Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΜΕΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΣΑΠΦΩ

Δέηση στην Αφροδίτη

Το απόσπασμα που ακολουθεί σώζεται χαραγμένο πάνω σε ένα ὄστρακον (θραύσμα πήλινου αγγείου) του 3ου αι. π.Χ. Έχει τη μορφή κλητικού ύμνου και απευθύνεται στην Αφροδίτη: η θεά καλείται να παρευρεθεί στις συγκεκριμένες τελετές που γίνονται προς τιμήν της. Το αρχικό μέρος του ποιήματος, το οποίο σε παρόμοιους ύμνους αναφερόταν συνήθως με σώρευση επιθέτων στις δικαιοδοσίες και τη δύναμη τον θεού αλλά και στην ιδιαίτερη σχέση του με τον προσευχόμενο, προφανώς δεν έχει σωθεί. Στο σωζόμενο τμήμα περιγράφεται κατ᾽ αρχήν το τοπίο, στο οποίο λαμβάνουν χώρα οι τελετές. Η θεά καλείται να έρθει από την κατοικία της στην Κρήτη σε ένα δασάκι με μηλιές και ρόδα. Η περιγραφή δεν είναι καθόλου τυχαία, αφού η Αφροδίτη ως θεά των κήπων λατρευόταν ιδιαίτερα στην Κρήτη (οι Κρητικοί μάλιστα έλεγαν πως από το νησί τους άρχισε η λατρεία της), ενώ τα μήλα και τα ρόδα ως ερωτικά σύμβολα συνδέονταν στενά με τη θεά. Στην τελευταία στροφή η Αφροδίτη καλείται να παρακαθίσει στο τραπέζι (θεοξένια) και να γεμίσει με νέκταρ τις κούπες. Το ποίημα, χαρακτηριστικό δείγμα της σαπφικής τέχνης, αποτελείται από εικόνες που δεν οργανώνονται γύρω από έναν πυρήνα, αλλά παρατάσσονται, διατηρώντας έτσι η κάθε μια το βάρος της. Οι ερωτικές αυτές εικόνες του άλσους, των μήλων, του λιβανιού, των ρόδων και των αλόγων εμπλέκουν, όπως έχει εύστοχα παρατηρηθεί, όλες τις αισθήσεις, όραση, όσφρηση, αφή, ακοή, ακόμη και τη γεύση με τη μνεία του νέκταρος.

Απόσπασμα 2

δεῦρύ μ᾽ ἐκ Κρήτας ἐπ[ὶ τόνδ]ε·ναῦον
ἄγνον, ὄππ[αι τοι] χάριεν μὲν ἄλσος
μαλί[αν], βῶμοι δὲ τεθυμιάμε-
4 νοι [λι]βανώτῳ,
ἐν δ᾽ ὔδωρ ψῦχρον κελάδει δι᾽ ὔσδων
μαλίνων, βρόδοισι δὲ παῖς ὀ χῶρος
ἐσκίαστ᾽, αἰθυσσομένων δὲ φύλλων
8 κῶμα κατέρρει,
ἐν δὲ λείμων ἰππόβοτος τέθαλεν
ἠρίνοισιν ἄνθεσιν, αἰ δ᾽ ἄηται
μέλλιχα πνέοισιν [ ]
12 [ ]
ἔνθα δὴ σὺ στέμ‹ματ᾽› ἔλοισα Κύπρι
χρυσίαισιν ἐν κυλίκεσσιν ἄβρως
ὀμ‹με›μείχμενον θαλίαισι νέκταρ
16 οἰνοχόαισον
†τούτοισι τοῖς ἑταίροις ἐμοῖς γε καὶ σοῖς†

***
έλα και φτάσε
από την Κρήτη εδώ στου ναού τούτου το
λάμπος που το ζώνει γελαζούμενο δασάκι
μήλων και όπου καίει πάντα στους βωμούς
λιβανωτού θυμίαμα ♦ εδώ που κελαρύζει
το νερό κατάδροσο μέσ᾽ από της μηλιάς
τους κλώνους· όπου απ᾽ τα ρόδα τα πολλά
σκιές γεμίζει ο κήπος· κι από τις φυλλωσιές
οπού θροούν και τρέμουν λες μια χαύνωση
αργοπέφτει ♦ εδώ το λιβαδάκι οπού
βοσκάνε τ᾽ άλογα φούντωσε απ᾽ άνθη του
Μαγιού κι ελαφρές πνέουν οι αύρες ♦ έλα
λοιπόν εδώ Αφροδίτη μου σε κάλυκες χρυσούς
ετοιμασμένο με λεπτή τέχνη νέκταρ
του τραπεζιού τους φίλους να κεράσεις.

τί τὸ κάλλιστον;

Το ποίημα, που πιθανώς τέλειωνε με τον στ. 20, όπως φαίνεται να υποδηλώνει η επανασύνδεση με την αρχή, είναι, θα λέγαμε, η απάντηση της ποιήτριας στο ερώτημα τί τὸ κάλλιστον (ποιο είναι το ωραιότερο πράγμα στον κόσμο). Η απάντηση αυτή στην αρχή κατατίθεται ως αναιρετική αφοριστική δήλωση, στη συνέχεια υποστηρίζεται με το μυθικό παράδειγμα της Ελένης και καταλήγει ως συγκεκριμένη ονομαστική αναφορά στην αγαπημένη Ανακτορία που λείπει.

Η όλη σύνθεση συνέχεται και τροφοδοτείται από το πλαίσιο που δημιουργεί ο λαϊκός στην καταγωγή του εκφραστικός τρόπος, που είναι γνωστός με τον όρο Priamel (άλλοι πιστεύουν το α, άλλοι το β, άλλοι το γ, εγώ όμως το δ. Απαριθμούνται και απορρίπτονται τα κοινώς θεωρούμενα κάλλιστα, για να εξαρθεί εμφατικότερα η κορύφωση που συνιστά η συχνά απροσδόκητη και αιρετική προσωπική επιλογή). Στην τελευταία στροφή το σχήμα αποκτά συγκεκριμένο περιεχόμενο: το ερατεινό περπάτημα και η λάμψη του προσώπου της Ανακτορίας τίθεται για τη Σαπφώ πάνω από το εντυπωσιακό θέαμα των λυδικών αρμάτων και των πάνοπλων πεζών μαχητών.

Απόσπασμα 16

ο]ἰ μὲν ἰππήων στρότον, οἰ δὲ πέσδων,
οἰ δὲ νάων φαῖσ᾽ ἐπ[ὶ] γᾶν μέλαι[ν]αν
ἔ]μμεναι κάλλιστον, ἔγω δὲ κῆν᾽ ὄτ-
4 τω τις ἔραται·
πά]γχυ δ᾽ εὔμαρες σύνετον πόησαι
π]άντι τ[ο]ῦτ᾽, ἀ γὰρ πόλυ περσκέθοισα
κάλλος [ἀνθ]ρώπων Ἐλένα [τὸ]ν ἄνδρα
8 τὸν [πανάρ]ιστον
καλλ[ίποι]σ᾽ ἔβα ᾽ς Τροΐαν πλέοι[σα
κωὐδ[ὲ πα]ῖδος οὐδὲ φίλων το[κ]ήων
πά[μπαν] ἐμνάσθη, ἀλλὰ παράγαγ᾽ αὔταν
12 [ ]σαν
[ ]αμπτον γὰρ [
[ ]…κούφως τ[ ]οη.[.]ν
..]με νῦν Ἀνακτορί[ας ὀ]νέμναι-
16 σ᾽ οὐ ] παρεοίσας,
τᾶ]ς κε βολλοίμαν ἔρατόν τε βᾶμα
κἀμάρυχμα λάμπρον ἴδην προσώπω
ἢ τὰ Λύδων ἄρματα καὶ πανόπλοις
20 πεσδομ]άχεντας.

***
Άλλοι το ιππικό, άλλοι το πεζικό, κάποιοι το ναυτικό ορίζουν πως είναι το ομορφότερο πράγμα πάνω στη μαύρη γη. Όμως εγώ εκείνο [4] που καθένας ερωτεύεται.

Κι έχω εξήγηση απλή, όλοι νομίζω θα την ασπαστούν. Γιατί εκείνη, η αξεπέραστη στον κόσμο καλλονή, η Ελένη, παράτησε [8] πανάριστον τον άντρα της κι ανέβηκε στο πλοίο για την Τροία. Ούτε που νοιάστηκε για το παιδί της,¹ μήτε για τους γονείς της.² [12] Της συνεπήρε η Κύπρις³ το μυαλό.

[16] Έτσι κι εγώ τώρα αναμνήστηκα την Ανακτορία⁴ απούσα. Πώς θα ᾽θελα το εράσμιο βήμα της να δω, τη φεγγοβόλα λάμψη του προσώπου. [20] Όχι αμάξια λυδικά⁵ και πάνοπλους πεζούς να μάχονται.
-------------

¹ Την Ερμιόνη.

² Τον Τυνδάρεω και τη Λήδα.

³ Η Αφροδίτη.

⁴ Δεν γνωρίζουμε κάτι πιο συγκεκριμένο γι᾽ αυτή.

⁵ Οι Λυδοί, αντίθετα, φαίνεται, από τη γενική τάση, συνέχισαν να χρησιμοποιούν πολεμικά άρματα ακόμα και τον πέμπτο αιώνα.

Η θανατική ποινή στον Θουκυδίδη

Η Μυτιλήνη, η σημαντικότερη πόλη της Λέσβου, ανήκε στη συμμαχία των Αθηναίων. Την άνοιξη του 428 π.Χ. κατά τη διάρκεια του πελοποννησιακού πολέμου οι ολιγαρχικοί που δεν είχαν χάσει ποτέ την εξουσία, σκέφτηκαν ότι είχε φτάσει η κατάλληλη στιγμή που θα μπορούσαν να αποστατήσουν με επιτυχία από την Αθήνα, κάτι που δεν είχε πετύχει ως τότε καμία από τις πόλεις του Αιγαίου που το είχαν επιχειρήσει.

Το μέσο με το οποίο έλπιζαν ότι θα πετύχουν το σκοπό τους ήταν η βοήθεια από τη Σπάρτη και τη Βοιωτία. Η Αθήνα όμως πληροφορήθηκε το σχέδιο, και παρόλο που πιέζονταν πολύ από την εισβολή των Λακεδαιμονίων και των συμμάχων της στην Αττική απέκλεισε τη Μυτιλήνη πριν φτάσει η βοήθεια. Κατά το τέλος του καλοκαιριού έφτασαν στην Ολυμπία, σε μια συνέλευση των Πελοποννησίων που έγινε με την ευκαιρία των αγώνων, απεσταλμένοι από τη Λέσβο και έπεισαν τους Σπαρτιάτες να αποδεχτούν το σχέδιο τους που περιελάμβανε δεύτερη εισβολή τους στην Αττική και συγχρόνως συγκέντρωση του στόλου τους στον Ισθμό.

Πίστευαν ότι αυτό το σχέδιο θα εξανάγκαζε τους Αθηναίους να αποχωρήσουν από τη Λέσβο με αποτέλεσμα να ελευθερωθεί ο λεσβιακός στόλος. Όμως οι Αθηναίοι, ενώ ακόμη γινόταν οι προετοιμασίες, επάνδρωσαν εκατό καινούργια καράβια και τα έστειλαν στον Ισθμό, χωρίς να ανακαλέσουν τον άλλο στόλο. Η εισβολή ματαιώθηκε και έτσι έσβησε κάθε προοπτική επιτυχίας των Μυτιληναίων.

Βέβαια την άνοιξη του 427 π.Χ. οι Σπαρτιάτες έστειλαν επιπλέον στη Λέσβο σαράντα καράβια, αλλά αυτά δεν έφτασαν ποτέ στον προορισμό τους και η Μυτιλήνη παραδόθηκε από έλλειψη τροφίμων. Η παράδοση μάλιστα επιβλήθηκε στους ολιγαρχικούς, όταν ο απεσταλμένος Σπαρτιάτης Σάλαιθος, χωρίς να το σκεφτεί έδωσε όπλα στο λαό και ο λαός, όπως αποδείχθηκε, ήταν φιλικός με την Αθήνα. Ο Πάχης, ο στρατηγός των Αθηναίων, έστειλε τον Σάλαιθο και όσους θεωρήθηκαν υπαίτιοι για την αποστασία στην Αθήνα. Οι Αθηναίοι σκότωσαν αμέσως το Σάλαιθο.

Για τους άλλους έκαναν δημόσια συζήτηση και αποφάσισαν να θανατώσουν όχι μόνο αυτούς που είχαν μπροστά τους αλλά και όλους τους άνδρες της Μυτιλήνης πάνω από την εφηβική ηλικία και να πουλήσουν τα παιδιά και τις γυναίκες για δούλους και έστειλαν πλοίο στη Μυτιλήνη για να γνωστοποιήσει την απόφαση για να την εκτελέσει το γρηγορότερο. Την άλλη όμως μέρα είχαν τύψεις από την τερατώδη και άγρια απόφαση που πάρθηκε από τον παραλογισμό του φόβου και της εκδίκησης και οργάνωσαν καινούργια συνέλευση για να συζητηθεί πάλι το πρόβλημα.

Οι απόψεις που εκφράστηκαν ήταν πολλές και διαφορετικές. Ξεχωρίζει ο ιστορικός τις απόψεις δύο πολιτικών του δημοκρατικού Κλέωνα και του συντηρητικού Διοδότου και τις αναπτύσσει σε δύο αντίθετες δημηγορίες.

Ο Κλέωνας εμφανίζεται σαν βίαιος δημαγωγός που απευθύνεται στο συναίσθημα, κολακεύει τα κατώτερα ένστικτα του λαού, απορρίπτει κάθε έννοια δικαίου και επιείκειας και με ωμό τρόπο υποστηρίζει ότι είναι συμφέρον της Αθήνας να θανατώσουν τους Μυτιληναίους.

Στον Κλέωνα απαντά ο Διόδοτος και προσπαθεί να αναιρέσει τα επιχειρήματα του με δικά του επιχειρήματα που θέτουν τις αρχές ενός φιλελεύθερου διαλόγου απαλλαγμένου από υστεροβουλίες και από την πρόθεση παραπλάνησης. Όμως και για το Διόδοτο ο οίκτος, η καλοσύνη, το δίκαιο δεν έχουν καμία θέση στη συζήτηση τους. Το μόνο πρόβλημα για αυτόν και επομένως θέμα της συζήτησης πρέπει να είναι ποια ποινή θα εξυπηρετούσε καλύτερα το συμφέρον της Αθήνας. «Μας συμφέρει η όχι να τους σφάξουμε».

Οπωσδήποτε υποστηρίζει το σωστότερο και τον πιο ανθρωπιστικό τρόπο με τα πιο κυνικά επιχειρήματα. Όμως από αυτό τον κυνισμό από αυτό το χαμηλό επίπεδο τον βλέπουμε να απομακρύνεται και να υψώνεται στη σφαίρα της κοινωνιολογίας. Σε μια από τις ωραιότερες παραγράφους που μας έχει παραδώσει ο Θουκυδίδης εκφράζει τη άποψη ότι η ποινή του θανάτου δεν μπορεί να αποτρέψει αποτελεσματικά το έγκλημα, δεν λειτουργεί σαν παράδειγμα για την αποτροπή των άλλων, αφού παρά την εφαρμογή της οι άνθρωποι εξακολουθούν να διαπράττουν εγκλήματα και οι πολιτείες να επαναστατούν, γιατί έχουν πάντα την ελπίδα ότι θα πετύχουν ή θα μείνουν ατιμώρητοι.

Ο Διόδοτος με τη δημηγορία του ακύρωσε την απόφαση των Αθηναίων για τη θανάτωση των Μυτιληναίων.

Απόσπασμα από το τρίτο βιβλίο του Θουκυδίδη κεφάλαιο 45

Διόδοτος… υπάρχει στις πολιτείες η ποινή του θανάτου για πολλά εγκλήματα, και μάλιστα όχι όμοια με ετούτο εδώ, αλλά πολύ μικρότερα. Παρ’ όλα αυτά ριψοκινδυνεύουν οι άνθρωποι επειδή παρακινούνται από την ελπίδα, και κανένας μέχρι τώρα δεν έφτασε στη φοβερή πράξη έχοντας καταδικάσει τον εαυτό του ότι δεν θα υπερισχύσει στις δόλιες σκέψεις του. Και ποια πόλη ποτέ που προσπάθησε να αποστατήσει θεώρησε πως ο εξοπλισμός της ή ο δικός της ή με τη βοήθεια των συμμάχων , είναι κατώτερος, και όμως επιχείρησε την αποστασία;

Και όλοι από τη φύση τους και οι ιδιώτες και τα κράτη έχουν προδιάθεση να παρανομούν, και δεν υπάρχει νόμος που θα τους εμποδίσει από αυτό, αφού έχουν δοκιμάσει οι άνθρωποι όλες τις ποινές διαδοχικά «με την ελπίδα» μήπως τυχόν αδικούνται λιγότερο από τους κακούργους. Και είναι πιθανό παλαιότερα να έχουν θεσπιστεί ηπιότερες ποινές για τα μεγαλύτερα εγκλήματα επειδή όμως με τη πάροδο του χρόνου παρέβαιναν τους νόμους αυξήθηκαν οι περισσότερες, μέχρι την ποινή του θανάτου. Και αυτή η ποινή όμως δεν λογαριάστηκε.

Ή λοιπόν πρέπει να εφευρεθεί κάποιος τρόπος πιο φοβερός από το θάνατο, ή αυτός ο τρόπος δεν τους εμποδίζει καθόλου, αλλά επειδή ή από τη μια μεριά η φτώχεια κάνει τον άνθρωπο παράτολμο από την ανάγκη, και από την άλλη επειδή η ασυδοσία τους κάνει υπερφίαλους και τους δίνει την επιθυμία για υπεροχή, και οι άλλες στιγμές της ζωής ανάβουν τα πάθη των ανθρώπων καθώς η κάθε μια διακατέχεται από μια αθεράπευτη παράνομη ορμή, ρίχνονται στους κινδύνους.

Και η ελπίδα και ο έρωτας σε κάθε περίσταση, αυτός πηγαίνοντας μπροστά και εκείνη ακολουθώντας και αυτός φροντίζοντας να καταστρώσει τα σχέδια και εκείνη υπολογίζοντας τη καλή έκβαση της τύχης διαπράττουν τα μεγαλύτερα κακά. Και επειδή είναι αόρατα είναι πιο δυνατά από τους φανερούς κινδύνους. Και επιπλέον η τύχη δεν συμβάλλει καθόλου λιγότερο στο να ξεσηκώνει τους ανθρώπους γιατί, επειδή καμία φορά βοηθάει απροσδόκητα παρακινεί τους ανθρώπους να αναλάβουν κινδύνους ξεκινώντας από ελάχιστα μέσα. Και αυτό συμβαίνει όχι λιγότερο στα κράτη, επειδή εδώ υπάρχουν τα πιο μεγάλα κίνητρα, η ελευθερία ή η υποταγή σε άλλους, και ο καθένας μαζί με όλους υπερτιμάει τη δύναμη τους. Και μ’ ένα λόγο είναι αδύνατο και χαρακτηρίζεται από μεγάλη ηλιθιότητα όποιος πιστεύει ότι, όταν η ανθρώπινη φύση ορμάει με προθυμία να κάνει κάτι, θα την αποτρέψει ή η δύναμη του νόμου ή κάποια άλλη απειλή.

Κεφάλαιο 46: Λοιπόν δεν πρέπει να πιστέψετε ότι η ποινή του θανάτου είναι εγγύηση ότι δεν θα ξαναγίνει το έγκλημα…

Μία διαφορετική αρχαία πολιτική πραγματεία

Στην αρχαία ελληνική γραμματεία εντοπίζονται δύο έργα με τον τίτλο ‘’Άθηναίων Πολιτεία’’, ένα θεωρείται πως ανήκει στον Αριστοτέλη ή καλύτερα σε έναν μαθητή του ενώ το έτερο αποδίδεται, σε αντίθεση με παλαιότερα, όχι στον συγγραφέα των Ελληνικών αλλά στον Ψευδο-Ξενοφώντα, έναν ανώνυμο συγγραφέα, που συχνά στην σχετική βιβλιογραφία αναφέρεται ως Γέρων ή Παλαιός Ολιγαρχικός. Πολιτείαι έγραφοντο πλείστες εκείνη την περίοδο καθώς το κάθε Κράτος, όπως θα μπορούσαμε με σημερινούς αναχρονιστικούς όρους να πούμε, είχε το δικό του ιδιότυπο ‘’Σύνταγμα’’.

Με τον όρο, δηλαδή, ‘’Πολιτεία’’ στα κοινωνικοπολιτικά συμφαζόμενα της Κλασικής Αρχαιότητος εννούμε το πολίτευμα, τους κανόνες και το πνεύμα, που διέπουν τους νόμους της εκάστοτε επικρατείας, που ουσιαστικά αφορά τα εδαφικά σύνορα κάθε μίας Πόλεως-Κράτους. Το παρόν έργο θεωρείται ως η πρώτη σύντομη πραγματεία με στοιχεία συντηρητικής πολιτικής και κοινωνικής κριτικής, παρμένα από το Σπαρτιατικό πρότυπο πολίτευμα σε ένα καιρό, που η Δημοκρατία στην Αθήνα μεσουρανούσε. Σκοπός αυτού του σύντομου αποδεικτικού δοκιμίου δεν είναι η συζήτηση περί της πατρότητος ή της φιλολογικής ερμηνείας του παρόντος έργου, άλλωστε υπάρχουν τέτοιες εργασίες (Μπρέλλας, Σ.Ε. 2013. Ψευδο-Ξενοφώντειος Αθηναίων Πολιτεία. Εισαγωγή –Κείμενο –Μετάφραση –Σχόλια. ΑΠΘ. Θεσσαλονίκη) αλλά η ανάλυση των πολιτικών χαρακτηριστικών της σκέψεως του Γέροντος Ολιγαρχικού. Μία μαρτυρία εκτός του κλίματος της Εποχής της πάντα δημιουργεί ερωτήματα και μας παραδίδει ερείσματα για περαιτέρω αναγνώριση.

Αν και δεν γνωρίζουμε συγκεκριμένα βιογραφικά χαρακτηριστικά για τον εν λόγω συγγραφέα, το ύφος και το περιεχόμενο των απόψεων, που διατυπώνει, τον κατατάσσει στην μερίδα των Αριστοκρατών – Ολιγαρχικών. Ο όρος κόμμα δεν μπορεί να προτιμηθεί έναντι του όρου της ομάδος ή της μερίδος (στην βρετανική βιβλιογραφία faction) καθώς κρίνεται πέρα για πέρα αναχρονιστικός ενώ παράλληλα οι παρατάξεις αυτές στην αρχαία Αθήνα ή Ρώμη δεν είχαν τις τυπικές δομές και τα αναλυτικά προγράμματα των συγχρόνων κομμάτων. Μολαταύτα ο σχολιαστής ανήκει στην ευρύτερη τάξη των Αριστοκρατών. Παραμένει εν αμφιβόλω ο τόπος καταγωγής του και ο τόπος, που γράφτηκε το έργο, που αναφέρεται στην Αθήνα. Ίσως να ήτο εξόριστος Αθηναίος πολίτης με φιλολακωνικά ολιγαρχικά αισθήματα ή ένας εχθρικός εξωτερικός παρατηρητής της Αθηναικής Δημοκρατίας. Το έργο φαίνεται να έχει ύφος και δομή επιστολιμαία με την χρήση του δεύτερου γραμματικού προσώπου, που φανερώνει μία αναφορά και έναν διάλογο ενώ παράλληλα δεν λείπουν και οι αυτοαναφορές από τη μεριά του συγγραφέως.

Από την αρχή ο συγγραφέας επιλέγει το αριστοκρατικό μοντέλου διακυβερνήσεως μίας πολιτείας έναντι του δημοκρατικού. Σε όλη τη πραγματεία το μένος του προς την οχλοκρατία, όπως βλέπει την δημοκρατία, εν τούτοις, δεν τον εμποδίζει να είναι αντικειμενικός απέναντι στα θετικά χαρακτηριστικά του πολιτεύματος των Αθηνών φυσικά όσον αφορά την αποτελεσματικότητά του ως προς τους διακηρυγμένους σκοπούς του και τις τάξεις, που αυτό εξυπηρετεί. Η Θαλασσοκρατία των Αθηναίων έχει μεταβληθεί σε μία ηγεμονία εις βάρος των ‘’Συμμάχων’’ τους. Εδώ υπάρχει η ιστορική αναφορά στις Συμμαχίες της Δήλου, την Α και την Β και την καταπιεστική συμπεριφορά των Αθηναίων έναντι των πρώτων. Από την άλλη αναγνωρίζει τα επιτεύγματα του αθηναικού στόλου, που δεν ήτο αρκετός για να προστατεύσει τα αγαθά των Αθηναιών, αφού η πόλις δεν υπήρξε ποτέ πραγματικό νησί, εάν και ανέπτυξε στρατό σε νησιωτικά πρότυπα. Ο Θουκυδίδης μοιράζεται την ίδια άποψη για την ήττα των Αθηναίων στο Πελοποννησιακό Πόλεμο (431-404 π.Χ.). Αν αυτές οι παρατηρήσεις φαίνονται ιστορικές στο πρώτο μέρος του έργου ο Γέρων Ολιγαρχικός στρέφεται περισσότερα στην πολιτική ερμηνεία αυτών των δομών και συμπεριφορών.

Ουσιαστικά τα δεινά των Αθηναίων προέρχονται, σύμφωνα με τον συγγραφέα, από την επικράτηση των πολλών και μειόνων επί των ολίγων και πλειόνων. Ουσιαστικά ο αθηναικός Δήμος διαχωρίζεται στους αρίστους, τους εσθλούς, που είναι λίγοι από τη μία μεριά και τους πολλούς, τους κακούς, που αποτελούν έναν σύνολο από πτωχούς πολίτες, μετοίκους και δούλους, των οποίων οι σχέσεις και τα δικαιώματα είναι μεταξύ των δυναμικά και πολλές φορές ίσα. Εάν η διοίκηση της πολιτείας περνούσε στα χέρια των αρίστων τότε όλα θα πήγαιναν καλύτερα. Αυτή είναι η διακηρυγμένη θέση του συγγραφέως. Δεν μπορούμε να ξέρουμε, εάν αναφερόμαστε σε αρίστους με βάση την καταγωγή, άρα η εξ αίματος αριστοκρατία, που είναι και λόγω χρονολογίας συγγραφής του έργου πιθανότερο ή έχουμε την σπερματική εμφάνιση των ιδεών των φιλοσόφων/πνευματικών αρίστων της πλατωνικής Πολιτείας.

Φυσικά σε σύγχρονα δεδομένα αυτή η άποψη δεν θεωρείται ‘’συντηρητική’’ αλλά εξόχως αντισυνταγματική και αντιδημοκρατική. Ας μην παρεκτραπούμε, όμως, σε αναχρονισμούς. Στον αρχαίο κόσμο, εν τούτοις, εντοπίζονται όλα τα πολιτεύματα από την αμεσοδημοκρατία έως την απολυταρχική ηγεμονία. Μάλιστα ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του αναγνωρίζει τριών ειδών πολιτεύματα (Ηγεμονία – Αριστοκρατία – Δημοκρατία) και τρεις φαύλες εκδοχές τους (Τυραννία – Ολιγαρχία – Οχλοκρατία). Ο συγγραφέας και οι θέσεις του χαρακτηρίζονται με τα σύγχρονα τους δεδομένα , απλά, ως συντηρητικοί καθώς οι υποστηρικτές ηγεμονικών ή ολιγαρχικών καθεστώτων στα πρότυπα της Σικελίας ή της Σπάρτης κατετάσσοντο σε αυτήν την πτέρυγα της πολιτικής πραγματικότητας του 5ου και 4ου προχριστιανικού αιώνος.

Το σημαντικό στοιχείο σχετικά με αυτήν την πραγματεία, όπως αναφέραμε, είναι πως αποτελεί την αρχαιότερη μαρτυρία της ολιγαρχικής μερίδος της Κλασικής εποχής. Από τις ελάχιστες σωζόμενες. Ορισμένοι υποστηρίζουν πως η πραγματεία γράφτηκε ως το αντίπαλον δέος ή η απάντηση προς τον Επιτάφιο Λόγο του Περικλέους, όταν ο Θουκυδίδης έγραψε στην Ιστορία του για τον δημόσιο θρήνο των πεσόντων του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού Πολέμου από μεριάς των Αθηναίων. Άλλοι πάλι θεωρούν πως το συγκεκριμένο έργο γράφτηκε μακρυά από την Αθήνα σε μία εποχή πλήρους επικρατήσεως των δημοκρατικών τάσεων εντός της πόλεως των Αθηναιών εξ’ ου και ο απαισιόδοξος καταληκτικός τόνος του συγγραφέως όταν προτείνει μερικές, απλά, ‘’επιδιορθώσεις’’ στο δημοκρατικό πολίτευμα προς το συντηρητικότερον και όχι μία πλήρη παλινόρθωση της Αριστοκρατικής τάξεως. Ο συγγραφέας είναι, φαίνεται, λάτρης και θιασώτης της real politik. Γνωρίζει πως το περιβάλλον δεν ευνοεί την πολιτειακή μεταβολή, που δεν συνέβη ποτέ ξανά στην Αθήνα μετά την πτώση των Πεισιστρατιδών.

Φυσικά ο Γέρων Ολιγαρχικός και οι Αθηναίοι της εποχής μοιράζονται ένα κοινό στοιχείο: την υποστήριξη και διατήρηση των απανθρώπων (με σύγχρονα δεδομένα, όχι αρχαία) θεσμών της δουλείας. Αν και ο συγγραφέας επιθυμεί σκληρότερες τιμωρίες και αυταρχική συμπεριφορά απέναντι στους δούλους εν τούτοις οι Αθηναίοι αν και πιο ήπιοι δεν αποστρέφονται ή αποδοκιμάζουν τον θεσμό. Σίγουρα έχει μείνει ανεπηρέαστος από το ρεύμα της Σοφιστικής Κίνησης των αρχών του 4ου αι. , όπως και ο Ξενοφών, που θέλουν τους ανθρώπους ίσους με ρηξικέλευθες απόψεις για την δουλεία.

Εν συνόλω αυτό το έργο είναι μία περίεργη και μοναχική πολιτική μαρτυρία για την Κλασική Αθήνα του 5ου αιώνος. Χωρίς να γνωρίζουμε την καταγωγή και την ταυτότητα αλλά και την δράση του συγγραφέως είναι πολύ δύσκολο να αναζητήσουμε τα κριτήρια και τους στόχους της επιλογής του να συνθέσει ένα τέτοιο έργο σε μία τραχιά και χωρίς λογοτεχνικές αξιώσεις αρχαική αττική διάλεκτο, που ίσως μαρτυρεί και έναν νεαρό και χωρίς πολύ ταλέντο συγγραφέα, που καμία σχέση δεν θα είχε με το προσωνύμιο ‘’Γέρων’’ ή ‘’Παλαιός’’. Όπως και να έχει η αξία της εν λόγω πραγματείας έγκειται στην μοναδικότητά της διατύπωσης των απόψεων των αντιπάλων της αθηναικής Δημοκρατίας στα χρόνια της Ακμής της.

Νυχτερινός οργασμός: Πόσο συχνός είναι για άντρες και γυναίκες

Η σεξουαλική διέγερση και η επίτευξη οργασμού κατά τη διάρκεια του ύπνου δεν αποτελούν αντρικό... προνόμιο, σύμφωνα με νέα δεδομένα που ήρθαν στο φως από Αμερικανούς ερευνητές.

Αν και το φαινόμενο της νυχτερινής κορύφωσης, γνωστό ως ονείρωξη, είναι αρκετά συχνό στον αντρικό πληθυσμό και κυρίως στα αγόρια εφηβικής ηλικίας, η νέα μελέτη που εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο Kinsey δείχνει ότι στις γυναίκες είναι πολύ πιο συχνό απ’ ό,τι νομίζαμε μέχρι σήμερα.

Σύμφωνα με τα ευρήματα των ερευνητών, ποσοστό 37% των γυναικών έχουν βιώσει την εμπειρία της ονείρωξης τουλάχιστον μία φορά έως την ηλικία των 45 ετών.

Μάλιστα, τα στοιχεία υπέδειξαν ότι για τις περισσότερες γυναίκες ο νυχτερινός οργασμός είναι αρκετά συχνός, ξεκινά από την εφηβεία και συνεχίζεται έως και την πέμπτη δεκαετία της ζωής, ασχέτως εάν η γυναίκα είναι ελεύθερη ή παντρεμένη.

Όσον αφορά τους άντρες, το φαινόμενο της ονείρωξης φάνηκε να είναι αρκετά πιο συχνό, με το 83% των συμμετεχόντων να δηλώνουν ότι έχουν φτάσει σε οργασμό κατά τη διάρκεια του ύπνου τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, ανεξάρτητα αν έβλεπαν ή όχι κάποιο «πονηρό» όνειρο. Η συχνότητα της ονείρωξης για τους άντρες φάνηκε να μειώνεται σταδιακά από την εφηβεία μέχρι και να φτάσουν την ηλικία των 40 ετών.

Τα παραπάνω αποτελέσματα προέκυψαν βάσει συνεντεύξεων με 11.000 εθελοντές, οι οποίοι ερωτήθηκαν για τη σεξουαλικότητα, τη σεξουαλική τους ζωή και τις εμπειρίες τους όσον αφορά τον οργασμό.

H σεξουαλική συνεύρεση: Τα σημαινόμενα της ερωτικής πράξης

Το σεξ είναι πολλά περισσότερα από ένα μέσο σωματικής απόλαυσης, ή χρήσης του άλλου για επιδίωξη ατομικής ικανοποίησης.

Μέσα από τις φαντασιώσεις που οι εραστές εκδραματίζουν κατά την σεξουαλική πράξη, από τον τρόπο που κάνουν έρωτα φανερώνουν –συγκεκαλυμμένα απ’ τα μάτια του αμύητου- όλα τα προσωπικά εμπόδια, την απωθημένη θλίψη, τα τραυματισμένα τους όνειρα.

Εκφράζουν σωματικά τις εξελικτικές τους ασυνέχειες, όλα τα ψυχικά τους μπλοκαρίσματα, ενός εαυτού που πασχίζει να έρθει σε επαφή με τα ασυνείδητα του τραύματα, προβάλλοντας τα στο ερωτικό σύντροφο.

Ερωτοτροπώντας με τον άλλον, ο εραστής επιδιώκει να συναντήσει πληγωμένα και προδομένα του κομμάτια, με την προσδοκία πως η ερωτική και φυσική εγγύτητα θα τα θεραπεύσει.

Πάνω απ’ όλα, ο τρόπος που σχετίζεται ερωτικά το ζευγάρι αποκαλύπτει την ικανότητα των δύο συντρόφων να σχετίζονται στενά και αυθεντικά, πρώτα με πρωτογενή κομμάτια του εαυτού τους, και στην συνέχεια με τον σημαντικό άλλον, τους άλλους και την ζωή.

Κατά την σεξουαλική πράξη δεν είναι δυνατόν να αποσιωπηθεί ο φόβος του υποκειμένου για την εγγύτητα, την δέσμευση σε κατά πρόσωπο σχέση, και την αυθεντική αυτοαποκάλυψη.

Όταν οι άνθρωποι κάνουν έρωτα, λέει ο ένας στον άλλον την ιστορία της ζωής τους.

Όταν θέλουν να σιωπήσουν, να κρυφτούν από την ανάγκη του εαυτού για αυτοέκθεση, σταματάνε να κάνουν έρωτα.

Ο αυτογνωστικά ευαισθητοποιημένος εραστής βλέπει εύκολα στον αδιάψευστο καθρέφτη της ερωτικής συνεύρεσης τον βαθμό στον οποίον φοβάται να μείνει γυμνός από τις οικείες του «ασπίδες» αυτοπροστασίας, ή αυτοπροβολής.

 Τον φόβο του να αντικρύσει τον άλλον κατάματα, προσπαθώντας να αποφύγει την αποκαλυπτική αντιπαράθεση του με τον ίδιον.

Συνήθως αυτός που τρομάζει περισσότερο μπρος τον «κίνδυνο» της οικειότητας είναι εκείνος που τείνει να εξουσιάζει την σχέση, αλλά και την αίσθηση επάρκειας του συντρόφου του.

Τι ζητάς μέσα από τις σχέσεις σου;

Όταν δίνεις από πλεόνασμα αγάπης, γιατί έχει ξεχειλίσει το ποτήρι σου από πληρότητα, τότε πραγματικά δεν σε νοιάζει πως θα χρησιμοποιήσουν οι άλλοι την προσφορά σου.

Κι αυτό γιατί ελάχιστα έως καθόλου σε ενδιαφέρει η ανταπόκριση ως στόχος της σχεσιακής δοσοληψίας, αλλά περισσότερο η πραγμάτωση της κυρίαρχης ανάγκης σου να δοθείς...

Η αίσθηση της κακοποίησης, της αδικίας, της απογοήτευσης από τους άλλους προϋποθέτουν την ύπαρξη ενός ψυχικά & υπαρξιακά ασθενέστερου κι εξαρτημένου από την ανάγκη να πάρει πλάσματος, ενός ανεπαρκούς ατόμου που από μια μειονεκτική κι απλήρωτη, γεμάτη ελλείψεις θέση "συνεργάζεται" στις σχέσεις του, ενός θυμωμένου "παιδιού" που προσδοκά ως τελική ανταμοιβή των ανταποδοτικών του σχέσεων την δικαίωση της ύπαρξης του από τον "ενήλικα" άλλον.

Μια τέτοια όμως θέση μοιάζει περισσότερο με έναν βαρέλι δίχως πάτο, που όσο και να το γεμίζεις πάλι άδειο θα μένει.

Αν μετά από έναν ειλικρινή εσωτερικό διάλογο αναγνωρίζεις στον εαυτό σου αυτό το "άπατο βαρέλι", αν οι προσπάθειές σου να "γεμίσεις" μέσα από τις σχέσεις σου με τους άλλους -αν και συνεχείς-, παραμένουν ματαιωτικές κι άκαρπες, τότε καλά θα κάνεις να εξετάσεις το ενδεχόμενο να διερευνήσεις μέσα από την ψυχοθεραπεία τα πραγματικά σου ψυχικά δεδομένα και κενά, να δεις κατάματα τους φόβους σου, τον φαύλο κύκλο των μη ρεαλιστικών & αυτοματαιωτικών σου προσδοκιών, αλλά και τις αληθινές δυνατότητες που έχεις να χρησιμοποιήσεις με πίστη τα εσωτερικά σου πλούσια αποθέματα αγάπης, φροντίδας και γενναιοδωρίας.

Πίστεψέ με είσαι απείρως πιο "πλούσιος" απ' ότι νομίζεις....

Χρειάζεται να "χάσεις" τον εαυτό σου για να τον βρεις...

Ακούς την λέξη «μετάνοια» και «ξενερώνεις». Λες μπουχτισμένος στον εαυτό σου:
«Πάλι τα ίδια.. πάλι ο συντηρητισμός μιας πεπαλαιωμένης γλώσσας. Που δεν αγγίζει τις καρδιές των σύγχρονων ανθρώπων, αφού μιλάει για ενοχή, αμαρτία, τιμωρία, υποταγή, άσκηση και πειθαρχία, απομακρύνοντας μας από αυτό που λαχταράει η ψυχή μας την ελευθερία και την αγάπη!...». Κι όσο εσύ –δικαιολογημένα- δυσανασχετείς, η αλήθεια δακρύζει μέσα σου, άγρυπνη κι αξεκούραστη στην απόλυτη διαστρέβλωσή της.

Σε περιμένει να ξυπνήσεις από τον ύπνο σου.

Η αλήθεια σε περιμένει, δίνοντάς σου αναρίθμητες ευκαιρίες να την συναντήσεις, την στιγμή που εσύ ψάχνεις λυσσαλέα να βρεις άπειρους λόγους να την σκοτώσεις.

Ούτε που καταλαβαίνεις πως βρίσκεσαι σε άρνηση.

Άρνηση της ασθένειά σου.

Άρνηση του φυσικού ανθρώπου που θέλει να σε συναντήσει.

Άρνηση του προσώπου σου.

Χίλιες φορές άκουσες κάποιον στην πόρτα να σου να χτυπά, και ψιθύρισες στον καθρέφτη πως είναι κάποιος ξένος. Κι έκανες πως δεν είσαι μέσα.

Χίλιες λέξεις, χίλιες σκέψεις, κατά καιρούς, σε πολιόρκησαν μήπως και λυγίσεις. Μήπως και η σθεναρή σου αντίσταση για μια στιγμή καμφθεί και βρεθείς σε απορία λυτρωτική.

Μα η πανοπλία σου λες και ολοένα σκλήραινε περισσότερο απ’ τα καλέσματα, κι εσύ ταυτιζόσουν απόλυτα με την αυτάρκειά σου.

Ώσπου ήρθε η στιγμή, που η αλήθεια με την δίδυμη αδερφή της την αγάπη περίμενε χρόνια, για σένα.

Τώρα, που το όνειρο της αυτάρκειά σου έσβησε μαζί με τις ελπίδες που έτρεφες για τις ικανότητές σου.

Τώρα που η ελπίδα στην πλάνη σε άφησε.

Τώρα που ξεκρέμαστος και άκληρος βαδίζεις χωρίς άγκυρα, και μοιάζεις αδύναμο παιδί στην καταιγίδα της ζωής.

Τώρα που ο ουρανός άνοιξε γιατί η γη δεν μπορεί πια στερεά να σε κρατήσει, τώρα έρχονται οι λέξεις, τα τραγούδια, η μυρωδιά των γιασεμιών, η αρμύρα της θάλασσας και η σιωπή του φίλου να κρατήσουν τον ουρανό ανοιχτό για σένα, το φως ανέσπερο, τον έρωτα με τον βυθό της ψυχής βαθιά μεταμορφωτικό.

Είναι η ώρα που ένα παρελθόν γεμάτο πληγές περίμενε στο σταμάτημα του χρόνου.

Ήρθε η στιγμή που οι σκιές χάνονται –λες και για πάντα- καθώς ο ήλιος ανατέλλει.

Η ώρα που περίμεναν μια ζωή τα μυστικά για να σου φανερωθούν.

Αυτήν την ώρα, όλα όσα μεσολάβησαν ανάμεσα στο άτακτο φευγιό σου απ’ το σπίτι του πατέρα και την στιγμή της Αλήθειας, ξαφνικά φωτίζονται και παίρνουν νόημα.Τα ξυλοκέρατα γίνονται δείκτες προς τον ουράνιο θόλο.

Τα μάτια σου κρουνοί δακρύων.

Η καρδιά σου τόπος επίγνωσης, επ-ανάστασης κι ελευθερίας.

Και λες: «Άξιζαν τόσα και τέτοια λάθη. Τέτοια μοναξιά και τόσος δρόμος. Τόση νυχτιά σκοτεινή και αξημέρωτη…»…

Ο «ηθοποιός»

Ο Όσκαρ Ουάιλντ είχε πει: «Θες να δεις ποιος στ’ αλήθεια είσαι;! Δοκίμασε όσο γίνεται περισσότερες μάσκες!».

Ήδη φέρεις από γεννησιμιού σου εν δυνάμει όλα τα προσωπεία. Όλες τις εκδοχές και της δυνατότητες που σε τέρπουν και σε τρομάζουν.

Εκούσια φορώντας τες, τις δίνεις χώρο να υπάρξουν. Το απαγορευμένο, επιθυμητό και φαντασιακό γίνεται απτό και πραγματικό.

Μεγάλο μέρος της ενέργειας και τις ισχύος του σαρκώνεται, και γι’ αυτό βγαίνει απ’ πίστα των δυνατοτήτων, δίνοντας την σκυτάλη σε νέες αβίωτες ακόμη «μάσκες».

Αφήνει χώρο για να ευδοκιμήσουν νέα προσωπεία, νέες δυνατότητες και προοπτικές μετουσίωσής τους στις βιωμένες τους εκδοχές.

Κάποια στιγμή, όταν όλα τα δυνατά προσωπεία πάρουν το χώρο τους στην αρένα της πραγματικότητας, και καθώς όλο το πιθανό ρεπερτόριο των ρόλων έχει παιχθεί, όταν δεν υπάρχει κανένας διαθέσιμος ρόλος πλέον να παιχθεί, τότε εσύ, ο «ηθοποιός», κατεβαίνει απ’ την σκηνή, χορτασμένος και απόλυτα διαθέσιμος να εμπλακεί με το αληθινό του πρόσωπο, αυτό που λανθάνει, και κρύβεται πίσω απ’ όλες τις επιμέρους μάσκες και ρόλους...

Πειθαρχία: Το ακριβότερο δώρο, μετά την Αγάπη

Ενδεχομένως, στο άκουσμα των λέξεων «όρια» και «πειθαρχία», ο νους μας να πηγαίνει σε παλιότερες και αυστηρότερες εποχές, αλλά οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι επιβάλλοντας ήρεμα και σταθερά την πειθαρχία, ουσιαστικά προστατεύουμε το παιδί μας.

Η πλειοψηφία των γονέων, συμφωνεί ότι τα όρια είναι σημαντικά, αλλά δυσκολεύονται στο να τα θέσουν και να τα τηρήσουν διότι:
Α) Φοβούνται μη «χάσουν» την αγάπη του παιδιού τους.
Β) Ανησυχούν μην περιορίσουν την ελευθερία έκφρασης και το πνεύμα του.
Γ) Δεν θέλουν να εφαρμόσουν τους κανόνες πειθαρχίας που δέχτηκαν οι ίδιοι ως παιδιά από τους γονείς τους.
Δ) Απουσιάζουν πολλές ώρες από το σπίτι και τις ελάχιστες ώρες που περνούν μαζί τους δεν θέλουν να βάζουν κανόνες πειθαρχίας. Με αποτέλεσμα, να χαθεί η σταθερότητά στο μεγάλωμα του παιδιού και εκείνο να καταλήγει, ανεξέλεγκτο και συγχυσμένο.

Πότε μπορούμε να ξεκινήσουμε να βάζουμε όρια;
Σύμφωνα με τους ειδικούς,όσο το συντομότερο, τόσο καλύτερα. Από τον όγδοο κι άλας μήνα, πρέπει να δείξουμε στο μωρό ότι κάποια πράγματα πρέπει να γίνονται ή να μη γίνονται. Όταν αρχίσει, για παράδειγμα, το μωρό να μας γρατζουνάει ή να μας τραβάει τα μαλλιά (εξερευνώντας στην ουσία τόσο εμάς όσο και τις κινήσεις του), εμείς οφείλουμε να του δείχνουμε ότι αυτό δεν μας αρέσει. Πώς; Κρατώντας απαλά τα χέρια του και λέγοντας ήρεμα: «Αυτό δεν μου αρέσει, σε παρακαλώ μην το κάνεις».

Βέβαια είναι απόλυτα σίγουρο και φυσικό να το ξανακάνει, όμως εμείς πρέπει να δείξουμε τη δυσαρέσκεια μας χωρίς ένταση και εκνευρισμό.

Όσο νωρίτερα διδάξετε στο παιδί σας ποιοι είναι οι κανόνες που ισχύουν στο σπίτι σας (οι οποίοι ισχύουν για όλους ανεξαιρέτως), τόσο πιο εύκολα θα τους κατανοήσει και θα τους ακολουθήσει.

Μετά τον πρώτο χρόνο, το μωρό θέλει (να μαθαίνει, να ακουμπάει, να δοκιμάζει) να εξερευνά τα πάντα, αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή να μπουν τα πρώτα θεμέλια για τους κανόνες πειθαρχίας που θα το στηρίξουν στο μέλλον. Είναι σημαντικό να είστε απόλυτα συνεπείς και σταθεροί, αν κι αυτό θα είναι πολλές φορές δύσκολο, γιατί θα είστε κουρασμένοι από άλλες υποχρεώσεις και θα πρέπει να επαναλαμβάνετε ξανά και ξανά τα ίδια πράγματα, επιβάλλεται όμως να δείξετε σταθερότητα. Σε κανένα γονέα δεν αρέσει να ακούει και να βλέπει το παιδί του να κλαίει, όταν όμως βάλει τα χέρια του στα μάτια της κουζίνας ή τρέξει στο δρόμο αφήνοντας το χέρι σας, οφείλετε να του δώσετε να καταλάβει πόσο επικίνδυνο είναι αυτό. Αφήστε το να κλάψει χωρίς να το πάρετε αμέσως αγκαλιά, διαφορετικά θα το μπερδέψετε. Όταν πρόκειται για τη σωματική του ακεραιότητα πρέπει να είστε απόλυτα σαφείς, ενώ δεν θα πρέπει να παραλείψετε την επιβράβευση για την καλή του συμπεριφορά και το μάλωμα για την κακή, για να αρχίσει σταδιακά να αντιλαμβάνεται τη διαφορά του σωστού και του λάθους.

Ο δεύτερος χρόνος, είναι η ηλικία που ξεκινάνε τα πείσματα και τα ξεσπάσματα ,θυμηθείτε όμως πως αυτή είναι η περίοδος των πρώτων εκρήξεων. Σε αυτήν την ηλικία είναι σημαντικό να συνεχίσετε να του μιλάτε και να του εξηγείτε τα πρέπει και τα μη, συνέχεια. Θα χρειαστεί αρκετός καιρός και αρκετά ξεσπάσματα και κλάματα μέχρι να καταλάβει και να είναι σε θέση να ελέγξει τα πείσματα και τις εκρήξεις του. Η αγάπη, η υπομονή και η σταθερότητά σας θα το βοηθήσουν πολύ, ενώ μην ξεχνάτε πόσο σημαντική είναι για το παιδί η επιβράβευση για την καλή συμπεριφορά του.

Μετά τον τρίτο χρόνο, μπορούμε να πούμε ότι οι βάσεις έχουν μπει, όμως βρίσκεται ακόμη στην ηλικία που δεν είναι εντελώς ξεκάθαρο ποιο είναι το σωστό και ποιο το λάθος, μια και τώρα διανύει τη φάση της αντίδρασης ανακαλύπτοντας ποια είναι τα δικά του όρια και ποια τα δικά σας. Θα ακούσετε πολλές φορές της λέξη «όχι» από το στόμα του, όμως εσείς θα ακολουθήσετε ότι κάνατε μέχρι πρότινος (κι αν δεν το κάνατε δεν είναι αργά να το ξεκινήσετε τώρα), αγάπη, υπομονή και σταθερότητα. Το παιδί τώρα πρέπει να είναι σε θέση να καταλαβαίνει τι σημαίνει κοινωνική συμπεριφορά και ότι υπάρχουν κανόνες που πρέπει να ακολουθεί.

Η «τιμωρία» του σε αυτή τη φάση μπορεί να είναι η απομόνωσή του στο δωμάτιό του (με ανοιχτή πόρτα) μέχρι να το φωνάξετε εσείς, να είστε σίγουροι ότι σε δύο λεπτά από τη στιγμή που θα το στείλετε θα έχει ξεχάσει γιατί βρίσκεται εκεί και θα παίζει (ακόμη και κλαίγοντας).

Μέχρι την ηλικία των πέντε ετών μπαίνουν οι κανόνες για όλη την υπόλοιπη ζωή του, ενώ τώρα γνωρίζει καλά ποια είναι τα πρέπει και ποιες οι επιπτώσεις των πράξεών του και μπορεί πλέον να διακρίνει το σωστό από το λάθος.

Σε αυτή την ηλικία εδραιώνονται:
Α) Ο σεβασμός
Β) Ο αυτοέλεγχος
Γ) Η συνέπεια

Το να έχεις όρια σημαίνει, ότι πάνω απ' όλα να σέβεσαι τα όρια του άλλου και ένα παιδί που έχει μάθει να τηρεί τα όρια δεν θα επιτρέψει εύκολα, να καταπατήσουν τα δικά του.

Kαινούρια «ανακάλυψη» από το CERN: Ενδείξεις για νέο σωματίδιο

Οι δύο ανεξάρτητες επιστημονικές ομάδες CMS και ATLAS, που κάνουν πειράματα με τον μεγάλο επιταχυντή αδρονίων (LHC) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Πυρηνικών Ερευνών (CERN), έχουν ταυτόχρονες ενδείξεις ότι πιθανώς ανακάλυψαν ένα νέο θεμελιώδες σωματίδιο, ένα μποζόνιο πολύ βαρύτερο από εκείνο του Χιγκς. Αν και είναι πρόωρο να μιλήσει κανείς για ανακάλυψη, τα στοιχεία έχουν εξάψει το ενδιαφέρον των επιστημόνων.

         

Οι δύο ερευνητικές κοινοπραξίες -μεταξύ των οποίων βρίσκονται και Έλληνες φυσικοί- έκαναν παράλληλες ανακοινώσεις για το ζήτημα στο κατάμεστο αμφιθέατρο του CERN έξω από τη Γενεύη (αρκετοί κάθονταν και στο πάτωμα!), οι οποίες ήλθαν να επιβεβαιώσουν τις φήμες που κυκλοφορούσαν τις τελευταίες μέρες, σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης» και το "Nature".

 

Οι επιστήμονες, αναλύοντας τα έως τώρα στοιχεία από τις συγκρούσεις πρωτονίων στον μεγάλο επιταχυντή, εντόπισαν υπεράριθμα -σε σχέση με τα αναμενόμενα- ζεύγη φωτονίων με ενέργεια περίπου 750 GeV (γιγαηλεκτρονιοβόλτ ή δισεκατομμυρίων ηλεκτρονιοβόλτ) το καθένα.

         

Αυτή ακριβώς είναι πιθανό να είναι η «υπογραφή» ενός μυστηριώδους άγνωστου μέχρι σήμερα σωματιδίου, το οποίο μπορεί να ανήκει στην κατηγορία των μποζονίων, αλλά να μην είναι κατ' ανάγκη παρόμοιο με το σωματίδιο (μποζόνιο) Χιγκς. Ίσως όμως να αποτελεί απλώς μια βαρύτερη εκδοχή του Χιγκς, του σωματιδίου που εξηγεί γιατί τα υπόλοιπα σωματίδια έχουν μάζα.

 

Το πιθανό σωματίδιο μπορεί να έχει μάζα περίπου 1.500 GeV και να διασπάται σε δύο φωτόνια με μάζα 750 GeV το καθένα. Αν αυτό όντως συμβαίνει, τότε θα είναι πολύ βαρύτερο από το μποζόνιο Χιγκς (που είναι περίπου 125 GeV) και από κάθε άλλο σωματίδιο που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα. 

 

Οι εκπρόσωποι των πειραμάτων CMS και ATLAS ανακοίνωσαν ότι προς το παρόν, με βάση τις έως τώρα στατιστικές αναλύσεις, η βεβαιότητα για μια νέα ανακάλυψη είναι μικρή. Ο ανιχνευτής ATLAS εντόπισε περίπου 40 ζεύγη φωτονίων περισσότερα από αυτά που προβλέπει το Καθιερωμένο Πρότυπο της σωματιδιακής φυσικής, ενώ ο ανιχνευτής CMS παρατήρησε μόνο δέκα πρόσθετα ζεύγη φωτονίων.

   

Όπως είπαν οι φυσικοί, σε αυτή την πρώιμη φάση, καμία από τις δύο ερευνητικές ομάδες δεν θα είχε αναφέρει το ζήτημα δημοσίως, αν και η άλλη ομάδα δεν είχε συμβεί να κάνει μια σχεδόν παρόμοια ανακάλυψη. Δεν απέκλεισαν πάντως να πρόκειται για σύμπτωση.

  

Στη σωματιδιακή φυσική οι επιστήμονες πρέπει να είναι προσεκτικοί, γιατί στατιστικές «γκάφες» συμβαίνουν συνεχώς, οι οποίες αποκαλύπτονται τελικά, όταν περισσότερα στοιχεία αναλύονται. Αυτή τη στιγμή, η πιθανότητα λάθους εκτιμάται ότι είναι μία στα 100 περίπου, αλλά θα πρέπει να μειωθεί σε μία στα 3,5 εκατομμύρια.

 

Αν όμως πράγματι ανακαλυπτόταν ένα νέο πολύ βαρύ σωματίδιο, τότε θα επρόκειτο για σημαντικό επίτευγμα, που θα άνοιγε επιτέλους την πόρτα σε μια νέα φυσική, πέρα από τα ήδη γνωστά. Το σωματίδιο Χιγκς θα ωχριούσε μπροστά σε μια τέτοια ανακάλυψη.

   

Ο εκπρόσωπος του CMS ιταλός φυσικός Τιζιάνο Καμπορέζι δήλωσε ότι οι απρόσμενες ενδείξεις προέκυψαν, καθώς η ομάδα του έψαχνε για ένα πιθανό σωματίδιο βαρύτητας, το βαρυτόνιο (ή γκραβιτόνιο). Όπως είπε, μέσα στο 2016, μετά από νέες έρευνες, θα ξεκαθαρίσει η εικόνα, κατά πόσο όντως έχει βρεθεί ένα νέο σωματίδιο, καθώς το ζήτημα θα αποτελέσει προτεταιότητα. Έως τότε, δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει την πιθανότητα πως το νέο σωματίδιο έχει να κάνει με τη βαρύτητα.

     

Η ελληνικής καταγωγής πειραματική φυσικός Μαρία Σπυροπούλου, καθηγήτρια του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνια (Calttech) και μέλος μιας από τις δύο ερευνητικές ομάδες του CERN, δήλωσε ότι, μετά τις παρατηρήσεις των πειραματικών φυσικών, είναι πλέον έργο των θεωρητικών φυσικών να εξηγήσουν τι μπορεί να έχει ανακαλυφθεί.

 

Προς το παρόν οι ενδείξεις έχουν βασισθεί στην ανάλυση περίπου 400 τρισεκατομμυρίων συγκρούσεων μεταξύ πρωτονίων. Έως το καλοκαίρι του 2016 θα έχει υπάρξει τουλάχιστον δεκαπλάσιος όγκος σωματιδιακών συγκρούσεων, οπότε η «ετυμηγορία» θα είναι ασφαλέστερη. Σε κάθε περίπτωση, όπως είπε η Σπυροπούλου, μετά την αναβάθμιση του CERN, που επιτρέπει συγκρούσεις σωματιδίων με ενέργεια 13 TeV (τεραηλεκτρονιοβόλτ ή τρισεκατομμυρίων ηλεκτρονιοβόλτ), «εισερχόμαστε πλέον σε μια άγνωστη περιοχή!»

Λεονάρντο ντα Βίντσι: Ο Σιωπηλός Ποιητής

Ενας Αληθινός Οικουμενικός Aνθρωπος (Homo Universalis)
“O άνθρωπος πρέπει να είναι φευγαλέος σαν τους νομάδες, να διασχίζει τις ιδέες σαν να είναι χώρες ή πόλεις, να κοιμάται παρέα με τους γλάρους και να κάνει έρωτα με τα ηλιοτρόπια”
To πιο πολύπλευρο ταλέντο της Αναγέννησης ήταν αναμφίβολα ο μεγάλος καλλιτέχνης και πανεπιστήμων Λεονάρντο ντα Βίντσι (Leonardo da Vinci, 1452-1519). H οικουμενικότητα του πνεύματος του οποίου ξεπερνά τα όρια του πολύπλευρου ταλέντου του και διατηρείται αμείωτη μέχρι σήμερα. Πράγματι, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι αντιπροσωπεύει την τέλεια μορφή οικουμενικότητας, που είναι σχεδόν αδύνατο να προσεγγιστεί από τους νεότερους. Γι αυτό έγινε θρύλος ενόσω ζούσε και εξακολουθεί να ενσαρκώνει την τέλεια διάνοια τόσους αιώνες μετά το θάνατο του. Τα είχε όλα, ομορφιά, φήμη, ταλέντο, πλούτη, δόξα και το έργο που άφησε πίσω του ανεπανάληπτο: ένας πραγματικά μεγάλος δάσκαλος.
Γνωρίζουμε ότι γεννήθηκε στο Βίντσι, ένα χωριό της Τοσκάνης κοντά στο Έμπολι στα περίχωρα της Φλωρεντίας, στις 15 Απριλίου του 1452. Ο Λεονάρντο μεγαλώνοντας πήρε και το παρωνύμιο da Vinci, που σημαίνει καταγωγή, δηλαδή ο Λεονάρντο από το Βίντσι. Και κατ’ αυτό τον τρόπο δόξασε την πόλη της καταγωγής του.  O Λεονάρντο ήταν ο νόθος γιος του πλούσιου Φλωρεντινού συμβολαιογράφου και γαιοκτήμονα Σερ Πιέρο ντ’ Αντόνιο (Piero d’ Antonio) και της Κατερίνας, μιας όμορφης – αλλά από κατώτερη τάξη – χωρικής.
O πατέρας του, αργότερα, παντρεύτηκε μια κυρία από την τάξη του, ωστόσο ο μικρός Λεονάρντο δεν αφέθηκε στην τύχη του, αλλά ανατράφηκε στο πατρικό του σπίτι, όπου έλαβε την εκπαίδευση της εποχής: ανάγνωση, γραφή και αριθμητική. Av και νόθος γιος μάλλον ήταν «τυχερός», αφού ο πατέρας του απέκτησε άλλα τέκνα μόνο μετά τον τρίτο και τέταρτο γάμο του. To πρώτο, το 1476, όταν ο Λεονάρντο ήδη είχε ενηλικιωθεί. Έτσι ο Λεονάρντο μεγάλωσε στο πατρικό του σπίτι, όπου όλοι.τον αντιμετώπιζαν σαν νόμιμο γιο.
O Λεονάρντο πολύ γρήγορα έδειξε το ταλέντο και την έμφυτη κλίση του στη ζωγραφική. Έτσι, μόλις σε ηλικία 15 ετών φεύγει για την Φλωρεντία, όπου και μένει μέχρι το 1482. Χάρη στις γνωριμίες του πατέρα του μαθητεύει στο ατελιέ του διασημότερου ζωγράφου της εποχής, του Αντρέα ντελ Βερόκιο (Andrea del Verrocchio), όπου εκτός απ’ αυτόν εργάζονται ο Μποτιτσέλι, ο Περουτζίνο, ο Λορέντζο ντι Κρέντι κ.ά. Εκεί απέκτησε στέρεες βάσεις στη ζωγραφική και τη γλυπτική, αλλά και στην τεχνολογία, ενώ αναδεικνύεται και η καλλιτεχνική μεγαλοφυία του. Έμαθε να σχεδιάζει, να παρασκευάζει και να αναμιγνύει τα χρώματα, να πλάθει σε κερί και σε πηλό και να χύνει το χαλκό.
Μαθητευόμενος ακόμη, το 1472, ο Λεονάρντο έγινε δεκτός στη συντεχνία των ζωγράφων της Φλωρεντίας, ωστόσο παρέμεινε για άλλα πέντε χρόνια στο εργαστήρι του δασκάλου του. Παράλληλα δούλεψε και στο εργαστήρι του ζωγράφου, χρυσοχόου, γλύπτη, χαράκτη και αρχιτέκτονα Αντόνιο Παλαγιουόλο (Antonio Pollaiuolo). Εκεί – πιθανότατα για πρώτη φορά – τον προσείλκυσε και η σπουδή της ανατομίας, αφού ο Παλαγιουόλο φανερώνει στα έργα του – χαρακτηριστικός του πίνακας το Μαρτύριο του Αγίου Σεβαστιανού – το μεγάλο του ενδιαφέρον για τους μυς που βρίσκονται σε κίνηση, ενώ θεωρείται ότι ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης που έκανε ανατομία του ανθρώπινου σώματος.
Στη συνέχεια εργάστηκε μόνος του και τότε ο πλούτος, η ποικιλία και οι έμφυτες αντιφάσεις της φλωρεντινής ζωγραφικής του 15ου αιώνα συνοψίστηκαν στην τέχνη και στην προσωπικότητα της πολύπλευρης μεγαλοφυΐας του. Φαίνεται ότι τον απασχολούσε και η φιλοσοφία, αφού λέγεται ότι παρακολουθούσε τα μαθήματα του Έλληνα περιπατητικού φιλοσόφου Ιωάννη Αργυρόπουλου, που είχε καταφύγει στη Φλωρεντία προσκεκλημένος των Μεδίκων μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης.
H πρώιμη δεξιοτεχνία του Λεονάρντο αποκαλύφθηκε σε έναν πίνακα του Βερόκιο με τίτλο H Βάπτιση του Ιησού, 1474-75 (βρίσκεται στη Γκαλερί Ουφίτσι στη Φλωρεντία), όπου ο δάσκαλος του, του ανάθεσε να ζωγραφίσει έναν άγγελο. Θρυλείται ότι – το αναφέρει και ο Βασάρι (1550), ο βιογράφος του ντα Βίντσι – ο άγγελος που ζωγράφισε ο Λεονάρντο ήταν τόσο όμορφος, που επισκίαζε όλες τις άλλες μορφές του πίνακα. Λέγεται ότι ταπεινωμένος ο Βερόκιο, που έβλεπε ένα μαθητή του να τον ξεπερνά, αρνήθηκε έκτοτε να ξαναπιάσει πινέλο ζωγραφικής.
Την ίδια περίοδο και μέχρι τουλάχιστον το 1482, ο Λεονάρντο ζωγραφίζει την Προσωπογραφία της Τζινέβρα ντε Μπέντσι, περίφημη για τη σύνθεση εγγύτητας και βάθους, την Παναγία με το γαρίφαλο, τους δύο Ευαγγελισμούς κ.ά. H τέχνη του έφθασε στο αποκορύφωμα της σε δύο έργα του που παρέμειναν ημιτελή: στον Άγιο Ιερώνυμο και σε μια μεγάλη εικόνα θωρακίου βωμού με θέμα την Προσκύνηση των Μάγων στο μοναστήρι του Αγίου Δονάτου (San Donato) στο Σκοπέτο (1481). Παράλληλα ο Λεονάρντο δούλεψε σχέδια με μολύβι και πένα. Ανάμεσα σ’ αυτά ξεχωρίζουν αντλίες, πολεμικές μηχανές και μηχανικά εξαρτήματα, που δείχνουν το ενδιαφέρον του μεγάλου καλλιτέχνη για τεχνικά θέματα.
H Φλωρεντία ήταν τότε το κέντρο της Ιταλίας. Υπό την ηγεσία των φωτισμένων Μεδίκων (Medici) η πόλη είχε προσελκύσει πλήθος καλλιτεχνών, ενώ ιδιαιτέρως την εποχή που βασίλευε ο Λορέντσο των Μεδίκων (Lorenzo dei Medici), ο επονομαζόμενος ο Μεγαλοπρεπής (il Magnifico), η πόλη γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της. Καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία κι ο ίδιος, ήταν ποιητής και λάτρης των τεχνών και των διασκεδάσεων, διοργάνωνε στη Φλωρεντία γιορτές και καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς όπου συναγωνίζονταν οι άριστοι.
Οι ηθικολόγοι της εποχής κατηγορούσαν τον ηγεμόνα ότι συμβάλλει στην έκλυση των ηθών. Αυτή την έκρηξη των συντηρητικών στοιχείων της πόλης «πλήρωσε» και ο Λεονάρντο. Κατηγορήθηκε, μαζί με άλλους συσπουδαστές του, ενώ ακόμη ήταν στο εργαστήρι του Βερόκιο, ότι επιδίδονταν σε πράξεις σοδομίας με ένα μοντέλο που πόζαρε για τους νεαρούς ζωγράφους. H ανώνυμη αυτή καταγγελία δεν αποδείχθηκε ποτέ και η υπόθεση πήγε στο αρχείο. Εντούτοις, η ιστορία αυτή έδωσε λαβή στην υπόθεση ότι ο μεγάλος καλλιτέχνης ήταν ομοφυλόφιλος.
O Λεονάρντο ντα Βίντσι μεταξύ άλλων σχεδίασε μηχανές και μηχανήματα, όπως είναι αντλίες, πολεμικές μηχανές και μηχανικά εξαρτήματα, που δείχνουν το ενδιαφέρον του μεγάλου καλλιτέχνη για τεχνικά θέματα. Πιθανότατα λόγω αυτής της εξέλιξης, ο Λεονάρντο, το 1482, εγκαταλείπει απροσδόκητα – αφού άφησε έργα ημιτελή -· τη Φλωρεντία και φεύγει για το Μιλάνο, την πλούσια πρωτεύουσα της Λομβαρδίας, όπου επιπλέον πρέπει να τον προσείλκυσε η ρεαλιστική ακαδημαϊκή του ατμόσφαιρα, σε αντίθεση με την ιδεαλιστική νεοπλατωνική τάση που επικρατούσε στη Φλωρεντία. Πράγματι, τα πειραματικά και τεχνικά ενδιαφέροντα του Λεονάρντο ήταν κοντά στο «πνεύμα» του Μιλάνου.
Άλλωστε, την ίδια περίοδο επιδόθηκε με ζήλο στη σπουδή των μαθηματικών και της γεωμετρίας, έμαθε όσα ήθελε και του χρειάζονταν, αλλά δεν προχώρησε περαιτέρω. Πιθανότατα να ενδιαφερόταν να δείξει μέσω των μαθηματικών τη μαθηματική βάση της ζωγραφικής, και την ανάλυση των νόμων της προοπτικής και της συμμετρίας μέσω της γεωμετρίας ούτως ώστε να υποστηρίζει ότι η ζωγραφική ανήκει στις επιστήμες. Διαμόρφωσε επιπλέον ένα δικό του τρόπο γραφικής παράστασης, που ο ίδιος ονόμαζε «dimostrazione», κι έτσι αναδείχθηκε σε πρόδρομο της επιστημονικής εικονογράφησης. Σε όλη του τη ζωή ακολουθούσε ένα είδος δημιουργικού δυαδισμού με την επιστήμη και την τέχνη να βαδίζουν παράλληλα.
Στο Μιλάνο παρέμεινε έως το 1499, στην υπηρεσία του δούκα Λουδοβίκου Σφόρτσα. O δούκας τον προσλαμβάνει ως «ζωγράφο και μηχανικό του». Στο Μιλάνο ασχολήθηκε με την αρχιτεκτονική, τα οχυρωματικά έργα, την υδραυλική και τη μηχανική. Προτού εγκαταλείψει το Μιλάνο, στα δέκα εφτά χρόνια που παρέμεινε εκεί, δημιουργεί έξι ολοκληρωμένα έργα: την Προσωπογραφία της Τσετσίλια Γκαλεράνι, πιο γνωστή ως η Κυρία με την ερμίνα, μια προσωπογραφία ενός μουσικού, την εικόνα θωρακίου βωμού με την Παρθένο των βράχων, σε δύο παραλλαγές, τον περίφημο Μυστικό Δείπνο (1495-1497) στην Τραπεζαρία του μοναστηριού Santa Maria delle Grade, ένα έργο ανεπανάληπτο, καθώς και τη ζωγραφική διακόσμηση της οροφής της αίθουσας Σάλα ντέλε Ασε (1492) στον Πύργο των Σφόρτσα (Castello Sforzesco). Στο Μιλάνο ξεδιπλώθηκε η μεγαλοφυΐα του Λεονάρντο σε όλο το πλάτος της τόσο πολύ μάλιστα, που λόγω των αμέτρητων στόχων τους οποίους έθετε, να «επισφραγιστεί» με το στίγμα του απραγματοποίητου. Είναι γεγονός ότι ο μεγάλος καλλιτέχνης έχανε το ενδιαφέρον του όταν προσέγγιζε ή είχε σχεδόν κατακτήσει το στόχο του.
Ατελείωτα παρέμειναν αρκετά έργα του
To πιο χαρακτηριστικό είναι ένα έργο για το οποίο ο Λεονάρντο αφιέρωσε 12 ολόκληρα χρόνια: ο έφιππος ανδριάντας του Φραντζέσκο Σφόρτσα, του ιδρυτή της δυναστείας. O ανδριάντας θα είχε ύψος 5 μέτρα και το πήλινο πρόπλασμα του αλόγου εκτέθηκε δημόσια στο Μιλάνο, το 1493, επ’ ευκαιρία του γάμου του αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού με τη Μπιάνκα Μαρία Σφόρτσα. Όταν άρχισαν οι εργασίες για το χύσιμο της κολοσσιαίας μορφής, ταυτόχρονα άρχισαν και οι εχθροπραξίες με τους Γάλλους και έτσι το μέταλλο χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή κανονιών και όχι του ανδριάντα. Ανάμεσα στις καταστροφές του πολέμου ήταν και το πήλινο πρόπλασμα του αλόγου.
O Λεονάρντο ως maestro, δηλαδή μεγάλος δάσκαλος, διέθετε στο Μιλάνο ένα από τα μεγαλύτερα εργαστήρια και κοντά του μαθήτευσαν μεγάλα ονόματα, όπως ο: Giovanni Antonio Boltraffio, Ambrogio de Predis, Bemandino de Conti, Francesco Napoletano, Andrea Solari, Marco d? Oggiono, Salai κ.ά.
O ντα Βίντσι, μολονότι αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της σταδιοδρομίας του σε μια θεωρητική πραγματεία πάνω στην τέχνη της ζωγραφικής την Περί ζωγραφικής (Trattato della Pittura, 1651), εντούτοις ενδιαφερόταν πρωταρχικά για την εμφάνιση των πραγμάτων και για τρόπο που λειτουργούσαν. H περιέργεια του αυτή οδήγησε να μελετήσει το πέταγμα των πουλιών, τη κίνηση του νερού, τη γεωλογία, τη μηχανική, την ανάπτυξη των φυτών, την ανατομία του ανθρωπίνου σώματος και πολλά άλλα θέματα. Έτσι, αυτή τη χρονική περίοδο ο ιδιοφυής αριστερόχειρας κρατούσε σημειώσεις, γραμμένες από τα αριστερά προς τα δε (βουστροφηδόν), στα περίφημα τετράδια του, τα οποία έμειναν γνωστά ως Κόντεζ.
Σαράντα τετράδια γεμάτα με σχέδια και σημειώσεις του μεγάλου δασκάλου αφορούν ένα τεράστιο γνωστικό πεδίο, από τη ( γραφική και την αρχιτεκτονική ως τη γεωλογία από την ανατομία ως τη βοτανική, την οπτική και γλωσσολογία! Ως αριστερόχειρα τον βόλευε η βουστροφηδόν γραφή, η οποία σημειωτέον διάβαζε εύκολα με τη βοήθεια ενός καθρέφτη. Στις πέντε χιλιάδες σελίδες των τετραδίων του, όπου οι σημειώσεις και τα σχέδια αλληλοσυμπληρώνονται τέλεια ο Λεονάρντο αποθησαυρίζει όλες τις σκέψεις και τις μελέτες του για τα φυσικά φαινόμενα, όπως την κίνηση των καταιγίδων ή τις φάσεις μιας έκλειψης Ηλίου, φιλοσοφικά ρητά, αλλά και επακριβείς σημειώσεις για την ανατομία του ανθρωπίνου σώματος, σχέδια μηχανημάτων πολλαπλών χρήσεων, και πολλά άλλα θέματα που αρκετά από αυτά επιβεβαιώθηκαν από σύγχρονες επιστημονικές έρευνες.
Από τα τετράδια φαίνεται η ιδιοφυΐα του Λεονάρντο, ο οποίος ήταν ένα ελεύθερο πνεύμα που σκέφτηκε, φαντάστηκε με κάθε ελευθερία και προσέγγισε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης περιπέτειας. Σημειώνουμε ότι η τέλεια δεξιοτεχνία του στο σχέδιο έκανε δυνατή την καταγραφή αυτών των ανακαλύψεων με τέτοιο τρόπο, που κανείς πριν απ’ αυτόν δεν είχε ποτέ κατορθώσει. Πάντως, όλη η γνώση που κέρδιζε κυρίως στρεφόταν στον εμπλουτισμό της τέχνης του, γιατί ο Λεονάρντο έβλεπε τον εαυτό του πρώτα απ όλα ως ζωγράφο.
Το Δεκέμβριο του 1499, μετά την είσοδο των Γάλλων στο Μιλάνο και την πτώση του Λουδοβίκου Σφόρτσα, ο Λεονάρντο εγκαταλείπει το Μιλάνο και συνοδευόμενος από τον μαθητή του Λουκά Πατσιόλι φθάνει στη Μάντοβα, όπου τίθεται στην υπηρεσία της μαρκησίας Ιζαμπέλλα ντελ Έστε. To Φεβρουάριο του 1500 φιλοτέχνησε την προσωπογραφία της μαρκησίας. Από τη Μάντοβα επισκέφτηκε για κάποιο διάστημα και τη Βενετία, το Μάρτιο του 1500. Στη Βενετία πρότεινε στο Δόγη και στη Signoria, το κυβερνητικό Συμβούλιο, οχυρωματικά έργα για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά μια ενδεχόμενη επιδρομή από τους Τούρκους στο Φριούλι.
Στο τέλος του ίδιου έτους βρίσκεται πάλι στη Φλωρεντία, όπου έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές, και το 1502 τίθεται, ως στρατιωτικός μηχανικός, στην υπηρεσία του περιβόητου Καίσαρα Βοργία, γιου του Πάπα Αλεξάνδρου ΣΤ΄’, μια συνεργασία που κράτησε έως το 1503. Στην Αυλή της Φλωρεντίας ζούσε τότε και ο διαβόητος Νικολό Μακιαβέλι, ο συγγραφέας αργότερα του Ηγεμόνα («ο σκοπός αγιάζει τα μέσα»). Την περίοδο αυτή ο Λεονάρντο σχεδίασε πολεοδομικά σχέδια και τοπογραφικούς χάρτες, που έθεσαν τις βάσεις της νεότερης χαρτογραφίας, ενώ παράλληλα εκπόνησε ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο για την εκτροπή του ποταμού Άρνου πίσω από την πόλη της Πίζας, ώστε η πόλη να στερηθεί την πρόσβαση της στη θάλασσα.
Ένα σχέδιο που, όμως, ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε. Το ολοκληρωμένο σχέδιο πρόβλεπε την κατασκευή μιας μεγάλης διώρυγας, που θα παρέκαμπτε τη μη πλωτή λωρίδα του Αρνου και θα συνέδεε την πόλη της Φλωρεντίας, μέσω του ποταμού, με τη θάλασσα! Μπορεί το σχέδιο να μην πραγματοποιήθηκε ποτέ, αλλά η σημερινή ταχεία οδική αρτηρία από τη Φλωρεντία στη θάλασσα διανοίχτηκε ακριβώς πάνω στη διαδρομή που είχε επιλέξει για τη διώρυγα του ο Λεονάρντο.
O Λεονάρντο ντα Βίντσι ήταν ένας πραγματικά Οικουμενικός άνθρωπος (Homo universalis), που άφησε πίσω του όχι μόνον μερικά από τα αξιολογότερα καλλιτεχνικά έργα του κόσμου, αλλά και καταπληκτικές επιστημονικές μελέτες και ανακαλύψεις. O πολυπράγμον Λεονάρντο εργάστηκε ως ζωγράφος, γλύπτης, σχεδιαστής, μουσικός, ποιητής, φιλόσοφος, αστρονόμος, ανατόμος, στρατιωτικός, πολεοδόμος μηχανικός, εφευρέτης και αρχιτέκτονας.
Ένας πραγματικός εραστής της επιστήμης και της τεχνολογίας. Ήταν το πιο λαμπρό και το πιο ολοκληρωμένο πνεύμα του καιρού του. Έτσι, η διαδρομή της ζωής του πήρε διαστάσεις θρύλου. Τριάντα περίπου χρόνια μετά τον θάνατο του Λεονάρντο, το 1550, ο αρχιτέκτονας και ιστορικός της τέχνης Τζιόρτζιο Βασάρι – βασισμένος σε μαρτυρίες ανθρώπων που γνώρισαν τον μεγάλο καλλιτέχνη – σκιαγραφεί την προσωπικότητα του ντα Βίντσι και την πανέμορφη παρουσία του ως εξής:

«Η φυσική του ομορφιά αψηφούσε κάθε υμνητική περιγραφή, η παραμικρή κίνηση του χαρακτηριζόταν από απαράμιλλη χάρη. To ταλέντο του, τόσο τέλειο και δυνατό, του επέτρεπε να ξεπερνά όλες τις δυσκολίες που συναντούσε το πνεύμα του. H σημαντική σωματική του δύναμη συνδυαζόταν με δεξιοσύνη και η φλόγα της ψυχής του χάριζε βασιλική μεγαλοπρέπεια. H φήμη του είχε απλωθεί ήδη όσο ζούσε, ενώ μετά τον θάνατο του η δόξα του έφθασε στα ύψη».

O Λεονάρντο ντα Βίντσι, σύμφωνα με το Γάλλο ζωγράφο Ντελακρουά, ήταν ο μεγαλύτερος ζωγράφος όλων των εποχών. Πράγματι ζωγράφισε καταπληκτικά έργα με αποκορύφωμα τη μοναδική Τζιοκόντα (La Gioconda), την περίφημη Μόνο Λίζα, έργο που δόξασε τον καλλιτέχνη. Ένας αινιγματικός μέχρι σήμερα πίνακας, που η ονομασία του La Gioconda, σημαίνει μεν στα ιταλικά τη Χαμογελαστή, αλλά είναι και ένα λογοπαίγνιο με το συζυγικό επώνυμο της Λίζας Τζεραντίνι, της τρίτης – από το 1495 – γυναίκας, του πλούσιου Φλωρεντινού εμπόρου Φροντσέοκο ντελ Τζιοκόντο, που τόσο αυτός όσο και η γυναίκα του γνωρίζονταν προσωπικά με τον σπουδαίο ζωγράφο, αφού υπήρξαν γείτονες στην περιοχή Σάντα Μαρία Νοβέλα της Φλωρεντίας.
Εκτός από τη ζωγραφική, ο Λεονάρντο, ασχολήθηκε σχεδόν με τα πάντα: ανατομία, φυσιολογία, ζωολογία, βοτανική, αεροδυναμική, υδροδυναμική, γεωλογία και οπτική. Οι μελέτες του πάνω στο φως και την οπτική – πρίσματα και φακοί -καθώς και στη λειτουργία της οράσεως, του επέτρεψαν να αντιληφθεί το βάθος πεδίου, την προοπτική και, βέβαια, την καλύτερη δυνατή χρήση του φωτός και της σκιάς (chiaroscuro), πράγματα που χρησιμοποίησε με κάθε λεπτομέρεια στα αθάνατα έργα του.
Σε μια εποχή που η τεχνολογία ήταν ανύπαρκτη ο Λεονάρντο ντα Βίντσι στην πιο δημιουργική περίοδο της ζωής του παρατηρούσε με μια ασυνήθιστη δύναμη πνεύματος το γύρω του κόσμο, γεγονός που τον οδήγησε – ως άριστο γνώστη της τέχνης του σχεδίου – στη σπουδή και ιδιαίτερα στην καταγραφή αυτής καθ’ εαυτής της φύσης, στην οποία καταγραφή επιδόθηκε με συστηματική μέθοδο και διορατική λογική. Έκανε συστηματικές παρατηρήσεις σχετικά με το πέταγμα των πουλιών. Έτσι, έγινε διάσημος επινοώντας και σχεδιάζοντας ιπτάμενες μηχανές και ελικόπτερα. Δεν σταμάτησε, όμως, σε αυτά αφού επινόησε υγρόμετρα, άρματα μάχης, αλλά και ποδήλατα, «αυτοκίνητα» (αυτοκινούμενα) μηχανήματα. Ασχολήθηκε ιδιαιτέρως και με την κατασκευή νερόμυλων, ατμοκίνητων κανονιών, αναπνευστικών συσκευών, υποβρυχίων και σκάφανδρων!
Ασχολήθηκε με όλες τις πτυχές της επιστήμης που ήταν γνωστές στην εποχή του. Έκανε ακόμη και ανατομία στα πτώματα των εγκληματιών, αλλά και στους νεκρούς στο νοσοκομείο Santa Maria Novella της Φλωρεντίας, για να κατανοήσει τη σύσταση του ανθρώπινου οργανισμού και να ανακαλύψει την πηγή της ζωής. Με αυτό τον τρόπο διεύρυνε το ανατομικό του σχέδιο με μια εκτεταμένη μελέτη σχετική με τη δομή και τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Εντρύφησε ανατομικά στο νευρικό, πεπτικό, καρδιοαναπνευστικό, εγκεφαλικό, μυϊκό, οπτικό και ουροποιογεννητικό σύστημα.- Σταμάτησε μόνον όταν του το απαγόρευσε ο Πάπας. Ωστόσο κατανόησε την κατασκευή του ανθρώπινου σκελετού, τη λειτουργία των μυών, το φλεβικό και αρτηριακό σύστημα όσο κανείς άλλος μέχρι τότε. Μοναδικό θεωρείται για την εποχή εκείνη το ανατομικό σχέδιο του γνωστό ως Μεγάλη Κυρία.
H ορατή κοσμολογία του Λεονάρντο ντα Βίντσι
Σημειώνουμε ότι οι γεωφυσικές, βοτανικές, υδρολογικές και ανεμολογικές μελέτες του Λεονάρντο ανήκουν στην εν γένει έρευνα της ορατής κοσμολογίας του, που πρόβαλε ως ο απώτατος στόχος του βασισμένος στο sapere vedere – όπως ήταν το δόγμα του – δηλαδή, «το να ξέρει κανείς πώς να βλέπει». Ένα δόγμα που αφορούσε τόσο τα έργα του ανθρώπου, όσο και τα δημιουργήματα της φύσης. Αντιπαρέθετε δηλαδή τα αδιάψευστα γεγονότα – που είχαν κερδισθεί με την εμπειρία – στη θεωρητική και, βέβαια, αναπόδεικτη γνώση των βιβλίων, την οποία σημειωτέον περιφρονούσε.
O Λεονάρντο θεωρούσε την όραση ως την ύψιστη αίσθηση του ανθρώπου. Πίστευε ότι η αίσθηση αυτή ήταν η κύρια οδός προσπέλασης στη γνώση, και αυτό επειδή μόνον αυτή μεταφέρει τις εκάστοτε ανθρώπινες εμπειρίες άμεσα, ορθά και με βεβαιότητα. H βασική του πίστη ήταν ότι τα μάτια μας είναι τα πιο αλάνθαστα αισθητήρια όργανα μας, τα οποία και παρέχουν άμεσα και ακριβή εμπειρικά δεδομένα.

Με αυτό τον τρόπο, για τον Λεονάρντο, κάθε ορατό φαινόμενο γινόταν αντικείμενο της γνώσης. Έτσι ο Λεονάρντο ντα Βίντσι εξισώνοντας την όραση με την αισθητηριακή και νοητική γνώση έφτασε στο υποκειμενικό συμπέρασμα του ότι ο διπλά προικισμένος ζωγράφος, αυτός με οξυδερκή αντίληψη και πλήρη ικανότητα ζωγραφικής απόδοσης, ήταν το καταλληλότερο πρόσωπο για να αναπαραγάγει τη γνώση αυτή αυθεντικά με ζωγραφιστό τρόπο!
O μεγάλος καλλιτέχνης παρατήρησε, ερεύνησε και πειραματίστηκε σε «ψυχωτικό» βαθμό προσπαθώντας να ανακαλύψει το μυστήριο της ζωής και του κόσμου. Συνέλαβε δε το σχέδιο της παρατήρησης όλων των αντικειμένων του ορατού κόσμου, της αναγνώρισης της μορφής και της δομής τους, καθώς και της ζωγραφικής περιγραφής τους ακριβώς όπως έχουν. Και αυτό ήταν το κύριο όργανο της διδακτικής μεθόδου του. Θεωρούσε ότι ο άνθρωπος είναι μοντέλο (πρότυπο) του όλου Σύμπαντος, δεν μπόρεσε, όμως, να ανακαλύψει ακριβείς αντιστοιχίες μεταξύ ανθρωπίνου σώματος και φυσικών υποδειγμάτων. Ωστόσο προσπαθούσε πάντα να συνταιριάζει το ανθρώπινο μέτρο με τις αρχιτεκτονικές διαστάσεις.

Ως κατασκευαστής μηχανικός και αρχιτέκτονας ήταν απόλυτα εξοικειωμένος με τις αρχές της μηχανικής της εποχής του, ενώ συνέβαλε αποφασιστικά στην επέκταση τους. Πάντως, κανένας μηχανικός ή εφευρέτης δε θα μπορούσε να σχεδιάσει μια γέφυρα, μια μηχανή ή να εφεύρει πρωτότυπες συσκευές χωρίς πρώτα να έχει κατανοήσει τους Βασικούς νόμους της φύσης. Τον Λεονάρντο απασχολούσαν ιδιαιτέρως τα προβλήματα τριβής και αντίστασης, ενώ παράλληλα πίστευε ότι οι μηχανικές δυνάμεις που δρουν στους Βασικούς Νόμους της μηχανικής ενεργούν παντού, τόσο στον οργανικό όσο και στον ανόργανο κόσμο.
Θεωρούσε ότι οι μηχανικές δυνάμεις ρύθμιζαν εξίσου καλά τόσο την έμβια όσο και την άψυχη φύση. Σε οτιδήποτε και αν μελετούσε εύρισκε και αναγνώριζε την ύπαρξη των αρχέγονων μηχανικών δυνάμεων, οι οποίες διέπουν, όπως πίστευε, την όλη λειτουργία του Σύμπαντος. Άλλωστε συνέγραψε και μια πραγματεία για τη στοιχειώδη θεωρία της μηχανικής. Οι υδρολογικές μελέτες του για τη φύση και την κίνηση του νερού διευρύνθηκαν από τις έρευνες του πάνω στις φυσικές ιδιότητες του ύδατος, ιδιαιτέρως στη μελέτη των νόμων των ρευμάτων, τους οποίους συνέκρινε με τους αντίστοιχους νόμους της κίνησης του αέρα.
Όλα αυτά καταγράφηκαν στη συλλογή του στοιχείων που περιέχονται στον αποκαλούμενο σήμερα Κώδικα Λάισεστερ. Μελετώντας το νερό, είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι θεωρώντας το ως «μεταφορέα της φύσης» (vetturale della natura), κατέληξε σε καταγραφή τόσο των φυσικών ιδιοτήτων του όσο και των νόμων της κίνησης και των ρευμάτων του. Πεποίθηση του ήταν ότι τα τοπία που βλέπουμε σήμερα έχουν σχηματισθεί με τη δύναμη του νερού. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί ερευνητές τον θεωρούν πατέρα της γεωλογίας ως σύγχρονης επιστήμης!
H σπουδή του για το πέταγμα των πτηνών τον οδήγησε στη δυνατότητα σχεδιασμού ιπτάμενων συσκευών και ομοίως οι σπουδές του για τους νόμους της ανάπτυξης των φυτών και των δέντρων, καθώς και της γεωλογικής δομής της Γης τον οδήγησαν σε νέες ανακαλύψεις. Από αυτές τις μελέτες του, όπως ήδη αναφέραμε, δόμησε μια κοσμολογία βασισμένη στο sapere vedere, ένα δόγμα που θεωρούσε ότι όλες οι φυσικές λειτουργίες υπόκεινταν σε ένα βασικό νόμο αναγκαιότητας, καθώς και ένα νόμο σταθερότητας και τάξης, που δημιούργησε η «πρωταρχική κινητήρια δύναμη» (primo motore), η δημιουργός διάνοια.
Ήταν ένας πραγματικός ερευνητής
Ερευνούσε και παθιαζόταν με την ιδέα της ανακάλυψης. Για αυτό το λόγο πολλά από τα έργα του έμειναν μισοτελειωμένα, όταν αντιλαμβανόταν ότι είχε ανακαλύψει το εσωτερικό εκείνο αίσθημα που τον ωθούσε στη δημιουργία, και έτσι το έργο αυτό καθ’ εαυτό δεν του προκαλούσε πλέον κανένα ενδιαφέρον. H ζωγραφική, σύμφωνα με τον Λεονάρντο ήταν αφενός μεν ένα είδος ακριβούς επιστήμης, αφετέρου δε ανώτερη από τις επιστήμες, γιατί αυτές μπορεί να γίνουν «αντικείμενο μίμησης» -είναι δηλαδή απρόσωπες- ενώ η τέχνη είναι δεμένη με το ατομικό και τις εγγενείς του δυνατότητες.
Συνεπώς, ο ντα Βίντσι δικαιώνει την απαίτηση της ζωγραφικής να θεωρηθεί μια από τις «ελεύθερες τέχνες» όχι μόνο με βάση τις μαθηματικές γνώσεις του καλλιτέχνη, αλλά και εξαιτίας του ταλέντου του, το οποίο σύμφωνα με τον σπουδαίο ζωγράφο είναι ίσο με εκείνο της ποιητικής ιδιοφυΐας. Ξαναπροβάλλει, λοιπόν, το ρητό που αποδίδεται στο Σιμωνίδη τον Κείο (556-468 π.κ.ε.) που ομιλεί για τη ζωγραφική σαν «σιωπηλή ποίηση» και για την ποίηση σαν «ομιλούσα ζωγραφική», και με τούτο ανοίγει τη μακρά εκείνη διαμάχη γύρω από τη σειρά προτεραιότητας στις τέχνες.

To σημαντικότερο πράγμα για αυτόν τον ακάματο ερευνητή ήταν να συνεχίζει να επινοεί και στη συνέχεια να ξεπερνά τις επινοήσεις του, προχωρώντας και αλλάζοντας συνεχώς, όπως η ίδια η ζωή. Ήταν στην ουσία ο πραγματικός πρόδρομος της ομάδας των ντανταϊστών στο Παρίσι, που με αρχηγό τον Φράνσις Πικάμπια στις αρχές του 20ού αιώνα θεωρούσαν ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι φευγαλέος σαν τους νομάδες, να διασχίζει τις ιδέες σαν να είναι χώρες ή πόλεις, να κοιμάται παρέα με τους γλάρους και να κάνει έρωτα με τα ηλιοτρόπια. Να είναι πάντα ένας σύγχρονος Οβίδιος, που ελάχιστα τον απασχολούν οι μικρές ανθρώπινες ιστορίες.

To τέλος
O μεγάλος δάσκαλος βρέθηκε το 1513 στη Ρώμη, μαζί με τους μαθητές του Μέλτσι και Σαλάι, μέσω του προστάτη του Τζουλιάνο των Μεδίκων (1479-1516), αδελφού του Πάπα Λέοντος Γ (1475-1521). O Τζουλιάνο του παραχώρησε μια σειρά δωματίων στο Μπελβεντέρε, στην κατοικία του στο Βατικανό, ενώ του πρόσφερε και ένα σημαντικό μηνιαίο εισόδημα. Αλλά η Αιωνία πόλη δεν ικανοποίησε τις απαιτήσεις και τις φιλοδοξίες του ντα Βίντσι. Δεν κατόρθωσε να πάρει καμιά σημαντική παραγγελία, σε αντίθεση με τον Ραφαήλ, που ζωγράφιζε τις αίθουσες των διαμερισμάτων του Πάπα, τον Μιχαήλ Άγγελο, που αποτελείωνε τον τάφο του Πάπα Ιουλίου, του Ντονάτο Μπραμάντε που έκτιζε τον Άγιο Πέτρο, και ένα άλλο πλήθος νεαρότερων καλλιτεχνών, όπως οι Περούτζι, Βίτι, Σοντόμα κ.ά., που εργάζονταν πυρετωδώς.
Αποφάσισε, λοιπόν, να εγκαταλείψει την Ιταλία, αποδεχόμενος, το 1516, σχετική πρόταση του βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου A’, που ήταν θαυμαστής του έργου και της τέχνης του. Εγκαταστάθηκε, μαζί με τον πιστό του μαθητή Φραντσέσκο Μέλτσι, σε ένα μικρό ανάκτορο κοντά στη θερινή βασιλική έπαυλη στις όχθες του ποταμού Λίγηρα, όπου πέρασε τρία ευτυχισμένα χρόνια. Την περίοδο αυτή πρέπει να δημιούργησε τον πίνακα του αινιγματικού, μυστικιστή Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, ένα από τα πλέον συζητημένα έργα του μεγάλου καλλιτέχνη.
O Λεονάρντο ντα Βίντσι, η μεγαλοφυΐα, που ο Πωλ Βαλερύ αποκαλούσε «ποιητή των υποθέσεων», έσβησε στις 2 Μαΐου του 1519 στο Κλος Λυσέ (Clos Luce), στο μικρό ανάκτορο έξω από την Αμπουάζ, στις όχθες του Λίγηρα, ως «πρώτος ζωγράφος, αρχιτέκτων και μηχανικός» (Premier peintre, architecte et mechanicien du Roi) του Γάλλου βασιλιά Φραγκίσκου A’. Άφησε ως κληρονομιά στην ανθρωπότητα τα αθάνατα έργα του και μια μοναδική στο είδος της θεωρία γνώσης, όπου τέχνη και επιστήμη αποτελούσαν μία ενιαία σύνθεση.
Έφυγε ευτυχισμένος, αποχαιρετώντας τον κόσμο του, τις ομορφιές του οποίου είχε αποθανατίσει στα έργα του και τα μυστήρια του οποίου παθιασμένα προσπάθησε να λύσει. O μεγάλος δάσκαλος, όπως το συνήθιζε, φεύγοντας είπε την πρόταση που χαρακτήριζε τη «πλήρη» ζωή του: «Όπως μια γεμάτη ημέρα χαρίζει γαλήνιο ύπνο, έτσι και μια ζωή που χρησιμοποιήθηκε καλά προσφέρει έναν ευτυχισμένο θάνατο».
@Στράτος Θεοδοσίου /Φυσικός Κόσμος 2003
Η τέχνη και οι μέθοδοι του ντα Βίντσι ενέπνευσαν λογοτεχνικά έργα, όπως ο Κώδικας ντα Βίντσι (The da Vinci code), έργο του Νταν Μπράουν, το οποίο γυρίστηκε και ταινία με ομώνυμο τίτλο.
Η ενδιαφέρουσα σειρά «Da Vinci’s Demons» που περιγράφει με ελεύθερο μυθοπλαστικό τρόπο τα πρώτα χρόνια του Λεονάρντο, τους φίλους, τους εχθρούς και πάνω από όλα τους «δαίμονές» του. Εκμεταλλευόμενοι τα μυριάδες ανεκδοτολογικά στοιχεία που υπάρχουν γύρω από το πρόσωπό του, οι παραγωγοί παρουσιάζουν έναν Ντα Βίντσι στην ακμή της νιότης του, περίπου 30 χρόνων, εκπληκτικά ευφυή, εξωπραγματικά ταλαντούχο σκιτσογράφο, (δεν απέχει απ’ την πραγματικότητα), αλλά και δεινό ξιφομάχο, εραστή και τυχοδιώκτη που δεν χάνει ευκαιρία να εμπλακεί σε παράνομους έρωτες, καβγάδες, ίντριγκες και πολιτικές δολοπλοκίες.
Η εικόνα που έχουμε συνήθως για τον Λεονάρντο ντα Βίντσι είναι αυτή του σοφού ηλικιωμένου που εικονίζεται στο γνωστό σκίτσο-αυτοπροσωπογραφία του, εικόνα κάτω. Ωστόσο η αλήθεια είναι πως ο μεγάλος δάσκαλος της Αναγέννησης ήταν ωραιότατος, δραστήριος από πολύ νεαρή ηλικία τόσο σε καλλιτεχνικό όσο και επιστημονικό επίπεδο και η ιστορία του, βέβαια, συναρπαστική. Εκείνο που συναρπάζει το κοινό στην σειρά, είναι η πιστή ατμοσφαιρική απόδοση της εποχής, το ιντριγκαδόρικο σενάριο και βέβαια η ίδια η προσωπικότητα του Λεονάρντο, ο οποίος, ως μέγα σύμβολο τεχνών κι επιστημών, έχει αποτελέσει αντικείμενο θαυμασμού, μελέτης καθώς και ατελείωτων θεωριών συνωμοσίας. ​​ Οι τρείς πρώτοι κύκλοι του «Da Vinci’s Demon’s» έχουν ήδη προβληθεί και είναι διαθέσιμοι σε dvd. Από την σειρά είναι η πρώτη φωτογραφία.

 

Το μεγαλύτερο αμφίβιο του πλανήτη και γηραιότερο πλάσμα στη Γη

Τον τίτλο του πιο… έμπειρου ως γηραιότερου πλάσματος που εξακολουθεί να αναπνέει στο μάταιο τούτο κόσμο, διεκδικεί μια εξαιρετικά σπάνια γιγάντια κινεζική σαλαμάνδρα.

Το αμφίβιο… τέρας, μήκους περίπου 1,5 μέτρου, εντοπίστηκε σε μία σπηλιά από έναν ψαρά, ο οποίος «σκόνταψε» κατά λάθος σε «κάτι μαλακό και γλοιώδες», ενώ πιστεύεται ότι είναι ηλικίας 200 ετών!
Ο Wang Yong επικοινώνησε αμέσως με ειδικούς της «άγριας ζωής» οι οποίοι μετέφεραν το αμφίβιο σε καταφύγιο, καθώς διαπίστωσαν ότι ήταν άρρωστο.
Δεν διευκρίνισαν πάντως αν οφειλόταν στα… γηρατειά!

Το πλάσμα που παραπέμπει σε… εξωγήινο, ονομάζεται από τους ντόπιους «wa wa Yu», κοινώς βρέφος-ψάρι, καθώς κόντρα στην προχωρημένη ηλικία του, η κραυγή του μοιάζει με αυτήν ενός νεογέννητου μωρού.
Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι η κινεζική σαλαμάνδρα θεωρείται το μεγαλύτερο αμφίβιο του πλανήτη καθώς μπορεί να ξεπεράσει σε μήκος το 1,5 μέτρο, ενώ χρησιμοποιείται ευρέως στην παραδοσιακή ασιατική ιατρική…

Πώς ένας σεισμός στην Αλάσκα δημιούργησε νέο είδος ψαριού

Τα είδη συνήθως εξελίσσονται σε μεγάλες χρονικές κλίμακες, καμιά φορά όμως αυτό συμβαίνει σχεδόν αστραπιαία.

Παράδειγμα είναι ένα μικρό ψάρι που χρειάστηκε λιγότερο από 50 χρόνια για να μεταμορφωθεί έπειτα από έναν ακραίο σεισμό που χτύπησε την Αλάσκα το 1964.
Ο δεύτερος ισχυρότερος σεισμός που έχει καταγραφεί ποτέ, μεγέθους 9,2 βαθμών στην κλίμακα Ρίχτερ, χτύπησε στις 27 Μαρτίου 1964 και ανύψωσε τη γη κατά αρκετά μέτρα. Ως αποτέλεσμα, πολυάριθμες λιμνούλες γλυκού νερού εμφανίστηκαν στα νησιά του Κόλπου της Αλάσκας.
Μέσα στις λιμνούλες παγιδεύτηκαν ψάρια του είδους Gasterosteus aculeatus, τα οποία απαντώνται και στην Ελλάδα όπου είναι γνωστά ως «αγκαθερά». Το είδος αυτό κανονικά ζει στη θάλασσα, αναπαράγεται όμως σε γλυκά νερά, γι΄αυτό και επέζησε στις λιμνούλες που δημιούργησε ο σεισμός.
Σήμερα, τα αγκαθερά που ζουν σε αυτές τις λίμνες παρουσιάζουν δραματικές αλλαγές στα γονίδια και την εμφάνισή τους -τα μάτια, το σχήμα, το χρώμα ο σκελετός και άλλα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά τους διαφέρουν σε σχέση με τους συγγενείς τους που παρέμειναν στη θάλασσα.
Η διαπίστωση αυτή δείχνει πόσο γρήγορα μπορούν ορισμένα είδη να αντιδρούν σε απότομες μεταβολές του περιβάλλοντος.
«Σε ορισμένους από τους πληθυσμούς που εξετάσαμε, βρήκαμε ενδείξεις αλλαγών που εμφανίστηκαν σε λιγότερο από δέκα χρόνια. Αυτό δείχνει ότι οι εξελικτικές αλλαγές μπορούν να συμβούν γρήγορα, κάτι που πιθανότατα συμβαίνει και με άλλους οργανισμούς» λέει ο Ουίλιαμ Κρέσκο του Πανεπιστημίου του Όρεγκον, επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση PNAS.
Όπως επισημαίνει, αυτό που συνέβη στα αγκαθερά της Αλάσκας το 1964 είχε ξανασυμβεί και πριν από 13.000 χρόνια, γύρω στο τέλος της πιο πρόσφατης εποχής των παγετώνων. Η υποχώρηση των πάγων δημιούργησε τότε όγκους γλυκού νερού, οι οποίοι σταδιακά αποικίστηκαν από αγκαθερά.
Τα ψάρια αυτά παραμένουν μέχρι και σήμερα απομονωμένα από τον πληθυσμό που ζει στη θάλασσα, και είναι διαφορετικά από τα αγκαθερά του γλυκού νερού που εμφανίστηκαν μετά το σεισμό.
Όπως λέει η Σούζαν Μπάσαμ του Πανεπιστημίου του Όρεγκον, «τα αγκαθερά μπορούν να προσαρμόζονται σε τόσο μικρές χρονικές κλίμακες επειδή το είδος τους έχει εξελίξει, εδώ και εκατομμύρια χρόνια, μια ποικιλία γενετικών τρικ προκειμένου να μπορεί να επιζεί σε νέους βιότοπους γλυκού νερού».
»Αυτή η κρυμμένη γενετική ποικιλότητα παραμένει στη θάλασσα και περιμένει τέτοιες ευκαιρίες».
Αν η εξέλιξη συνεχίσει να προχωρά με αυτόν τον ρυθμό, τα αγκαθερά στις νέες λίμνες της Αλάσκας θα αναγνωριστούν τελικά ως νέο είδος.

Morphotel: Το ξενοδοχείο, που αλλάζει σχήμα ανάλογα με την τοποθεσία ή τον καιρό

Το ξενοδοχείο MORPHotel του αρχιτέκτονα Gianluca Santosuosso είναι ένα κινητό ξενοδοχείο, το οποίο αλλάζει σχήμα ανάλογα με την τοποθεσία ή τον καιρό.

Η δομή έχει σχεδιαστεί, ώστε να μπορεί να επιπλέει σε όλο τον κόσμο, όπως ένα κρουαζιερόπλοιο.
Ο Santosuosso θεωρεί τη δημιουργία του φιλική προς το περιβάλλον και ως εναλλακτική ενός κρουαζιερόπλοιου, που θα επιτρέπει στους ενοίκους του να περνούν μεγαλύτερες περιόδους σε συγκεκριμένες περιοχές.

Με σχήμα σπονδυλικής στήλης, οι επισκέπτες του «Floatel» θα έχουν μια συνεχώς μεταβαλλόμενη θέα από τα δωμάτια τους, επειδή η δυναμική δομή θα είναι συνεχώς σε κίνηση.

Ο πολυτελής πλωτός παράδεισος θα αποτελείται από κάψουλες που θα φιλοξενούν τα δωμάτια, τα εστιατόρια και τις συνήθεις ανέσεις που οι άνθρωποι μπορούν να βρουν στη στεριά.

Κάθε άκρο της σπονδυλικής στήλης ανά μισό μίλι έχει ένα σκάφος που μπορεί να αποκολληθεί από τη δομή και να μεταφέρει τους επισκέπτες για μια βόλτα στα γύρω νερά.

Μέσα στο παχύ στρώμα των νεφών ενός «καυτού Δία» βρίσκονται μεγάλες ποσότητες νερού

Μια πολύ σημαντική μελέτη για τους εξωηλιακούς γίγαντες αερίου που βρίσκονται κοντά στα μητρικά τους άστρα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

Οι καυτοί Δίες όπως ονομάζονται αυτά τα άστρα έχουν πολύ νερό που καταφέρνουν να το κρύβουν από τα… αδιάκριτα μάτια.
Κινούνται σε πολύ κοντινή απόσταση γύρω από το μητρικό τους άστρο και έχουν χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά του Δία.
Είναι πλανήτες αερίων με μέγεθος συνήθως μεγαλύτερο από αυτό του γίγαντα του ηλιακού μας συστήματος. Η εγγύτητα ενός τέτοιου πλανήτη από το άστρο του όπως είναι ευνόητο δημιουργεί εξαιρετικά θερμές συνθήκες σε αυτόν. Για αυτό οι επιστήμονες ονόμασαν αυτούς τους πλανήτες «καυτούς Δίες».
Έχουν εντοπιστεί δεκάδες καυτοί Δίες στον γαλαξία μας και οι αστρονόμοι τους μελετούν συνεχώς. Υπάρχουν αρκετά ερωτηματικά για τη φύση και τους μηχανισμούς αυτών των πλανητών.
Ένα μυστήριο που προσπαθούν να λύσουν οι επιστήμονες είναι ότι με βάση τα κοσμολογικά και πλανητικά δεδομένα οι καυτοί Δίες θα έπρεπε να διαθέτουν μεγάλες ποσότητες νερού.
Ομως μέχρι σήμερα σε όλους τους καυτούς Δίες που έχουν μελετηθεί εντοπίστηκαν πολύ μικρές ποσότητες νερού.
Διεθνής ερευνητική ομάδα με ερευνητές από αμερικανικά και βρετανικά πανεπιστήμια καθώς και επιστήμονες της NASA έλυσε το μυστήριο. Οι ερευνητές μελέτησαν δέκα καυτούς Δίες και διαπίστωσαν ότι οι πλανήτες αυτοί πράγματι διαθέτουν μεγάλες ποσότητες νερού οι οποίες όμως είναι καλά… κρυμμένες κάτω από το παχύ στρώμα νεφών τους.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν στην έρευνα τους τα διαστημικά τηλεσκόπια Hubble και Spitzer. Διαπίστωσαν επίσης ότι τα νέφη αυτών των πλανητών αποτελούνται από σίδηρο, κορούνδιο (ορυκτό οξείδιο του αργιλίου) και καρβονικούς εστέρες.

Οι δέκα καυτοί Δίες που μελέτησαν οι ερευνητές Credit: (NASA, ESA, and D. Sing (University of Exeter)