Πέμπτη 21 Ιουλίου 2016

ΑΡΧΑΪΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΠΙΝΔΑΡΟΣ - •Πυθιονίκαις IV - Ἀρκεσιλάῳ Κυρηναίῳ ἅρματι (4.1-4.23)

ΠΥΘΙΟΝΙΚΑΙΣ IV ΑΡΚΕΣΙΛΑΩΙ ΚΥΡΗΝΑΙΩΙ ΑΡΜΑΤΙ


Σάμερον μὲν χρή σε παρ᾽ ἀνδρὶ φίλῳ [στρ. α]
στᾶμεν, εὐίππου βασιλῆϊ Κυράνας,
ὄφρα κωμάζοντι σὺν Ἀρκεσίλᾳ,
Μοῖσα, Λατοίδαισιν ὀφειλόμενον Πυ-
θῶνί τ᾽ αὔξῃς οὖρον ὕμνων,
ἔνθα ποτὲ χρυσέων Διὸς αἰετῶν πάρεδρος
5 οὐκ ἀποδάμου Ἀπόλλωνος τυχόντος ἱέρεα
χρῆσεν οἰκιστῆρα Βάττον
καρποφόρου Λιβύας, ἱεράν
νᾶσον ὡς ἤδη λιπὼν κτίσσειεν εὐάρματον
πόλιν ἐν ἀργεννόεντι μαστῷ,

καὶ τὸ Μηδείας ἔπος ἀγκομίσαι [αντ. α]
10 ἑβδόμᾳ καὶ σὺν δεκάτᾳ γενεᾷ Θή-
ραιον, Αἰήτα τό ποτε ζαμενής
παῖς ἀπέπνευσ᾽ ἀθανάτου στόματος, δέσ-
ποινα Κόλχων. εἶπε δ᾽ οὕτως
ἡμιθέοισιν Ἰάσονος αἰχματᾶο ναύταις·
«Κέκλυτε, παῖδες ὑπερθύμων τε φωτῶν καὶ θεῶν·
φαμὶ γὰρ τᾶσδ᾽ ἐξ ἁλιπλά-
κτου ποτὲ γᾶς Ἐπάφοιο κόραν
15 ἀστέων ῥίζαν φυτεύσεσθαι μελησιμβρότων
Διὸς ἐν Ἄμμωνος θεμέθλοις.

ἀντὶ δελφίνων δ᾽ ἐλαχυπτερύγων ἵπ- [επωδ. α]
πους ἀμείψαντες θοάς,
ἁνία τ᾽ ἀντ᾽ ἐρετμῶν δί-
φρους τε νωμάσοισιν ἀελλόποδας.
κεῖνος ὄρνις ἐκτελευτάσει μεγαλᾶν πολίων
20 ματρόπολιν Θήραν γενέσθαι, τόν ποτε
Τριτωνίδος ἐν προχοαῖς
λίμνας θεῷ ἀνέρι εἰδομένῳ γαῖαν διδόντι
ξείνια πρῴραθεν Εὔφαμος καταβαίς
δέξατ᾽—αἰσίαν δ᾽ ἐπί οἱ Κρονίων
Ζεὺς πατὴρ ἔκλαγξε βροντάν—,

***

ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΠΥΘΙΟΝΙΚΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΚΕΣΙΛΑΟ ΤΟΝ ΚΥΡΗΝΑΙΟ, ΝΙΚΗΤΗ ΣΕ ΑΡΜΑΤΟΔΡΟΜΙΑ


Σήμερα πρέπει σε φίλο δίπλα να σταθείς, [στρ. α]στον βασιλιά της φημισμένης για τ᾽ άλογα Κυρήνης,για να πλέξεις με τον Αρκεσίλαο αντάμα που γιορτάζει,ω Μούσα, τον χρεωστούμενο ύμνογια της Λητούς τα τέκνα και για την Πυθώ.Εκεί κάποτε η πάρεδρος των χρυσαετών του Δία,5η ιέρεια του Απόλλωνα που στους Δελφούς βρισκόταν,προφήτεψε πως της Λιβύης της καρποφόρουθα γινόταν οικιστής ο Βάττος,αφήνοντας επιτέλους το ιερό του το νησί,και θα ᾽χτιζε μια πόλη ξακουστή για τ᾽ άρματά τηςπάνω σε κάτασπρο μαστό της γης.
Και της Μήδειας τα λόγια θα τελούσε, [αντ. α]10στην έβδομη και δέκατη γενιά, λόγιαπου κάποτε στη Θήρα έβγαλε απ᾽ το αθάνατό της στόματου Αιήτη η κόρη η τολμηρή και δέσποινα των Κόλχων.Έτσι μίλησε στου πολεμιστή Ιάσονα τους ημιθέους ναύτες:«Ακούστε με, τρανόψυχων ανθρώπων και θεών παιδιά,σας λέω πως κάποτε αποδώ, τούτη τη θαλασσόδαρτη γη,του Επάφου η κόρη θα δεχτεί τη ρίζα15για πόλεις φημισμένες πάνω στου Δία του Άμμωνα τα θεμέλια.
Κι αλλάζοντας μ᾽ άτια γοργά τα κοντοφτέρουγα δελφίνια, [επωδ. α]με χαλινάρια τα κουπιά,θα κυβερνήσουν δίφρους που σαν τη θύελλα θα τρέχουν.20Κι έτσι η Θήρα μητρόπολη θα γίνει πόλεων τρανώνχάρη σ᾽ εκείνο το σημάδι που κάποτε,στης Τριτωνίδας λίμνης τα τρεχούμενα νερά,θεός ανθρώπου παίρνοντας μορφήστον Εύφημο πρόσφερε, έναν βώλο γης,δώρο φιλοξενίας·κι αυτός κατέβηκε από την πρώρα για να τον πάρει,ενώ του Κρόνου ο γιος, ο μέγας Δίας,του προμήνυσε, με τη βροντή, αίσιο τέλος.

Αριστοτέλους «ΠΟΙΗΤΙΚΗ»

Αν η Ρητορική του Αριστοτέλη έχει τώρα σε μεγάλο βαθμό ιστορικό ενδιαφέρον, οι τύχες της σύντομης μελέτης για την ποίηση υπήρξαν πολύ διαφορετικές. Το Περί ποιητικής, συμβατικά Ποιητική, απόλαυσε και συνεχίζει να απολαύει μιαν αξιοσημείωτη φήμη μεταξύ των βιβλίων της λογοτεχνικής κριτικής. Μπορεί δίκαια να κριθεί ως το πιο σημαντικό απ' όλα τα συναφή έργα, και, δεν είναι καθόλου περίεργο πως τίποτα απ' ό, τι ο Αριστοτέλης έγραψε δεν μελετάται πιο πλατιά και δεν γίνεται αναφορά σ' αυτό. Ωστόσο ο ίδιος ο Αριστοτέλης, και οι σύγχρονοί του, θα μπορούσαν να ξαφνιαστούν από την μετέπειτα επιτυχία του. Δεν υπάρχει τίποτα που να δείχνει ότι θεωρούσε την Ποιητική ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματά του, που μπορούσε να είναι στην ίδια κατηγορία όπως το έργο για τη λογική, μεταφυσική και βιολογία. Η Ρητορική είναι μια πολύ περισσότερο λεπτομερής μελέτη από την Ποιητική, κι όταν ακόμη ληφθεί υπόψη ότι το δεύτερο έργο, που είναι επίσης το μεταγενέστερο, δεν έχει σωθεί ακέραιο. Είναι ίσως ορθό να πούμε ότι ο Αριστοτέλης ενδιαφερόταν περισσότερο για την τεχνική της ρητορικής και το επιχείρημα παρά για τη φύση της ποίησης.
 
Μια τέτοια στάση από μέρους του Αριστοτέλη θα βοηθούσε να εξηγήσουμε μερικές από τις ελλείψεις της Ποιητικής: πραγματεύτηκε το θέμα εκλεκτικά χωρίς να σκοπεύει να διατυπώσει μια πλήρη θεωρία της λογοτεχνίας. Επιπλέον, η Ποιητική, στην παρούσα μορφή της, είναι τόσο συμπυκνωμένη ώστε έχουμε κάθε λόγο να τη θεωρούμε μάλλον ως μια πραγματεία σχεδιασμένη για μελέτη μέσα στην αριστοτελική σχολή παρά ως ένα βιβλίο στη συνηθισμένη σημασία. Είναι επίσης στην πραγματικότητα σίγουρο ότι το αρχικό κείμενο έχει τροποποιηθεί από αρχαίους εκδότες σε διάφορα μέρη. Αλλά, παρ’ όλες τις δυσκολίες της, η Ποιητική αξίζει τη μεγάλη της φήμη. Διαφωτίζει την κατανόηση της ελληνικής τραγωδίας και καθιερώνει κριτικά εργαλεία λογοτεχνικής ανάλυσης που έχουν μόνιμη αξία.
 
Προσεγγίζοντας την Ποιητική χρειάζεται να λάβουμε υπόψη πολλά ιστορικά δεδομένα. Πρώτα, τις πολιτιστικές περιστάσεις της εποχής του Αριστοτέλη. Το δεύτερο τρίτο του τέταρτου αιώνα π.Χ. ήταν περίοδος παρακμής και αλλαγής στην ελληνική ποίηση. Ιδιαίτερα η τραγωδία, το κύριο θέμα του Αριστοτέλη στην Ποιητική, δεν είχε να παρουσιάσει διακεκριμένο δραματικό ποιητή μετά τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη, αλλά οι δραματικές γιορτές συνέχισαν όπως προηγουμένως, με νέα θεατρικά έργα και κάποτε με αναβίωση παλαιότερων. Ο κάθε μαθητής μάθαινε τον Όμηρό του, και γενικά, η ποίηση παρέμενε ένα βασικό στοιχείο εκπαίδευσης και κουλτούρας στην πιο πλατιά σημασία των όρων.
 
Δεύτερο, την επίδραση του Πλάτωνα. Ως στενός εταίρος του Πλάτωνα για είκοσι χρόνια, ο Αριστοτέλης δεν μπορούσε να μην αντιδράσει στις απόψεις του παλαιότερου φιλοσόφου. Ο ορισμός του της ποίησης ως μιμητικής τέχνης (μίμησις) προέρχεται κατευθείαν από τον Πλάτωνα, και ο Αριστοτέλης επίσης ακολούθησε τον Πλάτωνα δίνοντας μεγάλη σημασία στην επενέργεια της ποίησης πάνω στα συναισθήματα. Αλλά δεν συμμεριζόταν καμιά από τις επιτιμητικές στάσεις του Πλάτωνα απέναντι στην ποίηση. Οι ηθικές έννοιες παίζουν σημαντικό μέρος στην Ποιητική, αλλά ο σκοπός του έργου δεν είναι να υπαγορεύσει στους ποιητές τι έπρεπε να πουν, με οποιαδήποτε ηθική έννοια. Ένα μέρος της σημασίας της Ποιητικής είναι η μεταχείριση της ποίησης ως έγκυρης δραστηριότητας καθεαυτής, που χρειάζεται ανάλυση και κατανόηση μέσα στους δικούς της όρους αναφοράς.
 
Τρίτο, τη μεθοδολογία του Αριστοτέλη και τις εννοιολογικές κατηγορίες. Η Ποιητική είναι ένα από τα υστερότερα έργα του Αριστοτέλη. Ως την εποχή της σύνθεσής της, είχε ήδη καθιερώσει μεθόδους ανάλυσης και ορολογίας που μπορούσαν να εφαρμοσθούν στη συζήτηση όλων των ειδών για τα διάφορα θέματα. Η διαίρεση της ποίησης σε “είδη”, η διάκριση ανάμεσα σε “καθολικό” και “ειδικό”, η διάκριση ανάμεσα σε “απλό” και “σύνθετο” – αυτά είναι δείγματα αναλυτικών σχημάτων στην Ποιητική που απαντούν σε όλα τα έργα του Αριστοτέλη. Επιπλέον, μερικοί όροι στην Ποιητική, συγκεκριμένα πρᾶξις - δράση, ἦθος - (ηθικός) χαρακτήρας, ἁμαρτία - σφάλμα, όλα διαφωτίζονται από σημεία που συζητούνται στα Ηθικά του.
 
Η δομή της Ποιητικής, όπως την έχουμε, είναι η ακόλουθη: στα κεφάλαια 1-5 ο Αριστοτέλης διαφωτίζει τη Φύση της ποίησης γενικά· τα κεφάλαια 6-22 ασχολούνται με την τραγωδία, τα 23-6 με το έπος και με μια σύγκριση των δύο ειδών. Η τελευταία πρόταση στα χειρόγραφά μας ολοκληρώνει την εξέταση της τραγωδίας και του έπους. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι η Ποιητική συνέχισε με εξέταση της κωμωδίας[1], που υποσχέθηκε στο 1449b21. Το τέταρτο “είδος” της ποίησης που αναφέρει ο Αριστοτέλης, ο 'διθύραμβος' (χορικό λυρικό άσμα), δεν συζητείται πουθενά λεπτομερειακά, και δεν υπάρχει τρόπος να ξέρουμε αν το εξέτασε αλλού, όπως και όποιο άλλο “είδος” ποίησης, για παράδειγμα την προσωπική λυρική.
 
Παρά τη συντομία τους, τα εισαγωγικά κεφάλαια είναι θεμελιακής σημασίας. Έχοντας ορίσει την ποίηση ως 'μιμητική τέχνη', ο Αριστοτέλης διευκρινίζει τη σημασία της 'μίμησης' για το συγκεκριμένο είδος της. Οι ποιητές μιμούνται “τους ανθρώπους που δρουν” (1448a 1), μια δήλωση που δείχνει ότι ο Αριστοτέλης σκέφτεται τώρα το δράμα και το έπος. Αφού οι άνθρωποι που δρουν διαφέρουν στους ηθικούς χαρακτήρες τους, ένα κριτήριο για τη διαφοροποίηση των ειδών της ποίησης είναι ηθικό: η τραγωδία παρουσιάζει τους ανθρώπους ως ανώτερους από ό,τι είναι στη ζωή, η κωμωδία ως κατώτερους (1448a17). Ο Αριστοτέλης δεν εννοεί ότι τα θέματα της τραγωδίας είναι πρότυπα αρετής. Το ηθικό του κριτήριο εδώ είναι εν μέρει, αν όχι κυρίως, ένας τρόπος διάκρισης του ευγενικού και ηρωικού από το μονότονο και ασήμαντο. Μια άλλη μέθοδος διάκρισης ανάμεσα στις διάφορες μορφές ποίησης είναι η χρήση που κάνουν της αφήγησης, του δράματος, ή και των δύο. Ο Αριστοτέλης βλέπει τον Όμηρο και ως αφηγηματικό και ως δραματικό ποιητή, αναμφίβολα γιατί το έπος κάνει τέτοια σπουδαία χρήση των λόγων.
 
