Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2017

ΣΤΟΒΑΙΟΣ - Ἀνθολόγιον β'

Σόλων Ἐξηκεστίδου Ἀθηναῖος ἔφη·
Μηδὲν ἄγαν. Κριτὴς μὴ κάθησο· εἰ δὲ μή, τῷ ληφθέντι ἐχθρὸς ἔσῃ. Ἡδονὴν φεῦγε, ἥτις λύπην τίκτει. Φύλασσε τρόπου καλοκαγαθίαν ὅρκου πιστοτέραν. Σφραγίζου τοὺς μὲν λόγους σιγῇ, τὴν δὲ σιγὴν καιρῷ. Μὴ ψεύδου, ἀλλ᾽ ἀλήθευε. Τὰ σπουδαῖα μελέτα. Τῶν γονέων μὴ λέγε δικαιότερα. Φίλους μὴ ταχὺ κτῶ, οὓς δ᾽ ἂν κτήσῃ, μὴ ταχὺ ἀποδοκίμαζε. Ἄρχεσθαι μαθών, ἄρχειν ἐπιστήσῃ. Εὐθύνας ἑτέρους ἀξιῶν διδόναι, καὶ αὐτὸς ὕπεχε. Συμβούλευε μὴ τὰ ἥδιστα, ἀλλὰ τὰ βέλτιστα. Τοῖς πολίταις μὴ θρασύνου. Μὴ κακοῖς ὁμίλει. Χρῶ τοῖς θεοῖς. Φίλους εὐσέβει. Ὃ ἂν ‹μὴ› ἴδῃς μὴ λέγε. Εἰδὼς σίγα. Τοῖς ἑαυτοῦ πρᾷος ἴσθι. Τὰ ἀφανῆ τοῖς φανεροῖς τεκμαίρου.

***
Ο Σόλωνας, γιος του Εξηκεστίδη, από την Αθήνα είπε:
Ποτέ, καμιά υπερβολή. Δικαστή θέση να μη παίρνεις· αλλιώς θα μισηθείς από τον καταδικασμένο. Να αποφεύγεις την ηδονή που γεννάει λύπη. Κράτα την ακεραιότητα του χαρακτήρα πιο πιστή από τον όρκο. Σφράγιζε τα λόγια με σιωπή, τη σιωπή με την κατάλληλη στιγμή. Μη λες ψέματα· λέγε την αλήθεια. Μόνο με σοβαρά και αξιόλογα πράγματα να ασχολείσαι. Μην ισχυρίζεσαι ότι λες πιο δίκαια πράγματα από τους γονείς σου. Μην αποκτάς βιαστικά φίλους· όταν όμως τους αποκτήσεις, μην τους απορρίπτεις βιαστικά. Μόνο αν μάθεις να άρχεσαι, θα ξέρεις να άρχεις. Αν ζητάς από τους άλλους να λογοδοτούν, να είσαι πρόθυμος να λογοδοτείς κι εσύ. Οι συμβουλές σου να μην είναι για τα πιο ευχάριστα, αλλά για τα πιο καλά. Μην αποθρασύνεσαι προς τους συμπολίτες σου. Να μη συναναστρέφεσαι κακούς ανθρώπους. Να έχεις σχέσεις με τους θεούς. Να σέβεσαι τους φίλους σου. Αν δεν δεις κάτι, μην το λες. Κι αν ξέρεις, μη μιλάς. Να είσαι πράος απέναντι στους δικούς σου. Από τα φανερά να συμπεραίνεις τα αφανή.

Ο Αριστοτέλης και τα θεμέλια της σταθερής ευτυχίας

Η παράμετρος που θέτει ο Αριστοτέλης για την κατάκτηση ή όχι της ευτυχίας είναι ο χρόνος. Δε φτάνει να νιώσει κανείς ευτυχία για να πούμε ότι είναι ευτυχισμένος. Πρέπει η ευτυχία να έχει σταθερότητα, να έχει δηλαδή διάρκεια: «Ένα, πράγματι, μόνο χελιδόνι δεν κάνει την άνοιξη, ούτε και μια μόνο μέρα· έτσι ακριβώς δε φτάνει να κάνει ευτυχισμένο και ευδαίμονα τον άνθρωπο μια μόνο μέρα ή μια μικρή περίοδος χρόνου». (1098a 7, 21-23).
 
Οι περιστασιακές στιγμές ευφορίας δεν πρέπει να συγχέονται με την ευτυχία, καθώς, σε τελική ανάλυση, δεν την εξασφαλίζουν. Η ευτυχία, ως έννοια βαθύτερη από κάθε παροδική χαρά, δεν μπορεί παρά να συνδέεται με την καθημερινότητα. Αυτό που λέμε ευτυχισμένη ζωή αφορά την εκπλήρωση εκείνων των προϋποθέσεων, που δίνουν στον άνθρωπο ικανοποίηση από την ίδια την κανονικότητά τους. Ένας τέτοιος άνθρωπος δε χρειάζεται κάποιο μεγάλο γεγονός για να νιώσει χαρά (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάτι τέτοιο δε θα ήταν ευπρόσδεκτο ή ότι δε θα είναι σε θέση να το εκτιμήσει), αφού η ίδια η ζωή του είναι η πηγή της χαράς. Κι εδώ δε γίνεται λόγος για το ακλόνητο της αταραξίας, αλλά για την εύρεση της ισορροπίας που εναρμονίζει τον εαυτό με το περιβάλλον.
 
Οι προσπάθειες του ανθρώπου να βρει ευτυχία μέσω των πρόσκαιρων απολαύσεων είναι καταδικασμένες σε αποτυχία, αφού το εφήμερο (για να μην πούμε το στιγμιαίο) είναι αδύνατο να προσφέρει τη σταθερότητα. Το δυστυχισμένο παιδί δεν μπορεί να γίνει ευτυχισμένο, ακόμη κι αν του προσφερθεί το μεγαλύτερο παγωτό του κόσμου. Ομοίως, ένα παιδί που λαμβάνει καθημερινά το ίδιο εξαίσιο παγωτό, δεν είναι βέβαιο ότι ευτυχεί. Η προσωρινή χαρά έχει αξία μόνο όταν συνδυάζεται με εκείνες τις συνθήκες που εξασφαλίζουν την ευτυχία, αλλιώς είναι περιστασιακή ανακούφιση. Κι αυτή ακριβώς είναι η σύγχυση του ανθρώπου, που αντιλαμβάνεται τις εφήμερες ηδονές σαν κλειδί για την ευδαιμονία. Η θεοποίηση του χρήματος, που μετατρέπει τα πάντα σε κατανάλωση, καταδεικνύει ακριβώς αυτό. Η ευτυχία όμως, δεν είναι καταναλωτικό αγαθό κι ως εκ τούτου δεν αγοράζεται.
 
Βεβαίως, ο Αριστοτέλης δεν υποτιμά καθόλου τα υλικά αγαθά. Η επάρκειά τους κρίνεται απαραίτητη για να οδηγηθεί κανείς την ευτυχία. Γι’ αυτό και κάνει λόγο για αυτάρκεια. Δεν είναι όμως αυτοσκοπός, είναι το μέσο. Με άλλα λόγια, η υλική επάρκεια δε σηματοδοτεί την εξασφάλιση της ευτυχίας, αλλά την κάλυψη των αναγκών, δηλαδή την  προϋπόθεση, ώστε να μπορέσει κανείς να φτάσει στην ευτυχία, η οποία εν τέλει αφορά την ψυχή: «Με τα αγαθά, λοιπόν, να έχουν χωριστεί σε τρεις κατηγορίες, δηλαδή στα λεγόμενα εξωτερικά, σ’ αυτά που σχετίζονται με την ψυχή και σ’ αυτά που σχετίζονται με το σώμα, ονομάζουμε όλοι κατεξοχήν αγαθά – αγαθά στην κυριολεξία – αυτά που σχετίζονται με την ψυχή». (1098b 8, 15-17).
 
Ευτυχία χωρίς ψυχική συμμετοχή δεν μπορεί να υπάρξει. Κι όταν λέμε ψυχική συμμετοχή εννοούμε τη σύμπλευση της λογικής με το συναίσθημα. Η άρνηση της λογικής για χάρη μιας παρόρμησης, αν γίνεται επανειλημμένα (σε βαθμό που να θεωρείται μια μόνιμη κατάσταση), δεν καταδεικνύει τη συναισθηματική ολοκλήρωση αλλά το πάθος. Από την άλλη, η καταπίεση των συναισθημάτων στο όνομα της λογικής αποτελεί μια άλλη μορφή παραλόγου, καθώς δεν υπάρχει τίποτε λογικότερο από το να ικανοποιεί κανείς τα συναισθήματά του. Αυτός είναι ο λόγος που η ψυχή πρέπει να ενεργήσει επιφέροντας την απαραίτητη ισορροπία με την ικανοποίηση των συναισθημάτων και τη χαλιναγώγηση των παθών.
 
Η εξισορρόπηση αυτών είναι που θα κάνει τον άνθρωπο να προβαίνει στις σωστές ενέργειες εξασφαλίζοντας την ευζωία, επιφέροντας δηλαδή την προσωπική ολοκλήρωση: «… το τέλος το ταυτίζουμε με κάποιες πράξεις και κάποιες ενέργειες· γιατί έτσι το τέλος παίρνει θέση μεταξύ των αγαθών που σχετίζονται με την ψυχή και όχι μεταξύ των εξωτερικών αγαθών. Με τον ορισμό μας συνάδει και η πίστη ότι ο ευδαίμων άνθρωπος ζει καλά και πράττει καλά – δεν το είπαμε πράγματι κάπως έτσι, ότι η ευδαιμονία είναι ευζωία και ευ-πραξία;» (1098b 8,22-25).
 
Όμως, η χαλιναγώγηση των παθών δεν είναι παρά η πραγμάτωση της αρετής. Το πάθος για το χρήμα, ο άκρατος εγωισμός, η δίψα για εξουσία, η εμμονή στις ηδονές που η εκπλήρωσή τους προϋποθέτει την καταπίεση του άλλου, είναι τα κίνητρα που αντιμάχονται στην αρετή. Η παράδοση του ανθρώπου σ’ αυτά είναι η κατάλυση της ψυχικής ισορροπίας, αφού η συναισθηματική παρόρμηση της πρόσκαιρης ικανοποίησης υπερβαίνει τη σταθερότητα της ψυχικής γαλήνης που απαιτεί η ευτυχία. Σε τελική ανάλυση, όλα αυτά δεν είναι παρά η υπερβολή που διαλύει τη μεσότητα. Και η υπερβολή δε συμπλέει με τη λογική. Ούτε είναι γνώρισμα του σώφρονα ανθρώπου.
 
Σχεδόν μαθηματικά οι άνθρωποι που υποκύπτουν σε τέτοια πάθη δεν ευτυχούν. Η γνώση της απόρριψης από τους άλλους, ακόμη κι αν κανείς δεν το εκφράζει ανοιχτά, η καχυποψία, η αρρωστημένη ανταγωνιστικότητα, το επιφανειακό των σχέσεων, ο φθόνος για τις επιτυχίες του άλλου, η τάση επίδειξης, η άρνηση της αυτογνωσίας και η τελική ανασφάλεια (που μοιραία επέρχεται) καταλύουν κάθε έννοια ισορροπίας. Υπό αυτές τις συνθήκες, η ευτυχία αντικαθίσταται από την απατηλή ανακούφιση των υλικών απολαύσεων. Όμως, η αντικατάσταση δεν είναι αποκατάσταση – πολύ περισσότερο εκπλήρωση.
 
