Κυριακή 7 Ιουνίου 2015

Επίκουρος: Θέλεις να είσαι ευτυχισμένος; Η ευτυχία σου εξαρτάται μόνο από εσένα!

Θέλεις να είσαι ευτυχισμένος; Φυσικά και θέλεις! Τότε τι σε εμποδίζει; Η ευτυχία σου εξαρτάται μόνο από εσένα. Αυτό υποστήριζε ο Επίκουρος, ένας από τους πιο παρεξηγημένους Έλληνες φιλοσόφους. Το βασικό εμπόδιο για την ευτυχία έλεγε ότι είναι το άγχος.

Το λεξικό μας λέει ότι άγχος είναι η συναισθηματική κατάσταση που χαρακτηρίζεται κυρίως από έντονη συνεχή δυσφορία και οφείλεται σε φόβο ή ανησυχία για κάτι. Η λέξη προέρχεται από το αρχαίο ἄγχω που σημαίνει στραγγαλίζω, πνίγω (ότι δηλαδή κάνει το άγχος στην ευτυχία.)

Η φιλοσοφία του Επίκουρου βασιζόταν σε τέσσερις βασικές αλήθειες. Ονομάζεται και "θεραπεία με τα τέσσερα μέρη", ένα γιατρικό για την επιδημική ασθένεια του ανθρώπινου άγχους: "δεν υπάρχουν θεϊκά πλάσματα που μας απειλούν· δεν υπάρχει μετά θάνατο ζωή· αυτό που χρειαζόμαστε είναι εύκολο να το αποκτήσουμε· αυτό που μας κάνει να υποφέρουμε είναι εύκολο να το υπομείνουμε." όπως μας λέει και ο μεταγενέστερος επικουρικός Φιλόδημος στο απόσπασμα του ποιήματος που παρέθεσα στην αρχή της ανάρτησης. Ας δούμε αυτά τα τέσσερα μέρη λίγο πιο αναλυτικά:

"Μην φοβάσαι το Θεό"
Οι περισσότεροι άνθρωποι βρίσκονται σε μια κατάσταση σύγχυσης σχετικά με τους θεούς αφού πιστεύουν ότι διαρκώς ασχολούνται με το τι κάνουν οι άνθρωποι και ξοδεύουν όλο το χρόνο και την ενέργεια τους για να τιμωρήσουν τους θνητούς εχθρούς τους και να βοηθήσουν τους πιστούς τους. Αυτό είναι αντίθετο καταρχήν με την ελευθερία του ανθρώπου (ντετερμινισμός). Επίσης δεν συμβαδίζει με την ιδέα της θεότητας να υπάρχουν θεοί οι οποίοι ανησυχούν και οι οποίοι καταβάλλουν δυνάμεις για να κάνουν κάτι. Ταιριάζει περισσότερο σε αυτούς να βρίσκονται σε μια κατάσταση ευτυχίας, χωρίς άγχη, ανησυχίες και ανάγκες να ζουν μια ζηλευτή ζωή. Έτσι για τους Επικουρικούς αποτελούν τα πρότυπα στα οποία προσπαθούν να μοιάσουν μέσα στα όρια της ανθρώπινης φύσης. Ο Επίκουρος έλεγε: "Είμαι έτοιμος να συναγωνιστώ τον Δία σε ευτυχία όσο έχω ψωμί και νερό."
Φυσικά μια τέτοια άποψη έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση με κάθε θρησκεία αφού της αφαιρεί κάθε δύναμη επιβολής
πάνω στις μάζες αφού δείχνει ότι δεν είναι θεόσταλτη. Δεν είναι να απορεί κανείς ότι η άποψη του πολεμήθηκε απ' όλες τις θρησκείες και η προπαγάνδα που στήθηκε τον παρουσίαζε ως άθεο.

"Μην ανησυχείς για το θάνατο"
Ίσως από τις πιο γνωστές ιδέες του. "Μην φοβάστε", έλεγε, "το θάνατο, γιατί όταν υπάρχουμε δεν είναι ο θάνατος παρόν και όταν είναι παρόν δεν υπάρχουμε εμείς". Προκαλεί σύγχυση το να ανησυχείς για την θνητότητά σου και είναι αχαριστία να απεχθάνεσαι τα όρια της ζωής.

"Ό,τι είναι καλό είναι εύκολο να το αποκτήσεις"
Οι βασικές μας ανάγκες είναι λίγες και εύκολες να αποκτηθούν: φαγητό, νερό, στέγη και ασφάλεια από τους εχθρούς μας. Δεν χρειάζονται για να αποκτηθούν πολύ προσπάθεια ή πολλά χρήματα. Όλες οι άλλες ανάγκες είναι επίπλαστες και απαιτούν κόπο και χρήμα για να αποκτηθούν. Αν μάλιστα καταφέρουμε και τις αποκτήσουμε μας στερούν την ελευθερία γιατί απαιτούν ακόμα περισσότερο κόπο και χρήμα για να τις κρατήσουμε δημιουργώντας φυσικά περισσότερο άγχος. Και ενώ τα σώματα μας χρειάζονται όλα τα παραπάνω, το μόνο που χρειάζονται οι ψυχές μας είναι να είναι πεπεισμένες ότι τα σώματα μας θα πάρουν όλα αυτά που χρειάζονται.

Σώμα ικανοποιημένο και ψυχή σίγουρη μας κάνουν χαρούμενους και αυτό είναι το κλειδί για την ευτυχία. Η Επικούρεια φιλοσοφία μας βοηθάει να καταλάβουμε πόσο λίγα χρειαζόμαστε, να είμαστε ευτυχισμένοι που τα κατέχουμε και να έχουμε την σιγουριά ότι θα συνεχίσουμε να τα κατέχουμε. Από την άλλη δεν υπάρχει λόγος να μην χαιρόμαστε τις εκάστοτε πολυτέλειες αν τύχει να είναι εύκολα προσβάσιμες. Δεν υπάρχει κάτι κακό στην πολυτέλεια αυτή καθ' αυτή, αλλά κάθε εξάρτηση από αυτή είναι επιζήμια για την ευτυχία μας, όπως και κάθε επιθυμία για άχρηστα πράγματα.

"Ό,τι είναι τρομερό είναι εύκολο να το υπομείνεις"
Αυτή η διδασκαλία είναι ίσως η πιο δύσκολη να αποδεχτούμε. Η αρρώστια και ο πόνος δεν είναι ευχάριστα σε κανένα αλλά η φύση μας έχει κάνει έτσι ώστε να μην υποφέρουμε πολύ από αυτά. Η αρρώστια για παράδειγμα είναι είτε σύντομη, είτε χρόνια και είτε μέτρια ή βαριά, αλλά χρόνια και βαριά είναι εξαιρετικά σπάνιο· έτσι δεν χρειάζεται να ανησυχούμε με την προοπτική ότι θα υποφέρουμε.

Αυτό που έχει την μεγαλύτερη σημασία στη φιλοσοφία του Επίκουρου είναι η πεποίθηση ότι δεν ερχόμαστε στη γη δεμένοι με σχοινιά. Δεν είμαστε οι μαριονέτες ενός δημιουργού· δεν υπάρχει κάποιο σενάριο που πρέπει να ακολουθήσουμε ή από το οποίο περιοριζόμαστε. Από εμάς εξαρτάται να ανακαλύψουμε τους περιορισμούς που μας θέτει η ίδια η φύση μας. Όταν το κάνουμε αυτό βρίσκουμε κάτι ευχάριστο: η ζωή είναι ελεύθερη, η ζωή είναι καλή, η ευτυχία είναι πιθανή και μπορούμε να χαρούμε την ευτυχία των θεών αντί να ταπεινώνουμε τους εαυτούς μας στις λάθος ιδέες μας γι' αυτούς.

Όταν λέμε ότι η ζωή είναι ελεύθερη δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να έχουμε ηθικούς περιορισμούς. Είναι λάθος πρακτική να κλέψουμε τους φίλους μας ή να επιτεθούμε σε αγνώστους. Γιατί; Όχι επειδή είπε ο Θεός ότι αυτά είναι ανήθικα, αλλά επειδή είναι ηλίθιο να κάνουμε οτιδήποτε θα μας προκαλέσει ανησυχία. Οι φίλοι και η φιλοσοφία είναι τα δύο μέσα που έχουμε στη διάθεση μας για να μας βοηθήσουν να ζήσουμε τις ζωές μας με σιγουριά και χωρίς άγχος.

 Θεωρώ ότι η άγνωστη στους πολλούς διδασκαλία του Έλληνα Επίκουρου μπορεί να μας βοηθήσει ακόμα και σήμερα να διεκδικήσουμε την χαμένη ευτυχία μας.

Για όποιον ενδιαφέρεται να εμβαθύνει λίγο περισσότερο, από το ποίημα του Λουκρητίου (De Rerum Natura) όπου εκφράζονται πιο αναλυτικά κάποιες απόψεις της Επικούρειας φιλοσοφίας.

"Μην φοβάσαι το Θεό,
Μην ανησυχείς για το θάνατο·
Ό,τι είναι καλό είναι εύκολο να το αποκτήσεις, και
Ό,τι είναι τρομερό είναι εύκολο να το υπομείνεις."

- Φιλόδημος(Herculaneum Papyrus 1005, 4.9-14)

ΚΛΑΣΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ

Αν αναγκαστούμε να στραφούμε στους αρχαίους Έλληνες για να αποκτήσουμε μια παιδεία σύγχρονη, θα πρέπει να ξεκινήσουμε από μια καλύτερη γνώση των πόλεων που οι αρχαίοι Έλληνες ίδρυσαν στη Μεσόγειο  

 
Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες τον τελευταίο καιρό οι επιστήμονες που ασχολούνται με τις κλασικές σπουδές προβληματίζονται γύρω από ένα πολυσυζητημένο θέμα: ποια θα πρέπει να είναι η σχέση μας με την κλασική αρχαιότητα; Μπορεί ο πολιτισμός των αρχαίων Ελλήνων να διατηρηθεί ζωντανός ως αναπόσπαστο μέρος της παιδείας που δέχονται οι ευρωπαίοι πολίτες, ξεκινώντας από τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στα λύκεια; Και ποιος θα είναι ο ρόλος του κλασικού πολιτισμού στην εποχή της παγκοσμιοποίησης;
 
Πιστεύω ότι ο κλασικός πολιτισμός δεν έχει ανάγκη από κανενός είδους υπεράσπιση. Εκείνο που χρειάζεται είναι να αναρωτηθούμε για ποιον κλασικό πολιτισμό μιλάμε και ποιος είναι ο κλασικός πολιτισμός που διδάσκουμε σήμερα και που προσπαθούμε να διαδώσουμε. Με λίγα λόγια, δεν τίθενται υπό αμφισβήτηση οι αξίες του αλλά ο τρόπος με τον οποίο γίνονται αντιληπτές και μεταδίδονται. Από τη στιγμή που γνωρίζουμε ότι η σχέση μας με την ιστορία δεν είναι σταθερή και αναλλοίωτη, θα πρέπει να αναρωτηθούμε από ποιο είδος ιστορίας έχει ανάγκη σήμερα η κοινωνία μας. Δεν υπάρχει πολιτισμένο έθνος που να μην έχει επηρεαστεί από την αρχαία ελληνική πόλη και όλες τις αξίες, πνευματικές, θεσμικές, κοινωνικές, καλλιτεχνικές, που γεννήθηκαν σ’ αυτήν, αρχίζοντας από την ίδια την έννοια της πολιτικής.
 
* Η μελέτη της πόλης
Ένας ειδικός της ιστορίας της επιστήμης της ιστοριογραφίας θα μπορούσε να απαριθμήσει τους ποικίλους «εθνικούς» δρόμους μέσα από τους οποίους μελετήθηκε κάθε φορά η ιστορία της αρχαιοελληνικής πόλεως: τη γερμανική προσέγγιση (όπου δίνεται ιδιαίτερο βάρος στο δίκαιο), τη γαλλική (με έμφαση στη θρησκεία), καθώς και πολυάριθμες άλλες σχολές (στην Αγγλία, στην Ιταλία, στη Δανία) που χρησιμοποίησαν φιλοσοφικοκοινωνικές προσεγγίσεις πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, από τον ιδεαλισμό ως τον ιστορικό υλισμό. Κάποια απ’ αυτές έδωσε κάποτε για πρώτη φορά προνομιακή θέση και στην αρχαιολογία. Και μόνο ο κατάλογος των επιστημονικών έργων που γράφτηκαν για τη γέννηση της ελληνικής πόλεως-κράτους, για παράδειγμα, θα είχε μήκος πολλών χιλιομέτρων, χωρίς να υπολογίσει κανείς και τη βιβλιογραφία για τις επόμενες εποχές.
 
Είναι αλήθεια ότι δεν υπάρχει αρκετή επικοινωνία ανάμεσα στις διάφορες σχολές, κι αυτό οφείλεται συχνά στην προκατάληψη που έχουν μερικοί επιστήμονες στο να χρησιμοποιήσουν μια γλώσσα διαφορετική από τη δική τους. Πάντως πρέπει να σεβαστούμε τη χρήσιμη αυτή πολυμορφία των τρόπων με τους οποίους κάθε κοινωνία αντιμετωπίζει αυτή την κληρονομιά.
 
Σ’ αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη πρόταση του νομάρχη Ηλείας να δημιουργηθεί στην Ολυμπία ένα Ινστιτούτο για την έρευνα της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας είναι πολύ εύστοχη, γιατί ένα τέτοιο ίδρυμα θα μπορούσε να αποτελέσει διεθνές σημείο αναφοράς, όπου θα κυριαρχεί ο διάλογος και η σύνθεση. (Ο Μαρκ Μπλοχ μάς δίδαξε ότι μια σύνθεση, έστω και πρόωρη, είναι προτιμότερη από εκατοντάδες αναλύσεις).
 
Θα πρέπει πάντως να σκεφτούμε σοβαρά τη μεγάλη συμβολή που θα μπορούσε να προσφέρει η Αρχαιολογία στην ανανέωση αυτών των τόσο σημαντικών για τον πολιτισμό μας σπουδών. Και αυτό προκύπτει από την κοινή διαπίστωση ότι γνωρίζουμε πολύ λίγα για την υλική πλευρά της ζωής στις αρχαίες ελληνικές πόλεις.
 
* Ο προσανατολισμός των ερευνών
Τις τελευταίες δεκαετίες πολλοί επιστήμονες διατυπώνουν έντονες επιφυλάξεις για τις γενικοποιήσεις εκείνων που ταυτίζουν την ελληνική ιστορία με την ιστορία της πόλεως-κράτους των Αθηνών. Και πράγματι η ιστορική έρευνα, παρ’ όλο που έχει ασχοληθεί αρκετά με το αθηναϊκό κράτος (αλλά ακόμη και γι’ αυτή τη μεγάλη δύναμη θα μπορούσε κανείς να πει πολλά ακόμη), έχει προχωρήσει ελάχιστα όσον αφορά τις άλλες πόλεις. Το λάθος είναι και των αρχαιολόγων, οι οποίοι – με σπάνιες εξαιρέσεις – επιδίδονται με μεγάλο επιστημονικό ζήλο στην ανασκαφή ιερών και νεκροταφείων, χωρίς να ενδιαφέρονται να ερευνήσουν τις πόλεις ως σύνολα, με την τεράστια πολιτιστική τους κληρονομιά. Έναντι αυτής της κληρονομιάς δεν είναι πλέον δυνατό οι ιστορικοί, δηλαδή εκείνοι που μοναδικό τους έργο είναι η διαχείριση των φιλολογικών πηγών, να τηρούν την ίδια αδιάφορη στάση. Ταυτόχρονα όμως έχουν το ολοένα και πιο επιτακτικό καθήκον να πείσουν τους άλλους επιστήμονες που ασχολούνται με την αρχαιότητα, τους αρχαιολόγους, να μην επιδίδονται μόνο στη συλλογή αρχαίων αντικειμένων αλλά να διευρύνουν τους ορίζοντες των ερευνών τους. Το να ασχοληθούν με την έρευνα των αρχαίων ελληνικών πόλεων πρέπει να αποτελέσει πρώτα ηθική και κατόπιν επιστημονική υποχρέωσή τους, αν σκοπεύουμε πράγματι να προσδώσουμε στις σπουδές αυτού του τύπου μια νέα διάσταση επικαιρότητας.
 
Είναι φυσικό η αρχαία Αθήνα να βρίσκεται στο κέντρο της προσοχής μας (παρ’ όλο που, όπως ειπώθηκε, δεν πρέπει να έχει την αποκλειστικότητα), όπως προσπαθήσαμε να δείξουμε στην επιστημονική συνάντηση που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα (στις 9 και 10 Απριλίου) στην Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή με θέμα τις δύο πόλεις, τη Ρώμη και την Αθήνα. Συζητήθηκε στη συνάντηση αυτή η πρακτική άποψη της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, που βρίσκεται υπό εξέλιξη και στις δύο πόλεις, οι οποίες φέρουν τη βαριά ευθύνη της συνύπαρξης του παρελθόντος με το παρόν.
 