Οι παρατηρήσεις του για τη “Φυσική” αρχή της ποίησης αξίζουν να παρατεθούν πλήρως: τό τε γάρ μιμεῖσθαι σύμφυτον τοῖς ἀνθρώποις ἐκ παίδων ἐστί καί τούτῳ διαφέρουσι ταῶν ἄλλων ζώων δτι μιμητικώτατόν ἐστι καί τάς μαθήσεις ποιεῖσθαι διά μιμήσεως τάς πρώτας, καί το χαίρειν τοῖς μιμήμασι πάντας (1448b5-9). Η ποίηση λοιπόν, για τον Αριστοτέλη, είναι και φυσικό και ευχάριστο συστατικό στοιχείο της ανθρώπινης ζωής. Πουθενά στην Ποιη­τική δεν εισηγείται ότι ο ποιητής είναι δάσκαλος ή "προμηθευτής" κάποιου συγκεκριμένου είδους αληθειών. Όταν ωστόσο γράφει για την τραγωδία, ο Αριστοτέλης συγκεκριμενοποιεί ορισμένες ιδιότητες που χρειάζονται σ' ένα ποιητή. Θα πρέπει να είναι μάλλον ένας ταλαντούχος παρά κάποιος που υπόκειται στην έμπνευση (1455a32), και ο Αριστοτέλης φαίνεται να λέει ότι άνθρωποι που μπορούν να περιγραφούν με όποιον από τους δύο αυτούς τρόπους είναι εκείνοι που είναι πάρα πολύ ικανοί να αισθάνονται τα πάθη που παριστάνονται σε ποιητική μορφή.
 
Η γνώμη του Αριστοτέλη για τη “μίμηση” ή “αναπαράσταση” (μίμησις) δεν ισοδυναμεί με την απλή αναπαραγωγή ή αντιγραφή. Είναι ο τρόπος του για να πει ότι η ποίηση είναι ένα ιδιαίτερο είδος δημιουργικής πράξης. Δεν πρέπει να υποθέσουμε ότι η μίμηση αντιτίθεται στη φαντασία, αλλά μάλλον σ' ό, τι είναι καθαρά φανταστικό ή αδύνατο. Το καθήκον του ποιητή είναι να αναπαριστά τις ανθρώπινες πράξεις και τη ζωή, αλλά όχι αναγκαστικά τη ζωή εδώ και τώρα. Παρόλο που παρομοιάζεται με ζωγράφο (γιατί κι η ζωγραφική επίσης είναι είδος μίμησης), ο ποιητής μπορεί να παριστάνει τα πράγματα όπως ήταν, ή όπως είναι, ή όπως λέγονται ή νομίζονται ότι είναι, ή όπως έπρεπε να είναι (1460b10). Επιπλέον η ποίηση διαφέρει από την ιστορία, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, στο ότι γράφει μάλλον για το 'καθολικό' παρά για “το μερικό” (1451b6)[2]. Η ιστορία διηγείται ό, τι ένα άτομο έκανε ή δοκίμασε. Αλλά η ποίηση - κι εδώ ο Αριστοτέλης σκέφτεται κυρίως την τραγωδία - αναπαριστά “πράγματα κάποιας λογής” που γίνονται ή λέγονται από “κάποιον συγκεκριμένου τύπου” σε τρόπο ώστε η σχέση ανάμεσα στο πρόσωπο που δρα και στο τι λέει ή κάνει είναι “πιστευτή ή αναγκαία”. Μ' αυτές τις δύσκολες λέξεις, ο Αριστοτέλης δεν αντιπαραβάλλει μόνο την τραγωδία με την ιστορία αλλά λέει κάτι που έχει μεγάλη σπουδαιότητα για την ποίηση ως λογοτεχνικό είδος. Πρέπει να είναι μια αναπαράσταση που έχει γενική σημασία και συνοχή, σε τρόπο που συγκινούμαστε ώστε να αντιδράσουμε: ναι, αυτό είναι ό, τι κάποιος σαν αυτό θα έλεγε ή θα έκανε σε τέτοια περίσταση.
 
Η “καθολικότητα” της ποίησης τοποθετείται μέσα στη λεπτομερή ανάλυση της τραγωδίας από τον Αριστοτέλη, κι είναι αυτό το μέρος της Ποιητικής, το πιο μεγάλο τμήμα, που δίκαια έχει επαινεθεί πάρα πολύ. Αρχίζει με ένα γενικό ορισμό: “τραγωδία είναι μίμηση μιας πράξης που απαιτεί σοβαρή προσοχή, που είναι ολοκληρωμένη και έχει μέγεθος με λόγο που είναι ελκυστικός... κάνοντας χρήση δραματικής κι όχι διηγηματικής μορφής, προκαλώντας μέσω του ελέου και του φόβου την κάθαρση τέτοιων συγκινήσεων”.
 
Κανένα τμήμα της Ποιητικής δεν έχει προκαλέσει μεγαλύτερη συζήτηση από το τελευταίο μέρος του ορισμού αυτού. Ο Αριστοτέλης δεν κάνει περαιτέρω αναφορά στην κάθαρση, αλλά στα μετέπειτα κεφάλαια διαφωτίζει κάπως τα “τραγικά” συναισθήματα, έλεο και φόβο. Μας λέει ότι προξενεύονται συγκεκριμένα από μιαν αλλαγή στη γνώση ή τις τύχες ενός χαρακτήρα (1452a38). Ειδικότερα, ο έλεος προκαλείται από συμφορά της οποίας δεν είναι άξιος, και ο φόβος από τα παθήματα “αυτού που μας μοιάζει” (1453α5). Έπεται ότι οι τραγωδίες που πρόκειται να είναι επιτυχημένες, κατά τη γνώμη του Αριστοτέλη,. θα πρέπει να διεγείρουν τα συναισθήματα του ακροατηρίου μ' αυτούς τους τρόπους. Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πόσο τα λόγια του Αριστοτέλη προσφέρονται στην ιδέα να νιώθει κανείς συμπάθεια για τους χαρακτήρες[3]. Κάποια ιδέα συναισθήματος για τους άλλους εξυπακούεται σαφώς από τον έλεο, και ο Αριστοτέλης αναφέρεται επίσης στο “αίσθημα για τον συνάνθρωπο”, το φιλάνθρωπον. Αλλά δεν θα έπρεπε να νομίσουμε ότι έχει κατά νου μια ρομαντική προσωπική ταύτιση με τον πρωταγωνιστή και τα παθήματά του[4]. Και ο έλεος και ο φόβος έχουν για τον Αριστοτέλη υπονοούμενα προσωπικής αναφοράς - συγκινούμαστε από τη σκέψη ότι κι εμείς επίσης μπορούμε να υποφέρουμε τέτοιο πόνο. Πιο ενδιαφέρουσα απ' όλα είναι η παρατήρησή του ότι “o ποιητής πρέπει να παράγει την ευχαρίστηση που προκαλείται μέσα από τη μίμηση από τον έλεο και το φόβο” (1453bll). Στην προηγούμενη πρόταση έχει μιλήσει για την 'ευχαρίστηση που προσιδιάζει στην τραγωδία', κι αυτή στη συνέχεια αναλύεται ως προϊόν ελέου και φόβου, όπως αναπαριστάνεται δραματικά.
 
Ο Αριστοτέλης αναγνώριζε πλήρως ότι ο έλεος και ο φόβος είναι οδυνηρά (Ρητ. 2.8). Αλλά δεν αντιφάσκει όταν λέει ότι προξενούν ευχαρίστηση σ' ένα τραγικό ακροατήριο. Γιατί πραγματικά απολαμβάνουμε την τραγωδία και η ενδιαφέρουσα ερώτηση είναι γιατί. Αν και οποιαδήποτε δήλωση για την κάθαρση στην Ποιητική είναι ριψοκίνδυνη, οι περαιτέρω παρατηρήσεις του Αριστοτέλη για τον έλεο και φόβο υποβάλλουν σε μεγάλο βαθμό ότι η κάθαρση αυτών και όμοιων συναισθημάτων, αν δεν είναι η ίδια η ευχαρίστηση στην τραγωδία, είναι μια διαδικασία που μεταβάλλει ό, τι στην πραγματική ζωή θα ήταν οδυνηρή εμπειρία σε κάτι που μπορεί να είναι ευχάριστο. Η άποψη φαίνεται να είναι πως μπορεί να είναι ευχάριστο να διεγείρουμε τα συναισθήματα αυτά και να τα ανακουφίζουμε με την τέχνη. Ο Αριστοτέλης λέει περισσότερα στα Πολιτικά (8.7), όταν γράφει για “ενθουσιαστική” μουσική, κι υπάρχει κάθε λόγος να συσχετίσουμε τις εκεί παρατηρήσεις του με την Ποιητική[5].
 
Είναι μήπως το ξύπνημα των συναισθημάτων σε δραματικά συμφραζόμενα που συνιστούν την κάθαρση; Η απάντηση είναι πιθανόν ναι. Ο Αριστοτέλης φαίνεται να λέει ότι η εμπειρία της τραγωδίας αποδεσμεύει τα αισθήματά μας μ’ έναν τέτοιο τρόπο, ώστε κερδίζουμε συναισθηματική ισορροπία και σταθερότητα[6]. Ίσως θα πρέπει να δούμε την ιδέα του της συναισθηματικής θεραπείας ως θετική αξίωση για την αξία της τραγωδίας, υπερασπίζοντάς την ενάντια στις έντονες επικρίσεις του Πλάτωνα[7]. Αλλ’ αυτό σημαίνει να βασίζει κανείς πολλά πάνω σε λίγα. Είναι καλύτερο να συνδέσουμε την άποψη του Αριστοτέλη για τη συναισθηματική ευχαρίστηση στην τραγωδία με τη γενική αντίληψη του ανθρώπου ως δημιουργήματος που απολαμβάνει τη “μίμηση”. Ο έλεος, ο φόβος, και η κάθαρσή τους, εξηγούν τί πρέπει να σκοπεύει ο τραγικός ποιητής να δημιουργήσει αν το ακροατήριο πρόκειται να απολαύσει αυτό το ιδιαίτερο είδος μίμησης.
 
Λιγότερη διαμάχη περιβάλλει τα προηγούμενα μέρη του ορισμού της τραγωδίας από τον Αριστοτέλη. Στην προσπάθεια να τα εξηγήσει ο ίδιος, φτάνει στο συμπέρασμα ότι η τραγωδία αποτελείται κατ' ανάγκην από έξι συστατικά στοιχεία: ιστορία ή υπόθεση (μῦθος), χαρακτήρες (ἤθη), σκέψη (διάνοια), λεξιλόγιο (λέξις), θέαμα (ὄψις), και τραγούδι (μελοποιία) (1450a9). Η συζήτησή του των τελευταίων τριών στοιχείων, παρόλο που δεν στερείται ενδιαφέροντος, γίνεται επιτροχάδην και δεν θα εξεταστεί εδώ. Το καλύτερο και μεγαλύτερο μέρος της εξέτασης της τραγωδίας είναι αφιερωμένο στο μῦθο.
 
Με το μῦθο ο Αριστοτέλης εννοεί “τη σύνθεση των γεγονότων” (1450a 4). Αυτό, πάνω απ' όλες τις άλλες έννοιες, ρίχνει φως στο είδος της μίμησης που είναι η τραγωδία. “Η τραγωδία είναι μίμηση όχι ανθρώπων αλλά πράξεων και της ζωής ... σε τρόπο που αυτοί [δηλ. οι ηθοποιοί] παίζουν όχι για να αναπαραστήσουν τους χαρακτήρες, αλλά περιλαμβάνουν τους χαρακτήρες για χάρη των πράξεων· επομένως πράξεις και μύθος είναι ο σκοπός της τραγωδίας, κι ο σκοπός (τέλος) είναι ο πιο σημαντικός απ' όλα τα πράγματα” (1450a
15).
Είναι χαρακτηριστικό της προσέγγισης του Αριστοτέλη στην εξήγηση μιας δραστηριότητας να αναζητεί το “σκοπό” της, και η επιλογή της πλοκής (μύθου) ή της δράσης ως του σκοπού της τραγωδίας σημαίνει ότι τα βλέπει ως τα θεμελιακά αποφασιστικά στοιχεία. Τονίζοντας τόσο πολύ τη δράση (πρᾶξις), ο Αριστοτέλης δεν λέει ότι η τραγωδία πρέπει να παραγεμίζεται με γεγονότα, ενεργητικά σ' αντίθεση με τα στατικά. Μια πράξη σύμφωνα με την ανάλυσή του είναι μια ενιαία εμπειρία ή σειρά γεγονότων, π.χ. η ανακάλυψη από τον Οιδίποδα της ταυτότητάς του, ή η δολοφονία του Αγαμέμνονα. Ο Αριστοτέλης όταν δίνει συμβουλή στον υποψήφιο δραματικό συγγραφέα (1455b2), εισηγείται ότι θα πρέπει να αρχίσει με μια “γενικευμένη” σύλληψη ενός δραματικού έργου, στο οποίο κύρια ονόματα και “επεισόδια” προστίθενται αργότερα. Η πράξη είναι και λογικά και χρονολογικά η αφετηρία, όπως είναι επίσης ο σκοπός. Ο χαρακτήρας υποτάσσεται στην πλοκή, όχι επειδή δεν είναι απαραίτητος ή κανονικά ανεξάρτητος από τη δράση, αλλά επειδή σχετίζεται με την πλοκή όπως το χρώμα μιας ζωγραφιάς με ένα μονόχρωμο σκίτσο (1450α39)[8]. Αυτή η ενδιαφέρουσα σύγκριση δείχνει ότι για τον Αριστοτέλη ο χαρακτήρας στην τραγωδία δεν θεωρείται κάτι αυτόνομο αλλά ως “χρωματισμός” της πράξης. Αν αυτό μας φαίνεται υπερβολικά περιορισμένο, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι 'χαρακτήρας' στη χρήση του σημαίνει ηθική διάθεση, όχι ένα ευρύ φάσμα ατομικών χαρακτηριστικών. Επιπλέον, όπως επανειλημμένα επιμένει στα Ηθικά, η πράξη είναι αυτή που αποκαλύπτει τον χαρακτήρα, ένα σημείο που δείχνει ότι είναι σφάλμα να βρίσκουμε στην Ποιητική μιαν απλή αποσύνδεση ανάμεσα στην πλοκή και τον χαρακτήρα.
 