Για να φτάσουμε και πάλι στο συμπέρασμα ότι η ψυχή πρέπει να ενεργήσει, ώστε  να τεθούν οι σωστές προτεραιότητες, προκειμένου να νιώθει κανείς χαρά με τα πράγματα που αξίζουν στ’ αλήθεια: «Όπως στην Ολυμπία το στεφάνι της νίκης το κερδίζουν όχι οι πιο όμορφοι και οι πιο ρωμαλέοι αλλά αυτοί που συμμετέχουν στους αγώνες (γιατί κάποιοι από αυτούς είναι που αναδεικνύονται νικητές), έτσι και τα ωραία και τα καλά της ζωής τα κερδίζουν αυτοί που ενεργούν σωστά». (1099a 8, 4-8).
 
Και ενεργούν σωστά όσοι κινούνται σύμφωνα με τις υποδείξεις της αρετής: «Με αυτούς λοιπόν που ταυτίζουν την ευδαιμονία με την αρετή ή με κάποια αρετή ο ορισμός μας βρίσκεται σε απόλυτη συμφωνία· στην αρετή έχει, πράγματι, την αρχή της η ενάρετη ενέργεια». (1098b 8, 35-38).
 
Αφού καταδειχθεί ότι η σωστή πράξη είναι αυτή που διέπεται από την αρετή, αυτό που μένει είναι η διασφάλιση της ταυτόχρονης συναισθηματικής ικανοποίησης, για την επίτευξη της πληρότητας που θα επέλθει από τη σύζευξη λογικής και συναισθήματος. Και η συναισθηματική ικανοποίηση σχετίζεται με την εκπλήρωση αυτών που αγαπάει ο καθένας: «… στον κάθε άνθρωπο ευχάριστο είναι αυτό που αγαπάει: το άλογο σ’ αυτόν που αγαπάει τα άλογα, το θέαμα σ’ αυτόν που αγαπάει τα θεάματα· με τον ίδιο τρόπο οι δίκαιες πράξεις σ’ αυτόν που αγαπάει τη δικαιοσύνη, και, γενικά, οι ενάρετες πράξεις σ’ αυτόν που αγαπάει την αρετή». (1099a 8, 10-13). Κι ο Αριστοτέλης θα συμπληρώσει καταδεικνύοντας την προβληματική που αποπροσανατολίζει τους περισσότερους ανθρώπους: «Στην πλειονότητα των ανθρώπων τα ευχάριστα γι’ αυτούς πράγματα βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους για το λόγο ότι δεν είναι ευχάριστα από τη φύση τους». (1099a 8, 13-14).
 
Και βέβαια, ευχάριστα από τη φύση τους είναι αυτά που υπηρετούν την αρετή. Κάθε προσπάθεια αποσύνδεσης του ευχάριστου από την αρετή δεν είναι παρά η σύγχυση ανάμεσα στην πράξη και τα αποτελέσματά της. Γιατί η διάπραξη ενός αδικήματος είναι αδύνατο να θεωρείται ευχάριστη. Ευχάριστα μπορεί να είναι τα αποτελέσματα μετά από αυτήν, επειδή προφανώς θα επιτευχθούν οικονομικά ή οποιαδήποτε άλλα οφέλη. Με άλλα λόγια, το ότι μπορεί κάποιος να νιώσει ευχαρίστηση από τα αποτελέσματα μιας αδικίας δε σημαίνει ότι είναι ευχάριστη η καθαυτή διάπραξή της. Αυτός που νιώθει ευχαρίστηση πράττοντας το κακό, αυτός δηλαδή που το κάνει γιατί αντλεί ηδονή κάνοντάς το είναι προφανώς διαταραγμένος.
 
Ο Αριστοτέλης θέτει το ζήτημα αντίστροφα: «σ’ αυτά που είπαμε πρέπει να προσθέσουμε και τούτο: ο άνθρωπος που δε βρίσκει ευχαρίστηση στις ωραίες πράξεις δεν είναι καν ένας καλός άνθρωπος. Ποιος θα ονόμαζε δίκαιο έναν άνθρωπο που δε βρίσκει ευχαρίστηση στις δίκαιες πράξεις, ή ελευθέριο έναν άνθρωπο που δε βρίσκει ευχαρίστηση στις ελευθέριες πράξεις, κοκ;» (1099a 8, 19-23).
 
Με άλλα λόγια, για τον Αριστοτέλη το συναίσθημα της ευχαρίστησης είναι απολύτως καθοριστικό για το χαρακτήρα των ανθρώπων. Δε φτάνει κάποιος να μην διαπράττει αδικίες για να είναι δίκαιος. Πρέπει να νιώθει χαρά από τις δίκαιες πράξεις. Θα έλεγε κανείς ότι τα συναισθήματα είναι καθοριστικότερα από τις συμπεριφορές. Αυτός που δε νιώθει ευχαρίστηση από τις αρχές του δικαίου δεν είναι δίκαιος ασχέτως αν τελικά τις τηρεί. Ο καλός άνθρωπος νιώθει χαρά από τις ωραίες πράξεις. Αν δεν το κάνει, δεν είναι καλός. Τελικά το τι είναι κάποιος καταδεικνύεται περισσότερο απ’ αυτά που νιώθει παρά απ’ αυτά που κάνει.
 
Το συναίσθημα είναι το επιστέγασμα της διαμόρφωσης του καθενός. Εφόσον η χαρά προέρχεται απ’ αυτά που αγαπάμε, τότε είναι προφανές ότι αυτά που αγαπάμε θα τα επιδιώκουμε κι αυτά που δεν αγαπάμε όχι. Με δυο λόγια, αυτός που δε νιώθει χαρά από τις δίκαιες πράξεις, είναι αυτός που εν τέλει δεν αγαπά τις δίκαιες πράξεις. Κι επειδή τελικά το συναίσθημα είναι το κριτήριο που θα διαμορφώσει την ανθρώπινη συμπεριφορά, αυτός που δεν αγαπά τις δίκαιες πράξεις, όσο κι αν συγκρατείται υπακούοντας στα όριά τους, όταν του δοθεί η ευκαιρία θα παραβιάσει το πνεύμα τους.
 
Η αρετή δεν μπορεί να επιβληθεί με το ζόρι. Πρέπει κανείς να τη θέλει. Πρέπει, δηλαδή, να νιώθει χαρά πραγματώνοντάς την: «Αν έτσι έχει το πράγμα, τότε οι πράξεις της αρετής θα πρέπει, σκέφτομαι, να είναι ευχάριστες καθεαυτές, μαζί όμως και καλές και ωραίες· έχουν μάλιστα την καθεμιά από τις ιδιότητες αυτές στον ύψιστο βαθμό, αν και είναι αλήθεια ότι ο ενάρετος άνθρωπος είναι καλός κριτής γι’ αυτές τις ιδιότητες – πραγματικά, η κρίση του είναι αυτή που περιγράψαμε». (1099a 8, 24-27).
 
Η επίκληση της ορθής κρίσης είναι μία ακόμη αναφορά στη λογική. Ο ενάρετος άνθρωπος, ως κάτοχος της ορθής κρίσης, συμπεριφέρεται λογικά και χαίρεται μ’ αυτά που αρμόζουν στην αρετή. Πετυχαίνει δηλαδή της σύμπλευση λογικής και συναισθήματος στην κατεύθυνση της αρετής. Κι αυτός είναι ο λόγος που θα κατακτήσει την ευδαιμονία: «Στους ανθρώπους που αγαπούν το ωραίο ευχάριστα είναι αυτά που είναι ευχάριστα από τη φύση τους· τέτοιες είναι οι πράξεις της αρετής· έτσι και σ’ αυτούς τους ανθρώπους είναι ευχάριστες και είναι και καθεαυτές ευχάριστες. Δεν τη χρειάζεται λοιπόν η ζωή αυτών των ανθρώπων την ευχαρίστηση σαν ένα είδος πρόσθετου κοσμήματος· αντίθετα, την έχει μέσα της». (1099a 8, 15-19).
 
Ο ενάρετος άνθρωπος βιώνοντας την απόλυτη ισορροπία έχει τη χαρά μέσα του. Και δεν υπάρχει σταθερότερη συνθήκη από αυτή. Οι κοινωνίες που απαξιώνουν την αρετή στο όνομα της πρόσκαιρης επιδίωξης έχουν οριστικά χάσει τον προσανατολισμό τους. Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον τα σχετικά με την αρετή φαντάζουν αφέλειες. Κι αυτή είναι η επισφράγιση της αποτυχίας. Αυτό που μένει είναι ο ωφελιμισμός, η ατομικότητα και η χρησιμοθηρική οπτική για τα πάντα. Τα κοινωνικά πρότυπα αυτού του είδους είναι η εσφαλμένη κατεύθυνση που βαφτίζεται πνεύμα των καιρών. Η συνύπαρξη καθίσταται ολοένα και πιο προβληματική. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι πολύ δύσκολο να μιλάμε για ευτυχία.
 
Παρακολουθώντας την πορεία της ανθρωπότητας είναι μάλλον αδύνατο να βρει κανείς την επικράτηση της αρετής, με τον τρόπο τουλάχιστον που την εννοεί ο Αριστοτέλης. Η βία, το κυνήγι του πλούτου, το συμφέρον και η μάχη της εξουσίας ήταν πάντοτε οι βασικότερες επιδιώξεις του ανθρώπου. Οι νόμοι της ιστορίας ήταν και παραμένουν σκληροί. Το ζήτημα της συνύπαρξης φαίνεται ακόμη μετέωρο. Κι αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα του ανθρώπου που παραμένει ανεκπλήρωτο. Θα έλεγε κανείς ότι αυτή είναι η ουσία του πολιτισμού. Να εξανθρωπίσει τον άνθρωπο, δηλαδή να πετύχει την πραγμάτωση της αρετής.
 
Ο άνθρωπος όσο και να λέει ότι παλεύει για το δίκαιο ή την ελευθερία ή την ισότητα ή τα δικαιώματα των συνανθρώπων του κλπ, δε φαίνεται να το εννοεί. Ο Αριστοτέλης θα έλεγε ότι δεν τα αγαπάει πραγματικά. Δεν βρίσκει αληθινή χαρά σ’ αυτά. Σε τελική ανάλυση δεν έχει καταλάβει ότι η ευτυχία είναι υπόθεση συλλογική. Θεωρεί ότι η ευτυχία των άλλων είναι αδιάφορη, ίσως και αντίπαλη με τη δική του. Όμως η κατάκτηση της αρετής ως απαρέγκλιτη προϋπόθεση της ευτυχίας αποδεικνύει το αντίθετο, αφού η αρετή ολοκληρώνει τον εαυτό μέσα από το σεβασμό του άλλου. Ο δίκαιος δε θέλει να  αδικείται ούτε ο ίδιος ούτε και οι άλλοι. Κι αυτός είναι ο ορισμός της κοινωνικής ισορροπίας. Η ατομική οπτική δεν μπορεί παρά να δράσει συγκρουσιακά. Να αναδείξει τον κακώς εννοούμενο ανταγωνισμό. Να επιλέγει την πολεμική από τη σύμπραξη. Προφανώς ο άνθρωπος χρειάζεται κι άλλο χρόνο. Ας είμαστε αισιόδοξοι.
 
