Παρασκευή 8 Ιουνίου 2018

ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἀγαμέμνων (1530-1576)

ΧΟ. ἀμηχανῶ φροντίδος στερηθεὶς [στρ. δ] 1530
εὐπάλαμον μέριμναν
ὅπᾳ τράπωμαι, πίτνοντος οἴκου.
δέδοικα δ᾽ ὄμβρου κτύπον δομοσφαλῆ
τὸν αἱματηρόν. ψακὰς δὲ λήγει;
1535 δίκην [δ᾽] ἐπ᾽ ἄλλο πρᾶγμα θηγάνει βλάβης
πρὸς ἄλλαις θηγάναισι Μοῖρα.

— ἰὼ γᾶ γᾶ, εἴθ᾽ ἔμ᾽ ἐδέξω, [ἐφύμν. γ]
πρὶν τόνδ᾽ ἐπιδεῖν ἀργυροτοίχου
1540 δροίτης κατέχοντα χάμευναν.
τίς ὁ θάψων νιν; τίς ὁ θρηνήσων;
ἦ σὺ τόδ᾽ ἔρξαι τλήσῃ, κτείνασ᾽
ἄνδρα τὸν αὑτῆς ἀποκωκῦσαι,
1545 ψυχῇ τ᾽ ἄχαριν χάριν ἀντ᾽ ἔργων
μεγάλων ἀδίκως ἐπικρᾶναι;
— τίς δ᾽ ἐπιτύμβιος αἶνον ἐπ᾽ ἀνδρὶ θείῳ
σὺν δακρύοις ἰάπτων
1550 ἀληθείᾳ φρενῶν πονήσει;

ΚΛ. οὐ σὲ προσήκει τὸ μέλημ᾽ ἀλέγειν
τοῦτο· πρὸς ἡμῶν
κάππεσε, κάτθανε, καὶ καταθάψομεν
οὐχ ὑπὸ κλαυθμῶν τῶν ἐξ οἴκων,
1555 ἀλλ᾽ Ἰφιγένειά νιν ἀσπασίως
θυγάτηρ, ὡς χρή,
πατέρ᾽ ἀντιάσασα πρὸς ὠκύπορον
πόρθμευμ᾽ ἀχέων
περὶ χεῖρε βαλοῦσα φιλήσει.

ΧΟ. ὄνειδος ἥκει τόδ᾽ ἀντ᾽ ὀνείδους, [ἀντ. γ] 1560
δύσμαχα δ᾽ ἐστὶ κρῖναι.
φέρει φέροντ᾽, ἐκτίνει δ᾽ ὁ καίνων.
μίμνει δὲ μίμνοντος ἐν θρόνῳ Διὸς
παθεῖν τὸν ἔρξαντα· θέσμιον γάρ.
1565 τίς ἂν γονὰν ἀραῖον ἐκβάλοι δόμων;
κεκόλληται γένος πρὸς ἄτᾳ.

‹— ἰὼ γᾶ γᾶ, εἴθ᾽ ἔμ᾽ ἐδέξω, [ἐφύμν. γ]
πρὶν τόνδ᾽ ἐπιδεῖν ἀργυροτοίχου
δροίτης κατέχοντα χάμευναν.
τίς ὁ θάψων νιν; τίς ὁ θρηνήσων;
ἦ σὺ τόδ᾽ ἔρξαι τλήσῃ, κτείνασ᾽
ἄνδρα τὸν αὑτῆς ἀποκωκῦσαι,
ψυχῇ τ᾽ ἄχαριν χάριν ἀντ᾽ ἔργων
μεγάλων ἀδίκως ἐπικρᾶναι;
— τίς δ᾽ ἐπιτύμβιος αἶνον ἐπ᾽ ἀνδρὶ θείῳ
σὺν δακρύοις ἰάπτων
ἀληθείᾳ φρενῶν πονήσει;›

ΚΛ. ἐς τόνδ᾽ ἐνέβη σὺν ἀληθείᾳ
χρησμός. ἐγὼ δ᾽ οὖν
ἐθέλω δαίμονι τῷ Πλεισθενιδᾶν
1570 ὅρκους θεμένη τάδε μὲν στέργειν,
δύστλητά περ ὄνθ᾽· ὃ δὲ λοιπόν, ἰόντ᾽
ἐκ τῶνδε δόμων ἄλλην γενεὰν
τρίβειν θανάτοις αὐθένταισι·
κτεάνων δὲ μέρος
1575 βαιὸν ἐχούσῃ πᾶν ἀπόχρη μοι,
μανίας μελάθρων
ἀλληλοφόνους ἀφελούσῃ.

***
ΧΟΡΟΣ
1530 Στέκομαι κι απορώ, του νου μου χάνω
τους ίσιους λογισμούς·
πού να στραφώ; πέφτει το σπίτι·
τρέμω — δεν είναι πια ψιχάλα,
τρέμω της αιματοβροχής τον χτύπο,
που απ᾽ τα θεμέλια σείει το σπίτι·
κι η Δίκη σ᾽ άλλα ακόνια τ ᾽ακονίζει
γι᾽ άλλο κακό καινούριο το σπαθί της.

Ω άμποτε γη και να με είχες δεχτεί
πριν τον έβλεπ᾽ αυτόν ξαπλωτό καταγής
1540 σε ασημότοιχο μέσα λουτρό·
Να τον κλάψει και ποιός; να τον θάψει και ποιός;
τάχα εσύ θα τολμήσεις
να το κάμεις, αφού τόνε σκότωσες πριν,
μοιρολόγια του αντρός σου να ψάλεις
και αντίς σου γι᾽ αυτά τα μεγάλα κακά
να προσφέρεις στερνά
στη ψυχή του μια αχάριστη χάρη;
Ποιός τον ασύγκριτον άντρα επιτύμβιος θρήνος
με κλάματα από γνώμη
1550 χυμένα αληθινή θα υμνήσει;

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Δεν είναι δουλειά σου να γνοιάζεσαι συ
για τούτα· από μας
έπεσε, πέθανε και θα τον θάψουμε
χωρίς μοιρολόγια απ᾽ το σπίτι.
Μα η Ιφιγένεια μόνο, με πόση χαρά,
σαν καλή θυγατέρα,
τον πατέρα της όταν δεχτεί στο γοργό
ποταμό των καημών
αγκαλιάζοντας θέλει φιλήσει!

ΧΟΡΟΣ
1560 Βρισιά απαντά σ᾽ άλλη βρισιά
και που ᾽ν᾽ το δίκιο ποιός να κρίνει;
Κείνος που πιάσει, πιάνεται
κι όποιος σκοτώσει θα πλερώσει.
Γιατ᾽ όσο μένει ο Δίας στο θρόνο του
θα μένει νόμος: κάμεις θα ᾽βρεις.
Αχ! ποιός θα μπόρειε από τα σπίτια αυτά
να τη βγάλει τη ρίζα της κατάρας;
και κόλλησε στο κρίμα η γενιά!

‹Ω άμποτε Γη και να με είχες δεχτεί
πριν τον έβλεπ᾽ αυτόν ξαπλωτό κατά γης
στ᾽ ασημότοιχο μέσα λουτρό·
Να τον κλάψει και ποιός, να τον θάψει και ποιός;
τάχα εσύ θα τολμήσεις
να το κάμεις, αφού τον εσκότωσες πριν,
μοιρολόγια του αντρός σου να ψάλεις
κι αντίς σου γι᾽ αυτά τα μεγάλα κακά
να προσφέρεις στερνά
στη ψυχή του μια αχάριστη χάρη;
Ποιός τον ασύγκριτο άντρα επιτύμβιος θρήνος
με κλάματα από γνώμη
χυμένα αληθινή θα υμνήσει;›

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Πιο σωστά την αλήθεια, ούτε να ᾽ταν χρησμός
θα πετύχαινες· κι έτσι θενά ᾽θελα εγώ
με το Δαίμονα τέλος των Πλεισθενιδών
1570 συμφωνία να κλείσω: να στρέξω σ᾽ αυτά
που γενήκαν ως τώρα, όσο να ᾽ναι βαριά,
μ᾽ απ᾽ εδώ πια και μπρος μια για πάντα να βγει
απ᾽ τα σπίτια μας κι άλλη να πάει γενιά
μ᾽ αλληλοσκοτωμούς ν᾽ αφανίζει.
κι απ᾽ τα τόσ᾽ αγαθά θενα μ᾽ έφταν᾽ εμέ
και το πιο μικρό μέρος, αν μέσ᾽ απ᾽ εδώ
τη μανία να σφάζει δικός το δικό
θα μπορούσα να βγάλω.

Ναρκισσισμός και κακοποίηση: Υπάρχουν τρόποι να προστατεύσεις τον εαυτό σου

Όλοι οι άνθρωποι κάποια στιγμή στη ζωή τους μπορεί να έχουν φερθεί κακοποιητικά σε κάποιον άλλο, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που δεν αισθάνονται καλά ψυχολογικά. Ωστόσο, όταν μιλάμε για έναν νακρισσιστή, πρέπει να ξέρουμε ότι η κακοποίηση αγγίζει άλλα επίπεδα. Ένας ναρκισσιστής μπορεί να ασκήσει σωματική, πνευματική, συναισθηματική, σεξουαλική, οικονομική ή / και πνευματική κακοποίηση. Βέβαια, ορισμένοι τύποι συναισθηματικής κακοποίησης δεν είναι εύκολο να εντοπιστούν, συμπεριλαμβανομένης της χειραγώγησης, και μπορεί να εκδηλώνονται με συναισθηματικούς εκβιασμούς, απειλές και εκφοβισμό. Οι ναρκισσιστές είναι ειδικοί στην άσκηση λεκτικής βίας και χειραγώγησης. Μπορούν να κάνουν το θύμα να αμφιβάλει ακόμη και για την αντίληψη και τις απόψεις του.

Το κίνητρο πίσω από την κακοποιητική συμπεριφορά ενός ναρκισσιστή

Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (NDP/NPD) και η κακοποίηση έχει διακυμάνσεις , που μπορεί να ξεκινούν από τη σιωπή και να φτάνουν στη βια. Σπάνια ένας ναρκισσιστής θα αναλάβει την ευθύνη των πράξεών του. Γενικά, αρνούνται τις ενέργειές τους και συνηθίζουν να κατηγορούν τα θύματά τους. Ειδικά, οι κακοήθεις ναρκισσιστές δεν μπορούν να νιώσουν ούτε ενοχές. Μπορούν να φέρονται σαδιστικά και να παίρνουν απόλαυση από τον πόνο που προκαλούν. Ο στόχος της κακοποιητικής συμπεριφοράς των ναρκισσιστών είναι η εξουσία. Δρουν με την πρόθεση να μειώσουν ή και να πληγώσουν τους άλλους. Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να θυμάστε για τη συμπεριφορά τους είναι ότι έχει σχεδιαστεί με απώτερο στόχο την κυριαρχία πάνω σε όλους τους άλλους. Αυτό το επιτυγχάνουν προκαλώντας αισθήματα αμφιβολίας, ντροπής και εξάρτησης στα θύματά τους. Ουσιαστικά, θέλουν να αισθάνονται ανώτεροι και να αποκρύψουν τα συναισθήματα κατωτερότητας που τους διακατέχουν. Η κατανόηση αυτού μπορεί να σας βοηθήσει στον τρόπο αντιμετώπισης ενός ναρκισσιστή. Το να φανούν αδύναμοι και ταπεινωμένοι είναι ο μεγαλύτερος φόβος τους. Γνωρίζοντας αυτό, είναι σημαντικό να μην παίρνετε προσωπικά αυτά που λέει και κάνει ένα τέτοιο άτομο. Ακολουθούν κάποια συγκεκριμένα βήματα που θα σας βοηθήσουν να τα βγάλετε πέρα με την αντικοινωνική συμπεριφορά ενός νακρισσιστή:

Αντιμετώπισε την κακοποίηση αποτελεσματικά

Το να ανέχεστε την κακοποίηση πληγώνει βαθύτατα την αυτοεκτίμηση σας. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να την αντιμετωπίζουμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να τσακωθείτε ή να έρθετε σε διένεξη. Σημαίνει όμως ότι επιβάλλεται να σταθείτε στα πόδια σας  και να μιλήσετε για τον εαυτό σας ξεκάθαρα και ήρεμα.  Να θέσετε τα όριά σας για να προστατεύσετε το νου, τα συναισθήματα και το σώμα σας. Πριν θέσετε τα όριά σας, όμως, θα πρέπει:

Μάθετε τα δικαιώματά σας

Πρέπει να γνωρίζεται ότι δικαιούστε σεβασμό και ότι έχετε συγκεκριμένα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα των συναισθημάτων σας, το δικαίωμα να μην κάνετε σεξ εάν δεν το θέλετε, το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, το δικαίωμα να μην ανέχεστε να σας φωνάζει ή να σας αγγίζει κάποιος χωρίς τη συγκατάθεσή σας.  Αν έχετε υποστεί κακοποίηση για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα (ή ως παιδί), η αυτοεκτίμησή σας είναι πολύ πιθανόν να έχει υποστεί σοβαρότατο πλήγμα. Μπορεί πλέον να μην έχετε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας, ούτε αυτοπεποίθηση. Και γι' αυτό θα πρέπει να αναζητήσετε τρόπους να τα ενισχύσετε και τα δύο.

Να είστε κατηγορηματικοί και πειστικοί

Με άλλα λόγια θα πρέπει να αποτινάξετε από πάνω σας την παθητικότητα αλλά και την επιθετικότητα. Ακολουθούν κάποιες μικρές απαντήσεις που θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε αποτελεσματικά τις λεκτικές επιθέσεις: «Θα το σκεφτώ». «Δεν μου αρέσει όταν με επικρίνεις. Σε παρακαλώ σταμάτα». (Αποχωρήστε από το χώρο) «Αυτή είναι η γνώμη σου. Εγώ διαφωνώ. Δεν το βλέπω μ' αυτόν τον τρόπο». «Δεν θα κάτσω να μιλήσω μαζί σου, όταν έχεις αυτή τη συμπεριφορά απέναντί μου» (Αποχωρήστε από το χώρο)

Κινηθείτε με στρατηγική

Θα πρέπει να γνωρίζετε τι θέλετε, τι θέλει ο ναρκισσιστής, τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίστε, ποια είναι τα όριά σας, και που έχετε εξουσία πάνω στη σχέση. Έχετε να κάνετε μ' ένα άτομο πολύ αμυντικό και με διαταραχή προσωπικότητας.

Θέστε τα όριά σας

Τα όρια είναι οι κανόνες που ορίζουν τον τρόπο που θέλετε να σας φέρονται οι άλλοι. Οι άνθρωποι θα σας αντιμετωπίσουν με τον τρόπο που τους επιτρέπετε. Πρέπει να γνωρίζετε ποια είναι τα όριά σας για να τα επικοινωνήσετε. Αυτό σημαίνει να έρθετε σε επαφή με τα συναισθήματά σας, να ακούτε το σώμα σας, να γνωρίζετε τα δικαιώματά σας. Πρέπει να είστε σαφείς. Μην υπονοείτε πράγματα, ούτε να περιμένετε απ' τους ανθρώπους να διαβάσουν το μυαλό σας.

Ορίστε τις συνέπειες της μη τήρησης των ορίων

Αφού ορίσετε τα όρια σας, αν αυτά αγνοηθούν, είναι σημαντικό να το επικοινωνήσετε και να τονίσετε ποιες θα είναι οι συνέπειες. Αυτές δεν πρέπει να είναι απειλές, αλλά ενέργειες για την προστασία σας και την κάλυψη των δικών σας αναγκών.

Να είστε διδακτικοί

Η έρευνα έχει δείξει ότι οι ναρκισσιστές παρουσιάζουν νευρολογικά προβλληματα που επηρεάζουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Η καλύτερη προσέγγιση σε αυτή την περίπτωση είναι να εκπαιδεύσετε έναν ναρκισσιστή όπως ένα παιδί. Εξηγήστε του τον αντίκτυπο της συμπεριφοράς του και δώστε του κίνητρα και ενθάρρυνση για μια διαφορετική συμπεριφορά. Αυτό μπορεί να συνεπάγεται την επικοινωνία των συνεπειών και απαιτεί προετοιμασία των όσων πρόκειται να πείτε χωρίς, πάντα χωρίς συνασθηματισμούς.

Υστερόγραφο: Εάν είστε θύμα σωματικής κακοποίησης να αναμένετε ότι αυτή θα συνεχιστεί και  θα κλιμακωθεί. Για το λόγο αυτό χρειάζεται να λάβετε βοήθεια αμέσως.