Ανάμεσα στις πιο σημαντικές συμβολές του Αριστοτέλη στην αισθητική θεωρία είναι η επιμονή του για την “οργανική ενότητα” της τραγικής πράξης. Μια τραγωδία, όπως ο ορισμός του προϋποθέτει, πρέπει να κατέχει “κάποιο μέγεθος” αλλά πιο ειδικά, πρέπει να είναι η μίμηση μιας πράξης που είναι “ολόκληρη και πλήρης” (1450b24). Η πλοκή πρέπει να είναι μία, μέσα στην οποία το θεατρικό έργο αναπτύσσεται και φτάνει στο τέλος του μέσα από μια φυσική (αναγκαία ή πιστευτή) ακολουθία γεγονότων. Από τις “τρεις ενότητες”, τόσο σημαντικές στη μεταγενέστερη κριτική, η πράξη είναι η μόνη την οποία ο ίδιος ο Αριστοτέλης υπογράμμισε. Ούτε και περιόρισε το σκοπό της στην τραγωδία. Ο επικός ποιητής επίσης θα πρέπει να σκοπεύει σε μια όμοια ενότητα δράσης, που ο Αριστοτέλης νομίζει ότι πραγματοποίησε ο Όμηρος, αντίθετα με την πλειονότητα των επικών ποιητών. Είχε δίκαιο που δεν πραγματεύτηκε ολόκληρο τον Τρωικό πόλεμο, ένα θέμα κατάλληλο για ιστορία αλλά πολύ εκτενές για έπος (1459a30).
 
Ο Αριστοτέλης συνεχίζει τη γενική του συζήτηση της πλοκής με εξέταση πολλών από τις λεπτομέρειές της. Η πράξη που γίνεται αντικείμενο μίμησης πρέπει να περιέχει μια μεταβολή (δηλ. της τύχης), είτε από το καλό στο κακό ή το αντίθετο (1451a13). Δεν είναι αναγκαίο, κατά την άποψη του Αριστοτέλη, για μια τραγωδία να έχει άτυχο τέλος, αν και αυτή είναι η “μεταβολή” που προτιμά, και ευτυχές τέλος δεν είναι ασυνήθιστο στα σωζόμενα δράματα του Σοφοκλή και Ευριπίδη. Λιγότερο χρήσιμη είναι η διάκρισή του ανάμεσα σε 'απλές' και “σύνθετες” πλοκές. Μια σύνθετη πλοκή είναι αυτή στην οποία η μεταβολή της τύχης συνοδεύεται από “περιπέτεια” ή “αναγνώριση”, ή και τα δύο. Με την “περιπέτεια” ο Αριστοτέλης εννοεί 'μια μεταβολή στην πράξη προς την αντίθετη κατεύθυνση' και φέρνει παράδειγμα τον Κορίνθιο αγγελιοφόρο στον Οιδίποδα τύραννο του Σοφοκλή τα νέα του οποίου, παρόλο που σκοπεύουν να χαροποιήσουν τον Οιδίποδα, έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. “Η αναγνώριση” είναι “μεταβολή από την άγνοια στη γνώση, είτε προς φιλία (συμπεριλαμβανομένης της συγγένειας) είτε προς εχθρότητα” (κεφάλαια 10­11). “Η περιπέτεια” κι η “αναγνώριση” δεν είναι οι ίδιες “η μεταβολή της τύχης” αλλά δραματικά επινοήματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην αναπαράστασή της. Ο Αριστοτέλης τις θεωρεί ότι είναι μέρη της καλλίστης τραγωδίας.
 
Όπως η δομή της πλοκής, η μεταβολή της τύχης και του χαρακτήρα του πρωταγωνιστή επιδέχεται παραλλαγές. Ο Αριστοτέλης διατείνεται ότι η τραγωδία θα είναι πάρα πολύ αποτελεσματική στην πρόκληση ελέου και φόβου, αν αναπαριστά τη μεταβολή από την καλή στην κακή τύχη ενός ονομαστού ανθρώπου που δεν είναι διακεκριμένος ούτε για αρετή ούτε για κακία, και που η πτώση του είναι το αποτέλεσμα όχι κακοήθειας αλλά κάποιου σφάλματος (δι’ ἁμαρτίαν τινά 1453a7). Με τον όρο αμαρτία δεν εννοεί ένα χονδροειδές ελάττωμα χαρακτήρα, γιατί αυτό θα αντέφασκε στην άρνηση της κακοήθειας. Η μεταβολή της τύχης είναι κάποιου [προσώπου] “καλύτερου μάλλον παρά χειρότερου”. Ο Αριστοτέλης δεν δίνει οποιαδήποτε ανάλυση της ἁμαρτίας στην Ποιητική αλλά η γενική χρήση της λέξης καλύπτει και την πνευματική και την ηθική αμαρτία. Η ορθολογιστική παράδοση της ελληνικής ηθικής, την οποία ο ίδιος ο Αριστοτέλης κληρονόμησε και προσάρμοσε, δεν έκανε αυστηρή διάκριση ανάμεσα στις ηθικές και πνευματικές αδυναμίες και η νεότερη τάση να ερμηνεύεται η ἁμαρτία ως “άγνοια κάποιου υλικού γεγονότος[9] φαίνεται ότι είναι υπερβολικά περιοριστική. Ο Αριστοτέλης ήταν απόλυτα ικανός να κάνει διάκριση ανάμεσα στα ασήμαντα λάθη που οφείλονταν σε άγνοια γεγονότων και στο αξιόποινο σφάλμα που υπολειπόταν της κακοήθειας. Η ανάλυσή του ταιριάζει σε πολύ περισσότερες ελληνικές τραγωδίες (π.χ. Αντιγόνη, Πέρσαι ή Προμηθεύς δεσμώτης) αν η ἁμαρτία μπορεί να περιλάβει ηθικό σφάλμα. Το ουσιαστικό σημείο είναι ότι οποιαδήποτε κι αν είναι η ἁμαρτία που προκαλεί δυστυχία, δεν αξίζει το πάθημα στον πρωταγωνιστή ή μια τιμωρία για τα σφάλματά του.
 
Σ' όλη αυτή την ανάλυση ο Αριστοτέλης ποτέ δεν χάνει από τα μάτια του το σκοπό της τραγωδίας και την ανάγκη της να συγκινήσει τα αισθήματα του ακροατηρίου. Υποδεικνύει ότι οι καλύτερες τραγωδίες παίρνουν την πλοκή τους από μια περιορισμένη σειρά μυθικών οικογενειών, π.χ. Οιδίπους και Ορέστης, που δίνουν υλικό για παθήματα ή πράξη που είναι τρομερή (1453a 18). Όσο για τους ίδιους τους χαρακτήρες, ο Αριστοτέλης συμπληρώνει τις προηγούμενες παρατηρήσεις σ' ένα κεφάλαιο (15) που καθορίζει τέσσερα σημεία προς τα οποία ο δραματικός συγγραφέας πρέπει να στοχεύει: οι χαρακτήρες πρέπει να είναι 'καλοί' (χρηστών, ενν. ήθος), αλλά καλοί με τον τρόπο που καθορίζεται από το φύλο και την κοινωνική θέση τους πρέπει να είναι “κατάλληλοι” (ἁρμόττοντα, ενν. ἤθη) πράγμα που σημαίνει ότι οι ιδιότητές τους πρέπει να συμφωνούν με το φύλο τους και την κοινωνική τους θέση· πρέπει να είναι “αληθοφανείς” (ὅμοιον), και τελικά “συνεπείς” (ὁμαλόν). Όλα αυτά είναι χρήσιμες παρατηρήσεις, αλλά ο νεότερος αναγνώστης είναι πιθανό να βρει αυτό το μέρος της συζήτησης του Αριστοτέλη ότι ανταμείβει λιγότερο από την ανάλυση της πλοκής. Δεν μας βοηθά σχεδόν καθόλου να συλλάβουμε τον πολύπλοκο χαρακτηρισμό που βρίσκεται σε μερικές ελληνικές τραγωδίες, και έχει κάνει μερικούς νεότερους κριτικούς να αγνοήσουν τα ψυχολογικά ελατήρια δράσης που με κανένα τρόπο δεν απουσιάζουν από το έργο του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη.
 
Αλλά η ελληνική τραγωδία διαφέρει από κάθε άποψη από μεταγενέστερα παραδείγματα του είδους. Η Ποιητική έχει σημαντική αξία ως οδηγός (αν και όχι αλάνθαστος) στην ερμηνεία των σκοπών των αρχαίων τραγικών, αλλά η πιο μεγάλη αξία της είναι γενικότερη. Μέσω της υπονοούμενης κριτικής του Πλάτωνα, η Ποιητική μιλά για την ψυχολογική και ηθική αξία της τέχνης, ανεμπόδιστης από συνταγές στον καλλιτέχνη για πράγματα που έπρεπε να κάνει που δεν έχουν καμιά σχέση με την τέχνη του. Η προσέγγιση του Αριστοτέλη ως κριτικού και ως δασκάλου δεν είναι ποτέ σχολαστική. Είναι έντονα πρακτική. Ασχολείται σταθερά με το αποτέλεσμα του λογοτεχνικού έργου πάνω στις ευαισθησίες του ακροατηρίου, και η συγκέντρωσή του πάνω στη δράση της τραγωδίας αποφεύγει το σφάλμα εξέτασης του δράματος σαν να ήταν φιλοσοφία, ψυχολογία ή ηθική. Φυσικά, σαν αναγνώστες το βρίσκουμε πρέπον να εξετάσουμε την ελληνική τραγωδία από πολλές πλευρές που παραλείπει ο Αριστοτέλης - και δεν έχει να πει σχεδόν τίποτα για το χορό - για να μην αναφέρουμε άλλες συμβάσεις του είδους. Αλλά παρ' όλη τη δυσκολία και τη συντομία της, η Ποιητική αποτελεί κατά πολύ την πιο σημαντική ελληνική συμβολή στη λογοτεχνική κριτική.
--------------------- 
[1] Βλ. Cooper (1922).
[2] Για τη διάκριση ανάμεσα στην ποίηση και ιστορία από τον Αριστοτέλη πβ. Gomme (1954b).
[3] House (1956) 102 κ.ε.
[4] Jones (1962) 39 κ.ε
[5] Αναφέρεται στο χωρίο των Πολιτικών σε μια “καθαρότερη έκθεση της κάθαρσης που θα δώσουμε όταν θα έλθουμε να μιλήσουμε για ποίηση”. Αλλά το κείμενό μας της Ποιητικής δεν εκπληρώνει αυτή την πρόρρηση.
[6] Από το έργο του Bernays (1853) και μετά ευνοείται μια ιατρική ερμηνεία της κάθαρσης έτσι ο Αριστοτέλης πραγματευόταν την κάθαρση των συναισθημάτων σαν μια διαδικασία ανάλογη με την επίδραση πάνω στο σώμα καθαρτικών τα οποία αποκαθιστούν την ορθή ισορροπία των χυμών. Πρόσφατοι κριτικοί (π.χ. House (1956) και Lucas (1968)) προσπάθησαν να διευρύνουν τη σημασία μέσω αναφοράς στην έννοια του ίδιου του Αριστοτέλη της ηθικής μεσότητας (House 108) ή σε εορταστικές ιεροτελεστίες (Lucas 284).
[7] House (1956) 100.
[8] Πβ. Jones (1962) 31. 709 
[9] Π.χ. House (1956) 94.

Όλα τα μπορείς!

Τολμάς να το διαβάσεις;

Τα πεύκα γέμισαν κάμπιες. Κανείς δεν σηκώνει το βλέμμα να κοιτάξει. Και όσοι το κάνουν, έχουν μια «λογική» εξήγηση, έτοιμη στην άκρη της γλώσσας τους (που προτρέχει της συνείδησης).

«Ήταν πολύ ήπιος ο χειμώνας φέτος»!
Θυμάστε όλες εκείνες τις «έκτακτες ανακοινώσεις» ότι «φέτος θα έχουμε τον πιο βαρύ και ψυχρό χειμώνα των τελευταίων 100 χρόνων»; Όσοι τις θυμούνται, με την ίδια ευκολία θα πουν, «ε, έκανε λάθος εκτίμηση η ΕΜΥ»! Δεν θα διανοηθούν ποτέ ότι συνέβαλαν οι ίδιοι στην αλλαγή του κλίματος. Από μόνο του αυτό αποτελεί άλλο ένα τεράστιο θέμα!

«Δεν τα φροντίζουν/κακή περιποίηση»! Είναι η άλλη, εύκολη απάντηση. Το πλέον φυσιολογικό: κατηγορούμε άλλους, έτσι γενικά και αόριστα, και απαλλασσόμαστε από οποιαδήποτε, λίγο πιο δύσκολη, σκέψη…

Τίποτα δεν θ’ αλλάξει αν δεν αλλάξουν οι καρδιές των ανθρώπων. Ό,τι κι αν σκεφτούν να κάνουν, θα έχει προσωρινή απήχηση και δεν θα καταφέρει να υιοθετηθεί από όλους!

Γιατί είναι τόσο δύσκολη η «δουλειά» μου; Γιατί οι άνθρωποι τρομάζουν ότι δηλώνω πως «θα φύγω», ενώ φαντάζονται ένα σωρό τρομακτικά σενάρια με τον φοβικό νου τους; Γιατί αφορά έναν, έναν άνθρωπο. Γιατί είναι ατομική, προσωπική ευθύνη και πάθος αφοσίωσης στο Είναι του καθενός. Γιατί διεισδύω στην πραγματικότητα, δεν την βλέπω βολικά από μακριά… Γιατί η ουσία δεν φαίνεται από μακριά… ούτε θεωρητικά, ούτε εγωιστικά!
Πόσο φαίνεται ένας μόνο σπόρος σε μια θάλασσα φυτών; Πόσο φαίνεται ένα μόνο δέντρο, σε ύψος αεροπλάνου, σε χιλιόμετρα δάσους; Και τα φυσικά μου μάτια διαπερνούν ακούραστα... ακόμα, ψάχνοντας τα δέντρα, φροντίζοντας τους σπόρους...