Αυτό που μένει είναι το τελικό συμπέρασμα του Αριστοτέλη για την ευτυχία: «Συμπέρασμα: Η ευδαιμονία είναι το υπέρτατο αγαθό, και μαζί ό,τι πιο ωραίο και ό,τι πιο ευχάριστο: οι τρεις αυτές ιδιότητες δεν πρέπει να χωρίζονται με τον τρόπο που αυτό γίνεται στην επιγραφή της Δήλου:
 
Το δικαιότερο είναι το πιο όμορφο, η υγεία το καλύτερο·
Το πιο ευχάριστο απ’ όλα νά ‘χει κανείς ό,τι αγαπά·
 
O λόγος είναι ότι όλες αυτές οι ιδιότητες συνυπάρχουν στις άριστες ενέργειες – αυτές, ή μία από αυτές, η καλύτερη, λέμε πως είναι η ευδαιμονία». (1099a 8, 27-34).
 
Αριστοτέλης: Ηθικά Νικομάχεια

Ο άνθρωπος που δεν σκέφτεται, δεν φιλοσοφεί ...δεν είναι ελεύθερος

Tο ηθικό πλεονέκτημα, ο ρατσισμός και οι άλλες αλλοιώσεις του σύγχρονου πολιτικού λεξιλογίου.
Στη φιλοσοφία, οι όροι μετα-ηθική και μετα-γνωσιολογία εκφράζουν την ανάγκη διερεύνησης της γλώσσας και των νοημάτων που αυτή αποδίδει σε έννοιες ηθικής και γνώσης. Μελετούν, δηλαδή τι ονομάζεται, κάποτε, ορθό και δίκαιο ή τι αποκαλείται αληθές και ψευδές.

Από την αρχαιότητα ακόμα, είχε γίνει αντιληπτό ότι, ειδικά σε περιόδους κρίσης (πολέμου κλπ), οι άνθρωποι – και ειδικά όσοι κατέχουν εξουσία – τείνουν να αλλοιώνουν συνειδητά και εσκεμμένα πολλές από τις έννοιες της ηθικής και της γνωσιολογίας, με σκοπό να διαδώσουν τη δική τους οπτική γωνία για το τι είναι σωστό ή λάθος, αληθές ή ψευδές. Ο Θουκυδίδης ήταν από τους πρώτους που επεσήμανε αυτή την αλλοίωση, και μάλιστα σε επίπεδο πολιτικής σκέψης και πρακτικής.

Απ’ ότι φαίνεται ζούμε μια περίοδο έντονης κρίσης. Αυτό είναι ξεκάθαρο, εκτός από πολλά άλλα στοιχεία, κι από το γεγονός του πόσο έχουν αλλοιωθεί και διαστρεβλωθεί έννοιες, ηθικές σημασίες και αξίες, πολιτικές πράξεις και ιδεολογικές θεωρήσεις. Τα παραδείγματα πολλά:

Η οικονομική υποδούλωση μετατρέπεται σε «μεταρρυθμιστική οικονομική πολιτική».
Η πολιτική του ενδοτισμού αποκαλείται «ρεαλιστική πολιτική». 
Η εσκεμμένη διάλυση των εθνικών και κοινωνικών δεσμών ονομάζεται «πολυπολιτισμός».
Η αποθέωση του χρήματος και της ύλης αποκαλείται «διεθνής οικονομική πρακτική».
Η παγκόσμια οικονομική επικυριαρχία λέγεται «νεοφιλελευθερισμός».
Η ανησυχία των γονέων για την υγεία των παιδιών τους και την εκπαιδευτική ομαλότητα, εγκαλείται ως «ρατσισμός».
Η δεδηλωμένη αδυναμία – συνεπικουρούμενη από μια ιδεολογική αβελτηρία - του κράτους να επιτελέσει το θεμελιώδες έργο του, που είναι η προστασία του δημοσίου συμφέροντος και των νομίμων υπηκόων του, παρουσιάζεται ως «πολιτική ανοιχτών συνόρων».

Θα ήταν εκπληκτικά ενδιαφέρον αντικείμενο ψυχολογικής και κοινωνικο - πολιτικής μελέτης, αν δεν ήταν τραγικά ανησυχητικό, το γεγονός του πόσο εύκολα διαδίδονται και, ακόμα πιο εύκολα, γίνονται αποδεκτές τέτοιες αλλοιώσεις ηθικών, γνωστικών και πολιτικών εννοιών.

Οι ίδιοι άνθρωποι που κατείχαν για χρόνια την εξουσία δεν είχαν προβεί σε καμία μεταρρύθμιση – τώρα δέχονται την επιβολή τους από ξένα πολιτικά κέντρα. Οι πολιτικοί, δε που, ευρισκόμενοι εκτός εξουσίας, καυτηρίαζαν τέτοιες επιβολές, τις δέχτηκαν ως «ρεαλιστικές» αμέσως μόλις κατέλαβαν την εξουσία.

Οι άνθρωποι που, υποτίθεται, προασπίζονται τα δικαιώματα όλων των συνανθρώπων τους (κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά) εξαθλιώνουν οικονομικά τον λαό, επί του οποίου προΐστανται, δημιουργούν συνθήκες κοινωνικής σύγκρουσης, πολιτικής πόλωσης και εθνικής διάλυσης.

Οι άνθρωποι που κηρύττουν το «ηθικό πλεονέκτημα» των ιδεολογικών τους πεποιθήσεων, που δηλώνουν ότι σέβονται τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη, την ισότητα, την ελευθερία λόγου και σκέψης, κρατούν την πλέον ανήθικη και αναξιοκρατική στάση για τους «μη ημέτερους», προκαταλαμβάνουν αποφάσεις της Ελληνικής Δικαιοσύνης, αποστρέφονται τον πλουραλισμό στην ενημέρωση και, εν τέλει, υιοθετούν την πιο ακραία ρητορική μίσους, ρατσισμού και φασισμού, εγκαλώντας τους ανησυχούντες πολίτες και γονείς και εξευτελίζοντάς τους δημόσια.

Από την άλλη βαφτίζουν ως ανθρωπισμό το υποκριτικό – άκρως «χρυσοφόρο, όμως και κερδοσκοπικό – ενδιαφέρον τους για τους αναξιοπαθούντες, εκμεταλλευόμενοι τους πραγματικούς πρόσφυγες και τα παιδιά, για να «αρμέξουν» την οικονομική υπερεθνική αγελάδα. Καταντούν τα πιο υπάκουα υποχείρια μιας αντίληψης που ονομάζει «πολυπολιτισμικότητα» την απαξίωση της διαφορετικότητας των λαών, την απάλειψη κάθε ιδιαίτερου εθνικού και πολιτισμικού στοιχείου, τη μαζοποίηση και ομογενοποίηση του Ανθρώπου σε υπερτοπικό επίπεδο και την υποβάθμισή του σε απλό γρανάζι ενός παγκόσμιου πολιτικού και οικονομικού ολετήρα.

Ο σύγχρονος άνθρωπος, οπωσδήποτε δεν σκέφτεται, δεν φιλοσοφεί. Που πάει να πει: δεν είναι ελεύθερος. Χειραγωγείται, καθοδηγείται, δουλοποιείται. Όσο κι αν κάποιοι δεν θέλουν ούτε να το σκεφτούν ως ενδεχόμενο, ζούμε σε εποχές απάνθρωπες, οργουελικές, δυστοπικές, όπου το σκοτάδι ενός παγκόσμιου ολοκληρωτισμού έχει αρχίσει να σκεπάζει τα πάντα…

Νέα εργαλεία συμβάλουν να αρχίσει μια νέα εποχή στη βιολογία και στην προσωποποιημένη ιατρική

Αποτέλεσμα εικόνας για patients sleeping in the temple of aesculapiusΕρευνητές από την EPFL (Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne) έχουν αναπτύξει μια νέα σειρά συστημάτων γενετικών εργαλείων για να προσδιορίσουν νέους συνδέσμους μεταξύ γονιδίων και φαινοτύπων. Η εργασία, σημάδι των προσπαθειών της EPFL για την εξέλιξη της ανοιχτής επιστήμης, φέρνει τη βιολογία στο cloud και θέτει τη βάση για την ανάπτυξη της ακριβούς ιατρικής. Η μελέτη δημοσιεύεται στο Cell Systems.

Οι περισσότερο σύνθετες νόσοι, όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης, επηρεάζονται ευρέως από γενετικούς παράγοντες. Όμως την ίδια στιγμή, διαμορφώνονται επίσης από περιβαλλοντικές διεγέρσεις, όπως η διατροφή και η φυσική δραστηριότητα. Η αλληλεπίδραση αυτή μεταξύ περιβαλλοντικού και γενετικού παράγοντα κάνει κάθε άνθρωπο μοναδικό και (υπο)στηρίζει την ανάγκη για προσωποποιημένη ιατρική. Αυτή η κατά παραγγελία διαμορφωμένη ιατρική προσέγγιση εδράζεται στην λογική ότι η πρόγνωση, η διάγνωση και η θεραπεία μιας νόσου διαφέρει μεταξύ των ατόμων και εξαρτάται από τις προσωπικές τους γενετικές παραλλαγές που εντάσσονται στα ιδιαίτερα περιβάλλοντα. Όμως το να κάνουμε την προσωποποιημένη ιατρική πραγματικότητα, χρειαζόμαστε πρώτα μια βαθύτερη κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ γενετικής, περιβάλλοντος και νόσου.

Για να το κάνουν αυτό, χιλιάδες ερευνητικές ομάδες εργάστηκαν σε πληθυσμούς ποντικών, αποκαλούμενους BXD. Ο πληθυσμός αυτών των ποντικών χρησιμοποιείται ως μοντέλο για να μελετηθεί η γενετική βάση των φαινοτυπικών χαρακτηριστικών και των νόσων. Κατά τη διάρκεια πολλών δεκαετιών, χιλιάδες σύνολα φαινοτυπικών δεδομένων από ποντικούς BXD έχουν συλλεχθεί σε βάσεις δεδομένων, που εκτείνονται από το χρώμα του τριχώματος μέχρι τη διάρκεια ζωής.

Πέρα από αυτό, οι ερευνητές έχουν επίσης συλλέξει πολύ μεγάλους αριθμούς μοριακών συνόλων δεδομένων που συνδέονται με γονιδιακή έκφραση σε διάφορα όργανα των ποντικών BXD, όπως επίπεδα του mRNA, πρωτεΐνες και μεταβολίτες. Μέχρι τώρα, η BXD κοινότητα συγκέντρωσε περίπου 300 εκατομμύρια δεδομένων φαινοτυπικών σημείων από αυτά τα ζώα, δημιουργώντας μακράν το μεγαλύτερο συνεκτικό «φαίνωμα» (phenome) (ένα σύνολο όλων των φαινότυπων που εκφράζονται σε έναν οργανισμό) για κάθε πειραματική στατιστική ομάδα ζώων. Εν συντομία, το φαίνωμα BXD είναι μια τέλεια πηγή για τη μοντελοποίηση ανθρώπινων πληθυσμών για γενετικές μελέτες.