Είναι κληρονομικές οι ψυχικές ασθένειες;

Ένας στους 5 Αμερικανούς παρουσιάζει μια ψυχική ασθένεια. Συνήθως εκδηλώνεται στην ηλικία των 14 ετών αλλά κάποιες φορές εμφανίζονται και μετά την ενηλικίωση, μέχρι τα 24 έτη. Οι οικογένειες ασθενών με ψυχικά νοσήματα είναι φυσικό να αναρωτιούνται αν υπάρχει κληρονομικότητα σε αυτό, αν υπάρχει τρόπος να τα προβλέψεις ή και να τα αποφύγεις... Η απάντηση των ειδικών δεν είναι δυστυχώς τόσο απλή...

Δεν υπάρχει γονίδιο για ψυχικές ασθένειες. Υπάρχει όμως η προδιάθεση

Οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμα ανακαλύψει συγκεκριμένα γονίδια που να συνδέονται με τα ψυχικά νοσήματα. Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν κάποιες γενετικές ενδείξεις. "Είναι μια πιο περίπλοκη κατάσταση", σύμφωνα με τον Don Mordecai, τον επικεφαλής σε θέματα Ψυχικής Υγείας στο Kaiser Permanente. Και συνεχίζει: "Όταν λέμε γενετική μια ασθένεια, εννοούμε απλά και μαθηματικά ότι έχεις το γονίδιο, έχεις και την ασθένεια. Στις μέχρι τώρα επιστημονικές μελέτες δεν έχει βρεθεί ακόμα κάτι σχετικό, αναφορικά με τις ψυχικές ασθένειες. Υπάρχει η γενετική προδιάθεση ωστόσο. Η γενετική επομένως μπορεί να αυξήσει το ρίσκο της εμφάνισης μιας ψυχικής ασθένειας αλλά δεν αποτελεί και εγγύηση γι ' αυτήν".

Αποτελέσματα των μέχρι τώρα ερευνών

Το 2013, μια έρευνα του National Institute of Health, απέδειξε ότι 5 διαφορετικές ψυχικές διαταραχές -αυτισμός, ΔΕΠΥ, διπολική διαταραχή, μείζων κατάθλιψη, σχιζοφρένεια- έχουν γενετικές ρίζες. Μια άλλη έρευνα το 2015 έδειξε ότι ακόμα και το στρες μπορεί να... περάσει από τους γονείς στα παιδιά. Ωστόσο, χρειάζεται ακόμα δρόμος για να καταλήξει η επιστήμη σε ορθώς τεκμηριωμένα συμπεράσματα...

Ο ρόλος του περιβάλλοντος στην εκδήλωση της ψυχικής ασθένειας

Αυτό που γνωρίζουν με σιγουριά οι επιστήμονες είναι ότι το περιβάλλον παίζει ένα πολύ σπουδαίο ρόλο στην εμφάνιση μιας ψυχικής ασθένειας. Ποιοι παράγοντες θα μπορούσαν να συντελέσουν στην εκδήλωσή της: κακές συνθήκες διαβίωσης, κακοποίηση, διαζύγιο, θάνατος... Ένα άτομο με οικογενειακή προδιάθεση, εκτεθειμένο σε... κακές συνθήκες του περιβάλλοντός του, είναι πολύ πιθανό να εκδηλώσει μια ψυχική ασθένεια, σύμφωνα με τον Mordecai. Αναφέρει μια έρευνα που έγινε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 από το U.S. Centers for Disease Control and Prevention and Kaiser Permanente, με τον τίτλο Adverse Childhood Experiences (ACEs) Study. Αποτελεί ουσιαστικά τη μεγαλύτερης εμβέλειας έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί σχετικά με το πώς επηρεάζει την ενήλικη ζωή η κακοποίηση και η παραμέληση στα παιδικά χρόνια. Παρόλο που η έρευνα είναι αρκετά παλιά, τα αποτελέσματά της αφορούν ακόμα και τη σύγχρονη εποχή.

Αποτελέσματα της έρευνας: Πώς σχετίζεται η παιδική παραμέληση με την ψυχική υγεία;
Οι ερευνητές μελέτησαν δείγμα 17.000 ενηλίκων οι οποίοι ρωτήθηκαν για τις εμπειρίες που είχαν στα παιδικά τους χρόνια σχετικά με φυσική, ψυχική ή σεξουαλική κακοποίηση (1995-1997). Το αποτέλεσμα της έρευνας ήταν αποκαλυπτικό: όσο περισσότερες εμπειρίες κακοποίησης είχαν ως παιδιά, τόσο μεγαλύτερα προβλήματα είχαν ως ενήλικες, υγείας ή και ψυχικά, ακόμα και τάσεις αυτοκτονίας. 

Το χρόνιο στρες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο στην εκδήλωση ψυχικών ασθενειών

Σύμφωνα με τον Jonathan Sperry, Επίκουρο Καθηγητή στο Lynn University, η... έκθεση στο χρόνιο στρες μπορεί να... ενεργοποιήσει τη γενετική προδιάθεση.  Δηλαδή ένας άνθρωπος που αντιμετωπίζει καθημερινώς στρεσσογόνες καταστάσεις στην προσωπική του και επαγγελματική ζωή και έχει και τη γενετική προδιάθεση, είναι πολύ πιθανό να εμφανίσει μια ψυχική ασθένεια. Η φτώχεια είναι μια από τις αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν ψυχικές ασθένειες. Παιδιά που διαβιούν κάτω από δύσκολες συνθήκες, έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν ένα ψυχικό νόσημα από άλλα παιδιά που ζουν πιο... πλουσιοπάροχα ή φυσιολογικά.

Ακόμα και τα μονοζυγωματικά δίδυμα δεν μοιράζονται την ίδια προδιάθεση

Αν έχεις τη γενετική προδιάθεση και εκτίθεσαι σε στρεσσογόνες συνθήκες, δε σημαίνει, ωστόσο, ότι θα εκδηλώσεις κάποια ψυχική ασθένεια! Ακόμα και τα μονοζυγωματικά δίδυμα, που έχουν το ίδιο DNA γενετικά, δεν αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο σε στρεσσογόνες καταστάσεις! Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2011, μη γεννητικοί παράγοντες διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στην εκδήλωση ψυχικών νοσημάτων.

Είναι επομένως κληρονομικές οι ψυχικές ασθένειες;

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, αν ένα μέλος της οικογένειάς σου εμφανίζει ψυχική ασθένεια, είναι πιθανό να την εκδηλώσεις κι εσύ, δηλώνει ο Morecai. Ωστόσο, μπορεί να μην εκδηλώσεις ποτέ συμπτώματα αν δεν έχεις παιδικά τραύματα, αν ζεις μια φυσιολογική ζωή χωρίς άγχος και το περιβάλλον σου σε στηρίζει. Ωστόσο, οι ψυχικές ασθένειες μπορούν να εμφανιστούν ακόμα κι αν δεν υπάρχει γενετική προδιάθεση. Οπότε είναι καλό να αναγνωρίζουμε κάποια από τα συμπτώματα, ώστε να απευθυνθούμε σε ειδικό: απόσυρση, υπερβολικό άγχος, αυτοκαταστροφικές τάσεις, περίοδοι μανίας κλπ...

Τρομαγμένοι απ΄ το πάθος

Δυστυχώς ή ευτυχώς, αναλόγως την περίπτωση και το μάθημα που έχει να μας διδάξει, οι άνθρωποι χάνονται πιο εύκολα όταν αρχίζεις να τους αγαπάς περισσότερο κι απ’ τον ίδιο σου τον εαυτό. Ίσως να τρομάζουν απ’ αυτά που τους δίνουμε. Ίσως να τους δίνουμε περισσότερα απ’ όσα μπορούν να αντέξουν ή απ’ όσα έχουν συνηθίσει να παίρνουν στο παρελθόν.

Φεύγουν και γίνονται ξένοι, τόσο εύκολα όσο άρχισαν να σημαίνουν τα πάντα. Μαζί με την ανάμνηση και το άρωμα που αφήνουν πίσω τους, σκορπάνε κι ένα κάρο ερωτήματα, να σε συντροφεύουν για να σου πολιορκούν το μυαλό. Μαζί τους παίρνουν κι ένα μεγάλο κομμάτι του εαυτού σου. Αυτό που εσύ ο ίδιος, συνειδητά ή ασυνείδητα, επέλεξες κατά κάποιον τρόπο να θυσιάσεις γι’ αυτούς.

Κάπως έτσι, κι εσύ κατέληξες να τον αγαπάς περισσότερο κι από σένα, επενδύοντας τον εαυτό σου σε αυτό το «μαζί». Στο τέλος, εκείνοι που τους χάρισες τα πολλά είναι οι ίδιοι που δεν μπορούν παρά να αρκεστούν στα λίγα που συνήθισαν, προσφέροντας μαζί με τη φυγή τους ένα μεγάλο ερωτηματικό: Μήπως αν τους δίναμε λιγότερα και σε πιο αργούς ρυθμούς, να μην είχαν τρομάξει τελικά; Μήπως τότε δε θα χάνονταν; Μήπως, τελικά, φταίμε εμείς;

Δεν είναι ό,τι πιο ευχάριστο, εκείνοι που αγάπησες πολύ να φεύγουν πρώτοι απ’ τη ζωή σου. Μια ζωή στην οποία τους είχες ορίσει πρωταγωνιστές, χωρίς να φανταζόσουν πως θα αποχωρούσαν οικειοθελώς απ’ τη σκηνή, καταλήγοντας μόνο μια θολή ανάμνηση.

Μια ανάμνηση άχρωμη που δεν μπορείς παρά να τη χωνέψεις, αφότου συνειδητοποιήσεις κι εσύ πως ίσως και να μην αξίζουν πια άλλο ρόλο. Παρ’ όλα αυτά, εσύ πρέπει να ξαναβρείς το δικό σου ρόλο στη σκηνή, τον εαυτό σου. Το χρωστάς σε σένα. Καμία πληγή δεν μπορεί να γιατρευτεί και κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να αντικατασταθεί από μια άλλη παρουσία. Εξάλλου, ο κάθε άνθρωπος με τον τρόπο του είναι μοναδικός.

Αντί, λοιπόν, να συμβιβάζεσαι και ν’ αρνείσαι να προχωρήσεις, μπορείς ν’ αρχίσεις να βλέπεις τα πράγματα και τις καταστάσεις διαφορετικά, από μια άλλη οπτική γωνία. Σκέψου το κι αλλιώς. Έφυγε κάποιος απ’ αυτούς που αγαπούσες περισσότερο, ναι. Τουλάχιστον, όμως, έστω και για λίγο, ήρθε.

Ο άνθρωπος αυτός κάτι σε δίδαξε, κάτι σε έμαθε, κάτι σου άφησε, ακόμα και με την έξοδό του απ’ τη ζωή σου. Γιατί κι εσύ, λοιπόν, να μην ψάξεις όλη αυτή την αγάπη που προσπάθησες να του δώσεις κάπου αλλού; Κάπου που θα δώσεις, αλλά και θα πάρεις, ελεύθερα, αβίαστα, χωρίς εμπόδια, ανασφάλειες και πισινές.

Αργά ή γρήγορα, θα ξαναβρείς και την ασφάλεια που θυσίασες. Ο φόβος θα εξαφανιστεί τη στιγμή που θα αποφασίσεις να μη συμβιβαστείς με κάτι λιγότερο απ’ την απόλυτη ευτυχία σου. Εξάλλου, σου άφησαν κι ένα σπουδαίο μάθημα, όσο κι αν αγαπάς κάποιον, εσένα να σ’ αγαπάς λίγο παραπάνω. Έτσι δε θα –σε– χάσεις ποτέ.

Χωματερή αναμνήσεων

Σε κάθε σπίτι υπάρχει ένα δωμάτιο προορισμένο να κρατάει μυστικά, ακόμα κι αν δεν το ξέρουν ούτε ο ιδιοκτήτης ούτε ο χτίστης. Σε κάθε άνθρωπο υπάρχει ένα κομμάτι ψυχής διδαγμένο από νωρίς να συγκεντρώνει κάθε άσχημη ανάμνηση και κάθε τραύμα. Σε κάθε σχέση υπάρχει ένα συρτάρι, κάτι σαν κρύπτη, που θα στοιβάξεις μέσα του λόγια αγάπης, καβγάδες, υποσχέσεις, αιώνιους όρκους και φυσικά τα λόγια του χωρισμού, προσεκτικά τυλιγμένα σε μια εγκεφαλική μεμβράνη, μνήμη θαρρώ πως λέγεται.

Αυτό το συρτάρι θα βγαίνει στην επιφάνεια κάθε λίγο και λιγάκι, σε κάθε νέο χωρισμό που μαθαίνεις, σε κάθε πρώην θύμηση που συναντάς τυχαία. Και σαν καλοκουρδισμένος μηχανισμός αντανακλαστικού, θα το σπρώχνεις πάλι πίσω, σε πρώιμο στάδιο, τότε που ήταν όλα τόσο φωτεινά, τότε που δεν προσπαθούσες να γαντζωθείς απ’ το κενό για να μη δεις τον εαυτό σου να μπαίνει στο μακρινό, σκοτεινό τούνελ της διάλυσης.

Στο επόμενο βήμα, οι παλιές φωτογραφίες δεν έχουν σκοπό ύπαρξης. Είσαι σε άλλη πορεία πια και πήρες από νωρίς τις αποφάσεις σου. Δεν έχεις λόγο να αναμοχλεύεις πράγματα που σου προκαλούν ωδίνες, λόγια πικροειπωμένα, προσπάθειες να βρεις ποιος είναι ο φταίχτης.

Κι όσο δε βρίσκεις, σκαλίζεις βαθύτερα, με μεγαλύτερες φτυαριές, κοντεύεις να κάνεις γεώτρηση στη σπονδυλική σου στήλη, μα πάντα θα καταλήγεις στον ίδιο πόνο και σε πρώην συντρόφους. Θα καταλήγεις πάντα σε ελιγμούς προς το αδιέξοδο, σε νεκρά σημεία που πρέπει απλά να τερματίσεις μια ώρα αρχύτερα.

Δε βγάζει νόημα να κουβαλάς μαζί σου όλα εκείνα που κατά λάθος έζησες και κατά βάθος ένιωσες. Η επόμενη φουρνιά συντρόφων δεν ξέρει τίποτα παραπάνω από όσα επέλεξες να μοιραστείς, τα υπόλοιπα είναι μέσα σ’ ένα συρτάρι που τελικά ο μαραγκός το έφτιαξε πιο βαθύ από ό,τι υπολόγιζε. Κι όπως οι κόρες του Δαναού έπρεπε να γεμίζουν με νερό ένα τρύπιο πιθάρι για να εξιλεωθούν, έτσι κι εσύ μ’ ένα μαγικά καταραμένο τρόπο πετάς ό,τι προλάβεις στο συρτάρι που όλο άδειο και συνάμα ξέχειλο είναι. Εσύ γιατί προσπαθείς αλήθεια; Κι εσύ για άφεση αμαρτιών;

Και σε κάθε νέα ανατριχίλα, νιώθεις την ανάγκη να το αρπάξεις βίαια και να το πετάξεις στα μούτρα της προηγούμενης φθοράς μαζί με όλα τα παράπονα που θα ξεφυτρώσουν απ’ το θυμωμένο στόμα σου. Αλλά επιλέγεις να μη μιλήσεις άλλο, ό,τι είχες άλλωστε να πεις το φυλάκισες μέσα εκεί, θα κάνεις το συρτάρι φρούριο υψίστης ασφαλείας κι ας είναι τόσο μάταιος ο κόπος που έκανες για να το αποσιωπήσεις.

Θα διαλέξεις ένα έπιπλο που δεν πολυχρησιμοποιείς, δεν πολυκαθαρίζεις, δεν το πολυαγαπάς γενικότερα, σχεδίαζες να το ξηλώσεις προ πολλού, αλλά σκέφτηκες ότι κάπου μπορεί να σου φαινόταν χρήσιμο. Και να που, τελικά, αποφάσισες να το κάνεις χωματερή ονείρων, ένα μέρος που θα επισκέπτεσαι μόνο για να ξεφορτωθείς βαρίδια, όπως ένα ακυρωμένο παρελθόν και μερικά ναυαγισμένα σχέδια.