* Η ενσωμάτωση των μνημείων
Όποιος βλέπει τι συμβαίνει στην Αθήνα αυτόν τον καιρό δεν μπορεί παρά να επαινέσει την ταχύτητα, την υπευθυνότητα και την αποτελεσματική οργάνωση των μεγάλων εργοταξίων (π.χ. στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στην Αποστόλου Παύλου, στη Ρωμαϊκή Αγορά, στη Βιβλιοθήκη του Αδριανού κ.α.), ταυτόχρονα όμως εξετάζοντας τα πράγματα από τη σκοπιά του αρχαιολόγου (και με τη λέξη αρχαιολογία εννοούμε την ιστορία της πόλης η οποία αποκαθίσταται μέσω των υλικών μαρτυριών), καταλήγει κανείς σε ορισμένες σκέψεις. Κανένας, ακόμη και ο φανατικός αρχαιολόγος, δεν είναι τόσο ανόητος ώστε να πιστεύει ότι στη δύσκολη διαδικασία της ενσωμάτωσης των αρχαίων μνημείων σε μια μεγαλούπολη είναι δυνατόν οι απαιτήσεις για πληρέστερη αρχαιολογική γνώση να τεθούν υπεράνω των επιτακτικών αναγκών της σύγχρονης ζωής. Η διάσωση της ιστορικοαρχαιολογικής κληρονομιάς έχει περάσει εδώ και καιρό στη δικαιοδοσία της κρατικής και κοινοτικής διοίκησης σε ολόκληρη την Ευρώπη και εφαρμόζεται με ομοιόμορφο λίγο-πολύ τρόπο η μέθοδος που οι Άγγλοι ονομάζουν αστική αρχαιολογία, δηλαδή η διερεύνηση των αρχαίων πόλεων που βρίσκονται κάτω από σύγχρονες πόλεις. Η πόλη κάτω από την πόλη ήταν ο τίτλος της ωραίας έκθεσης που φιλοξένησε ευρήματα από τις ανασκαφές του αθηναϊκού μετρό, η οποία συνοδεύτηκε από έναν ωραίο κατάλογο.
 
Ελπίζουμε πάντως να πραγματοποιηθούν και σ’ αυτή την περίπτωση συνθετικές μελέτες για να τεθεί στη διάθεση όλων των ειδικών ένα αποτελεσματικό εργαλείο μελέτης και εργασίας, που θα περιλαμβάνει τις δεκάδες των ανασκαφών που διεξήχθησαν την πόλη. Ελπίζουμε επίσης, παράλληλα με το ιερό καθήκον της διάσωσης των μνημείων, οι αρχαιολόγοι να επιχειρήσουν και μια στρωματογραφική σε βάθος έρευνα. Έχουμε ανάγκη από διαχρονικές πληροφορίες, και ιδιαίτερα όσον αφορά τους αρχαίους δρόμους – πράγμα που επιτυγχάνεται με σχετικά μικρές δαπάνες και χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Η έρευνα αυτή θα αποτελέσει πραγματικό μίτο της Αριάδνης, μέσω του οποίου θα μπορέσουμε να εισέλθουμε στον λαβύρινθο του πολύπλοκου παλίμψηστου που είναι μια πόλη σαν την Αθήνα, η οποία κατοικείται επί τόσες χιλιετίες.
 
Αν αναγκαστούμε να στραφούμε στους αρχαίους Έλληνες, που όπως φαίνεται είναι αναπόφευκτο, για να αποκτήσουμε μια παιδεία σύγχρονη και γόνιμη, θα πρέπει να ξεκινήσουμε από μια καλύτερη γνώση των πόλεων (και είναι πάνω από χίλιες) που οι αρχαίοι Έλληνες ίδρυσαν στη Μεσόγειο. Θα πρέπει να τις γνωρίσουμε με μια καθολική και σε βάθος προσέγγιση και όχι λαμβάνοντας μόνο υπόψη τις προηγούμενες καθησυχαστικές ερμηνείες των μαρτυριών που απαιτούσε η ήσυχη αστική ζωή μας.

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Δεν είναι παράδοξο που η φιλοσοφία του έρωτα εμφανίστηκε κατ’ αρχάς στην Αρχαία Ελλάδα αφού εκεί η φιλοσοφία είχε διαχωριστεί πολύ νωρίς από τη θρησκεία. Ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας θα συνθέσουν τις δύο διαστάσεις του έρωτα, την ανωριμότητα και τη σοφία, και πάνω σ’ αυτή τη σύνθεση θα βασιστεί κατ’ αρχάς ο έρωτας στη Δύση. Ωστόσο, θεωρείται ότι η δυναμική κίνηση που αποσπά τον μανιακό ερωτισμό από τη διαστροφή για να τον εξυψώσει στην κορυφή της εξιδανίκευσης προέρχεται από την αγωγή και τη φιλοσοφία.
 
Πολύ ενδιαφέρον είναι ότι το ρήμα ΑΓΑΠΩ, σε καμία άλλη γλώσσα του κόσμου δεν αρχίζει από το πρώτο γράμμα του αλφαβήτου και δεν τελειώνει με το τελευταίο. Μέσα σ’ αυτό εμπεριέχονται όλα, η αρχή και το τέλος.
 
 Ο πρώτος φιλόσοφος του έρωτα, ο Πλάτων, υπήρξε και ποιητής. Έλεγε ότι η έλξη αυτή ήταν η σύνθεση δύο επιθυμιών οι οποίες συνενώνονται σε μία: την επιθυμία του κάλλους και της αθανασίας. Ποθούμε δηλαδή, ένα ωραίο σώμα γιατί επιθυμούμε να διαιωνιστούμε μέσω ωραίων παιδιών. «Ο έρωτας δεν είναι επιθυμία ομορφιάς, είναι δίψα πληρότητας»[1]. Επίσης πίστευε ότι ο έρωτας εκτός από πολύπλοκη, ανθρώπινη επιθυμία, λειτουργεί ως ανέλπιστος σύμμαχος στο δρόμο για την αληθινή φιλοσοφία. Κι αυτό γιατί βαδίζοντας στην κλίμακα της ερωτικής ανάβασης, καταλήγεις στην επιδίωξη του ιδανικού.

Φυσικά δεν αντιλαμβανόταν τον έρωτα όπως εμείς σήμερα και θα σκανδαλιζόταν με αυτό που εμείς ονομάζουμε έρωτα. Ορισμένες από τις εκδηλώσεις του όπως η εξιδανίκευση της μοιχείας, η αυτοκτονία και ο θάνατος θα του προκαλούσαν αποστροφή και άλλες, όπως η λατρεία της γυναίκας, θα τον είχαν αφήσει άναυδο. Και όσο για τους ιδανικούς έρωτες, όπως του Δάντη για τη Βεατρίκη ή του Πετράρχη για τη Λάουρα, θα τους θεωρούσε ασθένειες ψυχής. Στην πραγματικότητα, για τον Πλάτωνα, ο έρωτας δεν είναι μια σχέση, με την κυριολεκτική έννοια της λέξης, αλλά μια μοναχική περιπέτεια από την οποία αποκλείεται η γυναίκα ως πρόσωπο που έχει γνώμη και διαμορφώνει τα πράγματα. (“Η Διπλή Φλόγα”, Οτάβιο Παζ).
 
«Η πιο εντυπωσιακή διάκριση ανάμεσα στην ερωτική ζωή της αρχαιότητας και τη δική μας έγκειται αναμφίβολα στο γεγονός πως οι αρχαίοι έδιναν μεγαλύτερη σημασία στο ίδιο το ένστικτο, ενώ εμείς δίνουμε έμφαση στο αντικείμενό του. Οι αρχαίοι εκθείαζαν το ένστικτο και ήταν προετοιμασμένοι για χάρη του να τιμήσουν ακόμη κι ένα κατώτερο αντικείμενο, ενώ εμείς περιφρονούμε την ενστικτώδη δραστηριότητα αυτή καθαυτή και τη δικαιολογούμε μόνο ανάλογα με τα προσόντα του αντικειμένου».
(S.Freud Τρεις πραγματείες για τη θεωρία της σεξουαλικότητας)
 
Ο Σωκράτης ορίζει το αντικείμενο της επιθυμίας για εκείνον που το βιώνει με όρους έλλειψης: «ό,τι δεν είναι στη διάθεσή του και ό,τι δεν είναι παρόν και ό,τι δεν κατέχει και ό,τι δεν είναι ο ίδιος και ό,τι του λείπει».
 
Οι αρχαίοι Έλληνες, από τη μέση αρχαϊκή περίοδο και μετά, διέφεραν από τους αρχαίους Αιγύπτιους, Εβραίους και Ασσυρίους επειδή θεωρούσαν το σεξουαλικό πόθο των ενήλικων ανδρών για ωραίους ανήλικους άρρενες φυσικό και ομαλό, επειδή αρνούντο ότι η εκπλήρωσή του με την ομοφυλοφιλική σεξουαλική επαφή ήταν per se εκτεθειμένη σε θρησκευτικές, νομικές ή ηθικές αντιρρήσεις, επειδή απέδιδαν βιώματα ομοφυλοφιλικού πόθου και σεξουαλικής επαφής σε θεούς και ήρωες και θεωρούσαν τις ομοφυλοφιλικές τους σχέσεις υλικό κατάλληλο για την τέχνη και τη λογοτεχνία κι επειδή χρησιμοποιούσαν ελεύθερα εκφράσεις όπως, είμαι ερωτευμένος, ερωτεύομαι, κυνηγώ, πιάνω, ξελογιάζω, παραδίνομαι και άλλες παρόμοιες για ομοφυλοφιλικές και ετεροφυλοφιλικές σχέσεις εξίσου. Στη λογοτεχνία και στην τέχνη οι ερωτικές σχέσεις αναπαρίστανται με εικόνες αρπαγής, μάχης, πτήσης και καταδίωξης.
 
Το λεξιλόγιο αυτό δεν χρησιμοποιείται από τον Όμηρο, τον Ησίοδο, τον Αρχίλοχο ή τον Τυρταίο γιατί τότε η ομοφυλοφιλία ήταν ακόμη συγκαλυμμένη. Η μετάβαση σε φανερή έγινε με τη Σαπφώ, τον Αλκμάνα, τον Αλκαίο και τον Σόλωνα και αστραπιαία έγινε σημαντικό θέμα στις εικαστικές τέχνες.
 
Ήταν λοιπόν, σαφές ότι οι πιο αρρενωποί άνδρες είχαν ομοφυλοφιλικές σχέσεις. Κάθε ώριμος άνδρας, που ονομάζεται εραστής, ακόμα κι αν είναι παντρεμένος με μία ή πολλές γυναίκες, μπορεί να αναλάβει την πνευματική και σεξουαλική εκπαίδευση ενός εφήβου που ονομάζεται ερωμένος. Η διαδικασία προσέγγισης ακολουθούσε πρωτόκολλο που ρύθμιζε το ρυθμό των ερωτοτροπιών και την ανταλλαγή δώρων. Η διείσδυση καθόριζε τους ρόλους. (Στη γυναικεία ομοφυλοφιλία οι σχέσεις ήταν πιο ισοδύναμες).
«Αυτό που προκαλούσε τον έρωτα ενός άνδρα δεν ήταν ο αρρενωπός χαρακτήρας ενός αγοριού, αλλά η σωματική του ομοιότητα με τη γυναίκα, καθώς επίσης και οι θηλυκές του ψυχικές ιδιότητες – η ντροπαλότητά του, η σεμνότητά του και η ανάγκη του για διδασκαλία και βοήθεια. Μόλις το αγόρι γινόταν άνδρας έπαυε να αποτελεί σεξουαλικό αντικείμενο των ανδρών και γινόταν, ίσως, και ο ίδιος εραστής αγοριών. Στην περίπτωση αυτή, επομένως, όπως και σε πολλές άλλες, το σεξουαλικό αντικείμενο δεν είναι κάποιος του ιδίου φύλου, αλλά κάποιος που συνδυάζει τους χαρακτήρες και των δύο φύλων. Είναι σαν ένα είδος συμβιβασμού ανάμεσα σε μια παρόρμηση που επιζητεί έναν άνδρα και σε μια παρόρμηση που επιζητεί μια γυναίκα, με τη ρητή ωστόσο προϋπόθεση ότι το σώμα του σεξουαλικού αντικειμένου (δηλαδή τα γεννητικά όργανα) θα είναι αρσενικό. Έτσι, το σεξουαλικό αντικείμενο είναι ένα είδος αντανάκλασης της ίδιας της αμφιφυλόφιλης φύσης του υποκειμένου».
(S.Freud Τρεις πραγματείες για τη θεωρία της σεξουαλικότητας)
Οι αναπαραστάσεις ενδιαφέρονται κυρίως για τη μονοδρομική σχέση, όπου ο ενήλικας άνδρας ποθεί, κυνηγά και πιάνει τον ανήλικο, ενώ ο ανήλικος μπορεί να παραδοθεί από αγάπη και θαυμασμό για τον ενήλικο, αλλά δεν δοκιμάζει πόθο ή διέγερση.
 
Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο νομοθέτης Λυκούργος όρισε ένα πολύ περίεργο έθιμο για τους νεαρούς Σπαρτιάτες την παραμονή του γάμου τους: ο γαμπρός όφειλε να περάσει την πρώτη νύχτα του γάμου με τη νύφη, η οποία ξυριζόταν και ντυνόταν σαν αγόρι, έτσι ώστε η μετάβαση από την ομοφυλοφιλία στην ετεροφυλοφιλία να γίνει ομαλά. Στην Κρήτη υπήρχε έθιμο για τους νέους να κλέβουν ένα αγόρι και να φεύγουν για να μείνουν μαζί του για κάποιους μήνες προτού επιστρέψουν στην κοινότητα. Η παιδεραστία στη Σπάρτη και την Κρήτη, απ’ ό,τι φαίνεται, ενίσχυε την πίστη και τη δύναμη των πολεμιστών, ενώ για τους Αθηναίους η εκπαίδευση και η καθοδήγηση ήταν το κίνητρο της αγάπης του γηραιότερου προς τον νεότερο. Ο αμοιβαίος πόθος ενήλικων ανδρών όμως, ήταν σπάνιο φαινόμενο και θεωρείτο αναξιοπρεπής και υποτιμητικός και η υιοθέτηση του παθητικού ρόλου κατά την ώριμη ηλικία επέσυρε τη γελοιοποίηση, την περιφρόνηση και την εχθρότητα. Βέβαια, οι Έλληνες αναγνώριζαν ότι ορισμένοι άνθρωποι είναι περισσότερο ομοφυλόφιλοι από άλλους. Λογικό συμπέρασμα πάντως είναι ότι η ελληνική ομοφυλοφιλία δεν ήταν πραγματική ομοφυλοφιλία, αλλά παιδεραστία – ο νέος έπρεπε να έχει φτάσει στο μέγιστο ύψος του και να έχει βγάλει γένια – και η κοινωνία έδειχνε κατανόηση στην ελεύθερη έκφραση των ομοφυλοφιλικών επιθυμιών και απολάμβανε τη χρησιμοποίηση σχετικών θεμάτων στο γραπτό λόγο και στις εικαστικές τέχνες. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να το δούμε σε σχέση με την εποχή που τα κορίτσια επίσης παντρεύονταν γύρω στα δεκατέσσερα και ο μέσος όρος ζωής ήταν πολύ χαμηλότερος από τώρα. Έτσι η παιδεραστία των αρχαίων ελλήνων δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή και δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία.
 
Βέβαια, είναι αναχρονισμός να εφαρμόζεται ο όρος «ομοφυλοφιλία» στην Αρχαία Ελλάδα. Η έννοια είναι πρόσφατη καθώς εμφανίστηκε στην ψυχιατρική του 19ου αιώνα. Ο αρχαίος ερωτισμός διαφοροποιούσε περισσότερο τις παθητικές ή ενεργητικές στάσεις παρά τη θηλυκή ή την αρσενική σεξουαλική ταυτότητα. Ωστόσο, το πρωτείο της τεκνοποίησης παραμένει βασικό κριτήριο που προωθεί την αναπαραγωγή καταδικάζοντας την παθητικότητα και σε συνδυασμό μ’ αυτήν, τη σοδομία.
 
Το θέμα της ομοφυλοφιλίας είναι πλούσια τεκμηριωμένο καθώς ολόκληρη η ελληνική τέχνη, η λογοτεχνία, το αρχειακό υλικό, με εξαίρεση λιγοστής ποίησης, είναι έργο ανδρών.
(Για περισσότερα δες «Η ομοφυλοφιλία στην Αρχαία Ελλάδα», του K.J.Dover, την Αττική κωμωδία- τον Αριστοφάνη και τους σύγχρονούς του-, το “Συμπόσιο” και τον “Φαίδρο” του Πλάτωνα και το “Κατά Τιμάρχου” του Αισχίνη- στο οποίο διαπραγματεύεται το νόμο της απαγόρευσης συμμετοχής στην πολιτική ζωή σε όποιον είχε δεχτεί χρήματα ή αγαθά ως αμοιβή για ομοφυλοφιλική χρήση του σώματός του- και την ομοφυλοφιλική ποίηση των Ελληνιστικών χρόνων).
Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε ελάχιστα στοιχεία στη διάθεσή μας για τη γυναικεία σεξουαλικότητα. Λέγεται ότι οι θεοί του Ολύμπου έστειλαν τον Τειρεσία να ζήσει στον κόσμο επτά χρόνια ως γυναίκα και στη συνέχεια ως άνδρας. Επιστρέφοντας ανέφερε την εμπειρία του στον Δία: οι γυναίκες το απολαμβάνουν πιο πολύ. Ο Δίας δυσαρεστήθηκε τόσο πολύ που του στέρησε το φως.
Αυτό που σίγουρα ξέρουμε είναι ότι η Αθηναϊκή κοινωνία γενικά έτρεφε περιφρονητικές απόψεις για τη διανοητική ικανότητα και αντοχή των γυναικών. Ο Διογένης κάποτε, βλέποντας μια γυναίκα κρεμασμένη σε μια ελιά, αναφωνεί περιχαρής «Μακάρι να είχαν όλα τα δέντρα τέτοιους καρπούς». Ο Σοφοκλής πίστευε ότι «το καλύτερο στολίδι για μια γυναίκα είναι η σιωπή». Ο Αριστοφάνης γράφει στους Σφήκες: «Το αγόρι δείχνει ευγνωμοσύνη ενώ η γυναίκα δεν έχει μόνιμο σύντροφο. Αγαπά τον άντρα της στιγμής».
 