Μια άλλη μέρα ξημερώνει…

Σαν στρατιωτάκια τα παιδιά στο κοντινό σχολείο (γυμνάσιο). «Ανάπαυση! Προσοχή!» Φωνάζει μια ψυχρή φωνή από τα μεγάφωνα. Ικανή να στείλει στον Άδη, τους ήδη νεκρούς της ζωής. Αλλά τα παιδιά δεν ησυχάζουν. Και όλοι τα θεωρούν φυσιολογικά όλ’ αυτά. Οι γονείς βρίσκονται ήδη στα κάτεργά τους, απορροφημένοι, στις δικές τους ζωές, σε άλλους κόσμους… μακριά!

Μηχανήματα κουρεύουν το γκαζόν, παρασύροντας τους πάντες στον θόρυβο του «πολιτισμού» τους. Βρέφη, αρρώστους, γέρους και κουρασμένους που ψάχνουν κάπου, λίγη ησυχία, λίγη φυσικότητα. Γκαζόν: προϊόν «πολιτισμού», ανεξάρτητα από το τι υπάρχει κάτω από το χώμα ή πέρα από τον τεχνητό φράκτη που το «προστατεύει». Τα ξέρω, τα έχω ζήσει…

«Καλημέρα, τι κάνεις;»

Μήνυμα στο facebook. Έχει να με ακούσει χρόνια, αλλά δεν τολμά την ειλικρίνεια της σκέψης του. Κρύβεται πίσω από επιφανειακό ενδιαφέρον και ευχές «ειρήνης» και «αγάπης» που ακόμα αγνοεί το πραγματικό νόημά τους. Ψεύτικες σχέσεις, τυπικές, κι ας φαίνονται αληθινές.

Κανείς δεν θέλει να βλέπει τη σκοτεινή πλευρά της ζωής κι έτσι προσποιείται πως δεν υπάρχει. Ο θόρυβος συνεχίζεται, το γκαζόν διαμορφώνεται. Μπορούμε να ξεγελάμε τα φυσικά μας μάτια. Όμως, την άλλη βδομάδα, θα χρειαστεί την ίδια διαδικασία, την ίδια «δουλειά» (δουλεία). Κι έτσι έχουμε "εργάτες" του (ψεύτικου) "φωτός", που γίνονται δούλοι των ψευδαισθήσεών μας. Το φώς που θέλουμε να βλέπουμε στην επιφάνεια της ζωής μας, συνεχίζει να φωτίζει θαμπά και προσωρινά, ενώ συνεχίζουμε να υποθέτουμε ότι είναι ο ήλιος που εκπέμπει από τις καρδιές μας.

Ξερίζωσε τ’ αγριόχορτα. Βάλε κάγκελα. Στήσε τείχη. Βάλε κλειδαριές. Ασφάλισε τα πάντα. Μα έχεις διασφαλίσει την ασχήμια στη ματιά σου. Τίποτα ψεύτικο δεν την ξεριζώνει από εκεί. Έχει ποτίσει προ πολλού την ψυχή σου. Είναι όμως βαθιά και αόρατη. Δεν την βλέπουν πια τα φυσικά σου μάτια. Αλλά όταν τη δουν τρέμουν και κλείνουν πάλι ερμητικά.

Όσες όμορφες φωτογραφίες, τραγούδια και αστεία κι αν ανεβάζεις στο «προφίλ» σου, όσες ευχές κι αν ευχηθείς στις τυπικές σχέσεις της ζωής σου (που ονομάζεις πραγματικές), όσο κι αν ομορφαίνεις το σώμα, το σπίτι και το περιβάλλον σου, είναι όλα προσωρινά και χρειάζονται συνεχή, επίπονη και πολυδάπανη φροντίδα, συντήρηση και ανανέωση για να μοιάζουν αληθινά. Τίποτα δεν φτάνει, τίποτα τέτοιο δεν μπορεί να είναι διαχρονικό.

Και όλ’ αυτά, αύριο μπορεί να τα χάσεις από τα μάτια σου. Αύριο μπορεί να αφαιρέσεις τη συνειδητότητά σου από την εστίαση στον κόσμο αυτό. Την ασχήμια τώρα θα την βλέπεις πολυδιάστατη και πολύ πιο τρομακτική γιατί τίποτα δεν είναι ικανό να κρύψει το ψέμα και το ψεύτικο από τα μάτια της καθαρής συνείδησης, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία, που ακόμα δεν είναι κοινώς αποδεκτή και κατανοητή…

Τα γήινα δημιουργήματά σου θα τα αλλάξουν οι άλλοι για να ταιριάζουν καλύτερα στις δικές τους ψευδαισθήσεις. Θα τα’ αγνοήσουν γιατί είναι το ίδιο προσηλωμένοι και χαμένοι, στις δικές τους επιφανειακές κατακτήσεις και όνειρα «αφθονίας και πληρότητας». Το ίδιο εσωτερικό κενό, η ίδια ματαιότητα, οι ίδιες φοβίες, πρέπει πάση θυσία να σκεπαστούν….

Και θα ξεχαστείς. Δεν θα έχεις υπάρξει ουσιαστικά πουθενά. Ένα δέντρο λιγότερο στα πολλά που κόβονται, καίγονται, ξηραίνονται καθημερινά… τι σημασία έχει;

Μισές αλήθειες παντού. «Μπορείς να έχεις ό,τι θέλεις». Αλλά δεν θα σου πουν να αμφισβητήσεις αυτό που λες πως θέλεις. Δεν θα σου πουν ότι μπορείς να έχεις τον ουρανό με τα’ άστρα (χωρίς εισαγωγικά) αλλά ότι θα πρέπει να γίνεις κάτι άλλο από αυτό που νομίζεις πως είσαι για να το πετύχεις.

Αν έχεις τολμήσει να το διαβάσεις όλο μέχρι εδώ, χωρίς να αφήνεις κενά στο διάβασμά σου, χωρίς να θέλεις να αλλάξεις σελίδα, χωρίς να αισθάνεσαι την ανάγκη να με "διαγράψεις" από τους φίλους σου, χωρίς να έχεις τίποτα συνηθισμένο να πεις, τότε έχεις κάνει ένα μικρό βήμα θάρρους, θέλησης και επιμονής στην ουσία της ζωής σου.

Αν κατάλαβες ότι ανάμεσα στις γραμμές του κρύβεται όλο το φως που έψαχνες για να ζεστάνει την καρδιά σου, όλα τα μυστικά που αναζητείς σε σε άπειρα βιβλία που διαβάζεις, όλο το νόημα που μπορείς απλά και συνειδητά να διεκδικήσεις για τη ζωή σου...


τότε θα ξέρεις ότι η σπίθα της αλήθειας, το πάθος της ελευθερίας και το ασύγκριτο άγγιγμα της αγάπης, υπάρχει ακόμα μέσα σου και δεν μπορούν τα φυσικά σου μάτια και ο νους σου να σε δεσμεύσουν… αν αποφασίσεις να ζωντανέψεις αυτή τη μικρή σπίθα που τρεμοπαίζει, προκαλώντας σκίρτημα στην καρδιά σου, ξύπνημα στην ψυχή σου…

Η αληθινή αγάπη αποτελεί άνοιγμα ψυχής

Η αληθινή αγάπη στη φιλική ερωτική συγγενική σχέση αναπνέει χάρη στην αποδοχή και τον σεβασμό. Όταν δεν υπάρχουν αυτά, ερωτευόμαστε τον έρωτα στο πρόσωπο του άλλου, αγαπάμε την ίδια την αγάπη, αυτό που ενσαρκώνει ο άλλος για μας, αλλά όχι τον ίδιον.

Οι άνθρωποι, που δεν σέβονται και δεν αποδέχονται ο ένας τον άλλον, χρειάζονται ο ένας τον άλλον για να βιώσουν τον έρωτα ή την αγάπη μέσω του άλλου, αλλά δεν χρειάζονται ο ένας τον άλλον όπως είναι στην πραγματικότητα. Δεν γοητεύονται αληθινά ο ένας από τον άλλον, αλλά από τις εικόνες που δημιουργούν για τον εαυτό τους χάρη στην ύπαρξη του άλλου, από τις φαντασιώσεις που δημιουργούν για τη σχέση που τις ταιριάζουν ο ένας στο πρόσωπο του άλλου.

Η αληθινή αγάπη αποτελεί άνοιγμα ψυχής, μοίρασμα βαθύτερων συναισθημάτων, που αυτό μπορεί να συμβεί μόνο σε περιπτώσεις που υπάρχει αμοιβαία αποδοχή για αυτό που είναι ο άλλος και όχι για αυτό που θα θέλαμε να είναι και σεβασμός με την έννοια της αμοιβαίας ανταπόκρισης, της προτεραιότητας, της προστασίας των συναισθημάτων, των καθαρών μηνυμάτων, της συνέπειας λόγων και πράξεων, των ορίων σε συμπεριφορές που βλάπτουν την αγάπη.

Χρειάζεται να βιώνουμε εμπειρίες, όχι απλά για να μαθαίνουμε, αλλά γιατί μέσα από τις σχέσεις μας προσδίδουμε νόημα στη ζωή μας, μια που κάθε σχέση μάς κάνει πιο επιεικείς με τον εαυτό μας, πιο ανοιχτούς στη ζωή, πιο ενωμένους με τους άλλους, όταν βέβαια αφεθούμε στα συναισθήματά μας για τον άνθρωπο που νιώθουμε συναισθήματα. Χρειάζεται όμως παράλληλα να γνωρίζουμε πως μια σχέση αποκτά ρίζες μόνο όταν εμπεριέχει την αποδοχή και το σεβασμό. Αν αυτά απουσιάζουν, είναι απλά ένας σταθμός που μπορεί να μας χαρίσει τα δώρα του αλλά δεν είναι το λιμάνι μας.

Οι τραγωδίες προκαλούνται όχι γιατί διαπιστώνουμε ότι μια σχέση δεν μπορεί να εξελιχθεί αλλά από τις δικές μας προσδοκίες για αυτήν, από τη διάθεσή μας να ντύσουμε κάτι με τα ρούχα της αρεσκείας μας.

Όταν συνειδητοποιήσουμε ότι είναι όμορφο να γνωρίζουμε σταθμούς στη ζωή μας, χωρίς όμως να τους βαφτίζουμε με διαφορετικά ονόματα από αυτά που έχουν, απολαμβάνουμε με ουσιαστικό τρόπο τη ζωή. Αν δηλαδή ένας άνθρωπος έχει χιούμορ, αλλά αυτός ο άνθρωπος δεν διακρίνεται από αποδοχή και σεβασμό, αν θα πούμε στον εαυτό μας πως η γνωριμία με αυτόν τον άνθρωπο θα εξελιχθεί σε σχέση, αυτό είναι μια προσδοκία μας. Η συγκεκριμένη γνωριμία μπορεί να μας χαρίσει στιγμές ανάσες και ψυχικής ευφορίας και την εκτιμάμε για αυτό, αλλά δεν έχει τα θεμέλια για να εξελιχθεί και να διαρκέσει στο χρόνο, εκτός βέβαια και αν διαμορφωθεί ένα κλίμα αποδοχής και σεβασμού στην πορεία, κάτι βέβαια που θα συμβεί, μόνο όταν και οι δυο άνθρωποι είναι ώριμοι και ανοιχτοί σε αυτήν τη διεργασία αλλαγής.

Για να εκτιμήσουμε την κάθε σχέση για αυτό που μπορεί να μας προσφέρει, χωρίς να πιέζουμε και τους ανθρώπους και εμάς να ανταποκριθούμε σε κάτι άλλο, χρειάζεται να αναρωτηθούμε γιατί δημιουργούμε παράταιρες προσδοκίες, γιατί δεν βάζουμε τα όρια μας, γιατί ενώ γυρεύουμε την εκτίμηση και την ηρεμία εμπλεκόμαστε σε ένα φαύλο κύκλο αλληλοϋποτίμησης και άγχους. Χρειάζεται δηλαδή να δούμε την ευθύνη μας σε κάθε κατάσταση στην οποία εμπλεκόμαστε, ποιους ρόλους παίζουμε με επαναλαμβανόμενο τρόπο και γιατί, ποιες ανάγκες επιθυμούμε να καλύψουμε μέσα από την κάθε σχέση και γιατί γυρεύουμε την ικανοποίησή τους από άλλους και δεν τις αναλαμβάνουμε εμείς. Τι επιθυμούμε αληθινά για τον εαυτό μας και τι μπορούμε να επιτύχουμε πραγματικά για μας τη δεδομένη χρονική στιγμή

Κάθε σχέση, κάθε κατάσταση στην οποία συμμετέχουμε αλλά και κάθε γεγονός στη ζωή μας, είναι πολύ εύκολο να το δούμε ως κάτι το οποίο θα μεταθέσουμε τη δυσκολία μας και θα το κατηγορήσουμε για αυτό. Το δύσκολο αλλά το μόνο γόνιμο είναι να το δούμε ως μια ευκαιρία να κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας και να αναλάβουμε δυναμικά την ευθύνη να επανορθώσουμε ό,τι σφάλλαμε σε σχέση με τον εαυτό μας, ώστε να το αλλάξουμε.

Όταν τολμήσουμε να κάνουμε τους απολογισμούς μας και να αναλάβουμε την ευθύνη τους, νιώθουμε όμορφα με τον εαυτό μας που τολμήσαμε να βιώσουμε γεγονότα όπου χάρη σε αυτά ανοίξαμε τα φύλλα της καρδιάς μας και χαιρόμαστε με διαφορετικό τρόπο τα δώρα της ζωής, γιατί τα απολαμβάνουμε για αυτό που μπορούν να μας προσφέρουν, έχοντας βέβαια επίγνωση και της δικής μας χωρητικότητας και δεκτικότητας για αυτά.