Όλα τα αγκάθια που έζησες, κάποια κατάφερες να τα βγάλεις από πάνω σου, μερικά μπήχτηκαν ακόμα βαθύτερα, όλα όμως τελικά βρήκαν κοινό δρόμο για το πρώτο συρτάρι αριστερά, σε ένα αρχαίο σκρίνιο, φαγωμένο τόσο από σκόρο όσο κι από θέληση. Θέληση ατσαλένια για να πας παραπέρα, να κλειδώσεις το συρτάρι και να πετάξεις το κλειδί.

Θυμός κατά την παιδική ηλικία: «Ανεξέλεγκτο τέρας» ή Απαραίτητο συναίσθημα της ύπαρξης του παιδιού

Ο θυμός θεωρείται σε σχέση με άλλα συναισθήματα -όπως η χαρά και λιγότερο η θλίψη που γίνονται εύκολα ανεκτά από τους γονείς και από την κουλτούρα μας - το πιο δύσκολο συναίσθημα που χρειάζεται να εκφράσει ένα παιδί. Αυτό συμβαίνει, διότι συχνά η εκδήλωση του παρερμηνεύεται ή παρεμποδίζεται από τους γονείς, από τους δασκάλους στο σχολείο, ιδιαίτερα μάλιστα, εάν φτάσει σε ακραίο βαθμό.

Αναπτυξιακά, το παιδί περνώντας από τη φάση συγχώνευσης με το περιβάλλον του, όπου δεν μπορεί να κατανοήσει σωματικά και ψυχολογικά τον εαυτό του ως μια ξεχωριστή οντότητα, και εξαρτάται αποκλειστικά από τους ενηλίκους για την ικανοποίηση την αναγκών του, μεγαλώνει και αναγνωρίζει τον εαυτό του ως ξεχωριστή οντότητα από το περιβάλλον του, αποκτά δεξιότητες, ώστε να επικοινωνεί προς τους γονείς του τις συναισθηματικές και σωματικές του ανάγκες που επιζητούν την ικανοποίηση τους, όπως επίσης μέσω αυτών των ικανοτήτων που αναπτύσσει το παιδί ορισμένες φορές έχει τη δυνατότητα να καλύψει μερικές από αυτές και μόνο του.

Η ερμηνεία του θυμού στην παιδική ηλικία

Σύμφωνα με την Violet Oaklander, θεραπεύτρια Gestalt με εξειδίκευση στην ψυχοθεραπεία παιδιών και εφήβων, κατά τα πρώτα παιδικά χρόνια η εκδήλωση του θυμού είναι στην πραγματικότητα μια προσπάθεια του παιδιού να φροντίσει τον εαυτό του, να δηλώσει την παρουσία του, να εκφράσει τις ανάγκες του, να εδραιώσει την θέση του σε αυτό τον κόσμο. Παράλληλα, πολλές φορές πίσω από το πρωτεύον συναίσθημα ,τον θυμό, μπορεί να υποβόσκουν άλλα δύσκολα συναισθήματα όπως θλίψη, ανασφάλεια, φόβος για καταστάσεις που βιώνονται ως στρεσογόνες από το παιδί π.χ. ο ερχομός ενός δεύτερου παιδιού στην οικογένεια, η άσκηση βία –σωματικής ή και λεκτικής/ συναισθηματικής ανάμεσα στους γονείς ή ακόμη και στο ίδιο κ.α. Η ανταπόκριση του οικογενειακού περιβάλλοντος απέναντι στην εκδήλωση θύμου του παιδιού. Το παιδί αναπτύσσεται σωστά, όταν στην προσπάθεια του να αυτονομηθεί εκφράζει προς τους γονείς του τις προσωπικές του σκέψεις και συναισθήματα.

Ο τρόπος που θα ανταποκριθούν στις ανάγκες του παιδιού τους είναι ιδιαίτερα σημαντικός ως προς την μετέπειτα εξέλιξη του. Συγκεκριμένα, εάν το παιδί εισπράττει αποδοχή και επιδοκιμασία μαθαίνει να εμπιστεύεται τον εαυτό του, τις αισθήσεις του, τα συναισθήματα του, αποκτά επιβεβαίωση όλης της ύπαρξης του. Αφουγκραζόμενοι, λοιπόν, οι γονείς τον θυμό του παιδιού, καλλιεργείται στο παιδί ότι ο θυμός είναι ένα υγιές συναίσθημα και όχι ένα ανεξέλεγκτο τέρας που θα σαρώσει τα πάντα στο διάβα του, εάν τον αφήσει ελεύθερο, εάν δηλαδή τον εξωτερικεύσει.

Στον αντίποδα αυτής της κατάστασης, όταν οι γονείς αντιδρούν, δηλαδή, με κριτική και αποδοκιμασία απέναντι στα ξεσπάσματα θυμού του παιδιού τους, τότε αυτό αντιλαμβάνεται πως η έκφραση του θυμού δεν είναι κάτι αποδεκτό και παίρνει το μήνυμα πως, εάν εκφράσω το θυμό μου δεν θα είμαι αγαπητός, θα απορριφθώ από το περιβάλλον μου, και ενδοβάλει καταπίνοντας αμάσητα μηνύματα, όπως « είσαι κακό παιδί όταν θυμώνεις», «δεν πρέπει να εναντιώνεσαι στους γονείς σου». Βιώνει, ως εκ τούτου, μια εσωτερική σύγκρουση, καθότι από τη μια εκδηλώνει ξεσπάσματα θυμού και εισπράττει αποδοκιμασία από τους γονείς του και από την άλλη πλευρά έχει έντονα την ανάγκη να νιώσει την ασφάλεια των γονιών του.

Ωστόσο, για να μπορέσει να επιβιώσει, μαθαίνει ότι πρέπει να βρει κάποιον άλλο τρόπο, για να διαχειρίζεται τα συναισθήματα του. Η διαδικασία, στη συνέχεια, γίνεται όλο και πιο περίπλοκη. Αρχικά, το παιδί μπορεί να νιώθει τρομερή ενοχή ακόμα και όταν βιώνει ένα ήπιο συναίσθημα θυμού. Καθώς μεγαλώνει, η ενοχή μπορεί να συσσωρευτεί δημιουργώντας έντονα την αίσθηση της δυσαρέσκειας, της ντροπής και της ακύρωσης, γεγονός που σημαίνει πως συρρικνώνεται η αίσθηση του εαυτού και της ατομικότητας του. Τα συναισθήματα ενός παιδιού αποτελούν τον ίδιο του τον πυρήνα, την ίδια του την ύπαρξη. Όταν, όμως, τα συναισθήματα του δεν επικυρώνονται, αλλά υποτιμούνται και χλευάζονται από του ενηλίκους, τότε το παιδί αισθάνεται βαθιά απόρριψη.

Ο οργανισμός, μολαταύτα, συνεχίζει να πιέζει να επιτευχθεί ομοιόσταση (στη θεραπεία Gestalt κάνουμε λόγο για την οργανισμική αυτορρύθμιση, θέλοντας να τονίσουμε πως ο κάθε οργανισμός τείνει να διατηρεί την ισορροπία. Κατά την λειτουργία του οργανισμού αναδύεται μια ανάγκη συναισθηματική ή οργανική που διαταράσσει αυτή την ισορροπία του οργανισμού, κι εκείνη την στιγμή μια αντίθετη τάση εμφανίζεται, για να την επανακτήσει- λειτουργιά της ομοιόστασης-. Αυτό είναι η οργανισμική αυτορρύθμιση).

Όταν η εκδήλωση του παιδικού θυμού "στραγγαλίζεται"

Στην περίπτωση όπου η ανάγκη έκφρασης του θυμού μένει ανικανοποίητη, τότε ο οργανισμός εναγωνίως προσπαθεί να έρθει σε ισορροπία και στην προσπάθεια του αυτή το παιδί αναζητά τρόπους, για να επιβιώσει από αυτό το δίλημμα, τρόποι που όμως έχουν δυσλειτουργικό και αυτοκαταστροφικό χαρακτήρα. Έτσι, λοιπόν, θα χειριστεί την ενεργεία του θυμού είτε μέσω της αναστροφής.

Συγκεκριμένα, το παιδί «σπρώχνει» προς τα μέσα το συναίσθημα του θυμού και συχνά μπορεί να αυτοτραυματίζεται, να ξεριζώνει τούφες από τα μαλλιά, να προκαλεί αποπνιγμό με μια κρίση άσθματος, να συσφίξει του μυς προκαλώντας πονοκεφάλους, στομαχόπονους και ούτω καθεξής. Από την άλλη πλευρά, το παιδί, προκείμενου να εκτονώσει τον θυμό του, εκδηλώνει έντονη επιθετική συμπεριφορά προς το περιβάλλον του ,π.χ. χτυπώντας τα άλλα παιδιά, βάζοντας φωτιές, κ.α.

Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως οι βίαιες εκρήξεις θυμού, εκτός από ότι θεωρούνται ως ένας τρόπος εκτόνωσης του που έχει συσσωρεύσει το παιδί μέσα του, αποτελεί επίσης και έναν τρόπο να αισθανθεί κάποια δύναμη και αίσθηση εαυτού που δεν μπορεί να την νιώσει διαφορετικά, καθώς όπως αναφέρθηκε παραπάνω έχει ακυρωθεί από το άμεσο οικογενειακό του περιβάλλον.

Επιπρόσθετα, μερικά παιδιά μπορούν να προβάλλουν το συναίσθημα της οργής τους σε άλλους, καθώς πιστεύουν ότι οι άλλοι είναι θυμωμένοι μαζί τους ή ότι οι άλλοι, και όχι τα ίδια , έχουν θυμώσει. Επίσης τα παιδιά μπορεί να ανακλούν τον θυμό τους. Δεν τον εκφράζουν και ανταποκρίνονται με άλλα συναισθήματα και συμπεριφορές που θεωρούνται ασύμβατα με την συνθήκη π.χ. κάποια παιδιά παρουσιάζουν υπερκινητική συμπεριφορά. Ενώ κάποια άλλα μπορεί να εκφράζουν το συναίσθημα του θυμού μέσω μη λεκτικών συμπεριφορών, είτε με επεισόδια νυχτερινής ενούρησης, είτε μέσω της συγκράτησης των κενώσεων.

Προσεγγίζοντας το παιδί, κατανοώντας τον θυμό του

Όταν ένα παιδί εκδηλώνει τον θυμό ή έχει διάφορες εκρήξεις οργής είναι πολύ χρήσιμο :
1. Να μιλάμε μαζί του για τον θυμό ,δηλαδή τι είναι αυτό που του προκάλεσε να θυμώσει, δίνοντας έτσι με αυτό τον τρόπο χώρο, χρόνο, επιβεβαίωση σε αυτή του την εμπειρία.
2. Να το βοηθήσουμε μέσα από την συζήτηση, να αντιληφθεί πως ο θυμός είναι ένα υγιές συναίσθημα.
3. Να συμβάλλουμε ώστε να επιλέξει νέους τρόπους να τον εκφράζει ( αυτό ισχύει στις περιπτώσεις των ακραίων εκρήξεων οργής ή θυμού) τελευταίο συνάμα και πολύ σημαντικό
4. Να μην δημιουργούμε διπλά- αντιφατικά μηνύματα.

Είναι τεκμηριωμένο πως κάτι που αυξάνει την σύγχυση είναι, όταν το παιδί λαμβάνει αντικρουόμενα, ως προς το περιεχόμενο, μηνύματα. Συγκεκριμένα, σε σχέση με το θυμό, το παιδί μαθαίνει ότι δεν είναι αποδεκτό να θυμώνει και ταυτόχρονα βιώνει την οργή από τους ενήλικες, είτε άμεσα είτε έμμεσα παίρνοντας την μορφή της παγερής αποδοκιμασίας.

Ολοκληρώνοντας αυτό το άρθρο, είναι πολύ σημαντικό να φέρουμε στο μυαλό μας όταν εμείς αισθανόμαστε στρεσαρισμένοι, θυμωμένοι τι είναι αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε εκείνη την στιγμή: μια αγκαλιά ή μια φωνή;

Αγάπη και λογική

Ο Σπινόζα, ένα από τα μεγάλα πνεύματα του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, λέει στο μεγάλο του έργο «Ηθική» ότι ο οίκτος και το μίσος είναι συναισθήματα λύπης συνδυασμένα με την ιδέα της εξωτερικής αιτίας. Η διαφορά ανάμεσά τους έγκειται μόνο στη φύση της εξωτερικής αιτίας: στην περίπτωση του οίκτου, είναι η θέα της άθλιας κατάστασης του άλλου· στην περίπτωση του μίσους, είναι η ίδια η ύπαρξη του άλλου. Το γεγονός ότι και τα δύο συναισθήματα ανήκουν στο ίδιο γένος σημαίνει πως η μετάλλαξη του οίκτου σε μίσος δεν είναι δύσκολη, αλλά —όπως μας δείχνει η εμπειρία της ζωής— ούτε και σπάνια όταν συντρέχουν οι κατάλληλες συνθήκες.

Το γεγονός ότι οίκτος και μίσος, όπως και όλα τα υπόλοιπα αρνητικά συναισθήματα, είναι μόνο αποχρώσεις ενός βασικού συναισθήματος λύπης που προέρχεται από την αίσθηση της ίδιας μας της ατέλειας οδηγεί τον Σπινόζα στο συμπέρασμα ότι οι πράξεις μας δεν πρέπει να καθοδηγούνται από τα συναισθήματα αλλά από τη λογική και ότι πρέπει να πράττουμε το καλό, όχι γιατί σκοπεύουμε να αποφύγουμε αρνητικά συναισθήματα, αλλά γιατί το επιτάσσει η λογική. Και, επειδή κάθε πράξη συνοδεύεται πάντα από ένα συναίσθημα, η καλή πράξη, δηλαδή η πράξη που την επιτάσσει η λογική βασιζόμενη στη γνώση, συνοδεύεται και από ένα θετικό συναίσθημα που όμως δεν συνδέεται με μια εξωτερική αιτία, επειδή πηγάζει μόνο από εμάς — ο Σπινόζα ονομάζει αυτό το συναίσθημα «αγάπη».

Ποιο είναι το κριτήριο που καθορίζει τις επιταγές του λογικού; Η γνώση της φύσης των πραγμάτων και των καταστάσεων που μας περιβάλλουν, λέει ο Σπινόζα, προτρέποντάς μας να πράξουμε το καθήκον μας. Για να μπορέσουμε να το κάνουμε αυτό, είμαστε υποχρεωμένοι να γνωρίσουμε τη φύση των πραγμάτων και των καταστάσεων στις οποίες ζούμε, γιατί ο λογικός άνθρωπος αντιμετωπίζει κάθε πράγμα σύμφωνα με τη φύση του. Έτσι λοιπόν, όπως είναι υπό κανονικές συνθήκες ανόητο το να χρησιμοποιήσει κανείς ένα γυάλινο ποτήρι σαν σφυρί, ή να ζέψει ένα λιοντάρι σε ένα κάρο, είναι και ανόητο να αντιμετωπίσει κανείς έναν άνθρωπο είτε ως πηγή οίκτου που προκαλεί μια ορισμένη συμπεριφορά, είτε ως μέσο για την επίτευξη ενός ιδιοτελούς σκοπού, ακόμη και αν αυτός έχει έναν ωφελιμιστικό κοινωνικό μανδύα του τύπου, «Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες θα μας βοηθήσουν να λύσουμε το δημογραφικό μας πρόβλημα».

Τι δίδαγμα μπορούμε να εξαγάγουμε από αυτές τις σκέψεις του Σπινόζα για την αντιμετώπιση της πραγματικότητας που καθορίζεται από το —για τη σημερινή γενιά— πρωτόγνωρο φαινόμενο των προσφύγων και μεταναστών που βρίσκουν καταφύγιο στην Ελλάδα;

Προς το παρόν, η αντιμετώπιση των ανθρώπων αυτών χαρακτηρίζεται από τον οίκτο, σε ατομικό, σε συλλογικό αλλά και στο επίπεδο της πολιτείας. Όμως ο οίκτος μπορεί ανά πάσα στιγμή και για εντελώς συμπτωματικούς λόγους να μετατραπεί σε μίσος. Το μόνο που μπορεί να αποτρέψει κάτι τέτοιο είναι η αντιμετώπιση της κατάστασης με βάση την αρχή ότι, επειδή έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους, ξέρουμε πολύ καλά τι πρέπει να κάνουμε: πρέπει να τους βοηθήσουμε να ξαναπάρουν τη μοίρα τους στα χέρια τους, πρέπει να τους δώσουμε τη δυνατότητα να ξαναχτίσουν τη ζωή τους και, αν μπορούμε, να τους βοηθήσουμε να ξανακερδίσουν την πατρίδα τους.