«Αυτά τα πλούσια και μεγάλα δεδομένα του φαινώματος παραμένουν, ωστόσο, σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητα, καθώς είναι δύσκολο να διεισδύσουμε και τα εργαλεία για να τα αναλύσουμε απαιτούν προηγμένες ικανότητες» αναφέρει ο Johan Auwerx, το εργαστήριο του οποίου στην EPFL ηγείται της μελέτης, μαζί με συναδέλφους τους από τη Γερμανία, την Ολλανδία και τις ΗΠΑ, καθώς και την καθηγήτρια Kristina Schoonjans και τον καθηγητή Stephan Morgenthaler της EPFL.

Οι επιστήμονες αντιμετώπισαν το πρόβλημα οργανώνοντας όλη αυτή τη γνώση σε μια βασισμένη στο cloud αποθήκη δεδομένων που συμπεριλαμβάνει όλα τα 300 εκατομμύρια στοιχεία που συλλέχθηκαν στον πληθυσμό των ποντικών BXD. Οι ερευνητές ανέπτυξαν μια εύκολη στη χρήση εργαλειοθήκη, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να συμπεριλάβει τις διάφορες περιοχές (των «omics» [genomics, proteomics κλπ.]) των βιολογικών δεδομένων από τον πληθυσμό των ποντικών BXD.

Η εργαλειοθήκη είναι ήδη online στη διεύθυνση systems-genetics.org και αναμένεται να διευκολύνει σημαντικά την ανακάλυψη συνδέσμων γονιδίου-φαινότυπου και γονιδίου-γονιδίου. Οι επιστήμονες έχουν ήδη χρησιμοποιήσει την πηγή για να εντοπίσουν εκατοντάδες χιλιάδων συσχετίσεις γονιδίων-φαινοτύπων, πολλές από τις οποίες είναι τελείως νέες. «Ένα χτυπητό παράδειγμα είναι ο σύνδεσμος μεταξύ ριβοσωμικής πρωτεΐνης Rpl26 και του βάρους του σώματος», σημειώνει μέλος της συγγραφικής ομάδας της μελέτης. «Οι ποντικοί κληρονομώντας αυτό το γονίδιο από τον ένα γονέα είναι κατά μέσο όρο 10 g βαρύτεροι από ότι τα ξαδέλφια τους».

Η εργαλειοθήκη μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιοδήποτε πληθυσμό με διαθέσιμα πολυστρωματικά δεδομένα της διακριτής φύσης (αναφέρεται ως «multi-omics data»). Αυτό επιτρέπει την επαναχρήση των υπαρχόντων δεδομένων για να γίνουν νέες ανακαλύψεις. «Τα ευρήματα στους πληθυσμούς είναι γενικώς ρωμαλέα και μεταφράζονται καλά μεταξύ ομάδων και ειδών – κάνοντας τα δεδομένα άμεσα σχετικά με την βιολογία του ανθρώπου».

«Έχουμε αποθηκεύσει όλα τα δεδομένα και την εργαλειοθήκη σε δημόσια πλατφόρμα, η οποία θα βοηθήσει τους ερευνητές να προσδιορίσουν και να επιβεβαιώσουν τις λειτουργίες των γονιδίων που ενδιαφέρουν», αναφέρει ο Auwerx τοποθετώντας το έργο στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων προσπαθειών της EPFL στην προώθηση της ανοιχτής επιστήμης. «Η πηγή αυτή στην πραγματικότητα είναι μια από τις πρώτες προσπάθειες να εισαχθεί η βιολογία στο cloud και βάζει τον ακρογωνιαίο λίθο μιας νέας εποχής της βιολογίας. Οι ιατροί σύντομα θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν παρόμοιας φύσης πηγές για να προσωποποιήσουν τις θεραπείες για τους ασθενείς τους».

Η Μεγάλη Υπόσχεση, η Διάψευση της και οι Νέες Λύσεις

Η Μεγάλη Υπόσχεση της Χωρίς Όρια Προόδου - η υπόσχεση της κυριαρχίας πάνω στη φύση, της υλικής αφθονίας, της απέραντης ευτυχίας για όσο το δυνατό μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων και της ανεμπόδιστης προσωπικής ελευθερίας- συντηρούσε τις ελπίδες και την πίστη ολόκληρων γενεών από την αρχή της βιομηχανικής εποχής. Το σίγουρο είναι ότι ο πολιτισμός μας άρχισε από τη στιγμή που οι άνθρωποι απέκτησαν κάποιο έλεγχο πάνω στη φύση. 
 
Αυτός ο έλεγχος, όμως, παρέμεινε περιορισμένος ως την αρχή της βιομηχανικής εποχής. Μπαίνοντας στη βιομηχανική εποχή - που άρχισε από την υποκατάσταση της ζωικής και ανθρώπινης ενέργειας με μηχανική και αργότερα πυρηνική ενέργεια και έφτασε μέχρι την υποκατάσταση του ανθρώπινου μυαλού με ηλεκτρονικούς υπολογιστές — αποκτήσαμε τη βεβαιότητα ότι βρισκόμασταν στο δρόμο της απεριόριστης παραγωγής και συνεπώς της απεριόριστης κατανάλωσης. Ακόμα πιστεύαμε ότι η τεχνική μας έκανε παντοδύναμους και η επιστήμη παντογνώστες. Βρισκόμασταν στον δρόμο που θα μας έκανε θεούς, ανώτερα όντα που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα δεύτερο σύμπαν, χρησιμοποιώντας το φυσικό κόσμο μονάχα σαν δομικό υλικό για την καινούργια μας δημιουργία.
 
Οι άνθρωποι άρχισαν ολοένα και περισσότερο να δοκιμάζουν μια νέα αίσθηση ελευθερίας. Έγιναν κύριοι της ζωής τους. Οι φεουδαρχικές αλυσίδες είχαν πια σπάσει και ο καθένας μπορούσε να εκπληρώσει κάθε του επιθυμία, ελεύθερος από κάθε είδους δεσμά. Η τουλάχιστο έτσι νόμιζαν οι άνθρωποι. Ακόμα κι αν ίσχυε αυτό για τις ανώτερες και τις μεσαίες τάξεις, το κατόρθωμα τους αυτό έκανε κι άλλους να πιστεύουν ότι η νέα ελευθερία θα μπορούσε να επεκταθεί σε κάθε μέλος της κοινωνίας, αρκεί η βιομηχανοποίηση να συνεχιζόταν με τον ίδιο ρυθμό. Ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός γρήγορα μεταβλήθηκαν, και από κίνημα που στόχος του ήταν μια νέα κοινωνία και ένας νέος άνθρωπος έγιναν ένα κίνημα που το ιδανικό του ήταν μια αστική ζωή για όλους τους ανθρώπους και ένα πρότυπο οικουμενικοποιημένου αστού για τον άνθρωπο του μέλλοντος. Θεωρήθηκε ότι η απόκτηση πλούτου και ανέσεων από όλους θα έφερνε την απέραντη ευτυχία σε όλους. Το τρίπτυχο απεριόριστη παραγωγή, απόλυτη ελευθερία και ανεμπόδιστη ευτυχία, αποτέλεσε τον πυρήνα μιας νέας θρησκείας: της θρησκείας της Προόδου · μια νέα Επίγεια Πολιτεία της Προόδου επρόκειτο να πάρει τη θέση της Πολιτείας του θεού. Δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι αυτή η νέα θρησκεία εφοδίαζε τους πιστούς της με ενεργητικότητα, ζωτικότητα και ελπίδα.
 
Το μεγαλείο της Μεγάλης Υπόσχεσης — τα εκπληκτικά υλικά και πνευματικά  επιτεύγματα της βιομηχανικής εποχής— πρέπει να γίνουν αντικείμενο μελέτης, αν θέλουμε να κατανοήσουμε το τραύμα που προκαλεί σήμερα η διάψευση της. Γιατί η βιομηχανική εποχή έχει πραγματικά αποτύχει στην πραγμάτωση της Μεγάλης Υπόσχεσης και όλο και περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι:
  • Η χωρίς όρια ικανοποίηση όλων των επιθυμιών δε συνεπάγεται την ευδαιμονία, ούτε οδηγεί στην ευτυχία, ούτε ακόμα στη μεγαλύτερη απόλαυση.
  • Το όνειρο να γίνουμε κύριοι της ζωής μας τέλειωσε, όταν αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε το γεγονός ότι έχουμε γίνει όλοι γρανάζια της γραφειοκρατικής μηχανής· ότι οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι προτιμήσεις μας κατευθύνονται από την κυβέρνηση και τη βιομηχανία, καθώς και από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο τους.
  • Η οικονομική πρόοδος παρέμεινε περιορισμένη στα πλούσια κράτη και το χάσμα ανάμεσα στα φτωχά και τα πλούσια κράτη πλάτυνε ακόμα περισσότερο.
  • Η ίδια η τεχνολογική πρόοδος έχει δημιουργήσει κινδύνους οικολογικούς καθώς και τον κίνδυνο πυρηνικού πολέμου, που ο καθένας τους ή και οι δυο μαζί μπορούν να καταστρέψουν ολόκληρο τον πολιτισμό, και ίσως ακόμα και την ίδια τη ζωή.
Ο άνθρωπος έχει γίνει ένας υπεράνθρωπος... Αλλά ο υπεράνθρωπος με την  υπεράνθρωπη δύναμη δεν έχει ανυψωθεί στο επίπεδο της υπεράνθρωπης λογικής. Στο βαθμό που η δύναμη του μεγαλώνει, εξελίσσεται προοδευτικά σε άνθρωπο φτωχό... Πρέπει να συγκλονίζει τη συνείδηση μας το γεγονός ότι στην προσπάθεια μας να γίνουμε υπεράνθρωποι, γινόμαστε όλο και πιο απάνθρωποι.

Δώσε αγάπη, αυτό είναι το γιατρικό που ψάχνεις

Κάθομαι και σκέφτομαι πως δεν υπάρχουν κακοί άνθρωποι… δεν μπορώ να δω κακία στο βλέμμα τους. Πονεμένοι άνθρωποι είναι, απογοητευμένοι που δεν αναγνωρίστηκαν οι προσπάθειές τους, τους απέρριψαν. Δεν τους αποδέχτηκαν όπως είναι… θέλησαν να τους αλλάξουν. Οι καταστάσεις, οι γύρω… δεν ενέδωσαν. Γι’ αυτούς η καθημερινότητα είναι μια θλιμμένη κατάσταση, επίπονη, βαρετή. Δεν μπορούν να βρουν το φως της ελπίδας πουθενά. Δεν έχουν από κάπου να πιαστούν, να στηριχτούν. Βασίζονται μόνο στα δικά τους χέρια, στις δικές τους πλάτες.

Έχεις ποτέ αναρωτηθεί πως είναι να σ’ αγαπούν; Αν όχι κάν’ το εσύ για σένα. Αναρωτήσου! Καν’ το για εσένα εκεί έξω που καθημερινά παλεύεις να κρατηθείς ζωντανός στο σώμα και στην ψυχή… Που προσπαθείς να φτιάξεις έναν δικό σου μαγικό κόσμο ώστε να μην μπορεί κανείς να σε ενοχλήσει… να μην έρθεις σε επαφή με την πραγματικότητα… Που χτίζεις τοίχους να αμυνθείς, να προστατέψεις τον κόσμο σου, να τον φυλάξεις και να τον χαρείς.