Οι γυναίκες στην αρχαία Αθήνα ήταν αποκλεισμένες από όλες τις μορφές δημόσιας κοινωνικής και πολιτικής δραστηριότητας καθώς δεν είχαν την ιδιότητα του πολίτη. Συμμετείχαν μόνο σε κάποιες θρησκευτικές γιορτές και τελετουργίες και περνούσαν ολόκληρη σχεδόν τη ζωή τους κλεισμένες στο σπίτι τους. Μόνο οι πολύ φτωχές αναγκάζονταν να δουλέψουν σε επαγγέλματα όπως αυτό της μαμής, της νοσοκόμας, της πωλήτριας στην αγορά τροφίμων, της χορεύτριας και της αυλητρίδας και φυσικά της πόρνης. Δεν είχαν κληρονομικά δικαιώματα ούτε δικαίωμα ιδιοκτησίας και σ’ όλη τους τη ζωή βρίσκονταν υπό την απόλυτη εξουσία κάποιου άνδρα – πρώτα του πατέρα και μετά του συζύγου. Γι’ αυτό και σχεδόν πάντα δεν αναφέρονταν σ’ αυτές με το μικρό τους όνομα αλλά με το όνομα του πλησιέστερου αρσενικού της οικογένειας. Τις πάντρευαν χωρίς τη συγκατάθεσή τους γύρω στα δεκατέσσερα, συχνά με πολύ μεγαλύτερους σε ηλικία άνδρες για να έχουν λιγότερες αξιώσεις για προίκα. Η γέννηση κοριτσιού ήταν πολύ δυσάρεστο γεγονός, ειδικά για τις φτωχές οικογένειες (γιατί αργότερα θα έπρεπε να την προικίσουν) και γι’ αυτό συχνά εγκατέλειπαν τα θηλυκά μωρά έξω από ναούς.
 
Ο προορισμός των γυναικών ήταν να φροντίζουν τα του οίκου και να φέρνουν στον κόσμο απογόνους. Έτσι, οι περισσότεροι έλληνες πολίτες έχουν μια σύζυγο που κρατάει το σπίτι τους, γεννάει και μεγαλώνει τα παιδιά τους, παλλακίδες, τις οποίες αποκτούσαν ή απήγαγαν, αλλά και εταίρες οι οποίες ήταν οι πιο αξιοσέβαστες και ακριβοπληρωμένες. Υπήρχαν βέβαια και οι πόρνες για τους πιο φτωχούς.[2]
 
Ο Δημοσθένης εξηγεί «ότι έχουν τις εταίρες για την ηδονή τους, τις παλλακίδες για την καθημερινή φροντίδα του σώματος και τις συζύγους για να δίνουν νόμιμα παιδιά και για να φροντίζουν με αφοσίωση τα σχετικά με το σπίτι». 
 
<«Ψυκτήρες οίνου»,       Ευφρόνιος       500 π.Χ. (Απεικονίζουν συμπόσιο με εταίρες. Αριστερά η Σεκλίνη παίζει δίαυλο, ενώ δεξιά η Σμίκρα παίζει ένα δημοφιλές συμποτικό παιχνίδι[3])
Η κυρίαρχη συμβολική εικόνα της γυναίκας στην κλασσική κουλτούρα είναι αυτή ενός χωραφιού που οργώνεται και σπέρνεται. Εικόνα που συνδύαζε τα στοιχεία της ανισότητας, της διείσδυσης και της αντικειμενοποίησης. Η σπορά και το όργωμα χρησιμοποιείται στην τέχνη και στη λογοτεχνία ως μεταφορά της σεξουαλικής πράξης που έχει όμως σκοπό τη γέννηση νόμιμων παιδιών. Στον αντίποδα έχουμε το παιχνίδι που παραπέμπε στην απόλαυση.
 
Τα στερεότυπα για τη γυναίκα μοιάζουν με τα σημερινά σε αρκετά σημεία. Τα νάζια, τα παρακάλια, η γκρίνια, η φιλαρέσκεια. Επίσης ο φόβος έκανε μια γυναίκα πιο ελκυστική. Όταν ο Οράτιος πλησιάζει τη Χλόη αυτή το βάζει στα πόδια «σαν ελαφάκι». Η άσκηση βίας σε κάποιες περιπτώσεις αποτελούσε μέρος του παιχνιδιού. Ωστόσο, υπάρχει μια αντίφαση: από τη μια οι γυναίκες είναι παθητικές και τρομαγμένες κι από την άλλη αχόρταγες και ακόρεστες.
 
Άλλωστε, πολλά κείμενα με συμβουλές για τον έρωτα που γράφτηκαν στην αρχαιότητα από γυναίκες πιστεύεται ότι είναι έργα ανδρών με γυναικείο ψευδώνυμο επειδή το σεξ θεωρείτο γυναικεία έγνοια. Σ’ αυτά διαβεβαιώνουν ότι όσα έγραφαν αντικατόπτριζαν τις γυναικείες επιθυμίες ενώ στην πραγματικότητα επρόκειτο γι’ αυτά που ήθελαν οι άνδρες να θέλουν οι γυναίκες. Απ’ όσο ξέρουμε άνδρες ήταν και όσοι ερεύνησαν την επιστήμη του οργασμού. Ο Ιπποκράτης, πρώτος, περιέγραψε τον γυναικείο και γνώριζε ότι οι σπόροι του καρότου εμπόδιζαν ή και ακόμη διέκοπταν την εγκυμοσύνη. Το πιο περιζήτητο αντισυλληπτικό όμως, ήταν το σίλφιο, που επίσης ανακαλύφθηκε από τους Έλληνες στις ακτές της Βόρειας Αφρικής, τον 7ο αιώνα π.Χ.
 
Οι γυναίκες στη μινωική Κρήτη αποτελούσαν εξαίρεση καθώς έπαιζαν πολύ σημαντικό ρόλο στην κοινωνία. Ήταν ιέρειες, υφάντριες, τεχνίτριες, έμποροι, διηύθυναν βιοτεχνίες, έπαιρναν μέρος σε αθλητικές εκδηλώσεις και στα τοπικά συμβούλια. Στις τοιχογραφίες απεικονίζονται με έντονη σεξουαλικότητα, ζωηρά χρώματα, υπέροχες, όλο χάρη κινήσεις και απαράμιλλη ομορφιά.
 
Και στη Σπάρτη γενικά οι γυναίκες ήταν πιο ελεύθερες. Μπορούσαν να σπουδάζουν, έπαιρναν μέρος σε αθλητικούς αγώνες, είχαν κληρονομικά δικαιώματα κι ένα βαθμό σεξουαλικής ελευθερίας.
Η σκέψη των αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων βέβαια, διατηρεί την ενότητα του ανθρώπινου είδους, σε δύο όμως εκδοχές: τη γυναικεία, πιο αδύναμη και ανολοκλήρωτη και την ανδρική, πιο ολοκληρωμένη μορφή του είδους. Ο Αριστοτέλης αντιπαραθέτει τον άνδρα που είναι ενεργητικός, δημιουργός της ζωής και της σκέψης, φωτεινός, ξερός, με τη γυναίκα που είναι σκοτεινή, υγρή, κρύα και παθητική. Ο άνδρας είναι ο ήλιος, η γυναίκα το φεγγάρι. Θα μπορούσαμε να δούμε σ’ αυτή την αριστοτελική αντιπαράθεση μια διάκριση ανάμεσα στο έλλογο, απολλώνιο στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης που αποδίδεται στον άνδρα και το πιο ζωικό, ενστικτώδες, διονυσιακό στοιχείο που εκπροσωπείται από τη γυναίκα.
 
Παρόλες τις διακρίσεις, όποια κι αν είναι η θέση τους στην κοινωνία, οι Έλληνες, άνδρες και γυναίκες οφείλουν να έχουν αγάπη και αλληλοσεβασμό, όπως και να διδάσκονται ο ένας από τον άλλο.
 
Η αλήθεια είναι πάντως, ότι στην ιστορία δεν έμειναν οι πιστές και ενάρετες γυναίκες αλλά μερικές έξυπνες και καλλιεργημένες εταίρες…
-----------------
[1] «Η διπλή φλόγα», Οκτάβιο Παζ, εκδ. Εξάντας
[2] Οι πόρνες του 4ου π.Χ. αιώνα γνωστοποιούσαν τις υπηρεσίες τους στερεώνοντας καρφιά στις σόλες των σανδαλιών τους που σχημάτιζαν ερωτικά μηνύματα –π.χ. «ακολούθει» – τα οποία καθώς περπατούσαν άφηναν αποτυπώματα στους χωμάτινους δρόμους ώστε κάθε ενδιαφερόμενος να μπορεί να ακολουθήσει τη διαδρομή και να τις βρει.
[3] Οι Αρχαίοι Έλληνες αγαπούσαν πολύ ένα τυχερό παιχνίδι που το έλεγαν κότταβο και μ’ αυτό προέβλεπαν το μέλλον των εραστών. Το έπαιζαν κατά τη διάρκεια των συμποσίων. Στον κότταβο έκαναν μια ψευτοσπονδή, δηλαδή έχυναν λίγο κρασί σ’ ένα μεταλλικό σκεύος που ήταν τοποθετημένο λίγο πιο πέρα, δεν μνημόνευαν όμως το όνομα του θεού αλλά του αγαπημένου προσώπου, και αν το κρασί έπεφτε μέσα στο σκεύος ήταν καλός οιωνός για τον επίδοξο εραστή. Αυτό το παιχνίδι, με ρίζες στη Σικελία, ήταν πολύ δημοφιλές στις παρέες των νεαρών Αθηναίων και δεν ήταν καθόλου μια περαστική μόδα αφού η γλώσσα εμπλουτίστηκε με πλήθος λέξεων με την ίδια ρίζα.

Η Κατάχρηση της Αγάπης

thumb pushing down on man --- Image by © Images.com/CorbisΣυναισθηματική εκμετάλλευση είναι «η συστηματική υποτίμηση του άλλου», λέει ο νεοϋρκέζος δικηγόρος Άντριου Βακς, ένας άνθρωπος που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην προστασία των παιδιών. «Μπορεί να γίνεται σκόπιμα ή ασυνείδητα – ή και τα δύο – πάντα όμως πρόκειται για μια συγκεκριμένη συμπεριφορά, ποτέ δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός. Σκοπός της είναι να μειώσει την αυτοεκτίμηση του παιδιού σε τέτοιο σημείο, που το θύμα να θεωρεί τον εαυτό του ανάξιο – ανάξιο σεβασμού, ανάξιο φιλίας, ανάξιο για να απολαμβάνει τα φυσικά δικαιώματα κάθε παιδιού: αγάπη και προστασία».

Πρόκειται για έναν εφιάλτη: Είναι η κατάχρηση εξουσίας ενός γονέα. Η κατάχρηση της αγάπης.
Τέτοιοι γονείς τρομοκρατούν το παιδί και μειώνουν τις προσπάθειές του: «Δεν μπορείς επιτέλους να κάνεις κάτι σωστό;» Μπορεί η κατάχρηση να περιλαμβάνει και σωματικό πόνο – οι βαθύτερες, όμως, πληγές, αυτές που μένουν, είναι οι ψυχικές: Το παιδί ωθείται να πιστέψει «Δεν αξίζω τίποτα».

Όταν ο πατέρας μου μεθούσε και με χτυπούσε, έλεγα, «Μακάρι να μην είχα θυμώσει τον μπαμπά». Τα λόγια μου, όπως εύκολα αντιλαμβάνομαι τώρα, ήταν τα λόγια ενός θύματος. Προσπαθούσα να δικαιολογήσω αυτό που μου έκανε ο πατέρας μου αναλαμβάνοντας το φταίξιμο για την ίδια μου την κακοποίηση. Εκ των υστέρων, ξέρω φυσικά, ότι δεν είχα καμία ευθύνη γι’ αυτά που μου έκανε ο πατέρας μου. Αυτός και μόνο αυτός ήταν υπεύθυνος για τη συμπεριφορά του.

Αναπόφευκτα, όμως, τα θύματα οδηγούνται στο να αισθάνονται ένοχα – τα κάνουν να πιστεύουν, παραδόξως, ότι η κακοποίηση που υφίστανται είναι κατά κάποιο τρόπο δικό τους σφάλμα: Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να σε κακομεταχειρίζεται, είτε είσαι παιδί είτε ενήλικος.

Από τη μια, οι περισσότεροι ενήλικοι που κακοποιήθηκαν ως παιδιά, δεν κακοποιούν – παρ’ όλο που είναι ειδικοί στο να κακομεταχειρίζονται τον εαυτό τους. Από την άλλη, είναι εξαιρετικά σπάνιο ο ενήλικος που κακοποιεί να μην έχει κακοποιηθεί ως παιδί.

Κάποιοι γονείς, που δεν θα έπρεπε να είχαν γίνει ποτέ γονείς, κάνουν κάτι εξαιρετικά ολέθριο στα παιδιά τους: Δεν τους δίνουν την αγάπη τους, παρά μόνο αν τα παιδιά την «κερδίσουν». Οι γονείς αυτοί έκαναν παιδιά, για να ικανοποιούν τις δικές τους παράλογες απαιτήσεις. Για τα παιδιά αυτά, η ζωή είναι μια ατελείωτη, μάταιη προσπάθεια να κάνουν τους γονείς τους «υπερήφανους» – να χορέψουν στο ρυθμό που παίζουν οι γονείς. Σε αντίθεση με τα παιδιά που μεγαλώνουν με στοργικούς γονείς, αυτά τα παιδιά αντιμετωπίζουν μια ποικιλία δυσκολιών που μπορεί να περιλαμβάνει, σε κάποια οικογένεια παθολογικά αυστηρούς κανόνες, σε κάποια άλλη, την ευθύνη να «νοιάζονται για» τους γονείς, σε άλλη οικογένεια μπορεί να γίνεται καταπάτηση των εργασιακών νόμων, χρήση ναρκωτικών ή εκπόρνευση.

Ίσως να γνωρίζεις κάποιους ενηλίκους που μεγάλωσαν σε τέτοιες οικογένειες: Επιζητούν συνέχεια την αποδοχή των άλλων.

Στην πραγματικότητα, αυτός που κακομεταχειρίζεται τον άλλον, αδυνατεί να τον δει ως άνθρωπο. Τι κάνουμε λοιπόν;

Πρώτα πρώτα ενστερνιζόμαστε το «Είμαι υπεύθυνος για τη συμπεριφορά μου». Δεύτερον, δεχόμαστε ότι δεν είμαστε υπεύθυνοι για τη συμπεριφορά αυτού που μας κακομεταχειρίζεται. Και τέλος, παραδεχόμαστε βαθιά μέσα μας τη σπουδαιότερη απ’ όλες τις αλήθειες: Δεν το αξίζουμε να μας κακομεταχειρίζονται.

Η προσπάθεια

 Την ίδια την πτώση δε τη θυμόμουν. Θα πρέπει να είχα πέσει, τούτο ήταν λογικό, αφού βρισκόμουν σε ένα σκοτεινό χώρο, ξαπλωμένος, το σώμα μου πονούσε, και ψηλά, πολύ ψηλά, φαινόταν ένα φωτεινό άνοιγμα.

Αφού σηκώθηκα, διαπιστώνοντας ότι ευτυχώς δεν είχα υποστεί, όσο μπορούσα να το διακρίνω αγγίζοντας όλο μου το σώμα, κάποιο σοβαρό τραυματισμό, κοίταξα πάνω, το άνοιγμα, αλλά και έπειτα μπροστά μου, εκεί όπου αμυδρά φωτιζόταν μία μεταλλική, κάθετη σκάλα. Ήταν στην πραγματικότητα απλώς δύο δοκοί, που κατά κανονικά διαστήματα τις έτεμναν μπάρες, στο ίδιο πάχος με τις δοκούς. Σκέφτηκα πως θα έπρεπε βέβαια εκεί να ανεβώ, προς το φως, καθώς όπως βεβαιώθηκα σύντομα δεν υπήρχε κάποια συνέχεια στον στενό χώρο όπου βρισκόμουν, παρόλο που βρισκόταν μία πόρτα εκεί, στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση από τη σκάλα, όμως ήταν κλειδωμένη.

Έτσι ξεκίνησα να ανεβαίνω. Αρχικά μου έμοιαζε εύκολο, παρόλο που κάθε φορά που σήκωνα το δεξί μου πόδι αισθανόμουν και έναν κοφτό πόνο στο πλευρό. Ωστόσο δε με δυσκόλευε αυτή η ανάβαση. Κάθε λίγο κοιτούσα πάνω, όμως εκεί το άνοιγμα δε φαινόταν ποτέ να μεγαλώνει.

Σκαρφάλωνα για ώρα, όταν, κάποια στιγμή, απλώνοντας το χέρι μου για να βρω την επόμενη μπάρα, εκεί συνάντησα το κενό. Είχα ήδη την υποψία μου, τη φρικτή αυτή υποψία, όμως δεν ήθελα να την αποδεχτώ ως σωστή, γι αυτό και πάτησα πιο ψηλά, όσο πιο ψηλά μπορούσα, και τέντωσα το χέρι μου ακολούθως προς τα πάνω. Όμως ούτε και τότε έπιασα κάτι.

