγο καιρό αργότερα.     
Σύμφωνα με τον Jung (1971) στο βιβλίο spirit in man, art and literature, η ίδια η τέχνη, όπως και η φύση, από μόνη της δεν έχει ένα εγγενές νόημα.
Όμως, η δημιουργική διαδικασία είναι κάτι ξεχωριστό και τα έργα τέχνης είναι πολύ πιθανό να προκύπτουν από τις ίδιες ψυχολογικές διεργασίες με αυτές της νεύρωσης. Αυτό που είναι γοητευτικό είναι ότι ο καλλιτέχνης μοιάζει να υπακούει σε δυνάμεις και παρορμήσεις έξω από αυτόν, και σαν μια μαριονέτα το υποσυνείδητό του επιβάλλεται στο συνειδητό μυαλό του. Πρόκειται για μια ολοκληρωτική ώθηση προς τη δημιουργία σαν «ένας ζωντανός οργανισμός εμφυτευμένος στην ανθρώπινη ψυχή». Ως μια καθολική παρόρμηση υπερβαίνει ακόμα και την υγεία ή την ευτυχία του δημιουργού που προσπαθεί να κάνει το χάος του μια μορφή τέχνης. Επιπλέον, ο Jung πίστευε ότι η αυτόνομη φύση της δημιουργικής ώθησης, η οποία λειτουργεί έξω από τη σφαίρα της συνείδησης αντανακλάται στη συμβολική μορφή της τέχνης.

Ο διάλογος του φωτός και της σκιάς, οι φιγούρες που μοιάζουν απούσες μέσα στην έντονη εσωτερικότητά τους, η παραμόρφωση, η βία, τα χρώματα, είναι όλα σύμβολα. Ως σύμβολα προσεγγίζουν το άγνωστο που αδυνατούμε να κατανοήσουμε και παράλληλα, δίνουν στις συνθέσεις το στίγμα της αχρονίας. Μέσα σε «υπερπραγματικά» σκηνικά αντικατοπτρίζεται η απρόσωπη και αποξενωμένη ζωή, η αδύνατη επικοινωνία και ο καλλιτέχνης ως μάρτυρας δημιουργός και παρατηρητής δίνει την αίσθηση ότι προσπαθεί να δραπετεύσει από κάτι, ακόμη κι από τον ίδιο του τον εαυτό, και την ίδια στιγμή νιώθει στατικά δεμένος σε μια θέση από την οποία κατά πάσα πιθανότητα δεν θα ξεφύγει ποτέ. Το κάθε έργο είναι και μια κατάθεση ψυχής, μια προσπάθεια που κυμαίνεται παράδοξα μεταξύ ονειροπόλησης και απομόνωσης, μεταξύ επιθυμίας και παραίτησης, μεταξύ υπέρβασης και αμετάκλητης αδράνειας.

Ο τόσο προσωπικός αγώνας που έδωσαν όλοι αυτοί οι δημιουργοί γοητεύει και προβληματίζει. Είναι μια πολιτιστική κληρονομιά που όσο κι αν στέκεται περίτεχνα και μεγαλοπρεπώς σε λαμπερές αίθουσες μουσείων άλλο τόσο μαρτυρά τον ψυχικό πόνο, το αδιέξοδο και το ανικανοποίητο.

Άραγε οι καλλιτέχνες είναι πιο επιρρεπείς σε ψυχικές διαταραχές ή η ψυχική ασθένεια γίνεται λίγο πιο διαχειρίσιμη μέσα από την αυθόρμητη δημιουργία;

Ο δημιουργός της γνωστής «Κραυγής» δίνει τη δική του απάντηση:
 «Ο φόβος για τη ζωή μου είναι απαραίτητος για μένα, όπως είναι και η ασθένειά μου. Χωρίς το άγχος και τις ασθένειες μου, είμαι ένα πλοίο χωρίς πηδάλιο... Τα βάσανα μου είναι μέρος του εαυτού μου και της τέχνης μου. Αυτά είναι δυσδιάκριτα από μένα και η απομόνωσή τους θα μπορούσε να ζημιώσει την τέχνη μου. Θέλω να διατηρήσω αυτά τα βάσανα. Η θεραπεία των μη ισορροπημένων μυαλών των καλλιτεχνών, θα σήμαινε την εξαφάνιση της επιτυχίας τους ως καλλιτέχνες» - Edvard Munch

Ο κίνδυνος του «ανήκειν» στους απόλυτους

Αποτελεί κοινό τόπο ότι διανύουμε καιρούς ενός ασυγκράτητου παραλογισμού. Καιρούς κατά τους οποίους πολλές φορές η αξιοπρεπής ανθρώπινη υπόσταση δεν αποτελεί προτεραιότητα, και οι άνθρωποι είναι νούμερα, στατιστικά μπροστά σε κανόνες και συμφέροντα.
   
Κατά λογική αναγκαιότητα αυτό γίνεται έστω και υποσυνείδητα με αποτέλεσμα να παρατηρείται ολοένα και περισσότερο ένα είδος κοινωνικού «διπολισμού». Από τη μία πλευρά η απάθεια και η ολοκληρωτική αποχή από οτιδήποτε θυμίζει την πολιτεία και τα κοινά δρώμενα και από την άλλη η μονομέρεια, η μη κριτική σκέψη, η απόρριψη διαφορετικού. Και οι δυο πόλοι είναι φορτισμένοι με μια απολυτότητα αν αντιληφθεί κανείς ότι και οι δυο στάσεις έχουν σταθερά απήχηση.
 
Η απάθεια από την αρχαιότητα ήταν αξιόμεμπτο στοιχείο ενός πολίτη. Είναι αξιοπερίεργο το πώς σε μια εποχή που τα ατομικά δικαιώματα με την έννοια που σήμερα τα καθορίζουμε ως τέτοια δε γίνονταν αντιληπτά, παρ΄ όλα αυτά μια υποτυπώδης μορφή ατομικού κεκτημένου αποτελούσε το «μετέχειν». Η πορεία της ιστορίας και της νομικής κατηγοριοποίησης των δικαιωμάτων σε ατομικά, κοινωνικά και πολιτικά απέδειξε πως τα τελευταία δεν έχουν να κάνουν με αξίωση των πολιτών αποχής του κράτους από την προσωπική σφαίρα δράσης τους ή αξίωση παρέμβασης του για την εξασφάλιση κοινωνικών παροχών όπως συμβαίνει αντίστοιχα με τα προηγούμενα.
 
Τα πολιτικά δικαιώματα κατοχυρώθηκαν ως υποχρέωση του κάθε πολίτη να δρα ενεργά και να συμμετέχει, όχι με την έννοια του εξαναγκασμού του, αλλά υπό το πρίσμα του καθήκοντος προς την επίτευξη ενός βέλτιστου δυνατού επιπέδου πολιτικής και πολιτειακής οργάνωσης που εν τέλει έχει αντίκτυπο στην ίδια την ποιότητα ζωής του. Η απόλυτη αρνητική στάση, λοιπόν, ως απόδειξη ωχαδερφισμού σίγουρα διαβρώνει εν όλω την εξέλιξη και δεν επιτρέπει την αντικειμενικά πλειοψηφική πορεία των πραγμάτων. Διότι αν η πλειονότητα απέχει από τα κοινά, εν τέλει αυτός που αποφασίζει είναι η πλειοψηφία της δρώσας μειοψηφίας.
 
Στην αντίπερα όχθη συναντούμε τη μερίδα εκείνη πολιτών που εμμένουν στις ιδέες τους, τις απόψεις τους, τη στάση τους απέναντι στα πράγματα όχι ως υποστηρικτές απλώς αλλά ως φανατισμένοι οπαδοί που πέρα από τα όρια που τους έχουν τεθεί δεν μπορούν πεισματικά -και μάλλον δεν θέλουν- να δουν πέρα από αυτά. Είναι εκείνοι που σαφώς έχουν συγκεκριμένη κοσμοθεωρία περί των πάντων, ωστόσο εάν βρεθούν παρόντες σε μια συζήτηση η άποψη τους επιβάλλεται να επικρατήσει των άλλων χωρίς να μπορούν να επιχειρηματολογήσουν επαρκώς το γιατί.
 
Το «πίστευε, και μη ερεύνα» ίσως θα είναι η μόνη φράση που τους καλύπτει. Απόλυτη άποψη για την οικονομική αστάθεια, για την πολιτική ανεπάρκεια, για τη διοίκηση. Η μονομέρεια έχει κατά μαθηματική ακρίβεια ως συνέπεια όχι μόνο το φανατισμό και τη στασιμότητα. Εγκυμονεί κινδύνους που μπορεί να αποτυπωθούν σε μια κοινωνική ζύμωση που είναι έτοιμη να εκραγεί με την παραμικρή διαφοροποίηση από τα μέτρα και σταθμά της. Μια κοινωνία έτοιμη να ξεσπάσει σίγουρα δε δύναται να αποφασίζει συνειδητά και ψύχραιμα σε ένα μακροπρόθεσμο πλάνο.
 
Τα ερωτήματα περί του πρακτέου, πολλά. Τα λόγια, οι διαπιστώσεις, η παρουσίαση του προβλήματος πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους, όπως και οι προσεγγίσεις. Εξάλλου η ίδια η κοινωνία εν γένει είναι πολύμορφη. Το κρίσιμο είναι η αντιμετώπιση της παθογένειας και όχι η διαπίστωση της, αν και αυτή είναι αναγκαία για την αφετηρία της διαδικασίας της εξυγίανσης της πολιτικής συνείδησης. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, εξυγίανση όχι με την έννοια της μεθοδευμένης, κοινής κατεύθυνσης της, αλλά η επίτευξη της μέγιστης δυνατής διάθεσης για δράση, ενημέρωση, ευαισθητοποίηση, έρευνα.
 