Κι αυτό θα το κάνουμε, όχι επειδή μάς κινεί ο οίκτος, ούτε και από ωφελιμιστικό συμφέρον. Θα το κάνουμε επειδή αυτό αρμόζει στην κοινή μας ανθρώπινη φύση, επειδή αυτό επιτάσσει η λογική.

Επειδή είναι πράξη αγάπης.

Αλλαγή εστίασης, αλλαγή ζωής

«Βελτιώστε με, παρακαλώ!» Για σκεφτείτε πως θα ήταν τα πράγματα αν μπορούσαμε να πούμε στον x, ψ, κάποιον να μας «αλλάξει» προκειμένου να πετύχουμε όλα όσα επιθυμούμε προσωπικά και επαγγελματικά και αυτό να γινόταν!

Πόσο πιο εύκολο θα έμοιαζε να κάνει κάποιος άλλος τη «δουλειά» για εμάς και με ένα μαγικό ραβδάκι να αισθανόμαστε αυτομάτως πιο ευτυχισμένοι και αφοσιωμένοι στο σκοπό μας με ένα άγγιγμα του απαλά στο μέτωπο! Σχεδόν ονειρικό θα έλεγε κανείς, την ίδια στιγμή που η πραγματικότητα μας επαναφέρει κάπως ανορθόδοξα και κλείνοντάς μας το μάτι με νόημα, σιγοψιθυρίζει: Είναι στο χέρι μας να… αλλάξουμε τον εαυτό μας και μπορούμε!

Για όσους λοιπόν πραγματικά ενδιαφέρονται να αλλάξουν το μέσα τους, προκειμένου να δουν τη ζωή τους ολόκληρη να αλλάζει, είναι σημαντικό να γίνει η εξής ερώτηση: «Πώς μπορώ να επιτύχω ένα υψηλό επίπεδο ευτυχίας και επιτυχίας, ενώ ζω μία ταραχώδη και γεμάτη αποσπάσεις ζωή;»

Ποιος είπε ότι είναι εύκολο! Προσοχή όμως… Άλλο δύσκολο, άλλο ανέφικτο.

Θα ήθελα να μοιραστώ σε αυτό το σημείο μαζί σας ένα παράδειγμα. Αντί να ρωτήσω τον εαυτό μου «Πόσο νόημα είχε η μέρα μου σήμερα;», επιλέγω: «Έκανα το καλύτερο για να δημιουργήσω νόημα στη μέρα μου;» Αυτή η διαφορά στη φράση ίσως φαίνεται «λίγη», ωστόσο στον τομέα της αλλαγής συμπεριφοράς είναι τεράστια.

Αλλαγή εστίασης

Η αλλαγή εστίασης, προκύπτει μέσα από την αλλαγή οπτικής. Όταν γίνεται λοιπόν λόγος για αυτο – προβληματισμό, είναι σημαντικό να ρωτάτε τον εαυτό σας ενεργητικά και όχι παθητικά ερωτήματα. Αυτό αυτομάτως αλλάζει την εστίαση των απαντήσεών σας και σας εξουσιοδοτεί να κάνετε αλλαγές που διαφορετικά δε θα είχατε σκεφτεί.

Παθητικές και «κλειστές» ερωτήσεις είναι αυτές που περιγράφουν μια στατική κατάσταση. Το «Έχεις σαφείς στόχους;» είναι ένα καλό παράδειγμα παθητικής ερώτησης και αυτό γιατί μπορεί, ναι μεν, να βάλει τους ανθρώπους σε διαδικασία να σκεφτούν τι γίνεται με αυτούς, αλλά δε θα τους προβληματίσει σχετικά με το τι μπορούν οι ίδιοι να κάνουν με τον εαυτό τους, παρακινώντας τους σε πράξη.

Τα παθητικά ερωτήματα σχεδόν πάντα οδηγούν σε μια «περιβαλλοντική» απάντηση και συνήθως απαντώνται με «ναι», ή «όχι». Έτσι, εάν ο πελάτης απαντήσει «όχι» όταν ερωτηθεί, συνήθως αποδίδει τους λόγους για αυτή την απάντηση σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως ότι «ο διευθυντής μου είναι αναποφάσιστος», ή ότι «η εταιρεία αλλάζει στρατηγική κάθε μήνα», ή ότι «δεν υπάρχουν ευκαιρίες εργοδότησης».

Απαντώντας σε τέτοιες ερωτήσεις, οι πελάτες σπάνια κοιτάζουν μέσα τους πραγματικά, προκειμένου να αναλάβουν την ευθύνη για τον καθορισμό των στόχων τους. Στο εργασιακό περιβάλλον συνήθως, οι εταιρείες κάνουν το επόμενο φυσικό βήμα και ζητούν προτάσεις από συμβούλους για την πραγματοποίηση αλλαγών. Και πάλι, οι υπάλληλοι απαντούν εστιάζοντας στο περιβάλλον ή σε εξωγενείς από αυτούς παράγοντες.

Κάποια παραδείγματα τυπικών απαντήσεων είναι ότι «οι διευθυντές πρέπει να εκπαιδεύονται στον καθορισμό στόχων», ή ότι «τα στελέχη μας πρέπει να είναι πιο αποτελεσματικά στην επικοινωνία του οράματός μας». Φυσικά, δεν υπάρχει τίποτα εγγενώς κακό με το να κάνεις παθητικές ερωτήσεις. Μπορούν να είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, για να οδηγήσουν τους πελάτες στην επίγνωση του τι μπορούν να κάνουν προκειμένου να βελτιωθούν.

Από την άλλη βέβαια, μπορούν να δημιουργήσουν και αρνητικές συνέπειες. Όταν για παράδειγμα σε κάποιον γίνονται μόνο παθητικά ερωτήματα, τότε ο ίδιος μπορεί να γίνει ο «φυσικός εχθρός» της ανάληψης της προσωπικής του ευθύνης, καθώς και της ένδειξης υπευθυνότητάς του.

Η εναλλακτική λύση στις παθητικές ερωτήσεις

Η εναλλακτική λύση στα παθητικά ερωτήματα είναι σαφώς… τα ενεργητικά. Υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στο «Έχεις σαφείς στόχους;» και στο «Έκανες το καλύτερο για να θέσεις σαφείς στόχους για τον εαυτό σου;»

Προκαλώ καθημερινά τον εαυτό μου, απαντώντας σε ερωτήσεις που αντιπροσωπεύουν συμπεριφορές που γνωρίζω ότι για μένα είναι σημαντικές. Αυτό δουλεύει για μένα, ώστε να μην παραμελώ αλλαγές προς την εξέλιξή μου, δεδομένης της πίεσης από την καθημερινότητα.

Υπάρχουν μόνο δύο χρόνοι, το ‘τώρα’ και το ‘πολύ αργά’

Ξέρεις πώς είναι: τα γεγονότα έρχονται από το παρελθόν, σαν να είναι μια οντότητα από μόνα τους. Αναμνήσεις στριφογυρίζουν στο νου, ενώ εσύ το μόνο που θέλεις να κάνεις είναι να τις εξαφανίσεις. Τα συναισθήματα αναβλύζουν κι εσύ αντιδράς με έναν τρόπο που ξέρεις ότι δε θα σου κάνει καλό. Εγκλωβίζεσαι σε σκέψεις που κάνουν να φαντάζουν τα επόμενά σου βήματα επικίνδυνος άθλος.

Έχεις ακούσει να λένε πως ελευθερία είναι το τι κάνεις με αυτά που σου συμβαίνουν. Θέλεις κι εσύ να τη νιώσεις αυτήν την ελευθερία , να ξεκλειδώσεις την πόρτα της ολοκλήρωσης και της καλύτερης έκδοσης του εαυτού σου, όμως δεν ξέρεις πώς να το κάνεις. Ίσως και να έχεις δοκιμάσει διάφορους τρόπους οι οποίοι δε σε βοήθησαν να σπάσεις τις αλυσίδες που σε δένουν με το παρελθόν.

Υπάρχει κάποιος τρόπος τελικά που μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός για να ‘ξεπλύνεις’ από πάνω σου τα κολλώδη υπολείμματα που σου έχουν αφήσει τα παρελθοντικά γεγονότα, οι άνθρωποι και οι καταστάσεις; Αρχικά θα ήταν ωφέλιμο να δούμε ότι στην ουσία δεν υπάρχει αυτό το πράγμα που ονομάζεται παρελθόν. Οτιδήποτε γίνεται, γίνεται στο τώρα, στο παρόν.

Οι αναμνήσεις και τα γεγονότα είναι σκέψεις που συμβαίνουν τώρα. Ο θυμός ή ο πόνος για το παρελθόν συμβαίνουν τώρα. Αυτό που στο ‘τώρα’ αναμασάς, είναι αυτό που κρατά το παρελθόν ζωντανό. Κι αυτό είναι εκπληκτικό μόλις το συνειδητοποιήσεις. Ναι, γιατί θα καταλάβεις πως ουσιαστικά αυτό που σε κάνει να υποφέρεις είναι μια σκέψη και μια ανάμνηση που συμβαίνει στο τώρα.

Όμως τίποτε από αυτά δεν έχει σημασία αν εσύ δεν τους δώσεις δύναμη να σε κυριεύσουν, αν δεν αντιδράσεις συναισθηματικά κι αν δεν ψάξεις να κρυφτείς μέσα στη γνωστή δικαιολογία: «είμαι δικαιολογημένος/η να σκέφτομαι ή να αισθάνομαι έτσι», «η ζωή είναι άδικη», «με έκανε να πονέσω οπότε πρέπει να το διορθώσει» κλπ. Αυτό ζωντανεύει τον πόνο σου και επηρεάζει τον τρόπο που θα λειτουργήσεις στο σήμερα.

Αν πραγματικά θέλεις να απελευθερωθείς από το παρελθόν, χάσε το ενδιαφέρον σου για αυτό. Δες ότι δεν σε εξυπηρετεί η τάση σου να επαναλαμβάνεις ξανά και ξανά τα ίδια γεγονότα στο μυαλό σου πείθοντάς σε ότι δικαιολογημένα κουβαλάς αυτό τον μανδύα πόνου που τελικά σου στερεί την ελευθερία.

Σταμάτα να προσδιορίζεις τον εαυτό σου και την αξία σου βάσει αυτών που έγιναν κάποτε. Είναι σαν να φοράς ρούχα τα οποία δε σου κάνουν πια, δε σε κολακεύουν. Είναι εύκολο να πέσεις στην παγίδα μιας λάθος διάγνωσης ότι είσαι το θύμα, ότι είσαι άτυχος/η, καταραμένος/η ή το καλό παιδί που πάντα την πατάει από την καλή του την καρδιά.

Ξέρω, η αίσθηση είναι τόσο αληθινή, όμως οι εμπειρίες σου είναι μέρος της ζωής σου, δεν είσαι εσύ. Μην αφήνεις να σου δώσουν ταυτότητα. Είσαι κάτι παραπάνω από τις εμπειρίες σου, από την ιστορία που λες στον εαυτό σου για τον εαυτό σου. Αυτό που θα σε λυτρώσει είναι το να κάνεις ένα βήμα και μετά άλλο ένα. Να απομακρύνεσαι από εκεί που πόνεσες, μέχρι οι εικόνες του τότε να γίνουν μικρές κουκκίδες που κανένα ενδιαφέρον δεν θα έχουν πια.

Ο στόχος σου είναι να κάνεις την ιστορία σου ουδέτερη ώστε να χάσει τη δύναμη που έχει πάνω σου. Ο στόχος σου δεν είναι να ξεχάσεις το παρελθόν σου, γιατί είναι αδύνατον. Ούτε να αγνοήσεις τα όσα σου συνέβησαν, γιατί αυτό θα δημιουργήσει άλλα προβλήματα όπως εθισμούς.

Στόχος σου δεν είναι να περιμένεις να έρθουν να σου ζητήσουν συγνώμη, να νιώσουν μεταμέλεια αυτοί που σε πλήγωσαν ή να έρθει να διορθώσει την κατάσταση αυτός/η που την δημιούργησε, γιατί με αυτόν τον τρόπο απλά αναβάλλεις την ευτυχία σου. Μην περιμένεις πως ο χρόνος θα γιατρέψει τις πληγές σου, γιατί δεν είναι η δουλειά του χρόνου αυτή, είναι δική σου. Και άλλωστε πως μπορεί ο χρόνος να γιατρέψει πληγές αν ο μόνος χρόνος που γνωρίζεις είναι το παρελθόν;

Κάποιος κάποτε είπε: «υπάρχουν μόνο δύο χρόνοι, το ‘τώρα’ και το ‘πολύ αργά’». Εύχομαι να επιλέξεις το πρώτο.

Πως οι αισθήσεις μπορούν να επηρεάσουν τα συναισθήματά μας

Ξέρατε πως οι αισθήσεις σας μπορούν να επηρεάσουν τα συναισθήματα και την διάθεση σας; Οι μυρωδιές, οι ήχοι, τα χρώματα ακόμα και το φως της μέρας έχουν άμεση επίδραση στη συμπεριφορά σας.

Το ξυπνητήρι χτυπά. Προσπαθείτε να ανοίξετε τα μάτια σας αλλά δεν ξέρετε γιατί είναι τόσο δύσκολο. Δεν μπορείτε να διαμορφώσετε ούτε μια ιδέα ούτε μια σκέψη. Τελικά, σηκώνεστε, ανοίγετε το παράθυρο και κοιτάτε έξω. Ο ουρανός είναι γκρι. Πως νιώθετε;

Το ξυπνητήρι χτυπά. Ανοίγετε τα μάτια σας με ενθουσιασμό. Σήμερα θα είναι μια καλή μέρα, μπορείτε να το αισθανθείτε. Έχετε τόσα πολλά σχέδια. Πηδάτε από το κρεβάτι, ανοίγετε το παράθυρο και κοιτάτε έξω. Ο ήλιος ακτινοβολεί. Το φως είναι θεαματικό. Πως νιώθετε;

Ο καιρός. Το φως. Οι μυρωδιές. Οι ήχοι. Όλα αυτά μπορούν να επηρεάσουν την διάθεση και τα συναισθήματα σας. Σκεφτείτε το πώς ντύνεστε όταν νιώθετε λυπημένοι. Είναι συνηθισμένο να φοράτε σκούρα χρώματα όπως γκρι, καφέ και μαύρο. Τώρα σκεφτείτε τις χαρούμενες στιγμές. Όλα είναι χρωματιστά. Πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο, μπλε.

Οι μυρωδιές και οι ήχοι μπορούν να προκαλέσουν συναισθήματα

Μια μυρωδιά μπορεί να σας μεταφέρει σε μια στιγμή της παιδικής σας ηλικίας, στην τούρτα που έκανε η μητέρα σας για τα γενέθλια σας. Ένα τραγούδι μπορεί να σας θυμίσει ένα ξεχωριστό άτομο, τον πρώτο χορό, το πρώτο φιλί. Ένα τραγούδι ίσως προκαλέσει χαρούμενες αναμνήσεις και άλλες όχι τόσο ευχάριστες.

Η διάθεση σας το πρωί, τα χρώματα που φοράτε, οι αναμνήσεις που έχετε, ο τρόπος που συμπεριφέρεστε… όλα σχετίζονται με τα συναισθήματα που νιώθετε.

Αντίθετα με το πώς φαίνονται, όλα αυτά τα συναισθήματα είναι καλά. Αλλά τους δίνετε ένα θετικό ή αρνητικό χαρακτηρισμό αναλόγως με το πώς νιώθετε.

Είναι φυσιολογικό πως μερικές φορές δεν θέλετε οι άνθρωποι που είναι γύρω σας να ξέρουν πως νιώθετε και κρύβετε τα συναισθήματα σας έτσι ώστε να μην εμφανίζεστε ευάλωτοι ή λυπημένοι. Και άλλες φορές ασυνείδητα εξαπατάτε τον εαυτό σας για τα αληθινά σας συναισθήματα. Σε κάθε περίπτωση, φοράτε μια μάσκα ή μια πανοπλία για να προστατεύσετε τον εαυτό σας από το να πληγωθεί.
Όταν είσαι λυπημένος, άκου χαρούμενη μουσική και άλλαξε την διάθεση σου
Αλλά ξέρετε κάτι; Αν οι άνθρωποι που σας αγαπούν δεν ξέρουν πως νιώθετε, δεν θα μπορούν να σας βοηθήσουν. Και αν δεν ζητήσετε βοήθεια, ούτε τότε θα μπορούν να σας βοηθήσουν.