Με ποιον τρόπο οι ηγεμόνες πρέπει να κρατούν τον λόγο τους

1. Όλοι καταλαβαίνουν πόσο αξιέπαινο είναι ένας ηγεμόνας να κρατάει τον λόγο που έχει δώσει και να ζει με ακεραιότητα και όχι με πανουργία. Παρ όλα αυτά, βλέπουμε από πρόσφατα παραδείγματα ότι κατάφεραν σπουδαία πράγματα εκείνοι οι ηγεμόνες οι οποίοι έδωσαν λίγη σημασία στη συνέπεια τους και κατάφεραν με την πανουργία τους να γυρίσουν τα μυαλό των ανθρώπων. Και στο τέλος ξεπέρασαν εκείνους που στηρίχτηκαν στη συνέπεια τους.

2. Πρέπει λοιπόν να ξέρετε πως υπάρχουν δύο τρόποι για να πολεμάς: ο ένας είναι με τους νόμους και ο άλλος με τη βία. Ο πρώτος είναι ίδιον του ανθρώπου, ο δεύτερος των ζώων. Όμως, επειδή ο πρώτος τρόπος πολλές φορές δεν επαρκεί, πρέπει να καταφύγεις στο δεύτερο. Έτσι, ο ηγεμόνας πρέπει να ξέρει να χρησιμοποιεί καλά και το ζώο και τον άνθρωπο. Αυτή την αρχή δίδαξαν συγκαλυμμένα στους ηγεμόνες οι αρχαίοι συγγραφείς με τους μύθους, γράφοντας πως ο Αχιλλέας και πολλοί άλλοι αρχαίοι ηγεμόνες ανατράφηκαν από τον κένταυρο Χείρωνα για να τους διαπαιδαγωγήσει σύμφωνα με τις αρχές του. Το να έχεις για παιδαγωγό ένα πλάσμα που είναι μισό ζώο και μισό άνθρωπος σημαίνει πως ο ηγεμόνας πρέπει να χρησιμοποιεί τόσο τη μία όσο και την άλλη φύση, καθώς η μία δε μπορεί να έχει διάρκεια χωρίς την άλλη.

 3. Ένας ηγεμόνας λοιπόν, εφόσον πρέπει να ξέρει να χρησιμοποιεί καλά τη φύση του ζώου, οφείλει να παίρνει ως παράδειγμα την αλεπού και το λιοντάρι, γιατί το λιοντάρι δεν ξέρει να προφυλάγεται από τις παγίδες και η αλεπού δεν μπορεί να προφυλαχτεί από τους λύκους. Πρέπει λοιπόν να είναι κανείς αλεπού για να αναγνωρίζει τις παγίδες και λιοντάρι για να τρομάζει τους λύκους. Εκείνοι που ακολουθούν μόνο την πρακτική του λιονταριού δεν καταλαβαίνουν από πολιτική.

Επομένως, ένας συνετός ηγεμόνας δεν μπορεί ούτε πρέπει να τηρεί τον λόγο του, όταν η τήρηση αυτή αποδεικνύεται πως είναι σε βάρος του και όταν έχουν πάψει να υπάρχουν οι αιτίες που τον έκαναν να υποσχεθεί κάτι. Και αν οι άνθρωποι ήταν όλοι καλοί, αυτή η αρχή δεν θα ήταν σωστή. Όμως επειδή είναι κακοί και δεν θα τηρούσαν τον λόγο τους απέναντί σου, δεν πρέπει κι εσύ να τον τηρείς απέναντί τους. Ούτε έλειψαν ποτέ από έναν ηγεμόνα τα νόμιμα αίτια για να δικαιολογήσει αυτή την αθέτηση, Θα μπορούσαμε να δώσουμε άπειρα σύγχρονα σχετικά παραδείγματα και να αποδείξουμε πόσες συνθήκες ειρήνης και πόσες υποσχέσεις αποδείχτηκαν μάταιες και άχρηστες, γιατί οι ηγεμόνες δεν τήρησαν το λόγο που είχαν δώσει. Και όποιος ήξερε να χρησιμοποιεί καλύτερα την τακτική της αλεπούς πέτυχε καλύτερα αποτελέσματα. Είναι όμως απαραίτητο να ξέρει να κρύβει καλά αυτή τη φύση του και να είναι καλός ψεύτης και υποκριτής. Οι άνθρωποι είναι τόσοι αφελείς και υπακούουν τόσο πολύ στην ανάγκη της στιγμής, ώστε εκείνος που τους εξαπατά θα βρίσκει πάντα κάποιον πρόθυμο να εξαπατηθεί.

4. Μεταξύ των πρόσφατων παραδειγμάτων θέλω να παραθέσω ετούτο: ο πάπας Αλέξανδρος ΣΤ’ δεν έκανε ποτέ τίποτ’ αλλο και δεν σκέφτηκε ποτέ τίποτε άλλο παρά πώς να εξαπατά τους άλλους· και πάντα έβρισκε κάποιους που μπορούσε να τους εξαπατήσει. Κανένας ποτέ δεν είχε μεγαλύτερη πειθώ από αυτόν και κανένας ποτέ δεν έδωσε μεγαλύτερες υποσχέσεις, τις οποίες στη συνέχεια δεν τήρησε. Παρ’όλα αυτά, πάντα οι απάτες του γνώριζαν επιτυχία, γιατί ήξερε καλά αυτή την πλευρά της ανθρώπινης φύσης.

5. Ο ηγεμόνας λοιπόν δεν πρέπει απαραίτητα να έχει πραγματικά όλες τις ικανότητες που ανέφερα, θα τολμήσω όμως να πω ότι πρέπει να δείχνει πως τις έχει. Θα πω και κάτι άλλο: αν τις έχει και τις εφαρμόζει πάντα, είναι βλαβερές· αν όμως φαίνεται πως τις έχει, είναι χρήσιμες. Πρέπει να εμφανίζεται ευσπλαχνικός, νομιμόφρων, ανθρώπινος, ειλικρινής, ευσεβής και πρέπει να είναι. Πάντως, όταν πρέπει να μην είναι, οφείλει να γνωρίζει πώς θα αλλάζει στο αντίθετό τους. Πρέπει να καταλάβουμε πως ένας ηγεμόνας, κυρίως ένας νέος ηγεμόνας, δεν μπορεί να εφαρμόσει όλα αυτό τα πράγματα για τα οποία οι άνθρωποι θεωρούνται καλοί, επειδή συχνά, προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία, είναι απαραίτητο να ενεργήσει ενάντια στον λόγο που έχει δώσει, ενάντια στην ευσπλαχνία, ενάντια στην ανθρωπιά, ενάντια στη θρησκεία. Οπότε, χρειάζεται να αλλάζει ανάλογα με το πώς φυσάει ο άνεμος της τύχης και όπως επιβάλλουν οι καταστάσεις. Και όπως είπα προηγουμένως, δεν πρέπει να απομακρύνεται από το καλό, αν μπορεί να το κάνει· πρέπει όμως να ξέρει να χρησιμοποιεί και το κακό, αν τον αναγκάσουν οι συνθήκες.

6. Επομένως, ένας ηγεμόνας πρέπει να προσέχει και να μην ξεστομίζει ποτέ κάτι που να μην περιέχει τις παραπάνω πέντε ιδιότητες· να φαίνεται, ακούγοντας τον και βλέποντας τον, όλος συμπόνια, όλος νομιμοφροσύνη, όλος ειλικρίνεια, όλος ανθρωπιά, όλος θρησκευτική πίστη. Και δεν υπάρχει πιο απαραίτητο πράγμα από το να δείχνεις ότι διαθέτεις αυτή την τελευταία ιδιότητα. Οι άνθρωποι γενικά κρίνουν περισσότερο με βάση όσα βλέπουν παρά με όσα αγγίζουν· όλοι βλέπουν την εξωτερική πλευρά των πραγμάτων, λίγοι όμως καταλαβαίνουν τι υπάρχει από πίσω. Ο καθένας βλέπει πώς φαίνεσαι, λίγοι όμως καταλαβαίνουν ποιος είσαι. Κι αυτοί οι λίγοι δεν τολμούν να αντιταχθούν στη γνώμη των πολλών, οι οποίοι διαθέτουν την εξουσία του κράτους που τους προστατεύει. Οι πράξεις όλων των ανθρώπων, αλλά κυρίως των ηγεμόνων, καθώς δεν υπάρχει ένα δικαστήριο όπου μπορείς να στραφείς, κρίνονται από το αποτέλεσμα. Επομένως, ένας ηγεμόνας οφείλει να φροντίζει αποκλειστικά πώς να νικήσει και πώς να διατηρήσει την εξουσία: τα μέσα θα κριθούν πάντα έντιμα και θα επαινεθούν απ’ όλους, επειδή ο όχλος παρασύρεται μόνο από τα φαινόμενα και όχι από την πραγματικότητα. Και στον κόσμο δεν υπάρχει παρά μόνο όχλος και οι λίγοι δεν έχουν θέση, ενώ οι πολλοί έχουν πού να στηριχτούν. Ένας ηγεμόνας της εποχής μας, τον οποίο δεν είναι καλό να ονομάσω, δεν κηρύσσει ποτέ τίποτ’ άλλο παρά ειρήνη και νομιμοφροσύνη, ενώ είναι φανατικός εχθρός και των δύο. Κι αν εφάρμοζε αυτό τα δύο, θα είχε χάσει πολλές φορές τόσο τη φήμη του όσο και την εξουσία.

ΝΙΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ, Ο ΗΓΕΜΟΝΑΣ

Η τεχνολογία της κατασκευής πλοίων στην ελληνική αρχαιότητα

Ο μεγάλος ιστιοπλόος και πρωτοπόρος της ναυτικής πειραματικής αρχαιολογίας, Thor Heyerdahl, είχε γράψει: «Ο άνθρωπος έμαθε να χρησιμοποιεί ένα κουπί και ένα πανί πριν καβαλήσει τη ράχη ενός ζώου και κατασκευάσει μια σέλα». Ίσως αυτό ισχύει περισσότερο από κάθε άλλον για τους Έλληνες, κατεξοχήν ναυτικό λαό.

Μπορεί η ναυσιπλοΐα να ανάγεται στην αυγή της ιστορίας, εντούτοις η πρώτη μαρτυρία που έχουμε για ένα ταξίδι ανοιχτής θάλασσας είναι στις Κυκλάδες πριν από περίπου 11.000 χρόνια. Αυτό αφορούσε εμπορικούς σκοπούς, τη μεταφορά οψιδιανού λίθου από τη Μήλο. Δε γνωρίζουμε αν η μεταφορά αυτή έγινε πάνω σε μια σχεδία από πάπυρο, όμως η πειραματική αρχαιολογία έκανε ένα ανάλογο πείραμα.

Από τη λίμνη της Καστοριάς έχουμε αρχαιολογικά υπολείμματα ενός λιμναίου σκάφους μήκους 3,3μ από την Ύστερη Νεολιθική εποχή το οποίο είχε διατηρηθεί σχετικά καλά μέσα στη λάσπη και βρέθηκε το 1992 στο Δισπηλιό. Από τη Νάξο έχουμε πάλι δύο βραχογραφίες που παριστάνουν πλοία.

Με τη χρήση των χάλκινων εργαλείων οι ναυπηγοί βελτίωναν τις τεχνικές τους και η ναυπηγική τέχνη έφθασε στο απόγειο με τα θαυμάσια ξύλινα πλοία των Κυκλαδιτών, των Μινωιτών και των Μυκηναίων που χρονολογούνται από τον 16ο -12ο αι. πΧ.
Οι παραστάσεις που έχουμε από την Πρώιμη εποχή του Χαλκού χρονολογούνται την 3η χιλιετία π.Χ από τις Κυκλάδες και την Κρήτη. Βλέπουμε πολλά μακρά πλοία με μεγάλο αριθμό κουπιών στα τηγανόσχημα αγγεία από 2800 π.Χ- 2300π.Χ

Από το Ακρωτήρι της Θήρας έχουμε τη λεγόμενη «πομπή των πλοίων», στην περίφημη τοιχογραφία της «Δυτικής Οικίας»( μέσα του 16ου αι.), όπου απεικονίζονται όλα τα μέσα προώθησης, κουπιά πανιά κλπ.
Από τα τέλη του 6ου αι. μέχρι τον 4ο αι. π.Χ. έχουμε στη διάθεσή μας θαυμάσια δείγματα εικονογραφίας των πλοίων, στην αγγειογραφία και σε ανάγλυφα που μας παρέχουν πολύτιμες λεπτομέρειες για την κατασκευή του πλοίου, καθώς και τη διακόσμησή του.
Τα πλοία που χρησίμευαν για τη μεταφορά εμπορευμάτων ήταν φαρδιά και ονομάζονταν «νήες στρογγύλαι».

Τα πλοία που αναφέρονται στον Όμηρο δεν ήταν πολεμικά, αλλά μεταγωγικά, μετέφεραν απλά τους πολεμιστές από ακτή σε ακτή. Αυτά χρησιμοποιούσαν ως κινητήρια δύναμη τον άνεμο και επικουρικά τη μυϊκή δύναμη των πληρωμάτων.
Η κατασκευή πολεμικών πλοίων προϋπέθετε όχι μόνο την ανάπτυξη της τεχνικής, αλλά και της ναυπηγικής, έτσι ώστε να ναυπηγούνται πλοία κατάλληλα για τη διεξαγωγή ναυμαχίας.
Η τέχνη του πολέμου στη θάλασσα διαμορφώθηκε αργότερα από την τέχνη του πολέμου στην ξηρά.
Από τον 7ο αι. και μετά, εμφανίζονται πλοία που παρείχαν τη δυνατότητα στους πολεμιστές να χτυπούν με τα εκηβόλα όπλα τους πολεμιστές εχθρικών πλοίων, να πηδούν σε εχθρικά πλοία και ακόμα να τα βυθίζουν. Μέχρι να φθάσουν όμως σε αυτό το σημείο έπρεπε να πραγματοποιηθεί μεγάλη μετατροπή στα πλοία.

Ναυπηγήθηκαν τότε τα πλοία που ονομάζονταν «νήες μακραί», σε διάκριση με τα εμπορικά πλοία («νήες στρογγύλαι»).
Αυτά τα πλοία χρησιμοποιούσαν για την κίνηση κουπιά και μόνο επικουρικά τα πανιά, για να μην εξαρτώνται από τους ανέμους και να κινούνται άνετα στις ναυμαχίες.
Για να αυξηθεί η ταχύτητα είχαν ενισχυμένη την πρώρα στην άκρη της καρίνας και από τις δύο πλευρές με αποτέλεσμα, στη συνάντηση των δύο ενισχυμένων πλευρών, να δημιουργείται ένα έμβολο που βοηθούσε στην υπερνίκηση της αντίστασης των κυμάτων κατά τον πλου και προστάτευε από τους βράχους κατά την προσέγγιση στην ξηρά.
Το έμβολο αργότερα οπλίστηκε και με αιχμή μεταλλική και χρησιμοποιήθηκε για την καταβύθιση των εχθρικών πλοίων με εμβολισμό.

Στο κατάστρωμα υπήρχε χώρος κατάλληλος για τους πολεμιστές που χειρίζονταν τα εκηβόλα όπλα.
Αργότερα επειδή ο εμβολισμός ήταν επιτυχής και αποτελεσματικός, αφαίρεσαν το κατάστρωμα, ελάττωσαν τους πολεμιστές, ενώ αύξησαν τον αριθμό των ερετών (κωπηλατών). Τα νέα πολεμικά πλοία ήταν οι πεντηκόντοροι, δηλαδή πλοία με 50 κωπηλάτες 25 από κάθε πλευρά, σπανιότερα τριακόντοροι ή εκατόντοροι.

Οι πεντηκόντοροι χρησιμοποιήθηκαν ως τα τέλη του 6ου π.Χ αι., αλλά και αργότερα σε μικρότερη κλίμακα. Προς τα τέλη του 6ου π.Χ αι., η πεντηκόντορος άρχισε να εκτοπίζεται από την τριήρη, κατ’εξοχήν πολεμικό πλοίο. Προηγουμένως είχε εμφανιστεί η διήρης, δηλ πλοίο με δύο σειρές κουπιών.
Η τριήρης είχε τρεις σειρές κουπιών, τη μια πάνω από την άλλη, διευθετημένες με τέτοιο τρόπο ώστε να μη χρειάζεται το πλοίο να έχει μεγάλο ύψος. Πιθανή χρονολογία είναι ότι γύρω στο 525π.Χ., οι ιωνικές πόλεις άρχισαν να έχουν μεγάλο αριθμό από τριήρεις και πρώτοι μάλλον οι Σάμιοι, τον καιρό του Πολυκράτη.
Η χρήση του νέου τύπου πλοίων γενικεύθηκε στην Ιωνία και το 494π.Χ., η ναυμαχία της Λάδης έγινε με τριήρεις.

Από μαρτυρίες του Θουκυδίδη και Ηρόδοτου, πιθανόν να διέθεταν τριήρεις νωρίτερα, οι Έλληνες της Σικελίας (Συρακούσιοι), ίσως και οι Κερκυραίοι άποικοι της Κορίνθου.
Γνωστότερος τύπος ήταν οι Αθηναϊκές τριήρεις. Με βάση τους νεώσοικους της Ζέας, υπολογίστηκε ότι οι διαστάσεις των πλοίων ήταν: 36μ. μήκος, 5μ. πλάτος και εκτόπισμα 70-90 τόνοι. Η κίνηση γινόταν με κουπιά είτε με ιστία είτε και με τα δύο ταυτόχρονα.

Σύμφωνα με μια αθηναϊκή επιγραφή, τα κουπιά ήταν 170, δηλαδή 85 σε κάθε πλευρά, μοιρασμένα σε τρεις σειρές.
Οι κωπηλάτες της ανώτερης σειράς ήταν 62 και λέγονταν «θρανίται», της δεύτερης 54 «ζυγίται» κα της τρίτης 54 επίσης «θαλαμίται».
Οι αθηναϊκές τριήρεις από τα τέλη του 5ου π.Χ αι. ώς τα μέσα του 4ου είχαν ένα μεγάλο ιστό με το αντίστοιχο μεγάλο ιστίο κι ένα μικρότερο ιστό «ιστός ακάτειος» με το αντίστοιχο μικρό ιστίο.
Ως πηδάλιο είχαν δύο μεγάλα και πλατιά κουπιά τοποθετημένα στην πρύμνη που τα χειρίζονταν έμπειροι κι επιδέξιοι ναυτικοί.
Στην πρώρα υπήρχε το έμβολο, μια προεξοχή 1μ. που περιβαλλόταν από χάλκινη επένδυση και κατέληγε σε αιχμή. Επάνω από το έμβολο και έξω από το νερό ήταν η «παρεμβολή» ένα μικρότερο έμβολο για να εμποδίζει το μεγάλο έμβολο να σφηνωθεί στο εχθρικό πλοίο και να μη μπορεί η τριήρης να οπισθοχωρήσει.
Η άγκυρα ζύγιζε 20 κ. το πολύ, αλλά σπάνια την χρησιμοποιούσαν, συνήθως έσερναν τις τριήρεις στην ακτή.
Οι τριήρεις που διέθεταν προστασία των κωπηλατών με φράξιμο των πλευρών των πλοίων λέγονταν «κατάφρακτοι».

Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Ξενοφώντα η ταχύτητα της τριήρους ήταν 8 μίλια την ώρα, αλλά δεν καθορίζεται αν χρησιμοποιούσε ιστία ή και κουπιά. Κανονικά βέβαια οι ερέτες δεν κωπηλατούσαν συγχρόνως αλλά διαδοχικά κατά ομάδες. Μόνο στις ναυμαχίες και σε έκτακτες περιπτώσεις κωπηλατούσαν ταυτόχρονα.

Κατά τον 4ο π.Χ αι. εμφανίστηκαν βαρύτερα πολεμικά πλοία. Γύρω στο 398π.Χ στις Συρακούσες κατασκευάστηκαν οι πρώτες τετρήρεις και πεντήρεις. Αυτά τα νέου τύπου πλοία ήταν εφοδιασμένα με καταπέλτες.

Η ΠΑΙΔΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΙΣ ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ

Κάθε τραγωδία ακυρώνει μια θεμελιακή σχέση των ηρώων της, εγκαθιδρύοντας στη θέση της μια άλλη τάξη πραγμάτων. Ο Αριστοτέλης στο έργο του Περί Ποιητικής γράφει ότι η πράξη της τραγωδίας είναι μια καταστροφική πράξη, η οποία συντελείται μεταξύ συγγενών ή μεταξύ οικείων ανθρώπων.

Η πιο σκανδαλώδης ρήξη είναι εκείνη που παρουσιάζει ένα πρόσωπο αποστερημένο παντελώς από την προστασια του φυσικού γονέα ή και οδηγούμενο στον θάνατο από αυτόν(τον γονέα). Αυτός ο πανανθρώπινος νόμος που εννοεί τον γεννήτορα προστάτη και όχι καταστροφέα του ίδιου του τού παιδιού, ανατρέπεται στον τραγικό μύθο με τρεις τρόπους: την θυσία (από θρησκευτική αναγκαιότητα), την έκθεση(από κοινωνική ή πολιτική ανάγκη) και τον φόνο, τα κίνητρα του οποίου θα δούμε παρακάτω.

Στην κατηγορία της θυσίας εντάσσεται η πασίγνωση σφαγή της Ιφιγένειας, θυσία που αποφασίζει ο πατέρας της, βασιλιάς Αγαμέμνων. Πολύ λιγώτερο γνωστή είναι η θυσία της κόρης του Ερεχθέα (κύριο θέμα της χαμένη τραγωδίας του Ευριπίδη Ερεχθεύς). Από τα ελάχιστα αποσπάσματα που έχουν σωθεί, μαθαίνουμε ότι οι γονείς,οι οποίοι υποτάσσονται πρόθυμα στην θεϊκή απαίτηση μιας ανθρωποθυσίας, αντιμετωπίζουν έναν τρομακτικό κίνδυνο, που δεν αφορά μόνο τους ίδιους, αλλά το έθνος τους.

Ο σχεδόν, άγνωστος μύθος του δράματος Ερεχθεύς, είναι με λίγα λόγια ο εξής: Ο Εύμολπος, γιός του Ποσειδώνα και της Χιόνης, εκστρατεύει μαζί με τους Θράκες εναντίον των Αθηνών. Ο Αθηναίος βασιλιάς Ερεχθεύς ζητά χρησμό από τους Δελφούς, για να μάθει πώς μπορεί να σώσει τη χώρα του από την εχθρική επίθεση. Και ο Απόλλωνας ζητά τη θυσία μιάς από τις τρείς κόρες του. Ο Ερεχθεύς και η σύζυγός του Πραξιθέα δέχονται να προβούν στη θυσία ενός από τα παιδιά τους, προκειμένου να σωθεί η Αθήνα.

Στην δεύτερη κατηγορία έχουμε την έκθεση, έναν γλωσσικό απόηχο που έφθασε στις μέρες μας ως «έκθετο βρέφος», ένα βρέφος που εγκαταλήσθηκε στην τύχη του από τον γονέα του, ή στον δρόμο ή στο κατώφλι ενός πλούσιου σπιτιού ή ενός βρεφοκομείου. Στις αρχαίες τραγωδίες η έκθεση ενός βρέφους υπαγορεύεται συνήθως από φόβο που προκάλεσε ένας χρησμός ή επειδή η έλευση του παιδιού ήταν δυσοίωνη για την οικογενειακή ή κοινωνική ευταξία.

Έτσι, ο Λάϊος εξέθεσε τον Οιδίποδα στο βουνό Κιθαιρώνα, για να αποφύγει την επαλήθευση ενός χρησμού. Η Αθηναία πριγκίπισσα Κρέουσα, έχοντας αποκτήσει τον Ίωνα από τον Απόλλωνα, και επιθυμώντας να αποφύγει την γενική κατακραυγή, τις υποψίες της οικογένειας και, πιθανά, μια βαριά ποινή για μια παράνομη ερωτική σχέση, αναγκάζεται να εκθέσει το νεογέννητο στην είσοδο του μαντείου. Και στις δύο περιπτώσεις, τα βρέφη σώζονται. Ο Οιδίπους μεγαλώνει δίπλα στον βασιλιά Πόλυβο, ο Ίων δίπλα στην Πυθία.

Βέβαια, στις περιπτώσεις τόσο της θυσίας, όσο και της έκθεσης, δεν μιλάμε για παιδοκτονία, αφού οι γονείς δεν διαπράττουν φόνο. Εξ άλλου, η θυσία εγγράφεται στο θρησκευτικό πεδίο, ενώ η έκθεση δεν συνιστά κάν αφαίρεση ζωής.

Στις τραγωδίες του Ευριπίδη, ωστόσο, συναντούμε τρεις περιπτώσεις αμιγούς παιδοκτονίας. Ο ένας από τους γονείς διαπράττει τον φόνο του παιδιού του με τα ίδια του τα χέρια, επιτίθεται ο ίδιος, ως θηρίο στο παιδί. Στην τραγική πράξη το επίθετο το οποίο χαρακτηρίζει την πράξη είναι : αυτόχειρ, κι εμείς ως σήμερα μιλούμε για αυτουργία- άμεση, αυτοπρόσωπη φονική δράση.

Οι ήρωες των τριών φονικών του Ευριπίδη είναι: η Αγαύη, στις Βάκχες, ο Ηρακλης στο Ηρακλής Μαινόμενος και η Μήδεια στην ομώνυμη τραγωδία.

Ποιο είναι το Μάτριξ μέσα στο οποίο ζούμε και πως θα αποδράσουμε;

Μιλάμε συχνά για το Μάτριξ, τον εικονικό κόσμο μέσα στον οποίο βρισκόμαστε εγκλωβισμένοι, αλλά δεν συνειδητοποιούμε πως ακριβώς πλέκεται ο ιστός του στην καθημερινότητα… Συνέπεια αυτής της μη κατανόησης είναι η ισόβια φυλάκιση.

Είναι όμως τόσο απελπιστική η κατάσταση; Ευτυχώς όχι, αν κατανοήσουμε τον βασικό μηχανισμό του και τον απενεργοποιήσουμε.

Που βρίσκεται το κλειδί της υπόθεσης;

Μέσα στο νου μας !

Το ψυχικό μας περιβάλλον κατασκευάζεται συνεχώς από την ατέρμονη επανάληψη μηχανικών σκέψεων, εικόνων και συναισθημάτων.

Ο κινητήριος μηχανισμός βρίσκεται στον σκληρό δίσκο των πεποιθήσεων που σε μεγάλο βαθμό είναι προϊόντα εξωτερικού προγραμματισμού.

Η πρώτη κίνηση απελευθέρωσης και αφύπνισης είναι η αποστασιοποίηση από αυτές τις πεποιθήσεις που διαμορφώνουν τόσο την εικόνα του εαυτού, όσο και την εικόνα του κόσμου.

Στη συνέχεια πρέπει να μπούμε στη διαδικασία του αυτοπρογραμματισμού, δηλαδή στην αντικατάσταση των εξωτερικών πεποιθήσεων με άλλες που έχουμε επιλέξει εμείς μετά από εντελεχή έλεγχο.

Αυτή η αλλαγή θα μας θωρακίσει απέναντι στον μαζικό έλεγχο του νου και θα μας δώσει νέες κατευθύνσεις και ενοράσεις.

Το κοσμοείδωλο, μέσα στο οποίο ζούμε, γκρεμίζεται σαν χάρτινος πύργος όταν αποσυνδέουμε τους εσωτερικούς δέκτες .

Παράλληλα μ' αυτόν τον επαναπρογραμματισμό θα αρχίσουμε να δοκιμάζουμε τι σημαίνει να ζούμε χωρίς κανένα απολύτως πρόγραμμα!

Η απλή και καθαρή συνειδητότητα είναι υπεραρκετή και αποτελεί την είσοδο στην πραγματική Ζωή.

Οι άνθρωποι που έσπασαν τα δεσμά του συλλογικού Μάτριξ βοηθάνε και άλλους δεσμώτες να ελευθερωθούν.

Είναι τόσο απλό, όσο το να ξυπνάς από έναν εφιάλτη !

Η ΜΕΓΑΛΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

"Αν αγαπάς κάποιον, άσε τον να φύγει. Αν γυρίσει πίσω είναι δικός σου, αν δεν γυρίσει δεν ήταν ποτέ..."!