Αγάπησε τον εαυτό σου! Θρέψε τον με πολλή αγάπη μέχρι να χορτάσει. Φτάνει πια! Μην τον πολεμάς. Μην τον σαμποτάρεις. Δεν χρειάζεται. Είσαι εσύ! Εσύ ένα μικρό θαύμα επάνω σ’ αυτή την γη… έχεις έρθει για να εκπληρώσεις ένα και μοναδικό σκοπό. Είσαι εσύ που χρειάζεσαι την αγάπη για να τραφείς και να γίνεις ένας όμορφος ήρωας της στιγμής. Του σήμερα, του αύριο! Εσύ που θα κάνεις τον συνάνθρωπο σου ευτυχισμένο, που θα χαρίσεις μια όμορφη στιγμή…

Αγάπησε πρώτα εσένα κι άσε την ζωή να σε συνεπάρει… σε όμορφες πλαγιές, γαλάζιες θάλασσες, νοσταλγικές μελωδίες, καθαρούς ουρανούς. Εκεί όπου τα παιδιά παίζουν ανέμελα, εκεί όπου οι ψυχές φτερουγίζουν κι αυτές ανέμελα στο αθώο παιχνίδι. Εκεί όπου βρίσκεται η χαρά… και που βρίσκεται η χαρά; Εκεί που αναδύονται τα όμορφα συναισθήματα μετά το τέλος μιας άσχημης εμπειρίας. Στο συναίσθημα ανακούφισης… της γαλήνης της ψυχής… αυτό που αναζητά ο άνθρωπος για να παραμείνει άνθρωπος και όχι ένα τέρας όπως η κοινωνία, η καθημερινότητα θέλει να δημιουργήσει… δώσε αγάπη λοιπόν!

Να γαληνέψει ο ανήσυχος εσωτερικός σου κόσμος…
Αυτό είναι το γιατρικό που ψάχνεις!

Κανένας δεν θεραπεύει τον εαυτό του πληγώνοντας τον άλλον

«Το παραδέχομαι. Σε πόνεσε. Σε πλήγωσε όσο κανείς άλλος. Έγινε σκληρός απέναντί σου. Αναπάντεχα ξένος. Ξαφνικά, άλλαξε τόσο, που δεν μπορούσες να πιστέψεις αυτό που έβλεπες και άκουγες…»

Ο καθένας μας μπορεί να έχει βιώσει σκληρές συμπεριφορές. Συμπεριφορές που δεν άξιζε και που τον γέμισαν πίκρα και απογοήτευση. Είναι πολύ δύσκολο να αποδεχτείς ότι ο άνθρωπος που αγάπησες, μεταλλάχτηκε σε έναν άλλο άνθρωπο… σκληρό και απόμακρο. Κι όμως, αυτό μπορεί να συμβεί σε όλους μας, να μεταλλαχτούμε σε έναν άλλο άνθρωπο και για τον άλλο άνθρωπο.

Αν σκεφτείς, θα δεις ότι κι εσύ πλήγωσες, κι εσύ πόνεσες τον άλλο άνθρωπο, ίσως άθελά σου, όχι εσκεμμένα, γιατί πόναγες κι εσύ από τον άλλο. Όντας ελλειμματική φύση, αναζητάς από τον άλλο να εισακούσει όλες σου τις ανάγκες και να τις ικανοποιήσει, όπως το ίδιο ακριβώς περιμένει από σένα και ο άλλος, να κάνεις γι’ αυτόν. Κι εκεί είναι που αρχίζει η σύγκρουση.

Κανένας δεν μπορεί να σου ικανοποιήσει τις επιθυμίες, ούτε γίνεται τα πράγματα να γίνονται όπως θέλεις κάθε φορά, γι’ αυτό θυμώνεις και απογοητεύεσαι… όταν ο άλλος δεν σου κάνει τα χατίρια. Εκεί λέμε ότι δεν μας καταλαβαίνει. Κι όμως, εκεί είναι που ούτε εμείς καταλαβαίνουμε τον άλλο. Αντί λοιπόν να συνεργαζόμαστε, αρχίζουμε να τον κατηγορούμε μέσα μας. Αρχίζουμε να απογοητευόμαστε και να νομίζουμε ότι δεν μας αγαπά, ότι δεν ενδιαφέρετε πια για μας.

Πόσο μακριά όμως είμαστε από την αλήθεια… Ο άνθρωπος που μας παιδεύει, είναι αυτός που μας δίνει τα πιό ευεργετικά μαθήματα. Και αυτόν που παιδεύουμε εμείς, είναι αυτός που μέσα από εμάς, θα ωριμάσει λίγο παραπάνω και το ανάποδο. Με μια βασική προϋπόθεση όμως αυτό… να θέλει ο καθένας μας να πάρει το μάθημά του, να θέλει να ωριμάσει, να δει και να κατανοήσει τη διαδικασία.

Το ελαιόλαδο για να βγει από τον ευλογημένο καρπό της ελιάς, χρειάζεται να συνθλιβεί η ελιά… έτσι γίνεται και με τους ανθρώπους… χρειάζεται να συνθλιβούμε για να βγάλουμε την καλύτερη ποιότητά μας. Συνθλίβουμε και συνθλιβόμαστε… ο ένας τον άλλο… «Μου έβγαλε το λάδι», λέμε συχνά…  Αν αναλογιστείτε…, ο άνθρωπος που σας έβγαλε το λάδι, είναι και αυτός που σας βοήθησε να προχωρήσετε στη ζωή σας. Μέσα από τέτοιους ανθρώπους, που μπορεί να αποτελούν και σημείο αναφοράς στη ζωής μας, η πορεία μας συνήθως αλλάζει και αφήνουμε πίσω μας συνηθισμένες και παγιωμένες συμπεριφορές. Μετά από τέτοιες σχέσεις, δεν είμαστε ποτέ οι ίδιοι.

Στην πορεία προς την ωριμότητά μας, έλκουμε στο δρόμο μας πάντα αυτό που περίπου είμαστε στο σήμερα. Όσο πιο συνειδητοί είμαστε, τόσο συνειδητοποιούμε και τα μαθήματα που παίρνουμε από τις σχέσεις μας. Όσο λιγότερο συνειδητοί είμαστε, θα επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη, θα πατάμε πάνω στα ίδια μοτίβα και θα συνεχίζουμε να κατηγορούμε τους άλλους για ότι μας συμβαίνει. Το μερίδιο ευθύνης θα μεταφέρεται στον άλλον άνθρωπο και όχι στον εαυτό μας. Θα βλέπουμε μόνο πόσο μας πλήγωσε ο άλλος και όχι πόσο τον πληγώσαμε εμείς. Η ανωριμότητά μας δεν θα μας αφήνει να κατανοήσουμε τον άλλο και σα μικρό παιδί θα αντιδράμε αδυνατώντας να επικοινωνήσουμε ουσιαστικά.

Αυτοί οι άνθρωποι όταν πληγώνονται, επιτίθενται στον άλλο και πολλές φορές αποφασίζουν να τιμωρήσουν και να εκδικηθούν. Ο πόνος, τους οπλίζει σε άδικες και σκληρές συμπεριφορές προς τον άλλο άνθρωπο. Μόνο που δίνοντας πόνο στον άλλο, στην ουσία γίνονται σκληροί με τον εαυτό τους. Όσο και να μη θέλουν να έχουν συνείδηση της πράξης τους, αργά ή γρήγορα, αυτή, θα τους ελέγξει.

Βαθιά μέσα σου, ξέρεις, κι ας μην το παραδέχεσαι. Μέσα μας, όλοι μας ξέρουμε… πότε πονέσαμε τον άλλο, ποιoς μας πόνεσε, ποιoν εμείς πληγώσαμε, τι ήταν και είναι ο κάθε άνθρωπος για εμάς. Η σχέση με τον άλλο άνθρωπο, είναι η ευκαιρία μας να ωριμάσουμε. Όμως δεν ωριμάζεις με τα εύκολα. Αυτά που σε παιδεύουν, αυτά είναι που σε ωφελούν. Συνήθως οι άνθρωποι αναζητούν την ευκολία στη ζωή τους. Η ζωή όμως ξέρει καλύτερα πως μέσα από τα δύσκολα μονοπάτια, έρχονται τα μεγάλα μαθήματα και δώρα.

Θυμήσου, πως όταν πληγωθείς και αποφασίσεις να πληγώσεις τον άλλο άνθρωπο, αυτό δεν θα σε θεραπεύσει. Δεν είναι λύση και φυσικά ούτε λύτρωση για σένα να πληγώσεις. Όταν έρθει η ώρα, θα το καταλάβεις. Όσο και να νομίζεις ότι είσαι καλά με αυτές τις συμπεριφορές, δεν είσαι. Ούτε μπορείς να ελέγξεις μέσα από μια τέτοια συμπεριφορά τον άλλο άνθρωπο, δίνοντάς του πόνο. Είναι ψευδαίσθηση να νομίζεις ότι είσαι ο δυνατός επειδή επιλέγεις να πληγώσεις. Στην ουσία είσαι αδύναμος να διαχειριστείς τον πόνο σου, να πάρεις το μάθημά σου και να ωριμάσεις. Θα δεις πως δυνατός είναι μόνο αυτός που επιλέγει να βιώσει τον πόνο του. Είναι ο μόνος τρόπος για να τον απελευθερώσει.

Εξάλλου το κακό δε νικιέται ποτέ με το κακό.

Δεν απελευθερώνεσαι δίνοντας πόνο στον άλλο άνθρωπο και ούτε μπορείς να βιώσεις αληθινή χαρά στη ζωή σου, έχοντας συνειδητά πληγώσει. Αν θέλεις να θεραπεύσεις τον εαυτό σου από τις πληγές σου, δυστυχώς δεν θα το καταφέρεις έτσι.

Κανένας δεν θεραπεύει τον εαυτό του πληγώνοντας τον άλλο. Το μόνο ίσως που καταφέρνει μέσα από αυτό, είναι να βοηθήσει τον άλλο άνθρωπο να θεραπευτεί… ποτέ όμως τον ίδιο του τον εαυτό…

Μια μεγάλη καρδιά ξέρει να γεμίζει με λίγα

Ο φτωχός στερείται πολλά πράγματα που ποτέ του δεν ονειρεύτηκε ν’ αποκτήσει. Ο φιλάργυρος, ο πλεονέκτης και ο μίζερος στερούνται όλα όσα κεντρίζουν τις ανικανοποίητες επιθυμίες τους. -Σενέκας

Αυτή είναι για μένα – και για όλους σχεδόν – η δυσκολότερη πρόκληση.

Και είναι φυσικό να είναι έτσι, με δεδομένο ότι για την πλειονότητα των πνευματικών δασκάλων, η δυσκολία αυτής της δοκιμασίας ισοδυναμεί με το βάρος που μας κρατά δεμένους μακριά από την οριστική γνώση της αλήθειας.

Είναι η χειρότερη παγίδα, αυτή της προσκόλλησης στα κεκτημένα και σε κάποια επιθυμία μας.
Άλλοι θέλουν ένα σπίτι λίγο πιο μεγάλο, έναν μεγαλύτερο λογαριασμό στην τράπεζα, λίγη παραπάνω φήμη, ένα καλύτερο όνομα ή ακόμα περισσότερη εξουσία. Άλλος θέλει να φτάσει να γίνει πρόεδρος, άλλος πρωθυπουργός κι άλλη Μις Κόσμος.

Αυτή η πρόκληση ξεπερνιέται μόνο αν βρούμε το κουράγιο να ξεφορτωθούμε ορισμένα απ’ αυτά τα πράγματα, και καταφέρουμε να παραιτηθούμε, αν χρειαστεί, από τα ματαιόδοξα σχέδιά μας.