Ίσως έχετε μάθει να μην ζητάτε τίποτα, να είστε αυτάρκεις, έτσι όταν βρίσκεστε σε μια κατάσταση που δεν ξέρετε πώς να την διορθώσετε, δεν ξέρετε πώς να ζητήσετε βοήθεια ή δεν τολμάτε. Αλλά το να ζητάτε δεν είναι κακό. Αντίθετα, σας φέρνει πιο κοντά στους ανθρώπους που αγαπάτε. Με αυτόν τον τρόπο, τους λέτε πως τους εμπιστεύεστε. Και οι άνθρωποι που σας αγαπούν έχουν και αυτοί συναισθήματα.

Φανταστείτε πως θα ήταν να νιώθετε καλά κάθε μέρα

Η συναισθηματική διαχείριση μαθαίνεται. Για παράδειγμα αν νιώθετε λυπημένοι μπορείτε να αλλάξετε τη διάθεση σας φορώντας χρωματιστά ρούχα. Αν νιώθετε καταθλιπτικοί, ακούστε ένα τραγούδι που σας κάνει να χορεύετε. Ρίξτε τους τοίχους σας, αλλάξτε τη στάση σας και οι καταστάσεις που ζείτε θα είναι στα χέρια σας. Έχετε τη δύναμη να αποφασίσετε πως θέλετε να εξελιχθεί η μέρα σας.

Σε μια ιστορία του Χόρχε Μπουκάι , η θλίψη και η οργή κάνουν μπάνιο σε μια μαγική λίμνη. Η οργή που πάντα βιάζεται, κάνει μπάνιο γρήγορα και φεύγει από την λίμνη. Βάζει τα ρούχα της αλλά επειδή δεν μπορεί να δει την πραγματικότητα πολύ καθαρά, δεν συνειδητοποιεί πως ήταν τα ρούχα της θλίψης.

Οπότε όταν η θλίψη βγαίνει από το νερό, αργά και χωρίς να γνωρίζει πως ο χρόνος έχει περάσει, συνειδητοποιεί ότι τα ρούχα της δεν είναι εκεί, οπότε δεν μπορεί να κάνει κάτι άλλο από το να βάλει τα ρούχα της οργής.

«Λένε πως από τότε, οι άνθρωποι συχνά συναντιούνται με την οργή, την τυφλή, την σκληρή και την τρομερή. Αλλά αν κοιτάξουμε προσεκτικά, θα συνειδητοποιήσουμε πως αυτή η οργή που βλέπουμε είναι απλώς μια μεταμφίεση και πως πίσω από αυτή τη μεταμφίεση της οργής στην πραγματικότητα κρύβεται η θλίψη.»   – «Η οργή και η θλίψη» –  Χόρχε Μπουκάι

Οπότε να θυμάστε πως με τον ίδιο τρόπο που μερικές φορές θέλετε να κρύψετε τα συναισθήματα σας πίσω από μια μάσκα και οι άλλοι άνθρωποι κάνουν το ίδιο πράγμα.

Το να γνωρίζετε πώς να διαχειρίζεστε τα συναισθήματα σας δεν είναι πάντα εύκολο

Όταν θυμώνετε σε έναν καβγά με τον σύντροφο σας ή με ένα φίλο σας, θυμηθείτε πως ίσως κρύβουν τα αληθινά τους συναισθήματα πίσω από τις λέξεις. Οι φωνές τους μπορεί απλώς να είναι ένας τρόπος για να δείξουν πόσο άσχημα νιώθουν χωρίς να το εκφράζουν.

Το να μάθετε να καταλαβαίνετε τους άλλους είναι σημάδι σοφίας. Και μπορείτε να το κάνετε αν σταματήσετε για να σκεφτείτε τι σημαίνουν για εσάς συγκεκριμένα συναισθήματα και πως σας επηρεάζουν όταν σκέφτεστε μια συγκεκριμένη ανάμνηση ή όταν ακούτε ένα συγκεκριμένο τραγούδι.

Από εσάς εξαρτάται το να αποφασίσετε για πως θα θέλετε να εξελιχθεί η μέρα σας. Και να θυμάστε πως και η ευτυχία μαθαίνεται.

Τι είναι πραγματικότητα;

Stephen Hawking: “Δεν υπάρχει Παράδεισος ή μεταθανάτια ζωή για χαλασμένα κομπιούτερ. Πρόκειται για ένα παραμύθι που απευθύνεται σε ανθρώπους που φοβούνται το σκοτάδι».  Ας διαβάσουμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του: “Το Μεγάλο Σχέδιο” για τη φύση της πραγματικότητας;.

Τι είναι πραγματικό, λοιπόν, το πτολεμαϊκό ή το κοπερνίκειο σύστημα;
Αν και πολλοί πιστεύουν πως ο Κοπέρνικος απέδειξε ότι ο Πτολεμαίος έσφαλλε, αυτό δεν ισχύει. Όπως και στην περίπτωση της κανονικής οπτικής μας έναντι εκείνης του χρυσόψαρου, θα μπορούσε κανείς να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε από τις δύο παραπάνω απεικονίσεις ως μοντέλο του Σύμπαντος, καθώς οι δικές μας παρατηρήσεις των ουρανών μπορούν να εξηγηθούν υιοθετώντας το μοντέλο της ακινησίας είτε της Γης είτε του Ήλιου. Παρά τον ρόλο του στις φιλοσοφικές έριδες σχετικά με τη φύση του Σύμπαντος, το πραγματικό πλεονέκτημα του κοπερνίκειου συστήματος έγκειται απλώς στο ότι οι εξισώσεις κίνησης είναι πολύ απλούστερες σε ένα σύστημα αναφοράς όπου ο Ήλιος ακινητεί.

Ένα άλλο είδος εναλλακτικής πραγματικότητας βρίσκουμε στην ταινία επιστημονικής φαντασίας The Matrix, όπου η ανθρωπότητα ζει, δίχως να το γνωρίζει, σε μια προσομοιωμένη εικονική πραγματικότητα δημιουργημένη από ευφυείς υπολογιστές, προκειμένου οι άνθρωποι να διατηρούνται σε μια κατάσταση μακάριας ικανοποίησης, ενώ οι υπολογιστές τούς στραγγίζουν από τη βιοηλεκτρική τους ενέργεια —ό,τι, τέλος πάντων, σημαίνει αυτό. Μια τέτοια σύλληψη ενδέχεται να μην είναι και τόσο τραβηγμένη, αν λάβουμε υπόψη μας όλους αυτούς που προτιμούν να περνούν την ώρα τους στην προσομοιωμένη πραγματικότητα διαδικτυακών τόπων, όπως το Second Life.

Πώς ξέρουμε ότι δεν είμαστε απλώς οι χαρακτήρες μιας υπολογιστικής σαπουνόπερας; Αν ζούσαμε σε έναν συνθετικό φανταστικό κόσμο, τα γεγονότα δεν θα είχαν απαραίτητα καμία λογική ή συνέπεια, ούτε και θα υπάκουαν σε νόμους. Οι εξωγήινοι που θα μας ήλεγχαν μπορεί να το έβρισκαν πιο ενδιαφέρον ή διασκεδαστικό να παρακολουθούν τις αντιδράσεις μας όταν θα βλέπαμε, για παράδειγμα, την πανσέληνο να σκίζεται στη μέση ή καθέναν που ακολουθεί δίαιτα να αναπτύσσει μια ακατάσχετη όρεξη για τούρτες.

Αν όμως οι εξωγήινοι επέβαλλαν νόμους με συνέπεια, δεν θα υπήρχε τρόπος να διακρίνουμε το κατά πόσον θα μπορούσε να υπάρχει μια άλλη πραγματικότητα πίσω από την προσομοιωμένη εκδοχή της. Στην περίπτωση αυτή, εύκολα θα χαρακτηρίζαμε τον κόσμο των εξωγήινων «αληθινό» και τον συνθετικό κόσμο «ψεύτικο». Αν όμως τα πλάσματα στον προσομοιωμένο κόσμο —όπως και εμείς— δεν είχαν τη δυνατότητα να παρατηρήσουν από έξω το σύμπαν τους, δεν θα υπήρχε κανένας λόγος να αμφιβάλλουν σχετικά με τις δικές τους απεικονίσεις της πραγματικότητας. Πρόκειται για τη σύγχρονη εκδοχή της ιδέας ότι όλοι είμαστε μυθολογήματα στο όνειρο κάποιου άλλου.

Τα παραπάνω παραδείγματα μας οδηγούν σε ένα συμπέρασμα το οποίο θα αποδειχθεί σημαντικό στο πλαίσιο του βιβλίου: Δεν υπάρχει έννοια της πραγματικότητας ανεξάρτητη από κάποια απεικόνιση ή μια θεωρία. Αντίθετα, εμείς θα υιοθετήσουμε την ιδέα την οποία θα ονομάσουμε «ρεαλισμό κατά το μοντέλο» —δηλαδή, ότι μια φυσική θεωρία ή ένα κοσμοείδωλο δεν είναι παρά ένα μοντέλο (μαθηματικού χαρακτήρα, γενικά) και ένα σύνολο κανόνων που συνδέουν τα στοιχεία του μοντέλου με τις παρατηρήσεις. Αυτό μας προσφέρει ένα πλαίσιο για την ερμηνεία της σύγχρονης επιστήμης.

Από την εποχή του Πλάτωνα και εξής, οι φιλόσοφοι ερίζουν σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας.
Η κλασική επιστήμη βασίζεται στην πεποίθηση ότι υπάρχει ένας πραγματικός κόσμος έξω από εμάς, με ιδιότητες συγκεκριμένες και ανεξάρτητες από τον παρατηρητή ο οποίος τις συλλαμβάνει. Σύμφωνα με την κλασική επιστήμη, κάποια αντικείμενα υπάρχουν και διαθέτουν φυσικές ιδιότητες (όπως ταχύτητα και μάζα) με καλώς ορισμένες τιμές.

Κατά την άποψη αυτή, οι θεωρίες μας συνιστούν απόπειρες περιγραφής των εν λόγω αντικειμένων και των ιδιοτήτων τους, οι δε μετρήσεις και οι αισθητήριες αντιλήψεις μας αντιστοιχούν σε αυτές. Τόσο ο παρατηρητής όσο και το παρατηρούμενο αντικείμενο ανήκουν σε έναν κόσμο με αντικειμενική ύπαρξη, και κάθε διάκριση ανάμεσά τους δεν είναι παρά συμβατική.

Με άλλα λόγια, αν δούμε ένα κοπάδι ζέβρες να μαλώνουν για μια θέση στο παρκινγκ, αυτό θα σημαίνει ότι ένα κοπάδι ζέβρες όντως μαλώνουν για μια θέση στο παρκινγκ. Κάθε άλλος παρατηρητής που θα σταθεί για να κοιτάξει, θα μετρήσει τις ίδιες ιδιότητες- και το κοπάδι θα διαθέτει αυτές τις ιδιότητες είτε αποτελέσει είτε όχι αντικείμενο παρατήρησης.

Στη φιλοσοφία, η πεποίθηση αυτή ονομάζεται ρεαλισμός (ή πραγματοκρατία).

Όσοι μας πληγώνουν δεν μας αξίζουν

Οι δύσκολες καταστάσεις δεν λύνονται με ευχολόγια.

Αναρωτιέμαι μερικές φορές: Γιατί αφήνουμε τους άλλους να μας πληγώνουν; Γιατί τους επιτρέπουμε να μας αλλάξουν και να μας απομακρύνουν από τον πραγματικό μας εαυτό; Έναν εαυτό ελεύθερο και ανεξάρτητο που του αξίζει να είναι ευτυχισμένος;

Κι αν συμφωνούμε ότι κάτι τέτοιο δεν θα έπρεπε να γίνεται, δεν θα έπρεπε να το επιτρέπουμε, τότε τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να το αποτρέψουμε; Τι χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ώστε να σταματήσουμε την προσωπική απαξίωση και την αλλοτρίωση μας, ώστε να ξαναγυρίσουμε στις βασικές μας τις δομές και τις αξίες;

Όσοι μας πληγώνουν δεν μας αξίζουν

Δεν μας αξίζει να καταστρέφουν την αυτοεκτίμηση μας, να μη μας σέβονται, να μη μας αγαπούν! Πρέπει, όμως, πρώτα να αγαπήσουμε εμείς τον εαυτό μας, για να έχουμε ένα στήριγμα και μια αφετηρία για το δύσκολο ταξίδι της απαγκίστρωσης!

Όσοι μας πληγώνουν είναι βαθιά εγωιστές

Ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους. Είναι ιδιοτελείς και ανίκανοι (ή ανήμποροι) να δημιουργήσουν μια σχέση μέσω της κατανόησης, της εμπιστοσύνης και του σεβασμού. Είναι άνθρωποι που πάντα θέτουν σε προτεραιότητα τις δικές τους ανάγκες, τις δικές τους αξίες και πιστεύω.

Όσοι μας πληγώνουν είναι άνθρωποι αγενείς

Είναι άνθρωποι που μας υποτιμούν με κάθε ευκαιρία, κυρίως όμως με τον τρόπο που μας μιλούν: Με τόνο υποτιμητικό, σαρκαστικό φωνάζοντας… Προσβάλλουν την αυτοεκτίμησή μας, μπλοκάρουν την επικοινωνία και δημιουργούν ένα κλίμα ανασφάλειας και τρομοκρατίας…

Δύσκολες καταστάσεις που όμως δεν λύνονται με ευχολόγια.

Θέλει θάρρος και πίστη, εμπιστοσύνη στον «χαμένο» μας εαυτό, στις «ξεχασμένες» μας δυνάμεις, στις αξίες μας. Θέλει να μπορούμε πρωτίστως να πούμε «ΟΧΙ» σε οτιδήποτε και οποιονδήποτε μας προσβάλλει, μας υποτιμά, μας καταδυναστεύει.

Στη ζωή, πρέπει να μάθουμε να θέτουμε προτεραιότητες και η πρώτη προτεραιότητα είναι η αξιοπρέπειά μας. Αν αγαπάμε και σεβόμαστε τον εαυτό μας τότε (ίσως) δεν θα επιτρέψουμε στους άλλους να μας βλάψουν…

Εν κατακλείδι και με μια διάθεση αυτοκριτικής, ας ρίξουμε μια ματιά μέσα μας κι ας αναρωτηθούμε:

Τελικά εμείς οι ίδιοι, τι πιστεύουμε για τους εαυτούς μας; Αξίζουμε; Αξίζουμε την αγάπη, τον σεβασμό, την ισοτιμία και την κατανόηση στις σχέσεις μας με τους άλλους; Κι αν ναι (πράγμα το οποίο ελπίζω όλοι να νιώσετε!), τότε γιατί τους επιτρέπουμε να μας πληγώνουν και να μας υποτιμούν;

Κάντε αυτό που λαχταράει η ψυχή σας

Υπάρχουν διάφορες μεταβατικές φάσεις στις ζωές μας κατά τις οποίες καλούμαστε να πάρουμε ορισμένες σημαντικές αποφάσεις. Οι αποφάσεις αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές για το μέλλον μας για αυτό και πιθανόν να μας δημιουργούν κάποιο άγχος, κάποιο στρες για το αν θα κάνουμε τη σωστή επιλογή.

Ευτυχώς ή δυστυχώς η ζωή πάντα έχει αυτό το ρίσκο. Κανείς δεν μπορεί να σου εγγυηθεί για το μέλλον. Δεν υπάρχουν δικλίδες ασφαλείας. Αποφασίζεις πάντα με τα δεδομένα που έχεις εκείνη τη στιγμή στην διάθεση σου.

Σίγουρα η λογική μας παίζει ένα σημαντικό ρόλο σε όλο αυτό. Είναι εκείνη η οποία θα υπολογίσει τα υπέρ και τα κατά, είναι εκείνη που θα κοστολογήσει κάθε πιθανή ζημιά. Η ιδανική επιλογή, άλλωστε, κατά τη λογική, είναι πάντα αυτή που σου αποφέρει τα περισσότερα κέρδη και αποφεύγει τη μεγαλύτερη ζημιά.

Ωστόσο, μπορούμε, άραγε, να αποφασίζουμε πάντα καθαρά και μόνο με τη λογική; Εμένα προσωπικά, κομματάκι δύσκολο μου φαίνεται αυτό.

Κάθε φορά που θυμάμαι τον εαυτό μου να προσπαθεί να αποφασίσει, τον θυμάμαι να παλεύει να αποκλείσει τον συναισθηματικό παράγοντα. Μάταιη υπόθεση, όμως.