Φαινόταν ότι είχα βρει μία ασυνέχεια σε αυτή τη σκάλα. Ίσως μία δοκός να είχε κοπεί. Φαντάστηκα, δίχως να καταλαβαίνω γιατί, πως την γκρέμισα εγώ, πέφτοντας, πως την έβγαλα από τη θέση της, κάτι που όμως πρέπει να ανέκοψε και την ισχύ της πτώσης μου, σώζοντάς μου τη ζωή. Αυτή η σκέψη, ότι η ζωή μου είχε σωθεί, ότι δεν μελλόταν για εμένα να μείνω για πάντα σε εκείνο το σκοτεινό δωμάτιο, από το ίδιο γεγονός που τώρα, πραγματοποιώντας την αντίστροφη πορεία, σήμαινε ένα σημαντικό εμπόδιο στο δρόμο μου, με γέμισε με έναν παράξενο θαυμασμό για αυτό το χώρο και τους μυστικούς του νόμους.

Από εκείνη την ώρα, πριν από έναν ίσως πολύ μεγάλο χρόνο, παραμένω σε αυτό το σημείο στη σκάλα. Κάθε λίγο επιχειρώ να τεντώσω περισσότερο το χέρι μου, κάθε λίγο επιχειρώ να πατήσω στην τελευταία δοκό ακόμα περισσότερο στις μύτες των ποδιών μου. Και, τελικά, παρόλο που αυτή η προσπάθεια για καιρό μου έμοιαζε να μη φέρνει κανένα αποτέλεσμα, τώρα εκτιμώ ότι αρχίζει να φαίνεται πως αντίθετα έχει κάποιο: νομίζω, όλο και περισσότερο το νομίζω αυτό, πως εκεί, στην άκρη, λίγο μόνο πιο πάνω από εκεί που φτάνω, υπάρχει η επόμενη μπάρα. Αρκεί ίσως ένα άλμα για να τη φτάσω, αρκεί ένα άλμα αν δεν αρκεί απλώς ένα τέντωμα. Και, όσο περισσότερο το σκέφτομαι, τόσο βεβαιώνομαι ότι αυτό το άλμα είναι και η δοκιμασία μου εδώ, αυτή την ώρα, με την υπερνίκηση του φόβου πως από αυτό τα χέρια μου που θα κινηθούν ταυτόχρονα σε χίλιες θέσεις για να γραπωθώ, δε θα βρουν πουθενά ένα κράτημα, και ακόμα και ότι επιστρέφοντας πίσω στις μπάρες θα γκρεμιστώ κάτω, για άλλη μια φορά, και αυτή τη φορά ίσως με θανάσιμο αποτέλεσμα, είτε από την πτώση, είτε από το άνοιγμα εκείνης της κλειδωμένης πόρτας που θα σημαίνει την απελευθέρωση κάποιου τρομερού κινδύνου!

Αλλά, από την άλλη, πλέον παίρνω δύναμη από τη γνώση πως εκεί όπου άλλοτε ήμουν, πλέον δεν είμαι, και άρα και εκεί όπου προορίζομαι να φτάσω θα βρεθούν άλλες ικανοποιητικές εξασφαλίσεις από μελλοντικές τέτοιες πτώσεις. Κάποτε ίσως να θυμάμαι απλώς σαν ένα όνειρο αυτή την τωρινή μου κατάσταση, και, με τη σκέψη αυτή, δε μπορώ να μη χαμογελάσω, και τότε, σε μια στιγμή, λυγίζω τα πόδια μου, έτοιμος αυτή τη φορά για την μοναδική, εκείνη που θα εξασφαλίσει το θρίαμβο, προσπάθεια.

ΑΓΑΠΗ - ΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΙΩΠΕΣ

Πόσο δύσκολα κάνουν οι άνθρωποι τα εύκολα; Πόσο σύνθετα τα απλά; Πώς η σιωπή καταστρέφει μια ζωή; Πόσα ερωτήματα μένουν αναπάντητα;

Επιζητούμε το διάλογο. Καταλήγουμε στο μονόλογο. Μα για να καταλήξουμε στο μονόλογο, οφείλουμε μια επικοινωνία με τον εαυτό μας. Να τον ανακρίνουμε. Να τον στριμώξουμε. Να τον εξερευνήσουμε. Πώς είναι δυνατόν να συμφωνούμε διαφωνώντας; Γιατί αυτό που σχεδιάζουμε το διαλύουμε στο επόμενο λεπτό;

Τελικά, τι είναι αυτό που μεγαλώνει τις αποστάσεις; Μέσα μας, όλοι, κουβαλάμε πόνο που συσσωρεύεται και δε βρίσκει την έξοδο κινδύνου για να βγει, να λυτρώσει και να καθαρίσει τις σκιές που πλανώνται και πλέκουν πυκνό ιστό μεταξύ δυο ανθρώπων που επιθυμούν να κρατήσουν την αγάπη τους. Και πόσο ικανοποιημένοι μπορούν να είναι αυτοί οι άνθρωποι όταν σε καταστάσεις ηρεμίας και σιωπής μένουν απαθείς στην επερχόμενη έκρηξη;

Ποτέ μου σε συμπάθησα την ησυχία της ηρεμίας. Κάποιες φορές, ήταν απαραίτητη φίλη. Μα στη συνέχεια, με έκανε να μένω απαθής και σε μια στασιμότητα που μόνο εκνευρισμό μου δημιουργούσε. Ήθελα να μιλήσω, να ακουστώ. Και δυστυχώς δεν προχωρούσα βήμα. Ήθελα να ακούσω και να διαλογιστώ. Να διαφωνήσω και να επεξεργαστώ διαφωνίες που κάποιες φορές, έφερναν συμφωνίες.

Η συγκατάβαση είναι προσόν. Ακόμα και η σιωπή. Όταν όμως, ξέρει να ακούει. Οι άνθρωποι δε μοιάζουν. Δε γίνεται να είναι ίδιοι και εγκληματούν όσοι πασχίζουν να γίνουν καταπιέζοντας την προσωπικότητά τους. Πόσες φορές αναγκαζόμαστε να δώσουμε τόπο στην οργή; Υποστηρίζουμε την αγάπη. Μα όταν διασχίζουμε τα σκαλιά του δικαστηρίου για να την υπερασπιστούμε, υποχωρούμε. Μα η αγάπη, δεν είναι μόνο υποχωρήσεις…..μη σας πω μονίμως μια υποχώρηση. Η αγάπη, είναι και εκρήξεις. Είναι λόγια, είναι πράξεις, είναι ένα μείγμα πολλών ιδιοτήτων και συναισθηματικών καταστάσεων.

Μια απορία που δε λύθηκε, ένα ερώτημα που ποτέ δεν απαντήθηκε, μια συζήτηση που έμεινε μισή. Το όλον, το κάνουν δύο μισά. Αν δεν ενωθούν αυτά τα δύο μισά, η μονάδα, το ένα, όνειρο απατηλό. Αν δεν ειπωθούν οι σκέψεις, αν δεν εκφραστούν οι φόβοι, αν δε φανερωθούν οι ανασφάλειες και οι απορίες, δε γίνεται το όλον.
Λόγια που δεν ειπώθηκαν την κατάλληλη στιγμή, πράξεις που δεν έγιναν όταν έπρεπε να γίνουν, σιωπές που φώναζαν από μακριά…..

ΣΙΩΠΗ. Η πιο ηχηρή απάντηση. Ενίοτε και η πιο θανατηφόρα. Δε λύνεται εύκολα και ας φωνάζει από μακριά. Μαζεύει, μπουκώνει, κόβει στα δυο, απομακρύνει, καταπιέζει.

Όχι. Δεν αρκεί να θέλει μόνο ο ένας. Η μονάδα ποτέ δε θριάμβευσε. Αντίθετα έθαψε οτιδήποτε θα μπορούσε να εξελιχθεί, οτιδήποτε θα μπορούσε να ανθίσει, οτιδήποτε θα μπορούσε να λάμψει.

Η μονάδα δε φέρνει την ευτυχία. Αντίθετα δυστυχεί και προκαλεί συμφορά. Καίει συναισθήματα, λαβώνει καρδιές, σκοτώνει την αγάπη.

Στο όνομα αυτής άλλωστε καθώς λένε, έχουν γίνει τα μεγαλύτερα εγκλήματα.

Ο Έρωτας Κρύβεται Στη Ρουτίνα

Ο Γιώργος έκανε δώρο στην Άννα τριήμερο- έκπληξη στο Παρίσι;
H Άρτεμις έλαβε το μονόπετρο στο ρομαντικό εξοχικό του Πέτρου;
Τα ξαδέρφια σου δείπνησαν σε υπέρ-κυριλέ εστιατόριο;
«Κι εμένα ο δικός μου, τίποτα…», θα σκεφτείς όλο παράπονο, βράζοντας από τα νεύρα και κοιτώντας τον με μισό μάτι να παίζει παιχνίδια στο tablet του, χωμένος στον καναπέ σας.


Στοπ!

Δεν άλλαξε ο σύντροφός σου. Εσύ άλλαξες. Εκείνος, ήταν πάντα έτσι..
Άλλαξε, το ότι έβγαλες τα διαστρεβλωτικά γυαλιά του έρωτα και βλέπεις, πλέον τον πρίγκιπά σου, ως βάτραχο. Kι όμως, τον αδικείς..!
Όταν πρωτο..ερωτευόμαστε, πετάμε στα ουράνια, ευχαριστούμε για το θείο δώρο που μας έτυχε και γυρνάμε παντού με ένα χαμόγελο που φωνάζει «ΕΡΩΤΕΥΤΗΚΑ» !

Το αντικείμενο του πόθου μας φαντάζει συγκλονιστικό, υπέροχο, ψηλά, σε ένα βάθρο.

Κάθε μικροπαραξενιά του φαντάζει χαριτωμένη ιδιαιτερότητα και μοναδικότητα.
Μας αρκεί το να είμαστε γύρω του, πάνω του, δίπλα του και να τον ακούμε να μιλάει.

Αναπτύσσουμε εξάρτηση από το αντικείμενο του πόθου μας, όπως τα βρέφη με τον φροντιστή τους. Δενόμαστε μαζί του και μεθάμε από έρωτα…
..ώσπου, αρχίζουμε να μην καρδιοχτυπάμε κάθε φορά που τον συναναστρεφόμαστε ή ακούμε τη φωνή του. Η καθημερινή επικοινωνία και η τριβή δυο ανθρώπων συχνά οδηγούν στη ρουτίνα και τα μικροπροβλήματα φθείρουν σε κάποιο βαθμό τη σχέση. Καθώς ο καιρός περνά, δενόμαστε κι έτσι, προκύπτουν πολλές μικρές ή μεγαλύτερες διαφωνίες.

Είναι, ωστόσο οι σχέσεις καταδικασμένες στη ρουτίνα και στον χωρισμό;
Η σχέση σκοτώνει πάντα τον έρωτα;
Η συγκατοίκηση φέρνει προβλήματα;
Είναι όλα τα ζευγάρια δυστυχισμένα;
Μάλλον όχι..

Και μιας και γύρω μας υπάρχουν ζευγάρια που μετά από χρόνια κατορθώνουν να παραμένουν ερωτευμένα, πάρε μια ανάσα και σκέψου..

Έρωτας δεν είναι μόνο τα λουλούδια και τα μονόπετρα.
Δεν είναι τα ακριβά εστιατόρια και τα τριήμερα σε χλιδάτα ξενοδοχεία.

Έρωτας δεν είναι, αναγκαία, το να γεμίσει το δωμάτιο ροδοπέταλα για μια ρομαντική βραδιά, ούτε το να σου πάρει ακριβό κόσμημα στην επέτειο.

Ο άντρας που σε αγαπάει και θέλει να σε φροντίζει, προφανώς θα φερθεί ρομαντικά, ενίοτε. Όμως, όλα αυτά τα.. «ρομαντικά», παραμένουν ψυχρά όταν δεν συνοδεύονται από το ανάλογο συναίσθημα. Χάνεις την ουσία, αν μετράς τον σύντροφό σου από τα υλικά αγαθά που σου παρέχει, ή αν θυμώνεις που δεν είναι όσο ρομαντικός θα ήθελες. Γιατί, το συναισθηματικό κενό, δε γεμίζει με κοσμήματα και λουλούδια. Δεν έχουν αξία τα τριήμερα και τα δώρα αν βαριέσαι τον άνθρωπο που έχεις πλάι σου. Αν δεν τον εκτιμάς.

Ο άντρας που σε αγαπάει, θέλει να μιλήσει σε σένα πρώτα απ? όλους και να σου πει τι του συνέβη στη δουλειά.

Θα παρηγορήσει εσένα, όταν έχεις νεύρα από τη δουλειά.
Ένας άντρας που σε αγαπάει, θα σε σκεπάσει όταν σε πάρει ο ύπνος στον καναπέ.

Θα τρέξει να σου πάρει φάρμακα όταν αρρωσταίνεις και

θα μουρμουρίζει όταν σε δει χωρίς μπουφάν στο κρύο.

Θα αγοράσει τον αγαπημένο σου χυμό από το super market και θα σε ρωτήσει τι ταινία θα σου έφτιαχνε το κέφι.

Θα καταλάβει πότε βαριέσαι και πότε θες να σκάσεις στα γέλια, ακόμη και όταν είστε με κόσμο.

Έρωτας είναι να μοιράζεται μαζί σου κάθε ιδέα του και να λάμπουν τα μάτια του από ενθουσιασμό.

Να τερματίζει την πίστα του αγαπημένου του παιχνιδιού στο i-pad και να πανηγυρίζει σαν παιδί, δίνοντάς σου δυο φιλιά στα μάγουλα.

Να είναι ο εαυτός του μαζί σου, χωρίς προσποιητές αποστάσεις.

Κι ακόμη κι αν υπάρχουν στιγμές που εύχεσαι να ήταν
πιο περιπετειώδης,
πιο ρομαντικός,
πιο εφευρετικός,
ακόμη και τις στιγμές που νιώθεις την καθημερινότητα και τη ρουτίνα βαριά στους ώμους σας, γύρνα και κοίταξέ τον..

Είναι πάντα εκεί,
πάντα δίπλα σου,
με μάτια που σε καταλαβαίνουν όσο κανείς,
χωμένος στον καναπέ σας,
με τη γνωστή φόρμα του
και τη ζεστή, ανοιχτή αγκαλιά του.
Συνηθισμένος άνθρωπος, όπως κι εσύ!

Προέλευση και θαύματα



Τυχαίο, τύχη, σύμπτωση, θαύμα. Τί ακριβώς εννοούμε με τη λέξη «θαύματα»; Η θέση μου είναι ότι τα γεγονότα, που συνήθως αποκαλούμε θαύματα, δεν είναι υπερφυσικά, αλλά εμπίπτουν σε ένα φάσμα περισσότερο ή λιγότερο απίθανων φυσικών γεγονότων. Ένα θαύμα, με άλλα λόγια, αν συμβεί, είναι απλώς ένα γεγονός που οφείλεται σε καταπληκτική εύνοια της τύχης. Δεν ισχύει η διάκριση: Φυσικά γεγονότα εναντίον θαυμάτων.

Υπάρχουν μερικά γεγονότα που είναι πολύ απίθανα ακόμη και να τα σκεφτόμαστε, αλλά αυτό δεν το γνωρίζουμε προτού κάνουμε τον σχετικό υπολογισμό. Και για να υπολογίσουμε, πρέπει να ξέρουμε πόσος χρόνος υπάρχει διαθέσιμος ή, γενικότερα, πόσες διαθέσιμες ευκαιρίες υπάρχουν για να συμβεί το γεγονός. Αν έχουμε στη διάθεσή μας άπειρο χρόνο ή άπειρες ευκαιρίες, τα πάντα είναι δυνατά. Οι μεγάλοι αριθμοί που συναντούμε στην Αστρονομία και τα μεγάλα χρονικά διαστήματα που χαρακτηρίζουν τη Γεωλογία, συνδυάζονται για να ανατρέψουν άρδην τις καθημερινές μας εκτιμήσεις για το τι μπορούμε να περιμένουμε ως φυσικό και τι πρέπει να χαρακτηριστεί θαύμα.

[...] Μπορούμε να δεχτούμε μια ορισμένη ποσότητα τύχης στις εξηγήσεις μας, αρκεί η ποσότητα αυτή να μη γίνεται υπερβολική. Το ερώτημα είναι, πόση; Η τεράστια ένταση του γεωλογικού χρόνου μάς δίνει το δικαίωμα να δεχτούμε περισσότερες απίθανες συμπτώσεις απ' όσες θα επέτρεπε ένα δικαστήριο, αλλά ακόμη κι έτσι υπάρχουν κάποια όρια. Η συσσωρευτική επιλογή είναι το κλειδί για όλες τις σύγχρονες εξηγήσεις μας σχετικά με την προέλευση της ζωής. Αυτή συνδυάζει μια σειρά από τυχαία -σε αποδεκτά πλαίσια- γεγονότα (τυχαίες μεταλλάξεις), σε μια μη τυχαία ακολουθία, έτσι ώστε το τελικό αποτέλεσμα να δίνει την ψευδαίσθηση ότι είναι εξαιρετικά απίθανο, τόσο απίθανο, ώστε να μην μπορεί να έχει προκύψει ως προϊόν της τύχης και μόνο, ακόμη και αν δεχτούμε ένα χρονικό διάστημα εκατομμύρια φορές μεγαλύτερο από τη μέχρι τώρα ηλικία του σύμπαντος. Η συσσωρευτική επιλογή είναι το κλειδί, αλλά κάτι πρέπει να τη θέσει σε κίνηση, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από την ανάγκη να δεχτούμε ένα τυχαίο γεγονός ενός βήματος στην αρχή της ίδιας της συσσωρευτικής επιλογής.

