Τετάρτη 27 Μαρτίου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Ἐκκλησιάζουσαι (601-629)

ΒΛ. πῶς οὖν ὅστις μὴ κέκτηται γῆν ἡμῶν, ἀργύριον δὲ
καὶ δαρεικούς, ἀφανῆ πλοῦτον; ΠΡ. τοῦτ᾽ εἰς τὸ μέσον καταθήσει.
ΒΛ. καὶ μὴ καταθείς; ΠΡ. ψευδορκήσει. ΒΛ. κἀκτήσατο γὰρ διὰ τοῦτο.
ΠΡ. ἀλλ᾽ οὐδέν τοι χρήσιμον ἔσται πάντως αὐτῷ. ΒΛ. κατὰ δὴ τί;
605 ΠΡ. οὐδεὶς οὐδὲν πενίᾳ δράσει· πάντα γὰρ ἕξουσιν ἅπαντες,
ἄρτους, τεμάχη, μάζας, χλαίνας, οἶνον, στεφάνους, ἐρεβίνθους.
ὥστε τί κέρδος μὴ καταθεῖναι; σὺ γὰρ ἐξευρὼν ἀπόδειξον.
ΒΛ. οὔκουν καὶ νῦν οὗτοι μᾶλλον κλέπτουσ᾽ οἷς ταῦτα πάρεστιν;
ΧΡ. πρότερόν γ᾽, ὦταῖρ᾽, ὅτε τοῖσι νόμοις διεχρώμεθα τοῖς προτέροισιν·
610 νῦν δ᾽, —ἔσται γὰρ βίος ἐκ κοινοῦ—, τί τὸ κέρδος μὴ καταθεῖναι;
ΒΛ. ἢν μείρακ᾽ ἰδὼν ἐπιθυμήσῃ καὶ βούληται σκαλαθῦραι,
ἕξει τούτων ἀφελὼν δοῦναι, τῶν ἐκ κοινοῦ δὲ μεθέξει
ξυγκαταδαρθών. ΠΡ. ἀλλ᾽ ἐξέσται προῖκ᾽ αὐτῷ ξυγκαταδαρθεῖν·
καὶ ταύτας γὰρ κοινὰς ποιῶ τοῖς ἀνδράσι συγκατακεῖσθαι
615 καὶ παιδοποιεῖν τῷ βουλομένῳ. ΒΛ. πῶς οὖν οὐ πάντες ἴασιν
ἐπὶ τὴν ὡραιοτάτην αὐτῶν καὶ ζητήσουσιν ἐρείδειν;
ΠΡ. αἱ φαυλότεραι καὶ σιμότεραι παρὰ τὰς σεμνὰς καθεδοῦνται·
κᾆτ᾽ ἢν ταύτης ἐπιθυμήσῃ, τὴν αἰσχρὰν πρῶθ᾽ ὑποκρούσει.
ΒΛ. καὶ πῶς ἡμᾶς τοὺς πρεσβύτας, ἢν ταῖς αἰσχραῖσι συνῶμεν,
620 οὐκ ἐπιλείψει τὸ πέος πρότερον πρὶν ἐκεῖσ᾽ οἷ φῂς ἀφικέσθαι;
ΠΡ. οὐχὶ μαχοῦνται· περὶ σοῦ θάρρει· μὴ δείσῃς· οὐχὶ μαχοῦνται.
ΒΛ. περὶ τοῦ; ΠΡ. τοῦ μὴ ξυγκαταδαρθεῖν. καὶ σοὶ τοιοῦτον ὑπάρχει.
ΒΛ. τὸ μὲν ὑμέτερον γνώμην τιν᾽ ἔχει· προβεβούλευται γὰρ ὅπως ἂν
μηδεμιᾶς ᾖ τρύπημα κενόν· τὸ δὲ τῶν ἀνδρῶν τί ποιήσει;
625 φεύξονται γὰρ τοὺς αἰσχίους, ἐπὶ τοὺς δὲ καλοὺς βαδιοῦνται.
ΠΡ. ἀλλὰ φυλάξουσ᾽ οἱ φαυλότεροι τοὺς καλλίους ἀπιόντας
ἀπὸ τοῦ δείπνου, καὶ τηρήσουσ᾽ ἐπὶ τοῖσιν δημοσίοισιν·
κοὐκ ἐξέσται παρὰ τοῖσι καλοῖς ‹καὶ τοῖς μεγάλοις› καταδαρθεῖν
ταῖσι γυναιξὶν πρὶν τοῖς αἰσχροῖς καὶ τοῖς μικροῖς χαρίσωνται.

***
ΒΛΕ. Τα χωράφια δεν κρύβονται. Τα μετρητά,
δαρεικούς και δραχμές, αφανέρωτον πλούτο,
πώς μπορείς να τα πάρεις; ΠΡΑ. Που τα ᾽χουν, μονάχοι
θα τα φέρουν. ΒΛΕ. Αμ, δε! Θα τα κρύψουνε! ΠΡΑ. Τότες
αγωγή ψευδορκίας! ΒΛΕ. Μην ξεχνάς, όλοι τούτοι
με τον ψεύτικον όρκο πλουτίζουνε. ΠΡΑ. Τώρα
θα ᾽ναι ο πλούτος αχρείαστος. ΒΛΕ. Απίστευτο πράμα!
ΠΡΑ. Μα δε θα ᾽ναι κανένας φτωχός. Θα ᾽χουν όλοι
κρέας, ψωμί και κρασί, χυλοπίτες, ρεβίθια,
πατατούκα, στεφάνια. Τί πιότερο θα ᾽χουν
όσοι κρύψουν το «έχει» τους; Πες μου το συ!
ΒΛΕ. Όσοι τα ᾽χουν πολλά, τούτοι θέλουν να κλέβουν.
ΠΡΑ. Είναι αλήθεια. Μα πριν τους βοηθούσε πολύ
το παλιό μας το σύστημα. Τώρα θα ζούμε
μαζικά κι όλα θα ᾽ναι κοινά. Τί θα κέρδιζε
610 ο σφιχτός που θα τα ᾽κρυβε; ΒΛΕ. Αν τσιμπηθεί
με καμιά τσαχπινούλα και θέλει σορόπια,
θα μπορεί να την παίρνει αγκαλιά στο κρεβάτι,
αν της κάνει χαρίσματ᾽ απ᾽ τα φυλαγμένα.
Και κατόπι, χορτάτος αγάπη, θα τρέχει
στον κοινό κουρβανά για το «δίκιο» μερίδιο. ΠΡΑ. Όλες
οι γυναίκες θ᾽ ανήκουνε σ᾽ όλους τους άντρες
και θα παίρνει ο καθείς, όταν θέλει, όποιαν θέλει,
για να κάνει παιδιά. ΒΛΕ. Τότες όλοι θα τρέχουν
στην απ᾽ όλες ωριότερη. ΠΡΑ. Όλες θα κάθονται
στο παζάρι πλάι πλάι: ασκημόμουτρες, κόμματοι,
κι ο γαμπρός που λιμπίζεται την ομορφότερη
θα καρφώνει πρωτύτερα την πλατσομύτα.
ΒΛΕ. Αλλ᾽ εμείς οι γερόλυκοι, ξεζουμισμένοι
με την άσκημη πρώτα, πώς θα ᾽χουμε δύναμη
620 με την όμορφη να δευτερώσουμε; Λέγε!
ΠΡΑ. Μη φοβάσαι· για σένα γυναίκα καμιά
δε θα μάλωνε. ΒΛΕ. Πώς; ΠΡΑ. Αν δε θες να την πάρεις,
δε θα θύμωνε, γέρο μου, και να το ξέρεις.
ΒΛΕ. Κανονίσατε, βλέπω, καλά τις δουλειές σας.
Δε θα μείνει καμιά τρύπ᾽ αβούλωτη. Εμείς
οι ασκημόμουτροι πάμε χαμένοι. Θα ρίχνεστε
μονάχα στα ομορφόπαιδα, αυτά που γυαλίζουν.
ΠΡΑ. Όταν φεύγουν πιωμέν᾽ απ᾽ το γλέντι τ᾽ αγόρια,
θα τα παίρνουν κατόπι στο δρόμο οι μεγάλες
και θα στήνουν καρτέρι. Καμιά λυσσασμένη
δε θα πηαίνει με νιο κι αντρειωμένον, πριχού
τη χαρούν γέροι κι άσκημοι και κοντοπίθαροι...

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΠΡΙΑΜΙΔΕΣ, ΠΟΛΥΞΕΝΗ

Είναι η νεότερη από τις κόρες του Πρίαμου και της Εκάβης. Δεν αναφέρεται στην Ιλιάδα αλλά στα μεταγενέστερα έπη και σε σχέση πάντα με τον Αχιλλέα.
 
Λεγόταν ότι συναντήθηκαν στην πηγή, όπου ο αδελφός της Τρωίλος πήγε να ποτίσει τα άλογά του και η κόρη να πάρει νερό. Εκεί ο Αχιλλέας καταδίωξε και σκότωσε τον νέο και ερωτεύτηκε το κορίτσι, το οποίο όμως κατάφερε να ξεφύγει. Η εκδοχή αυτή δομήθηκε πάνω στο γνωστό μοτίβο αρπαγών των κοριτσιών από νέους σε περιβάλλοντα όμορφα, θαλερά και αναγκαία για την επιβίωση, σε περιβάλλοντα εκτός πόλεως, επομένως επικίνδυνα για τις κοπέλες, καθώς, απροστάτευτες μέσα στο φυσικό τοπίο, ήταν εκτεθειμένες στις ορέξεις μεγάλων γητευτών.
 
Άλλη εκδοχή, της ελληνιστικής περιόδου, θέλει την Πολυξένη να συνοδεύει τον πατέρα της Πρίαμο, μαζί με την Ανδρομάχη, στη σκηνή του Αχιλλέα, για να ζητήσουν το πτώμα του Έκτορα και να το θάψουν με τις πρέπουσες τιμές. Αδιάφορος ο Αχιλλέας στις παρακλήσεις της χήρας και του πατέρα, γοητευμένος όμως από τη νέα που προσφέρθηκε να γίνει σκλάβα πλάι του, δέχτηκε να παραδώσει το νεκρό και ά-τιμο σώμα. Μάλιστα, μυθολογείται κάποιες φορές ότι ο Αχιλλέας ήταν έτοιμος να προβεί σε συμφωνία με τον Πρίαμο, να προδώσει το αχαϊκό στρατόπεδο και να επιστρέψει στην πατρίδα του ή να πολεμήσει μαζί τους εναντίον των Ελλήνων, προκειμένου να πάρει την Πολυξένη για γυναίκα του. Η συμφωνία θα επικυρωνόταν στον ναό του Θυμβραίου Απόλλωνα, όμως ο Πάρης (ή ο Δηίφοβος), κρυμμένος πίσω από το άγαλμα του θεού, σκότωσε τον γαμπροστολισμένο και άοπλο Αχιλλέα με βέλος ή με μαχαίρι. (Σχόλια στον Ευρ. Εκάβη 41 και 388 και Τρωάδες 16)
 