Και εδώ που τα λέμε αναρωτιέμαι γιατί είναι τόσο κακό να αφήνουμε το συναίσθημα να μας επηρεάζει; Γιατί όλη αυτή η μανία να αποξενωθούμε από τα συναισθήματα μας και να μη τα λογαριάσουμε τη στιγμή που καλούμαστε να πάρουμε τη σημαντικότερη απόφαση της ζωής μας;

Δεν είναι κάπως παράλογο αυτό; Ή μόνο σε μένα φαίνεται έτσι;

Από τη στιγμή που τα συναισθήματα είναι κομμάτι του εαυτού μας και είναι αυτά που διαμορφώνουν τις διάφορες πτυχές του χαρακτήρα μας, μάλλον θα έπρεπε να τους δίνουμε περισσότερη σημασία και αξία.

Δεν υπάρχει ούτε δευτερόλεπτο που να περνάει χωρίς να αισθανόμαστε. Το συναίσθημα είναι συνυφασμένο με την ύπαρξη μας.

Επομένως, την επόμενη φορά που θα κληθείτε να πάρετε οποιαδήποτε απόφαση μη μπείτε στον κόπο να διώξετε τα συναισθήματα σας μακριά κάνοντας επίκληση αποκλειστικά και μόνο στη λογική σας διότι τότε το μόνο σίγουρο είναι πως θα πάρετε τη λάθος απόφαση.

Μια ικανοποιητική για σας επιλογή, είτε βγει σωστή στο μέλλον είτε λανθασμένη, θα είναι αυτή που θα σας κάνει να αισθάνεστε καλύτερα, θα είναι αυτή στην οποία θα έχετε συνυπολογίσει πρωτίστως κάθε συναισθηματικό όφελος και κόστος και όχι αυτή η οποία θα έχει παρθεί με βάση τη ψυχρή λογική σας.

Κάντε αυτό που αισθάνεστε έτσι ώστε ακόμα και αν κάτι πάει στραβά, τουλάχιστον να ξέρετε πως προσπαθήσατε για κάτι που πραγματικά ήθελε και λαχταρούσε η ψυχή σας.

Δυστυχείς είναι αυτοί που τίποτα δεν τους φαίνεται ποτέ αρκετό

Ο Αμπντεραμάν ο 3ος, ο σχεδόν παντοδύναμος χαλίφης της Κόρδοβα του 10ου αιώνα έλεγε:

“Κυβερνάω πάνω από πενήντα χρόνια, κι έχω στο ενεργητικό μου νίκες και περιόδους ειρήνης. Οι υπήκοοί μου μ’ αγαπάνε, οι εχθροί μου με φοβούνται και οι σύμμαχοί μου με σέβονται. Με μία μου λέξη, τα πλούτη, οι τιμές, η εξουσία και οι απολαύσεις απλώνονται στα πόδια μου. Δεν υπάρχει κοσμική τελετή που να μου ξέφυγε, ούτε αρρώστια που να άντεξε στη δύναμή μου. Μια τέτοια ζωή που έζησα, κατέγραψα επιμελώς τις μέρες της γνήσιας και ολοκληρωτικής ευτυχίας που απόλαυσα: ανέρχονται σε δεκατέσσερις”

Η δυστυχία, από σκοπιά του ειδικού, είναι πάντα αποτέλεσμα της κάκιστης προσαρμογής του ανθρώπου σε μια πραγματικότητα όπου υποθέτει ότι δεν έχει πιθανότητες ν’ αποκτήσει αυτό που πιστεύει ότι του είναι απαραίτητο.

Δυστυχείς είναι όσοι, αντί ν’ αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα, προσπαθούν να την αποφεύγουν.

Δυστυχείς είναι όσοι, αντί να θέτουν τις προσπάθειες και την ενεργητικότητά τους στην υπηρεσία της επίλυσης ενός προβλήματος, προτιμούν να αρνούνται τόσο την ύπαρξή του όσο και τις περιστάσεις που το δημιούργησαν.

Δυστυχείς είναι όσοι, αντί ν’ αποδεχτούν τον πόνο μιας ματαίωσης ή απώλειας, γεμίζουν τη ζωή τους με υποκατάστατα και περισπασμούς για να μην τον σκέφτονται.

Δυστυχείς είναι όσοι αρνούνται ότι δεν είναι δυνατόν να είναι σε όλους αρεστοί, και γι’ αυτό επινοούν να επιδεικνύουν ένα ευχάριστο προσωπείο στους ανθρώπους που τους περιβάλλουν.

Δυστυχείς είναι όσοι θεωρούν ότι η πραγμάτωσή τους εξαρτάται από το τι κάνουν ή σκέφτονται οι άλλοι.

Δυστυχείς είναι, τέλος, αυτοί που τίποτα δεν τους φαίνεται ποτέ αρκετό.
Δώστε σ’ έναν άνθρωπο όλα όσα επιθυμεί, και την ίδια στιγμή θα σκεφτεί ότι όλα αυτά δεν είναι πια όλα. ΙΜΑΝΟΥΕΛ ΚΑΝΤ

Ζητάτε το αδύνατο

Υπάρχει μια όμορφη ιστορία στις ινδικές γραφές σχετικά με το Σίβα.

Η σύζυγός του η Παρβάτι, πέθανε κι εκείνος μετέφερε το σώμα της γυναίκας του επί δώδεκα χρόνια, σε όλη τη χώρα, ελπίζοντας πως κάποιος με ψυχικές ικανότητες θα μπορούσε να βοηθήσει.

Σιγά-σιγά τα μέλη του νεκρού κορμιού άρχισαν να πέφτουν, αλλά εκείνος συνέχιζε το ταξίδι του, για να βρει τον ειδικό, ίσως κάποιος αλχημιστής ή μάγος, ίσως κάποιος θαυματοποιός να μπορούσε να βοηθήσει. Κλαίγοντας και θρηνώντας, γύριζε όλη τη χώρα.

Στην Ινδία υπάρχουν δώδεκα ιερά μέρη. Λέγεται πως αυτά είναι τα μέρη που έπεσαν τα μέλη της Παρβάτι. Όπου έπεσε κάποιο κομμάτι, αυτό έγινε μέρος ιερό. Μπορείς να μεταφέρεις το νεκρό σώμα, αλλά δεν μπορείς να βρεις το θαυματοποιό.

Η δική μου παρατήρηση είναι ότι έχω δει χιλιάδες ανθρώπους να κουβαλούν μια νεκρή ερωτική σχέση που έχει πεθάνει πολύ καιρό πριν, αλλά την κουβαλούν εξαιτίας του φόβου, κολλώντας στο γνωστό, στο οικείο, έστω κι αν είναι μόνο μιζέρια και τίποτε περισσότερο, παρόλα αυτά κολλάνε.

Όταν η αγάπη πεθαίνει, πεθαίνει. Θα πρέπει να αποδεχτείς το θάνατο και να αποχαιρετήσεις, χωρίς παράπονα και χωρίς αναστολές, γιατί όταν κάτι τελειώνει, τι μπορείς να κάνεις;

Κάθε φορά όμως θα συμβαίνει το ίδιο πράγμα. Ο νους πάντα συνεχίζει να βρίσκει καινούργιες δικαιολογίες, ποτέ όμως δεν κατανοεί την πραγματική αίτια.

Δεν μπορεί, γιατί το να κοιτάξεις προς την πραγματική αιτία, σημαίνει αυτοκτονία του νου. Θα βρει χίλια δύο ελαττώματα στην γυναίκα ή στον άντρα που έχετε ζήσει μαζί και θα θεωρήσει πως αυτός είναι ο λόγος που χάθηκε η αγάπη.

Όχι επειδή το φαινόμενο της αγάπης μέσα στο χρόνο, μπορεί να αποτύχει, αλλά επειδή αυτή η γυναίκα ή ο άνδρας έχουν πολλά ελαττώματα. “Επέλεξα λάθος γυναίκα και δεν ταιριάζω μαζί της, δεν είμαστε φτιαγμένοι ο ένας για τον άλλο” και πάει λέγοντας. Κάποτε όμως σκεφτόσουν πως είστε φτιαγμένοι ο ένας για τον άλλον και το έχεις ξεχάσει τελείως.

Για θυμήσου εκείνες τις μέρες, τις πρώτες μέρες της ερωτικής σχέσης… Και σκεφτόσουν πως “Αυτή τη φορά αυτή η σχέση θα κρατήσει για πάντα!”. Ακόμη είχατε υποσχεθεί ο ένας στον άλλον ότι “Αυτό θα κρατήσει για πάντα.” Συμβαίνει στον καθένα. Είναι όμως μια ψευδαίσθηση μια ψεύτικη αντανάκλαση.

Και θέλετε να κάνετε αυτό το είδωλο μόνιμο; Πώς μπορείτε να κάνετε ένα είδωλο μόνιμο; Πώς μπορείτε να κάνετε ένα όνειρο μόνιμο; Το πρωί θα έρθει και θα πρέπει να ξυπνήσετε.

Και όταν ξυπνήσετε, μπορείτε να ξανακλείσετε τα μάτια σας και να προσπαθήσετε να ξαναβρείτε το όνειρο, που θα έχει φύγει. Θέλετε να το συνεχίσετε, αλλά δεν μπορεί να συνεχιστεί ένα όνειρο. Έχει χαθεί για πάντα.

Μόλις ξυπνήσετε, το νήμα θα έχει κοπεί για πάντα και θα θυμηθείτε πως δεν ενώνεται ξανά. Δεν μπορείς να επιδιορθώσεις μια σπασμένη αγάπη. Ένα σπασμένο καθρέφτη, ίσως. Τρόποι μπορεί να βρεθούν. Μπορεί να ξαναλλοιωθεί και να ξαναγίνει ένα.

Για μια σπασμένη αγάπη όμως δεν υπάρχουν τρόποι, δεν υπάρχουν πιθανότητες.

Ζητάτε το αδύνατο.

Η τρέλα των «πρέπει»

Υπάρχει μια μικρή λέξη, που την επινόησε ο Άλμπερτ Έλλις, η οποία αναφέρεται στην τάση να ενσωματώνουμε τα «πρέπει» στη ζωή μας. Είναι η λέξη «πρεπισμός». Είστε «πρεπιστές» κάθε φορά που ανακαλύπτετε πως συμπεριφέρεστε με τρόπο που νομίζετε ότι πρέπει, έστω κι αν προτιμάτε κάποιου άλλου είδους συμπεριφορά. Η Κάρεν Χόρνεϋ, η εξαίρετη ψυχίατρος, στο βιβλίο της Νεύρωση και ανθρώπινη ωρίμανση, αφιέρωσε ένα ολόκληρο κεφάλαιο σ’ αυτό το θέμα με τίτλο «Η τυραννία του πρέπει»:

«Τα “πρέπει” δημιουργούν πάντα ένα συναίσθημα έντασης, που γίνεται ακόμη μεγαλύτερο, όσο το άτομο προσπαθεί να πραγματώσει αυτά τα ‘’πρέπει’’ στη συμπεριφορά του… Επιπλέον, τα ‘’πρέπει’’ συμβάλλουν πάντα στη διατάραξη των ανθρώπινων σχέσεων με τον έναν ή τον άλλο τρόπο».

Τα «πρέπει» λοιπόν καθορίζουν τόσο πολύ τη ζωή σας; Νιώθετε ότι πρέπει να είστε ευγενικοί με τους συναδέλφους σας, ότι πρέπει να υποστηρίζετε το/τη σύζυγό σας, να βοηθάτε τα παιδιά σας και να εργάζεστε πάντα σκληρά; Κι αν κάποια φορά αποτύχετε σ’ ένα από αυτά τα «πρέπει», κατηγορείτε τον εαυτό σας και φτάνετε σ’ αυτή την ένταση και ταραχή που υπαινίσσεται παραπάνω η Κάρεν Χόρνεϋ; Αλλά αυτά τα «πρέπει» ίσως να μην είναι δικά σας. Αν πράγματι ανήκουν σε άλλους κι εσείς απλώς τα δανειστήκατε, τότε ανήκετε στους «πρεπιστές».

Υπάρχουν ακριβώς τόσα «δεν πρέπει», όσα και «πρέπει». Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται: Δεν πρέπει να θυμώνεις, να είσαι σκληρός, επιπόλαιος, ανόητος, θλιμμένος, επιθετικός κ.ά. Αλλά για τίποτε στον κόσμο δεν υποχρεούστε να αποδεχθείτε τον «πρεπισμό». Μπορείτε κάλλιστα να μην είστε ψύχραιμοι ή να μην καταλαβαίνετε κάτι. Σας επιτρέπεται να είστε αναξιοπρεπείς, αν θέλετε. Κανείς δεν θα σας βαθμολογήσει, ούτε πρόκειται να σας τιμωρήσει, επειδή δεν είστε αυτό που οι άλλοι λένε ότι θα ‘πρεπε να είστε. Άλλωστε, δεν μπορεί να είστε ό, τι δεν θέλετε. Δεν είναι δυνατόν. Γι’ αυτό οποιοδήποτε «πρέπει» σας δημιουργεί υπερένταση, αφού δεν είστε ικανοί να ικανοποιήσετε τις λαθεμένες προσδοκίες των άλλων. Η υπερένταση δεν προκύπτει από την αναξιοπρεπή, μη υποστηρικτική, αδιάκριτη συμπεριφορά σας, αλλά από την επιβολή του «πρέπει».

Η εθιμοτυπία ως «πρέπει»
Η εθιμοτυπία είναι ένα καλό παράδειγμα του ανώφελου και επιζήμιου καθωσπρεπισμού. Σκεφτείτε όλους αυτούς τους δίχως νόημα, ασήμαντους κανόνες που σας ενθάρρυναν να υιοθετήσετε, μόνο και μόνο επειδή είναι γραμμένοι σε κάποια βιβλία καλής συμπεριφοράς: Να τρώτε βαστώντας το μαχαίρι και το πιρούνι έτσι κι όχι αλλιώς, πάντα να περιμένετε την οικοδέσποινα προτού αρχίσετε να τρώτε, κάντε τις συστάσεις του κυρίου προς την κυρία, καθήστε σ’ αυτή την πλευρά της εκκλησίας την ώρα ενός γάμου, να φοράτε αυτά τα ρούχα, να χρησιμοποιείτε αυτές τις λέξεις. Μη συμβουλεύεστε τον εαυτό σας, αλλά τα βιβλία καλής συμπεριφοράς. Ενώ οι καλοί τρόποι είναι αναμφίβολα κάτι σωστό – το μόνο που απαιτούν είναι σεβασμό στους άλλους – το 90% όλων των κανόνων «καλής συμπεριφοράς» είναι ανόητοι κι επιβλήθηκαν αυθαίρετα. Δεν υπάρχουν «καλοί» τρόποι, υπάρχει μόνο αυτό που εσείς θεωρείτε σωστό – εφ’ όσον δεν κάνετε δύσκολη τη ζωή των άλλων. Μπορείτε εσείς να διαλέξετε πως θα συστήσετε δυο ανθρώπους μεταξύ τους, τι φιλοδώρημα θα δώσετε, τι ρούχα θα φορέσετε, πως θα μιλήσετε, που θα καθήσετε, πώς θα φάτε κ.τ.λ., έχοντας ως μοναδική αφετηρία τη δική σας επιθυμία. Κάθε φορά που πέφτετε στην παγίδα του «Τι θα πρέπει να φορέσω;» ή «Τι πρέπει να κάνω;» εγκαταλείπετε ένα μεγάλο μέρος του εαυτού σας. Δεν θέλω να πω εδώ ότι πρέπει να γίνετε κοινωνικοί επαναστάτες, μια που κάτι τέτοιο θα ‘ταν μια μορφή αναζήτησης της έγκρισης μέσω του αντικομφορμισμού. Σας καλώ να είστε περισσότερο ο εαυτός σας παρά να κατευθύνεστε από τους άλλους στον τρόπο που ζείτε καθημερινά. Το να είστε αληθινοί με τον εαυτό σας σημαίνει ν’ απαλλαγείτε από την ανάγκη κάποιου εξωτερικού συστήματος υποστήριξης.