Αυτό το ζωτικό πρώτο βήμα είναι δύσκολο, γιατί στο βάθος τους βρίσκεται κάτι που μοιάζει με παράδοξο. Οι διαδικασίες αντιγραφής που γνωρίζουμε χρειάζονται πολύπλοκους μηχανισμούς για να λειτουργήσουν. [...] Τα μόρια του DNA αντιγράφονται με τους πολύπλοκους μηχανισμούς του κυττάρου, και τα γραπτά κείμενα αντιγράφονται με φωτοαντιγραφικά μηχανήματα. αλλά δεν μπορούν να αντιγραφούν αυτόματα, αν δεν υπάρχουν οι απαραίτητοι μηχανισμοί. Ένα φωτοαντιγραφικό μηχάνημα μπορεί να Βγάλει φωτοαντίγραφα από τα ίδια τα σχέδια κατασκευής του, αλλά δεν μπορεί να δημιουργηθεί από μόνο του. Οι βιομορφές αντιγράφονται εύκολα μέσα στο περιβάλλον που παρέχει ένα κατάλληλο πρόγραμμα υπολογιστή, αλλά δεν μπορούν να συνθέσουν μόνες τους το σχετικό πρόγραμμα, ούτε να κατασκευάσουν έναν υπολογιστή όπου αυτό θα εκτελεστεί. Η θεωρία του τυφλού ωρολογοποιού* είναι πολύ ισχυρή, με την προϋπόθεση ότι μπορούμε να δεχτούμε την ύπαρξη της αντιγραφής και, επομένως, της συσσωρευτικής επιλογής. Ωστόσο, αφού η αντιγραφή χρειάζεται πολύπλοκους μηχανισμούς, και αφού ο μόνος γνωστός τρόπος σχηματισμού πολύπλοκων μηχανισμών είναι η συσσωρευτική επιλογή, αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα.

[* Η θεωρία του τυφλού ωρολογοποιού, στηρίζεται στην φημισμένη πραγματεία ενός θεολόγου του 18ου αιώνα, του Γουίλιαμ Πάλεϊ. Το βιβλίο του «Φυσική θεολογία, ή αποδείξεις της ύπαρξης και ιδιότητες της θεότητας συλλεγμένες από τα φαινόμενα της φύσης», που εκδόθηκε το 1802, είναι η καλύτερη παρουσίαση του «Επιχειρήματος του Σχεδιασμού», που ήταν πάντοτε το ισχυρότερο επιχείρημα για την ύπαρξη Θεού. Είναι ένα βιβλίο το οποίο θαυμάζω πολύ, γιατί ο συγγραφέας κατάφερε στην εποχή του αυτό που επιχειρώ κι εγώ τώρα. Υποστήριξε μια άποψη, πίστευε με πάθος στην ορθότητα της και κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια για να τη διατυπώσει όσο πιο καθαρά και πειστικά μπορούσε. Είχε τον προσήκοντα σεβασμό για την πολυπλοκότητα του έμβιου κόσμου και έβλεπε ότι απαιτεί ένα πολύ ιδιαίτερο είδος εξήγησης. Το μόνο στο οποίο έκανε λάθος -και ομολογουμένως, ήταν ένα μεγάλο λάθος!- ήταν η ίδια η εξήγηση. Έδωσε την παραδοσιακή θρησκευτική απάντηση στο αίνιγμα, αλλά την εξέφρασε σαφέστερα και πειστικότερα από κάθε άλλον μέχρι τότε. Η αληθινή εξήγηση είναι εντελώς διαφορετική, και επρόκειτο να διατυπωθεί από έναν από τους πιο ρηξικέλευθους στοχαστές όλων των εποχών, τον Κάρολο Δαρβίνο
.
Γράφει ο Πάλεϊ: «Ας υποθέσουμε ότι καθώς περπατώ στην ύπαιθρο χτυπώ το πόδι μου σε μια πέτρα και κάποιος με ρωτά πώς βρέθηκε εκεί αυτή η πέτρα. Θα μπορούσα να του απαντήσω ότι η πέτρα μπορεί κάλλιστα να βρισκόταν εκεί από καταβολής κόσμου -και δεν θα ήταν ίσως πολύ εύκολο να αποδείξω πόσο παράλογη είναι αυτή η απάντηση. Ας υποθέσουμε όμως τώρα ότι βρίσκω στο έδαφος ένα ρολόι και με ρωτούν πάλι πώς βρέθηκε το ρολόι εκεί. Δεν θα σκεφτόμουν, βέβαια, την απάντηση που έδωσα προηγουμένως, ότι το ρολόι μπορεί κάλλιστα να βρισκόταν εκεί από καταβολής κόσμου». Ο Πάλεϊ αναγνωρίζει τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στα φυσικά υλικά αντικείμενα, όπως οι πέτρες, και στα σχεδιασμένα και κατασκευασμένα αντικείμενα, όπως τα ρολόγια. Συνεχίζει την πραγματεία του περιγράφοντας την ακρίβεια με την οποία είναι φτιαγμένα τα γρανάζια και τα ελατήρια ενός ρολογιού και τον πολύπλοκο τρόπο με τον οποίο έχουν συναρμολογηθεί: Αν βρίσκαμε στο έδαφος ένα αντικείμενο όπως το ρολόι, ακόμη και αν δεν ξέραμε πως δημιουργήθηκε, η ίδια η ακρίβεια και η πολυπλοκότητα του σχεδιασμού του θα μας ανάγκαζαν να συμπεράνουμε ότι: «Το ρολόι πρέπει να έχει κάποιον δημιουργό· πρέπει να υπήρξε, σε κάποιον χρόνο και κάποιον τόπο, ένας κατασκευαστής ή κάποιοι κατασκευαστές, που το έφτιαξαν για τον σκοπό ακριβώς τον οποίο εκπληρώνει, που κατανοούσαν τη χρήση του και σχεδίασαν σκόπιμα την κατασκευή του»... Παρ' όλες τις ενδείξεις για το αντίθετο, ο μοναδικός ωρολογοποιός στη φύση είναι οι τυφλές δυνάμεις της Φυσικής, οι οποίες όμως λειτουργούν με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Ένας ωρολογοποιός έχει προνοητικότητα: Σχεδιάζει τα γρανάζια και τα ελατήρια και οργανώνει τις συνδέσεις τους έχοντας έναν τελικό σκοπό στο νου του.

Η φυσική επιλογή, η τυφλή, ασυνείδητη, αυτόματη διαδικασία που ανακάλυψε ο Δαρβίνος και η οποία ξέρουμε τώρα ότι αποτελεί την εξήγηση για την ύπαρξη της ζωής και τη φαινομενικά σκόπιμη μορφή της, δεν έχει κανέναν σκοπό κατά νου. Δεν έχει καν νου. Δεν σχεδιάζει για το μέλλον. Δεν έχει καμία προνοητικότητα. Αν μπορούμε να πούμε ότι παίζει τον ρόλο του ωρολογοποιού στη φύση, τότε πρόκειται για έναν τυφλό ωρολογοποιό.]

[...] Ωστόσο, η συσσωρευτική επιλογή αδυνατεί να λειτουργήσει αν δεν υπάρχει κάποιος ελάχιστος μηχανισμός αντιγραφής και αντιγραφέα, και ο μοναδικός μηχανισμός αντιγραφής που γνωρίζουμε φαίνεται τόσο πολύπλοκος, ώστε είναι δυνατόν να έχει προκύψει μόνο έπειτα από πολλές γενιές συσσωρευτικής επιλογής! Μερικοί πιστεύουν ότι αυτό είναι ένα θεμελιώδες ελάττωμα της θεωρίας του τυφλού ωρολογοποιού. Το θεωρούν ως την υπέρτατη απόδειξη ότι στην αρχή πρέπει να υπήρξε ένας σχεδιαστής, όχι ένας τυφλός ωρολογοποιός, αλλά ένας υπερφυσικός και διορατικός ωρολογοποιός. Οι άνθρωποι αυτοί υποστηρίζουν ότι ο Δημιουργός μπορεί να μην ελέγχει την καθημερινή διαδοχή των εξελικτικών γεγονότων μπορεί να μη διαμόρφωσε την τίγρη και το πρόβατο, μπορεί να μην έφτιαξε τα δέντρα, αλλά να δημιούργησε τους αρχικούς μηχανισμούς του αντιγραφέα και της αντιγραφής, τον αρχικό μηχανισμό του DNA και των πρωτεϊνών, που κατέστησαν δυνατή τη συσσωρευτική επιλογή και ως εκ τούτου, και την εξέλιξη.

Το επιχείρημα αυτό είναι ολοφάνερα αδύναμο -εδώ που τα λέμε, ματαιώνει τον ίδιο τον σκοπό του. Η οργανωμένη πολυπλοκότητα είναι το φαινόμενο που δυσκολευόμαστε να εξηγήσουμε. Από τη στιγμή που μας επιτρέπεται να θεωρήσουμε δεδομένη την οργανωμένη πολυπλοκότητα, έστω και αν πρόκειται για την οργανωμένη πολυπλοκότητα του μηχανισμού αντιγραφής DNA/πρωτεϊνών, είναι σχετικά εύκολο να χρησιμοποιήσουμε αυτό το σύστημα για να εξηγήσουμε την παραγωγή μιας ακόμη μεγαλύτερης οργανωμένης πολυπλοκότητας... Αλλά, φυσικά, ένας Θεός που έχει την ικανότητα να σχεδιάσει κάτι τόσο πολύπλοκο όσο η μηχανή αντιγραφής DNA/πρωτεϊνών, πρέπει να είναι και ο ίδιος τουλάχιστον εξίσου πολύπλοκος και οργανωμένος -και ακόμη περισσότερο, αν θεωρήσουμε ότι έχει επιπλέον τη δυνατότητα να επιτελεί τέτοιες εξελιγμένες λειτουργίες όπως το να εισακούει προσευχές και να συγχωρεί αμαρτίες. Αν εξηγήσουμε την προέλευση της μηχανής DNA/πρωτεΐνών με την αναφορά σε έναν υπερφυσικό σχεδιαστή, δεν εξηγούμε απολύτως τίποτε, γιατί τότε παραμένει ανεξήγητη η προέλευση και η δημιουργία του σχεδιαστή. Σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να δώσουμε μια απάντηση του τύπου «ο Θεός υπήρχε πάντοτε», αλλά αν επιτρέψουμε στον εαυτό μας μια τέτοια «τεμπέλικη» διέξοδο, μπορούμε εξίσου αβίαστα να πούμε «το DNA υπήρχε πάντοτε» ή «η ζωή υπήρχε πάντοτε», και να τελειώνουμε.

Όσο πιο πολύ μπορέσουμε να αποφύγουμε τα θαύματα, τα καταπληκτικά απίθανα συμβάντα, τις φανταστικές συμπτώσεις, τα πολύ τυχαία γεγονότα, και όσο πιο διεξοδικά μπορέσουμε να αναλύσουμε τα μεγάλα τυχαία γεγονότα σε μια συσσωρευτική σειρά από μικρά τυχαία γεγονότα, τόσο πιο ικανοποιητική για τον λογικό νου θα είναι η εξήγησή μας. Αλλά, εδώ ρωτάμε πόσο απίθανο, πόσο θαυμαστό, μπορεί να είναι το γεγονός που θα επιτρέψουμε στον εαυτό μας να δεχτεί ως βάση εξήγησης. Ποιο είναι το μεγαλύτερο γεγονός καθαρής και αμιγούς σύμπτωσης, ολοκληρωτικής και απόλυτης τύχης, που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στις θεωρίες μας και να είμαστε ακόμη σε θέση να πούμε ότι έχουμε μια ικανοποιητική εξήγηση της ζωής; Για να γράψει ένας πίθηκος τυχαία τη φράση «Σκέφτομαι άρα υπάρχω», χρειάζεται πολύ μεγάλη ποσότητα τύχης, αλλά η ποσότητα αυτή δεν παύει να είναι μετρήσιμη. Υπολογίσαμε ότι οι πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο είναι μία στις δέκα δωδεκάκις εκατομμύρια (1040 -η μονάδα ακολουθούμενη από 40 μηδενικά)... Το θαύμα τού να γράψει ένας πίθηκος στη γραφομηχανή «Σκέφτομαι άρα υπάρχω», είναι ποσοτικά πολύ μεγάλο, μετρήσιμα πολύ μεγάλο για να το δεχτούμε στις θεωρίες μας, σχετικά με το τι πραγματικά συμβαίνει στον κόσμο. Εν τούτοις, δεν θα μπορούσαμε να το γνωρίζουμε αυτό, αν δεν κάναμε τους απαραίτητους υπολογισμούς.

[...] Είναι πιθανόν, ότι η ατμόσφαιρα της Γης πριν από την εμφάνιση της ζωής έμοιαζε με εκείνη άλλων πλανητών που δεν έχουν ζωή. Δεν υπήρχε οξυγόνο, ενώ, αντίθετα, υπήρχε άφθονο υδρογόνο και νερό, διοξείδιο του άνθρακα και πιθανότατα κάποια ποσότητα αμμωνίας, μεθανίου και άλλων απλών οργανικών αερίων. Οι χημικοί γνωρίζουν ότι ένα τέτοιο περιβάλλον, ελεύθερο από οξυγόνο, τείνει να υποβοηθεί την αυτόματη σύνθεση οργανικών ενώσεων. Έτσι, μέσα σε φιάλες αναδημιούργησαν σε μικροσκοπική κλίμακα τις συνθήκες της αρχέγονης Γης. Στη συνέχεια προκάλεσαν μέσα στις φιάλες ηλεκτρικούς σπινθήρες -που αποτελούν μια προσομοίωση των κεραυνών- και υπεριώδεις ακτινοβολίες, οι οποίες θα ήταν πολύ ισχυρότερες πριν η Γη αποκτήσει το στρώμα του όζοντος που την προστατεύει από τις ακτίνες του Ήλιου. Τα αποτελέσματα των πειραμάτων ήταν συναρπαστικά. Μέσα στις φιάλες συντέθηκαν οργανικά μόρια, μερικά από τα οποία ανήκουν στους ίδιους γενικούς τύπους που συνήθως βρίσκονται μόνο μέσα σε έμβια αντικείμενα. Δεν εμφανίστηκε ούτε DNA, ούτε RNA, εμφανίστηκαν όμως οι δομικοί λίθοι αυτών των μεγάλων μορίων, οι λεγόμενες πουρίνες και πυριμιδίνες. Εμφανίστηκαν επίσης οι δομικοί λίθοι των πρωτεϊνών, τα αμινοξέα. Ο κρίκος που λείπει ακόμη σ' αυτή την κατηγορία θεωριών είναι η προέλευση της αντιγραφής. Οι δομικοί λίθοι δεν ενώθηκαν μεταξύ τους για να σχηματίσουν μια αυτοαντιγραφική αλυσίδα όπως το RNA. Μπορεί κάποτε να το κάνουν κι αυτό.

[...] Η κατασκευή του Στόουνχεντζ είναι ακατανόητη μέχρι να καταλάβουμε ότι οι κατασκευαστές του είχαν χρησιμοποιήσει κάποια σκαλωσιά ή ίσως κεκλιμένα επίπεδα από χώμα, τα οποία δεν υπάρχουνν πια. Τώρα βλέπουμε μόνο το αποτέλεσμα, και πρέπει να συμπεράνουμε τη χρήση της ανύπαρκτης πια σκαλωσιάς ή κάποιου άλλου μέσου στήριξης. Με τον ίδιο τρόπο, το DNA και οι πρωτεΐνες είναι οι δύο στύλοι μιας σταθερής και κομψής αψίδας, η οποία παραμένει στη θέση της από τη στιγμή που υπάρχουν ταυτόχρονα όλα τα τμήματά της. Είναι δύσκολο να τη φανταστούμε να δημιουργείται από μια βαθμιαία διαδικασία, εκτός αν υπήρχε κάποια παλιότερη «σκαλωσιά» που τώρα έχει εξαφανιστεί τελείως. Αυτή η σκαλωσιά πρέπει να χτίστηκε επίσης από μια παλιότερη μορφή συσσωρευτικής επιλογής, για τη φύση της οποίας μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Αλλά πρέπει να βασιζόταν σε αυτοαντιγραφικές οντότητες που είχαν τη δύναμη να επηρεάζουν το ίδιο τους το μέλλον.

[...] Τι εννοούμε όταν λέμε «θαύμα»; Ένα θαύμα είναι κάτι που συμβαίνει, αλλά είναι καταπληκτικά απρόσμενο. Αν ένα μαρμάρινο άγαλμα της Παναγίας κουνήσει ξαφνικά το χέρι του, θα το θεωρήσουμε θαύμα, γιατί όλη μας η εμπειρία και η γνώση μάς λέει ότι το μάρμαρο δεν έχει αυτή τη συμπεριφορά. Τώρα προφέρω τις λέξεις «να με χτυπήσει κεραυνός αυτή τη στιγμή». Αν με χτυπούσε κεραυνός την ίδια στιγμή, θα το θεωρούσαμε θαύμα. Στην πραγματικότητα όμως κανένα από αυτά τα δύο γεγονότα δεν χαρακτηρίζεται εντελώς αδύνατο από την επιστήμη. Θεωρούνται απλώς πολύ απίθανα -το κινούμενο άγαλμα πολύ πιο απίθανο από τον κεραυνό. Ο κεραυνός πλήττει ανθρώπους. Στον καθένα μας μπορεί να συμβεί, αλλά η πιθανότητα είναι πολύ χαμηλή σε οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή (αν και στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες, υπάρχει μια φωτογραφία ενός άντρα από τη Βιρτζίνια, με το παρώνυμο «ανθρώπινο αλεξικέραυνο», ο οποίος αναρρώνει στο νοσοκομείο από το έβδομο χτύπημα από κεραυνό, έχοντας μια έκφραση ανήσυχης απορίας στο πρόσωπο του). Το μόνο θαυμαστό και απίθανο στοιχείο στην υποθετική μου ιστορία είναι η σύμπτωση του γεγονότος ότι με χτύπησε κεραυνός με τη λεκτική επίκληση του κεραυνού.

Η σύμπτωση σημαίνει πολλαπλασιασμένη απιθανότητα. Μια συντηρητική εκτίμηση της πιθανότητας να χτυπηθώ από κεραυνό σε ένα οποιοδήποτε λεπτό της ζωής μου είναι ίσως 1 στις 10 εκατομμύρια. Η πιθανότητα να επικαλεστώ έναν κεραυνό σε ένα οποιοδήποτε συγκεκριμένο λεπτό είναι επίσης πολύ μικρή. Πριν από λίγο το έκανα για πρώτη φορά μέσα στα 23.400.000 λεπτά που έχω ζήσει ως τώρα· αμφιβάλλω αν θα το ξανακάνω ποτέ, επομένως ας πούμε ότι η πιθανότητα είναι 1 στις 25 εκατομμύρια. Για να υπολογίσουμε τη αρθρωτή πιθανότητα να συμβεί η σύμπτωση και των δυο γεγονότων σε ένα οποιοδήποτε συγκεκριμένο λεπτό, πρέπει να πολλαπλασιάσουμε τις δύο ξεχωριστές πιθανότητες. Με τους πρόχειρους υπολογισμούς μου, η πιθανότητα είναι 1 στις 250 τρισεκατομμύρια. Αν μου συνέβαινε μια σύμπτωση τέτοιου μεγέθους, θα τη χαρακτήριζα θαύμα και θα πρόσεχα τα λόγια μου στο μέλλον. Αλλά, παρ 'όλο που οι πιθανότητες να συμβεί είναι πολύ μικρές, μπορούμε και πάλι να τις υπολογίσουμε. Δεν είναι στην κυριολεξία μηδενικές.

Στην περίπτωση του μαρμάρινου αγάλματος, τα μόριά του ωθούν συνεχώς το ένα το άλλο, κινούμενα σε τυχαίες κατευθύνσεις. Οι ωθήσεις των διαφορετικοί μορίων ακυρώνουν η μια την άλλη, και έτσι το χέρι του αγάλματος παραμένει ακίνητο. Αν όμως, από καθαρή σύμπτωση, όλα τα μόρια συνέβαινε να κινηθούν προς την ίδια κατεύθυνση ταυτοχρόνως, το χέρι θα κινούνταν. Αν στη συνέχεια αντέστρεφαν την κατεύθυνσή τους όλα μαζί, το χέρι θα κινούνταν αντίθετα. Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατόν να κουνήσει το χέρι του ένα μαρμάρινο άγαλμα. Είναι κάτι που μπορεί να συμβεί. Η πιθανότητα μιας τέτοιας σύμπτωσης είναι ασύλληπτα μικρή, αλλά όχι σε σημείο που να μην υπολογίζεται. Ένας συνάδελφος μου, φυσικός, είχε την ευγένεια να μου την υπολογίσει. Ο αριθμός είναι τόσο μεγάλος, ώστε ολόκληρη η ηλικία του σύμπαντος μέχρι τώρα, δεν θα επαρκούσε για να γράψουμε όλα τα μηδενικά! Είναι θεωρητικά δυνατόν για μια αγελάδα να πηδήσει πάνω από το Φεγγάρι, και το γεγονός αυτό είναι εξίσου απίθανο περίπου με την κίνηση του αγάλματος. Το συμπέρασμα από αυτό το μέρος του επιχειρήματος, είναι ότι μπορούμε να υπολογίσουμε πιθανότητες απίστευτα μικρές· τόσο μικρές, ώστε δεν θα μπορούσαμε ποτέ να τις θεωρήσουμε εύλογες, έστω και στη φαντασία μας.

Ας εξετάσουμε το θέμα τού τι θεωρούμε εύλογο. Τα γεγονότα που μπορούμε να θεωρήσουμε εύλογα, αποτελούν μια στενή ζώνη στη μέση ενός πολύ ευρύτερου φάσματος, του φάσματος των δυνατών γεγονότων. Μερικές φορές η ζώνη αυτή είναι πιο στενή απ' όσο θα έπρεπε. Εδώ έχουμε μια αντιστοιχία με την περίπτωση του φωτός. Τα μάτια μας είναι φτιαγμένα έτσι ώστε να αντιλαμβάνονται μια στενή ζώνη ηλεκτρομαγνητικών συχνοτήτων (εκείνες που ονομάζουμε φως), κάπου στη μέση του φάσματος που εκτείνεται από τα μακρά ραδιοφωνικά κύματα μέχρι τις ακτίνες Χ. Δεν μπορούμε να δούμε τις ακτίνες που βρίσκονται έξω από τη στενή ζώνη του φωτός, μπορούμε όμως να κάνουμε υπολογισμούς γι' αυτές και να κατασκευάσουμε όργανα που τις αντιλαμβάνονται. Με τον ίδιο τρόπο, γνωρίζουμε ότι οι κλίμακες του μεγέθους και του χρόνου εκτείνονται και προς τις δύο κατευθύνσεις πολύ πέρα από τη ζώνη που μπορούμε να φανταστούμε. Ο νους μας δεν μπορεί να αντιληφθεί τις μεγάλες αποστάσεις με τις οποίες ασχολείται η αστρονομία ή τις μικρές αποστάσεις με τις οποίες ασχολείται η ατομική φυσική, μπορούμε όμως να εκφράσουμε αυτές τις αποστάσεις με μαθηματικά σύμβολα. Ο νους μας δεν μπορεί να φανταστεί ένα χρονικό διάστημα όπως το πικοδευτερόλεπτο (ένα τρισεκατομμυριοστό του δευτερολέπτου), μπορούμε όμως να κάνουμε υπολογισμούς, με πικοδευτερόλεπτα και να κατασκευάσουμε υπολογιστές που εκτελούν υπολογισμούς μέσα σε πικοδευτερόλεπτα. Ο νους μας δεν μπορεί να φανταστεί ένα χρονικό διάστημα όπως το ένα εκατομμύριο χρόνια, και πολύ περισσότερο τα διαστήματα των δισεκατομμυρίων χρόνων με τα οποία ασχολούνται συνήθως οι γεωλόγοι.

Όπως ακριβώς τα μάτια μας μπορούν να δουν μόνο εκείνη τη στενή ζώνη των ηλεκτρομαγνητικών συχνοτήτων την οποία έβλεπαν και οι πρόγονοι μας χάρη στον εξοπλισμό που τους προσέφερε η φυσική επιλογή, έτσι και ο εγκέφαλος μας είναι κατάλληλα κατασκευασμένος ώστε να μπορεί να χειρίζεται ορισμένες στενές ζώνες μεγέθους και χρόνου. Φαίνεται ότι οι πρόγονοί μας δεν είχαν λόγους να ασχοληθούν με μεγέθη και χρονικά διαστήματα που υπερβαίνουν τα στενά όρια των καθημερινών πρακτικών αναγκών, και έτσι ο εγκέφαλός μας δεν ανέπτυξε ποτέ την ικανότητα να τα φαντάζεται. Είναι ίσως σημαντικό το γεγονός ότι το μέγεθος του ίδιου μας του σώματος βρίσκεται στη μέση της ζώνης των μεγεθών που μπορούμε να φανταστούμε και η διάρκεια της ζωής μας βρίσκεται περίπου στη μέση της ζώνης των χρονικών διαστημάτων που μπορούμε να φανταστούμε.
Μπορούμε να πούμε το ίδιο για τις απιθανότητες και τα θαύματα. Φανταστείτε μια διαβαθμισμένη κλίμακα απιθανοτήτων, ανάλογη με την κλίμακα από τα άτομα ως τους γαλαξίες ή τη χρονική κλίμακα από τα πικοδευτερόλεπτα ως τους γεωλογικούς αιώνες. Πάνω σ' αυτή την κλίμακα σημειώνουμε διάφορα χαρακτηριστικά σημεία αναφοράς. Στην αριστερή άκρη της κλίμακας βρίσκονται τα γεγονότα που είναι σχεδόν βέβαια, όπως η πιθανότητα ότι ο Ήλιος θα ανατείλει αύριο. Κοντά στην αριστερή άκρη τής κλίμακας βρίσκονται τα γεγονότα που είναι ελαφρώς απίθανα, όπως το να φέρεις εξάρες ρίχνοντας μόνο μία φορά δύο ζάρια. Οι πιθανότητες να συμβεί αυτό είναι 1 στις 36 -και είναι κάτι που το έχουμε κάνει όλοι αρκετά συχνά. Προχωρώντας προς τη δεξιά άκρη του φάσματος, ένα άλλο χαρακτηριστικό σημείο αναφοράς είναι η πιθανότητα ενός «τέλειου μοιράσματος» στο μπριτζ, στο οποίο ο καθένας από τους τέσσερις παίχτες παίρνει όλα τα χαρτιά ενός από τα τέσσερα «χρώματα». Οι πιθανότητες να μη συμβεί αυτό είναι 2.235.197.406.895.366368.301.559.999 προς 1. Ας ονομάσουμε αυτό τον αριθμό ένα «μπριτζ» και ας τον χρησιμοποιήσουμε ως μονάδα απιθανότητας. Αν προβλέπαμε κάτι με απιθανότητα ενός μπριτζ και το γεγονός αυτό συνέβαινε, θα έπρεπε να θεωρήσουμε ότι έγινε θαύμα, εκτός αν υποψιαζόμασταν κάποια απάτη -και αυτό είναι πιο πιθανό. Αλλά θα μπορούσε να συμβεί σε ένα τίμιο μοίρασμα των χαρτιών και είναι πάρα πολύ πιθανότερο από το να κουνήσει το χέρι του ένα μαρμάρινο άγαλμα. Εν τούτοις, όπως είδαμε, ακόμη και η κίνηση του χεριού του αγάλματος έχει τη δική της θέση μέσα στο φάσμα των γεγονότων που θα μπορούσαν να συμβούν. Η απιθανότητα αυτού του γεγονότος μπορεί να μετρηθεί, αν και για τον σκοπό αυτό χρειάζονται μονάδες πολύ μεγαλύτερες από τα «γιγαμπρίτζ». Ανάμεσα στις εξάρες και στο τέλειο μοίρασμα στο μπριτζ υπάρχει μια περιοχή από λιγότερο ή περισσότερο απίθανα γεγονότα που συμβαίνουν μερικές φορές. Σ' αυτά συμπεριλαμβάνονται το να χτυπηθεί κάποιος από κεραυνό, να κερδίσει ένα μεγάλο ποσό στο λαχείο, να βάλει την μπάλα στην τρύπα με μία μόνο προσπάθεια στο γκολ και ούτω καθεξής. Κάπου μέσα σ' αυτή την περιοχή υπάρχουν επίσης εκείνες οι συμπτώσεις που μας δημιουργούν μια παράξενη, ανατριχιαστική αίσθηση, όπως το να ονειρευτούμε ένα συκεκριμένο πρόσωπο για πρώτη φορά μέσα σε δεκαετίες, και ξυπνώντας να μάθουμε ότι πέθανε εκείνη τη νύχτα. Λυτές οι παράξενες συμπτώτεις είναι πολύ εντυπωσιακές όταν συμβαίνουν σε μας ή σε κάποιον φίλο μας, αλλά η απιθανότητά τους μετριέται μόλις σε «πικομπρίτζ».

[...] Συχνά επισημαίνεται το γεγονός ότι οι χημικοί έχουν αποτύχει στις προσπάθειές τους να επαναλάβουν την αυτόματη εμφάνιση ζωής στο εργαστήριο. Αυτό το στοιχείο χρησιμοποιείται επανειλημμένως, σαν να αποτελεί τεκμήριο το οποίο καταρρίπτει τις θεωρίες που δοκιμάζουν οι χημικοί. Ωστόσο, μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι, αντίθετα, θα έπρεπε να ανησυχούμε αν οι χημικοί κατάφερναν με μεγάλη ευκολία να παραγάγουν ζωή μέσα στον δοκιμαστικό σωλήνα. Ο λόγος είναι ότι τα πειράματα των χημικών γίνονται για μερικά μόνο χρόνια και όχι για δισεκατομμύρια χρόνια, και ότι τα εκτελούν μόνο μια χούφτα χημικοί και όχι δισεκατομμύρια χημικοί. Αν αποδεικνυόταν ότι η αυτόματη εμφάνιση της ζωής είναι ένα γεγονός τόσο πιθανό, ώστε να έχει συμβεί μέσα στις λίγες ανθρώπινες δεκαετίες κατά τις οποίες γίνονται τα πειράματα, τότε η ζωή θα έπρεπε να έχει εμφανιστεί πολλές φορές στη Γη και σε πλανήτες που βρίσκονται σε εμβέλεια ραδιοεπικοινωνίας με τον δικό μας. Φυσικά, όλα αυτά παρακάμπτουν ορισμένα σημαντικά ερωτήματα σχετικά με το αν οι χημικοί έχουν καταφέρει να αναπαραγάγουν πιστά τις συνθήκες που επικρατούσαν στην αρχέγονη Γη. αλλά ακόμη κι έτσι, με δεδομένο ότι δεν μπορούμε να απαιτήσουμε σ' αυτά τα ερωτήματα, αξίζει τον κόπο να εξετάσουμε το επιχείρημα.

Αν η εμφάνιση της ζωής ήταν ένα πιθανό γεγονός για τα συνηθισμένα ανθρώπινα κριτήρια, τότε σε σημαντικό αριθμό πλανητών που βρίσκονται σε εμβέλεια ραδιοεπικοινωνίας θα έπρεπε να έχει αναπτυχθεί από κάποια όντα σχετική τεχνολογία εδώ και αρκετό καιρό (αν λάβουμε υπόψη μας ότι τα ραδιοφωνικά κύματα κινούνται με ταχύτητα 300.000 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο), ώστε να έχουμε λάβει τουλάχιστον μία εκπομπή κατά τις δεκαετίες που έχουμε τον απαραίτητο εξοπλισμό. Ίσως υπάρχουν περίπου 50 άστρα που βρίσκονται σε εμβέλεια ραδιοεπικοινωνίας, αν θεωρήσουμε ότι εκεί ζουν όντα που διαθέτουν τη σχετική τεχνολογία, τουλάχιστον για όσο διάστημα τη διαθέτουμε κι εμείς. Αλλά τα 50 χρόνια δεν είναι παρά μια φευγαλέα στιγμή, και θα ήταν μεγάλη σύμπτωση αν οι εξελίξεις ενός άλλου πολιτισμού ήταν τόσο συγχρονισμένες με του δικού μας. Αν συμπεριλάβουμε στον υπολογισμό μας εκείνους τους πολιτισμούς που είχαν ραδιοφωνική τεχνολογία πριν από 1.000 χρόνια, θα υπάρχουν περίπου ένα εκατομμύριο άστρα σε εμβέλεια ραδιοεπικοινωνίας (μαζί με όσους πλανήτες βρίσκονται σε τροχιά γύρω τους). Αν συμπεριλάβουμε και τους πολιτισμούς που είχαν ραδιοφωνική τεχνολογία εδώ και 100.000 χρόνια, μπαίνει μέσα στην ακτίνα επικοινωνίας ολόκληρος ο Γαλαξίας με τα τρισεκατομμύρια άστρα του. Φυσικά, τα εκπεμπόμενα σήματα θα εξασθενούσαν σε μεγάλο βαθμό αν διένυαν τόσο τεράστιες αποστάσεις.

Έτσι, φτάσαμε στο ακόλουθο παράδοξο: Αν μια θεωρία για την εμφάνιση της ζωής είναι αρκετά «εύλογη» ώστε να ικανοποιεί την υποκειμενική μας κρίση για το τι είναι πιθανό, τότε είναι υπερβολικά «εύλογη» για να εξηγήσει την έλλειψη ζωής στο σύμπαν όπως το παρατηρούμε. Σύμφωνα με αυτό το επιχείρημα. η θεωρία που αναζητούμε πρέπει να είναι τέτοια ώστε να φαίνεται απίθανη στη φαντασία μας, η οποία περιορίζεται από τα όρια του μεγέθους και του χρόνου της ζωής μας.

[...] Εξακολουθούμε να μη γνωρίζουμε πώς ακριβώς άρχισε η φυσική επιλογή στη Γη. Αυτό το κείμενο είχε έναν μετριοπαθή σκοπό: Να αναλύσει ποιο είδος θεωρίας θα μπορούσε να εξηγήσει με ποιον τρόπο πρέπει να εμφανίστηκε η ζωή πάνω στη Γη. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει μια σαφής και αποδεκτή εξήγηση για την εμφάνιση της ζωής, οπωσδήποτε δεν πρέπει να εκληφθεί ως πρόβλημα για τη δαρβινική κοσμοθεωρία, όπως γίνεται μερικές φορές -ίσως εξαιτίας κάποιων ευσεβών πόθων...

«Ο τυφλός ωρολογοποιός» και «Προέλευση και θαύματα»), του Βρετανού βιολόγου και συγγραφέα, Ρίτσαρντ Ντόκινς

Πόσο αλλάζει η ψυχολογία μας με τις απότομες αλλαγές του καιρού;

Ερευνητές στην Γερμανία επιχείρησαν να προσδιορίσουν τον τρόπο που οι αλλαγές του καιρού επηρεάζουν την ψυχολογία του σύγχρονου ανθρώπου. Και δεν έμειναν απλά στο αν μια μέρα έχει ήλιο ή συννεφιά, αλλά εξέτασαν πιο αναλυτικά τις αλλαγές σε θερμοκρασία, ανέμους, ηλιοφάνεια, βροχόπτωση, χιόνι και ατμοσφαιρική πίεση.
Η έρευνα έγινε από το πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου και επικεφαλής της ήταν ο δρ Jaap Denissen. Σε αυτήν πήραν μέρος 1.233 συμμετέχοντες από 13 έως 68 ετών (μ.ο. ηλικίας 28 έτη) και η πλειοψηφία τους ήταν γυναίκες.
Οι συμμετέχοντες αρχικά συμπλήρωσαν ένα τεστ προσωπικότητας που τους αξιολόγησε σε επίπεδα εξωστρέφειας, νεύρωσης, του πόσο ανοικτοί είναι σε νέες εμπειρίες και σε άλλου παρόμοιους τομείς.
Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες έλαβαν οδηγίες να συμπληρώνουν καθημερινά ένα online “ημερολόγιο”, όπου απαντούσαν σε ερωτήσεις που αξιολογούσαν την κούραση και την θετική ή αρνητική τους διάθεση. Έτσι οι ερευνητές μπόρεσαν να διασταυρώσουν τις αλλαγές στην ψυχολογία με τις αντίστοιχες αλλαγές του καιρού.
Αυτό που διαπίστωσαν επιβεβαιώνει ότι ο καιρός επηρεάζει την ψυχολογία του ανθρώπου με συγκεκριμένο τρόπο.

Συγκεκριμένα βρήκαν ότι:
-Η θερμοκρασία, ο άνεμος και το φως του ήλιου βρέθηκαν να έχουν επιπτώσεις στην αρνητική διάθεση. Το φως του ήλιου φάνηκε να παίζει ρόλο στο πόσο κουρασμένοι δήλωναν οι συμμετέχοντες.
-Ο άνεμος είχε περισσότερο αρνητική επίδραση στη διάθεση κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού από ό,τι το φθινόπωρο και το χειμώνα.
-Η αυξημένη ηλιοφάνεια βρέθηκε ότι μείωσε το πόσο κουρασμένοι δήλωναν οι συμμετέχοντες συγκριτικά με τις απαντήσεις τους τις ημέρες που έβρεχε.
-Όταν μέρες μικραίνουν, διαθέσεις μερικών ανθρώπων αλλάζουν λίγο προς το αρνητικό, ενώ άλλοι ανέφεραν ότι αυτή η αλλαγή τους δημιούργησε πιο θετικά συναισθήματα.
Οι ερευνητές επισήμαναν πάντως, ότι αυτές οι αλλαγές στην ψυχολογία ελέω των αλλαγών στον καιρό, ήταν υπαρκτές, αλλά όχι τόσο έντονες όσο, ίσως, αναμενόταν πριν την μελέτη.
Και πρόσθεσαν ότι όσων η ψυχική διάθεση αλλά ζει προς το χειρότερο όταν η διάρκεια της ημέρας μικραίνει, μπορεί να είναι άνθρωποι που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για εποχιακή συναισθηματική διαταραχή.
Η έρευνα δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Emotion.

Γιατί δε μπορούμε να βρούμε εξωγήινους στο σύμπαν; – Το Παράδοξο του Φέρμι

Για πολλούς η ύπαρξη εξωγήινης ζωής είναι δεδομένη, απλά δεν έχει έρθει η στιγμή να την ανακαλύψουμε ή να έρθουμε σε επαφή μαζί της.

Το «παράδοξο του Φέρμι» μιλά για την πιθανότητα να βρεθεί νοήμων εξωγήινη ζωή. Ο Enrico Fermi είχε υποστηρίξει τη δεκαετία του 1940 ότι «αν υπάρχουν τόσοι νοήμονες πολιτισμοί, πού είναι και γιατί δεν έχουμε βρει ίχνη από αυτούς;».
Ο Fermi και μερικοί ακόμα διακεκριμένοι φυσικοί, συζητούσαν για την πιθανότητα ύπαρξης εξωγήινης νοημοσύνης. Είχαν εντυπωσιαστεί από το γεγονός ότι ο Γαλαξίας μας αριθμεί εκατό δισεκατομμύρια αστέρια, καθώς και από τον τρόπο με τον οποίο η ζωή εξελίχθηκε πολύ γρήγορα και προοδευτικά πάνω στη Γη.
Ο Fermi τους άκουγε προσεκτικά να αναπτύσσουν τη θεωρία τους και μετά τους ρώτησε απλά, «πού είναι λοιπόν όλοι;» Θέλοντας έτσι να υπογραμμίσει το ερώτημα: γιατί, αφού η εξωγήινη νοημοσύνη είναι τόσο κοινή, δεν έχουμε συναντήσει ακόμη νοήμονα εξωγήινα όντα.
Παρόλα αυτά, περισσότερα από πενήντα χρόνια εντατικής έρευνας για την ανεύρεση εξωγήινης νοημοσύνης δεν έχουν αποδώσει καρπούς.
Το βίντεο είναι κατατοπιστικό.

Θεωρίες που εξηγούν το παράδοξο του Φέρμι

Ορισμένοι θεωρούν δεδομένη την ύπαρξη εξωγήινης ζωής, τονίζοντας ότι απλά δεν έχει έρθει η στιγμή να την ανακαλύψουμε ή να έρθουμε σε επαφή μαζί της.
Το πρόβλημα είναι, όπως αναφέρει δημοσίευμα στην ιστοσελίδα io9.com ότι δεν υπάρχουν στοιχεία μέχρι τώρα!
Ο Γαλαξίας μας είναι πια τόσο παλιός που κάθε «γωνιά» του θα έπρεπε να έχει δεχτεί πολλές επισκέψεις μέχρι τώρα. Καμία θεωρία δεν έχει εξηγήσει μέχρι σήμερα ικανοποιητικά γιατί υπάρχει αυτή η «μεγάλη ησυχία».
Παρακάτω παρατίθενται μερικές από αυτές –τις πιο περίεργες- που προσπαθούν να δώσουν μια απάντηση στο παράδοξο του Φέρμι.
Το «παράδοξο του Φέρμι» μιλά για την πιθανότητα να βρεθεί νοήμων εξωγήινη ζωή. Ο Ενρίκο Φέρμι είχε υποστηρίξει τη δεκαετία του 1940 ότι «αν υπάρχουν τόσοι νοήμονες πολιτισμοί, πού είναι και γιατί δεν έχουμε βρει ίχνη από αυτούς;».

1. Η υπόθεση του «ζωολογικού κήπου»
Αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι βρισκόμαστε μέσα σε ένα είδος «ουράνιου κλουβιού». Τα όντα εξωγήινης νοημοσύνης μας παρακολουθούν και μας παρατηρούν από μακριά. Ίσως μάλιστα να ψυχαγωγούνται μαζί μας (σαν να είμαστε μαϊμούδες κλεισμένες σε κλουβί) ή να μας μελετούν για επιστημονικούς λόγους. Όπως και να έχει έχουν επιλέξει να μας αφήσουν ήσυχους. Την άποψη αυτή υποστήριξε το 1973 ο John Ball.

2. Αυτοεπιβαλλόμενη καραντίνα
Αυτή η θεωρία είναι το αντίθετο της προηγούμενης. Τα εξωγήινα όντα είναι πιθανό να είναι επικίνδυνα, πολύ επικίνδυνα. Έτσι, αντί να τριγυρνούν με διαστημόπλοια στο Γαλαξία μας, ίσως έχουν επιλέξει να παραμένουν σε απόσταση και να μην τραβήξουν την προσοχή επάνω τους.

3. Η υπόθεση της προσομοίωσης
Δεν μας έχει επισκεφτεί κάποιος ακόμη κι αυτό γιατί ζούμε μέσα σε έναν προσομοιωτή, ο οποίος δεν προβλέπει την ύπαρξη εξωγήινης ζωής ή συντροφιάς για εμάς.

4. «Ησυχία»
Αυτή η θεωρία είναι παρόμοια με εκείνη της καραντίνας, όμως όχι τόσο παρανοϊκή. Σύμφωνα με αυτή όλοι μας ακούνε, όμως κανείς δεν εκπέμπει σήματα.
Ο David Brin είχε υποστηρίξει ότι η πρακτική του «Active SETI», δηλαδή της σκόπιμης μετάδοσης υψηλής ισχύος ραδιοκυμάτων σε υποψήφια αστρικά συστήματα, είναι σαν να «φωνάζει κανείς μέσα στη ζούγκλα».
Αυτό που προκαλεί ανησυχία είναι ότι με αυτόν τον τρόπο ίσως τραβήξουμε όλη την προσοχή επάνω μας.

5. Δε μπορούμε να «διαβάσουμε» τα σήματα
Είναι πολύ πιθανό γύρω μας να υπάρχουν μηνύματα από εξωγήινα όντα, όμως εμείς να μη μπορούμε να τα δούμε.
Είτε γιατί είμαστε πολύ ανόητοι για να τα παρατηρήσουμε, ή γιατί πρέπει να αναπτύξουμε κι άλλο τα τεχνολογικά μας συστήματα για να εντοπίσουμε.
Οι εξωγήινοι πολιτισμοί μπορεί να είναι πιο εξελιγμένοι και προχωρημένοι από εμάς και να χρησιμοποιούν άλλες τεχνικές για να επικοινωνήσουν μαζί μας.

6. Μήπως είμαστε εμείς εξωγήινοι;
Ίσως ο λόγος για τον οποίο δεν έχουμε ακόμη καμία επαφή με εξωγήινη ζωή είναι γιατί εμείς είμαστε εξωγήινοι, ή ότι οι εξωγήινοι είναι οι πρόγονοί μας! Τη θεωρία αυτή υποστήριξε πρώτος ο Francis Crick.

Οι γαλαξίες αποκαλύπτονται

Άλλοι είναι υπέρλαμπροι, άλλοι έχουν παράξενες δομές, άλλοι γεννοβολούν ασταμάτητα άστρα, άλλοι παράγουν σπάνια κοσμικά φαινόμενα. Πρόκειται για μοναδικούς σε όψη και «συμπεριφορά» γαλαξίες, την ύπαρξη των οποίων αγνοούσαμε μέχρι πρόσφατα

Ο στόλος των διαστημικών τηλεσκοπίων αλλά και τα ολοένα και πιο ισχυρά επίγεια τηλεσκόπια, ανάμεσα στα άλλα, εντοπίζουν συνεχώς νέους γαλαξίες, κάποιοι εκ των οποίων είναι πραγματικά ξεχωριστοί. Πρόκειται για σπάνιους γαλαξίες με μοναδικά και εντυπωσιακά χαρακτηριστικά. Ας δούμε ορισμένους από αυτούς.

Ο φάρος
Πριν από λίγες ημέρες ερευνητές του Εργαστηρίου Αεριώθησης της NASA (το γνωστό JPL) χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο WISE εντόπισαν στις εσχατιές του Σύμπαντος έναν γαλαξία ο οποίος είναι ο πιο φωτεινός που έχει εντοπιστεί ως σήμερα. Ο WISE J224607.57-052635.0 βρίσκεται στην ασύλληπτη απόσταση των 12,5 δισ. ετών φωτός από εμάς και η λέξη «λάμπει» είναι ίσως φτωχή για να τον περιγράψει.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτός ο γαλαξίας έχει φωτεινότητα ίση με εκείνη 300 τρισ. άστρων σαν τον Ηλιο! Ο εντυπωσιακός γαλαξίας ανήκει σε μια σπάνια κατηγορία, που ονομάζεται «υπερβολικά φωτεινοί υπέρυθροι γαλαξίες». Η υπερβολική λαμπρότητά του πιθανώς οφείλεται σε μια κολοσσιαία μελανή οπή στο κέντρο του, η οποία «καταπίνει» μεγάλες ποσότητες αερίων που την περιβάλλουν. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «The Astrophysical Journal».

Η δίνη
Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα μια εντυπωσιακή φωτογραφία του γαλαξία Μ51Α (Whirlpool), στον οποίο οι επιστήμονες έχουν προσδώσει, λόγω του σχήματός του, το όνομα «Γαλαξίας της δίνης». Ο σπειροειδής γαλαξίας διαθέτει ιδιαίτερα καθαρή δομή βραχιόνων, για αυτό και μοιάζει με μια κοσμική δίνη.
Νέες παρατηρήσεις στον συγκεκριμένο γαλαξία ανέτρεψαν τα δεδομένα που γνωρίζαμε για αυτόν. Δεν βρίσκεται σε απόσταση 23 εκατομμυρίων ετών φωτός από εμάς, όπως πιστεύαμε, αλλά σε απόσταση 30 εκατομμυρίων ετών φωτός ενώ η διάμετρός του δεν είναι 40 χιλιάδες έτη φωτός αλλά 60 χιλιάδες. Η νέα φωτογραφία αποτελεί σύνθεση εικόνων των διαστημικών τηλεσκοπίων Hubble και Chandra.

Ο γυμνός
Το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble προσέθεσε άλλη μια επιτυχία στην τεράστια λίστα των ανακαλύψεων που έχει κάνει στο Σύμπαν από τη στιγμή που τέθηκε σε λειτουργία το 1990. Το Hubble εντόπισε έναν μυστηριώδη γαλαξία σε απόσταση 60 εκατ. ετών φωτός από τη Γη.
Ο γαλαξίας που έλαβε την κωδική ονομασία IC 335 δεν διαθέτει σπείρες και σύμφωνα με τους ειδικούς η μελέτη του μπορεί να προσφέρει νέα στοιχεία, όχι μόνο για τη δημιουργία γαλαξιών αλλά και για τον σχηματισμό του Σύμπαντος. Οι πρώτες παρατηρήσεις δείχνουν ότι ανήκει σε σπάνιο τύπο γαλαξιών, τους SO, που είναι ευρύτερα γνωστοί με τον όρο φακοειδείς γαλαξίες. Ενας φακοειδής γαλαξίας είναι η ενδιάμεση μορφή εμφάνισης μεταξύ ελλειπτικού και σπειροειδή γαλαξία.

Το πυροτέχνημα
Ενα εντυπωσιακό από πολλές πλευρές κοσμικό φαινόμενο εντόπισε ομάδα αστρονόμων από διάφορα μεγάλα πανεπιστήμια των ΗΠΑ, όπως το ΜΙΤ και το Χάρβαρντ. Χρησιμοποιώντας τρία διαστημικά τηλεσκόπια (Hubble, Chandra, Spitzer) οι ερευνητές εντόπισαν μια γαλαξιακή συγχώνευση.
Οι γαλαξιακές συγκρούσεις δεν είναι σπάνιες, αλλά η συγκεκριμένη είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή. Παράγει υπέρλαμπρη ακτινοβολία ακτίνων Χ στο Σύμπαν και φυσικά η όλη διεργασία, όπως συμβαίνει συνήθως, εκτός από ακτινοβολία παράγει και χιλιάδες νέα άστρα.
Οι δύο γαλαξίες που συγχωνεύονται είναι ο NGC 2207 και ο IC 2163 οι οποίοι βρίσκονται σε απόσταση 130 εκατ. ετών φωτός από τη Γη στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η υπέρλαμπρη ακτινοβολία προέρχεται από άστρα που βρίσκονται κοντά σε μελανές οπές. Οι ειδικοί έχουν εντυπωσιαστεί από την ένταση του φαινομένου και εικάζουν ότι είναι πιθανό κάποια από τις εμπλεκόμενες μελανές οπές να ανήκει σε έναν άγνωστο μέχρι σήμερα τύπο.

Ο Τ-rex
Πρόσφατα εντοπίστηκε στα βάθη του Σύμπαντος ένας πανάρχαιος γαλαξίας που δημιουργήθηκε όταν ο κόσμος βρισκόταν ακόμη στην παιδική του ηλικία. Ο γαλαξίας αυτός όμως καλύπτεται εξωτερικά από ένα κοσμικό πέπλο, ένα πυκνό στρώμα σκόνης, και δεν ήταν δυνατή η μελέτη του.
Ομάδα αστρονόμων στις ΗΠΑ χρησιμοποιώντας επίγεια και διαστημικά όργανα παρατήρησης κατάφεραν να διεισδύσουν στο εσωτερικό του αποκαλύπτοντας ότι επρόκειτο για ένα γιγάντιο εργοστάσιο παραγωγής άστρων που όμοιό του δεν υπάρχει πλέον στο Σύμπαν. Η επιστημονική κοινότητα έδωσε στον γαλαξία αυτόν το παρατσούκλι «Σπίθα» αλλά κάποιοι έσπευσαν να τον χαρακτηρίσουν ως τον… Τυραννόσαυρο Ρεξ των γαλαξιών.
Η Σπίθα βρίσκεται σε απόσταση περίπου 11 δισ. ετών φωτός από εμάς, δημιουργήθηκε δηλαδή περίπου 3 δισ. έτη μετά τη γέννηση του Σύμπαντος. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble και τον υπέρυθρο φασματογράφο του αστεροσκοπείου Keck στη Χαβάη καταφέρνοντας να εισχωρήσουν στο εσωτερικό του αρχαίου γαλαξία.
Όπως όλοι οι γαλαξίες της πρώιμης εποχής του Σύμπαντος, έτσι και η Σπίθα είχε μικρό μέγεθος σε σχέση με εκείνους που σχηματίστηκαν αργότερα.
Η Σπίθα έχει διάμετρο 6 χιλιάδων ετών φωτός όταν ο δικός μας γαλαξίας (που έχει μεσαίο γαλαξιακό μέγεθος) έχει διάμετρο 100 χιλιάδες έτη φωτός. Όμως η Σπίθα μπορούσε να παράγει περί τα 300 άστρα ετησίως ενώ ο δικός μας γαλαξίας υπολογίζεται ότι παράγει περί τα δέκα άστρα ετησίως.

Δέκα άνθρωποι που πούλησαν την ψυχή τους στον Διάβολο

Πάντα θα υπάρχει κάποιος που ψάχνει τον εύκολο και γρήγορα δρόμο για να αποκτήσει πλούτη, εξουσία ή απόλαυση στη ζωή…
Και πάντα θα μας συγκινεί το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει αυτός ο κάποιος για να πετύχει αυτό που λαχταρά περισσότερο στον κόσμο.
Θα μιλήσουμε λοιπόν για ανθρώπους που πιστεύεται ότι απευθύνθηκαν στο απόλυτο κακό για να τους βοηθήσει στους σκοπούς τους! Με το αζημίωτο φυσικά, μιας και χάρες ο Σατανάς δεν κάνει.
Ας δούμε τις μοναδικές τους ιστορίες…

Πάπας Σίλβεστρος Β’ (945-1003)

poulisan-psyxi-tous-sto-diaolo-02Ο πάπας Σίλβεστρος Β’ ήταν ένας από τους πλέον πολυμαθείς ανθρώπους του καιρού του: άσος στα μαθηματικά, την αστρονομία και τη μηχανική, του αποδίδεται η εφεύρεση του υδραυλικού εκκλησιαστικού οργάνου, του ρολογιού-εκκρεμές, αλλά και η εισαγωγή της αραβικής αριθμολογίας στη Δυτική Ευρώπη.
Έγραψε πολυάριθμα βιβλία μαθηματικών και φυσικών επιστημών, μουσικής, θεολογίας και φιλοσοφίας, ενώ ήταν ταυτόχρονα ο πρώτος γάλλος ποντίφικας και σίγουρα ο σημαντικότερος του 10ου αιώνα.
Όταν πέθανε, οι φήμες έδιναν και έπαιρναν για τη συμφωνία που είχε κάνει με τον ακατονόμαστο για να αποκτήσει ζηλευτή διάνοια και εφευρετικό πνεύμα. Οι συχνές επαφές του μάλιστα με μεγάλα μυαλά του αραβικού κόσμου ήταν η τρανταχτή απόδειξη(!), όπως και οι προσπάθειές του να απαλλαγεί η εκκλησία από τη σιμωνία…

Νικολό Παγκανίνι (1782-1840)

poulisan-psyxi-tous-sto-diaolo-03Ένας από τους μεγαλύτερους βιρτουόζους του βιολιού όλων των εποχών, ο Παγκανίνι έμαθε να παίζει μαντολίνο σε ηλικία 5 ετών και ξεκίνησε να συνθέτει στα 7 του. Στα 12 χρόνια του εκτελούσε δημόσια συμφωνίες, ενώ στα 16 του έπαθε νευρικό κλονισμό και παραδόθηκε στον αλκοολισμό.
Ο Παγκανίνι θα θεραπευόταν στα 22 του και θα γινόταν ο πρώτος σουπερστάρ της μουσικής, με τις ικανότητές του στο βιολί να λογίζονται απόκοσμες! Τις συνθέσεις του μάλιστα δεν μπορούσαν να τις παίξουν οι σύγχρονοί του βιολονίστες, γι’ αυτό και άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες ότι το ασύλληπτο ταλέντο του δεν ήταν φυσικό προϊόν.
Το κοινό άρχισε σιγά-σιγά να πιστεύει ότι ο Παγκανίνι είχε κάνει συμφωνία με τον Διάολο για να μπορεί να επιδίδεται στις υπερφυσικές μουσικές εκτελέσεις του, με τους προστάτες του να ισχυρίζονται ότι είχαν δει τον Σατανά να τον βοηθά στις συνθέσεις του. Τέτοια ήταν μάλιστα η φήμη για τη διαβολική του φύση που όταν πέθανε του αρνήθηκαν καθολική ταφή στη Γένοβα!
Τέσσερα χρόνια κράτησαν οι διαπραγματεύσεις για την τύχη της σορού του, θέμα που έφτασε μέχρι και το γραφείο του πάπα, με το πτώμα του να μεταφέρεται αρχικά στη Γένοβα αλλά να παραμένει άθαφτο. Τα απομεινάρια του θα έβρισκαν τελικά ησυχία το 1876, όταν και ενταφιάστηκαν στο κοιμητήριο της Πάρμα.

Gilles de Rais (1404-1440)

poulisan-psyxi-tous-sto-diaolo-04Ο Gilles de Rais θεωρούταν ιδιαίτερα έξυπνος, πνευματώδης, θαρραλέος και πολύ ελκυστικός. Γόνος μιας εκ των πλέον διακεκριμένων οικογενειών της Βρετάνης, ο Gilles θα έπαιρνε το τιμόνι της φαμίλιας ήδη από τα 20 του χρόνια, όταν και πέθανε ο πατέρας του.
Βρέθηκε λοιπόν ξαφνικά με αμύθητα πλούτη και εξουσία, γεγονός που έμελλε να οδηγήσει στην πτώση του. Κακές επιχειρηματικές κινήσεις θα οδηγούσαν στην απώλεια του μεγαλύτερου μέρους της περιουσίας του, και πάνω στην απόγνωσή του θα έκανε το μοιραίο λάθος της ζωής του: τη συμφωνία με τον Σατανά!
Ο «Διάολος» άκουγε στο όνομα Francesco Prelati, μέλος ενός απόκρυφου τάγματος, ο οποίος υποσχέθηκε στον νεαρό ευγενή την ανάκτηση της περιουσίας του αν ο τελευταίος δεχόταν να θυσιάσει παιδιά στον δαίμονα του τάγματος, που ονομαζόταν «Βαρώνος».
Ο Gilles θα βίαζε, βασάνιζε και δολοφονούσε τελετουργικά 80-200 παιδιά στα επόμενα χρόνια. Χρήματα δεν βρήκε, βρήκε όμως την καταδίκη και την εκτέλεσή του με απαγχονισμό και καύση κατόπιν της σορού του…

Στρατηγός Jonathan Moulton (1726-1787)

poulisan-psyxi-tous-sto-diaolo-05Ο Jonathan Moulton ξεκίνησε να μαθητεύει σε νεαρή ηλικία σε έναν επιπλοποιό πριν αναζητήσει το 1745 μια νέα καριέρα στον στρατό της Νέας Αγγλίας. Θα έπαιρνε μέρος στον πόλεμο του βασιλιά Γεωργίου, καθώς και στον γαλλο-ινδικό πόλεμο, ενώ το 1749 θα παντρευόταν και θα άφηνε πίσω του 11 απογόνους.
Σταδιακά θα γινόταν ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους του New Hampshire, γεγονός που θα πυροδοτούσε τις φήμες για συμφωνία με τον Σατανά. Το αρχοντικό που έχτισε σε μια μικρή πουριτανική πόλη θα καιγόταν ολοσχερώς το 1769, με τους περίοικους να ισχυρίζονται ότι έβλεπαν τον Διάολο να επισκέπτεται μία φορά τον μήνα τη βίλα του Moulton! Η συμφωνία στη λαϊκή δοξασία είχε ως εξής: ο Σατανάς γέμιζε τις μπότες του Moulton με χρυσάφι με αντάλλαγμα, τι άλλο, την ψυχή του.
Ο πανούργος στρατηγός ξεγέλασε ωστόσο το απόλυτο κακό με ένα έξυπνο τέχνασμα: έκοψε τους πάτους από τις μπότες του και τις τοποθέτησε κατόπιν πάνω από μια μεγάλη τρύπα στο έδαφος, με τον Σατανά να αναρωτιέται γιατί χρειαζόταν μια τόσο μεγάλη ποσότητα χρυσού για να γεμίσουν δυο παπούτσια!
Όταν βέβαια ανακάλυψε το άσχημο παιχνίδι που στήθηκε σε βάρος του, ο Διάολος απαίτησε εκδίκηση: εξαφάνισε το πτώμα του στρατηγού από το φέρετρο και το αντικατέστησε με ένα κουτί γεμάτο χρυσό, με τυπωμένη πάνω του τη φιγούρα του Σατανά. Η τοποθεσία που θάφτηκε ο Jonathan Moulton παραμένει άγνωστη…

Πατέρας Urbain Grandier (1590-1634)

HISM070 VV107Ο πατέρας Urbain Granadier ήταν ένας γάλλος καθολικός ιερέας που θα έβρισκε φριχτό θάνατο στην πυρά όταν θα κατηγορούταν για μαγεία. Παρά τον όρκο ιερατικής αγαμίας που είχε δώσει, ο Urbain επιδιδόταν σε σεξουαλικές σχέσεις με έναν μεγάλο αριθμό γυναικών, την ίδια στιγμή που το 1632 οι Ουρσουλίνες θα τον κατηγορούσαν ότι τις είχε μαγέψει, με την επίκληση βιβλικού δαίμονα, αναγκάζοντας τις καλόγριες σε επαίσχυντα όργια(!).
Στη δική που ακολούθησε, οι δικαστές, αφού βασάνισαν τον ιερέα, παρουσιάσαν έγγραφα υπογεγραμμένα από τον ίδιο και από μια σειρά δαιμόνων ως πειστήριο για τη συμμαχία που είχε κάνει με τον Διάολο. Τα «αποδεικτικά» ήταν γραμμένα ανάποδα στα λατινικά και περιλάμβαναν μέχρι και την υπογραφή του ίδιου του Σατανά…

Τζουζέπε Ταρτίνι (1692-1770)

poulisan-psyxi-tous-sto-diaolo-07Ένας από τους πλέον περίφημους ιταλούς βιολονίστες και συνθέτες, ο Ταρτίνι έγραψε πάνω από 400 μουσικά έργα. Σε πλήρη αντίθεση με τους συγχρόνους του, ο Ταρτίνι δεν έγραψε ποτέ εκκλησιαστική μουσική ή όπερα, επικεντρώνοντας τη δουλειά του σε κονσέρτα βιολιού και σονάτες.
Μία από τις «επίμαχες» σονάτες του ακούει μάλιστα στον τίτλο «Τρίλια του Διαβόλου», με την ιστορία για τη σύνθεσή της να κάνει το κοινό να πιστέψει ότι ο Ταρτίνι είχε κάνει πράγματι συμφωνία με τον Διάολο: ο Ταρτίνι εκμυστηρεύτηκε στον γάλλο αστρονόμο Jerοme Lalande ότι ο Διάολος είχε παρουσιαστεί στον ύπνο του και του ζήτησε να τον υπηρετήσει.
Ο συνθέτης απαίτησε τότε από τον Σατανά να παίξει βιολί για να δοκιμάσει τις ικανότητές του, με τη δεξιοτεχνία του Διαόλου να κόβει την ανάσα του Ταρτίνι. Όταν ξύπνησε από τον εφιάλτη, ο συνθέτης κατέγραψε τη διαβολική σύνθεση όπως τη θυμόταν, και παρά την τεράστια εμπορική επιτυχία της στο κοινό, ο Ταρτίνι πάντοτε παραπονιόταν ότι δεν έμοιαζε ούτε στο ελάχιστο με τη σύνθεση του ονείρου του…

Κορνήλιος Αγρίππας (1486-1535)

poulisan-psyxi-tous-sto-diaolo-08Ο Αγρίππας ήταν ένας από τους διαπρεπέστερους αποκρυφιστές συγγραφείς της Αναγέννησης, με ημιτελείς σπουδές ιατρικής και νομικών. Θεωρούταν μάγος, αποκρυφιστής, θεολόγος, αστρολόγος και αλχημιστής, ενώ ήταν υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών, υπερασπιζόμενος μάλιστα πολλές φορές γυναίκες που κατηγορούνταν για μαγεία.
Το 1535 θα κατηγορούταν ως αιρετικός και θα καταδικαζόταν σε θάνατο, θα κατάφερνε ωστόσο να αποδράσει. Στο ταξίδι του ωστόσο της επιστροφής, θα αρρώσταινε και θα πέθαινε.
Μετά τον χαμό του, φήμες άρχισαν να διαδίδονται για επίκληση δαιμόνων, ενώ στην πλέον περιβόητη διαβολική του κίνηση κάλεσε στο νεκροκρέβατό του ένα μαύρο σκυλί, το οποίο μάλιστα θα επανεμφανιστεί αργότερα σε πολυάριθμους θρύλους για τον Φάουστ, ακόμα και στον Γκαίτε…

Robert Johnson (1911-1938)

poulisan-psyxi-tous-sto-diaolo-09Ένας από τους μεγαλύτερους αμερικανούς μπλουζίστες, ο Robert Johnson κατατάχθηκε 5ος στη λίστα του περιοδικού Rolling Stone με τους 100 κορυφαίους κιθαρίστες όλων των εποχών! Ο θρύλος τον θέλει βέβαια να πούλησε την ψυχή του στον Διάολο για να αποκτήσει την απαράμιλλη μουσική του ικανότητα.
Ήθελε λοιπόν να γίνει μουσικός όταν διατάχθηκε να βρεθεί σε ένα σταυροδρόμι. Εκεί συνάντησε τον Σατανά, ο οποίος «πείραξε» την κιθάρα του Johnson και του έδωσε μαγικά δάχτυλα και δεξιοτεχνία ζηλευτή.
Ο ίδιος ο Johnson μάλιστα διασκέδαζε με τον θρύλο και όχι μόνο δεν έκανε κάτι για να ανακόψει τις φήμες, αλλά τις επέτεινε κιόλας, ισχυριζόμενος ότι πράγματι είχε προβεί σε συμφωνία με τον πρίγκιπα του σκότους. Ο περίφημος μουσικός θα προλάβαινε να κυκλοφορήσει 6 δίσκους πριν τον ανακόψει ο θάνατος σε ηλικία 27 ετών. Ενταφιάστηκε σε μνήμα χωρίς διακριτικά, με την ακριβή τοποθεσία να παραμένει αντικείμενο διαμάχης…

Γιόχαν Γκέοργκ Φάουστ (1480-1540)

poulisan-psyxi-tous-sto-diaolo-10Ο δρ Φάουστ ήταν ένας πλανόδιος αλχημιστής, αστρολόγος και μάγος κατά τα χρόνια της γερμανικής Αναγέννησης. Τα έργα και οι ημέρες του θα γίνονταν ο πυρήνας της δημοφιλούς ιστορίας του δρος Φάουστ, που χρονολογείται ήδη από το 1580, και θα κατέληγαν στα ξακουστά έργα του Marlowe («The Tragical History of Doctor Faustus» του 1604) και κατόπιν του Γκαίτε («Φάουστ» του 1808).
Ο θρύλος θέλει τον αποκρυφιστή Φάουστ να παραχωρείται στη λαγνεία, έπρεπε λοιπόν να καλέσει τους δαίμονες στη δούλεψή του. Στη συμφωνία του με τον Διάολο, ο Φάουστ του έδωσε την ψυχή του με αντάλλαγμα 24 χρόνια διαβολικών υπηρεσιών.
Δυστυχώς για τον Φάουστ, έπειτα από 16 χρόνια το μετάνιωσε και θέλησε να ανακαλέσει το συμβόλαιο… τιμής. Όπως όμως ξέρουν καλά όσοι έχουν διαβάσει κάποιες από τις εκδοχές του μύθου, η συμφωνία με τον Σατανά δεν ακυρώνεται, γι’ αυτό και ο Διάολος δολοφόνησε βάναυσα τον Φάουστ…

Άγιος Θεόφιλος των Αδάνων (πέθανε το 538)

poulisan-psyxi-tous-sto-diaolo-11Ο άγιος Θεόφιλος ο Μετανοών (ή Θεόφιλος των Αδάνων) ήταν ένας κληρικός του 6ου αιώνα που θεωρήθηκε ότι έκανε συμφωνία με τον Διάολο για να ανέβει στα ύπατα εκκλησιαστικά αξιώματα.
Η ιστορία του μάλιστα είναι η πρώτη στα χρονικά σύναψη συμφωνίας με τον Σατανά, η αρχετυπική ιστορία συναλλαγής ανθρώπων και Διαόλου. Ο Θεόφιλος ήταν ο αρχιδιάκονος των Αδάνων που είχε εκλεγεί παμψηφεί επίσκοπος, αρνήθηκε ωστόσο τη θέση λόγω της ταπεινότητάς του.
Όταν ωστόσο ο νέος επίσκοπος τον έβγαλε από τη θέση του, ο Θεόφιλος θα ξεχνούσε την ταπεινότητά του και θα έψαχνε λυσσαλέα τον Σατανά για να του δώσει αυτό που εκ των πραγμάτων δικαιούταν. Έτσι κι έγινε, με τον Θεόφιλο να καταλήγει επίσκοπος, αποκηρύσσοντας ταυτόχρονα τον Χριστό και την Παρθένο Μαρία, κατά τις προσταγές του Διαόλου.
Χρόνια αργότερα, φοβούμενος για την ψυχή του, ο Θεόφιλος θα μετανοήσει, με προσευχές και μετάνοιες και 40 ημέρες νηστείας, με την Παρθένο Μαρία να εμφανίζεται μπροστά του και να του υπόσχεται ότι θα παρέμβει στον Θεό για να έχει ο επίσκοπος ευνοϊκή μεταχείριση. Ο Θεόφιλος νήστεψε για άλλες 30 ημέρες, με την Παναγία να εμφανίζεται και πάλι ενώπιόν του και να του παρέχει άφεση αμαρτιών.
Ο Σατανάς δεν έλεγε ωστόσο να εγκαταλείψει έτσι εύκολα τη μάχη, με τον επίσκοπο να ξυπνά μια μέρα και να βρίσκει το διαβολικό συμβόλαιο στο στέρνο του. Στράφηκε τότε στους εκκλησιαστικούς πατέρες και εξομολογήθηκε την άνομη πράξη του, με τους μοναχούς να καίνε το συμβόλαιο και να απελευθερώνουν μια για πάντα τον Θεόφιλο από το δυσβάσταχτο βάρος της συμφωνίας με τον Διάολο…