1. Η δύναμη της σκέψης

Η Αγάπη αρχίζει με μία σκέψη. Είμαστε αυτό που σκεφτόμαστε. Αλλάξτε τις σκέψεις σας και αλλάξτε τα συναισθήματα σας, είναι πολύ απλό! Εάν έχετε αρνητικές σκέψεις, αισθάνεστε θυμό, δυσπιστία, ζήλια... και αν το μυαλό σας είναι γεμάτο με Αγάπη, νιώθεις την Αγάπη, τη χαρά, την ευτυχία... Οι σκέψεις Αγάπης δημιουργούν μία ζωή γεμάτη με Αγάπη και με στοργική σχέση. Ως εκ τούτου, αν θέλετε να αγαπάτε, δημιουργήστε την! Ο μόνος αξιόπιστος τρόπος για να μάθετε ποιο είναι το ιδανικό σας προτού ακόμα συναντηθείτε, σκεφθείτε τις ιδιότητες που θέλετε να έχει!

2. Η δύναμη του σεβασμού

Όταν αγαπάς κάποιον ή κάτι, πρέπει πρώτα να τον σέβεσαι! ΚΑΙ ΠΑΝΩ ΑΠ' ΟΛΑ, θα πρέπει να σέβεσαι τον Εαυτό σου, αν δεν αγαπάς και δεν σέβεσαι τον εαυτό σου, είναι πολύ δύσκολο να αγαπάς και να σέβεσαι τους άλλους! Πρέπει να μάθετε να αποδέχεστε τον εαυτό σας, να εκτιμάτε τον εαυτό σας, δεν έχει σημασία τι σκέφτονται οι άλλοι ή τι λένε για σας... Κάθε ένας από εμάς είναι ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ και ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΟΣ... Δεν έχει σημασία το χρώμα του δέρματος του, η θρησκεία του ή οι φιλοσοφικές ιδεολογίες του! Ακόμα και γι' αυτό και μόνο κάθε πλάσμα στη Γη αξίζει σεβασμό!

3. Η δύναμη του δοσίματος

Αν θέλετε να πάρετε Αγάπη, δώστε Αγάπη... Όσο περισσότερο δίνετε, τόσο περισσότερο θα πάρετε... Η Αγάπη είναι σαν μπούμερανγκ, έρχεται πάντα πίσω... Ίσως όχι πάντα από το πρόσωπο που τη δώσαμε, αλλά θα εξακολουθεί να έρχεται πίσω σε μας. Και θα επιστρέψει στο εκατονταπλάσιο... Το απόθεμα της Αγάπης είναι απεριόριστο, όταν δίνουμε Αγάπη δεν χάνεται. Χάνεται, μόνο όταν δεν την προσφέρουμε σε άλλους...

Αν θέλετε να ζήσετε την Αληθινή Αγάπη, θα πρέπει να είσαστε πρόθυμοι να δώσετε Αγάπη χωρίς επιφυλάξεις, χωρίς να απαιτείτε τίποτα σε αντάλλαγμα... Ένα δώρο δεν είναι δώρο, αν δεν δοθεί δωρεάν. Η αληθινή Αγάπη είναι άνευ όρων, δεν ζητά τίποτα σε αντάλλαγμα... Το να αγαπάς σημαίνει να δώσεις ένα μέρος του εαυτού σου χωρίς ανταλλάγματα και επιφυλάξεις. ΕΤΣΙ ΑΠΛΑ!

Πριν ξεκινήσετε μία σχέση, ρωτήστε τον εαυτό σας, αν είσαστε διατεθειμένοι να δώσετε στον άλλον, παρά να λάβετε... Η μυστική συνταγή στη ζωή της ευτυχισμένης σχέσης Αγάπης δεν είναι αυτά που μπορείτε να ΠΑΡΕΤΕ, αλλά αυτά που μπορείτε να ΔΩΣΕΤΕ...!

4. Η δύναμη της φιλίας

Αν θέλετε να βρείτε την αληθινή Αγάπη, πρέπει πρώτα να βρείτε έναν αληθινό φίλο... Με το σύντροφο σας πρέπει να μοιράζεστε τις ίδιες απόψεις, τις αξίες και τους στόχους σας... Το να αγαπάς αληθινά κάποιον, σημαίνει να τον αγαπάς για αυτό που είναι και όχι για αυτό θα ήθελες να είναι... Η φιλία είναι το έδαφος στο οποίο αναπτύσσονται οι σπόροι της Αγάπης... Αν θέλετε να έχετε μία σχέση Αγάπης, πρώτα πρέπει να είσαστε φίλοι!

5. Η δύναμη της αφής

Η Αγάπη είναι η πιο ισχυρή θεραπευτική δύναμη στο Σύμπαν. Η επαφή της έχει απίστευτη ενέργεια, κάνει θαύματα! Το άγγιγμα, είναι μια από τις πιο ισχυρές εκφράσεις της Αγάπης, σπάει τους φραγμούς και ενισχύει τις σχέσεις! Αλλάζει τη φυσική και συναισθηματική κατάσταση και κάνει τους ανθρώπους πιο επιρρεπείς στην Αγάπη... Το άγγιγμα, μπορεί να ζεστάνει την ψυχή και να θεραπεύσει το σώμα... Όταν ανοίγουμε τα χέρια, αποκαλύπτεται η καρδιά!
6. Η δύναμη της αρχής "Δώστε ελευθερία"

Υπάρχει μία κινέζικη παροιμία που λέει: "Αν αγαπάς κάποιον, άσε τον να φύγει. Αν γυρίσει πίσω είναι δικός σου, αν δεν γυρίσει δεν ήταν ποτέ". Όταν αγαπάς κάποιον, πρέπει να σέβεσαι τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Εάν δεν μπορείς ν' αφήσεις κάποιον που αγαπάς, αυτό δεν είναι Αγάπη! Δεν μπορούμε να ΑΝΑΓΚΑΣΟΥΜΕ κάποιον να μας αγαπήσει, θα πρέπει να αφήνουμε ελεύθερους τους ανθρώπους που αγαπάμε... Αν αγαπάς κάποιον, θα πρέπει να του επιτρέψεις ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ!

Αγάπη σημαίνει, ελευθερία από το φόβο, τις προκαταλήψεις, το ΕΓΩ και τις επιφυλάξεις! Απλά πρέπει να θυμάστε ότι κάθε πρόβλημα που προκύπτει (ζήλια, μίσος, πόνος, καθώς και όποιο άλλο αρνητικό συναίσθημα), φέρνει μαζί του και δώρα που μπορούν να εμπλουτίσουν τη ζωή σας...

7. Η δύναμη της επικοινωνίας

Αν θέλουμε να μάθουμε πώς να αγαπάμε, πρώτα θα πρέπει να μάθουμε να συγχωρούμε και να απελευθερώσουμε τον εαυτό μας από το παρελθόν και τους πόνους και τις λύπες ! Όταν μαθαίνουμε να επικοινωνούμε ανοιχτά και με ειλικρίνεια, η ζωή μας αλλάζει. Πρέπει να εκφράζουμε τα συναισθήματα μας! Ποτέ δεν πρέπει να φοβόμαστε να πούμε τις δύο μαγικές λέξεις, «σ 'αγαπώ". Αν επικοινωνούμε ανοιχτά και με ειλικρίνεια!

8. Η δύναμη της Αφοσίωσης

Το να αγαπάς σημαίνει, να μοιράζεσαι και να επικοινωνείς... Αφήστε τους ανθρώπους να γνωρίζουν ότι τους αγαπάτε και τους εκτιμάτε... Μην χάσετε ποτέ την ευκαιρία να επαινέσετε κάποιον! Η Αγάπη είναι αφοσίωση. Ο φόβος της δέσμευσης φέρνει φόβο. Ο φόβος είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για την Αγάπη... Ο φόβος της αποτυχίας, ο φόβος της γελοιοποίησης, ο φόβος της απώλειας...

9. Η δύναμη του πάθους

Για τις αληθινές σχέσεις Αγάπης χρειάζεται το πάθος. Ένα καθαρά σεξουαλικό πάθος μικρής διάρκειας, δεν μπορεί να είναι η βάση μίας μακροχρόνιας σχέσης. Το πάθος δεν περιορίζεται στο σεξ. Το πιο ισχυρό πάθος προέρχεται από τις σκέψεις και τα συναισθήματα. Ο αυθορμητισμός και οι εκπλήξεις ανάβουν το πάθος. Όταν χάνουμε το πάθος μας για κάτι, χάνουμε την αίσθηση της Αγάπης. Η ουσία της αγάπης και του πάθους είναι να ζούμε κάθε μέρα με πάθος.

10. Η δύναμη της εμπιστοσύνης

Είναι αλήθεια, πως όταν αγαπάς πρέπει να δεσμεύεσαι και η δέσμευση αυτή θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται στις σκέψεις και τις πράξεις... Η αφοσίωση είναι η πραγματική δοκιμασία της Αγάπης! Η εμπιστοσύνη είναι ουσιαστικής σημασίας έννοια που θα πρέπει να υπάρχει ανάμεσα σε δύο άτομα. Χρειάζεται, όχι μόνο να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον αλλά να πιστεύουν και στην έννοια της σχέσης!

Ο «κώδικας» της Κνωσσού- Τα μυστικά της μινωϊκής τοιχογραφίας που απεικονίζει τα ταυροκαθάψια

Τα μυστικά της μινωϊκής τοιχογραφίας που απεικονίζει ένα εντυπωσιακό και άκρως επικίνδυνο άθλημα. Στα ταυροκαθάψια νέοι αθλητές έκαναν κατακόρυφο στη ράχη του ταύρου.

Είναι διάσημη. Πολυφωτογραφημένη, πολυσυζυτημένη και ευανάγνωστη. Κάποτε κοσμούσε την αυλή του Λίθινου Στομίου στο Παλάτι της Κνωσού, ενώ σήμερα εκτίθεται προστατευμένη στην Αρχαιολογική Συλλογή Ηρακλείου. Ο λόγος για μια μινωική τοιχογραφία που φιλοτεχνήθηκε το 1450 π.Χ. και ο δημιουργός της παραμένει άγνωστος.

Με μια πρώτη ματιά ο προϊστορικός καλλιτέχνης φαίνεται να αποτύπωσε ένα εντυπωσιακό ακροβατικό. Μια νεαρή γυναίκα έχει πιάσει έναν ταύρο που τρέχει, από τα κέρατα. Ένας έφηβος κάνει σχεδόν κατακόρυφο στην πλάτη του ζώου και μια δεύτερη κοπέλα στέκει πίσω από την σκηνή με τα χέρια ψηλά. Το θέμα της τοιχογραφίας είναι τα «ταυροκαθάψια», ένα άθλημα στο οποίο οι αθλητές έπιαναν τον ταύρο που έτρεχε από τα κέρατα. Έπειτα πηδούσαν στην ράχη του, έκαναν κατακόρυφο και προσγειώνονταν στην αγκαλιά του συναγωνιστή τους, που τους περίμενε από πίσω.
Τα ταυροκαθάψια απευθύνονταν σε καλά γυμνασμένους νέους και προσέφεραν ένα εντυπωσιακό θέαμα μέσα από τις παράτολμες φιγούρες τους στο πλαίσιο κάποιας θρησκευτικής τελετής που πιθανώς να συνδεόταν με την Μητέρα Γη.

Είναι δυνατόν όμως μια κοπέλα να μπορεί να πιάσει έναν άνδρα που πηδά με φόρα για να πέσει στη γη μετά το εντυπωσιακό του άλμα; Εδώ κρύβεται το μυστικό και όλα δείχνουν πως δεν πρόκειται για ένα απλό στιγμιότυπο. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν πως πρόκειται για μια σκηνή κινουμένων σχεδίων. Μέσα σε μια τοιχογραφία παρουσιάζεται καρέ καρέ το άλμα σε τρεις φάσεις και ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε ως μοντέλα αγόρια και κορίτσια, για να δείξει πως στο άθλημα συμμετείχαν και τα δύο φύλα. Άλλοι πάλι πιστεύουν πως δεν είμαι δυνατόν να αδράξει κάποιος ένα ταύρο που τρέχει από τα κέρατα και στη συνέχεια να σταθεί κατακόρυφα στη ράχη του.


Έτσι θεωρούν ότι πρώτα πηδούσαν πάνω στο ζώο οι αθλητές και αφού αυτό κουραζόταν, το έπιαναν από τα κέρατα και ύστερα σε όρθια θέση με τα χέρια ψηλά, όπως η τελευταία κοπέλα, ευχαριστούσαν τους θεούς. Παρατηρώντας τις λεπτομέρειες μπορεί κανείς να δει ότι ο καλλιτέχνης για να δείξει πως ο ταύρος τρέχει, τον αποτυπώνει να αιωρείται. Ο τρόπος των ζωγράφων για να αποδώσουν ζώα σε ορμητική στάση δεν άλλαξε ως και τον 19ο αιώνα. Επίσης ο ταύρος βρίσκεται σε στύση, ενώ μοιάζει πιο μεγάλος από τον συνηθισμένο. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι στην Μινωική Κρήτη ζούσε ένα είδος ταύρου με υπερμεγέθη χαρακτηριστικά.

Το «άγγιγμα του ταύρου»

Τα «ταυροκαθάψια» πιστεύεται πως προέρχονται από ακροβατικά που είχαν καθιερωθεί στην αρχαία Αίγυπτο. Ο όρος ταυροκαθάψια προέρχεται από τις λέξεις «ταύρος» και «άπτομαι». Κατά συνέπεια σημαίνει το «άγγιγμα του ταύρου». Ταυροκαθάψια εκτός από την Κρήτη τελούνταν στην Θεσσαλία, την Τίρυθνα, το Άργος, την Πύλο και τη Μικρά Ασία. Διαφέρουν από τις ταυρομαχίες καθώς σκοπός του αγωνίσματος δεν ήταν η θανάτωση του ζώου αλλά τα εντυπωσιακά άλματα.

Νέος τρόπος για να μετρήσουμε αποστάσεις έως και τριπλάσιες από το παρελθόν

Ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Οχάιο βρήκαν έναν τρόπο για να μετρήσουν τριπλάσιες αποστάσεις στο διάστημα από όσο μπορούσαμε μέχρι σήμερα, επεκτείνοντας μια συνηθισμένη τεχνική της μέτρησης.

Οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν το Μεγάλο Διοπτρικό Τηλεσκόπιο για να παρατηρήσουν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα άστρα Κηφείδες, όχι στον δικό μας Γαλαξία, αλλά σε άλλους γειτονικούς γαλαξίες, όπως τον M81, που εμφανίζεται στην εικόνα αριστερά.

Τα αστέρια αυτά θα μπορούσαν να μας προσφέρουν ένα νέο τρόπο για να μετρήσουμε τις αποστάσεις μακρινών αντικειμένων στο σύμπαν.