Ο άνθρωπος που αναζητά πρέπει να μάθει ότι όλα όσα επιθυμεί – κι εκείνα ακόμα που δεν έχει σκεφτεί να επιθυμήσει – ίσως και να τα’ αποκτήσει μια μέρα. Δεν μπορεί, όμως, ν’ αλλάξει το γεγονός ότι αυτά τα πράγματα, οι τόποι ή οι δεσμοί φέρνουν χαρές τόσο κίβδηλες, όσο κι αυτά τα ίδια τα πράγματα.

Λένε οι σούφι:
Το μόνο πολύτιμο πράγμα που έχεις, είναι αυτό που δεν θα μπορούσες να χάσεις σ’ ένα ναυάγιο.

Αν το δεχτούμε ως αληθές, πρέπει να συμπεράνουμε ότι μόνο τα ελάχιστα που μπορούν να διασωθούν από μια ολοκληρωτική καταστροφή είναι αληθινά πολύτιμα. Αυτό, όμως, παρόλο που ακούγεται τραγικό ή δύσκολο, δεν αποτελεί απαραιτήτως πρόβλημα, διότι μια μεγάλη καρδιά ξέρει να γεμίζει με λίγα – όπως τονίζει ο Αντόνιο Πόρτσια.

Η αποδέσμευση από αγαπημένα πράγματα είναι, όπως είπα, η πιο περίπλοκη δοκιμασία για τον άνθρωπο που αναζητά.

Είναι ένα μάθημα που δεν διδάσκεται αλλά εξασκείται, δεν ορίζεται αλλά βιώνεται, δεν είναι αντικείμενο αδιαφορίας αλλά υπέρβασης, κατακτάται, όχι όμως από φόβο προς την εξάρτηση.

Μπορείτε να αγαπήσετε τους άλλους μόνο όσο αγαπάτε τον εαυτό σας

Οι περισσότερες θρησκείες του κόσμου (εκτός του αρνησήζωου χριστιανισμού) ζητούν να αγαπάμε τον εαυτό μας. Το νόημα αυτής της εντολής είναι ότι οφείλουμε να έχουμε επίγνωση της σχέσης μεταξύ της αγάπης που νιώθουμε για τους άλλους και της αγάπης που πρέπει, κατ’ ανάγκην, να νιώθουμε για τον εαυτό μας-αν θέλουμε πραγματικά να αγαπήσουμε. Αν και κάποιοι έχουν διαφορετική άποψη, η αγάπη για τον εαυτό μας είναι μια υγιής αναγκαιότητα και, στο βαθμό που κατευθύνεται προς τα έξω, δεν έχει καμιά σχέση με τον εγωκεντρισμό. Η αγάπη για τον εαυτό μας εδράζεται στη θεμελιώδη αλήθεια ότι μπορούμε να δώσουμε μόνο ό,τι έχουμε και να διδάξουμε μόνο ό,τι ξέρουμε.

Ο στόχος λοιπόν είναι να αναπτύξουμε όσο γίνεται τον εαυτό μας για να μπορέσουμε να τον μοιραστούμε με τους άλλους. Είναι αδύνατο να αγαπάμε τους άλλους περισσότερο από τον εαυτό μας, και δεδομένου ότι η αγάπη μας είναι απεριόριστη, υπάρχει και απεριόριστη ελπίδα.

Ο εύθραυστος εαυτός μας
 Οι ψυχολόγοι και οι γλωσσολόγοι μάς λένε ότι, μέχρι να ενηλικιωθούμε, θα έχουμε γίνει αποδέκτες αρνητικών χαρακτηρισμών -όπως «βλάκα», «ηλίθια», «μπελά», «ανόητη», «απαίσιε»- πάνω από 15.000 φορές. Δεκαπέντε χιλιάδες επισημάνσεις της ανεπάρκειας μας, μέσα σε δεκαεφτά περίπου χρόνια, μπορούν να επηρεάσουν ακόμα και τα πιο σίγουρα για τον εαυτό τους άτομα. Δεν είναι απορίας άξιο λοιπόν το ότι πολλοί αγωνίζονται σε όλη τους τη ζωή να ξεπεράσουν το αίσθημα κατωτερότητας.

Η επίγνωση πως οι λέξεις δε μας κάνουν αυτό που λένε, πως δεν είμαστε μόνο ένα κουβάρι από ανεπάρκειες και λάθη, πως οι εκτιμήσεις των άλλων πιθανόν να οφείλονται σε άγνοια, μπορεί να μας βάλει σε ένα νέο μονοπάτι ανάπτυξης, που θα μας οδηγήσει σε μια πιο υγιή, πιο ρεαλιστική άποψη για τον εαυτό μας, από την οποία η αγάπη θα βγει σαφώς κερδισμένη.

Επικοινωνία
To 1983 σε μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη, ζήτησαν από ζευγάρια που είχαν ζήσει μαζί πολλά και ευτυχισμένα χρόνια να αναφέρουν σε ποια χαρακτηριστικά πίστευαν ότι οφειλόταν η επιτυχημένη σχέση τους. Από τα εκατοντάδες ζευγάρια που ερωτήθηκαν, το 85 και πλέον τοις εκατό απάντησε ότι ο βασικότερος παράγοντας για μια σχέση με διάρκεια είναι η ικανότητα επικοινωνίας.

Επικοινωνία είναι η τέχνη του να μιλάμε ο ένας με τον άλλο -όχι ο ένας στον άλλο. Να λέμε αυτό που εννοούμε και αυτό που νιώθουμε, χωρίς τεχνάσματα ή προσπάθεια συγκάλυψης. Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν πολλοί, η επικοινωνία είναι επίκτητη ικανότητα και όχι φυσική συνέπεια της συνάντησης δύο ανθρώπων. Όλα τα πράγματα που θεωρούνται «αυτονόητα» ή «γνωστά» μεταξύ δύο ατόμων που αγαπιούνται μπορούν να δημιουργήσουν ένα βουνό παρανοήσεων και παρεξηγήσεων. Δεν μπορούμε να ακούσουμε αυτό που ο άλλος δε μας λέει- και, μερικές φορές, όταν τελικά ακούμε, είναι πολύ αργά.

Η αγάπη επιβιώνει όταν υπάρχει ενσυναίσθηση
Ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να κατανοούμε τις σκέψεις και τις απόψεις του άλλου. Ο κανόνας που λέει να φερόμαστε στους άλλους όπως θα θέλαμε να μας φέρονται είναι ένα παράδειγμα ενσυναίσθησης. Πρόκειται για ένα ανθρώπινο γνώρισμα που μας βοηθά να ισχυροποιήσουμε τις προσωπικές μας σχέσεις.

Ενσυναίσθηση δε σημαίνει ότι πρέπει να ασπαζόμαστε την άποψη του άλλου. Σημαίνει ότι είμαστε πρόθυμοι να προσπαθήσουμε να την κατανοήσουμε. Αυτό δε θα μπορέσουμε ποτέ να το κάνουμε αν πρώτα δεν αποδεχτούμε ότι ο καθένας κουβαλάει τις δικές του αντιλήψεις και εμπειρίες, που για τον ίδιο είναι σωστές και βάσιμες, έστω κι αν διαφέρουν από τις δικές μας. Πραγματική ενσυναίσθηση θ’ αποκτήσουμε όταν καταφέρουμε να βγούμε έξω από τον εαυτό μας και δούμε τα πράγματα από τη σκοπιά των άλλων.

Πολλές φορές συνάντησα δυσάρεστους ανθρώπους, τους οποίους, εκ πρώτης όψεως, απέρριψα και στη συνέχεια ξέχασα. Όταν όμως έκανα τον κόπο να μάθω περισσότερα γι’ αυτούς, η συμπεριφορά τους μου φάνηκε πολύ πιο αποδεκτή. Αυτό με δίδαξε να μη βιάζομαι να βγάζω συμπεράσματα, απ’ τη στιγμή που γνωρίζω πόσο λάθος μπορεί να αποδειχτούν. Όταν η ενσυναίσθηση γίνεται συνήθεια και δεν παρασυρόμαστε πια από το πάθος της στιγμής, η ικανότητά μας να αγαπήσουμε είναι απεριόριστη.

Όταν γαλαξίες «καταπίνουν» άλλους γαλαξίες

otan-galaksies-katapinoun-allous-galaksiesΑστρονομική ομάδα του Πανεπιστημίου της Γιούτα ανακάλυψε με τη μέθοδο της βαρυτικής εστίασης πώς τα κέντρα των μεγαλύτερων γαλαξιών αυξάνουν την πυκνότητά τους, υποδεικνύοντας επαναλαμβανόμενες συγκρούσεις και συγχωνεύσεις με γαλαξίες δισεκατομμυρίων αστέρων.
 
«Ανακαλύψαμε ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων έξι δισεκατομμυρίων ετών, η ύλη από την οποία αποτελούνται οι μεγάλοι ελλειπτικοί γαλαξίες τείνει να συγκεντρώνεται περισσότερο προς το κέντρο αυτών των γαλαξιών.

Αυτό αποδεικνύει ότι μεγάλοι γαλαξίες συγκρούονται με άλλους μεγάλους γαλαξίες και δημιουργούν ακόμα μεγαλύτερους», δήλωσε ο επικεφαλής της έρευνας Aνταμ Μπόλτον.
 
Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι αυτοί οι μεγάλοι γαλαξίες αυξάνουν το μέγεθος τους κατά κύριο λόγο με το να απορροφάνε μικρότερους γαλαξίες. Η ομάδα του δρ. Μπόλτον υποστηρίζει ότι οι συγκρούσεις μεταξύ μεγάλων γαλαξιών είναι εξίσου σημαντικές όσο οι απορροφήσεις μικρών από μεγάλους.
 
Όταν ένας μικρός γαλαξίας συγχωνεύεται με έναν μεγαλύτερο, η δομή του διαλύεται λόγω της βαρυτικής έλξης του μεγάλου γαλαξία. Οι αστέρες του μικρότερου γαλαξία παραμένουν στην περιφέρεια του μεγάλου γαλαξία, και όχι στο κέντρο. Αντιθέτως, όταν συγκρούονται «μετωπικά» δύο γαλαξίες σχετικά ίδιου μεγέθους, ο ένας διεισδύει στο κέντρο του άλλου, οδηγώντας στην κεντρική συγκέντρωση της μάζας.
 
Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε ένα οπτικό τηλεσκόπιο 2,5 μέτρων στο Απάτσι Πόιντ του Νέου Μεξικού αλλά και το διάσημο τηλεσκόπιο Hubble, το οποίο βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη Γη. Μέσω αυτών των οργάνων οι αστρονόμοι παρατήρησαν και ανέλυσαν 79 φαινόμενα βαρυτικής εστίασης, τα οποία προκαλούνται από γαλαξίες που βρίσκονται ανάμεσα στη Γη και τους γαλαξίες προς ανάλυση.
 
Η βαρύτητα αυτών των γαλαξιών – κατόπτρων διαθλά το φως που προέρχεται από τους άλλους γαλαξίες και σχηματίζει ένα φωτεινό δακτύλιο, το μέγεθος του οποίου οδηγεί στον υπολογισμό της μάζας του γαλαξία. Στη συνέχεια, βάσει της ταχύτητας των τοπικών αστέρων υπολογίζεται η πυκνότητα της μάζας αυτής.
 