Είναι απαράδεκτο το μέλλον να εναπόκειται στην διακριτική ευχέρεια κάποιου άλλου, και στις αποφάσεις του. Είναι, μάλλον, παράλογο να πιστεύουμε ότι η κατάσταση δεν είναι δεκτική αλλαγής προς το καλύτερο, αν πρώτοι από μόνοι μας δεν αποφασίσουμε να συμμετάσχουμε ενεργά και συνειδητά για αυτήν την αλλαγή. Είναι θεμιτό να στεκόμαστε επιφυλακτικοί απέναντι στο απόλυτο. Η απολυτότητα γεννά μισαλλοδοξία, μονομέρεια, εφησυχασμό. Και αυτά με τη σειρά τους στη νέκρωση του ζωντανού αυτού «οργανισμού» που ονομάζεται κοινωνία. Η εξέλιξη και η πρόοδος σίγουρα δε βρίσκεται στη μεμψιμοιρία. Η εξέλιξη και η πρόοδος βρίσκεται εκεί όπου πολίτες πράττουν, συμπράττουν, προβληματίζονται, είναι γνώστες των δυνατοτήτων τους, των προοπτικών τους και συνάμα των ευθυνών τους, όντας έτοιμοι να αναλάβουν και το κόστος των αποφάσεων.
 
Πρέπει επιτέλους να γίνουμε εμείς η αλλαγή που επιθυμούμε για την κοινωνία μας.

Η τελευταία θεωρία του Stephen Hawking για το Σύμπαν

Η τελική θεωρία του Στίβεν Χόκινγκ για την προέλευση του Σύμπαντος δημοσιεύθηκε σε επιστημονικό περιοδικό μετά τον θάνατο του μεγάλου βρετανού φυσικομαθηματικού και κοσμολόγου.


Η θεωρία, που αναπτύχθηκε σε συνεργασία με τον καθηγητή Τόμας Χέρτογκ του βελγικού Καθολικού Πανεπιστημίου της Λουβέν, είχε υποβληθεί προς δημοσίευση στην αρχή του έτους, πριν από τον θάνατο του Χόκινγκ, στο περιοδικό φυσικής υψηλών ενεργειών Journal of High Energy Physics. Η επιστημονική εργασία, που βασίζεται στη θεωρία των χορδών, προβλέπει ότι το Σύμπαν είναι πεπερασμένο και πολύ πιο απλό από ό,τι υποστηρίζουν οι περισσότερες υπάρχουσες θεωρίες για τη Μεγάλη Έκρηξη (Μπιγκ Μπανγκ). Μια πρώτη παρουσίαση της θεωρίας είχε γίνει από τον Χέρτογκ πέρυσι τον Ιούλιο, σε συνέδριο στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, με αφορμή τα 75α γενέθλια του Χόκινγκ. 
 
Σύμφωνα με τις σύγχρονες θεωρίες, το Σύμπαν μας (γνωστό και ως τοπικό Σύμπαν) δημιουργήθηκε με μια σύντομη πληθωριστική «έκρηξη», η οποία ακολούθησε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου μετά το Μπιγκ Μπανγκ, ωθώντας το νεογέννητο Σύμπαν να διασταλεί απότομα με εκθετικό ρυθμό. Μια διαδεδομένη πεποίθηση είναι ότι, μόλις αρχίσει ο κοσμικός πληθωρισμός, υπάρχουν περιοχές όπου δεν σταματά ποτέ, με συνέπεια να είναι αέναος.
 
Το παρατηρήσιμο μέρος του Σύμπαντός μας είναι απλώς μια περιοχή όπου ο πληθωρισμός έχει σταματήσει, ενώ αλλού συνεχίζεται. Αυτό πιστεύεται ότι έχει ως συνέπεια να δημιουργούνται σαν «φράκταλ» διαφορετικά Σύμπαντα, πιθανώς με διαφορετικούς νόμους το καθένα, και όλα μαζί να συνιστούν ένα πολυσύμπαν.
 
Ο Χόκινγκ δεν υπήρξε ένθερμος οπαδός αυτής της ιδέας του πολυσύμπαντος. Στη νέα εργασία του, μαζί με τον Χέρτογκ, υποστηρίζει ότι αυτή η θεωρία του αιώνιου πληθωρισμού είναι λανθασμένη και, ενώ δεν αρνείται την ύπαρξη του πολυσύμπαντος, το απλοποιεί και υποστηρίζει ότι όλα τα Σύμπαντα έχουν ίδιους φυσικούς νόμους με το δικό μας.
 
Σύμφωνα με τον Χέρτογκ, «το πρόβλημα με τη συνήθη θεωρία του αέναου πληθωρισμού είναι πως υποθέτει ότι υπάρχει στο υπόβαθρο ένα Σύμπαν που εξελίσσεται σύμφωνα με τη γενική θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, ενώ αντιμετωπίζει τις κβαντικές επιδράσεις ως μικρές διακυμάνσεις γύρω από αυτό. Όμως η δυναμική του αέναου πληθωρισμού καταργεί τη διάκριση ανάμεσα στην κλασσική και στην κβαντική φυσική, με συνέπεια η θεωρία του Αϊνστάιν να παύει να ισχύει στον αέναο πληθωρισμό».
 
Σύμφωνα με τη θεωρία των Χόκινγκ-Χέρτογκ, «το Σύμπαν μας, στις μεγαλύτερες κλίμακες, είναι λογικά ομαλό και πεπερασμένο, συνεπώς δεν αποτελεί μια μορφοκλασματική δομή (φράκταλ)». Η θεωρία τους βασίζεται τόσο στη θεωρία των χορδών, η οποία προσπαθεί να συμφιλιώσει τη βαρύτητα και τη γενική σχετικότητα με την κβαντική φυσική, όσο και στη θεωρία ότι το Σύμπαν είναι ένα μεγάλο και πολύπλοκο ολόγραμμα.
 
Οι Χόκινγκ και Χέρτογκ παρουσιάζουν μια δική τους εκδοχή περί ολογράμματος, που τους επιτρέπει να εξοβελίσουν τον χρόνο και να περιγράψουν τον αέναο κοσμικό πληθωρισμό, χωρίς να χρειάζεται να προσφύγουν στη θεωρία του Αϊνστάιν. Στη νέα θεωρία, ο αέναος πληθωρισμός είναι μια άχρονη κατάσταση πάνω σε μια επιφάνεια του χώρου στην αρχή του χρόνου. 
 
Σύμφωνα με τη διατύπωση του Χόκινγκ πριν πεθάνει, «δεν καταλήγουμε σε ένα μοναδικό Σύμπαν, αλλά τα ευρήματά μας παραπέμπουν σε μια σημαντική μείωση του πολυσύμπαντος, σε μια πολύ μικρότερη γκάμα πιθανών Συμπάντων». Η νέα αυτή θεωρία, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι πιο εύκολο να επιβεβαιωθεί μέσω αστρονομικών και αστροφυσικών παρατηρήσεων.
 
Ήδη, ο Χέρτογκ σχεδιάζει να μελετήσει τις πρακτικές συνέπειες της νέας θεωρίας σε μικρότερες κλίμακες, που βρίσκονται εντός των ορίων των διαστημικών τηλεσκοπίων. Πιστεύει ότι τα αρχέγονα βαρυτικά κύματα (ρυτιδώσεις του χωροχρόνου) που προκλήθηκαν κατά την έξοδο από τον αέναο πληθωρισμό, θα μπορέσουν να επιβεβαιώσουν το θεωρητικό μοντέλο τους.
 
Η επέκταση του Σύμπαντός μας από τη γέννησή του έως σήμερα σημαίνει ότι αυτά τα βαρυτικά κύματα θα έχουν πλέον πολύ μεγάλα μήκη κύματος, συνεπώς θα είναι αδύνατο να ανιχνευθούν από τους υπάρχοντες επίγειους ανιχνευτές LIGO. Όμως, μπορεί ίσως να εντοπισθούν από το μελλοντικό ευρωπαϊκό διαστημικό παρατηρητήριο βαρυτικών κυμάτων LISA…

Ο Άνσελμος και το Οντολογικό Επιχείρημα

Ο Άνσελμος (1033 – 1109), αναφερόμενος και ως Άνσελμος της Αόστης, ήταν αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπερι. Ιταλός στην καταγωγή, αποτελεί κυρίαρχη μορφή της θεολογίας και της φιλοσοφίας στη μεσαιωνική Ευρώπη του 11ου αιώνα. Θεωρείται πατέρας του σχολαστικισμού και επινοητής του οντολογικού επιχειρήματος για την ύπαρξη του Θεού.
 
Ο Άνσελμος του Καντέρμπερι θεωρείται ο επινοητής του οντολογικού επιχειρήματος

O Άνσελμος θεωρούσε ότι η πίστη δεν αποκλείει τη χρήση του «λόγου». Συνεπώς η αναγκαιότητα των συμπερασμάτων στα οποία καταλήγει, είναι δυνατόν να αποδειχθεί βάσει λογικών μεθόδων.
 
Χαρακτηριστική δε διατύπωσή του για τα παραπάνω αποτελεί το «πιστεύω για να καταλάβω». Η προτροπή του για εφαρμογή της χρήσης του λόγου στη θεολογία θεωρείται συμβολή στην προώθηση της σχολαστικής φιλοσοφίας Αντίθετα από τον Αβερρόη και τη θεωρία του για τη διπλή αλήθεια, που επέσυρε ξεκάθαρη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη φιλοσοφία και τη θεολογία, θεωρούσε ότι οι θεολόγοι θα έπρεπε να χειρίζονται ορθά τις φιλοσοφικές αλήθειες, τις αναγκαίες λογικές αιτίες (rationes necessariae). Με αυτόν τον τρόπο η φιλοσοφία μπορεί κατά τον Άνσελμο να βοηθήσει στην απόδειξη των χριστιανικών αληθειών.
 
Ακολουθώντας ουσιαστικά τον Αυγουστίνο, υποστήριξε ότι η απόλυτη αλήθεια ως χαρακτηριστικό του θεού θεμελιώνει την ύπαρξη της αλήθειας στη δημιουργία. Σε αυτόν τον ακρογωνιαίο λίθο της σκέψης του ανέπτυξε ορισμένα από τα πλέον χρησιμοποιημένα οντολογικά επιχειρήματα περί της ύπαρξης του Θεού.
 
Στο Prologium αποδείχνει την ύπαρξη του Θεού, απαθανατίζοντας έτσι το όνομά του ο Άνσελμος με φράσεις όπως: «νομίζουμε ότι είσαι κάτι, μεγαλύτερο του οποίου δεν μπορεί να νοηθεί».
 
Το οντολογικό επιχείρημα είναι λογικός συλλογισμός που ανήκει στα a priori επιχειρήματα υπέρ της ύπαρξης του Θεού. Βασίζεται στη μέθοδο της απαγωγής σε άτοπο. Το επιχείρημα συνοψίζεται στο ότι εάν μπορούμε να συλλάβουμε με το μυαλό μας τη μεγαλύτερη δυνατή ύπαρξη, τότε αυτή η ύπαρξη (στην προκειμένη περίπτωση ο θεός) θα πρέπει να υπάρχει. Εκδοχές του ιδίου επιχειρήματος αναπτύχθηκαν αργότερα και από άλλους φιλοσόφους, όπως ο Ρενέ Ντεκάρτ, Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς και Μπαρούχ Σπινόζα.
 
Στην κλασική διατύπωσή του έχει ως εξής: ο Θεός είναι εξ ορισμού το τελειότερο ον που μπορεί να συλλάβει ο νους. Αν υποθέσουμε πως δεν υπάρχει, τότε εφόσον η ύπαρξη είναι ανώτερη της ανυπαρξίας, μπορούμε να φανταστούμε ένα ον ανώτερο του Θεού. Συνεπώς η αρχική υπόθεση πως ο Θεός δεν υπάρχει πρέπει να είναι ψευδής.
 
Με το τελεολογικό στοιχείο δείχνεται και αποδεικνύεται η εις τον κόσμο τέλεια σκοπιμότης. Υπάρχει δηλαδή Νους, Ύψιστος (η Ύψιστη Σοφία), συνεπώς και Ύψιστον Αγαθόν. Εφ’ όσον υπάρχει Ύψιστον Αγαθόν, η τέλεια σκοπιμότητα απαιτεί αυτό το Ύψιστο Αγαθό να έχει Ύψιστη Αιτία και συνεπώς Ύψιστο Σκοπό. Με αυτό το κοσμολογικό στοιχείο αποδεικνύεται η Απόλυτη (Ύψιστη) Δύναμη, η λογικά και αναγκαιότητα ενεργούσα. Ο άνθρωπος έχοντας τη δυνατότητα νόησης τι είναι μικρό ή μεγαλύτερο, τι είναι τέλειο ή πεπερασμένο, ατελές ή πέραν των ορίων του πεπερασμένου, σημαίνει ότι έχει – ο άνθρωπος – υπεραισθητό μέτρο καθώς μπορεί να νοεί το Απείρως Τέλειο. Προικισμένος ο άνθρωπος με τη δύναμη της έννοιας των μεγεθών, είναι το μόνο Ον που πλησιάζει την έννοια το Απολύτου.
 
Έτσι, οδηγούμεθα αβίαστα στη νόηση ότι μια Απόλυτη Δύναμη, διαθέτουσα μια Τέλεια Σοφία, είναι η αιτία του κόσμου. Η Απεριόριστη αυτή Δύναμη είναι και η αιτία Εαυτού. Του Θεού.
 
Παρατηρείστε τι έκανε ο Άνσελμος. 
Θεμελίωσε το ερώτημα, έθεσε ένα πλαίσιο και έδρασε εντός αυτού. Πριν απαντήσει καν στο μεγάλο ερώτημα, απάντησε κάποια άλλα -όπως π.χ. «πώς ορίζουμε τον Θεό»- και μετά προχώρησε στη μεγάλη απάντηση. Παρά τη διαίσθησή μας ότι κάτι δεν πάει καλά με τη λογική την οποία ακολουθεί, δεν είναι εύκολο να βρούμε ακριβώς πού βρίσκεται το λάθος, εξού και το ερώτημα προκαλούσε ενδιαφέρον στους φιλοσόφους για αιώνες.
 
Το πρόβλημα με το οντολογικό επιχείρημα είναι όμως η κυκλική λογική του. Χωρίς να το καταλάβουμε, εισάγει σε κάποιο σημείο ως προϋπόθεση ότι ο Θεός υπάρχει, για να καταλήξει να αποδείξει ότι… ο Θεός υπάρχει. Μπορεί λοιπόν το ζήτημα του αν υπάρχει ή όχι Θεός να μη το συζητάμε κάθε μέρα, όμως, ακόμη και στην προβληματική του απόπειρα να το απαντήσει, ο Άνσελμος μας έδωσε, άθελά του, ένα μάθημα: να μη στεκόμαστε σε κάτι που φαίνεται σωστό, να αναζητούμε βήμα, βήμα τη λογική του, αναζητώντας πού μπορεί να μπάζει.
 
Οι αποδείξεις για την ύπαρξη του Θεού είναι ο πρώτες που αναπτύσσονται στη Σχολαστική φιλοσοφία, ιδιαίτερα η οντολογική απόδειξη που συνάγει την ύπαρξη του Θεού από την έννοιά Του. Ορίζοντας δηλαδή τον Θεό σαν το ανώτερο ον που μπορεί να νοηθεί, πιστεύει ότι αυτό δεν μπορεί να υπάρχει μόνο στο νου μας.
 
Η απόλυτη δηλαδή ανωτερότητα Του απαιτεί αναγκαία την ύπαρξή Του.
Μια αναδιατύπωση του οντολογικού επιχειρήματος επιχείρησε ο Καρτέσιος το 17ο αιώνα στο έργο του Στοχασμοί περί της Πρώτης Φιλοσοφίας (1641).
 
Απόδειξη της ύπαρξης του Θεού κατά τον Καρτέσιο: στο νου μου ανευρίσκω την ιδέα ενός όντος υπέρτατου και τέλειου, αιωνίου και άπειρου, παντοδύναμου, παντογνώστη και πανάγαθο. Από πού μπορεί να προέρχεται αυτή η ιδέα; Από εμένα είναι αδύνατο, γιατί ο άνθρωπος είναι ον ατελές, πεπερασμένο και πρόσκαιρο. Το ατελές ον είναι αδύνατο να παράγει την ιδέα του τέλειου όντος γιατί τότε θα συνέβαινε ώστε το αιτιατό να περιέχει το αίτιο, πράγμα αδύνατο. Η ιδέα λοιπόν του Θεού δεν μπορεί παρά να προέρχεται από τον ίδιο το Θεό. Υπάρχει άρα κατ’ ανάγκη ο Θεός, ον τέλειο και παντοδύναμο.

Όταν προσπαθούμε να αλλάξουμε και να «διορθώσουμε» το σύντροφό μας ώστε να γίνει έτσι όπως τον θέλουμε

Στην αρχή όλα μοιάζουν γοητευτικά. Στη συνέχεια, όταν τον γνωρίζεις καλύτερα, όταν ο καιρός περνάει, κάποια πράγματα αρχίζουν να σε ενοχλούν. Και πέφτεις στην παγίδα να προσπαθείς να τα αλλάξεις, να προσπαθείς να ΤΟΝ αλλάξεις, να τον «διορθώσεις», να τον φέρεις στα μέτρα σου.
 
Γίνεται;  Ο έρωτας και ο ενθουσιασμός στην αρχή κάποιας σχέσης μας οδηγούν στην εξιδανίκευση του ανθρώπου που επιλέγουμε να σχετιστούμε. Οι διαφορές είναι μέρος της γοητείας ωστόσο είναι πολλές φορές και η πρόκληση να προχωρήσουμε με έναν άνθρωπο με την προσδοκία στο πίσω μέρος του μυαλού μας ότι «θα τον αλλάξουμε…» Πόσο μύθος είναι ωστόσο αυτή η πεποίθηση ότι έχουμε την ικανότητα να αλλάξουμε τον άλλο;
 
Πολλές φορές απολύτως συνειδητά και ορθολογιστικά ακούγεται η φράση: «θα τον αλλάξω, θα τον φέρω στα μέτρα μου…», άλλες φορές η επιθυμία να αλλάξουμε τον άλλο υποβόσκει ασυνείδητα και γίνεται πεποίθηση. Ωστόσο αυτό είναι ουτοπικό, αποδεικνύει μία τάση χειριστικότητας και ελέγχου, περιορίζει την ελευθερία, την αυθεντικότητα και την ειλικρίνεια μέσα στη σχέση και καταλήγει στην ουσιαστικά μη αποδοχή του άλλου. Σταδιακά η σχέση φθίνει και διαλύεται.
 
«Τα ετερώνυμα έλκονται και τα ομώνυμα απωθούνται» είναι μία φράση που αναπαράγεται συχνά. Η έλξη και ο έρωτας αρχικά μπορεί να βασίζονται στις διαφορές, ωστόσο συχνά αυτό καταρρίπτεται, στην πορεία της σχέσης οι διαφορές που έχουμε με το σύντροφό μας μπορεί να αρχίσουν να αναφέρονται ως ελαττώματα, να αποκλίνουν από τα δικά μας βιώματα και πρότυπα σχέσης. Αυτό που μας γοήτευε μπορεί πλέον να μας ενοχλεί, να μας θυμώνει να μην το κατανοούμε, να θέλουμε να αλλάξει έτσι ώστε να είναι σύμφωνα με τα δικά μας μέτρα και σταθμά… Ουσιαστικά δεν τον αποδεχόμαστε, και η έλλειψη αποδοχής οδηγεί στην έλλειψη επικοινωνίας, στην απόσταση και τελικά στη διάλυση της σχέσης…
 
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
-Ανασφάλεια – Επιβεβαίωση: Προκειμένου να καλύψουμε δικές μας ανασφάλειες και κενά, θέλουμε να έχουμε τον έλεγχο και την ικανοποίηση ότι ασκούμε επιρροή στο σύντροφό μας προκειμένου να επιβεβαιωνόμαστε και να καλύπτουμε προσωπικά κενά.
 
-Είναι πιο εύκολο να αλλάξει ο άλλος παρά εμείς. Καθρεφτίζουμε τα δικά μας τρωτά και τις δυσκολίες πάνω στις ιδιαιτερότητες του άλλου ενώ ουσιαστικά αρνούμαστε να αλλάξουμε και να μετατοπιστούμε εμείς. Οι δυσκολίες και οι αδυναμίες που μπορεί να εμφανιστούν στην πορεία της σχέσης είναι πολύ εύκολο να χρεωθούν στο σύντροφό μας και αυτή η διαφορετικότητα που μας γοήτευε σε αυτόν στην αρχή να γίνει η αιτία του προβλήματος στην πορεία: «αν εσύ δεν ήσουν έτσι θα ήμουν κι εγώ αλλιώς». Μία φράση που ακούγεται πολύ συχνά με την πάροδο του χρόνου στα ζευγάρια, γιατί είναι πιο εύκολο να κοιτάξεις τον απέναντί σου και όχι μέσα σου.
 
-Προσωπικές προσδοκίες: Στις ανθρώπινες σχέσεις τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Οι προσδοκίες που μπορεί να είχαμε για τη σχέση μας στην αρχή δεν είναι απαραίτητο για να μην το θέσω ως και αδύνατον να εκπληρωθούν από τον άλλο. Δεν φταίει λοιπόν ο άλλος αν εμείς μένουμε ανικανοποίητη μέσα στο σενάριο που έχουμε φανταστεί. Η σχέση διαμορφώνεται από δύο με αμοιβαίο μοίρασμα, κατανόηση, αγάπη και σεβασμό αλλά και με συμβιβασμό σε κάτι λιγότερο από αυτό που μπορεί αρχικά να φανταζόμασταν. Πολλές φορές η προσδοκία μετατρέπεται σε ένα προσωπικό στοίχημα με αποτέλεσμα να μας «αγκυλώνει» μέσα στη σχέση και αναπόφευκτα αντί να εξελίσσεται και να ωριμάζει η σχέση, να φθίνει και να διαλύεται.
 
Τι βοηθάει;
-Αποδοχή:
Ο σημαντικότερος παράγοντας για την ωρίμανση και την εξέλιξη μιας σχέσης υγιούς και ανεξίτηλης στο χρόνο είναι η αμοιβαία αποδοχή του ενός συντρόφου για τον άλλο. Αυτό αποδεικνύει το σεβασμό για την προσωπικότητα του άλλου. Σύμφωνα με τον Carl Jung κάθε άνθρωπος έχει στο χαρακτήρα του έναν πυρήνα που χρωματίζει τη συμπεριφορά του και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα και δεν μπορούμε να τον αλλάξουμε, όπως δεν μπορούμε να ζητήσουμε από μια τίγρη να αλλάξει τις ραβδώσεις στη γούνα της. Το ενδιαφέρον μας για το σύντροφό μας και τη σχέση μας είναι συνυφασμένο με την αποδοχή και την αμοιβαιότητα.
 
Να θυμάστε:
Ο Ηράκλειτος είχε πει ότι από τις διαφορές γεννιέται η πιο όμορφη αρμονία…

Ο επιτάφιος μου θα χαραχτεί στα λατινικά, αλλά ελληνικά έχω σκεφτεί και ζήσει

Ούτε που δίνουμε πλέον σημασία όταν, μπροστά σε κάθε μικρή καθημερινή επιλογή μας, κάποιος μας ρωτήσει “σε τί χρησιμεύει”: Σε τί άραγε χρησιμεύει να διαβάσεις την Οδύσσεια ή ένα ποίημα της Σαπφούς; Σε τί άραγε χρησιμεύει να μελετήσεις λατινικά και ελληνικά; Σε τί άραγε χρησιμεύει να ακούσεις Mozart; Σε τί άραγε χρησιμεύει να επισκεφθείς τον Παρθενώνα; Σε τί χρησιμεύει να δεις το ηλιοβασίλεμα από τον υπέροχο ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο;

Σ’ αυτές τις παράλογες ερωτήσεις είχε ήδη απαντήσει εξαίρετα ο Αριστοτέλης σ’ ένα απόσπασμα από το έργο του Μετά τα φυσικά. Σε όποιον τον ρωτούσε “σε τί χρησιμεύει η φιλοσοφία” απαντούσε ότι η φιλοσοφία “δεν χρησιμεύει”, διότι δεν “κάνει εκδούλευση”, διότι είναι μια επιστήμη αυθύρπακτη που διδάσκει το δρόμο προς την ελευθερία: ακριβώς όπως ένας ελεύθερος άνθρωπος “υπάρχει για τον εαυτό του και όχι για κάποιον άλλον” (Αριστοτέλης, Μετά τα φυσικά)

Ομοίως, την πιο έξυπνη απάντηση στην ανόητη ερώτηση όποιου ακόμη ζητά στις μέρες μας από τους μαθητές μας να του πούνε “σε τί χρησιμεύει η εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών” μπορούμε να τη βρούμε στο μυθιστόρημα της Marguerite Yourcenar, Ανδριανού Απομνημονεύματα. Σ’ έναν συγκινητικό στοχασμό αφιερωμένο στο μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας – εκλεπτυσμένος διανοούμενος και φιλότεχνος – έπλεξε το εγκώμιο της ελληνικής γλώσσας με αυτά τα λόγια:

Αγάπησα αυτή τη γλώσσα για την εύρωστη πλαστικότητά της, για το πλούσιο λεξιλόγιό της, πού η κάθε λέξη που πιστοποιεί την άμεση και διαφορετική επαφή της με τις αλήθειες, και γιατί ό,τι έχει λεχθεί καλό από τον άνθρωπο έχει ως επί το πλείστον λεχθεί σ’ αυτή τη γλώσσα. Με τα λατινικά κυβέρνησα την αυτοκρατορία μου. Ο επιτάφιος μου θα χαραχτεί στα λατινικά στον τοίχο του μαυσωλείου μου στις όχθες του Τίβερη, αλλά ελληνικά έχω σκεφτεί και ζήσει.

Ανδριανού Απομνημονεύματα

ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ: Ο Δον Ζουάν ξέρει και δεν ελπίζει…

Ο ΔΟΝΖΟΥΑΝΙΣΜΟΣ

Αν ο Δον Ζουάν αλλάζει συνεχώς γυναίκες, δεν το κάνει από έλλειψη αγάπης. Είναι γελοίο να τον παρουσιάζουμε σαν έναν θεόπνευστο που αναζητά την απόλυτη αγάπη. Αντίθετα, επειδή τις αγαπάει όλες το ίδιο παράφορα και κάθε φορά με όλο του το είναι, επαναλαμβάνει αυτή τη προσφορά του εαυτού του κι αυτή την εμβάθυνση της αγάπης του. Κι έτσι, καθεμιά απ’ αυτές ελπίζει να του προσφέρει εκείνο που καμιά δεν του πρόσφερε ποτέ. Κάθε φορά σφάλλουν οικτρά και το μόνο που κατορθώνουν είναι να τον κάνουν να νιώσει την ανάγκη αυτής της επανάληψης. “Μα επιτέλους!” αναφωνεί μια απ’ όλες, “σου έδωσα την αγάπη”. Δεν θα απορήσουμε που ο Δον Ζουάν απαντάει γελώντας: “Επιτέλους; Όχι, αλλά μια ακόμα φορά”. Γιατί θα ‘πρεπε κάποιος ν’ αγαπάει σπάνια για ν’ αγαπάει πολύ;

Ο Δον Ζουάν είναι θλιμμένος; Μάλλον όχι. Θα αναφερθώ ελάχιστα στο ιστορικό του. Τούτο το γέλιο, η θριαμβευτική θρασύτητα, αυτό το σκίρτημα και η τάση του να παίζει θέατρο, όλα αυτά είναι σαφή και ευχάριστα.

Κάθε φυσιολογικό πλάσμα τείνει να πολλαπλασιάζεται. Το ίδιο κι ο Δον Ζουάν. Αλλά οι θλιμμένοι έχουν δυο λόγους επιπλέον για να είναι θλιμμένοι: αγνοούν ή ελπίζουν.
Ο Δον Ζουάν ξέρει και δεν ελπίζει. Θυμίζει εκείνους τους καλλιτέχνες που γνωρίζουν τα όριά τους, δεν τα ξεπερνούν ποτέ και, στο πρόσκαιρο διάλειμμα που το πνεύμα τους αναπαύεται, έχουν την υπέροχη άνεση των μετρ.

Κι εδώ πράγματι βρίσκεται η μεγαλοφυΐα: η εξυπνάδα που γνωρίζει τα όριά της. Μέχρι το κατώφλι του φυσικού θανάτου του, ο Δον Ζουάν αγνοεί τη θλίψη. Από τη στιγμή που ξέρει, το γέλιο του ξεσπά και του τα συγχωρούν όλα. Ήταν θλιμμένος τον καιρό που ήλπιζε.
Τώρα, πάνω στα χείλη αυτής της γυναίκας, ξαναβρίσκει την πικρή και παρηγορητική γεύση της μοναδικής γνώσης. Πικρή; Ελάχιστα: τούτη η αναγκαία ατέλεια που καθιστά αισθητή την ευτυχία!

Αποτελεί μεγάλο λάθος να προσπαθήσουμε να δούμε τον Δον Ζουάν ως έναν άνθρωπο επηρεασμένο από τον Εκκλησιαστή. Επειδή, γι’ αυτόν, τίποτα δεν είναι πιο μάταιο από την ελπίδα μιας άλλης ζωής. Το αποδεικνύει, αφού την παίζει κορώνα – γράμματα κόντρα στον ίδιο τον Θεό.
Η νοσταλγία του πόθου που χάθηκε στις ηδονές, αυτή η κοινοτοπία της ανικανότητας, δεν τον αφορά. Κάτι τέτοιο ταιριάζει στον Φάουστ, που πίστευε αρκετά στον Θεό ώστε να πουληθεί στον διάβολο. Για τον Δον Ζουάν, το θέμα είναι απλό.
Ο “Burlador”του Μολίνα απαντά συνεχώς στις απειλές της κόλασης: “Δώσε μου μεγαλύτερη προθεσμία!”.
Ό,τι έρχεται μετά τον θάνατο είναι μάταιο, και πόσο ατέλειωτη είναι η σειρά των ημερών για τους ζωντανούς!

Ο Φάουστ ζητούσε τα αγαθά αυτού του κόσμου: ο δυστυχής δεν είχε παρά ν’ απλώσει το χέρι του. Ήταν ήδη σαν να είχε πουλήσει την ψυχή του εφόσον δεν μπορούσε να της δώσει χαρά.
Αντίθετα, ο Δον Ζουάν συνιστά τον κορεσμό. Όταν εγκαταλείπει μια γυναίκα δεν το κάνει διόλου επειδή δεν την επιθυμεί πια. Μια όμορφη γυναίκα είναι πάντα επιθυμητή. Αλλά ποθεί μιαν άλλη, και λοιπόν όχι, αυτό δεν είναι το ίδιο πράγμα.

Τούτη η ζωή τον γεμίζει, δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από το να την χάσει.
Αυτός ο τρελός είναι πολύ λογικός.
Αλλά οι άνθρωποι που ζουν με την ελπίδα δύσκολα συμβιβάζονται μ’ αυτόν τον κόσμο όπου η καλοσύνη δίνει τη θέση της στη μεγαλοψυχία, η τρυφερότητα στη γενναία σιωπή, η επικοινωνία στο μοναχικό θάρρος. Κι όλοι λένε: “Ήταν ένας αδύναμος, ένας ιδεαλιστής ή ένας άγιος”.

Πρέπει να καταπίνουμε το μεγαλείο που προσβάλλει.
Αγανακτούμε αρκετά (ή έχουμε αυτό το συνένοχο γέλιο που εξευτελίζει ό,τι θαυμάζει) με τα λόγια του Δον Ζουάν και μ’ αυτή την ίδια φράση που επαναλαμβάνει σ’ όλες τις γυναίκες. Όμως για κάποιον που ζητά άφθονες ηδονές, μόνο το αποτέλεσμα μετράει. Τα τυποποιημένα λόγια έδειξαν τι αξίζουν, γιατί να τα κάνουμε πιο πολύπλοκα; Κανείς δεν τ’ ακούει, ούτε η γυναίκα ούτε ο άντρας, αλλά μόνο η φωνή που τα προφέρει. Αποτελούν τον κανόνα, τη σύμβαση και την ευγένεια.

Τα λέμε, ύστερα απομένει να κάνουμε το πιο σημαντικό. Ο Δον Ζουάν προετοιμάζεται ήδη γι’ αυτό. Γιατί να τον απασχολεί κάποιο πρόβλημα ηθικής; Δεν μοιάζει στον Μανιάρα του Μίλος που κολάζεται για να γίνει άγιος. Για εκείνον, την κόλαση την προκαλεί ο άνθρωπος. Στη θεϊκή οργή, μια μόνο απάντηση: η ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Λέει στον Διοικητή: “Έχω αξιοπρέπεια και εκπληρώνω την υπόσχεσή μου γιατί είμαι ιππότης”.
Μα το σφάλμα θα ήταν εξίσου μεγάλο αν τον παρουσιάζαμε ως ανηθικολόγο.
Απ’ αυτή την άποψη είναι “όπως όλος ο κόσμος”: έχει την ηθική της συμπάθειας ή της αντιπάθειάς του. Καταλαβαίνουμε καλά τον Δον Ζουάν μόνο όταν αναφερόμαστε πάντα σ’ αυτό που συνήθως συμβολίζει: τον κοινό γόη, τον γυναικά. Είναι ένας κοινός γυναικοκατακτητής. Με την μόνη διαφορά ότι συνειδητοποιεί τούτο το χαρακτηρισμό και γι’ αυτό είναι παράλογος…

Ένας γυναικοκατακτητής παραμένει πάντα γυναικοκατακτητής, η συνειδητοποίηση δεν τον αλλάζει. Το ξελόγιασμα είναι στη φύση του. Μόνο στα μυθιστορήματα αλλάζει κάποιος ή γίνεται καλύτερος. Μπορούμε ωστόσο να πούμε ότι τίποτα δεν αλλάζει και συνάμα ότι όλα έχουν μεταβληθεί.
Αυτό που ο Δον Ζουάν πραγματοποιεί είναι μια ηθική ποσότητας αντίθετα με τον άγιο που τείνει προς την ποιότητα. Χαρακτηριστικό του παράλογου ανθρώπου είναι να μην πιστεύει στο βαθύ νόημα των πραγμάτων. Αυτά τα ένθερμα και γεμάτα θαυμασμό πρόσωπα τα διατρέχει, τα κάνει σωρό και τα καίει.

Ο χρόνος βαδίζει μαζί του.
Παράλογος είναι αυτός που δεν αποχωρίζεται τον χρόνο.
Ο Δον Ζουάν δεν σκέφτεται να “κάνει συλλογή” γυναικών. Εξαντλεί την ποσότητα γυναικών και, μαζί μ’ αυτές, τις ευκαιρίες της ζωής του. Κάνω συλλογή σημαίνει ότι είμαι ικανός να ζω με το παρελθόν μου. Εκείνος όμως αρνείται τη νοσταλγία, τούτη τη διαφορετική μορφή ελπίδας.
Δεν ξέρει να κοιτάζει τα πορτρέτα.

Είναι γι’ αυτό εγωιστής; Με τον τρόπο του, χωρίς αμφιβολία.
Μα κι εδώ ακόμα, πρέπει να συμφωνήσουμε. Υπάρχουν εκείνοι που φτιάχτηκαν για να ζουν και οι άλλοι που φτιάχτηκαν για ν’ αγαπούν.

Ο Δον Ζουάν, τουλάχιστον, θα το παραδεχόταν. Μα θα το έκανε εν συντομία καθώς έχει τη δυνατότητα επιλογής. Γιατί η αγάπη, για την οποία μιλάμε εδώ, είναι στολισμένη με τις αυταπάτες του αιώνιου. Όλοι οι ειδικοί του πάθους της αγάπης μάς το λένε, δεν υπάρχει άλλη αιώνια αγάπη εκτός από την αγάπη μετ’ εμποδίων. Δεν υπάρχει πάθος χωρίς αγώνα. Μια τέτοια αγάπη δεν τελειώνει παρά με την ύστατη αντίφαση που είναι ο θάνατος.

Πρέπει να είσαι ή Βέρθερος ή τίποτα. Και εδώ πάλι, υπάρχουν πολλοί τρόποι αυτοκτονίας, κι ένας από αυτούς είναι η πλήρης αυταπάρνηση και η λήθη του ίδιου του εαυτού σου. Ο Δον Ζουάν, όπως κι ο οποιοσδήποτε, ξέρει ότι αυτό μπορεί να είναι συγκινητικό. Αλλά είναι ένας από τους λίγους που γνωρίζουν ότι το σημαντικό δεν είναι αυτό. Το γνωρίζει πολύ καλά: εκείνοι τους οποίους ένας μεγάλος έρωτας παρεκτρέπει από την προσωπική ζωή τους, πλουτίζουν ίσως, αλλά οπωσδήποτε φτωχαίνουν τους άλλους, αυτούς που διάλεξαν ν’ αγαπήσουν.

Μια μάνα, μια παθιασμένη από αγάπη γυναίκα, είναι αναγκαστικά σκληρόκαρδες, γιατί η καρδιά τους έχει απομακρυνθεί από τον κόσμο. Ένα μονάχα συναίσθημα, μια μονάχα ύπαρξη, ένα μονάχα πρόσωπο, έχει καταβροχθίσει το παν.
Μια άλλη αγάπη συγκλονίζει τον Δον Ζουάν και είναι λυτρωτική. Κουβαλά μαζί της όλα τα πρόσωπα του κόσμου και κάνει την καρδιά να σκιρτά επειδή αναγνωρίζει ότι είναι φθαρτή.

Ο Δον Ζουάν επέλεξε να είναι ένα τίποτα.
Γι’ αυτόν το θέμα είναι να βλέπει καθαρά.
Δεν ονομάζουμε αγάπη αυτό που μας δένει με κάποιες υπάρξεις, παρά ανάγοντάς το σ’ έναν τρόπο να βλέπουμε συλλογικά, για τον οποίο ευθύνονται τα βιβλία και οι θρύλοι. Μα από την αγάπη, το μόνο που γνωρίζω είναι το κράμα πόθου, τρυφερότητας και νόησης που με συνδέει με την τάδε ύπαρξη. Το ίδιο κράμα δεν ισχύει για μια άλλη ύπαρξη.

Δεν έχω το δικαίωμα να δώσω σ’ όλες αυτές τις εμπειρίες το ίδιο όνομα, ούτε να τις ζήσω με τον ίδιο τρόπο. Ο παράλογος άνθρωπος πολλαπλασιάζει εδώ αυτό που δεν μπορεί να ενοποιήσει.

Έτσι ανακαλύπτει έναν καινούργιο τρόπο ύπαρξης που τον ελευθερώνει, τουλάχιστον όσο ελευθερώνει κι εκείνους που τον πλησιάζουν. Δεν υπάρχει γενναιόδωρη αγάπη εκτός από εκείνη που γνωρίζει πως είναι συγχρόνως παροδική και ιδιαίτερη…
Όλα αυτά που πεθαίνουν κι όλα αυτά που ξαναγεννιούνται αποτελούν για τον Δον Ζουάν το μπουκέτο της ζωής του. Είναι ο τρόπος του να δίνει και να βοηθά τους άλλους να ζήσουν.
Αφήνω να κρίνετε αν πρέπει να μιλήσουμε για εγωισμό…

Σκέφτομαι εδώ όλους εκείνους που θέλουν οπωσδήποτε να τιμωρηθεί ο Δον Ζουάν. Όχι μόνο σε μια άλλη ζωή, αλλά και σ’ αυτήν ακόμα.
Σκέφτομαι όλες αυτές τις ιστορίες, τους θρύλους και την ειρωνεία για τον γερασμένο Δον Ζουάν. Όμως εκείνος είναι ήδη έτοιμος…

Για έναν συνειδητοποιημένο άνθρωπο, τα γηρατειά,κι οτιδήποτε τα προμηνύει, δεν είναι έκπληξη. Έχει ακριβώς συναίσθηση αυτών επειδή δεν κλείνει τα μάτια στη φρίκη τους.
Υπήρχε στην Αθήνα ένας ναός αφιερωμένος στο γήρας. Οδηγούσαν εκεί τα παιδιά.

Για τον Δον Ζουάν, όσο περισσότερο γελάμε μαζί του, τόσο περισσότερο το γήρας σημαδεύει το πρόσωπό του. Αποποιείται έτσι τη μορφή που του έδωσαν οι ρομαντικοί. Μ’ αυτό τον βασανισμένο κι αξιοθρήνητο Δον Ζουάν κανείς δεν έχει όρεξη να γελάσει. Τον λυπούνται, άραγε ο ουρανός θα εξαγοράσει τις αμαρτίες του; Όμως δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο.

Στο σύμπαν που φαντάζεται, συμπεριλαμβάνεται επίσης και το γελοίο. Θα το ‘βρισκε φυσικό να τιμωρηθεί. Είναι ο κανόνας του παιχνιδιού. Και είναι ακριβώς μεγαλοψυχία εκ μέρους του που δέχτηκε όλους τους κανόνες του παιχνιδιού. Ξέρει ωστόσο ότι έχει δίκιο κι ότι δεν πρόκειται για τιμωρία. Το πεπρωμένο δεν είναι τιμωρία.

Αυτό είναι το έγκλημά του και, όπως το καταλαβαίνουμε, οι άνθρωποι που πιστεύουν στο αιώνιο επικαλούνται την τιμωρία. Ο Δον Ζουάν αγγίζει μια γνώση χωρίς αυταπάτες που αρνιέται το κάθε τι που πρεσβεύουν οι παραπάνω. Αγαπώ και κατέχω, κατακτώ κι εκμηδενίζω, να ο τρόπος της γνώσης του. (Υπάρχει νόημα σε τούτη την αγαπημένη λέξη της Αγίας Γραφής η οποία αποκαλεί “γνώση” την ερωτική πράξη).

Ο Δον Ζουάν είναι ο χειρότερος εχθρός τους γιατί τους αγνοεί. Κάποιος χρονικογράφος αναφέρει ότι ο πραγματικός “Burlador” πέθανε δολοφονημένος από φραγκισκανούς μοναχούς που θέλησαν “να θέσουν τέρμα στις παρεκτροπές και στην ασέβεια του Δον Ζουάν που, επειδή γεννήθηκε αριστοκράτης, εξασφάλισε την ατιμωρησία”. Διέδωσαν στη συνέχεια ότι τον κεραυνοβόλησε ο ουρανός. Κανένας δεν απέδειξε αυτό το παράξενο τέλος. Ούτε και κανένας απέδειξε το αντίθετο.
Μα χωρίς να διερωτώμαι αν αυτό αληθεύει, μπορώ να πω ότι είναι λογικό.

Θέλω μόνο εδώ να σταθώ στον όρο “γεννήθηκε αριστοκράτης” και να παίξω με τις λέξεις: η ζωή τού εξασφάλισε την αθωότητά του. Μόνο μετά τον θάνατο απέκτησε μια ενοχή που τώρα πια πέρασε στο θρύλο.
Τι άλλο μπορεί να σημαίνει αυτός ο πέτρινος Διοικητής, αυτός ο ψυχρός ανδριάντας που ζωντάνεψε για να τιμωρήσει το αίμα και το θάρρος που τόλμησαν να σκέφτονται;

Όλες οι δυνάμεις του αιώνιου Λόγου, της τάξης, της παγκόσμιας ηθικής, όλο το αλλόκοτο μεγαλείο ενός Θεού ευπρόσιτου στην οργή, ενσαρκώνονται σ’ αυτόν.
Τούτη η γιγαντιαία κι άψυχη πέτρα συμβολίζει μονάχα τις δυνάμεις που ο Δον Ζουάν αρνήθηκε δια παντός. Η αποστολή ωστόσο του Διοικητή σταματά εκεί. Η οργή και ο κεραυνός μπορούν να επιστρέψουν στον ψεύτικο ουρανό απ’ όπου τους κάλεσαν.

Η αληθινή τραγωδία παίζεται πέρα απ’ αυτούς. Όχι, ο Δον Ζουάν δεν πέθανε χτυπημένος από ένα πέτρινο χέρι. Πιστεύω εύκολα στο θρυλικό θράσος, σ’ εκείνο το τρελό γέλιο ενός ανθρώπου με υγιή αντίληψη που προκαλεί έναν ανύπαρκτο θεό.
Προπάντων όμως πιστεύω πως εκείνο το βράδυ που ο Δον Ζουάν περίμενε στο σπίτι της Άννας, δεν ήρθε και ο ασεβής θα πρέπει να ένιωσε, περασμένα μεσάνυχτα, την τρομερή πίκρα εκείνων που έχουν δίκιο.

Ακόμα περισσότερο πιστεύω την ιστορία της ζωής του που λέει ότι, για να τελειώνει, πήγε να θαφτεί σ’ ένα μοναστήρι. Όχι γιατί η υποδειγματική πλευρά της ιστορίας θα μπορούσε να φανεί πιθανή.
Τι καταφύγιο πήγε να ζητήσει από τον Θεό; Αυτό ωστόσο συμβολίζει μάλλον τη λογική κατάληξη μιας ζωής με απόλυτη συναίσθηση του παραλόγου, το άγριο τέλος μιας ύπαρξης στραμμένης προς τις απολαύσεις δίχως αύριο. Εδώ, η ηδονή καταλήγει στον ασκητισμό.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι μπορεί να είναι σαν τις δυο όψεις της ίδιας ένδειας.
Δεν υπάρχει πιο τρομακτική εικόνα: ένας άνθρωπος που το κορμί του τον πρόδωσε και που, καθώς πέθανε όταν έπρεπε, ολοκληρώνει το θεατρικό έργο περιμένοντας το τέλος, πρόσωπο με πρόσωπο με τούτο το θεό που δεν λατρεύει, υπηρετώντας τον όπως υπηρέτησε τη ζωή, γονατιστός μπροστά στο κενό και τείνοντας τα χέρια προς έναν ουρανό βουβό κι ασυνείδητο.

Βλέπω τον Δον Ζουάν σ’ ένα κελί εκείνων των ισπανικών μοναστηριών που βρίσκονται διάσπαρτα πάνω σε κάποιο λόφο. Κι αν κοιτάζει κάτι, δεν πρόκειται για φαντάσματα από αγάπες που χάθηκαν, αλλά, ίσως, μέσα από μια καυτή πολεμίστρα, ν’ ατενίζει κάποια σιωπηλή πεδιάδα της Ισπανίας, γη υπέροχη και δίχως ψυχή, στην οποία αναγνωρίζει τον εαυτό του. Ναι, σε τούτη τη μελαγχολική και λαμπερή εικόνα πρέπει να σταματήσουμε.
Το οριστικό τέλος, αναμενόμενο αλλά ποτέ ποθητό, το οριστικό τέλος είναι αξιοκαταφρόνητο.

Γιατί;

Αφού γεννήθηκα όμορφος, γιατί θα πρέπει η κοινωνία να μου δείξει τι είναι ομορφιά, ώστε να χαλάσω αυτό που είμαι, για να γίνω αυτό που μου δείχνουν;

Αφού γεννήθηκα πλήρης, με όλα τα εφόδια έτοιμα μέσα μου, γιατί θα πρέπει να κατακτήσω εξωτερικούς τίτλους ώστε να θεωρηθώ πλήρης, αλλά ουσιαστικά να αισθάνομαι ανεκπλήρωτος;

Αφού γεννήθηκα έτοιμος, αγαπώντας όλους και χωρίς να διαχωρίζω, γιατί θα πρέπει να εκπαιδευτώ την ατομικότητα και το διαχωρισμό θωρακίζοντας τη ζωή μου από ότι δεν μοιάζει με εμένα;

Αφού γεννήθηκα κάτω από έναν ήλιο που φωτίζει τα πάντα, γιατί να με κάνουν να πιστεύω ότι ο ήλιος για μένα έχει βγει;

Αφού γεννήθηκα χωρίς τσέπες, γιατί το μέτρο που με ζυγίζουν είναι το πόσο μεγάλες είναι οι τσέπες μου;

Αφού γεννήθηκα γνωρίζοντας το προσωρινό μου, γιατί προσπαθούν να με πείσουν να συμπεριφέρομαι λες και θα είμαι αιώνιος;

Αφού γεννήθηκα συνεργάτης της ζωής, πως γίνεται να συμπεριφέρομαι σαν ανταγωνιστής της;

Αφού γεννήθηκα, με όλες μου τις αισθήσεις έτοιμες να ρουφήξουν την κανονικότητα, το φυσιολογικό, τη ροή, την έκταση της ζωής, το θαύμα της δημιουργίας, και την απεραντοσύνη των αιώνιων κανόνων, πόση προσπάθεια γίνεται από όλους γύρω για να μην ζω!

Κβαντική Φυσική: Επιστήμονες παρατηρούν μια νέα σπάνια κατάσταση ύλης – ένα κβαντικό υγρό σπιν

Μια νέα και σπάνια κατάσταση ύλης, γνωστή ως κβαντικό υγρό σπιν πραγματοποιήθηκε εμπειρικά σε ένα απλό κρύσταλλο ένωσης ασβεστίου-οξειδίου του χρωμίου, από μια επιστημονική ομάδα του κέντρου Helmholtz στο Βερολίνο και τη Δρέσδη. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο σχετικά με αυτή την ανακάλυψη είναι ότι σύμφωνα με τη συμβατική αντίληψη, ένα κβαντικό υγρό σπιν δεν θα ήταν δυνατό σε αυτό το υλικό.

Τώρα αναπτύσσεται μια θεωρητική εξήγηση για τις παρατηρήσεις αυτές. Η εργασία, θεωρείται ότι διευρύνει τη γνώση μας για την συμπυκνωμένη ύλη και μπορεί να είναι επίσης σημαντική για μελλοντικές εξελίξεις στην κβαντική πληροφορική. Τα αποτελέσματα της εργασίας μόλις έχουν δημοσιευθεί στο Nature Physics.

Με βάση την καθημερινή εμπειρία, περιμένουμε η ύλη σε χαμηλές θερμοκρασίες να στερεοποιείται με τα άτομα να σταθεροποιούνται με μια κανονική διευθέτηση. Οι μαγνητικές ροπές που προκύπτουν από τα ατομικά ηλεκτρονικά σπιν σε μαγνητικά υλικά, επίσης, καταλήγουν σε ηρεμία και σταθεροποιούνται ως προς τον προσανατολισμό καθώς πέφτει η θερμοκρασία. Ωστόσο, υπάρχουν μερικές σπάνιες εξαιρέσεις. Σε ότι αναφέρεται ως κβαντικό υγρό σπιν, οι προσανατολισμοί των ηλεκτρονικών σπιν παραμένουν μεταβλητοί ακόμη και αν οι θερμοκρασίες είναι κοντά στο απόλυτο μηδέν. Σύμφωνα με την συμβατική αντίληψη, το φαινόμενο αυτό μπορεί να συμβεί εάν τα σπιν διευθετούνται γεωμετρικώς σε τρίγωνα και εάν οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους είναι αντι-σιδηρομαγνητικές ευνοώντας αντιπαράλληλη ευθυγράμμιση των σπιν.

Για τρία άτομα που συνιστούν τις κορυφές των γωνιών ενός τριγώνου, τα ηλεκτρονικά σπιν αυτών των ατόμων δεν μπορούν ταυτόχρονα να είναι προσανατολισμένα αντιπαράλληλα σε σχέση με τα άλλα. Αυτή η «ανατροπή» μπορεί να εμποδίζει τα σπιν να περιπέσουν σε ηρεμία σε ένα ορισμένο προσανατολισμό ακόμη και στη θερμοκρασία μηδέν – αντιθέτως κινούνται όπως τα άτομα σε ένα υγρό. Ωστόσο, σε πολλά υλικά η «ανατροπή» μπορεί να ξεπεραστεί από μια μαγνητική εντολή, που προκαλείται ακόμη και από τις παραμικρές αλληλεπιδράσεις. Για τους λόγους αυτούς, μόνο λίγα ισοτροπικά υλικά προτάθηκαν ως υποψήφια υγρά-σπιν.

Μονοκρύσταλλοι με σύνθετες μαγνητικές αλληλεπιδράσεις
Μια διεθνής ομάδα φυσικών, με επικεφαλής την καθηγήτρια Bella Lake από το κέντρο Helmholtz στο Βερολίνο – και με επιπλέον συναδέλφους από τα κέντρα Helmholtz στο Βερολίνο (HZB) και τη Δρέσδη (HZDR) -παρήγαγαν και ερεύνησαν τους πρώτους απλούς κρυστάλλους ασβεστίου-οξειδίου του χρωμίου (Ca10Cr7O28). Τα άτομα στους κρυστάλλους αυτούς διευθετούνται κατά τρόπο που είναι γνωστός ως πλέγμα Kagomé – που θυμίζει το μοτίβο των τριγώνων και εξάγωνων στην Ιαπωνική καλαθοποιία.

Ως αποτέλεσμα, σε αυτά τα υλικά αναπτύσσεται ένα περίπλοκο σύνολο ισοτροπικών μαγνητικών αλληλεπιδράσεων, που συνίσταται από όχι μόνο αντι-σιδηρομαγνητικές αλληλεπιδράσεις, αλλά επίσης περισσότερο ισχυρότερες σιδηρομαγνητικές αλληλεπιδράσεις που σύμφωνα με την συμβατική αντίληψη θα πρέπει να εμποδίζουν την ύπαρξη συμπεριφοράς υγρού σπιν. Εντούτοις, μαγνητικά και πειράματα σκέδασης νετρονίων που έγιναν σε Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία και ΗΠΑ, καθώς και πειράματα φασματοσκοπίας μυονίου που έγιναν στην Ελβετία, έχουν δείξει ότι τα σπιν σε αυτά τα δείγματα διατηρούν τη συλλογική τους κίνηση ακόμη και σε χαμηλές θερμοκρασίες έως και 20 millikelvin και συμπεριφέρονται όπως ένα κβαντικό υγρό σπιν.

Η εμπειρική απόδειξη αυτών των κβαντικών καταστάσεων με εξαιρετικό ενδιαφέρον, όπως τα υγρά σπιν, μπορούν επίσης να συμβούν και σε αρκετά πιο περίπλοκους κρυστάλλους με διαφορετικές μαγνητικές αλληλεπιδράσεις, λένε οι επιστήμονες, οι οποίοι θεωρούν ότι τα στοιχεία από τα πειράματα θα βοηθήσουν τους θεωρητικούς φυσικούς να διευρύνουν το θεωρητικό μοντέλο των υγρών σπιν. Όπως εξηγούν, η διεύρυνση της κατανόησής μας για τα μαγνητικά υλικά και η δυνατότητα ύπαρξης περισσοτέρων υποψηφίων για υγρά σπιν, από ότι αναμένονταν, θα μπορούσαν να είναι σημαντικά για την εξέλιξη των κβαντικών υπολογιστών στο μέλλον, επειδή τα υγρά σπιν είναι ένα από τα πιθανά δομικά στοιχεία – φορείς των μικρότερων μονάδων της κβαντικής πληροφορίας, γνωστά και ως qubit.

Στοιχεία δυο νέων χρονοκρυστάλλων εντόπισαν ερευνητές σε συστήματα περιοδικά διεγειρόμενων σπιν

Ένας χρονοκρύσταλλος είναι μια συλλογή αντικειμένων που αυθόρμητα διαμορφώνει κάποιο μοτίβο στο χρόνο, όπως ακριβώς ένας κανονικός κρύσταλλος αυθόρμητα διαμορφώνει ένα μοτίβο στο χώρο. Οι θεωρητικοί προέβλεψαν τους χρονοκρυστάλλους το 2012 και η πρώτη πειραματική απόδειξη εμφανίστηκε το 2017. Τώρα, δυο ξεχωριστές ομάδες έχουν διευρύνει τον κατάλογο των συστημάτων που μπορούν εμφανώς να φιλοξενήσουν χρονοκρυστάλλους. Και τα δυο πειράματα βρήκαν διακριτές υπογραφές χρονοκρυστάλλου σε συστήματα σπιν που ελέγχονται με τεχνικές NMR. Στην πρώτη περίπτωση, τα σπιν είναι στο εσωτερικό ενός στερεού κρυστάλλου, ενώ στη δεύτερη περίπτωση, είναι μέσα σε μόρια με σχήμα άστρου σε ένα ρευστό. Οι ανακαλύψεις προκαλούν τις τρέχουσες υποθέσεις σχετικά με το ποιες συνθήκες απαιτούνται για να διαμορφωθούν χρονοκρύσταλλοι.

Οι χρονοκρύσταλλοι είναι διαφορετικοί από άλλα χρονο-περιοδικά συστήματα (όπως εκκρεμή και καρδιακοί παλμοί) στο ότι δεν κινούνται στο ρυθμό που επιβάλλεται από τον κινητήριο μηχανισμό. Αντί αυτού, ταλαντώνονται με περίοδο που είναι ένα ακέραιο πολλαπλάσιο της κινητήριας περιόδου. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με τα περισσότερα μοντέλα, η περιοδική διέγερση θα υπερθερμάνει τον κρύσταλλο και ένας διακριτός χρονοκρύσταλλος θα μπορούσε να υπάρχει μόνο αν το σύστημα είναι σταθεροποιημένο έναντι της θέρμανσης από ένα επαγώμενο από διαταραχή φαινόμενο που αποκαλείται πολυ-σωματική τοπική προσαρμογή*.

Ο πρωτο-αναφερόμενος χρονοκρύσταλλος ήταν σε διαταραγμένα συστήματα. Ωστόσο, μια ομάδα υπό την ηγεσία του Sean Barrett από το Πανεπιστήμιο του Yale έχει τώρα παρατηρήσει υπογραφές χρονοκρυστάλλου σε ένα αναπάντεχο μέρος, σε έναν κρύσταλλο χωρικά τακτοποιημένο (στο δισόξινο φωσφορικό αμμώνιο – NH4H2PO4). Η ομάδα χρησιμοποίησε παλμούς ραδιοσυχνοτήτων για να περιστρέψει περιοδικά τα σπιν των πυρήνων του φωσφόρου-31 μέσα στον κρύσταλλο. Παρά την έλλειψη διαταραχής στη δομή του πλέγματος, τα σπιν παρουσίαζαν συμπεριφορά χρονοκρυστάλλου, ταλαντευόμενου με μια περίοδο διπλάσια αυτής της παλμικής αλληλουχίας. Για να ερευνήσει αυτό το φαινόμενο, η ομάδα ανέπτυξε νέες τεχνικές NMR, τις οποίες παραθέτουν σε μια συνοδό μελέτη.

Σε ένα διαφορετικό πείραμα NMR, ο Ganesh Sreejith και οι συνεργάτες του, από το Ινδικό Ινστιτούτο Επιστημονικής Εκπαίδευσης και Έρευνας στην Pune (Πούνε) στην Ινδία, αναγνώρισαν συμπεριφορά χρονοκρυστάλλου σε μια ρευστή κατάσταση, χρησιμοποιώντας μόρια με ένα κεντρικό σπιν που περιβάλλεται από αρκετά σπιν-δορυφόρους. Οι ερευνητές εξέθεσαν αυτά τα σε σχήμα άστρου μόρια σε μια σειρά ραδιοπαλμών περιστροφής του σπιν και βρήκαν ότι ο μαγνητισμός των μορίων ταλαντώνονταν σε διπλάσια από την παλμική περίοδο. Η περιοδικότητα αυτή αναδύθηκε ακόμη και χωρίς διαταραχές στο σύστημα και παρέμενε σταθερή έναντι διαταραχών, όπως οι αλλαγές στη γωνία περιστροφής του σπιν.

Πηγή: American Physical Society

Περισσότερα στις δημοσιεύσεις:
(1) Observation of Discrete-Time-Crystal Signatures in an Ordered Dipolar Many-Body System. Physical Review Letters and Physical Review B.
(2) 31P NMR study of discrete time-crystalline signatures in an ordered crystal of ammonium dihydrogen phosphate. Physical Review Letters and Physical Review B.
(3) Temporal Order in Periodically Driven Spins in Star-Shaped Clusters. Physical Review Letters and Physical Review B.
------------------
*Σημείωση: Το φαινόμενο της πολυσωματικής τοπικής προσαρμογής (Mαny-body localization ή MBL), που παρουσιάζεται από ορισμένα απομονωμένα συστήματα συνήθως με παρουσία αποσβαίνουσας διαταραχής, εκτρέπει τα συστήματα από την ισορροπία σε μια θερμική κατάσταση όπου οι απαραίτητοι για την τοπολογική τάξη λεπτοί κβαντικοί συσχετισμοί είναι συχνά υποβαθμισμένοι. Αντί αυτής, τα πολυσωματικά τοπικής προσαρμογής συστήματα μπορεί να παρουσιάζουν έναν τύπο δομής, όπου το ολικό πολυ-σωματικό φάσμα χαρακτηρίζεται από ποικίλους τύπους κβαντικής τάξης, συνήθως περιορισμένους στις βασικές κβαντικές καταστάσεις.

Fr. Nietzsche: τι είναι η Δημοκρατία;

Σχετική εικόναΔημοκρατία: από την ελευθερία στην ανελευθερία;

§1. Η έννοια της δημοκρατίας κατανοείται από τον Νίτσε υπό έναν ευρέως πολλαπλό τρόπο και όχι αποκλειστικά ομοιογενώς και ανεξάρτητα από τις ιστορικές περιστάσεις. Στο πρώιμο και ύστερο έργο του, αντιτίθεται σταθερά στη δημοκρατία, θεωρώντας την ως το πιο ισοπεδωτικό πολίτευμα, που συνθλίβει το δημιουργικό ένστικτο των ατόμων και αποθρασύνει τα άγρια ένστικτα και συνακόλουθα την κτηνώδη συμπεριφορά της αγελαίας μάζας. Στα έργα του της μέσης περιόδου εμφανίζεται πιο ευέλικτος. Στα πρώιμα γραπτά του θεωρεί πως το μεγαλείο, η υπεροχή της πολιτείας συχνά επιτυγχάνεται σε βάρος της αδύναμης μάζας· αλλά τούτο αποτελεί ένα αναγκαίο τίμημα για να ωφεληθεί το σύνολο των ανθρώπων. Βασικό μοντέλο, για τη σκέψη του, κατ’ αυτή την περίοδο αποτελεί το σύστημα διακυβέρνησης, όπως ίσχυε στην αρχαία Ελλάδα. Στο έργο του Ανθρώπινο-πολύ Ανθρώπινο, αποδέχεται το τετελεσμένο της δημοκρατίας και επιχειρεί να ερμηνεύσει βασικές πτυχές της εσωτερικής της λειτουργίας. Γράφει σχετικά για τα πολιτικά κόμματα, τα οποία διαχρονικά έχουν αποδειχτεί βραχνάς της δημοκρατίας, με ορισμένες μόνο εξαιρέσεις κι αυτές βεβαιωτικές του κανόνα:

«Παρακαλώ να μας δοθεί ο λόγος. Ο δημαγωγικός χαρακτήρας και η πρόθεση να επηρεάσουν τις μάζες είναι σήμερα το κοινό στοιχείο όλων των πολιτικών κομμάτων: λόγω αυτής της πρόθεσης είναι όλα αναγκασμένα να μετατρέπουν τις αρχές τους σε μεγάλες τοιχογραφίες ηλιθιοτήτων και έτσι να τις ζωγραφίζουν στον τοίχο. Αυτό δεν μπορεί να αλλάξει πια, γιατί στη σφαίρα τούτη ισχύει αυτό που λέει ο Βολταίρος: «από τη στιγμή που αρχίζει να σκέφτεται ο λαουτζίκος, όλα είναι χαμένα».

§2. Κατά την ίδια εποχή ‒και στο ίδιο έργο‒ υιοθετεί την έννοια της δημοκρατίας ως προσωρινό μέσο για την σταθερότητα και την υπέρβαση του στρατιωτικού εθνικισμού. Κάνει λόγο για έναν ασυγκράτητο εκδημοκρατισμό της Ευρώπης, τον οποίο δεν μπορεί να ανακόψει καμιά δύναμη. Αξιολογεί αυτόν τον εκδημοκρατισμό ως ένα από τα σημαντικά προφυλακτικά μέτρα, ικανά να διαχωρίζεται η νεωτερική αντίληψη της πολιτικής ζωής από τον Μεσαίωνα. Αποτελούν «πέτρινα φράγματα και προστατευτικά τείχη ενάντια σε βάρβαρους, ενάντια σε λοιμούς, ενάντια στη σωματική και πνευματική υποδούλωση!».

Συζητά, κατ’ αυτό το πνεύμα, για μια «μελλοντική δημοκρατία» που θα πάρει τον χαρακτήρα μιας «ευρωπαϊκής λίγκας των Εθνών», όπου το κάθε μεμονωμένο Έθνος θα αντιστοιχεί σε ένα καντόνι και η γενική οργάνωση αυτής της ένωσης θα γίνεται έτσι, ώστε να εξασφαλίζονται τα συμφέροντα των μεγάλων καντονιών και ακολούθως εκείνων όλης της ένωσης. Εδώ ο Νίτσε μιλάει πολύ προφητικά για μια πολιτική οργάνωση σε επίπεδο Ευρώπης τουλάχιστο, η οποία φαινομενικά παραπέμπει σε ό,τι δείχνει να είναι σήμερα η Ευρώπη, ως πολιτική και οικονομική ένωση. Στην πραγματικότητα ωστόσο η σημερινή πολιτικο-οικονομική κ.λπ. οργάνωση της Ευρώπης είναι μια επικίνδυνη καρικατούρα της σύλληψης που πρώτος ο φιλόσοφος έφερε σε συζήτηση. 

§3. Η κατά Νίτσε μελλοντική μορφή της δημοκρατίας χαρακτηρίζεται από την ανεξαρτησία της γνώμης, του τρόπους ζωής και της απασχόλησης. Πόρρω απέχει ακόμα από το να έχει πραγματωθεί και κινδυνεύει από τους μη κατέχοντες, από τους πλούσιους και από τα πολιτικά κόμματα. Διακρίνεται σαφώς από τις σημερινές μορφές, όπως αυτή του κοινοβουλευτισμού:

«Εξ αποστάσεως. ‒Ο κοινοβουλευτισμός, δηλαδή η δημόσια άδεια να μπορείς να επιλέγεις ανάμεσα σε πέντε βασικές πολιτικές γνώμες, κολακεύει και κερδίζει την εύνοια όλων εκείνων, που θα ήταν πρόθυμοι να φαίνονται ανεξάρτητοι και ατομικιστές και να παλεύουν για τις δικές τους απόψεις. Εν τέλει όμως είναι αδιάφορο, αν η αγέλη εξαναγκάζεται να έχει μόνο μια γνώμη ή αν διατηρεί το δικαίωμα να έχει πέντε. ‒Όποιος παρεκκλίνει από τις πέντε δημόσιες γνώμες και στέκει απόμακρα, έχει πάντα όλη την αγέλη εναντίον του.     

Εδώ ο Νίτσε καταφέρεται κατά του κοινοβουλευτισμού ως ενός δημαγωγικού κέντρου και υπό την οπτική του ισοπεδωτικού ρόλου της δημοκρατίας, χέρι – χέρι με τον σοσιαλισμό (=πάσης φύσεως μορφές σοσιαλδημοκρατίας και σοσιαλισμού), κατά τον ραγδαίο εκφυλισμό της σε μαζική δημοκρατία. Στο ίδιο κύκλο σκέψεων φέρνει σε συζήτηση την ιδέα πως η δημοκρατία διασπά τις άκαμπτες ταξικές ιεραρχίες και έτσι απελευθερώνει ατομικές φιλοδοξίες, ενώ συγχρόνως δεν παύει να αποκαλύπτει τις θορυβώδεις και όχι λιγότερο ανεδαφικές φλυαρίες των σοσιαλιστών της εποχής του περί ελεύθερης μελλοντικής κοινωνίας.

§4. Η κεντρική έννοια πάντως της συνολικής σκέψης του Νίτσε, κι όχι μόνο της πολιτικής, είναι αυτή του Αγώνος. Υπό τον αστερισμό αυτής της έννοιας, χαρακτηριστικής της δυναμικής εξέλιξης της σκέψης του, κρίνει ή επικρίνει, ανάλογα με την περίπτωση, τη δημοκρατία ως τέτοια ή διάφορες επί μέρους μορφές εκδήλωσής της ή εφαρμογής της, αλλά και γενικότερα το κράτος με τις εκάστοτε εξουσιαστικές μορφές του. Οι νέες ιδέες του, όπως ο ίδιος τις εννοεί, δηλαδή οι εν εξελίξει πτυχές ή μορφές της σκέψης του, σε συνάφεια και με τον ανερχόμενο μηδενισμό στην Ευρώπη, αναγνωρίζουν την ηθική, πάνω στην οποία στηρίζεται όλο το πολιτικό και δη το δημοκρατικό οικοδόμημα της Ευρώπης, ως ηθική του αγελαίου ζώου. Το πλέγμα έτσι των κοινωνικών και πολιτικών σχέσεων αποκτά μηδενιστικά χαρακτηριστικά, με αποτέλεσμα ο παθητικός μηδενισμός να οδεύει προς την απόλυτη κυριαρχία του, αποστερώντας τον άνθρωπο «από την πίστη στο δίκιο του, στην αθωότητα· κυριαρχεί η ψευδολογία, ο οπορτουνισμός».

Την ίδια στιγμή καθιδρύει τούτη την ψευδολογία και τον οπουρτουνισμό ως το γνωσιοντολογικό θεμέλιο όλων των κοινωνικο-πολιτικών θεσμίσεων του ανθρώπου· κατ’ επέκταση το δημοκρατικό κίνημα αποβαίνει:

«όχι απλώς μια μορφή κατάπτωσης της οργανωμένης ζωής στη σφαίρα της πολιτικής, αλλά και μορφή κατάπτωσης‒μείωσης του ανθρώπου, καταδίκης του στην κατάσταση του μέτριου/της μετριότητας και της απώλειας της αξίας του».

Όλα, επομένως, τα πολιτικά‒πολιτισμικά επιτεύγματα της Ευρώπης, δηλαδή εκείνα που κατονομάζουν οι εκάστοτε, κάτω και του μετρίου, πολιτικοί ηγέτες της ως τέτοια, αλλά και καθετί που προβάλλουν ως πρόοδο είναι τα πυρηνικά στοιχεία της ηθικής της αγέλης και αποτελούν τον μέγιστο κίνδυνο να φτάσει ο άνθρωπος σε ολικό, καθολικό και συλλογικό εκφυλισμό και μάλιστα υπό την ετικέτα του «ανθρώπου του μέλλοντος», για τον οποίο μιλούν κατά κόρο «οι μπουνταλάδες και χοντροκέφαλοι σοσιαλιστές».

Τέτοιους μπουνταλάδες δημοκράτες, σοσιαλιστές, σοσιαλδημοκράτες, φιλελεύθερους κ.λπ. δεν τους βρίσκουμε αποκλειστικά σε ένα παρωχημένο παρελθόν, κατά το Νίτσε, αλλά στο αεί παρόν. Είναι αυτοί, που ακριβώς, επειδή οι ίδιοι έχουν εξαντλημένες τις λίγες δυνατότητές τους, εργάζονται συνειδητά ή μη για την εξάντληση και των τεράστιων δυνατοτήτων των άλλων ανθρώπων. Να γιατί, και πάλι με βάση τον λόγο του Νίτσε, «ο εκδημοκρατισμός της Ευρώπης είναι συγχρόνως μια ακούσια, χωρίς την ελεύθερη βούληση, ρύθμιση για τη δημιουργία τυράννων, ‒με κάθε έννοια της λέξης, μαζί και της πνευματικής».