Γιατί οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι Κηφείδες Πολύ Μακράς Περιόδου – ένα σπάνιο είδος γιγάντιου άστρου που συχνά παραβλέπεται από τους αστρονόμους – θα μπορούσε να τους βοηθήσει ώστε να υπολογιστούν με ακρίβεια αποστάσεις έως και 300 εκατομμύρια έτη φωτός – και όχι μόνο.

Εκτός από την μέτρηση των αποστάσεων οι αστρονόμοι θα μπορούν να μάθουν και για το πώς εξελίσσονται αυτά τα αστέρια.

Οι μεταβλητοί Κηφείδες – γιγάντια αστέρια που εκπέμπουν παλμούς σαν τους φάρους – εδώ και πολύ καιρό χρησιμοποιούνται ως σημεία αναφοράς για τη μέτρηση αποστάσεων στο κοντινό μας σύμπαν, δήλωσε ο Jonathan Bird, στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο, Οι κλασσικοί Κηφείδες είναι λαμπρά άστρα, αλλά πέρα από 100 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη, το σήμα τους χάνεται μεταξύ των άλλων λαμπρών άστρων.

Ο Jonathan Bird αποκάλυψε ότι μια σπάνια και ακόμα λαμπρότερη κατηγορία Κηφείδων – που το φως του πάλλεται πολύ αργά – μπορούν δυνητικά να χρησιμοποιηθούν ως φάροι για τη μέτρηση αποστάσεων, τρεις φορές πιο μακριά από τους κλασικούς Κηφείδες.

Αυτή η έρευνα οφείλεται στο έργο του Krzysztof Stanek που προσπαθεί να εκτιμήσει το μέγεθος και την ηλικία του σύμπαντος με ακόμα μεγαλύτερη ακρίβεια.

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι για τον υπολογισμό της απόστασης μέχρι τα άστρα, και οι αστρονόμοι συχνά πρέπει να συνδυάσουν μεθόδους για την έμμεση μέτρηση των αποστάσεων αυτών. Η συνήθης αναλογία είναι μία σκάλα, με κάθε νέα μέθοδο να πηγαίνει ένα σκαλί πιο πάνω. Σε κάθε νέα σκαλί της κοσμικής κλίμακας της απόστασης, προστίθενται τα σφάλματα, μειώνοντας έτσι την ακρίβεια της συνολικής μέτρησης. Γι αυτό κάθε μέθοδος που παραλείπει τα σκαλοπάτια της κλίμακας είναι ένα εργαλείο ακριβείας για να εκτιμηθεί σχολαστικά το σύμπαν.

Ο Stanek, καθηγητής αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο, εφάρμοσε μια τεχνική άμεσης μέτρησης, το 2006, όταν χρησιμοποίησε το φως ενός δυαδικού συστήματος αστέρων στον γαλαξία M33 για να μετρήσει την απόσταση έως αυτό τον γαλαξία για πρώτη φορά. Ο γαλαξίας M33 βρίσκεται 3 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά από τη Γη.
 
Ο Τριγωνικός γαλαξίας ή M33
 
Η νέα αυτή τεχνική που χρησιμοποιεί τους λεγόμενους κηφείδες πολύ μακράς περιόδου (ULP) είναι διαφορετική. Είναι μια έμμεση μέθοδος, αλλά η αρχική αυτή μελέτη υποστηρίζει ότι η μέθοδος θα λειτουργήσει για γαλαξίες που βρίσκονται πολύ πιο μακριά από τον M33.
 
"Βρήκαμε κηφείδες πολύ μακράς περιόδου να είναι μια ισχυρή δυνητική ένδειξη της απόστασης. Πιστεύουμε ότι θα μπορούσε να μας δώσει άμεσες αποστάσεις των άστρων για γαλαξίες στο φάσμα 150 – 320 εκατομμύρια έτη φωτός και ακόμα πιο πέρα, " λέει ο Stanek.
 
Επειδή οι ερευνητές κατά κανόνα, δεν ελάμβαναν υπόψη τους κηφείδες αυτούς γι αυτό και υπάρχουν λίγοι από αυτούς  στο αστρονομικό αρχείο. Για τη μελέτη αυτή, οι Stanek, Bird και Jose Prieto ανακάλυψαν 18 ULP κηφείδες από άλλες έρευνες.
 
Όλοι τους βρίσκονται σε κοντινούς γαλαξίες, όπως είναι το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου. Οι αποστάσεις σε αυτούς τους κοντινούς γαλαξίες είναι γνωστές, συνεπώς οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν αυτές τις αποστάσεις για τη βαθμονόμηση των αποστάσεων έως τους κηφείδες ULP.
 
Διαπίστωσαν λοιπόν ότι θα μπορούσαν να τους χρησιμοποιήσουν για να καθορίσουν την απόσταση άλλων μακρινών κηφειδών με ένα 10-20 τοις εκατό σφάλμα – ένα τυπικό ποσοστό των άλλων μεθόδων που απαρτίζουν την κλίμακα των κοσμικών αποστάσεων.

Οι κηφείδες μικρής περιόδου, εκείνα που λάμπουν και μετά εξασθενούν σε λίγες ημέρες, είναι καλοί δείκτες της απόστασης στο διάστημα, επειδή η απόσταση έχει άμεση σχέση με τη φωτεινότητα τους – άρα οι αστρονόμοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν την φωτεινότητα τους για τον υπολογισμό της απόστασης. Το Βόρειο Άστρο ή Πολικός είναι ένας πολύς γνωστός και κλασικός κηφείδης.

Όμως οι αστρονόμοι που πάντα πίστευαν ότι οι Κηφείδες ULP, που λάμπουν και μετά εξασθενούν με μια περίοδο λίγων μηνών ή και περισσότερο, δεν υπακούουν σε αυτή τη σχέση. Είναι μεγαλύτερο και λαμπρότερο από τον τυπικό κηφείδη αστέρα. Στην πραγματικότητα, είναι μεγαλύτεροι και λαμπρότεροι από τα περισσότερα αστέρια. Σε αυτή τη μελέτη, για παράδειγμα, το μέγεθος των 18 ULP κηφειδών κυμάνθηκε από 12 έως 20 φορές τη μάζα του Ήλιου.

Τους τυπικούς κηφείδες όμως είναι πολύ δύσκολο να τους εντοπίσουμε στους μακρινούς γαλαξίες, καθώς το φως τους αναμιγνύεται με άλλα αστέρια. Γι αυτό πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τους ULP κηφείδες που είναι αρκούντως λαμπροί για να ξεχωρίζουν.

Οι αστρονόμοι έχουν επίσης την υποψία ότι αυτοί οι κηφείδες ULP δεν εξελίσσονται με τον ίδιο τρόπο όπως και οι άλλοι τυπικοί κηφείδες. Στη μελέτη αυτή, ωστόσο, βρέθηκαν στοιχεία ότι ένας κηφείδης ULP εξελίσσεται όπως και ένας κλασικός κηφείδης αστέρας.

Ο κλασικός κηφείδης (με την μικρή περίοδο) θα γίνει θερμότερος και πιο ψυχρός πολλές φορές κατά τη διάρκεια ζωής της. Στο μεταξύ, τα εξωτερικά στρώματα του άστρου αυτού γίνονται ασταθή, γι αυτό και προκαλούνται αλλαγές στη φωτεινότητα του. Από την άλλη οι κηφείδες ULP νομίζουμε ότι περνούν μέσα από αυτή την περίοδο αστάθειας μόνο μία φορά, και πηγαίνουν σε μία μόνο κατεύθυνση – γίνονται από θερμότεροι πιο ψυχροί.

Οι αστρονόμοι τέλος συμπεραίνουν ότι οι κηφείδες ULP δεν μπορούν να βοηθήσουν τους αστρονόμους μόνο να μετρήσουμε το σύμπαν, αλλά και να μάθουν περισσότερα για το πώς εξελίσσονται τα άστρα με μεγάλη μάζα.

Η αναζήτηση για εξωγήινους γίνεται πιο εύκολη χάρη σε μια μέθοδο έρευνας της ατμόσφαιρας εξωπλανητών για σημάδια της ζωής

Αστρονόμοι χρησιμοποιώντας το Τηλεσκόπιο William Herschel (WHT) στην La Palma επιβεβαίωσαν έναν αποτελεσματικό τρόπο για να αναζητήσουμε στις ατμόσφαιρες των εξωπλανητών σημάδια της ζωής, βελτιώνοντας έτσι κατά πολύ τις ευκαιρίες για την εξεύρεση εξωγήινης ζωής εκτός του ηλιακού μας συστήματος.
 
Η ομάδα από το Ινστιτούτο Αστροφυσικής των Καναρίων Νήσων (IAC) χρησιμοποίησαν το WHT αλλά και το σκανδιναβικό Οπτικό Τηλεσκόπιο (NOT) για να συγκεντρώσουν πληροφορίες για τη χημική σύνθεση της ατμόσφαιρας της Γης από την ηλιακή ακτινοβολία που διέρχεται μέσω αυτής.
 
Όταν ένας πλανήτης διέρχεται μπροστά από το μητρικό του άστρο, μέρος από το φως του άστρου περνά μέσα από την ατμόσφαιρα του πλανήτη και δίνει πληροφορίες για τα συστατικά της ατμόσφαιρας, προσφέροντας με αυτό τον τρόπο ζωτικής σημασίας πληροφορίες για τον ίδιο τον πλανήτη. Η μέθοδος δηλαδή χρησιμοποιεί το φάσμα εκπομπής όμως ενώ οι αστρονόμοι δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ίδια ακριβώς μέθοδο για να εξετάσουν την ατμόσφαιρα της Γης, θα ήταν σε θέση να αποκτήσουν πολλές πληροφορίες για τον πλανήτη μας παρατηρώντας το φως που αντανακλάται από την Σελήνη προς τη Γη κατά τη διάρκεια μιας σεληνιακής έκλειψης. Είναι η πρώτη φορά που μετρήθηκε από τη Γη αυτό το φάσμα .
 
Στο φάσμα δεν περιλάμβανα μόνο σημάδια της ζωής, αλλά αυτά τα σημάδια ήταν σαφώς πιο έντονα. Περιείχε επίσης απροσδόκητες μοριακές ζώνες και την υπογραφή της ιονόσφαιρας της Γης.
 
Ο Enric Palle, επικεφαλής της έρευνας, τόνισε, "Τώρα που γνωρίζουμε με τι μοιάζει το φάσμα εκπομπής ενός πλανήτη που κατοικείται, έχουμε μια πολύ καλύτερη ιδέα για το πώς να βρούμε και να αναγνωρίσουμε πλανήτες σαν τη Γη εκτός του ηλιακού μας συστήματος, στους οποίους μπορεί να ευδοκιμεί η ζωή. Οι πληροφορίες σε αυτό το φάσμα μας δείχνουν ότι είναι ένα πολύ αποτελεσματικός τρόπος για τη συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με τις βιολογικές διαδικασίες που μπορούν να λαμβάνουν χώρα σε ένα εξωπλανήτη. "
 
Δεξιά: Εάν ένας εξωγήινος αστρονόμος σε έναν απόμακρο πλανήτη εξερευνούσε το ηλιακό μας σύστημά, θα μπορούσαν να υποθέσουν ότι κάτι ειδικό συμβαίνει πάνω στη Γη. Τα φάσματα της Αφροδίτης και του Άρη εμφανίζουν το σημάδι μιας ατμόσφαιρας  πλούσιας σε διοξείδιο του άνθρακα, αλλά μόνο το γήινο φάσμα έχει τα ισχυρά δακτυλικά αποτυπώματα του αερίου όζοντος όπως και του νερού. Οι επιστήμονες της Γης, θα χρησιμοποιήσουν ενδείξεις σαν αυτές, στην αναζήτηση για τα χημικά σημάδια της ζωής, στους πλανήτες γύρω από άλλα αστέρια. 
 
Ένας άλλος αστρονόμος, ο Pilar Montañes-Rodriguez,  πρόσθεσε: “Αναμένονται για τις επόμενες δεκαετίες πολλές ανακαλύψεις πλανητών σαν τη Γη, και κάποιοι θα βρίσκονται στην κατοικήσιμη ζώνη των μητρικών τους άστρων. Η απόκτηση των ιδιοτήτων της ατμόσφαιρας τους θα είναι εξαιρετικά δύσκολη, η μεγαλύτερη όμως ανταμοιβή μας θα έρθει όταν ένας από αυτούς δείχνει ένα φάσμα σαν τη Γη μας. "
 
 
Πάνω: Το οξυγόνο είναι ένας καλός δείκτης της ζωής. Αλλά, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι το οξυγόνο είναι μεν άφθονο στη Γη αλλά μόνο μετά την εμφάνιση της φωτοσύνθεσης — πιθανώς ένα δισεκατομμύριο χρόνια ή και περισσότερο αφότου άρχισε η ζωή. Για να έχουν λοιπόν μεγάλη πιθανότητα να βρουν εξωγήινη ζωή, οι αστροβιολόγοι πρέπει να κοιτάξουν, επίσης, πώς φαινόταν η ζωή στη νεαρή Γη όταν η ατμόσφαιρα ήταν διαφορετική.
 
Στις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει παρατηρηθεί η ανακάλυψη εκατοντάδων εξωπλανητών. Έχουν ήδη προγραμματιστεί για τις επόμενες δεκαετίες κάποιες φιλόδοξες αποστολές είτε στη Γη είτε στο διάστημα, έτσι η ανακάλυψη πλανητών που μοιάζουν με τη Γη είναι θέμα χρόνου μόνο. Μόλις λοιπόν βρεθούν αυτοί οι πλανήτες, θα είναι πολύτιμες για την διερεύνηση τους τεχνικές σαν τα φάσματα εκπομπής .
 
Τέλος, ο καθηγητής Keith Mason, δήλωσε πως η μέθοδος με το φάσμα εκπομπής είναι μια καλή είδηση για τις μελλοντικές διαστημικές και χερσαίες αποστολές που έχουν αποκλειστικό σκοπό την έρευνα για τη ζωή στο Σύμπαν. Έχουμε λοιπόν τώρα έναν αποτελεσματικό τρόπο για να αναζητήσουμε ζωή στον ολοένα αυξανόμενο αριθμό εξωπλανητών.
 
Η έρευνα δημοσιεύεται στο Nature.