Έαν υπάρχει περισσότερη μάζα συγκεντρωμένη στο κέντρο του γαλαξία, τα γρηγορότερα αστέρια θα παρατηρηθούν να απομακρύνονται ή να κατευθύνονται ακριβώς προς το γαλακτικό κέντρο. Οι γαλαξίες που παρατήρησαν οι αστρονόμοι είναι ηλικίας δισεκατομμυρίων ετών.
 
Το αντικείμενο της μελέτης, στην οποία συνεργάζονται 20 ερευνητικά ινστιτούτα από όλον τον κόσμο, αφορά μεγάλους ελλειπτικούς γαλαξίες, κάθε ένας εκ των οποίων περιέχει 100 δισεκατομμύρια αστέρια. Συνυπολογίζοντας την «αόρατη» σκοτεινή ύλη (dark matter), περιέχουν μάζα ένα τρισεκατομμύριο φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο. Το σύμπαν πιστεύεται ότι αποτελείται από μόνο 4% «κανονική» ύλη, 24% σκοτεινή «αόρατη» ύλη και 72% από την ανεξήγητη ακόμα «σκοτεινή» ενέργεια.

Πάνω από 2 τρισ. γαλαξίες περιέχονται στο σύμπαν

AndromedaΞαφνικά το σύμπαν έγινε πολύ πιο πυκνοκατοικημένο! Οι αστρονόμοι έκαναν τον αναπάντεχο υπολογισμό ότι στο ορατό σύμπαν υπάρχουν τουλάχιστον δέκα φορές περισσότεροι γαλαξίες από ό,τι πίστευαν έως τώρα. 
 
Υπάρχουν τουλάχιστον 10 φορές περισσότεροι γαλαξίες στο παρατηρήσιμο σύμπαν από ότι θεωρείτο μέχρι σήμερα
 
Ο συνολικός αριθμός τους στο σύμπαν (στο ορατό και μη ορατό από τη Γη) μπορεί να φθάνει τα δύο τρισεκατομμύρια, δηλαδή είναι 20πλάσιος έναντι της προηγούμενης εκτίμησης, που ήταν περίπου 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες.
 
Οι «φουσκωμένες» εκτιμήσεις βασίζονται σε μια νέα ανάλυση των δεδομένων από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble και άλλα τηλεσκόπια. Η σχετική διεθνής δημοσίευση, με επικεφαλής τον καθηγητή Κρίστοφερ Κονσελάις, του βρετανικού πανεπιστημίου του Νότιγχαμ, έγινε στο περιοδικό αστροφυσικής «Astrophysical Journal».
 
Η νέα μελέτη δείχνει ότι όσο το σύμπαν εξελισσόταν στην πορεία των 13,7 δισεκατομμυρίων ετών που υπάρχει, τόσο μειωνόταν ο αριθμός των γαλαξιών μέσω συγχωνεύσεων.
 
Όμως οι αστρονόμοι συνειδητοποιούν πλέον, ότι μόνο στο ορατό σύμπαν -δηλαδή στο τμήμα εκείνο που είναι παρατηρήσιμο από τη Γη- ένα 90% των γαλαξιών είναι υπερβολικά αχνοί και πολύ μακρινοί για να γίνουν αντιληπτοί από τα υπάρχοντα τηλεσκόπια. Το υπό κατασκευή ισχυρότερο διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb, ο διάδοχος του Hubble, θα μπορεί να δει περισσότερους γαλαξίες από ό,τι τώρα βλέπει το Hubble.

Oι αόρατες παγίδες που βάζουμε στον εαυτό μας

Κάθε προσπάθεια που κάνουμε στη ζωή, μπαίνει στη ζυγαριά της ασφάλειας. Αφήνουμε όνειρα και φιλοδοξίες για να ζήσουμε το λίγο του τώρα. Και μία στιγμή, ξυπνάμε στο μέλλον μετανιώνοντας για ό,τι δεν έχουμε ζήσει στο παρελθόν.

Ερχομάστε στη ζωή με κλάματα, ζητώντας ασφάλεια και φροντίδα. Καθώς μεγαλώνουμε και νιώθουμε ασφαλείς επιδιώκουμε να εξελιχθούμε, να πετύχουμε τους στόχους μας, έχοντας πάντα στην ψυχή και το μυαλό μας την αίσθηση ασφάλειας. Παρατηρούμε τους άλλους ανθρώπους δίπλα μας, τα μοτίβα τους, τις συνήθειές τους, τις αντιδράσεις τους και αρχίζουμε να λαξεύουμε τις φιλοδοξίες και τα όνειρά που κάνουμε. Με άλλα λόγια, προσαρμοζόμαστε στους κανόνες και τις κοινωνικές νόρμες.
 
Σταδιακά, αρχίζουμε να καθορίζουμε την περίμετρο της ασφάλειάς μας. Οι επιδιώξεις μας φιλτράρονται πλέον μέσα από μία προσωπική πράξη κόστους οφέλους, ακολουθούμε τις προσταγές του περιβάλλοντος και επαναλαμβάνουμε τις ίδιες συνήθειες καθημερινά. Στο πίσω μέρος του μυαλού μας υπάρχει η επιθυμία για κάτι καλύτερο, κάτι νέο, κάτι διαφορετικό, όμως όταν έρχεται η ώρα να το βάλουμε κάτω και να το κάνουμε πράξη, η ελευθερία μας σταματά και κάνει την εμφάνισή του το αυτοσαμποτάζ.
 
Μας πιάνει ένας δισταγμός για το προχώρημα, μία αντίσταση στη διαφοροποίηση και βάζουμε μία φοβική βάση για την αλλαγή μας. Το μέλλον είναι άγνωστο, δεν προσφέρει ασφάλεια και το οικείο, το παρελθοντικό έρχεται να μας συμπονέσει. Αν είχε λόγια θα έλεγε: «Που να πηγαίνεις τώρα εκεί πέρα, αφού αυτό δεν είναι για σένα. Κάτσε εδώ σε αυτό που γνωρίζεις και άσε τα αυτά για τους άλλους».
 
Με αυτόν τον τρόπο και χωρίς να το συνειδητοποιούμε φυσικά, έχουμε σαμποτάρει οι ίδιοι κάθε προσπάθεια πριν την κάνουμε.
 
Η αέναη συνήθεια που γίνεται βίωμα
Η περιγραφή μπορεί να φαίνεται κατανοητή, αναπτύσσεται όμως περίπλοκα μέσα στην εγγενή ευελιξία της ανθρώπινης υπόστασης. Στο βιβλίο τους “Η κοινωνική κατασκευή της πραγματικότητας” (εκδόσεις Νήσος, 2003), οι Berger και Thomas, αναφέρονται σε αυτή την αέναη και πολλές φορές ανόητη, επανάληψη της καθημερινότητας μας: Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, υπόκειται στη συνήθεια. Κάθε συχνά επαναλαμβανόμενη πράξη γίνεται μέρος ενός μοτίβου, και μπορεί έτσι να αναπαραχθεί με μία οικονομία προσπάθειας και ταυτόχρονα, ακριβώς για αυτό, να γίνει κατανοητή από τον εκτελεστή της ως το μοτίβο εκείνο… Το ‘άντε πάλι’ γίνεται τώρα ‘έτσι γίνονται αυτά τα πράγματα'”.
Το υποκειμενικό εξελίσσεται σε πάγια αντικειμενικότητα, ώστε να επαναλαμβάνεται καθημερινά, ενισχύοντας την ασφάλεια του ανθρώπου, χωρίς να χρειάζεται να αναπτυχθεί και να εξερευνήσει. Η συνέπεια αυτού του είναι ότι Υπάρχει μία τάση να συνεχίζουμε όπως πριν… Αυτό σημαίνει πώς οι θεσμοί μπορούν να διατηρούνται ακόμα και όταν… έχουν χάσει την αρχική τους λειτουργικότητα. Κάνουμε ορισμένα πράγματα όχι επειδή είναι αποτελεσματικά, αλλά επειδή είναι σωστά.
 
Η ασφάλεια είναι η κύρια διάσταση του σαμποτάζ του προχωρήματος μας, οι ρίζες ενός δέντρου που δεν είναι ορατές.
 
Ο κορμός και τα κλαδιά του δέντρου, είναι ορατά στη σκέψη και τη συμπεριφορά μας. Είναι οι πιο φανερές πτυχές του αυτοσαμποτάζ που έχουν κάτι να σας πουν:
  1. Σαμποτάρετε τον εαυτό σας γιατί αδυνατείτε να δείτε τα λάθη σας: Αν ρωτήσετε ποτέ τους φίλους σας, για ποιο λόγο απέτυχαν σε μία επαγγελματική προσπάθεια ή σε μία σχέση, οι απαντήσεις που θα πάρετε θα αφορούν συνήθως τους άλλους χωρίς να αναφερθούν στα δικά τους λάθη. Ο λόγος είναι ότι δυσκολεύεστε τρομακτικά να διακρίνετε τη δική σας ευθύνη, γιατί διαφορετικά θα κλονιστεί η αυτοαξία σας. Οι ανασφαλείς άνθρωποι δυσκολεύονται πολύ να κοιτάξουν στον εαυτό τους γιατί δεν αντέχουν να παραδεχθούν ότι κάνουν λάθη. Το σημαντικό βήμα γίνεται όταν το κίνητρό σας, σάς επιτρέπει να αντέξετε να κάνετε αυτοαξιολόγηση και να διαπιστώσετε τι λάθη κάνετε, σε τι οφείλονται και πώς μπορείτε να πετύχετε αυτό που θέλετε.
  2. Θέτετε υπερβολικές προσδοκίες: η δικτατορία του τέλειου, σας κυβερνά τυραννικά. Οτιδήποτε θέλετε να πετύχετε, δεν θα είναι ποτέ αρκετό γιατί πάντα θα έχει να συγκριθεί με κάτι ακόμη πιο μεγάλο, που ζει στη φαντασία σας και σας προτρέπει να το φτάσετε. Το μικρό βήμα που χρειάζεται να γίνει για την έναρξη της πορείας, δεν γίνεται ποτέ καθώς καταπίνεται από τη μεγαλομανεία του τελικού στόχου. Οι ρεαλιστικές προσδοκίες που θα τεθούν, είναι βοηθητικές ως προς την κατανόηση του στόχου, τις δυνατότητες, το χρονικό διάστημα και τον τρόπο επίτευξης του.
  3. Πιστεύετε ότι δεν είστε ακόμη έτοιμοι για να το κάνετε: Να σας πω μία αλήθεια: δεν θα είστε ποτέ έτοιμοι να ξεκινήσετε, αν περιμένετε να νιώσετε έτοιμοι. Η απόλυτη ετοιμότητα είναι ένας μύθος που διατηρείτε μέσα μας και σας απαγορεύει να προχωρήσετε. Πρόκειται για φωνές από το παρελθόν που σας βάζουν σε ένα συγκεκριμένο καλούπι, το οποίο πρέπει να σπάσετε στο παρόν, για να πετύχετε στο μέλλον αυτό που θέλετε. Αφήστε λοιπόν την απόλυτη ετοιμότητα για μετά, δεν έχει έρθει ακόμη η ώρα της. Το πρώτο, μικρό βήμα απαιτεί κυρίως μία σχετική οργάνωση και μία εμπιστοσύνη στον εαυτό. Όπως ακριβώς όταν πρωτομάθατε να κολυμπάτε: πρώτα θεωρητικά, μετά με βοήθεια, στη συνέχεια στα ρηχά και μετά ανοιχτήκατε στα βαθιά.
  4. Δεν πιστεύετε ότι είστε άξιοι να κάνετε αυτό που θέλετε: Η έννοια της αυτοαξίας, καλλιεργείται από την παιδική ηλικία και αντανακλά στην ενήλικη ζωή. Αν βλέπετε τον εαυτό σας ως ανίκανο, τεμπέλη και άχρηστο σίγουρα δεν μπορείτε να προχωρήσετε στην επόμενη φάση της ζωής σας. Όλα τα καλά, γίνονται μόνο στους άλλους, οι άλλοι είναι πιο ικανοί και εσείς έχετε υιοθετήσει για τον εαυτό σας να ζήσετε μία ζωή που άλλοι έχουν επιλέξει για εσάς. Μήπως ήρθε η ώρα να δώσετε πια εσείς την αξία που θέλετε στον εαυτό σας και να μην αφήνετε να σας προσδιορίζουν οι άλλοι;
  5. Επικεντρώνεστε συνέχεια στο αρνητικό: η αρνητική σκέψη έχει μία έλξη, καθώς σας απαλλάσει από την ευθύνη της υπέρβασης. Έχει μία παιδικότητα που υπαγορεύει συνεχώς ότι τα πράγματα είναι άσχημα, οι συνθήκες είναι απαγορευτικές και είστε μόνοι και αβοήθητοι. Το εύκολο σενάριο, είναι το φοβικό: αν προχωρήσετε, θα αποτύχετε. Ποιος το ορίζει όμως αυτό; Οι εμπειρίες σας, οι σκέψεις σας, η αυτοεικόνα σας; Πώς είστε σίγουροι τι θα γίνει στο μέλλον όμως; Η καταστροφολογία οφελεί μόνο το αυτοσαμποτάζ. Υπάρχουν όμως και πιθανότητες επιτυχίας οι οποίες έχουν το ίδιο ακριβώς ποσοστό, για αυτό χρειάζεται να τις βάλετε σε μία ρεαλιστική βάση και να τις αποδεχθείτε. Ποτέ το θετικό δεν είναι τρομακτικό.
Όλα τα παραπάνω, με βάση την (αν)ασφάλεια, έχουν μόνο ένα στόχο: να σας κρατήσουν στο ίδιο σημείο, γατζωμένους γερά σε οικογενειακά μοτίβα που άλλοι έχουν καθορίσει για εσάς. Σας κρατούν στην ίδια θέση γιατί σαμποτάρουν την ενηλικίωσή σας. Προσφέρουν έναν προσωρινό πλούτο που ηδονίζει αλλά στην πορεία δημιουργούν μεγάλο χρέος…
 