Πιο παλιοί είναι οι σχετικοί με τον θάνατό της μύθοι. Στα Κύπρια έπη παραδίδεται ότι η Πολυξένη τραυματίστηκε από τον Διομήδη και τον Οδυσσέα κατά την άλωση της Τροίας, υπέκυψε στα τραύματά της και την έθαψε ο Νεοπτόλεμος. Αργότερα πλάστηκε η ιστορία ότι θυσιάστηκε πάνω στον τάφο του Αχιλλέα από τον Νεοπτόλεμο ή από άλλους αρχηγούς, τον Δημοφώντα και τον Ακάμαντα, γιους του Θησέα (Ιλίου Πέρσις) με την παρακίνηση του Οδυσσέα. Οι Αχαιοί τη θυσίασαν για να καταστεί ευκολότερο το ταξίδι της επιστροφής των Αχαιών, όπως ακριβώς η θυσία της Ιφιγένειας είχε εξασφαλίσει τους ευνοϊκούς ανέμους για το ταξίδι της αναχώρησης από την Ελλάδα προς την Τροία. Ή επειδή το είχε ζητήσει το φάντασμα του Αχιλλέα που είχε εμφανιστεί σε όνειρο στον γιο του και του ζητούσε την προσφορά της κόρης σαν μερίδιο από τα λάφυρα του πολέμου που δικαιούνταν. Στην τραγωδία Εκάβη, ο Ευριπίδης βάζει την Πολυξένη να προχωρά στον τόπο της θυσίας αυτοβούλως, όπου αντιμετώπισε περήφανα τον Οδυσσέα (Ευρ., Εκάβη 342-378*). Το τελετουργικό της θυσίας δίνεται από τον ποιητή με τρόπο ανάλογο με εκείνο της θυσίας της Ιφιγένειας στην τραγωδία Ιφιγένεια εν Αυλίδι. Οι αγγελικές ρήσεις στις δύο τραγωδίες παρουσιάζουν δομικές αντιστοιχίες**.
---------------------------
*Η Πολυξένη στον Οδυσσέα
 
Σε βλέπω, Οδυσσέα, να κρύβεις το χέρι σου στο ρούχο σου.
Σε βλέπω να στρέφεις το πρόσωπο,
μήπως κι αγγίξω τα γένια σου.
Μη με φοβάσαι. Απ' την οργή του Διός της ικεσίας σ' απαλλάσσω.
Θα υποκύψω στην ανάγκη και μαζί σου θα 'ρθω.
Λαχταρώ να πεθάνω. Αν αρνηθώ το θάνατο,
θα πουν πως είμαι γυναίκα δειλή και πως παλεύω για να σώσω τη ζωή μου.
Όμως γιατί να ζω; Είχα πατέρα μου της Φρυγίας τον άνακτα.
Ήταν αυτή πρώτη μεγάλη τύχη·
Με τις καλές ελπίδες ύστερα μεγάλωσα
ότι θα γίνω νύφη βασιλιάδων· ο ζήλος των γαμπρών μεγάλωνε ,
που μάλωναν ποιος θα με κάνει ρήγισσα στ' αρχοντικό του.
Ήμουν η κόρη που καμάρωναν μέσα στην Τροία γυναίκες και παρθένες
και φάνταζα θεά θνητή.
Τώρα είμαι μια σκλάβα· και μόνο την ανοίκεια τη λέξη «σκλάβα»
να στοχάζομαι,
ο έρωτας με πιάνει του θανάτου.
Αν κάποιος αφέντης ωμός μ' αγοράσει,
πληρώνοντας ασήμι και χρυσό,
εμέ, την αδελφή του Έκτορος, κι άλλων πολλών ηρώων
θα μ' αναγκάζει να ζυμώνω ψωμί,
να σαρώνω το πάτωμα, ορθή στον αργαλειό να ρίχνω τη σαΐτα
και να περνώ τις μέρες μου φαρμακωμένη;
Και κάποιος δούλος αγοραστός να μαγαρίζει το κρεβάτι μου,
που κάποτε το στόλιζα για βασιλιάδες;
Ποτέ!
Να μη δώσουν να δουν τα μάτια μου μιας τέτοιας μέρας το φως.
Καλύτερα στον Άδη να προσφέρω το κορμί μου.
Πάρε με, Οδυσσέα, και σφάξε με.
Ελπίδας ίχνος δεν υπάρχει πουθενά
που να υπόσχεται στο μέλλον σωτηρία.
Μητέρα, μην πεις, μην κάνεις τίποτε να μ' εμποδίσεις.
Συναίνεσε στο θάνατό μου
προτού με βρουν ντροπές που δε μ' αξίζουν.
Όποιος δεν έχει συνηθίσει τη γεύση της συμφοράς, στο τέλος τη συνηθίζει,
όμως τον γονατίζει το άλγος της δουλείας.
Γι' αυτό και προτιμά το θάνατο αντίς για τη ζωή.
Είναι μεγάλος ο καημός να ζεις στην καταφρόνια.
(Ευρ., Εκάβη 342-378)
 
**Δομικές αντιστοιχίες στις θυσίες Ιφιγένειας και Πολυξένης
 
Ο Άγγελος ανακοινώνει στην Κλυταιμνήστρα τα σχετικά με τη θυσία της κόρης της Ιφιγένειας:
 
Καλή κυρά μου, θα τα μάθεις όλα·
θα σου τα πω εξαρχής, αν δε σκοντάψει
ο νους μου, ως θα μιλώ, και με μπερδέψει.
Όταν, την κόρη σου οδηγώντας, στο άλσος
και στο ανθισμένο φτάσαμε λιβάδι
της Άρτεμης, κόρης του Δία, που εκεί ήταν
συγκεντρωμένος ο στρατός, Αργείοι
μαζεύονταν πολλοί. Την κόρη ως είδε
o βασιλιάς προς το άλσος να βαδίζει
για σφαγή, αναστενάζει, το κεφάλι
γυρίζει από την άλλη, με το ιμάτιο
τα μάτια του σκεπάζει και δακρύζει.
Εκείνη τότε στάθηκε κοντά του
και μίλησε: «Πατέρα, ήρθα σ' εσένα·
για την πατρίδα, για όλη την Ελλάδα
αυτοθέλητα δίνω το κορμί μου·
στο βωμό της θεάς ας μ' οδηγήσουν,
και, αφού ο χρησμός το ορίζει, ας με θυσιάσουν.
Όσο από μένα, ευτυχισμένοι να είστε·
και νικητές γυρίστε στην πατρίδα.
Αργείος κανείς να μη μ' αγγίξει· δίνω
σιωπηλή και με θάρρος το λαιμό μου.»
Θάμασαν όλοι, τέτοια ακούοντας λόγια,
την αρετή της κόρης και την τόλμη.
Και στάθηκε ο Ταλθύβιος - έργο του ήταν -
στη μέση και σιωπή προστάζει σε όλους.
Απ' το φηχάρι κοφτερό μαχαίρι
έβγαλε ο μάντης Κάλχας, σε πανέρι
το απόθεσε χρυσό, και την κοπέλα
στεφάνωσε- και πήρε του Πηλέα
ο γιος τον αγιασμό και το πανέρι,
ράντισε το βωμό ένα γύρο και είπε:
«Ω φόνισσα αγριμιών, κόρη του Δία,
εσύ που λαμπερό μέσα στη νύχτα
φως γυροφέρνεις, δέξου τη θυσία
που των Αχαιών σ' εσέ ο στρατός προσφέρνει,
μαζί του κι ο Αγαμέμνονας, κοπέλας
αμόλυντο αίμα απ' τον ωραίο λαιμό της,
και κάμε καλοτάξιδα τα πλοία,
κι εμείς της Τροίας να πάρουμε το κάστρο.»
Ατρείδες και στρατός σταθήκαμε όλοι
σκυμμένοι χάμω. Πήρε ο ιερέας
το μαχαίρι κι αφού είπε μιαν ευχή
κοίταζε το λαιμό, πού να χτυπήσει·
εγώ βαθιά πονούσα και σκυμμένος
στεκόμουν· κι άξαφνα έγινε το θάμα.
Ξεκάθαρα όλοι ακούσανε το χτύπο
της μαχαιριάς, αλλά κανείς δεν είδε
που χώθηκε η κοπέλα μες στο χώμα.
Φωνάζει κι ο ιερέας κι ο στρατός όλος,
θάμα θεϊκό κι ανέλπιστο σαν είδαν,
που να το βλέπεις και να μην πιστεύεις·
καταγής σπαρταρούσε μια πελώρια
κι ωραιότατη λαφίνα, κι ο βωμός
απ' το αίμα που πηδούσε ραντιζόταν.
Και με χαρά μεγάλη λέει ο Κάλχας:
«Των Παναχαιών πολέμαρχοι, το θύμα
βλέπετε αυτό, το λάφι το βουνίσιο,
που το 'βαλε η θεά μπρος στο βωμό της;
Δέχεται κάλλιο αυτό παρά την κόρη,
μη μολυνθεί ο βωμός μ' ανθρώπινο αίμα.
Το 'λαβε με χαρά και μας χαρίζει
καλό ταξίδι και εισβολή στην Τροία,
θάρρος λοιπόν όλ' οι άντρες, και τραβήξτε
για τα καράβια· σήμερα είν' ανάγκη
ν' αφήσουμε τον κόρφο της Αυλίδας,
του Αιγαίου για να περάσουμε το κύμα.»
Κι όταν καλά μες στου Ηφαίστου τη φλόγα
κάηκε όλο το σφαχτό, για το ταξίδι
εδεήθη του στρατού, σαν που είναι η τάξη.
Εμένα ο Αγαμέμνονας με στέλνει
να τα ιστορήσω να σου πω ποια μοίρα
οι θεοί στην κόρη δίνουνε, ποια δόξα,
που αμάραντη θα μείνει στην Ελλάδα.
Και λέω εκείνο που είδα: το κορίτσι
στους θεούς έχει πετάξει, δίχως άλλο.
Μη θλίβεσαι· το χόλιασμα παράτα
που για τον άντρα σου είχες· όσα κάνουν
οι θεοί αναπάντεχα είναι στους ανθρώπους,
κι εκείνους που αγαπούνε τους γλιτώνουν.
Η μέρα η σημερνή την κόρη σου είδε
και να πεθαίνει και να ζει όμως πάλι.
(Ευρ., Ιφιγένεια εν Αυλίδι 1540-161)
 
Ο Ταλθύβιος (Άγγελος) ανακοινώνει στην Εκάβη τα σχετικά με τη θυσία της κόρης της Πολυξένης:
 
[…] Το πλήθος
του αχαϊκού στρατού ήταν συναγμένο
για τη σφαγή της κόρης μπρος στον τύμβο-
ο γιος του Αχιλλέα, την Πολυξένη
παίρνοντας απ' το χέρι, τήνε βάζει
πάνω στου τάφου την κορφή· κοντά τους
κι εγώ· ξεδιαλεγμένα παλικάρια,
των Αχαιών τα πρώτα, ακολουθούσαν
για να κρατούν, καθώς θα σπαρταρούσε,
την κόρη σου. Ένα ολόχρυσο κροντήρι
στο χέρι του σηκώνει του Αχιλλέα
ο γιος, χοές να κάνει στο νεκρό του
πατέρα, και μου γνέφει να κηρύξω
στο στράτευμα όλο να σωπάσει· κι είπα
τα λόγια τούτα ως βγήκα ανάμεσά τους.
«Σωπάτε οι Αχαιοί, σιωπή ας κρατήσει
ο στρατός όλος, σιωπή, σωπάστε»·
έτσι έκανα το πλήθος να ησυχάσει.
Εκείνος τότε λέει: «Γιε του Πηλέα,
πατέρα μου, από μένα δέξου ετούτες
τις προσφορές που τους νεκρούς ευφραίνουν
κι έξω απ' τον Άδη τους καλούν· το μαύρο,
καθάριο έλα να πιεις αίμα της κόρης
που σου προσφέρω εγώ με το στρατό μας·
γίνε σε μας καλόβολος και λύσε
τις άγκυρες και τα σκοινιά της πρύμης
και κάμε να γυρίσουμε απ' την Τροία
με γυρισμό καλό όλοι στην πατρίδα.»
Τόσα είπε κι ο στρατός δεήθηκε όλος.
Ύστερα το χρυσό σπαθί χουφτώνει
και το τραβά απ' τη θήκη, στων Αργείων
τα παλικάρια γνέφοντας να πιάσουν
την κόρη· αυτή σαν το 'νιωσε, τους λέει:
«Αργίτες που κουρσέψατε τη γη μου,
με τη δικιά μου θέληση πεθαίνω·
κανένας το κορμί μου να μην αγγίζει·
άφοβα θα σας δώσω το λαιμό μου.
Στ' όνομα των θεών, για να πεθάνω
λεύτερη, μη μου δέσετε τα χέρια·
το 'χω ντροπή στον Άδη να με κράζουν
εμένα σκλάβα, μια βασιλοπούλα».
Και τότε με φωνές τήνε παίνεψαν
κι ο ρήγας Αγαμέμνονας τους νέους
επρόσταξε ν' αφήσουν την παρθένα.
Του πρώτου αυτοί γρικώντας βασιλέα
την προσταγή, την άφησαν αμέσως.
Το λόγο του όταν άκουσε κι εκείνη,
τα πέπλα της αδράχνει κι απ' την άκρη
του ώμου σκίζοντάς τα ως τα λαγόνια,
μπροστά στον αφαλό, μαστούς και στέρνο,
πανέμορφα σαν άγαλμα, τα δείχνει·
και γονατίζοντας στη γης ετούτα
τα πάρα θαρρετά λόγια του λέει:
«Να, παλικάρι, αν θες, εδώ στο στήθος
να με χτυπήσεις, χτύπα με, κι αν πάλι
στη ρίζα θέλεις του λαιμού μου, νάτος,
είναι έτοιμος κι αυτός». Εκείνος τότε
δίβουλος απ' τη λύπη του γι' αυτήνε,
με το σπαθί της κόβει το λαρύγγι
και το αίμα σαν κρουνός αναπηδούσε.
Ωστόσο, αυτή πεθαίνοντας νοιαζόταν
σεμνόπρεπα να πέσει και να κρύψει
όσα απ' τα μάτια των αντρών ταιριάζει
να κρύβονται. Κι αφού ξεψύχησε έτσι
με τη θανατερή χτυπιά, οι Αργίτες
μπήκαν σε ξέχωρο ο καθένας κόπο·
άλλοι ρίχνανε φύλλα στη σφαγμένη,
έφερναν άλλοι στο σωρό των ξύλων
κούτσουρα πεύκου, κι όποιος δε μοχθούσε,
τέτοια άκουγε πικρά λόγια από κείνον
που κουραζόταν: «Στέκεις, κακομοίρη,
δεν έχεις ούτε πέπλο ούτε στολίδι
για την παρθένα; Δε θα πας να δώσεις
κάτι γι' αυτήν που τόσο έδειξε θάρρος
και μια ψυχή γενναία;» Ανιστορώντας
ετούτα για την κόρη σου που σφάξαν,
θαρρώ πως είσαι η πιο ευτυχισμένη
μάνα για τα λαμπρά σου τα βλαστάρια,
μα σύγκαιρα κι η πιο δυστυχισμένη.
(Ευρ., Εκάβη 518-580)

Η Πυθαγόρεια Φιλία

Ο Πυθαγόρας ήταν αυτός που ανακάλυψε το συμπαντικό νόμο της αλληλεξάρτησης και της αμοιβαίας έλξης, για τον οποίο χρησιμοποίησε τον απλό όρο φιλία. Η φιλία είναι η παγκόσμια δύναμη που έλκει όλα τα στοιχεία της Φύσης σε αρμονικές σχέσεις. Βοηθά να διατηρείται η τάξη των πλανητών καθώς αυτοί κινούνται στο στερέωμα και ενθαρρύνει τους άντρες και τις γυναίκες, αφού καθαρθούν οι ψυχές τους, να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον.
 
Κάθε άτομο έχει μια ευθύνη, δίδασκε ο Πυθαγόρας, να παρατηρεί το νόμο της φιλίας σε κάθε άποψη της ζωής. Οι μαθητές του καλλιεργούσαν τη φιλία μεταξύ των θεών και των ανθρώπων, για παράδειγμα, μέσα από αναίμακτες θυσίες και άλλες τελετές, και αυτήν μεταξύ του σώματος και των τριών μερών της ψυχής μέσα από τη φιλοσοφική έρευνα. Τη φιλία μεταξύ των πολιτών και μεταξύ των κρατών τη διατηρούσαν μέσα από νόμους και συνθήκες, και αυτήν ανάμεσα σε σύζυγο, γυναίκα, παιδιά και γείτονες μέσα από μια αναγνώριση του κοινού τους σκοπού.
 
Ο Πυθαγόρας θεωρούσε όλους όσους ενστερνίζονταν αυτόν τον τρόπο ζωής φίλους και συντρόφους. Τους αγαπούσε και δίδασκε στους μαθητές του να κάνουν το ίδιο μέσα από επιγραμματικές φράσεις όπως «Τα αγαθά των φίλων είναι κοινά» και «Ο φίλος μου είναι το άλλο μου μισό». Όσο οι φίλοι του ήταν υγιείς, αντλούσε ευχαρίστηση από τη συντροφιά τους και από τη συζήτηση μαζί τους. Αν αρρώσταιναν, τους περιέθαλπε. Αν ήταν αποθαρρυμένοι ή στενοχωρημένοι, τους παρηγορούσε με τραγούδια και ψαλμωδίες. Τόσο γνωστοί ήταν οι μαθητές του για την φροντίδα του ενός προς τον άλλον, που οι Έλληνες αποκαλούσαν κάθε άτομο εξαιρετικής ευγένειας «Πυθαγόρειο».
 
Ο Πυθαγόρας δίδασκε ότι η αντιζηλία και, πάνω απ’ όλα, ο θυμός πρέπει να εκλείπουν από τη φιλία. Η κριτική έπρεπε να ασκείται μόνο από τους μεγαλύτερους προς τους νεότερους, πάντα με προσοχή και με καθαρή πρόθεση. Επίσης, η εμπιστοσύνη ενός φίλου δεν έπρεπε ποτέ να βεβηλώνεται, ούτε ακόμη για αστεία, διότι αν γινόταν αυτό μια φορά, δεν θα μπορούσε ποτέ να επανορθωθεί.
 
Το ότι ο Πυθαγόρας τιμούσε τόσο πολύ τη φιλία φαίνεται από την ακόλουθη ιστορία. Ο Φιντίας, ένας πυθαγόρειος από τις Συρακούσες, γνωστός για τον καλό του χαρακτήρα, κατηγορήθηκε ότι συνωμότησε στην απόπειρα δολοφονίας του τυρράννου Διονυσίου. Οι πολιτικοί αντίπαλοι συσπειρώθηκαν για να φέρουν ψευδείς αποδείξεις εναντίον του. Ο Διονύσιος είχε συλλάβει τον Φιντία, ισχυρίστηκε ότι είχε αδιάτρητες αποδείξεις για την εγκληματική του ενέργεια και τον καταδίκασε σε θάνατο. Ο Φιντίας αποκρίθηκε ότι η εκτέλεσή του ήταν αναπόφευκτη και θα εκτιμούσε, ως τελευταίο αίτημα, αν του δινόταν άδεια για το υπόλοιπο της ημέρας έτσι ώστε να τακτοποιήσει τις υποθέσεις του. Πρότεινε ως εγγυητή το φίλο του Δάμωνα, έναν Πυθαγόρειο, με τον οποίο είχε ζήσει και μοιραστεί τα πάντα.     
 
Ο Διονύσιος εξεπλάγη από αυτό το αίτημα και ρώτησε γιατί ο Δάμωνας ή οποιοσδήποτε άλλος θα ήταν πρόθυμος να δεχτεί να φυλακιστεί, με την πιθανότητα να εκτελεστεί στη θέση κάποιου άλλου. Ο Φιντίας τον διαβεβαίωσε ότι θα το έκανε, και ο Δάμωνας ήρθε. Μόλις έμαθε την κατάσταση, αμέσως συμφώνησε να παραμείνει υπό φρούρηση μέχρι να ταχτοποιήσει ο Φιντίας τις υποθέσεις του.
 
Καθώς η μέρα περνούσε, οι εχθροί του Φιντία προσπάθησαν να αποθαρρύνουν τον φυλακισμένο τους λέγοντας ότι ο φίλος του είχε φύγει απ’ την πόλη, ο Δάμωνας όμως έμενε ανεπηρέαστος. Τότε, καθώς πλησίαζε η δύση του ήλιου, ο Φιντίας ήρθε για να πεθάνει. Ο Διόνυσος ένιωσε τόση κατάπληξη από αυτή την επίδειξη απίστευτης αφοσίωσης που αγκάλιασε τους δύο άνδρες και, αφού ελευθέρωσε τον Φιντία, ρώτησε αν θα μπορούσε να γίνει δεκτός ως τρίτο μέλος στη φιλία τους. Εκείνοι… αρνήθηκαν το αίτημά του και επέστρεψαν σπίτι σώοι.
 
Κάποια άλλη αρχαία ιστορία δείχνει πως οι Πυθαγόρειοι συμπεριφέρονταν ιδιαίτερα φιλικά στους άλλους της ομάδας τους, ακόμα και αν αυτοί ήταν ξένοι.
 
Καθώς έκανε ένα μακρύ ταξίδι, μόνος και πεζός, ένας Πυθαγόρειος σταμάτησε σ’ ένα πανδοχείο, όπου έπεσε βαριά άρρωστος και για πολύ καιρό. Τελικά ξόδεψε όλα τα χρήματά που είχε, αλλά ο πανδοχέας, όχι μόνο από ευγένεια, τον φρόντισε και του παρείχε οτιδήποτε χρειαζόταν. Συνειδητοποιώντας ότι επρόκειτο να πεθάνει, ο Πυθαγόρειος σχεδίασε μια εικόνα της Τετρακτύος σε μια πλάκα και ζήτησε απ’ τον πανδοχέα, σε περίπτωση που πεθάνει, να την κρεμάσει έξω κοντά στο δρόμο. «Κάθε άτομο που αναγνωρίζει αυτό το σύμβολο», είπε, «θα σου ξεπληρώσει όλη τη βοήθεια που μου προσέφερες».
 
Ο Πυθαγόρειος πέθανε λίγο μετά και ο πανδοχέας ανέλαβε τις λεπτομέρειες της κηδείας του χωρίς καμία προσδοκία ανταλλάγματος. Από σεβασμό προς το αίτημα του νεκρού, τοποθέτησε το σύμβολο έξω από το πανδοχείο του παράλληλα προς το δημόσιο δρόμο.
 
Πέρασαν πολλά χρόνια, ώσπου μια μέρα έτυχε να περάσει από αυτόν τον δρόμο κάποιος άλλος Πυθαγόρειος. Μόλις είδε το σύμβολο αμέσως κατάλαβε και πήγε στον πανδοχέα για να μάθει ποιος είχε τοποθετήσει την πλάκα εκεί. Όταν έμαθε τι είχε συμβεί, πλήρωσε τον ξενοδόχο γενναιόδωρα, με ποσό πολύ μεγαλύτερο από αυτό που ο τελευταίος είχε ξοδέψει.
 
Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα για την πυθαγόρεια φιλία, που δείχνουν τις λειτουργίες ενός συμπαντικού νόμου που όχι μόνο οδηγεί τους άντρες και τις γυναίκες να υπηρετούν ο ένας τον άλλον, αλλά επίσης ενώνει πλανήτη με πλανήτη και τον ουρανό με τη Γη. «Κανείς δεν θα βρει», δίδασκε ο Πυθαγόρας, «ούτε σε λέξεις ούτε σε τρόπους ζωής τίποτε τελειότερο από αυτό».

Το τέλος των ψευδαισθήσεων αποτελεί την αρχή της ελευθερίας μας

Αν η ψευδαίσθηση μεταμορφωνόταν σε πλάσμα της μυθολογίας, τότε θα επρόκειτο σίγουρα για μια αισθαντική σειρήνα. Θα ανέσυρε από το χρονοντούλαπο του παρελθόντος την πλέον απoπροσανατολιστική μελωδία, την ίδια που σκοτείνιασε τον δρόμο προς την Ιθάκη. Και παρόλο που η Ιθάκη συμβολίζει την ατόφια ευτυχία, πόσες φορές, άραγε, επιλέξαμε να συνθηκολογήσουμε με τη βολή ενός καλοστημένου ψέματος;

Πλαγιάσαμε, λοιπόν, με τις αυταπάτες μας καθώς ο κόσμος φαντάζει απείρως πιο ασφαλής εντός των φοβικών μας ορίων. Πνιγόμαστε στα ρηχά κι αναζητάμε κυρίως ευκαιριακά σωσίβια, όσα θα μας επιτρέψουν να πλατσουρίζουμε για λίγο ακόμη, να επιβιώνουμε με το κεφάλι σκυφτό και τα όνειρα νεκρά.

Ο ωκεανός μοιάζει επικίνδυνος κι εμείς αρνούμαστε πεισματικά να μάθουμε κολύμπι. Αν το κάνουμε, θ’ αναγκαστούμε να έρθουμε αντιμέτωποι με τις δυσλειτουργίες μας, ν’ αφαιρέσουμε τη χρυσόσκονη που επιμελώς σκορπίσαμε πάνω τους και να μείνουμε μονάχα με την τρομακτική σκόνη τους. Κι η σκόνη ταυτίζεται με τα φαντάσματα του παρελθόντος που επίμονα μας κυνηγούν. Είναι τα στερεότυπα που ασυναίσθητα αναπαράγουμε, είναι όσα «δεν μπορείς» νίκησαν τα θέλω μας.

Αν εξερευνήσουμε τον μαγικό ωκεανό, τότε αναμφισβήτητα θα πληρώσουμε το τίμημα. Όσο θα ξεμακραίνουμε από την ακτή, τόσο θα αποχαιρετάμε συνήθειες ετών. Θα διαπιστώνουμε πως είμαστε πιο δυνατοί από τους εθισμούς μας, πιο ευφυείς από τη φυλακή μας. Θα λέμε τη γνώμη μας δυνατά και περήφανα, χωρίς την αγωνία να την επιβάλουμε στους γύρω μας. Μα αν αυτή δεν συναντά το μέσο όρο, θα θεωρούμαστε αποδιοπομπαίοι τράγοι.

Θα απειλούμε το σύστημα κι αυτό – όπως κάθε ανασφαλής οργανισμός που σέβεται τον μίζερο εαυτό του – θα μας επιτίθεται με οργή. Θα προσπαθεί να μας πείσει πως θεωρείται απλώς εντάξει να συμβιώνουμε με χειριστικούς συντρόφους, να κόβουμε και να ράβουμε τις συναναστροφές μας σύμφωνα με τις απαιτήσεις τους.

Έπειτα θα μας σιγοψιθυρίζει να μην μας καίγεται καρφί για όσα σεξιστικά σχόλια κατά καιρούς ξεστομίζονται από προοδευτικούς τύπους με ανοιχτά πουκάμισα και κλειστά μυαλά. Να χαμογελάμε γιατί ποσώς αρμόζει στο κομψό μας στυλ ν’ ασπαζόμαστε τις γραφικές υπερβολές του φεμινιστικού κινήματος. Στην καλύτερη να σφυρίζουμε αδιάφορα και να συνεχίζουμε τη ζωούλα μας.

Να περιμένουμε την κοινωνία ν’ αλλάξει. Με τα χέρια σταυρωμένα, τα μάτια κλειστά και τ’ αυτιά βουλωμένα να ελπίζουμε πως θα γίνουμε κάποτε λίγο περισσότερο άνθρωποι, πως θα συνειδητοποιήσουμε πως το χρήμα, το χρώμα, το φύλο κι η καταγωγή καθόλου δε συγκαταλέγονται στους δείκτες υπεροχής.

Κι όσο θα βουτάμε στον ωκεανό, τόσο θ’ αφήνουμε πίσω μας πρόσωπα. Εκείνους που φοβήθηκαν τη στιγμή της ελευθερίας μας, καθώς τους υπενθύμισε τα δεσμά της σκλαβιάς τους. Ο μέσος όρος, άλλωστε, λατρεύει να μας φορά αλυσίδες. Με αυτόν τον τρόπο οι δικές του γίνονται κομματάκι πιο υποφερτές.

Και προσδιορίζεται αυστηρά με βάση τις ετικέτες. Αριστερά ας κάτσουν οι ζευγαρωμένοι, δεξιά οι εργένηδες. Ένα βήμα μπροστά οι άντρες εργένηδες, δύο βήματα πίσω οι γυναίκες. Το νου μας, μην μπερδέψουμε τα βήματα! Πρόκειται, άλλωστε, για μια πανάρχαια χορογραφία, που κληροδοτείται μυστικά από γενιά σε γενιά και μας δένει σφιχτά στον δωρικό ρυθμό της.

Κι αν απλώς εφεύρουμε το δικό μας ρυθμό; Τότε ποτέ ξανά δεν θα χρειαστεί να ξεστομίσουμε τη μοιρολατρική φράση «έτσι είναι η ζωή». Γιατί η ζωή μεταμορφώνεται αιωνίως σε ό,τι εμείς είμαστε. Σουρεαλιστική, αστεία, απρόβλεπτη, αποκαλυπτική και συναρπαστική για όσους εμπνεύστηκαν από τα κύματα και τόλμησαν να σερφάρουν πάνω τους. Πληκτική, μέτρια, προβλέψιμη και δειλή για εκείνους που κρύφτηκαν στην ακτή, που βύθισαν την εσωτερική τους φωνή στη λάσπη της ατολμίας.

Κι αν ο Οδυσσέας έφτασε κάποτε στην Ιθάκη, ελάχιστα το χρωστάει στη συνδρομή της Θεάς Αθηνάς. Η κόρη του Δία ποτέ δεν θα τον βοηθούσε, αν μέσα του δεν διέκρινε την επιθυμία της σωτηρίας, εάν ο ήρωας δε φλεγόταν από τον πόθο ενός ιδανικού μεγαλύτερου από τη σκιά του.

Ακολουθώντας το φως μας, θα πάψουμε να εξωραΐζουμε τους δαίμονες. Θ’ αποδεσμευτούμε από τη σκοτεινή τους αγκαλιά, διακυβεύοντας τις σταθερές μας για ένα ταξίδι που αναποδογυρίζει οριστικά το σύμπαν μας. Στην πορεία μας, θα συναντήσουμε πελώριες φουρτούνες μα και λεπτά εκστατικής γαλήνης. Και μέσα στη σιωπή, ίσως κάποτε βαθιά νιώσουμε πως σπουδαιότεροι εξερευνητές δε γεννήθηκαν από όσους αναζήτησαν την αλήθεια τους κι αποτέλεσαν για τον εαυτό τους μια κάποια Ιθάκη.

Η αξία σου δεν εξαρτάται από το βλέμμα του άλλου

Η αξία σου δεν εξαρτάται από το βλέμμα του άλλου, όσο κι αν το ποθείς, το φοβάσαι, το σέβεσαι, ή αγαπάς. Η αξία σου, όλα όσα σε ορίζουν, άνθρωποι φάροι, σκιές φωτεινές, στιγμές πυροτεχνήματα να τ’ αγκαλιάζεις, να τα μετράς.

Μα την ευάλωτη πλευρά σου, αυτή που πονάει, αυτή που δεν ξέρει, αυτή που δακρύζει κρυφά να την αγαπάς λίγο παραπάνω. Ο πόνος είναι ζωή και η ευαλωτότητα ευαισθησία και όχι αδυναμία όπως πολλοί σε έκαναν κάποτε να πιστέψεις.

Η αξία σου δεν εξαρτάται από το βλέμμα κανενός. Όλα αρχίζουν και τελειώνουν με σένα. Εσύ δηλαδή. Ο κόσμος σου. Άρα ο κόσμος όλος. Αγκάλιασε τον κόσμο σου, αγάπησε τον, μύρισέ τον, άγγιξέ τον, νιώσε τον.

Ακόμα κι αν ώρες ώρες σε τρομάζει αυτό που αφουγκράζεσαι, εσύ είσαι. Μην μπλέκεσαι. Η ζωή είναι μικρή για μεγάλα μπερδέματα. Η ζωή είναι μικρή για να την εξισώνεις σε λάθη. Μη βάζεις ταμπέλες.

Λάθη; Τι είναι λάθος; Ζήσε! Κι άσε τους άλλους να μιλάνε γι’ αυτά. Μην εξαρτάσαι από το βλέμμα τους. Δεν ωφελεί. Δεν λειτουργεί έτσι. Πάντα θα ξέρουν κάτι παραπάνω, πάντα θα λένε, θα σχολιάζουν, θα γελούν κρυφά, ή φανερά. Εσύ στο στόχο σου. Το είναι σου. Το κέντρο σου! Και να χαμογελάς. Είναι μικρή αυτή η ζωή για μαζεμένες μέρες δυστυχίας.

Ο μηχανικός άνθρωπος

Τι σημαίνει ότι ένας άνθρωπος δρα μηχανιστικά;
 
Τι σημαίνει ότι είναι άνθρωπος μηχανικός ή μηχανή;
 
Σημαίνει ότι δρα πάντα σύμφωνα με τον μόνο τρόπο που μπορεί να δράσει σε μια δεδομένη περίσταση. Σκέφτεται, αισθάνεται και μιλάει σαν μηχανή.
 
Σπάνια αναρωτιέται το ανθρώπινο ζώο πόσα «πρέπει» έχουν αντικατασταθεί με νέα «πρέπει» μέσα σε έναν μόλις αιώνα. Όλα αυτά τα νέα «πρέπει», που έχουν αντικαταστήσει τα παλαιά «πρέπει» είναι οι νέοι σιδερένιοι κανόνες και το  έχουν μετατρέψει σε μηχανικό υπολογιστή που λειτουργεί με βάση το νέο  πρόγραμμα εγκατάστασης του.
 
Και έχεις δει ποτέ κανέναν υπολογιστή να αναρωτιέται εάν το πρόγραμμα με βάση το οποίο λειτουργεί, το πρόγραμμα στο οποίο οφείλει κυριολεκτικά την ύπαρξή του είναι λάθος;
 
Χρειάζεται να αναρωτιέσαι για τα πάντα.
 
Αλλά για να αναρωτιέσαι επιβάλλεται να είσαι εξ-ύπνος
 
Κάποτε ένας βιολιστής είπε: «Εγώ πήρα το βιολί μου και εξέτασα κάθε κομμάτι του και κάθε χορδή του. Πουθενά δεν βρήκα μουσική».
 
Το ίδιο μπορούμε να πούμε για την ποίηση, για την ζωγραφική για την αισθητική κάθε είδους. Αν κάποιος στον Παρθενώνα βλέπει μονάχα μάρμαρο είναι γιατί το πρόγραμμα που τρέχει δεν του επιτρέπει να δει την αισθητική και την αρμονία. Απαιτείται να καλλιεργήσει τον εαυτό του και τις αισθήσεις του για να μπορεί να ακούσει την μουσική, την ποίηση και την αισθητική.
 
Θα μου πεις αν δεν τρέχει το πρόγραμμα της καλλιέργειας του, τι να κάνει;
 
Μα, να υπερβεί τον εαυτό του, να βρεθεί, πάνω από την μηχανή, να αλλάξει το πρόγραμμα του.
 
Πιστεύεις ότι κάνεις πράγματα με πρόθεση κι “ελεύθερη βούληση” και δεν μπορείς να αντιληφθείς ό,τι συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, κάνεις τα πάντα μηχανικά. Τρέχεις ένα πρόγραμμα με τον τρόπο που είσαι προγραμματισμένος να το τρέχεις, όπως ένα χαμστεράκι στην ρόδα του. Τρως, κοιμάσαι, δουλεύεις, αναπνέεις, μιλάς, αισθάνεσαι, διαβάζεις, μυρίζεις, ψωνίζεις, ερωτεύεσαι, προσεύχεσαι, ζεις και πεθαίνεις με συγκεκριμένο τρόπο, συγκεκριμένη ώρα, μηχανικά επαναλαμβανόμενο, όπως ακριβώς ο υπολογιστής σου και μετά λες ότι …δεν ακούς την μουσική! Μα μουσική θα ακούσεις μονάχα αν καλλιεργηθείς στην ακοή της μουσικής κι αυτό σημαίνει ό,τι πρέπει να υπερβείς το πρόγραμμα που τρέχεις κι από ανθρώπινο ζώο (εγώ) να γίνεις ανθρώπινο πλάσμα, (είναι) δηλαδή, από κάμπια, χρυσαλλίδα και κατόπιν πεταλούδα. Είναι διαδικασία η μεταμόρφωση, που απαιτεί συγκεκριμένο χρόνο, χώρο, ενέργειες και μάζες.
 
Οι περισσότεροι μηχανικοί άνθρωποι -κι από γίνονται και εμφανείς- θεωρούν ως μεταμόρφωση το φίδι που αλλάζει δέρμα, μα το φίδι όσα δέρματα και να αλλάξει πάλι φίδι παραμένει. Ο μηχανικός άνθρωπος, όσες προσευχές, όσα μάντρα κι όση γιόγκα κι αν κάνει πάλι μηχανιστής θα παραμείνει.  Κάποιος που π.χ. λέει ψέμματα κάτω από μια συγκεκριμένη συνθήκη, δεν το κάνει με βούληση, ούτε καν το σκέφτεται, ούτε καν το αντιλαμβάνεται ακόμη κι αν του το επισημάνεις, το κάνει μηχανικά, που σημαίνει ότι το πρόγραμμα του, πάντα σε τέτοιες στιγμές δρα κατ’ αυτόν τον τρόπο, δηλ. λέγοντας ψέμματα. Μάλιστα αν το παρατηρήσεις και του το επισημάνεις αυτομάτως θα γίνεις εχθρός του.
 
Προφανώς όλοι νιώθουμε αποστροφή ακόμη και στην σκέψη ότι είμαστε μηχανές υπό αυτή την έννοια. Ότι η “ελεύθερη βούληση” είναι απλώς ένα πρόγραμμα που τρέχουμε και απέχει παρασάγγας από κάθε είδους βούληση. Έχουμε την μεγάλη ψευδαίσθηση (εγωπάθεια) ότι λειτουργούμε με πρόθεση, συνειδητά, σαν αθάνατα όντα και ξεχάσαμε να γίνουμε πλάσματα. Όμως δεν είναι καθόλου έτσι. Οτιδήποτε κάνουμε, οτιδήποτε λέμε, όπως και αν συμπεριφερόμαστε, σκεφτόμαστε ή νιώθουμε είναι μηχανικό, είναι πρόγραμμα. Πρέπει να σπάσεις αυτό το πρόγραμμα για να καταλάβεις ότι τρέχεις ένα πρόγραμμα. Πρέπει να υπάρχει ένας τοίχος για να γκρεμίσεις έναν τοίχο. Διαφορετικά είναι σαν να χτυπάς τον αέρα, ή να μαστιγώνεις την θάλασσα, και μπορεί να σου φαίνεται αστείο, αλλά αυτό ακριβώς κάνεις με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.
 
Υπάρχουν πολλές επιστημονικές και φιλοσοφικές θεωρίες σχετικά με το ότι είναι ο άνθρωπος μηχανή. Είναι όμως εξαιρετικά ενδιαφέρον αυτό που λένε οι καλλιτέχνες, ότι: ο άνθρωπος είναι μηχανή όσο δεν προσπαθεί να ξυπνήσει (εξ-ύπνος) και να εργαστεί με τον εαυτό του. Ο άνθρωπος είναι μηχανή όσο δεν καλλιεργεί την ανθρωπιά του, όσο δεν καλλιεργείται γενικώς σε κάθε τομέα των δυναμικών του, όσο εγκαταλείπει το Είναι του, στην κυριαρχία του Εγώ του.
 
Έχω γνωρίσει ανθρώπους πολυμαθείς, κινητή βιβλιοθήκη, σε εξειδικευμένα κι ενδιαφέροντα θέματα που όμως είναι καθολικά ανίκανοι να αντιληφθούν έννοιες περί ηθικής, λογικής, επιχειρείν, συνεργασίας, συναίσθησης, αισθητικής, τάξης, αρμονίας και γενικά καλλιτεχνίας …ονομάζονται “ντενεκές δεδομένων” είναι χρήσιμοι όσο ένας ντενεκές και κάνουν ακριβώς την ίδια φασαρία.
Ορισμένες φορές λέγεται ότι κανείς πρέπει να ξεκινήσει με την ιδέα ότι όλοι οι άνθρωποι είναι μηχανές. Όμως αυτό είναι πέρα για πέρα λάθος. Το σημείο εκκίνησης για τον καθένα είναι ότι αυτός ο ίδιος είναι μηχανή κι όχι, δεν είναι όλοι οι άνθρωποι μηχανές.
 
Ωστόσο στην κατάσταση των τεχνικών συστημάτων που ζούμε, εκλαμβάνουμε τόσο τον εαυτό μας όσο και τους άλλους ως πλήρως συνειδητά όντα, ικανά για ανεξάρτητη δράση, τα οποία δεν κυριαρχούνται από προηγούμενους συνειρμούς- με άλλα λόγια δεν είναι μηχανές. Αυτό έχει ως συνέπεια να κατηγορείς συνέχεια τους άλλους ότι δεν φέρονται όπως (κατά την γνώμη σου και τις προσδοκίες σου) θα όφειλαν και κάπως έτσι αρχίζουν να εμφανίζονται ατελείωτες σχετικές σκέψεις κι αρνητικά συναισθήματα. Αν όμως σταματήσεις και μείνεις για λίγο στην σιγή, χωρίς σκέψεις και συναισθήματα, μπροστά σε έναν καθρέφτη, θα αντιληφθείς ό,τι, εσύ ο ίδιος, δεν έχεις καν “ελεύθερη βούληση” σε οποιοδήποτε θέμα, ούτε “βούληση” ούτε καν “ελεύθερη” εκτός κι αν υπερβείς τον εαυτό σου. Εκτός κι αν αρχίσεις κι από ανθρώπινη μηχανή, να γίνεσαι ανθρώπινο πλάσμα.
 
Δεν νομίζω ότι αποτελεί είδηση το γεγονός ότι ο μηχανιστικής ζει συνεχώς απογοητευμένος από τους άλλους και ταυτόχρονα σπάνια είναι απογοητευμένος από τον εαυτό του. Περιμένει (έχει σχεδόν την απαίτηση) ο σύντροφος του, το παιδί του, οι συγγενείς και οι φίλοι του, οι πελάτες και το περιβάλλον του,  να είναι τελείως διαφορετικοί από αυτό που είναι, δηλαδή όπως βολεύει την αφεντιά του, με αποτέλεσμα όλο αυτό να γεννάει έναν έρποντα υποσυνείδητο φθόνο, το οποίο δεν μπορεί να γιατρευτεί εάν δεν κατανοήσει ο μηχανιστής τι ακριβώς σημαίνει τεχνητή μηχανικότητα. Είναι σαν να αγοράζει ένα ζευγάρι παπούτσια διαφορετικό μέγεθος από το δικό του και μετά να παραπονιέται ότι δεν του κάνουν. Πρέπει λοιπόν ν’ αρχίσει, βλέποντας την δική του μηχανικότητα. Παρατηρώντας τις φιξαρισμένες στάσεις του, τις συνήθειές του, τους φιξαρισμένους τρόπους ομιλίας, συναισθήματος και σκέψης.
 
Ο τρόπος είναι η ΟΛΟΦΑΝΕΡΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ του εαυτού, που πρέπει να είναι ακριβής, διεισδυτική και ειλικρινής. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί κανείς να το επινοήσει, ούτε να το εφαρμόσει μόνος του, αλλά να το διδαχθεί σωστά από εκείνους που γνωρίζουν. Διαφορετικά, δεν θα μετακινηθεί από το σημείο και την κατάσταση που βρίσκεται και θα συνεχίσει να παραμένει ένα τεχνητά μηχανικό ον που θα παραπονιέται, θα κλαίγεται και θα φθονεί τους δημιουργικούς ανθρώπους, που είναι μεν λίγοι, αλλά, είναι εδωνά.

Με ποιούς μηχανισμούς αλληλεπιδρούν τα φωτόνια με την ύλη;

Φωτοηλεκτρικό φαινόμενο
Συμβαίνει όταν φωτόνιο μεγάλης ενέργειας απορροφάται από άτομο του μετάλλου και οδηγεί στην εκπομπή ηλεκτρονίων από τις εξωτερικές στιβάδες του ατόμου. Το άτομο έτσι ιονίζεται. Στη συνέχεια το ιονισμένο άτομο επιστρέφει στην ουδέτερή του κατάσταση με ταυτόχρονη εκπομπή άλλου φωτονίου, που είναι χαρακτηριστική του ατόμου. Τα φωτόνια αυτά που έχουν γενικά χαμηλότερη ενέργεια, απορροφούνται με σχετική ευκολία από τα άτομα του μετάλλου. Ο μηχανισμός αυτός του φωτοηλεκτρικού φαινομένου κυριαρχεί σε ενέργειες φωτονίων άνω των 500 KeV, τέτοιας ώστε τα ηλεκτρόνια να κατορθώσουν να υπερπηδήσουν το φράγμα δυναμικής ενέργειας που τα συγκρατεί στην επιφάνεια αυτή. Η φωτοηλεκτρική απορρόφηση είναι επίσης χαρακτηριστικό των ατόμων με μεγάλους ατομικούς αριθμούς.

Η Σκέδαση Compton
Γνωστή επίσης και ως ασύμφωνη σκέδαση, συμβαίνει όταν το φωτόνιο της προσπίπτουσας ακτίνας μεγάλης ενέργειας συνήθως, εκτινάσσει ένα ηλεκτρόνιο από το άτομο, ενώ συγχρόνως ένα φωτόνιο με χαμηλότερη ενέργεια σκεδάζεται από το άτομο. Στο μηχανισμό αυτό εφαρμόζονται οι σχετικιστικές διατηρήσεις ενέργειας και ορμής και το φωτόνιο που σκεδάζεται αφού έχει μικρότερη ενέργεια, έχει και μεγαλύτερο μήκος κύματος από το αρχικό. Η σκέδαση Compton είναι σημαντική για άτομα με μικρούς ατομικούς αριθμούς. Σε ενέργειες της τάξης των 100 keV — 10 MeV, η απορρόφηση των ακτίνων φείλεται κυρίως στο φαινόμενο Compton. 

Η παραγωγή ζεύγους σωματιδίων
Η παραγωγή ζεύγους μπορεί να συμβεί όταν η ενέργεια του φωτονίου συνήθως ακτίνων γ είναι μεγαλύτερη από 1,02 MeV. Τότε παράγονται ένα ηλεκτρόνιο και ένα ποζιτρόνιο ενώ συγχρόνως εξαφανίζεται το φωτόνιο των ακτίνων. Τα ποζιτρόνια είναι πολύ βραχύβια σωματίδια και εξαφανίζονται ταχύτατα με σχηματισμό δύο φωτονίων ενεργειών 0,51 MeV.  Η παραγωγή ζεύγους είναι ιδιαίτερης σημασίας όταν φωτόνια υψηλής ενέργειας περνούν μέσα από υλικά με υψηλούς ατομικούς αριθμούς. Ενέργεια: > 1.02 MeV

Η σκέδαση Τhomson
Η σκέδαση Thomson είναι η σκέδαση του φωτός από ελεύθερα φορτισμένα σωματίδια, όπως τα ηλεκτρόνια και μπορούμε να την αντιληφθούμε ως εξής, όπως περιγράφεται από τον κλασσικό ηλεκτρομαγνητισμό :  Ας θεωρήσουμε ένα προσπίπτον ηλεκτρομαγνητικό κύμα πάνω σ’ ένα φορτισμένο σωματίδιο. Ως αποτέλεσμα του ηλεκτρικού και μαγνητικού πεδίου του κύματος το σωματίδιο επιταχύνεται. Το φορτισμένο σωματίδιο καθώς επιταχύνεται εκπέμπει ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία προς όλες τις κατευθύνσεις.  Αυτή η ακτινοβολία είναι το σκεδαζόμενο κύμα. Το αποτέλεσμα της σκέδασης του φωτός εξαρτάται από την ενέργεια των ηλεκτρονίων με τα οποία αλληλεπιδρά. Έτσι η σκέδαση μας επιτρέπει να βγάλουμε συμπεράσματα για την ενέργεια των ηλεκτρονίων του πλάσματος. Η σκέδαση Thomson γίνεται εφόσον η ενέργεια των φωτονίων είναι πολύ μικρότερη από τη μαζική ενέργεια του σωματιδίου ή ισοδύναμα, εάν το μήκος κύματος του φωτός είναι πολύ μεγαλύτερο από το μήκος κύματος Compton του σωματιδίου.

Μοριακή σκέδαση ή σκέδαση Rayleigh (Ρέιλι)  είναι το είδος της σκέδασης της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που οφείλεται στα μόρια του υλικού. Η σκέδαση γίνεται σημαντική όταν το μήκος κύματος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας είναι αρκετά μεγαλύτερο από τη διάμετρο των μορίων, συνήθως τουλάχιστον 10 φορές μεγαλύτερο. Η σκέδαση Ρέιλι είναι ελαστική, δηλαδή η ενέργεια και συχνότητα της σκεδαζόμενης ακτινοβολίας είναι ίσες με τις αντίστοιχες της προσπίπτουσας. Επιπλέον, η σκέδαση είναι πολωμένη, ενώ είναι εντονότερη κατά τη διεύθυνση της πρόσπτωσης και προς τις δύο κατευθύνσεις.  Στο φαινόμενο αυτό οφείλεται το μπλε χρώμα του ουρανού την ημέρα και το ερυθρό κατά την δύση του ηλίου.

Σύμφωνη σκέδαση
Η σύμφωνη ή κλασσική ή ελαστική σκέδαση είναι μία από τις τρεις μορφές αλληλεπίδρασης φωτονίων – ύλης και παίζει σημαντικό ρόλο κατά την αλληλεπίδραση της ορατής ακτινοβολίας με σωματίδια της τάξης μεγέθους του μήκους κύματος της ακτινοβολίας. Συμβαίνει όταν η ενέργεια των ακτίνων Χ ή των φωτονίων γάμμα είναι μικρή σε σχέση με την ενέργεια ιοντισμού του ατόμου. Συνεπώς, συμβαίνει με ακτινοβολία χαμηλής ενέργειας.  Κατά την αλληλεπίδραση με το μέσο, ​​το φωτόνιο δεν έχει αρκετή ενέργεια για να απελευθερώσει το ηλεκτρόνιο από την δεσμευμένη του κατάσταση (δηλαδή η ενέργεια των φωτονίων είναι πολύ κάτω από την ενέργεια ιονισμού του ηλεκτρονίου) κι έτσι δεν υπάρχει μεταφορά ενέργειας. Η μόνη αλλαγή είναι η αλλαγή κατεύθυνσης (σκέδασης) του φωτονίου, εξ ου και η «μη τροποποιημένη» διασπορά.
 
Φωτοδιάσπαση ή φωτομεταστοιχείωση πυρήνων
Είναι η διαδικασία με την οποία ένα φωτόνιο μεγάλης ενέργειας πχ γάμμα συλλαμβάνεται (απορροφάται) από τον πυρήνα του ατόμου και οδηγεί στην εκπομπή ενός σωματιδίου μέσα από τον πυρήνα του ατόμου λ.χ. νετρονίου ή πρωτονίου και τη μετατροπή του σε άλλον πυρήνα, οπότε όλη η ενέργεια του φωτονίου προσφέρεται στον πυρήνα. Επειδή απαιτούνται υπερβολικά υψηλές τιμές ενέργειας φωτονίων, η διαδικασία αυτή δεν είναι συνηθισμένη για τις ακτίνες Χ, αλλά ακτίνες γάμμα. Μπορεί να συμβαίνει όμως σε εργαστηριακά πειράματα ή σε αστρικές διαδικασίες στα υπερνόβα-σουπερνόβα.
 
photodesΈνα φωτόνιο γ φέρει ενέργεια 2.22 MeV ή και περισσότερη, οπότε μπορεί να φωτοδιασπάσει – φωτομεταστοιχειώσει ένα πυρήνα δευτερίου.
 

Η θάλασσα κουάρκ ξαφνιάζει αποκαλύπτοντας βαθύτερη πολυπλοκότητα στον γρίφο του σπιν πρωτονίου

Νέα δεδομένα από το πείραμα STAR στο Σχετικιστικό Επιταχυντή Σύγκρουσης Βαρέων Ιόντων (RHIC) προσθέτουν λεπτομέρειες – και πολυπλοκότητα – σε έναν ενδιαφέροντα γρίφο που οι επιστήμονες αναζητούν να λύσουν: πώς οι δομικοί λίθοι που συγκροτούν το πρωτόνιο συνεισφέρουν στο σπιν του. Τα αποτελέσματα, που λίγες μόνο ημέρες πριν δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Physical Review D, αποκαλύπτουν κατά τρόπο αναμφισβήτητο για πρώτη φορά ότι διαφορετικές «γεύσεις» των αντικουάρκ συνεισφέρουν διαφορετικά στο ολικό σπιν του πρωτονίου – και με έναν τρόπο που είναι αντίθετος στο σχετικό πλήθος των γεύσεων αυτών.

Σύμφωνα με τον υπεύθυνο τύπου του πειράματος, James Drachenberg: «οι μετρήσεις αυτές δείχνουν ότι το κομμάτι κουάρκ του γρίφου του σπιν του πρωτονίου συγκροτείται από διάφορα κομμάτια. Δεν είναι ένας βαρετός γρίφος, δεν είναι ομοιόμορφα χωρισμένος. Υπάρχει μια περισσότερο πολύπλοκη εικόνα και αυτά τα αποτελέσματα μας δίνουν την πρώτη φευγαλέα ματιά στο πώς μοιάζει αυτή η εικόνα».

Δεν είναι η πρώτη φορά που η άποψη των επιστημόνων για το σπιν του πρωτονίου άλλαξε. Υπήρξε μια κανονικότατη «κρίση» σπιν τη δεκαετία του 1980 όταν ένα πείραμα στο CERN αποκάλυψε ότι το άθροισμα των σπιν των κουάρκ και των αντικουάρκ μέσα στο πρωτόνιο θα μπορούσε να αιτιολογήσει, στην καλύτερη περίπτωση, ένα τέταρτο του ολικού σπιν. Ο RHIC, κατασκευάστηκε εν μέρει έτσι ώστε οι επιστήμονες να μπορέσουν να μετρήσουν τις συνεισφορές άλλων συστατικών, συμπεριλαμβανομένων των αντικουάρκ και των γλοιονίων (που «κολλούν» μαζί, ή συνδέουν, τα κουάρκ και τα αντικουάρκ για να σχηματίσουν σωματίδια όπως τα πρωτόνια και τα νετρόνια).

Τα αντικουάρκ έχουν μόνο μια φευγαλέα ύπαρξη. Διαμορφώνονται ως ζεύγη κουάρκ-αντικουάρκ όταν διασπώνται τα γλοιόνια. «Αποκαλούμε αυτά τα ζευγάρια θάλασσα κουάρκ», αναφέρει ο Drachenberg. «Σε κάθε δεδομένη στιγμή, έχετε κουάρκ, γλοιόνια και μια θάλασσα ζευγών κουάρκ-αντικουάρκ που συνεισφέρουν με κάποιο τρόπο στην περιγραφή του πρωτονίου. Κατανοούμε το ρόλο που παίζει αυτή η θάλασσα κουάρκ από ορισμένες απόψεις, όμως όχι σε σχέση με το σπιν».

Εξερευνώντας τη γεύση στη θάλασσα
Μια βασική σκέψη είναι αν διαφορετικές «γεύσεις» της θάλασσας κουάρκ συνεισφέρουν στο σπιν διαφορετικά. Τα κουάρκ εμφανίζονται με έξι γεύσεις – τις up και down ποικιλίες που συγκροτούν τα πρωτόνια και τα νετρόνια της συνηθισμένης ορατής ύλης και τέσσερα άλλα πιο εξωτικά είδη. Ο διαχωρισμός των γλοιονίων μπορεί να παραγάγει ζεύγη κουάρκ/αντικουάρκ up, κουάρκ/αντικουάρκ down – και μερικές φορές ακόμη πιο εξωτικά ζεύγη κουάρκ/αντικουάρκ.

«Δεν υπάρχει αιτιολόγηση γιατί ένα γλοιόνιο θα προτιμούσε να διασπαστεί στη μία ή στην άλλη από αυτές τις γεύσεις», αναφέρει ο Ernst Sichtermann, ένας από τη συνεργασία STAR, από το Εθνικό Εργαστήριο Lawrence Berkeley (LBNL) του Υπουργείου Ενέργειας (DOE), που έπαιξε ηγετικό ρόλο στην έρευνα της θάλασσας κουάρκ. «Αναμέναμε ίσους αριθμούς [των up και down ζευγών], όμως δεν είναι αυτό που βλέπουμε». Μετρήσεις στο CERN και στο Εργαστήριο του Εθνικού Επιταχυντή Fermi του DOE έχουν σταθερά βρει περισσότερα down αντικουάρκ από ότι up αντικουάρκ.

«Επειδή αυτό αποτελεί έκπληξη – μια ασυμμετρία στο πλήθος αυτών των δύο γεύσεων – θεωρήσαμε ότι θα μπορούσε να υπάρξει έκπληξη στο ρόλο τους στο σπιν», είπε ο Drachenberg. Πράγματι, προηγούμενα αποτελέσματα από τον RHIC έδειξαν ότι υπήρξε μια διαφορά στο πώς οι δυο γεύσεις συνεισφέρουν στο σπιν, ενθαρρύνοντας την ομάδα STAR να κάνει περισσότερα πειράματα.

Το αποτέλεσμα αυτό αντιπροσωπεύει τη συσσώρευση δεδομένων από το εικοσαετές πρόγραμμα σπιν του RHIC. Είναι το τελικό αποτέλεσμα από μια από τις δυο στήλες που δραστηριοποιήθηκαν στο πρόγραμμα σπιν από το ξεκίνημα του RHIC.

Για όλα αυτά τα πειράματα, ο STAR ανέλυσε τα αποτελέσματα των πολωμένων συγκρούσεων πρωτονίων στον RHIC – συγκρούσεις όπου η κατεύθυνση του ολικού σπιν των δυο δεσμών πρωτονίων του RHIC ευθυγραμμίζονταν με ιδιαίτερους τρόπους. Η αναζήτηση διαφοροποιήσεων στον αριθμό ορισμένων σωματίων που παράγονται όταν η κατεύθυνση του σπιν της μιας πολωμένης δέσμης πρωτονίων αναστρέφεται, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να παρακολουθήσει το ευθυγραμμισμένο σπιν διάφορων συστατικών – και έτσι την συνεισφορά τους στο ολικό σπιν του πρωτονίου.

Για τις μετρήσεις της θάλασσας κουάρκ, οι φυσικοί του STAR μέτρησαν ηλεκτρόνια και ποζιτρόνια – την αντιύλη των ηλεκτρονίων που είναι ίδια σε όλα εκτός από το ότι φέρουν θετικό αντί αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο. Τα ηλεκτρόνια και τα ποζιτρόνια προέρχονται από τη διάσπαση των σωματίων που καλούνται W μποζόνια, που επίσης υπάρχουν σε δυο ποικιλίες, θετική και αρνητική, που εξαρτάται από το αν περιέχουν ένα up ή ένα down αντικουάρκ. Η διαφορά στον αριθμό των ηλεκτρονίων που παράγονται όταν η κατεύθυνση του σπιν των πρωτονίων που συγκρούονται αναστρέφεται δείχνει μια διαφορά στην παραγωγή W- και χρησιμεύει ως υποκατάστατο μέτρησης ευθυγράμμισης των σπιν των up αντικουάρκ. Όμοια, η διαφορά στα ποζιτρόνια προέρχεται από μια διαφορά στην παραγωγή των W+ και χρησιμεύει για το ρόλο υποκατάστατου για τη μέτρηση της συνεισφοράς στο σπιν των down αντικουάρκ.

Ο νέος ανιχνευτής προσθέτει ακρίβεια
Τα τελευταία δεδομένα περιλαμβάνουν σήματα από το πρόσθετο θερμιδόμετρο του STAR, που εντοπίζει σωμάτια που ταξιδεύουν κοντά στη γραμμή δέσμης προς τα εμπρός και προς τα πίσω σε κάθε σύγκρουση. Με αυτά τα νέα δεδομένα να προστίθενται στα δεδομένα από σωμάτια που αναδύονται κάθετα στην ζώνη σύγκρουσης οι επιστήμονες έχουν περιορίσει την αβεβαιότητα στα αποτελέσματά τους. Τα δεδομένα δείχνουν κατά τρόπο αναμφισβήτητο, για πρώτη φορά, ότι τα σπιν των up αντικουάρκ έχουν μεγαλύτερη συνεισφορά στο ολικό σπιν του πρωτονίου από ότι τα σπιν των down αντικουάρκ.

Αυτή η «ασυμμετρία γεύσης», όπως την αποκαλούν οι επιστήμονες, είναι έκπληξη η ίδια, όμως ακόμη η έκπληξη γίνεται περισσότερη λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι περισσότερα τα down αντικουάρκ από τα up αντικουάρκ, σύμφωνα με δήλωση επιστήμονα του Πανεπιστημίου Shandong.

Συγκρούσεις πολωμένων πρωτονίων (δέσμη που εισέρχεται από αριστερά και μη-πολωμένα πρωτόνια (δεξιά) συντελούν στην παραγωγή W μποζονίων (σε αυτή την περίπτωση, W-)

Όπως σημείωσε ο Sichtermann, «Αν επιστρέψουμε στον αρχικό γρίφο του σπιν του πρωτονίου, όπου μάθαμε ότι το άθροισμα των σπιν των κουάρκ και αντικουάρκ δικαιολογεί μόλις ένα κλάσμα του σπιν του πρωτονίου, τα επόμενα ερωτήματα είναι ποια είναι η συνεισφορά του γλοιονίου; Ποια είναι η συνεισφορά από την τροχιακή κίνηση των κουάρκ και των γλοιονίων; Αλλά επίσης, γιατί είναι η συνεισφορά των κουάρκ τόσο μικρή; Είναι εξαιτίας της εξουδετέρωσης των συνεισφορών στο σπιν κουάρκ και αντικουάρκ; Ή είναι εξαιτίας των διαφορών μεταξύ των διαφορετικών γεύσεων των κουάρκ; Προηγούμενα αποτελέσματα από τον RHIC έχουν δείξει ότι τα γλοιόνια παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στο σπιν του πρωτονίου. Αυτή η νέα ανάλυση δίνει μια καθαρή ένδειξη ότι η θάλασσα παίζει επίσης ένα σημαντικό ρόλο. Είναι μακράν περισσότερο περίπλοκο από ότι η διάσπαση των γλοιονίων σε όποια γεύση θέλεις – και ένας πολύ καλός λόγος να κοιτάξουμε βαθύτερα μέσα στη θάλασσα».

Οι επιστήμονες θεωρούν ότι μετά από πολλά χρόνια πειραματικής εργασίας στο RHIC αυτό το συναρπαστικό νέο αποτέλεσμα παρέχει μια ουσιαστικά βαθύτερη κατανόηση των κβαντικών διακυμάνσεων των κουάρκ και των γλοιονίων μέσα στο πρωτόνιο. Θεωρούν επίσης ότι αυτά θα είναι τα είδη των θεμελιακών ερωτήσεων που ελκύουν νέα μυαλά – τους σπουδαστές οι οποίοι θα συνεχίσουν να επεκτείνουν τα όρια της ανθρώπινης γνώσης. Επιπλέον οι μετρήσεις του STAR μπορεί να προσφέρουν γνώσεις για τη συνεισφορά στο σπιν των εξωτικών ζευγών κουάρκ/αντικουάρκ. Επιπροσθέτως οι επιστήμονες στις ΗΠΑ ελπίζουν να εξετάσουν καλύτερα στο μυστήριο του σπιν στον προτεινόμενο μελλοντικό Επιταχυντή Σύγκρουσης Ηλεκτρονίου-Ιόντος. Αυτός ο επιταχυντής σωματιδίων θα χρησιμοποιήσει ηλεκτρόνια για την άμεση ανίχνευση της δομής του σπιν των εσωτερικών συστατικών ενός πρωτονίου – και θα πρέπει τελικά να λυθεί ο γρίφος του σπιν του πρωτονίου.

Οι φυσαλίδες Fermi στο κέντρο του Γαλαξία διαστέλλονται με 3.2 εκατομμύρια km/h

Το 2010 παρατηρήσεις σε ακτίνες-γ του διαστημικού σκάφους Fermi, αποκάλυψαν προηγουμένως άγνωστα χαρακτηριστικά στον Γαλαξία μας, που ονομάστηκαν Φυσαλίδες Fermi. Αυτές οι μυστηριώδεις δομές (σε χρώμα ματζέντα) αναδύονται πάνω και κάτω από το κέντρο του Γαλαξία μας, καλύπτοντας συνολικό μήκος περίπου 60.000 έτη φωτός. Οι φυσαλίδες αυτές είναι τα λείψανα ενός πολύ ενεργητικού γεγονότος στο κέντρο του Γαλαξία πριν εκατομμύρια χρόνια.
 
Οι φυσαλίδες Fermi είναι δύο τεράστιες δομές που ξεκίνησαν από την δράση της υπερβαρέας μαύρης τρύπας στον πυρήνα του Γαλαξία πριν από εκατομμύρια χρόνια και είναι ορατές στις ακτίνες Χ και γ.

Οι φυσαλίδες Fermi, δύο γιγαντιαίες δομές πάνω και κάτω από το Γαλαξιακό κέντρο, είναι από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις του διαστημικού τηλεσκοπίου ακτίνων-γ Fermi. Μελετώντας τη φυσική τους προέλευση, μας έδωσαν πολύτιμες πληροφορίες για τη διάδοση των κοσμικών ακτίνων, το γαλαξιακό μαγνητικό πεδίο και την παρελθούσα δραστηριότητα στο Γαλαξιακό κέντρο του Γαλαξία μας. Παρά τη σπουδαιότητά τους, ο μηχανισμός σχηματισμού των φυσαλίδων παραμένει ασαφής. Τα τελευταία χρόνια έγιναν πολλές προσπάθειες, τόσο παρατηρητικές όσο και θεωρητικές, για να αποκαλυφθεί η φύση των φυσαλίδων.
 
Το επίπεδο του γαλαξία μας (που φαίνεται με μπλε χρώμα παραπάνω) φωτίζεται έντονα με ακτίνες γάμμα, που προκύπτουν όταν τα σωματίδια υψηλής ενέργειας που ονομάζονται κοσμικές ακτίνες αλληλεπιδρούν με το αέριο και τη σκόνη. Οι φυσαλίδες Fermi εκπέμπουν ακτίνες γάμμα υψηλότερης ενέργειας από ό,τι ο υπόλοιπος δίσκο του Γαλαξία. 
 
Οι φυσαλίδες μπορεί να σχετίζονται με την απελευθέρωση τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας που εκπέμπονται από την υπερμεγέθη μαύρη τρύπα στο κέντρο του Γαλαξία μας. Γνωρίζουμε ότι σε άλλους γαλαξίες, υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες που απορροφούν μεγάλες ποσότητες ύλης μπορούν να τροφοδοτούν πίδακες υψηλής ενέργειας. Είναι πιθανό λοιπόν η κεντρική μαύρη τρύπα του Γαλαξία να πέρασε από μια τέτοια φάση στο παρελθόν, δημιουργώντας πίδακες υπεύθυνους για τις φυσαλίδες Fermi που βλέπουμε σήμερα.
 
Οι γιγάντιες φυσαλίδες αερίου που ξέσπασαν από τον πυρήνα του Γαλαξία μας πριν από εκατομμύρια χρόνια επεκτείνονται στο διάστημα με μεγάλες ταχύτητες, κάπου 3.2 εκατομμύρια km/h.

Υπάρχουν περισσότερες από μία πραγματικότητες στην Κβαντική Φυσική

Μπορούν δύο διαφορετικές όψεις της πραγματικότητας να υπάρχουν ταυτόχρονα; Οι φυσικοί λένε ότι μπορούν – στο κβαντικό όμως επίπεδο. Δηλαδή διαφορετικές παρατηρήσεις της ίδιας πραγματικότητας (σε φωτόνια) και οι δύο μπορεί να είναι σωστές. Ερευνητές διενήργησαν πρόσφατα πειράματα για να απαντήσουν σε μια πολυετή θεωρητική ερώτηση σχετικά με ανταγωνιστικές πραγματικότητες. Αυτό το πονηρό νοητικό πείραμα πρότεινε ότι δύο άτομα που παρατηρούν το ίδιο φωτόνιο θα μπορούσαν να καταλήξουν σε διαφορετικά συμπεράσματα σχετικά με την κατάσταση του φωτονίου – και όμως και οι δύο παρατηρήσεις τους θα ήταν σωστές.

Δύο διαφορετικές όψεις της πραγματικότητας υπάρχουν ταυτόχρονα

Για πρώτη φορά, οι επιστήμονες δημιουργούν τις συνθήκες που περιγράφονται σε ένα νοητικό πείραμα. Τα αποτελέσματά τους επιβεβαίωσαν ότι ακόμα και όταν οι παρατηρητές περιγράφουν διαφορετικές καταστάσεις στο ίδιο φωτόνιο, οι δύο αντικρουόμενες πραγματικότητες θα μπορούσαν να είναι και οι δύο αληθινές.
 
«Μπορείτε να τις επαληθεύσετε και τις δύο», δήλωσε το μέλος της ομάδας Martin Ringbauer, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Πειραματικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Innsbrück στην Αυστρία.
 
Ο “φίλος του Wigner”
Αυτή η περίπλοκη ιδέα ήταν το πνευματικό τέκνο του Eugene Wigner, που κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1963. Το 1961, ο Wigner εισήγαγε ένα νοητικό πείραμα που έγινε γνωστό ως «φίλος του Wigner». Αρχίζει με ένα φωτόνιο.  Όταν ένας παρατηρητής σε απομονωμένο εργαστήριο μετράει το φωτόνιο, διαπιστώνει ότι η πόλωση του σωματιδίου – ο άξονας στον οποίο περιστρέφεται – είναι είτε κατακόρυφη είτε οριζόντια.
 
Ωστόσο, πριν μετρηθεί το φωτόνιο, το φωτόνιο εμφανίζει και τις δύο πολώσεις ταυτόχρονα, όπως υπαγορεύεται από τους νόμους της κβαντικής μηχανικής. Υπάρχει σε μια «υπέρθεση» δυο πιθανών καταστάσεων.
 
Μόλις ο φυσικός στο εργαστήριο μετρήσει το φωτόνιο, το σωματίδιο λαμβάνει μια σταθερή πόλωση (θεωρείται ότι έχει μια δεδομένη πόλωση πια). Αλλά για κάποιον φυσικό έξω από αυτό το κλειστό εργαστήριο που δεν γνωρίζει το αποτέλεσμα των μετρήσεων, το μη μετρημένο φωτόνιο είναι ακόμα σε κατάσταση υπέρθεσης.
 
Αυτή η παρατήρηση του εξωτερικού παρατηρητή – η πραγματικότητά του – αποκλίνει από την πραγματικότητα του φυσικού μέσα στο εργαστήριο που μετρά το φωτόνιο. Ωστόσο, καμία από αυτές τις αντικρουόμενες παρατηρήσεις δεν θεωρείται λανθασμένη, σύμφωνα με την κβαντική μηχανική.
Ο “φίλος του Wigner” συνδέεται άμεσα με το πρόβλημα της μέτρησης στην κβαντομηχανική στο διάσημο παράδοξο της γάτας του Schrödinger.
 
Τροποποιημένες καταστάσεις
Για δεκαετίες, η τολμηρή πρόταση του Wigner που μπέρδευε τους φυσικούς ήταν απλά ένα ενδιαφέρον νοητικό πείραμα. Αλλά τα τελευταία χρόνια, οι σημαντικές εξελίξεις στη φυσική επέτρεψαν τελικά ειδικούς να δοκιμάσουν την πρόταση του Wigner, δήλωσε ο Ringbauer.
 
«Χρειάστηκαν οι θεωρητικές πρόοδοι των τελευταίων ετών για να διατυπωθεί το πρόβλημα με τρόπο που να μπορεί να ελεγχθεί. Στη συνέχεια, η πειραματική πλευρά χρειάζεται μια εξέλιξη στον έλεγχο των κβαντικών συστημάτων με σκοπό να υλοποιήσει κάτι τέτοιο», εξήγησε.
 

Ο Ringbauer και οι συνεργάτες του εξέτασαν την αρχική ιδέα του Wigner με ένα ακόμη αυστηρότερο πείραμα που διπλασίασε το σενάριο. Κατέγραψαν δύο «εργαστήρια» όπου θα πραγματοποιούσαν τα πειράματα και εισήγαγαν δύο ζεύγη πεπλεγμένων φωτονίων, πράγμα που σημαίνει ότι οι μοίρες τους συνδέονταν έτσι, ώστε η γνώση της κατάστασης του ενός φωτονίου να σας λέει αυτόματα την κατάσταση του άλλου. Οι τέσσερις «άνθρωποι» στο σενάριο – «Alice», «Bob» και ένας «φίλος» του καθενός – δεν ήταν πραγματικοί, αλλά αντιπροσώπευαν τους παρατηρητές του πειράματος).

 
Οι δύο φίλοι της Αλίκης και του Μπομπ, οι οποίοι βρίσκονταν «μέσα» σε κάθε ένα από τα εργαστήρια, μετρούσαν ένα φωτόνιο σε ένα πεπλεγμένο ζευγάρι φωτονίων. Αυτό έσπασε την διεμπλοκή και κατέρρευσε την υπέρθεση, πράγμα που σημαίνει ότι το φωτόνιο που μέτρησαν υπήρξε σε μια ορισμένη κατάσταση πόλωσης. Κατέγραψαν δε τα αποτελέσματα τους σε κβαντική μνήμη – που αντιγράφησαν στην πόλωση του δεύτερου φωτονίου.
 
Στην Αλίκη και τον Μπομπ, οι οποίοι ήταν «έξω» από τα κλειστά εργαστήρια, τους παρουσιάστηκαν στη συνέχεια δύο επιλογές για τη διεξαγωγή των δικών τους παρατηρήσεων. Μπορούσαν να μετρήσουν τα αποτελέσματα των φίλων τους που είχαν αποθηκευτεί στην κβαντική μνήμη και έτσι να καταλήξουν στα ίδια συμπεράσματα για τα πολωμένα φωτόνια.
 
Όμως θα μπορούσαν, επίσης, να διεξάγουν το δικό τους πείραμα μεταξύ των πεπλεγμένων φωτονίων. Σε αυτό το πείραμα, γνωστό ως ένα πείραμα συμβολής, όταν τα φωτόνια δρουν ως κύματα και εξακολουθούν να υφίστανται σε μια υπέρθεση των καταστάσεων, τότε η Αλίκη και ο Μπομπ θα δουν ένα χαρακτηριστικό μοτίβο φωτεινών και σκοτεινών κροσσών, όπου οι κορυφές και οι κοιλάδες των φωτεινών κυμάτων είτε προστίθενται ή ακυρώνουν το ένα το άλλο. Εάν τα σωματίδια έχουν «επιλέξει» την κατάστασή τους, θα δείτε διαφορετικό μοτίβα από το αν δεν το είχαν κάνει. Ο Wigner είχε προτείνει στο παρελθόν ότι αυτό θα αποκάλυπτε ότι τα φωτόνια ήταν ακόμα σε κατάσταση διεμπλοκής.
 
Οι συντάκτες της νέας μελέτης διαπίστωσαν ότι ακόμα και στο διπλό σενάριο τους, τα αποτελέσματα που περιγράφονται από τον Wigner πραγματοποιήθηκαν. Η Αλίκη και ο Μπομπ θα μπορούσαν να καταλήξουν σε συμπεράσματα σχετικά με τα φωτόνια που ήταν σωστά και αποδεδειγμένα και τα οποία ακόμα διέφεραν από τις παρατηρήσεις των φίλων τους – τα οποία ήταν επίσης σωστά και αποδεδειγμένα, σύμφωνα με τη μελέτη.
 
Η κβαντομηχανική περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος λειτουργεί σε μια κλίμακα τόσο μικρή ώστε οι κανονικοί κανόνες της φυσικής δεν ισχύουν πλέον. Για πολλές δεκαετίες, οι ειδικοί που μελετούν τον τομέα αυτό έχουν προσφέρει πολλές ερμηνείες για το τι σημαίνει αυτό, λέει ο Ringbauer.
 
Ωστόσο, αν οι μετρήσεις οι ίδιες δεν είναι απόλυτες – όπως υποδηλώνουν αυτά τα νέα ευρήματα – αυτές αμφισβητούν την ίδια την έννοια της κβαντικής μηχανικής.
 
«Φαίνεται ότι, σε αντίθεση με την κλασσική φυσική, τα αποτελέσματα των μετρήσεων δεν μπορούν να θεωρηθούν η απόλυτη αλήθεια, αλλά πρέπει να γίνουν κατανοητά σε σχέση με τον παρατηρητή που πραγματοποίησε τη μέτρηση», δήλωσε ο Ringbauer.
 
«Οι ιστορίες που λέμε για την κβαντομηχανική πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτό το νέο πείραμα», συμπλήρωσε.

Ελληνιστική Γραμματεία: Φιλολογία και επιστήμη, Η γέννηση της φιλολογίας, Ομηρική φιλολογία

Οι απαρχές της φιλολογίας είναι άρρηκτα δεμένες με τη μοίρα των ομηρικών επών στην αρχαιότητα. Η καταγραφή, η ερμηνεία και η διδασκαλία της Ιλιάδας και της Οδύσσειας έγιναν από νωρίς αντικείμενο συζήτησης και μελέτης μεταξύ των φιλοσόφων και των λογίων, αν και όχι με συστηματικό τρόπο. Η αλληγορική ερμηνεία των επών εγκαινιάστηκε από τον Θεαγένη από το Ρήγιο ήδη από τον 6ο αι. π.Χ., ενώ στον Αριστοτέλη αποδίδεται ένα σύγγραμμα με θέμα Ὁμηρικά ἀπορήματα. Όμως έπρεπε να φτάσουμε στην ελληνιστική εποχή, και στην Πτολεμαϊκή Αλεξάνδρεια, ώστε να γεννηθεί η αληθινή «ομηρική φιλολογία».
 
Το πρώτο ζήτημα που είχαν να αντιμετωπίσουν οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι ήταν η έκδοση του ομηρικού κειμένου. Η πρώτη επίσημη καταγραφή των ομηρικών επών είχε γίνει στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. από τον Πεισίστρατο για να αποτελέσει τη βάση των ραψωδικών απαγγελιών στα Παναθήναια∙ και ήδη από τον 4ο αι. ο επικός ποιητής και λόγιος Αντίμαχος ο Κολοφώνιος φαίνεται ότι επιχείρησε να δώσει μια «διορθωμένη» έκδοση. Όμως ο πρώτος κριτικός εκδότης των επών είναι και ο πρώτος βιβλιοθηκάριος της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, ο Ζηνόδοτος ο Εφέσιος (330-260 π.Χ.). Ο Ζηνόδοτος προέβη σε δραστική διόρθωση του ομηρικού κειμένου χρησιμοποιώντας δύο κυρίως μεθόδους: τη σύγκριση διαφορετικών εκδόσεων μεταξύ τους και τον «οβελισμό», δηλαδή την απάλειψη, εκείνων των στίχων που κατά την κρίση του δεν ταίριαζαν με τη γλώσσα ή το περιεχόμενο του ομηρικού κειμένου. Έτσι όμως κατέληξε να διαγράψει πάρα πολλούς στίχους, ένα σφάλμα που διόρθωσαν με τις δικές τους κριτικές εκδόσεις οι δύο μεγάλοι ομηριστές, ο Αριστοφάνης Βυζάντιος (265-190 π.Χ.) και ο Αρίσταρχος από τη Σαμοθράκη (215-144 π.Χ.).
 
Η ενασχόληση των Αλεξανδρινών λογίων δεν περιορίζεται εδώ. Ο Ζηνόδοτος ήταν αυτός που χώρισε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σε 24 ραψωδίες, ενώ ο Αρίσταρχος αναγνώρισε την υφολογική και θεματική ενότητα των ομηρικών επών και έγραψε ὑπομνήματα για κάθε είδους ομηρικά προβλήματα. Σημαντική είναι επίσης τόσο η σχολιαστική όσο και λεξικογραφική παράδοση που αναπτύχθηκε προκειμένου να ερμηνευθούν ικανοποιητικά τα ομηρικά έπη.