Αντισταθείτε στον καθωσπρεπισμό και τις παραδόσεις όταν σας επηρεάζουν αρνητικά
Η πρόοδος, η δική σας και όλου του κόσμου, εξαρτάται μάλλον από παράλογους ανθρώπους, από άτομα που προσαρμόζονται στην κοινωνία και αποδέχονται καθετί. Η πρόοδος γενικά συντελείται από τους ανανεωτές, απ’ αυτούς που απορρίπτουν τις συμβατικότητες και δημιουργούν το δικό τους κόσμο. Με σκοπό να περάσουμε από την απλή μίμηση των άλλων στη δράση, θα πρέπει να μάθουμε ν’ αντιστεκόμαστε στον καθωσπρεπισμό και τις επιταγές του κομφορμισμού. Για να λειτουργήσουμε αποτελεσματικά, η αντίδραση στον καθωσπρεπισμό πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Μπορεί μερικοί να σας θεωρούν ανυπότακτους, και αυτό είναι το τίμημα που θα πληρώσετε επειδή σκέφτεστε για τον εαυτό σας. Μπορεί να σας χαρακτηρίσουν αδιάφορο, να σας πουν εγωιστή ή επαναστάτη – βαρύτατη επιτίμηση για πολλούς φυσιολογικούς ανθρώπους – και ίσως να σας εξοστρακίσουν. Μερικοί άνθρωποι δεν θα δεχθούν πρόθυμα την αντίστασή σας σε κανόνες που οι ίδιοι υιοθέτησαν. Θ’ ακούσετε το παλιό επιχείρημα: «Τι θα γίνει αν όλοι οι άνθρωποι αποφασίσουν να ακολουθούν κανόνες που οι ίδιοι επιλέγουν; Τι είδους κοινωνία θα έχουμε τότε;» Φυσικά, η απλή απάντηση είναι πως δεν πρόκειται όλοι να το κάνουν αυτό. Η προσκόλληση των περισσότερων ανθρώπων σε εξωτερικά στηρίγματα και σε «πρέπει» απαγορεύει μια τέτοια στάση.

Αυτά που συζητάμε εδώ δεν έχουν καμιά σχέση με τον αναρχισμό. Κανείς δεν θέλει να γκρεμίσει την κοινωνία, αλλά πολλοί από μας θα ήθελαν να προσφέρουν στο άτομο περισσότερη ελευθερία μέσα στην κοινωνία – απελευθέρωση από τα παράλογα «πρέπει».

Αυτό για το οποίο αγωνιζόμαστε είναι η επιλογή, δηλαδή η ικανότητα να είναι κανείς ελεύθερος από τη δουλική νοοτροπία της σταθερής προσκόλλησης στα «πρέπει». Δεν χρειάζεται να είστε πάντα αυτό που η κουλτούρα σας απαιτεί να είστε. Αν είστε έτσι και νιώθετε ανίκανοι να είστε αλλιώς, τότε στην πραγματικότητα είστε οπαδοί, ανήκετε στο κοπάδι που επιτρέπει στους άλλους να κατευθύνουν την πορεία του. Το να καθοδηγείτε τη ζωή σας σημαίνει να έχετε ευελιξία και να έχετε επανειλημμένα αξιολογήσει πόσο σωστά λειτουργεί ένας κανόνας σε μια ορισμένη προσωπική στιγμή. Στ’ αλήθεια, είναι συχνά πιο εύκολο ν’ ακολουθείς, να εκτελείς τυφλά αυτό που σου λένε, αλλά από τη στιγμή που θα καταλάβεις ότι οι κανόνες έγιναν για να σε υπηρετούν κι όχι για να τους υπηρετείς, μπορείς ν’ αρχίσεις να εκμηδενίζεις τα «πρέπει».

Αν μάθετε ν’ αντιστέκεστε στον καθωσπρεπισμό, θα γίνετε ένα άτομο που ξέρει ν’ αδιαφορεί. Άλλοι μπορεί να συνεχίζουν να υπακούν, έστω κι αν αυτό τους πληγώνει, και θα πρέπει να μάθετε να τους επιτρέπετε μια τέτοια εκλογή. Δεν χρειάζεται θυμός, μόνο εμπιστοσύνη στις πεποιθήσεις σας.

Αντίσταση στον καθωσπρεπισμό σημαίνει να παίρνεις αποφάσεις για τον εαυτό σου και να τις εφαρμόζεις όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά και διακριτικά. Δεν χρειάζονται διαδηλώσεις κι εξεγέρσεις, που δεν προσφέρουν τίποτε θετικό. Οι παράλογοι κανόνες, και οι παραδόσεις δεν πρόκειται να εκλείψουν, δεν υπάρχει όμως λόγος να μετέχετε κι εσείς σ’ όλα αυτά. Σηκώστε απλώς τους ώμους καθώς οι άλλοι ακολουθούν το κοπάδι. Αν θέλουν να συμπεριφέρονται κατ’ αυτό τον τρόπο, πολύ καλά κάνουν, μα εσάς δεν σας αφορά. Δημιουργώντας φασαρίες το μόνο που πετυχαίνετε είναι να καλλιεργείτε την οργή και να βάζετε περισσότερα εμπόδια στον εαυτό σας. Θ’ αντιμετωπίσετε πολλές περιπτώσεις όπου θα είναι καλύτερο να παρακάμψετε τους κανόνες παρά να ξεκινήσετε ένα κίνημα διαμαρτυρίας. Στο χέρι σας είναι ν’ αποφασίσετε αν θα είστε αυτός που θέλετε εσείς ή αυτός που θέλουν οι άλλοι.

Κυριολεκτικά όλες οι νέες ιδέες που άλλαξαν την κοινωνία μας για κάποια εποχή αντιμετωπίζοταν περιφρονητικά και πολλές απ’ αυτές ήταν παράνομες. Κάθε πρόοδος απαιτεί εγκατάλειψη των παλιών κανόνων, που πλέον δεν εφαρμόζονται. Ο Έντισον, ο Φορντ, ο Αϊνστάιν, οι αδελφοί Ράιτ γελοιοποιήθηκαν μέχρι ν’ αναγνωριστεί η επιτυχία τους. Ίσως κι εσείς αντιμετωπίσετε την περιφρόνηση, καθώς θ’ αρχίσετε ν’ αντιστέκεστε στους παράλογους κανονισμούς.

Χαρακτηριστικές συμπεριφορές «πρέπει»
Οι συμπεριφορές των «πρέπει» θα ήταν δυνατόν να γεμίσουν ένα ολόκληρο βιβλίο. Εδώ παραθέτουμε μερικά κοινά παραδείγματα τέτοιων πράξεων, όπως αυτές εκδηλώνονται στον πολιτισμό μας:

-Πιστεύετε ότι υπάρχει μια θέση για καθετί κι ότι καθετί πρέπει να βρίσκεται στη θέση του. Το σύνδρομο της οργανωτικότητας σημαίνει πως νιώθετε άσχημα αν τα πράγματα δεν βρίσκονται στην προκαθορισμένη τους θέση.
-Ρωτάτε συνεχώς «Τι θα πρέπει να φορέσω» σαν να υπάρχει μόνο ένας αποδεκτός τρόπος ντυσίματος, ο οποίος μάλιστα καθορίζεται από άλλους. Τα άσπρα παντελόνια και τα ανοιχτά χρώματα φοριούνται μόνο το καλοκαίρι, το μάλλινο είναι πάντα χειμωνιάτικο ύφασμα κι άλλα παρόμοια «πρέπει», εξαρτώμενα από τις εποχές, που εισβάλλουν στη ζωή μας. (Στο μυθιστόρημα του Χαβάη ο Τζέιμς Μίτσενερ περιγράφει τους κατοίκους της Νέας Αγγλίας, που ήρθαν στο τροπικό κλίμα της Χαβάης κι όταν έφτασε ο Οκτώβρης, παρ’ όλο που έκανε ακόμη πολύ ζέστη, εκείνοι έβαλαν τα χειμωνιάτικά τους κι επί έξι μήνες υπέφεραν μ’ αυτό το ντύσιμο… Γιατί; Επειδή, υποτίθεται, πως έτσι έπρεπε να κάνουν). Είστε σκλάβοι των δημιουργών μόδας και φοράτε μόνο ό, τι «φοριέται» γιατί σε τελική ανάλυση πρέπει να προσαρμοστείτε.
-Θεωρείτε ότι ορισμένα ποτά ή κρασιά ταιριάζουν με τα αντίστοιχα φαγητά. Το άσπρο κρασί πρέπει να συνοδεύει το ψάρι και τα πουλερικά. Το κόκκινο κρασί μόνο το μοσχάρι. Αυτό σημαίνει ότι εγκλωβίζεστε στους κανόνες κάποιων άλλων σχετικά με τι θα φάτε και τι θα πιείτε.
-Μεταθέτετε την ευθύνη για τις πράξεις σας στους άλλους. «Αυτή φταίει που αργήσαμε», «Μην κατηγορείτε εμένα, αυτός φταίει».
-Πηγαίνετε σ’ ένα γάμο ή στέλνετε ένα δώρο, παρ’ όλο που δεν συμπαθείτε τους ανθρώπους που παντρεύονται. Απλούστατα, δεν μπορείτε ν’ αγνοήσετε μια πρόσκληση, έστω κι αν το θέλετε. Μπορεί ν’ αγανακτείτε όταν αγοράζετε το δώρο, αλλά το κάνετε γιατί, υποτίθεται, πως έτσι πρέπει. Αντίστοιχα, πηγαίνετε σε μια κηδεία, ενώ δεν θέλετε, μόνο και μόνο επειδή πρέπει. Μετέχετε σε τέτοιες τυπικές εκδηλώσεις για να δείξετε ότι λυπάστε, σέβεστε ή τρέφετε ανάλογα συναισθήματα.
-Παρακολουθείτε θρησκευτικές τελετές που απεχθάνεστε και δεν πιστεύετε, επειδή αυτό περιμένουν οι άλλοι από σας και επειδή θέλετε να κάνετε το σωστό.
-Δίνετε τίτλους σ’ όσους σας εξυπηρετούν, το οποίο σημαίνει ότι τους τοποθετείτε ψηλότερα από σας. Πώς αποκαλείτε τον οδοντογιατρό σας; «Γιατρέ;» Είναι άραγε σωστό αυτό; Θα αποκαλούσατε το μαραγκό ή τον υδραυλικό σας «μαραγκέ μου» ή «υδραυλικέ μου»; Αν το κάνετε από σεβασμό για τη θέση του, τι σας κάνει να πιστεύετε ότι η θέση του είναι ανώτερη από τη δική σας; Αφού πληρώνεται για τις υπηρεσίες του, γιατί πρέπει αυτός να προσφωνείται μ’ έναν τίτλο, ενώ εσείς απλώς με τα’ όνομά σας;
-Πηγαίνετε για ύπνο όταν έρχεται η ώρα του ύπνου κι όχι όταν είστε πραγματικά κουρασμένοι.
-Κάνετε έρωτα με περιορισμένους τρόπους, επειδή αυτοί είναι αποδεκτοί, ή μόνο όταν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες (σκοτάδι στο δωμάτιο, εσείς στο κρεβάτι σας κ.τ.λ.)
-Επιλέγετε διάφορους ρόλους στην καθημερινή ζωή, μόνο και μόνο επειδή το απαιτεί ο πολιτισμός. Οι γυναίκες στην κουζίνα, οι άντρες να βγάζουν τα σκουπίδια στο δρόμο. Το νοικοκυριό για τη σύζυγο, οι εξωτερικές δουλειές για το σύζυγο. Τα’ αγόρια πρέπει να κάνουν αυτό, τα κορίτσια εκείνο.
-Υπακούετε σε ανόητους οικογενειακούς κανόνες και παραδόσεις που δεν έχουν απήχηση στην οικογένειά σας, όπως ζητάτε άδεια για να σηκωθείτε απ’ το τραπέζι, ενώ οι άλλοι τρώνε ακόμη, και ακολουθείτε τακτικό ωράριο ύπνου.
-Ακολουθείτε όλες τις απαγορευτικές ενδείξεις, ακόμη κι όταν δεν έχουν λόγο ύπαρξης. Μη μιλάτε! Απαγορεύεται η είσοδος. Απαγορεύεται… Δεν παραβιάζετε ποτέ μια απαγορευτική πινακίδα ή δεν σκέφτεστε καν πως η θέση της δεν είναι εκεί – οι άνθρωποι φτιάχνουν τις απαγορεύσεις κι οι άνθρωποι μπορεί να κάνουν λάθη.
-Τρώτε κάθε Κυριακή με τη «μαμά», παρ’ όλο που δεν το θέλετε πάντα. Στο κάτω κάτω αποτελεί παράδοση κι εσείς, ακόμη κι αν δεν το θέλετε – ή ίσως να μην το θέλει κι η ίδια η «μαμά» – πρέπει να την ακολουθήσετε.
-Αρχίζετε ένα βιβλίο και το διαβάζετε πάντα ως το τέλος, ακόμη κι αν το μισό απ’ αυτό είναι πληκτικό. Τελειώνετε ένα βιβλίο που δεν σας αρέσει επειδή βρίσκεστε στη μέση και, αφού φτάσατε ως τη μέση, πρέπει να το διαβάσετε ολόκληρο.
-Οι γυναίκες δεν ζητάτε ποτέ ραντεβού από άντρα. Στο κάτω κάτω αυτός είναι ρόλος του άντρα. Ποτέ δεν τηλεφωνείτε εσείς πρώτες ούτε ανοίγετε την πόρτα να περάσει πρώτος ένας άντρας, ποτέ δεν πληρώνετε το λογαριασμό και πλήθος άλλων ανόητων παραδόσεων που δεν εξυπηρετούν κανέναν ουσιαστικό σκοπό.
-Στέλνετε κάρτες από τον τόπο των διακοπών σας, παρ’ όλο που κάτι τέτοιο σας εκνευρίζει. Και το κάνετε μόνο και μόνο επειδή πάντα το συνηθίζατε κι οι άλλοι το περιμένουν από σας.
-Αγωνίζεστε για καλούς βαθμούς στο σχολείο ή πιέζετε τα παιδιά σας να το κάνουν. Δεν μαθαίνετε επειδή αυτό σας ικανοποιεί, αλλά για τους βαθμούς που θα πάρετε στο ενδεικτικό σας.
Ρωτάτε πάντα «Μου ταιριάζει αυτός/αυτή;» και μπερδεύεστε στην αναζήτηση του κατάλληλου ατόμου.
-Πηγαίνετε παντού με το σύντροφό σας επειδή έτσι πρέπει, έστω κι αν οι δυο σας θα προτιμούσατε να βρίσκεστε σε διαφορετικά μέρη αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή.
-Συμβουλεύεστε «βιβλία καλής συμπεριφοράς» για καθετί, επειδή όλα πρέπει να γίνονται με το σωστό τρόπο. Δεν μπορείτε να καταλάβετε τη διαφορά ανάμεσα στα βιβλία που σας προσφέρουν σωστή πληροφόρηση και σ’ αυτά που σας λένε απλώς πώς να κάνετε κάτι.
-Είναι άραγε αυτό το κατάλληλο φόρεμα, καπέλο, αυτοκίνητο, έπιπλο, σάλτσα σαλάτας, ορεκτικό, βιβλίο, κολέγιο, εργασία κ.τ.λ.; Ανησυχείτε πάντα μήπως δεν διαλέξατε το σωστό, με αποτέλεσμα να γίνεστε έρμαιο αυτής της αναποφασιστικότητας και αμφιβολίας.
-Θεωρείτε τις ανταμοιβές, τους τίτλους, τις τιμές κι όλα αυτά τα ένσημα αξίας πιο σημαντικά από την αξιολόγηση των επιτευγμάτων σας.
-Λέτε: «Ποτέ δεν θα μπορούσα να είμαι τόσο σπουδαίος όσο…»
-Χειροκροτείτε μαζί με το υπόλοιπο ακροατήριο, ακόμη κι αν δεν σας άρεσε το θέαμα.
-Δίνετε φιλοδώρημα, ακόμη κι όταν δεν σας εξυπηρετούν όπως θα έπρεπε.
-Παθιάζεστε με ομαδικά αθλήματα και ζείτε έντονα τις επιτυχίες και τις αποτυχίες, τις νίκες και τις ήττες των αθλητών.

Το σύνηθες τίμημα του «πρεπισμού»
Παρακάτω αναφέρονται λεπτομερώς ορισμένοι λόγοι προσκόλλησης στα «πρέπει». Αυτές οι ανταμοιβές, όπως κι όλες οι άλλες που αντλούμε από λαθεμένες ζώνες, είναι βασικά αυτοκαταστροφικές, μα παρ’ όλα αυτά, αποτελούν από μόνες τους ένα σύστημα υποστήριξης.
-Μπορεί να παρηγοριέστε με την ιδέα του «καλού παιδιού», ακολουθώντας πιστά όλα σας τα «πρέπει». Μπορείτε να χτυπήσετε χαϊδευτικά τον εαυτό σας στην πλάτη επειδή είναι υπάκουος. Αυτή η ανταμοιβή αποτελεί παλινδρόμηση και σας μεταφέρει στην πρώιμη περίοδο ανάπτυξής σας, κατά την οποία η έγκριση από τους άλλους ήταν η ανταμοιβή τους για τη συμπεριφορά σας, γεγονός που σημαίνει ότι στηρίζεστε σε κάποιους άλλους για να υιοθετήσετε κανόνες συμπεριφοράς.

-Η υπακοή στα εξωτερικά «πρέπει» σας επιτρέπει να μεταθέτετε την ευθύνη της αδράνειάς σας στην προσκόλλησή σας μάλλον σ’ αυτά παρά στον εαυτό σας. Όσο τα «πρέπει» αποτελούν μια λογική εξήγηση για το τι είστε (ή δεν είστε), μπορείτε ν’ αποφύγετε τους κινδύνους που περικλείει η εμπιστοσύνη στον εαυτό σας για αλλαγή. Έτσι τα «πρέπει» σας εμποδίζουν να ωριμάσετε. Η Μάρτζορι είχε ένα «πρέπει» στο μυαλό της, που της υπαγόρευε ότι οι προγαμιαίες σχέσεις είναι ταμπού. Είναι τριάντα τεσσάρων χρονών και μέχρι σήμερα δεν είχε καμιά σεξουαλική εμπειρία, εξαιτίας αυτού του «πρέπει». Αλλά η Μάρτζορι δεν έχει και εσωτερική γαλήνη. Θα ήθελε να αποκτήσει σεξουαλικό σύντροφο κι είναι ιδιαίτερα ανικανοποίητη με τον εαυτό της στον τομέα αυτό. Είναι ακόμη πολύ πιθανόν η Μάρτζορι να μην παντρευτεί ποτέ και τα «πρέπει» (στην περίπτωση αυτή «δεν πρέπει») θα την εμποδίσουν να απολαύσει το σεξ. Όταν βρίσκεται αντιμέτωπη μ’ αυτή την πραγματικότητα, ανατριχιάζει στη σκέψη κι ωστόσο τα «πρέπει» την εμποδίζουν πάντα. Η Μάρτζορι είναι υποδουλωμένη στα «πρέπει» της. Δεν μπορεί να περάσει ούτε μια νύχτα στο σπίτι του φίλου της, φοβούμενη την κρίση των άλλων. Έτσι διαρκώς βρίσκεται σε δύσκολη θέση, εξαιτίας του ότι «πρέπει» να γυρίσει τη νύχτα σπίτι, κοντά στη μαμά. Η προσκόλλησή της στα «πρέπει» την αποτρέπει να διακινδυνεύσει το φοβερό εγχείρημα της σεξουαλικής πράξης. Η μόνιμη αντίδρασή της είναι: «Δεν πρέπει να το κάνω¨. Έτσι, τα «πρέπει» της στρέφονται ξεκάθαρα ενάντια στην ίδια την ευτυχία της.

-Τα «πρέπει» σας βοηθούν να χρησιμοποιείτε τους άλλους. Λέγοντας σε κάποιον να συμπεριφερθεί μ’ αυτό τον τρόπο, τον αναγκάζετε να πράξει όπως εσείς θέλετε.
-Είναι ευκολότερο να επιστρατεύσετε ένα «πρέπει» όταν δεν έχετε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας. Όσο θολώνει η εικόνα που έχετε για τον εαυτό σας τόσο τα «πρέπει» γίνονται το καταφύγιό σας.
-Μπορείτε να δικαιολογείτε τον εαυτό σας για τη συμπεριφορά σας και να διατηρείτε την εχθρότητά σας για όσους δεν προσαρμόζονται στα «πρέπει» που έχετε καθορίσει για τον εαυτό σας και για τον υπόλοιπο κόσμο. Έτσι, δημιουργείτε μια αυτοεικόνα σε βάρος των άλλων, οι οποίοι δεν υπακούν στους κανόνες –πρότυπα.
-Μπορείτε να πετύχετε την έγκριση των άλλων με τον κομφορμισμό σας. Αισθάνεστε άνετα προσαρμοζόμενοι, μια που πάντα έτσι σας έλεγαν πως πρέπει να κάνετε. Αυτή η παλιά ανάγκη αναζήτησης της έγκρισης υποβόσκει ακόμη κι εδώ.

-Όσο επικεντρώνεστε στους άλλους και ζείτε μέσα από τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες τους, δεν χρειάζεται να κάνετε κάτι για τον εαυτό σας. Έχοντας ήρωες ενισχύετε την ταπεινή γνώμη που έχετε για τον εαυτό σας και αυτό σας επιτρέπει να ξεφύγετε από την υποχρέωση να κάνετε κάτι για να βελτιωθείτε. Απ’ τη στιγμή που οι ήρωές σας ευθύνονται για την καλή ή την κακή σας διάθεση, δεν υπάρχει κανένας λόγος ν’ αναλάβετε εσείς την ευθύνη. Η αυταξία σας, στην περίπτωση αυτή, προέρχεται στην πραγματικότητα από τους άλλους και άρα είναι φευγαλέα και παροδική. Εξαρτάται απ’ όλους αυτούς τους σπουδαίους ανθρώπους κι από τη θέση που καταλαμβάνουν στη ζωή σας.

Τελικές σκέψεις σχετικά με τη συμπεριφορά των «πρέπει»
Ο Ράλφ Γουώλντο Έμερσον έγραφε το 1838 στο βιβλίο του Φιλολογική Ηθική:

«Οι άνθρωποι αλέθονται συνεχώς στο μύλο μιας παλιάς αλήθειας και τίποτε δεν βγαίνει από κει εκτός απ’ αυτό που μπήκε. Αλλά, από τη στιγμή που εγκαταλείπουν την παράδοση για μια αυθόρμητη σκέψη, τότε η ποίηση, το χιούμορ, η ελπίδα, η αρετή, η γνώση, όλα έρχονται σε βοήθειά τους».

Τι όμορφη σκέψη. Μείνετε με την παράδοση και να είστε σίγουροι ότι θα παραμείνετε ίδιοι. Αλλά παραμερίστε την κι ο κόσμος θα ‘ναι δικός σας για να τον χρησιμοποιήσετε δημιουργικά όπως νομίζετε.

Γίνετε οι ίδιοι κριτές της συμπεριφοράς σας και μάθετε να στηρίζεστε στον εαυτό σας για να αποφασίσετε για την τωρινή στιγμή. Μην ψάχνετε σ’ όλη σας τη ζωή για μια απάντηση μέσα σε διάφορες πολιτικές και παραδόσεις. Τραγουδήστε το δικό σας τραγούδι της ευτυχίας με όποιο τρόπο εσείς διαλέξετε, μακάριοι για καθετί που πρόκειται να συμβεί.

Τις λέξεις δεν τις φέρνει ο άνεμος… Οι λέξεις δημιουργούν πραγματικότητες

Ας θυμόμαστε ότι οι λέξεις έχουν τεράστια δύναμη όταν καταλήγουν να επηρεάζουν το είδος της εμπειρίας που βιώνουμε.

Υπάρχει μια σχετική ιστορία από την Ιαπωνία που μας θυμίζει την απίστευτη ισχύ των λέξεων και την ικανότητά τους να μεταβάλλουν τα συναισθήματά μας:

Ήταν κάποτε ένας σαμουράι, δεινός ξιφομάχος μα χαρακτήρας εγωκεντρικός και αλαζόνας. Νόμιζε πως ήταν κάποιος όταν σκότωνε κι έτσι έψαχνε διαρκώς ευκαιρίες να προκαλέσει, ακόμη και για ασήμαντη αφορμή. Με τον τρόπο αυτό ο σαμουράι συντηρούσε την ιδέα που είχε για τον εαυτό του και τον άτεγκτο χαρακτήρα του.
Κάποτε πήγε σ’ ένα χωριό και είδε  κόσμο να συρρέει σε ένα μέρος. Ο σαμουράι έκοψε το δρόμο ενός από αυτούς τους ανθρώπους και τον ρώτησε κοφτά:
“Που πηγαίνετε όλοι τόσο βιαστικά;”
“Ευγενικέ πολεμιστή”, αποκρίθηκε ο άνδρας που μάλλον είχε ήδη αρχίσει να τρέμει για τη ζωή του, “πηγαίνουμε να ακούσουμε τον δάσκαλο Ουέι”.
“Ποιος είναι αυτός ο Ουέι;”.
“Μα πως είναι δυνατόν να μην γνωρίζεις τον δάσκαλο Ουέι, που είναι γνωστός σε όλη την περιοχή;”
Ο σαμουράι ένιωσε άσχημα και πρόσεξε το σεβασμό με τον οποίο μιλούσε ο χωρικός για τον εν λόγω δάσκαλο και όχι για ένα σαμουράι σαν αυτόν. Αποφάσισε λοιπόν πως η δική του φήμη θα ξεπερνούσε εκείνη του Ουέι κι έτσι ακολούθησε το πλήθος στην αχανή αίθουσα που δίδασκε ο δάσκαλος Ουέι.
Ο Ουέι ήταν ηλικιωμένος και κοντός κι αυτό προκάλεσε την περιφρόνηση και τη συγκρατημένη οργή του σαμουράι.
Ο Ουέι άρχισε να μιλά.
“Στη ζωή ο άνθρωπος μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε μια πληθώρα πανίσχυρων όπλων, αλλά για μένα το πιο ισχυρό απ’ όλα είναι η λέξη”.
Μόλις το άκουσε ο σαμουράι, δεν κρατήθηκε και φώναξε:
“Μόνο ένας γέρος σαν εσένα θα μπορούσε να κάνει ένα τέτοιο σχόλιο”, είπε και τράβηξε το σπαθί του, την κατάνα, από το ζωνάρι του. Ύστερα, κραδαίνοντας την, συνέχισε:
“Αυτό είναι ένα πανίσχυρο όπλο και όχι τα λόγια σου”.
Τότε ο Ουέι, κοιτάζοντάς τον κατάματα, απάντησε:
“Είναι φυσικό κάποιος σαν εσένα να μιλά έτσι’ είναι προφανές πως δεν είσαι παρά ένας μπάσταρδος, ένας ακαλλιέργητος αγροίκος, ένας αμόρφωτος και σκέτος παλιάνθρωπος”.
Στο άκουσμα των λόγων αυτών, ο σαμουράι κοκκίνισε ολόκληρος και με σώμα άκαμπτο και μυαλό θολωμένο κινήθηκε καταπάνω του.
“Γέροντα, αποχαιρέτα τη ζωή, διότι ήρθε το τέλος σου”.
Τότε εντελώς απρόσμενα ο Ουέι άρχισε να ζητά συγνώμη.
“Συγχώρα με, άρχοντά μου, δεν είμαι παρά ένας κουρασμένος ηλικιωμένος άνθρωπος και η γλώσσα μου καμιά φορά δεν ξέρει τι λέει. Μπορεί η ευγενική καρδιά του πολεμιστή που κουβαλάς στο στήθος σου να συγχωρήσει τούτο τον ανόητο, που πάνω στην τρέλα του σε σύγχυσε;”
Ο σαμουράι κοκάλωσε και ύστερα από λίγο απάντησε ως εξής:
“Μα φυσικά, ευγενικέ δάσκαλε Ουέι, δέχομαι τη συγνώμη σου”.
τότε ο Ουέι τον κοίταξε στα μάτια και του είπε:
“Φίλε μου, πες μου τώρα: είναι ή δεν είναι πανίσχυρα τα λόγια ενός ανθρώπου;”

Τις λέξεις δεν τις φέρνει ο άνεμος… Οι λέξεις δημιουργούν πραγματικότητες. Γι’ αυτό να αναζητάτε λέξεις που βοηθούν και δεν ακυρώνουν.

Ίσως να εκπλαγείτε με ό,τι αρχίσει να συμβαίνει στη ζωή σας.

ΜΑΡΙΟ ΑΛΟΝΣΟ ΠΟΥΤΖ, Βρες ξανά τον εαυτό σου

Η αρετή ανταμείβεται με ευτυχία, ηρεμία, αταραξία

Η καλοσύνη όπως γράφει η Σάρον Λέμπελ στο βιβλίο της Η τέχνη του ζην, είναι μια επιχείρηση ίσων ευκαιριών, διαθέσιμη στον καθένα την κάθε στιγμή – φτωχό ή πλούσιο, μορφωμένο ή απλοϊκό-, δεν είναι αποκλειστική δικαιοδοσία των «επαγγελματιών» του πνεύματος, όπως είναι, υποτίθεται, οι μοναχοί, οι άγιοι ή οι ασκητές. Η αρετή («η αρμονική διάθεση» όπως έλεγε ο Ζήνων) και η ευτυχία είναι προσιτές σε όλους και μάλιστα σε τούτο εδώ τον κόσμο, όχι σ’ ένα φανταστικό επέκεινα. Η στωική σκέψη είναι μια μορφή υλισμού και πραγματισμού.

Ο Επίκτητος πρόβαλε μια αντίληψη της αρετής απλή, συνηθισμένη και καθημερινή στη διατύπωση της. Αντί των πράξεων εντυπωσιασμού και επίδειξης καλοσύνης, ήταν υπέρ μιας ζωής που να τη ζει κανείς σταθερά, σύμφωνα με τη θεία θέληση. Η συνταγή του για την καλή ζωή επικεντρωνόταν σε τρία θέματα: να γίνεις κύριος των επιθυμιών σου, να εκτελείς τα καθήκοντά σου και να να σκέφτεσαι καθαρά για τον εαυτό σου και για τις σχέσεις σου με την ανθρώπινη κοινωνία. Το αληθινό έργο ενός ανθρώπου είναι να μάθει πώς να απαλλάσσει τη ζωή του από τις οδύνες, τους θρήνους, τα «αχ, εγώ ο έρμος», τα «πόσο δυστυχισμένος είμαι», από τις συμφορές και τις αναποδιές.

Ο Δημοσθένης έλεγε ότι δεν μπορεί να αποκτήσει κανείς σταθερή δύναμη με αδικίες, επιορκίες και ψευτιές. Κάποτε έρχεται η στιγμή της αλήθειας. Η αρετή -η καλοσύνη, η ευγένεια, η επιείκεια, το αίσθημα δικαιοσύνης, η ευαισθησία, η σεμνότητα- μοιάζει με εμπόλεμη κατάσταση: πρέπει διαρκώς να επαγρυπνούμε για να κάνουμε το Καλό. Δεν πρέπει να συγχέουμε την αρετή με τη σεμνοτυφία και τον συντηρητισμό, αλλά να την ταυτίσουμε με τη σύνεση, τη δύναμη και τη σωστή αξιοποίηση της καλής τύχης. Βασική αρετή, λέει ο Ζήνων αποτελεί η φρόνηση, από την οποία απορρέουν -σύμφωνα με τον Πλάτωνα- η ανδρεία και η δικαιοσύνη.

Ποιος είναι λοιπόν ο στόχος μας αν όχι η ευτυχία, η ηρεμία και η αταραξία και ποιες οι προϋποθέσεις για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος; Πολλοί θα πουν ότι η αρετή δεν οδηγεί στην επίτευξη του στόχου επειδή η ζωή είναι άδικη και ο κόσμος κακός. Ωστόσο, αυτός είναι μονάχα ένας τρόπος για να βλέπουμε τα πράγματα-  ένας άλλος τρόπος σχετίζεται με τη βαθύτερη ψυχική μας κατάσταση και δεν εξαρτάται από τους κοινωνικούς παράγοντες. Ο ευτυχισμένος, ήρεμος και ατάραχος άνθρωπος έχει κατακτήσει όσα έχει κατακτήσει μέσω του αυτοσεβασμού και μέσω της σοφίας του, όχι μέσω κοινωνικών προνομίων. Σύμφωνα με τους Στωικούς, η αρετή είναι και μέσον και σκοπός.

Το πάθος είναι για τους Στωικούς μια αφύσικη κίνηση της ψυχής, μια ορμή πλεονάζουσα, πού μας παρασύρει σε επικίνδυνες αντιδράσεις για την ηθική ισορροπία και την ευτυχία μας. Ωστόσο η απάθεια δεν ταυτίζεται με την απραξία˙ αντιθέτως, η αδικία δεν συνδέεται πάντοτε με κάποια πράξη- συχνά συνδέεται με την απραξία. Όποιος πράττει σύμφωνα με τις ιδέες του έχει συχνά άδικο -αλλά όποιος δεν πράττει ποτέ έχει πάντοτε άδικο. Ο στωικός φιλόσοφος δεν προτείνει λοιπόν την αποχή από τις διάφορες δραστηριότητες.