Μπείτε να διαχωρίσετε τις σκέψεις της ανασφάλειας και την πορεία που θέλετε να έχετε στη ζωή σας. Ανακαλύψτε τι κρύβεται στις ρίζες του δέντρου της ασφάλειας και δουλέψτε θεραπευτικά τα κλαδιά του δέντρου. Δώστε νόημα σε αυτό που κάνετε, βήμα βήμα, χωρίς υπερβολικές απαιτήσεις, κάθε μεγάλη αλλαγή έρχεται μετά από μικρά προσεκτικά βήματα, τίποτα δεν αλλάζει μαγικά και μόνο του. Θυμηθείτε: σε αυτή την πορεία, εσείς είστε που παίρνετε τις αποφάσεις της ζωής σας.

Η χαραυγή της Φιλοσοφίας στην αρχαιότητα

Στην αρχαιότητα οι Έλληνες, αποφάσισαν να υποτάξουν το κοσμικό θαύμα με την νόηση. Από αυτούς για πρώτη φορά στην Ιστορία πρόβαλε η απαίτηση να εξηγήσει ο άνθρωπος τον κόσμο και να συσχετίσει τη ζωή του με το λογικό. Στον θριαμβευτικό δρόμο που ακολούθησε η ελληνική φιλοσοφία πέρασε πολλούς σταθμούς, διήλθε από πολλές φάσεις και για περισσότερο από μία χιλιετία αυτός ο θαυμάσιος λαός, αντλώντας από την πλούσια φύση του, παρουσίασε πλήθος συστημάτων, επιτευγμάτων και λύσεων σε πλείστα όσα ζητήματα και προβλήματα αντίστοιχα.

Οι αρχαίοι Έλληνες έφεραν την χαραυγή στην φιλοσοφία, διότι παρόλο που και άλλοι λαοί είχαν ωφέλιμες γνώσεις – αντιλήψεις, αυτές παρέμειναν διάσπαρτες και προσκολλημένες στην τέχνη που εξυπηρετούσε τις ανάγκες της καθημερινής ζωής. Οι έμποροι ήξεραν να λογαριάζουν και οι χτίστες και οι ξυλουργοί να χαράζουν τετράγωνα και κύκλους. Όμως δεν κατάφεραν να «διαχωρίσουν» τους αριθμούς – σχήματα από τα αντικείμενα και να τα μελετήσουν ξεχωριστά. Η κοσμοθεωρία τους δούλευε μέσα από την φαντασία και τον πόθο παραμένοντας ως το τέλος μυθική – θρησκευτική και μέσα από την ποίησή τους φανταστική και συμβολική.Στην Ελλάδα πρώτη φορά «ξαστέρωσε» ο νους του ανθρώπου. Περί τον 6ο ή 7ο π.Χ. αιώνα στις πόλεις της Ιωνίας, με την πλούσια και τολμηρή αστική τάξη, ο άνθρωπος απεγκλωβίζεται από τις μυθικές κοσμοθεωρίες και προσπαθεί για πρώτη φορά να εξηγήσει τα φαινόμενα λογικά και βάσει των φυσικών αιτίων. Θέλει να εξηγήσει το “είναι” και το “γίγνεσθαι”. Να βρει μια “αρχή” την πρώτη ουσία, που με την αλλαγή της έκανε να γεννηθούν όσα βλέπουμε στον κόσμο.

Την αρχή έκαναν οι Ιωνικές πόλεις της Μ. Ασίας, αρχής γενομένης από τη Μίλητο, τη μητρόπολη με τις πολυάριθμες αποικίες και με την πλατιά επικοινωνία στην οποία έζησαν οι πρώτοι φιλόσοφοι, ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος, ο Αναξιμένης και ακολουθεί η Έφεσος με τον Ηράκλειτο και πολλές άλλες. Γρήγορα όμως εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο των ελληνικών αποικιών, στις Θρακικές πόλεις, στα Άβδηρα με τον Πρωταγόρα και τον Δημόκριτο και στην Μεγάλη Ελλάδα με πολλές φιλοσοφικές Σχολές (Πυθαγόρειοι, Ελεάτες, Εμπεδοκλής).Μέσα στη ζύμωση αυτή, στην Ιωνία γεννιέται η έννοια και η λέξη φιλοσοφία για να φανερώσει την ορμή του Ίωνα ανθρώπου να ψάξει για να μάθει, να υψωθεί ως προσωπικότητα και να κυριαρχήσει στη φύση.

Στον Όμηρο και στον Ησίοδο βρίσκουμε τον σοφό και την σοφία, στοιχεία που καθορίζουν την ικανότητα στο επάγγελμα. Ο καλός τεχνίτης και ο ικανός ναυτικός είναι σοφοί. Το ίδιο και αυτός που καταλαβαίνει τους νόμους και ξέρει να κυβερνά, δηλαδή ο σοφός και σοφιστής (οι επτά σοφοί).Την λέξη φιλοσοφία την συναντούμε πρώτη φορά σε απόσπασμα του Ηράκλειτου. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι πρέπει να γνωρίζουν πολλά οι φιλόσοφοι – “χρή γάρ εύ μάλα πολλών ίστορας φιλόσοφους άνδρας είναι”.Στον Ηρόδοτο και στο Θουκυδίδη σημαίνει την αγάπη για σοφία που χαρακτηρίζει τον Έλληνα, με συμπληρωματική έννοια να ζητάει κανείς την γνώση για την γνώση χωρίς κάποια πρακτική ωφέλεια. Στον Ηρόδοτο ο Κροίσος λέει στον Σόλωνα “ως φιλοσοφέων γήν πολλήν θεωρίης είνεκεν επελήλυθας”: Ξένε, άκουσα πως από αγάπη για την επιστήμη (φιλοσοφέων) έκανες πολλά ταξίδια για να παρατηρήσεις και να μελετήσεις (θεωρίης είνεκεν). Έτσι ορίζεται και η πρώτη γενική έννοια της φιλοσοφίας – θεωρία, θεωρητική ανάγκη. Σε τεχνικό όρο για μια ορισμένη πνευματική ασχολία υψώθηκε αργότερα στη σωκρατική σχολή.

Η καινούργια αντίληψη του κόσμου και της ζωής, η αμυθολόγητη κοσμοερμηνεία, γεννήθηκε από τις νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Οι Ίωνες φιλόσοφοι από την κοινωνική τους θέση είναι δημοκρατικοί και νοιώθουν ως αποστολή τους να καταρρίψουν τις καταχνιές των μύθων και προσπαθούν να εξηγήσουν το κοσμικό πρόβλημα, να βρουν την αρχή και την ουσία του κόσμου με την λογική και μέσα από την νατουραλιστική αντίληψη τους να φωτίσουν το λαό και να τον κάνουν να πάρει ο ίδιος στα χέρια την τύχη του. Είναι κοινωνικοί παράγοντες που πήραν μέρος στην πολιτική ζωή του καιρού τους και το έργο τους το νιώθουν σαν λειτούργημα για την πολιτεία.Ο αρχαίος Έλληνας αγαπούσε τη ζωή και διαμέσου της ανάδειξης του δήμου και της αισιόδοξης αντίληψης, στρέφεται προς στα εγκόσμια αγαθά όπως η ευδαιμονία που βρίσκεται στη γαλήνη και την ευχάριστη διάθεση, την “ευθυμία”. Χαρακτηριστικά όπως η ουσιαστική δημοκρατία, ο ορθολογισμός και η αγάπη για την ουσιώδη επίγεια ζωή αποτελούν βασικά στοιχεία του γνήσιου ελληνικού πνεύματος που ανέδειξε τη φιλοσοφία, καθώς και αρετές όπως η ανδρεία, η γενναιότητα, η αυτοθυσία, η ευθυκρισία, η τόλμη, η δημιουργία και υπεράνω όλων η ΣΟΦΙΑ.

Η μικρή αυτή ιστορική αναδρομή στη χαραυγή της φιλοσοφίας, μας υπενθυμίζει ότι μπορούμε να οδηγηθούμε, μέσω της σκέψης, στην βαθύτερη κατανόηση των σημερινών προβλημάτων μας. Η επιστήμη της φιλοσοφίας δεν μας δίνει οριστικές και αποκλειστικές λύσεις, αλλά παρέχει τις κατευθύνσεις για να τις αναζητήσουμε με την διεύρυνση του τρόπου σκέψης και αντίληψης του σύγχρονου κόσμου.Έτσι μπορούμε να αντιπαραταχθούμε στην ισοπεδωτική παγκοσμιοποίηση, αναδεικνύοντας το άτομο ως πρόσωπο και παράλληλα ως μονάδα του συνόλου, βασική αρχή της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας.