Δευτέρα 7 Μαρτίου 2022

ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (16.751-16.817)

Ὣς εἰπὼν ἐπὶ Κεβριόνῃ ἥρωϊ βεβήκει
οἶμα λέοντος ἔχων, ὅς τε σταθμοὺς κεραΐζων
ἔβλητο πρὸς στῆθος, ἑή τέ μιν ὤλεσεν ἀλκή·
ὣς ἐπὶ Κεβριόνῃ, Πατρόκλεες, ἆλσο μεμαώς.
755 Ἕκτωρ δ᾽ αὖθ᾽ ἑτέρωθεν ἀφ᾽ ἵππων ἆλτο χαμᾶζε.
τὼ περὶ Κεβριόναο λέονθ᾽ ὣς δηρινθήτην,
ὥ τ᾽ ὄρεος κορυφῇσι περὶ κταμένης ἐλάφοιο,
ἄμφω πεινάοντε, μέγα φρονέοντε μάχεσθον·
ὣς περὶ Κεβριόναο δύω μήστωρες ἀϋτῆς,
760 Πάτροκλός τε Μενοιτιάδης καὶ φαίδιμος Ἕκτωρ,
ἵεντ᾽ ἀλλήλων ταμέειν χρόα νηλέϊ χαλκῷ.
Ἕκτωρ μὲν κεφαλῆφιν ἐπεὶ λάβεν, οὐχὶ μεθίει·
Πάτροκλος δ᾽ ἑτέρωθεν ἔχεν ποδός· οἱ δὲ δὴ ἄλλοι
Τρῶες καὶ Δαναοὶ σύναγον κρατερὴν ὑσμίνην.
765 Ὡς δ᾽ Εὖρός τε Νότος τ᾽ ἐριδαίνετον ἀλλήλοιιν
οὔρεος ἐν βήσσῃς βαθέην πελεμιζέμεν ὕλην,
φηγόν τε μελίην τε τανύφλοιόν τε κράνειαν,
αἵ τε πρὸς ἀλλήλας ἔβαλον τανυήκεας ὄζους
ἠχῇ θεσπεσίῃ, πάταγος δέ τε ἀγνυμενάων,
770 ὣς Τρῶες καὶ Ἀχαιοὶ ἐπ᾽ ἀλλήλοισι θορόντες
δῄουν, οὐδ᾽ ἕτεροι μνώοντ᾽ ὀλοοῖο φόβοιο.
πολλὰ δὲ Κεβριόνην ἀμφ᾽ ὀξέα δοῦρα πεπήγει
ἰοί τε πτερόεντες ἀπὸ νευρῆφι θορόντες,
πολλὰ δὲ χερμάδια μεγάλ᾽ ἀσπίδας ἐστυφέλιξαν
775 μαρναμένων ἀμφ᾽ αὐτόν· ὁ δ᾽ ἐν στροφάλιγγι κονίης
κεῖτο μέγας μεγαλωστί, λελασμένος ἱπποσυνάων.
Ὄφρα μὲν Ἠέλιος μέσον οὐρανὸν ἀμφιβεβήκει,
τόφρα μάλ᾽ ἀμφοτέρων βέλε᾽ ἥπτετο, πῖπτε δὲ λαός·
ἦμος δ᾽ Ἠέλιος μετενίσετο βουλυτόνδε,
780 καὶ τότε δή ῥ᾽ ὑπὲρ αἶσαν Ἀχαιοὶ φέρτεροι ἦσαν.
ἐκ μὲν Κεβριόνην βελέων ἥρωα ἔρυσσαν
Τρώων ἐξ ἐνοπῆς, καὶ ἀπ᾽ ὤμων τεύχε᾽ ἕλοντο,
Πάτροκλος δὲ Τρωσὶ κακὰ φρονέων ἐνόρουσε.
τρὶς μὲν ἔπειτ᾽ ἐπόρουσε θοῷ ἀτάλαντος Ἄρηϊ,
785 σμερδαλέα ἰάχων, τρὶς δ᾽ ἐννέα φῶτας ἔπεφνεν.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίμονι ἶσος,
ἔνθ᾽ ἄρα τοι, Πάτροκλε, φάνη βιότοιο τελευτή·
ἤντετο γάρ τοι Φοῖβος ἐνὶ κρατερῇ ὑσμίνῃ
δεινός· ὁ μὲν τὸν ἰόντα κατὰ κλόνον οὐκ ἐνόησεν·
790 ἠέρι γὰρ πολλῇ κεκαλυμμένος ἀντεβόλησε·
στῆ δ᾽ ὄπιθεν, πλῆξεν δὲ μετάφρενον εὐρέε τ᾽ ὤμω
χειρὶ καταπρηνεῖ, στρεφεδίνηθεν δέ οἱ ὄσσε.
τοῦ δ᾽ ἀπὸ μὲν κρατὸς κυνέην βάλε Φοῖβος Ἀπόλλων·
ἡ δὲ κυλινδομένη καναχὴν ἔχε ποσσὶν ὑφ᾽ ἵππων
795 αὐλῶπις τρυφάλεια, μιάνθησαν δὲ ἔθειραι
αἵματι καὶ κονίῃσι· πάρος γε μὲν οὐ θέμις ἦεν
ἱππόκομον πήληκα μιαίνεσθαι κονίῃσιν,
ἀλλ᾽ ἀνδρὸς θείοιο κάρη χαρίεν τε μέτωπον
ῥύετ᾽ Ἀχιλλῆος· τότε δὲ Ζεὺς Ἕκτορι δῶκεν
800 ᾗ κεφαλῇ φορέειν, σχεδόθεν δέ οἱ ἦεν ὄλεθρος.
πᾶν δέ οἱ ἐν χείρεσσιν ἄγη δολιχόσκιον ἔγχος,
βριθὺ μέγα στιβαρὸν κεκορυθμένον· αὐτὰρ ἀπ᾽ ὤμων
ἀσπὶς σὺν τελαμῶνι χαμαὶ πέσε τερμιόεσσα.
λῦσε δέ οἱ θώρηκα ἄναξ Διὸς υἱὸς Ἀπόλλων.
805 τὸν δ᾽ ἄτη φρένας εἷλε, λύθεν δ᾽ ὑπὸ φαίδιμα γυῖα,
στῆ δὲ ταφών· ὄπιθεν δὲ μετάφρενον ὀξέϊ δουρὶ
ὤμων μεσσηγὺς σχεδόθεν βάλε Δάρδανος ἀνήρ,
Πανθοΐδης Εὔφορβος, ὃς ἡλικίην ἐκέκαστο
ἔγχεΐ θ᾽ ἱπποσύνῃ τε πόδεσσί τε καρπαλίμοισι·
810 καὶ γὰρ δὴ τότε φῶτας ἐείκοσι βῆσεν ἀφ᾽ ἵππων,
πρῶτ᾽ ἐλθὼν σὺν ὄχεσφι, διδασκόμενος πολέμοιο·
ὅς τοι πρῶτος ἐφῆκε βέλος, Πατρόκλεες ἱππεῦ,
οὐδὲ δάμασσ᾽· ὁ μὲν αὖτις ἀνέδραμε, μίκτο δ᾽ ὁμίλῳ,
ἐκ χροὸς ἁρπάξας δόρυ μείλινον, οὐδ᾽ ὑπέμεινε
815 Πάτροκλον γυμνόν περ ἐόντ᾽ ἐν δηϊοτῆτι.
Πάτροκλος δὲ θεοῦ πληγῇ καὶ δουρὶ δαμασθεὶς
ἂψ ἑτάρων εἰς ἔθνος ἐχάζετο κῆρ᾽ ἀλεείνων.

***
Είπε, κι ευθύς εχύθηκε στον ήρωα Κεβριόνην,
την ορμήν είχε λεονταριού, που ταύρους αφανίζει
ώσπου στο στήθος το κτυπούν κι η ανδρειά του το φονεύει·
με λύσσαν τέτοιαν, Πάτροκλε, του εχύθηκες επάνω.
755 Και απ᾽ τ᾽ άλλο μέρος πήδησεν ο Έκτωρ απ᾽ τ᾽ αμάξι·
κι εκείν᾽ οι δύο πιάσθηκαν εις τον νεκρόν επάνω
σαν δυο λεοντάρια στο βουνό, της πείνας λυσσιασμένα
μάχονται μεγαλόψυχα για σκοτωμένο ελάφι.
Παρόμοια ποίος τον νεκρόν να πάρει Κεβριόνην
760 ο Έκτωρ και ο Πάτροκλος, μάχης δεινοί τεχνίται,
με τον αλύπητον χαλκόν ν᾽ αντισφαγούν ζητούσαν.
Με πείσμ᾽ από την κεφαλήν ο Έκτωρ τον κρατούσε·
ο Έκτωρ και ο Πάτροκλος· κι επάνω των οι άλλοι,
οι Τρώες και οι Δαναοί σφοδρήν κρατούσαν μάχην.
765 Και όπως μ᾽ αγών᾽ αντίζηλον ο Εύρος με τον Νότον
στο όρος δάσος πολεμούν βαθύ και φουντωμένο
από πολύφλουδες κρανιές και φράξα και μελέγους
που σμίγουν όλ᾽, αντικτυπούν τα μακριά κλαδιά τους,
και όπως συντρίβονται πολύς ο βρόντος αντηχάει,
770 όμοια με αντίθετην ορμήν οι Αχαιοί και οι Τρώες
σφάζονταν και την άνανδρην φυγήν στον νουν δεν είχαν,
και ως μάχονταν ολόγυρα εκεί στον Κεβριόνην
λόγχες εμπήχθηκαν πολλές και φτεροφόρ᾽ ακόντια
και ασπίδες σκούντησαν πολλές λιθάρια φουκτωμένα.
775 Και αυτός στο μέσο απέραντος στον στρόβιλον της σκόνης
κοιτάμενος τους ιππικούς αγώνες λησμονούσε.
Και όσον ο ήλιος έλαμπε στα μεσουράνια μέρη
κτυπιόνταν κ έπεφταν πολλοί και απ᾽ τα δυο μέρη ομοίως·
και άμ᾽ έγειρεν ο ήλιος, όταν τα βόδια λυώνται,
780 τότ᾽ ενικούσαν οι Αχαιοί χωρίς να θέλ᾽ η μοίρα.
Και από τ᾽ ακόντια ξέσυραν τον ήρωα Κεβριόνην
μακράν των Τρώων, κι έπειτα τον γδύσαν απ᾽ τα όπλα.
Στους Τρώας πέφτει ο Πάτροκλος αφανισμόν να φέρει
και τρεις φορές κραυγάζοντας τρομακτικώς εχύθη
785 και άνδρες εννέα τη φορά ροβόλησαν στον Άδη.
Αλλ᾽ όταν τετάρτη φοράν ωσάν θεός ορμούσε,
τότε σου εφάνη, Πάτροκλε, το τέλος της ζωής σου·
ότι στην μάχην σου ᾽λθ᾽ εμπρός τρομακτικός ο Φοίβος.
Και δεν τον είδε, ως έρχονταν, στην ταραχήν της μάχης
790 μες στην κατάχνια ολόκλειστος· του εστήθη οπίσω ο Φοίβος
με την παλάμην πετακτήν τού επάταξε τους ώμους
και όλην την ράχην· κι έστριψαν τα μάτια του Πατρόκλου.
Και ο Φοίβος απ᾽ την κεφαλήν τού επέταξε το κράνος,
που αντήχησε, ως εκύλησε στα πόδια εκεί των ίππων·
795 και η χαίτη του στα χώματα μολύνθη και στο αίμα.
Και ως τότ᾽ δεν εγίνετο να μολυνθεί στο χώμα
ο κώνος λαμπροφούντωτος, που έσκεπε τ᾽ ωραίο
μέτωπο και την κεφαλήν του θείου Αχιλλέως·
και τότε το ᾽δωκεν ο Ζευς του Έκτορος να σκέπει
800 την κεφαλήν του κι έφθανε σ᾽ αυτόν η μαύρ᾽ ημέρα.
Κι εκόπη το μακρόσκιο κοντάρι στην παλάμην
το λογχοφόρο, το βαρύ, και του ᾽πεσε απ᾽ τους ώμους
μ᾽ όλον τον τελαμώνα της η κροσσωμένη ασπίδα.
Και ο Φοίβος, του Διός υιός, τον θώρακα του λύει.
805 Εθεοκρούσθη ο Πάτροκλος, του ελύθηκαν τα μέλη
και θαμπωμένος έμεινε· και οπίσω με την λόγχην
τον κτύπησ᾽ ένας Δάρδανος των ώμων εις την μέσην,
ο Πανθοΐδης Εύφορβος, που επρώτευε των άλλων
στην λόγχην, εις το τρέξιμο και στην ιππομαχίαν.
810 Όταν πολέμου αμάθητος πρωτήλθεν ιππομάχος,
είκοσι άνδρες μόνος του κατέβασε απ᾽ τους ίππους.
Αυτός πρώτος σ᾽ ελόγχισεν, ω Πάτροκλε ιππομάχε,
και δεν σε φόνευσε, κι ευθύς την λόγχην απ᾽ το σώμα
άρπαξε και μες στον στρατόν εσύρθη, δεν εστάθη
815 ν᾽ αντιταχθεί στον Πάτροκλον, αν και ξαρματωμένον,
αλλ᾽ ως το χέρι του θεού τον δάμασε και η λόγχη
προς τους συντρόφους έστρεφε την μοίραν να αποφύγει.

Οι αρχαίες Ελληνικές αποικίες στη περιοχή της Ταυρικής (Σημερινή Κριμαία )

Στα βόρεια παράλια του Ευξείνου Πόντου ,στα εδάφη που σήμερα έχει μετατραπεί σε πεδίο μαχών μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας ήδη από το 7ο Αιώνα π.Χ οι αρχαίοι Έλληνες είχαν καταλάβει την στρατηγική της σημασία της περιοχής και την είχαν αποικίσει.

Οι αρχαίοι Έλληνες την είπαν Ταυρική χερσόνησο, γιατί, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, την όργωσε ο Ηρακλής με ένα γιγάντιο ταύρο. Κατά άλλους ιστορικούς έδωσαν στην περιοχή το όνομά της βάσει του ονόματος των κατοίκων, των Ταύρων. Καθώς μάλιστα οι Ταύροι κατοικούσαν μόνον ορεινές περιοχές της νότιας Κριμαίας, το όνομα χρησιμοποιήθηκε αρχικά μόνο για το νότιο τμήμα. Σταδιακά μεταγενέστερα η χρήση του ονόματος εφαρμόστηκε για το σύνολο της χερσονήσου.

Αυτή η σημαντική γεωπολιτική της θέση της περιοχής , την οποία είχαν από πολύ νωρίς εκτιμήσει οι αρχαίοι Έλληνες, κατέστησε την γύρω περιοχη και την χερσόνησο κέντρο αποικιακής δραστηριότητος όλων των Ελλήνων. Σ’ αυτήν ιδρύθηκαν πολλές Ελληνικές πόλεις: Η Συμφερόπολις (Ζολοτόι), το Νυμφαίον (Κεκουβάτσκ) και η Ερμώνασσα (Τμουταρακάν και της Μετρίγκα / Ματρίγα, στα Ν. του κόλπου του Ταμάν). Στην Αζοφική Θάλασσα (Μαιώτιδα Λίμνη) ιδρύθηκε η Ταναΐς (στο Ροστώφ), η Τυριτάκη, το Μυρμήκιον, η Κερκίνη, η Φαναγορεία (αποικία Τηίων), οι Κήποι, η Γοργιππία, κ.ά.

Προσφάτως, λοιπόν, εντοπίσθηκαν τα ίχνη της αρχαίας ελληνικής Ερμώνασσας ή Ερμώνειας, που ήταν πόλη, λιμάνι και νησί - αποικία περίπου του 6ου αι. π.Χ., εκεί που οι Έλληνες αργότερα δημιούργησαν το Βασίλειο του Βοσπόρου, στην σημερινή περιοχή του Κρασνοντάρ. Η Ερμώνασσα ήταν μία από τις σημαντικότερες ελληνικές αποικίες στην χερσόνησο του Ταμάν. Η χερσόνησος αυτή Κοροκονδάμας / Κοροκονδάμης (νυν «του Ταμάν»), στην περιοχή που οι αρχαίοι Έλληνες γεωγράφοι έλεγαν (Ασιατική) Σαρματία - ευρίσκεται στην Α. παραλία στην ασιατική πλευρά του Κιμμερείου Βοσπόρου, προς Ν. της Φαναγορείας. Στα Β. ορίζεται από την Μαιώτιδα (Θάλασσα του Αζώφ), Ν. από την Μαύρη Θάλασσα, και Δ. από τα Στενά του Κερτς! Μια σημαντικότατη θέση, λοιπόν, αφού ελέγχει το πέρασμα από την Μαύρη Θάλασσα προς την Μαιώτιδα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το εμπόριο. Ταμάν και Κριμαία είχαν τις βορειότερες ελληνικές αποικίες, απ’ αυτές που είχαν διάρκεια.

Η Ερμώνασσα ήταν η μοναδική αιολική αποικία της Β. Μαύρης Θάλασσας! Κτίσμα Μυτιληναίων και Μιλησίων μαζί. Μάλιστα, οι πρωτοικιστές της Μυτιληνιοί της έδωσαν το όνομα, της γυναικός του επί κεφαλής τους, Σημάνδρου του Μυτιληναίου. Για να την ξεχωρίσουν από την ομώνυμή της πόλη του Νοτίου Πόντου, οι ιστορικοί την είπαν Ερμώνασσα του Βοσπόρου, σε αντιδιαστολή με την νότια Ερμώνασσα του Πόντου. Στην πόλη με την ωραία αρχιτεκτονική λατρευόταν η θεά της γεωργίας Δήμητρα.

Και ήταν λογικό, αφού η πόλη είναι κτισμένη εν μέσω εύφορης γης, που επέτρεψε την τεράστια ανάπτυξη της γεωργίας. Η πόλη είχε μακροχρόνια παράδοση στην οινοπαραγωγή. Δύο οινοποιεία (του 3ου αι. μ.Χ.) ανασκάφηκαν στα περίχωρά της. Την λατρεία της Δήμητρος την γνωρίζαμε από γραπτές πηγές, αλλά ευρέθησαν και κατάλοιπα ναού της, που ήταν, ίσως, τμήμα συμπλέγματος ιερών, υπέρ του θεού Απόλλωνος (επιγραφή με τ’ όνομά του). Βάσει πολλών επιγραφών αποδεικνύεται πως στην ευρύτερη περιοχή ήταν καθιερωμένες οι λατρείες του Ιατρού Απόλλωνος και του Δελφινίου Απόλλωνος.

Η λατρεία του Απόλλωνος και της αδελφής του, Αρτέμιδος, ήταν τεράστια στην περιοχή αυτή. Στην Ερμώνασσα λατρευόταν επίσης και η κόρη της, Δήμητρος, Περσεφόνη. Τον 3ο αι. π.Χ. συγκατοίκησαν σε αυτήν και Ίωνες εκ της Φαναγορείας. Τότε έγινε η σύνδεση όλων των ιωνικών πόλεων του Κιμμερείου Βοσπόρου, με κέντρο το ιερόν της Αφροδίτης στο Παντικάπαιον. Η Ερμώνασσα του Βοσπόρου έζησε μια μεγάλη οικονομική ανάπτυξη. Ανέπτυξε εμπορική δραστηριότητα, τόσο με την ενδοχώρα (της Ρωσίας), όσο και με περιοχές του Αιγαίου και της ευρύτερης Μεσογείου. Ευρήματα (6ου-5ου αι. π.Χ.), όπως πλήθος κορινθιακής κεραμικής, αμφορείς κρασιού από την Χίο, πιστοποιούν του παραπάνω λόγου το αληθές.

Οι επαφές και οι εμπορικές σχέσεις της Ερμώνασσας με τις Κυκλάδες και το Β. Αιγαίο ισχυροποιούνται από τον 5ο αι. π.Χ. Η πόλη και το λιμάνι της Ερμωνάσσης συνέχιζαν να ακμάζουν έως και τα βυζαντινά χρόνια. Μάλιστα το γυναικείο όνομα Ερμώνασσα εξακολουθούμε να το βρίσκουμε στο Βυζάντιο. Αναφέρεται με αυτό μια διάσημη μιμάς-ορχηστρίς της βυζαντινής εποχής. Η ακμή της πόλεως σταματά όταν ήλθαν οι Ούννοι και οι Γότθοι!

Και εκεί, στο ιερό της Αρτέμιδας, εξόρισαν οι Μυκηναίοι την πριγκίπισσα τους, την Ιφιγένεια, για να τη σώσουν από το πατρικό μαχαίρι, που την έβαλε ανθρωποθυσία στο βωμό για να ξεκινήσουν τα καράβια των Αχαιών έναν ακόμα μυθικό εποικισμό, αυτόν της Μικρασιατικής χερσονήσου, αυτόν που τον είπαν Τρωικό Πόλεμο.

Οι σχέσεις των αρχαίων Ελλήνων τόσο με την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, αλλά και της Κριμαίας ειδικότερα, ήταν εξαιρετικά στενές και παραγωγικές και συνεχίστηκαν αδιάκοπα και συστηματικά μέσω των αιώνων: αρχαιοελληνικοί αποικισμοί, βυζαντινή αυτοκρατορία, τουρκοκρατία, Ελληνική Επανάσταση, 20ός αιώνας. Οι μύθοι της αρχαιότητας είναι εύλογοι και μας αποκαλύπτουν με λεπτομέρειες την πορεία των Ελλήνων προς τον ελκυστικό βορρά.

Οι Αργοναύτες με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς κατάφεραν να περάσουν από τις Συμπληγάδες, και για τους ποντοπόρους Έλληνες ανοίχτηκε ένας νέος κόσμος προς τους αχανείς ορίζοντες της Ρωσίας και της Βλαχίας: πλούσιοι σιτοβολώνες και άφθονα βοσκοτόπια, αλιεία αλλά και πολύτιμες πρώτες ύλες, γούνες και καστόρια, ξυλεία και μέταλλα. Δεν ήταν όμως, μόνο τα αγαθά. Όπως αναφέρει η ιστορικός Μαριάννα Κορομηλά, αυτές οι απέραντες στέπες αποτελούν τον «μοιραίο διάδρομο», τον μοναδικό δρόμο που οδηγεί από την κεντρική Ασία στη Ευρώπη. Και στη μέση η χερσόνησος της Κριμαίας να κρέμεται από μια στενή λωρίδα γης από την Ουκρανία, με εξαιρετικά πλεονεκτική γεωγραφικά θέση, βρίσκεται στο σημείο όπου διασταυρώνονταν οι παραδοσιακοί θαλάσσιοι οδοί του Εύξεινου Πόντου και η μεταφορά των πολύτιμων αγαθών.

Και οι αρχαίοι Έλληνες όχι μόνο έφτασαν ως εκεί και «έζωσαν» περιμετρικά τη σπουδαία αυτή χερσόνησο με παραθαλάσσιες αποικίες ήδη από τον 6ο π.Χ. αιώνα μερικές από τις οποίες εξελίχθηκαν σε σπουδαία κέντρα της αρχαιότητας, αλλά συνομίλησαν με τους γηγενείς και τους γειτονικούς λαούς και άφησαν ορατά τα ίχνη τους μέχρι και σήμερα: πλούσια αρχαιολογικά κατάλοιπα, πλήθος από τοπωνύμια, μύθοι, θρύλοι και παραδόσεις μαρτυρούν την μακραίωνη ελληνική παρουσία στην περιοχή.

Εκεί, στα νοτιοδυτικά της Κριμαίας, οι Έλληνες ίδρυσαν ήδη από τον 5ο αι. π.Χ. το μοναδικό λιμάνι που θα μπορούσε να ελέγχει τους πλόες που συνέδεαν τις βορινές με τις νότιες ακτές του Εύξεινου Πόντου: τη δωρική αποικία Χερσόνησο, στα όρια της σημερινής Σεβαστούπολης. Στην πόλη προσαρτήθηκαν και οι δύο ιωνικές αποικίες που βρίσκονταν βορειότερα, η Κερκινίτις και ο Καλός Λιμήν, με αποτέλεσμα στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα η Χερσόνησος να ελέγχει όχι μόνο τα δυτικά παράλια της Κριμαίας, αλλά να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ελληνιστικά κράτη στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας.

Στα εκτεταμένα παραθαλάσσια αρχαιολογικά κατάλοιπα της πόλης, δεσπόζει και το μοναδικό αρχαιοελληνικό θέατρο που έχει ανακαλυφθεί σε ελληνική αποικία της Μαύρης Θάλασσας, πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε μεταγενέστερη σταυρόσχημη βυζαντινή εκκλησία. Η εξαιρετική γεωγραφική σημασία της πόλης, έχει θέσει τη σημερινή διάδοχό της, τη Σεβαστοπόλη.

Στα ανατολικά παράλια της Κριμαίας, στα στενά που σχηματίζονται ανάμεσα στη χερσόνησο και την απόληξη του Καυκάσου, σε αυτά τα στενά με την τεράστια στρατηγική και οικολογική σημασία καθώς αποτελούν και ένα από τα μεγαλύτερα περάσματα μεταναστευτικών ψαριών οδηγούν στη θάλασσα του Αζόφ ή τη Μαιώτιδα λίμνη των αρχαίων Ελλήνων, οι αρχαίοι Έλληνες αντιλαμβανόμενοι τη σπουδαιότητά τους ίδρυσαν ένα πλήθος από ιωνικές αποικίες, με προεξάρχουσα το Παντικάπαιον, το σημερινό Κερτς.

Το Παντικάπαιον, που ιδρύθηκε από Μιλήσιους τον 6ο π.Χ. αι. δεν σταμάτησε ποτέ, από την ίδρυσή του μέχρι και σήμερα, να αποτελεί μια πόλη κλειδί για την περιοχή. Κύριος προστάτης της πόλης ήταν ο Απόλλων Ιατρός, στον οποίο ήταν αφιερωμένος και ο κεντρικός ναός της πόλης. Στην απέναντι από το Παντικάπαιον ακτή μια ακόμα ιωνική αποικία, η Φαναγορεία, ολοκλήρωνε τον έλεγχο των στενών. Κάτω η καστροπολιτεία της Θεοδοσίας, ο γενοβέζικος Κάφφας (Φεοντόσιγια). Αλλά οι Μιλήσιοι έμποροι δεν περιορίστηκαν εκεί. Προχώρησαν ως το πιο απομακρυσμένο και σημαντικό σημείο της Μαιώτιδος λίμνης, της μητέρας του Πόντου (Αζοφική θάλασσα), στις εκβολές του πλωτού ποταμού Δον και ίδρυσαν την αποικία Τάναϊ αλλά και μια σειρά από μικρά παράλια εμπορεία, για να ελέγξουν τη διακίνηση των πολύτιμων προϊόντων της περιοχής και της ενδοχώρας.

Εκεί, στα αρχαία βοσκοτόπια και στις προστατεμένες παραθαλάσσιες πόλεις της Κριμαίας, στη χώρα των Ταύρων και των Σκύθων με τους ανθρωποφάγους λαούς και τα άγρια τελετουργικά, έφτασε ο Ορέστης με τον σύντροφο του Πυλάδη, κυνηγημένος από τις Ερινύες μετά τον φόνο της μητέρας του Κλυταιμνήστρας και του εραστή της. Εκεί συνάντησε ως ιέρεια της θεάς Αρτέμιδος την αδελφή του Ιφιγένεια, που η θεά είχε σώσει από τον βωμό της θυσίας στην Αυλίδα, βάζοντας στη θέση της ένα ελάφι. Με μεγάλο κίνδυνο και κατατρεγμένος από τον μυθικό βασιλιά της Ταυρίδας Θόα, ο Ορέστης κατάφερε να πάρει την αδελφή του μαζί με το ξόανο της θεάς, να τους φέρει στην Αττική και να ιδρύσει στη Βραυρώνα ιδιαίτερη λατρεία για την Αρτέμιδα Ταυροπόλο. Οι Έλληνες είχαν νικήσει τα υπεράνθρωπα εμπόδια που συνάντησαν στις άγνωστες αυτές θάλασσες.

Τα αγαθά των αποικιών ταξίδευαν πίσω στις ελληνικές μητροπόλεις. Δίπλα στην Κριμαία, κοντά στους Γεωργιανούς χαλκουργούς και σιδηρουργούς, μαθήτευσε ο Προμηθέας. Και στο σημείο αυτό τιμωρήθηκε από τον Δία σύμφωνα με τον μύθο, δεμένος σε έναν πάσαλο στον Καύκασο με τον αετό να του τρώει καθημερινά το συκώτι, μέχρι που πέρασε από την περιοχή ο Ηρακλής, σκότωσε με το τόξο του τον σαρκοβόρο αετό και απελευθέρωσε τον Προμηθέα.

Ο αρχέγονος πυρφόρος Προμηθέας λειτουργεί σαν σημείο προσανατολισμού για τα μέταλλα αλλά και το ανατολικό άκρο στις αποικίες των αρχαίων Ελλήνων. Λίγο ψηλότερα από τη Κριμαία, στη σημερινή Ουκρανία και στις όχθες των πλωτών ποταμών Δνείπερου και Μπαγκ ίδρυσαν οι Μιλήσιοι μια ακόμα αποικία, την Ολβία.

Το όνομά της καθαρά ελληνικό, από τη λέξη όλβος, που σημαίνει πλούτος, ευτυχία, χαρά και εκφράζει την ευδαιμονία των πολιτών της. Ο κόλπος που καταλήγουν τα δύο πλωτά ποτάμια, και τα εμπορεύματά τους, είναι εξαιρετικά πλούσιος σε χλωρίδα, πανίδα και φυσικές αλυκές, αλλά και εξαιρετικής γεωγραφικής σημασίας. Στη νησίδα Μπεζεράν στην είσοδο του κόλπου, την Βορυσθενίτιδα, είχαν εγκατασταθεί Χιώτες και Ροδίτες έμποροι πριν ακόμα την ίδρυση της αποικίας. Βορυσθένη ονόμασαν και τον Δνείπερο, όπου ήδη από τον 5ο π.Χ. αι. ο Ηρόδοτος χαρακτήρισε ως «τον πιο ωφέλιμο από όλους τους ποταμούς, μετά τον Νείλο». Και διέπλευσαν τον Δνείπερο για να βγουν στη Βαλτική, για να βρουν το κεχριμπάρι που τόσο αγαπούσαν οι Μυκηναίοι. Σύμφωνα με τον μύθο, αυτόν τον ίδιο δρόμο ακολουθούσε ο Απόλλωνας κάθε χρόνο για να περάσει τους ψυχρούς χειμερινούς μήνες στη μυθική Υπερβορεία, μια ιδανική πολιτεία, όπου ο ήλιος έλαμπε συνεχώς και οι σοφοί κάτοικοί της ζούσαν απρόσβλητοι από το κρύο και τις ασθένειες.

Οι Υπερβόρειοι έστελναν κάθε χρόνο τους πρώτους καρπούς τους και άλλες προσφορές ως δώρα στο μαντείο του Απόλλωνα στη Δήλο, με τη συνοδεία δύο νεαρών παρθένων και πέντε ανδρών. Οι αποικίες υπήρξαν γενναιόδωρες προς τις μητροπόλεις της αρχαίας Ελλάδας.

Αρχαία ελληνική αποικία στη Ουκρανία, στην ανατολική όχθη του Δνείστερου (αρχ. Τύρας), κοντά στην Οδησσό. Σύμφωνα με το Στράβωνα, η πόλη βρισκόταν σε απόσταση 140 σταδίων από την ακτή. Aναφέρεται ως Νικόνιον, Νικόνεον ή Νικωνία. Η κατεστημένη αντίληψη θέλει το Νικώνιον αποικία της Μιλήτου. Στη νεότερη βιβλιογραφία η Ίστρος. Το Νικώνιον είχε ιδρυθεί στo δεύτερο μισό του 6ου αι. π.Χ., σε άμεση σχέση με τη σημαντικότερη πόλη Τύρας, στο δυτικό άκρο του κόλπου όπου εκβάλλει ο Δνείστερος. Ήταν οι μοναδικές ελληνικές πόλεις στην περιοχή. Οι κάτοικοι της περιοχής αποκαλούνταν Τυρίται. Το Νικώνιον έχει ταυτιστεί με τον αρχαιολογικό χώρο κοντά στο χωριό Roksolanskoye gorodischche, στην περιοχή Οβινιαπόλ, που βρίσκεται στην αριστερή όχθη, πολύ κοντά στο μυχό του κόλπου όπου εξέβαλλε ο Τύρας.

Ή πόλη ιδρύθηκε σε έδαφος όπου δεν υπήρχε προηγούμενη κατοίκηση. Η πόλη έλεγχε έναν από τους σημαντικούς εμπορικούς άξονες της περιοχής: μέσω του Δνείστερου ποταμού μεταφέρονταν δούλοι, μέταλλα, γουναρικά και δέρματα, τα οποία αποκτούσαν οι έμποροι από τον Τύρα και το Νικώνιον και τα μεταπωλούσαν.

Στα μέσα περίπου του 5ου αι. π.Χ., η πόλη βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Σκύθη βασιλιά Σκύλη, όπως συνάγεται από νομίσματα της εποχής. Αργότερα εντάχθηκε στην Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία, αναφέρεται στους καταλόγους των εισφορών της συμμαχίας για το έτος 425/424 π.Χ. Tον 4ο αι. π.Χ. η πόλη διατηρούσε την ανεξαρτησία της. Αρκετά από τα πολίσματα που περιβάλλουν το Νικώνιον, όπως το Nadlimanskoe III και IV, ή το Nikolaevska, είναι κτήσεις προσαρτημένες στην πόλη από την Αρχαϊκή έως την Ύστερη Κλασική περίοδο. To 331 π.Χ., το Νικώνιον καταστράφηκε από το Ζωπυρίωνα, το στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Στις αρχές του 3ου αι. π.Χ., επανιδρύθηκε από τον Τύρα, με την ενεργό συμμετοχή και υποστήριξη της Ίστρου, όπως μαρτυρούν οι νομισματικές πηγές. Αναφέρεται από τον Αρριανό το 2ο αιώνα ως «χωρίον». Η πόλη εγκαταλείφθηκε τον 3ο αιώνα για άγνωστη αιτία. Η πόλη ήταν τειχισμένη: Το τείχος, όπως έχει ανασκαφεί και ερευνηθεί στο βορειοδυτικό τμήμα του πλατώματος, χρονολογείται στην περίοδο 475-450 π.Χ. Τα σπίτια ήταν υπόσκαφα, στον χαρακτηριστικό τύπο της περιοχής: τα μεγαλύτερα αποτελούνταν από δύο δωμάτια, συνήθως όμως έχουμε να κάνουμε με μονόχωρες οικίες.

Το εμβαδόν τους κυμαινόταν από 11 έως 40 τ.μ. Ένα οικοδόμημα αποτελούμενο από δύο δωμάτια έχει χαρακτηριστεί ως χώρος λατρείας. Το πάνθεον της πόλης: λατρεύονταν η Δήμητρα και η Κόρη, ο Διόνυσος, η Αφροδίτη, η Κυβέλη, η Άρτεμη, ο Δίας και οι Ήρωες. Η λατρεία του Δία ήταν η σημαντικότερη: αρκετά ακιδογραφήματα του 5ου και του 4ου αι. π.Χ. αναφέρουν το θεό. Μία φορά ο Δίας αναφέρεται ως βασιλεύς: τη λατρεία αυτή τη βρίσκουμε και στην Ολβία. Ευρήματα ειδωλίων περιλαμβάνουν τύπους της Αφροδίτης, της Άρτεμης, ένθρονες θεότητες, σατύρους και γυναικείες κεφαλές. Την αρχαϊκή και πρώιμη κλασική πόλη διαδέχεται η κλασική πόλη, που καταστράφηκε στο 331 π.Χ. από το Ζωπυρίωνα. Η θέση εγκαταλείπεται, στις αρχές του 3ου αι. π.Χ., έπειτα από μια καταστροφή, και οι κάτοικοι καταφεύγουν στην ισχυρή γειτονική πόλη, τον Τύρα.

Όμως, με τη βοήθεια του Αυτοκλή, γιου του Οινιάδος, και ενός Τυρίτη, οι κάτοικοι επέστρεψαν και επανίδρυσαν με επιτυχία την πόλη. Τα αρχαιολογικά κατάλοιπα μαρτυρούν αδιάσπαστη συνέχεια και ευημερία της πόλης από τα μέσα του 5ου έως τον ύστερο 4ο αι. π.Χ. Στα ανατολικά του αρχαιολογικού χώρου ανασκάφηκε το 1972 το νεκροταφείο του Ύστερης Κλασικής και Πρώιμης Ελληνιστικής περιόδου. Το νεκροταφείο του οικισμού της Ρωμαϊκής περιόδου βρίσκεται πλησίον. Περιλαμβάνει και ταφές σκυθικού τύπου. Στις αρχές του 1ου αι. μ.Χ. η πόλη τειχίζεται εκ νέου και διατηρείται ως ένα μέτριου μεγέθους πόλισμα έως τον 3ο αιώνα, οπότε και εγκαταλείπεται. Η ρωμαϊκή πόλη ακμάζει: τα ευρήματα περιλαμβάνουν νομίσματα, αμφορείς και ερυθροβαφήκεραμική.

Η νομισματοκοπία του Νικωνίου είναι επαρκώς γνωστή. Η πόλη έκοψε χάλκινο νόμισμα το δεύτερο τέταρτο του 5ου αι. π.Χ., με μια γλαύκα στον εμπροσθότυπο και την επιγραφή ΣΚ, ΣΚΥ ή ΣΚΥΛ. Τον οπισθότυπο κοσμούσε τετράκτινος τροχός, δελφίνι ή αιχμή βέλους. Οι νομισματικοί αυτοί τύποι μιμούνται τους τύπους της Ολβίας και της Ίστρου, ενώ αποτελούν μαρτυρία για το γεγονός ότι ο Σκύθης βασιλιάς Σκύλης είχε επιβάλει την κυριαρχία του στην πόλη επί ένα διάστημα. Την ίδια εποχή συναντά στην πόλη και πληθώρα επείσακτων νομισμάτων από την Ίστρο, που αποδεικνύει τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των δύο πόλεων. Την Ελληνιστική περίοδο στην περιοχή κυκλοφορούν και μακεδονικά νομίσματα.

Η Διοσκουριάς (Διοσκωρίας ή Διοσκουρίς) σχετίζεται με την πόλη Σοχούμ της Αμπχαζίας της Γεωργίας. Στα περίχωρα της σύγχρονης πόλης βρέθηκε ελληνικός οικισμός που πιστοποιείται από την ανεύρεση μιας ελληνικής επιτύμβιας στήλης και καύσεων νεκρών της Κλασικής και Ελληνιστικής περιόδου. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η Διοσκουριάς ταυτίζεται με το Σοχούμ, άλλοι ότι βρίσκεται στο λιμάνι του και άλλοι ότι έχει καταβυθιστεί. Βρισκόταν στις εκβολές του ποταμού Ανθέμου, βόρεια της Κολχίδας, βορειοδυτικά του ποταμού Φάσιδος. Στην Aρχαιότητα, θεωρoύνταν ένα από τα ανατολικότερα σημεία του Εύξεινου Πόντου. Η πόλη συνδέεται με τους Αργοναύτες, αφού φαίνεται ότι πήρε την ονομασία της από τους Διόσκουρους, που έλαβαν μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία. Ενδέχεται να υπήρχε τοπική λατρεία των θεών. Έχει επίσης προταθεί, χωρίς πειστικά τεκμήρια, ότι οι γλωσσικές ρίζες της ονομασίας βρίσκονται σε ανάλογη τοπική λέξη, που δεν ήταν ελληνική. Η Διοσκουριάς ιδρύθηκε από τους Μιλήσιους (περίπου 540 π.Χ.) και υπήρξε σημαντικός εμπορικός κόμβος έως τον 3ο αιώνα μ.Χ. Κατά τη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο, φαίνεται ότι ταυτίζεται με τη ΣεβαστούποληΗ Διοσκουριάς ήταν αρχαία ελληνική αποικία, αλλά πιθανόν στην ίδια θέση υπήρχε ελληνικός εμπορικός σταθμός πολύ νωρίτερα. Την μεγαλύτερη ανάπτυξή της παρουσιάζει η πόλη τον 3ο αι. π.Χ., οπότε και παρατηρείται σύγκρουση μεταξύ γηγενών και του ελληνικού πληθυσμού. Στις αρχές του 1ου αι. π.Χ., ήταν μέρος του Βασιλείου του Πόντου και ο Μιθριδάτης Στ΄ τη χρησιμοποίησε για καταφύγιο στην προσπάθειά του να ξεφύγει από τους Ρωμαίους (66-65 π.Χ.), δεδομένου ότι η Διοσκουριάς είχε ταχθεί στο πλευρό του Μιθριδάτη κατά τον πόλεμο. Αυτός είναι και ο λόγος που απόκτησε την αυτονομία της, η οποία εκφράστηκε κυρίως στην κοπή ίδιων νομισμάτων. Με την πτώση του Μιθριδατικού Βασιλείου, οι Ρωμαίοι παραχώρησαν τη Διοσκουριάδα και την ευρύτερη περιοχή της Κολχίδας σε ντόπιους ηγεμόνες.

Οι βασιλείς Πολέμων Α΄ και Πολέμων Β΄, καθώς και η βασίλισσα Πυθοδωρίς, φαίνεται ότι είχαν υπό την κατοχή τους την περιοχή περίπου έως το 79 μ.Χ. Στις αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ., βρισκόταν στην κυριαρχία των Ρωμαίων, οπότε και η πόλη μετονομαστηκε σε Σεβαστόπολη προς τιμήν του αυτοκράτορα Οκταβιανού. Πιθανόν ο έλεγχος του Ρωμαίου κυβερνήτη της Καππαδοκίας, του Αππιανού, να εκτεινόταν έως τη Διοσκουριάδα, η οποία είχε τείχος με τάφρο, τουλάχιστον την εποχή του αυτοκράτορα Αδριανού(117-138). Η εξουσία της Ρώμης εκτεινόταν και στις γύρω ημιάγριες και ημιαυτόνομες φυλές.

Η Διοσκουριάς ήταν ιδρυμένη στη γη της κολχικής φυλής των Σανίγων, οι βασιλείς των οποίων αντλούσαν την εξουσία τους από το Ρωμαίο αυτοκράτορα. Η πόλη υπήρχε και τη Βυζαντινή περίοδο.Ανασκαφές σε οικισμούς γύρω από το Σοχούμ έφεραν στο φως μεγάλο αριθμό κεραμικών, χρηστικών αντικειμένων, γεωργικών εργαλείων και όπλων. Ορισμένα είχαν κατασκευαστεί σε τοπικά εργαστήρια. Πολλοί αμφορείς φέρουν στις λαβές τους τη σφραγίδα ΔΙΟΣ-ΚΟΥ, μια συντομογραφία του «Διοσκουριάς» (μέσα 3ου αι. π.Χ.). Οι αμφορείς έχουν εμφανείς επιρροές από τη Σινώπη και την Ηράκλεια και θεωρείται ότι η παραγωγή τους ήταν αποτέλεσμα της ελληνικής επιρροής στην οικονομία και την τέχνη του ανατολικού Εύξεινου Πόντου. Κάποια άλλα από τα αρχαιολογικά ευρήματα ήταν εισαγόμενα προϊόντα από την Αθήνα, τη Θάσο (5ος-4ος αι. π.Χ.) και τη Χίο. Τα ελληνικά αντικείμενα καθώς και νομισματικά ευρήματα υποδηλώνουν την ύπαρξη στενών σχέσεων μεταξύ της πόλης και του ελλαδικού χώρου.

Οι περιοχές του Αιγαίου επί αιώνες προμηθεύονταν από τον Εύξεινο Πόντο τρόφιμα και σκλάβους καθώς και ορισμένα ανατολίτικα προϊόντα που έρχονταν με καραβάνια από την Ασία στον Εύξεινο Πόντο. Ο δρόμος του Καυκάσου από την ενδοχώρα τελείωνε στις πόλεις Φάσις και Διοσκουριάς. Παράλληλα, όμως, ήταν και ένα σημαντικό εμπορικό κέντρο για τις γειτονικές φυλές του Καυκάσου. Ενδεικτικό της σημασίας της πόλης ως εμπορικού κέντρου για πολλές εθνότητες ήταν οι εβδομήντα κατ’ άλλους τριακόσιες ή εκατόν τριάντα διαφορετικές γλώσσες που ακούγονταν στην αγορά της.

Όχι άλλες συμβουλές

Έχουν ζητήσει σε όλους μας και έχουμε όλοι μπει στον πειρασμό ή πέσει στην παγίδα να δώσουμε τις σωστότερες.

Ο λόγος για τις συμβουλές, που δυστυχώς ή ευτυχώς είναι αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης φύσης.

Μήπως όμως κάποιες φορές το ποτήρι ξεχειλίζει;

«Να μιλάς ευγενικά στους μεγαλύτερους», «Φόρα μπουφάν, θα κρυώσεις», «Να μπεις σε μια καλή σχολή στο πανεπιστήμιο», «Να διαλέξεις μια δουλειά που θα σου εξασφαλίσει μια καλή ζωή», «Να παντρευτείς», «Να κάνεις παιδιά», «Να μην κάθεσαι σταυροπόδι, είσαι έγκυος», «Να μην παίρνεις πολύ αγκαλιά το μωρό», «Να χωρίσεις», «Να αδυνατίσεις». Να, να, να...

Και ο κατάλογος συνεχίζεται μακρύς.

Όλοι έχουμε δεχτεί συμβουλές, συχνά εκνευριστικές, πιεστικές ή και προσβλητικές ακόμη, κάποιες φορές όμως πολύτιμες.

Από την άλλη πλευρά, όλοι έχουμε ζητήσει, κληθεί ή σκεφτεί να προσφέρουμε τις συμβουλές μας.

Και επίσης, έχουμε προβληματιστεί με το τι και πότε να συμβουλεύσουμε ή με το αν πρέπει να ακούσουμε τα όσα μας συμβούλευσαν.

Άραγε, ποια είναι η χρυσή τομή;

Πότε, πώς και ποιους πρέπει να συμβουλεύουμε και πότε και από ποιους θα πρέπει να ζητάμε τη γνώμη τους;

«Ναι» στη συζήτηση

Είναι προφανές ότι δύο άνθρωποι που έχουν μια σχέση -συγγενική ή φιλική- θα συζητήσουν και θα μοιραστούν μεταξύ τους τη γνώμη που έχει ο καθένας για ένα θέμα, καθώς και τις προτάσεις που πιθανώς θα κάνει για την επίλυσή του.

Αυτό που επίσης είναι αναμενόμενο και λογικό είναι ότι ο καθένας θα βλέπει το ζήτημα από τη δική του οπτική γωνία, βασιζόμενος στις δικές του πεποιθήσεις, αρχές, ηθικές αξίες, εμπειρίες κ.λπ. Οπότε, όταν ο σύντροφος, ο φίλος ή ο συγγενής θα δώσει μια συμβουλή, αυτή θα βασίζεται στη δική του οπτική γωνία, χαρακτηριστικό που καθιστά τη συμβουλή υποκειμενική ή ακόμα και άχρηστη ή επικίνδυνη εφόσον δεν είναι ειδικός στο ζήτημα για το οποίο συμβουλεύει.

Ως εκ τούτου, καλό είναι να αποφεύγουμε να δίνουμε συμβουλές και αντ' αυτού να προσπαθούμε να συζητάμε εκτενώς το θέμα με τον άνθρωπό μας και να τον βοηθάμε να δει όλες τις πλευρές μίας πιθανής απόφασης, τα υπέρ και τα κατά της, τις εναλλακτικές λύσεις κ.λπ.

Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό και από τις δύο πλευρές είναι ότι την τελική ευθύνη για την απόφαση, την εφαρμογή και τη στήριξή της την έχει ο άνθρωπος που αντιμετωπίζει το πρόβλημα κάθε φορά. Κανείς δεν δικαιούται να επιμένει να πάρει συμβουλή ή να συμβουλεύσει, ο καθένας είναι υπεύθυνος για τη ζωή του.

«Ναι» στη γνώμη των ειδικών

Όσο οι συμβουλές είναι επικίνδυνες όταν προέρχονται από μη ειδικούς άλλο τόσο είναι πολύτιμες και απαραίτητες όταν μας τις δίνουν οι ειδικοί.

Έτσι, ένας επαγγελματίας μπορεί πάντα να μας καθοδηγήσει καλύτερα και με μεγαλύτερη ασφάλεια για να βρούμε τη λύση σε ό,τι μας απασχολεί.

Ας ρωτήσουμε, λοιπόν, τον γυναικολόγο για το αν πρέπει να περπατάμε στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τη σύμβουλο θηλασμού για το πόσο συχνά να ταΐζουμε το μωρό μας, τον παιδίατρο για το αν το παιδί μας είναι παχύ, τον σύμβουλο γάμου για το τι να κάνουμε προκειμένου να σώσουμε τον γάμο μας κ.ο.κ.

«Ναι» στην ενσυναίσθηση

Αυτό που έχει αξία όταν θέλουμε να δώσουμε μία συμβουλή είναι να προσπαθήσουμε να μπούμε στη θέση του άλλου και να τον συμβουλεύσουμε με βάση τις δικές του ανάγκες.

Αυτή είναι, όμως, μία δεξιότητα που δεν την έχουμε όλοι και η οποία στην ψυχολογία ονομάζεται ενσυναίσθηση, το να μπορούμε δηλαδή να δούμε τα πράγματα από την οπτική γωνία του άλλου, καταλαβαίνοντας πώς αισθάνεται, πώς σκέφτεται και ποιες είναι οι ανάγκες του.

Σχέση ανώτερου-κατώτερου

Η συμβουλή θυμίζει γενικά μία γονική σχέση, σαν να 'ναι ο γονιός ή ο ανώτερος αυτός που συμβουλεύει και το παιδί ή ο κατώτερος αυτός που δέχεται τις συμβουλές.

Κάποιος μπορεί να δίνει πολλές συμβουλές για να αισθάνεται ότι είναι ανώτερος, χρήσιμος, ξεχωριστός, απαραίτητος, αλλά ίσως και επειδή θέλει να ανακουφίσει τον άλλον ή να λύσει ένα ζήτημα.

Αντίστοιχα, αυτός που δέχεται τις συμβουλές μερικές φορές θα μπορούσε να νιώθει ακόμα και ότι ο συμβουλάτορας δεν τον θεωρεί ικανό ώστε να αποφασίσει και ότι προσπαθεί να του υποδείξει τον δρόμο.

Φυσικά, τίθεται θέμα ερμηνείας τόσο από αυτόν που δέχεται τη συμβουλή και μπορεί να τη δει ως μία πρόταση ή ως επιβολή, όσο και από αυτόν που δίνει τη συμβουλή και την παρουσιάζει ως γνώμη του ή ως αδιαμφισβήτητη αλήθεια.

Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, και τον άνθρωπο που ζητά συχνά και πολλές συμβουλές, ακριβώς επειδή έχει μάθει να βολεύεται και δεν θέλει να μπει στη διαδικασία να σκεφτεί πολύ, ακολουθώντας έναν εύκολο και πρόχειρο τρόπο αντιμετώπισης των καταστάσεων.

Συμβουλεύοντας τα παιδιά μας

Όταν τα παιδιά είναι μικρά, δεν ξέρουν πώς να χειριστούν κάποια πράγματα.

Εκεί χρειάζονται συμβουλές, αλλά πιο πολύ κανόνες, αρχές και αξίες, τα οποία θα πρέπει εμείς οι γονείς να τους τα διδάξουμε (για παράδειγμα, ότι δεν μιλάμε σε ξένους, δεν δέρνουμε, δεν κλέβουμε κ.ά.).

Σημαντικό είναι να συζητάμε μαζί τους όσα δεν γνωρίζουν, αλλά και μέσω του παραδείγματος να τους δείχνουμε πώς να φέρονται.

Ούτως ή άλλως, οι γονείς αποτελούμε πρότυπα μίμησης ή αποφυγής για τα παιδιά μας.

Νίτσε: Όλοι θέλουν να ανεβούν στο θρόνο, αυτό είναι η τρέλα τους –λες και η ευτυχία κάθεται στο θρόνο!

Υπάρχουν κάπου ακόμη λαοί και αγέλες, όχι όμως σε μας, αδελφοί: σε μας υπάρχουν κράτη.

Κράτος; Τι είναι αυτό; Εντάξει λοιπόν! Ανοίξτε τώρα τα αφτιά σας, γιατί θα σας πω ό,τι έχω να σας πω για τον θάνατο των λαών.

Κράτος λέγεται το πιο ψυχρό απ' όλα τα ψυχρά τέρατα. Και ψυχρά επίσης ψεύδεται και τούτο το ψέμα βγαίνει σερνόμενο από το στόμα του: 'εγώ, το κράτος, είμαι ο λαός'.

Ψέμα είναι αυτό! Δημιουργοί ήταν εκείνοι που δημιούργησαν τους λαούς και που κρέμασαν μια πίστη και μια αγάπη πάνω απ' αυτούς: έτσι υπηρέτησαν τη ζωή.

Καταστροφείς είναι εκείνοι που στήνουν παγίδες για τους πολλούς και ονομάζονται κράτος: κρεμούν από πάνω τους ένα σπαθί κι εκατό ορέξεις.

Όπου υπάρχει ακόμη λαός, δεν καταλαβαίνει το κράτος και το μισεί σαν κακό μάτι και σαν αμαρτία απέναντι στα ήθη και τα δικαιώματα.

Αυτό το σημάδι σας δίνω: κάθε λαός μιλά τη γλώσσα του σχετικά με το καλό και το κακό: ο γείτονάς του δεν την καταλαβαίνει. Η γλώσσα του, επινοήθηκε μέσα στα ήθη και στα δικαιώματα.

Αλλά το κράτος ψεύδεται σε όλες τις γλώσσες του καλού και του κακού· και ό,τι και να πει, ψεύδεται -και επίσης ό,τι έχει, το έχει κλέψει.

Όλα είναι ψεύτικα στο κράτος· με κλεμμένα δόντια δαγκώνει, το δαγκανιάρικο. Ψεύτικα είναι και τα σπλάχνα του. Σύγχυση των γλωσσών του καλού και του κακού: αυτό το σημάδι σάς δίνω ως σημάδι του κράτους. Αληθινά, τη θέληση για θάνατο δείχνει αυτό το σημάδι! Αληθινά, γνέφει στους κήρυκες του θανάτου!

Γεννιούνται υπερβολικά πολλοί άνθρωποι: για τους περιττούς εφευρέθηκε το κράτος!

Δείτε λοιπόν πώς τους προσελκύει, αυτούς τους υπερβολικά πολλούς! Πώς τους καταβροχθίζει και τους μασά και τους ξαναμασά!

Πάνω στη γη δεν υπάρχει τίποτε μεγαλύτερο από μένα: εγώ είμαι το δάχτυλο του θεού, αυτό που βάζει τάξη' -έτσι ουρλιάζει το τέρας. Και δεν πέφτουν στα γόνατα μόνον εκείνοι που έχουν μακριά αφτιά και κοντή όραση!

Αχ, και σε σας επίσης, μεγάλες ψυχές, ψιθυρίζει τα ζοφερά ψέματά του! Αχ, μαντεύει τις πλούσιες καρδιές, που πρόθυμα σπαταλιούνται!

Ναι, ακόμη και σας σάς μαντεύει, νικητές του παλιού θεού! Κουραστήκατε στον αγώνα και τώρα η κούραση σας υπηρετεί το νέο είδωλο!

Ήρωες και αξιοσέβαστους ανθρώπους θα ήθελε να έχει γύρω του το νέο είδωλο! Αρέσκεται να λιάζεται στο ηλιόφως των καλών συνειδήσεων -το ψυχρό τέρας!

Θέλει να σας τα δώσει όλα, αν εσείς το λατρέψετε, το νέο είδωλο: επίσης αγοράζει τη λάμψη της αρετής σας και το βλέμμα των περήφανων ματιών σας.

Θέλει να σας βάλει δόλωμα στους υπεράριθμους! Ναι, ένα διαβολικό τέχνασμα εφευρέθηκε εδώ, ένα άλογο του θανάτου, που βροντά κάτω από τα φανταχτερά στολίδια των θεϊκών τιμών.

Ναι, ένας θάνατος για τους πολλούς εφευρέθηκε εδώ, που καυχιέται πως είναι ζωή: αληθινά, μια εγκάρδια υπηρεσία στους κήρυκες του θανάτου!

Κράτος ονομάζω αυτό, όπου όλοι πίνουν δηλητήριο, καλοί και κακοί: κράτος, όπου όλοι χάνουν τον εαυτό τους, καλοί και κακοί: κράτος, όπου η αργή αυτοκτονία όλων -ονομάζεται "ζωή".

Δείτε λοιπόν αυτούς τους περιττούς! Κλέβουν τα έργα των εφευρετών και τους θησαυρούς των σοφών: πνευματική καλλιέργεια ονομάζουν την κλεψιά τους -κι όλα τα κάνουν αρρώστια και αποτυχία!

Δείτε λοιπόν αυτούς τους περιττούς! Άρρωστοι είναι πάντα, ξερνούν τη χολή τους και το ονομάζουν αυτό εφημερίδα. Κατασπαράζουν ο ένας τον άλλο και δεν μπορούν καν να τον χωνέψουν.

Δείτε λοιπόν αυτούς τους περιττούς! Πλούτη αποκτούν και όμως γίνονται όλο και πιο φτωχοί. Δύναμη θέλουν και προπαντός τον μοχλό της δύναμης, πολύ χρήμα -αυτοί οι ανίκανοι!

Δείτε πώς σκαρφαλώνουν, αυτοί οι ευκίνητοι πίθηκοι! Σκαρφαλώνουν ο ένας πάνω στον άλλο κι έτσι παρασύρονται στη λάσπη και στο βυθό.

Όλοι θέλουν να ανεβούν στο θρόνο: αυτό είναι η τρέλα τους –λες και η ευτυχία κάθεται στο θρόνο! Συχνά κάθεται η λάσπη στο θρόνο - και επίσης συχνά ο θρόνος πάνω στη λάσπη.

Τρελοί είναι όλοι τους για μένα και πίθηκοι που σκαρφαλώνουν και υπερβολικά θερμόαιμοι. Άσχημα μου μυρίζει το είδωλο σας, το ψυχρό τέρας: άσχημα μου μυρίζουν όλοι αυτοί μαζί, οι ειδωλολάτρες.

Αδέλφια μου, θέλετε λοιπόν να πνιγείτε μέσα στις αναθυμιάσεις των στομάτων και των ορέξεων τους: καλύτερα να σπάσετε τα παράθυρα και να πηδήσετε έξω, στον καθαρό αέρα!

Απομακρυνθείτε λοιπόν από την άσχημη μυρωδιά! Μακριά από την ειδωλολατρία των περιττών!

Απομακρυνθείτε λοιπόν από την άσχημη μυρωδιά! Μακριά από τον αχνό αυτών των ανθρωποθυσιών!

Για τις μεγάλες ψυχές, η γη είναι ακόμη ελεύθερη. Άδειες είναι ακόμη πολλές θέσεις για ερημίτες, μόνους ή δυο δυο, τις οποίες περιβάλλει η μυρωδιά ήσυχων θαλασσών.

Για τις μεγάλες ψυχές, ελεύθερη είναι ακόμη μια ελεύθερη ζωή. Αληθινά, όποιος κατέχει λίγα, κατέχεται εξίσου λίγο: ευλογημένη να είναι η μικρή φτώχεια!

Εκεί που σταματά το κράτος, εκεί αρχίζει ο άνθρωπος, εκείνος που δεν είναι περιττός: εκεί αρχίζει το τραγούδι του απαραίτητου, η μοναδική και αναντικατάστατη μελωδία.

Εκεί όπου σταματά το κράτος -κοιτάξτε λοιπόν, αδελφοί μου! Δεν τα βλέπετε, το ουράνιο τόξο και το γεφύρι του υπεράνθρωπου;

Νίτσε, Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα - "Για το νέο είδωλο"

Καμιά λέξη δεν είναι πιο ασταθής όσο το «ποτέ» και το «πάντα»

Καμιά λέξη δεν είναι πιο ασταθής όσο το «ποτέ» και το «πάντα» στα ανθρώπινα.

Ειδικά στον έρωτα, ένα «πάντα» καλύπτει με ειλικρίνεια μονάχα την ώρα που προφέρεται. Είναι στα μυστήρια δικαιώματα του μυστήριου έρωτα κι αυτό.

Θα πρέπει να γνωρίζουμε από την αρχή, από τη στιγμή που μέσα μας ανθεί η ερωτική ανάγκη.

Κι ύστερα, το πρόσωπο που ερωτευόμαστε, ή μας ενθουσιάζει ως φίλος, ως συνεργάτης, ως οτιδήποτε, δεν είναι πάντα αληθινό ή δεν είναι το μόνο πρόσωπο του άλλου.

Με άλλο χαρακτήρα ξεκινάς μια σχέση και με άλλο χαρακτήρα βρίσκεσαι με τον καιρό.

Διότι τα δεδομένα που είχαμε σωρεύουν με τον καιρό νέα δεδομένα κι αλλάζουν, οι συνθήκες επιδρούν, τα χρόνια εμφανίζουν πτυχές άγνωστες, προστίθενται καινούργια, κρυμμένα στοιχεία του άλλου προσώπου στη γνωριμία και στο κοινό βίωμα που ξεκινήσαμε.

«Δε σε αναγνωρίζω!...» Είναι τόσο συνηθισμένη αυτή η απελπισμένη κραυγή στις σχέσεις. «Δεν το περίμενα από εκείνη ποτέ!»

Και δεν προκύπτουν από υποκρισία πάντοτε τούτες οι δυσάρεστες, συντριπτικές κάποτε, εκπλήξεις.

Είναι γιατί ο ανθρώπινος ψυχισμός θυμίζει χώρα αβυσσαλέα.

Και ο ίδιος μας ο εαυτός πολλά «δεν τα αναγνωρίζει!» στον εαυτό του. Πολλά «Δεν το περίμενα από μένα ποτέ!»

Πως να εγγυηθείς και να προφέρεις ένα κυριολεκτικό «πάντα», ένα πρόσωπο σταθερό και συνεπές, όταν δεν το κατέχεις;

Πως να δώσεις κάτι που δεν έχεις; Πως να ορκιστείς για έναν άγνωστο εαυτό στον άγνωστο εαυτό του άλλου;

Ό,τι αληθινό αξιωθήκαμε να μας ακουμπήσει με τη χάρη του και γνήσια μας συγκίνησε κάποτε μας συγκινεί για πάντα.

Έρωτες αληθινοί, χάρτινοι ήρωες αληθινοί, μελωδίες και φωνές αληθινές που πέρασαν από το αυτί μας, φωτογραφίες, εικόνες πραγματικότητας και εικόνες από κινηματογραφικές ταινίες πιο αληθινές από την πραγματικότητα, στίχοι, φίλοι χαμένοι, αγαπημένοι νεκροί, όλα θα περνούν πάντα από κοντά μας και δε θα περνούν.

Θα αποθηκεύονται, ακόμη και εν αγνοία μας, εντός μας, σ' ένα προσωπικό υπόγειο μυστηρίων και θαυμάτων.

Είναι σοφία να φτιάχνει και να συντηρεί κανείς τέτοια υπόγεια. Αν και από μόνα τους έχουν τόση δύναμη που, θες δε θες, τα θυμάσαι δεν τα θυμάσαι, τα συνειδητοποιείς ή όχι, τέτοια υπόγεια συντηρούνται.

Γιατί είναι η σκιά μας.

Κι αν λέγεται πως μια μουσική από τις παύσεις και τις σιωπές της ακούγεται, έτσι και μια ζωγραφιά, η ζωγραφιά του επίγειου ταξιδιού μας, από τις σκιές της φωτίζεται.

Ο ευκολότερος τρόπος να αποτύχεις είναι να μην προσπαθήσεις. Η δυσκολία του εμποδίου δίνει αξία στη νίκη

Ζούμε όλοι μέσα σε έναν ασφαλή κύκλο που λέγεται κύκλος βολικότητας. Εκεί μέσα όλα είναι εύκολα και απλά. Συναντάμε τους ανθρώπους που ήδη ξέρουμε, πίνουμε καφέ και μιλάμε για την κρίση, για τα γεγονότα, για τους άλλους, δουλεύουμε πάνω σε αυτό που μας είναι οικείο, βλέπουμε τηλεόραση. Δεν υπάρχει όμως τίποτα σπουδαίο που να είναι βολικό. Τα σπουδαία θέλουν κόπο και βρίσκονται έξω από τον κύκλο βολικότητάς μας. Εκεί που κρύβονται οι φόβοι, οι απογοητεύσεις, οι δυσκολίες, εκεί βρίσκονται το μεγαλείο, η ευτυχία, η ολοκλήρωση.

Οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουν ένα βήμα έξω από τον κύκλο βολικότητάς τους, αντιμετωπίζουν το δύσκολο, την άρνηση, τον φόβο, κι έπειτα κάνουν δύο βήματα πίσω. Οι οραματιστές, οι καλλιτέχνες της ζωής, φεύγουν μακριά από τον κύκλο τους, εκεί όπου τα εμπόδια είναι πολλά, εκεί οπου η αποτυχία καραδοκεί, αλλά η ανταμοιβή είναι τεράστια. Πρώτα απομακρύνονται κι έπειτα σπάνε, διαλύουν, καίνε τις γέφυρες ανάμεσα στον απέραντο κύκλο του άβολου, που όμως προσφέρει απεριόριστες ευκαιρίες για ανάπτυξη και πρόοδο, και στον τόσο μικρό κύκλο του βολικού.

Τόσο μικρή έχει γίνει, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, αυτή η καθημερινή μας φυλακή, καθώς όλα είναι στάσιμα και συνεχώς επαναλαμβανόμενα. Κανένα περιθώριο ανάπτυξης. Οι σπουδαίοι, οι καλλιτέχνες, οι οραματιστές, εκπαιδεύονται καθημερινά στο να κάνουν βολικό το άβολο. Βολικό το άβολο σημαίνει ότι πιέζουν τον εαυτό τους να υπερνικούν εμπόδια. Και από ένα σημείο και έπειτα τους γίνεται συνήθεια. Η κοινωνία, το σχολείο και το οικογενειακό μας περιβάλλον έχουν επηρεάσει σε καταλυτικό βαθμό την ποιότητα της ζωής μας. Κάποιος που έχει δεχτεί βία από τους γονείς του είναι πολύ πιο εύκολο να ασκήσει βία στα παιδιά του. Του είναι κάτι φυσικό. Αυτή είναι η μία μετάφραση.

Μπορεί επίσης να μην ασκήσει ποτέ βία, γιατί δεν θέλει το παιδί του να νιώσει όπως ένιωθε εκείνος. Αυτή είναι η άλλη μετάφραση, που μετατρέπει το εμπόδιο σε ευκαιρία και πλεονέκτημα, και εξαρτάται από την ιστορία που έχει στο μυαλό του. «Η βία είναι κάτι φυσικό» ή «Η βία είναι ό,τι χειρότερο». Οι αρχές με τις οποίες γαλουχηθήκαμε έχουν δημιουργήσει στο μυαλό μας την ιστορία για το τι είναι εφικτό και τι όχι, τι είμαστε ικανοί να κάνουμε και τι όχι, τι είναι καλό και τι δεν είναι.

Σε κάθε περίπτωση, όσο δύσκολο κι αν είναι, μπορούμε να αλλάξουμε τον προγραμματισμό μας. Από την παιδική μας ηλικία, λοιπόν, μάθαμε ότι είναι λάθος να κάνουμε λάθος. Οποιοδήποτε λάθος ήταν πάντα κατακριτέο. Λάθος στην ορθογραφία, στο διαγώνισμα, χαμηλοί βαθμοί στα μαθήματα, ήταν συνώνυμα με την αποτυχία. Αμφιβάλλω αν κάποιος σου είπε όταν ήσουν μικρός τα παρακάτω λόγια: «Ευτυχώς που δεν έγραψες καλά στο διαγώνισμα γιατί τώρα ξέρεις πού χρειάζεσαι βοήθεια και είμαι σίγουρος ότι με αυτήν την εμπειρία είσαι έτοιμος στο επόμενο να γράψεις άριστα. Άλλωστε, το λάθος δεν είναι παρά μέρος του σωστού».

Αν όχι, πιθανότατα να είσαι στην κατηγορία των ανθρώπων που έχουν μεγαλώσει με την πεποίθηση ότι το σφάλμα πρέπει να αποφεύγεται πάση θυσία. Ότι είναι απαράδεκτο να αποτύχεις, πεποίθηση που ενισχύθηκε ιδιαίτερα από την κοινωνία, το σχολείο, την οικογένεια. Μας μεγάλωσαν για να μην αποτύχουμε.

Και, για να μην αποτύχουμε, προσπάθησαν να βγάλουν από τον δρόμο μας τα εμπόδια. Ξέχασαν να μας πουν ότι δεν υπάρχει επιτυχία χωρίς εμπόδια.

Ο ευκολότερος τρόπος να αποφύγεις το σφάλμα είναι να μην προσπαθήσεις. Ο γνωστός φόβος της αποτυχίας έρχεται και εδώ να παγώσει κάθε δημιουργικό κύτταρο. Αν η αποτυχία όμως είναι κάτι κακό, τότε το εμπόδιο είναι η μητέρα όλων των κακών. Αφού εμπόδιο που δεν ξεπερνιέται, οδηγεί στην αποτυχία. Η πλειονότητα των ανθρώπων που παρακολουθούν τα σεμινάρια του Ανθρώπου στο ΝηΣί, όταν μετά ρωτούνται τι ξεχώρισαν, αναφέρονται στη διδασκαλία υπερνίκησης εμποδίων.

Πάνω στη σκηνή παρουσιάζεται η διαδρομή ενός μέσου ανθρώπου και ενός οραματιστή, ενώ τα εμπόδια συμβολίζονται με μία ή περισσότερες καρέκλες. Η οπτική εμπειρία βοηθά τους συμμετέχοντες να ταυτίζονται με όσα βλέπουν. Έτσι το μήνυμα εντυπώνεται στη συνείδηση και είναι πιο εύκολο να ξεπεράσουν τα δικά τους εμπόδια.

Ξέρεις κάποιον που πέτυχε κάτι σπουδαίο χωρίς να συναντήσει εμπόδια; Ο μόνος τρόπος να σε νικήσει ένα εμπόδιο είναι να το αφήσεις να σε νικήσει. Ο μόνος τρόπος να αποτύχεις είναι να τα παρατήσεις. Ο μόνος που μπορεί να σε νικήσει είσαι εσύ. Δεν πειράζει να αποτύχεις, γιατί το να αποτύχεις είναι ο μοναδικός τρόπος για να πετύχεις. Κανένας μυς δεν μεγαλώνει χωρίς αντίσταση. Καθώς η πεταλούδα παλεύει να σπάσει το κουκούλι, προετοιμάζεται για να πετάξει. Αν κάποιος άλλος ανοίξει το κουκούλι για αυτήν, δηλαδή απομακρύνει το εμπόδιο από τον δρόμο της, δεν τη βοηθά, αλλά τη σκοτώνει καθώς δεν θα έχει δυναμώσει αρκετά ώστε να μπορέσει να πετάξει.

Αν δεν υπήρχαν τα εμπόδια, δεν θα υπήρχε εξέλιξη. Χωρίς εξέλιξη δεν θα υπήρχε πρόοδος και χωρίς πρόοδο είτε δεν θα υπήρχε ζωή είτε δεν θα είχε αξία η ζωή. Η δύναμη του αντιπάλου δίνει αξία στον νικητή. Η δυσκολία του εμποδίου δίνει αξία στη νίκη. Γιατί να αγωνιστείς, αν δεν έχεις κάποιον να συναγωνιστείς; Αν δεν υπάρχει ένα εμπόδιο να ξεπεράσεις; Τι νόημα έχει να κλοτσήσεις την μπάλα σε ένα άδειο τέρμα; Χωρίς κόλαση δεν έχει νόημα ο παράδεισος. Θα ήταν εξαιρετικά βαρετός. Χωρίς δυστυχία δεν θα είχε αξία η ευτυχία. Χωρίς το κακό, κανείς δεν θα αναγνώριζε το καλό.

Χωρίς τα εμπόδια, δεν θα υπήρχαν σπουδαίες πράξεις, εκπληκτικά αποτελέσματα, αριστουργηματικά επιτεύγματα. Δεν θα υπήρχαν, γιατί κανείς δεν θα πάσχιζε να κατορθώσει το οτιδήποτε. Όλοι θα κατάφερναν ακριβώς τα ίδια. Ένα ολυμπιακό μετάλλιο έχει αξία λόγω της δυσκολίας των εμποδίων που πρέπει να ξεπεράσει κάποιος για να το κατακτήσει. Τα εμπόδια ξεχωρίζουν τους νικητές από τους μη νικητές, τους ερασιτέχνες από τους επαγγελματίες, τους καλλιτέχνες από όσους δοκιμάζουν την τύχη τους, τους πετυχημένους από εκείνους που έχουν συμβιβαστεί.

Το εμπόδιο δεν είναι αποτυχία, αλλά προετοιμασία για τη νίκη. Η αποτυχία δεν είναι εμπόδιο, αλλά προετοιμασία για τη νίκη. Οι τελευταίες δύο φράσεις μπορούν να αλλάξουν εντελώς την ιστορία στο μυαλό σου για το τι σημαίνει επιτυχία, νίκη, για το πώς φτάνεις σε αυτή, τι συναντάς στην πορεία, πώς αντιδράς στα εμπόδια, και τελικά να αλλάξει εντελώς τα αποτελέσματά σου. Όταν κάτι δεν πάει καλά, οι άνθρωποι νομίζουν ότι δεν θα πηγαίνει καλά για πάντα. Όταν κάτι πάει καλά, νομίζουν ότι θα πηγαίνει καλά για πάντα. Αυτό φυσικά δεν ισχύει.

Τα πάντα κινούνται σε κύκλους. Κάνουν μια διαδρομή και επιστρέφουν. Μετά την ύφεση υπάρχει η ανάπτυξη, μετά την καταιγίδα η νηνεμία, μετά τη νύχτα η μέρα, μετά τον χειμώνα η άνοιξη. Ο Τόμας Έντισον λένε ότι απέτυχε δέκα χιλιάδες φορές πριν καταφέρει να ανάψει τον ηλεκτρικό λαμπτήρα, ο Μάικλ Τζόρνταν αστόχησε επίσης χιλιάδες φορές. O Αϊνστάιν χρειάστηκε οχτώ χρόνια για να περιγράψει με μαθηματικό τρόπο τη θεωρία της σχετικότητας. Στο διάστημα αυτό βρέθηκε αρκετές φορές στα πρόθυρα της νευρικής κατάρρευσης. Ο Αβραάμ Λίνκολν απέτυχε στις εξετάσεις νομικής, στις επιχειρηματικές του δραστηριότητες, και ήταν χρεωμένος για χρόνια. Πέθανε η αγαπημένη του παραμονές του γάμου του, έπαθε νευρικό κλονισμό, έβαλε πάμπολλες φορές υποψηφιότητα στο Κογκρέσο ως γερουσιαστής, αλλά και ως κυβερνήτης, και απέτυχε. Τελικά εκλέχτηκε πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών και εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους ηγέτες όλων των εποχών.

Η λύση σε κάθε εμπόδιο είναι να συνεχίσεις. Ο ευκολότερος τρόπος να μην πετύχεις είναι να μην προσπαθήσεις. Ο πιο σίγουρος τρόπος να αποτύχεις είναι να τα παρατήσεις στην πρώτη αποτυχία ή στο πρώτο εμπόδιο. Ή στο δεύτερο ή στο τρίτο ή στο χιλιοστό. Το απόφθεγμα που άνοιξε αυτό το κεφάλαιο είναι: Η διαφορά επιτυχημένου και αποτυχημένου είναι ότι, ενώ ο αποτυχημένος στην πρώτη αποτυχία τα παράτησε, ο επιτυχημένος στην εκατοστή αποτυχία προσπάθησε άλλη μια φορά.

Αν κάποιος κάνει πράξη το νόημα αυτής της φράσης, έχει βάλει τις βάσεις της προσωπικής του επιτυχίας. Αντί να ενοχλείσαι, να αγχώνεσαι, να αποθαρρύνεσαι όταν συναντάς ένα εμπόδιο, θα πρέπει να χαίρεσαι καθώς είναι δείγμα πρώτον ότι είσαι στον σωστό δρόμο, καθώς δρόμος προς την επιτυχία χωρίς εμπόδια δεν υπάρχει, και δεύτερον ότι διαφέρεις. Αν συνεχίσεις, τότε κάνεις κάτι διαφορετικό, άρα μπορείς να έχεις και διαφορετικό αποτέλεσμα. Για να έχεις κάτι διαφορετικό, πρέπει να κάνεις κάτι διαφορετικό, εκτός κι αν ζεις στην Παραμυθοχώρα.

Οι πολλοί έχουν τα αποτελέσματα των πολλών, γιατί κάνουν ό,τι κάνουν οι πολλοί. Τις περισσότερες φορές τίποτα σπουδαίο. Τίποτα και πολλή τηλεόραση. Φαντάσου να ζούσαμε σε έναν κόσμο στον οποίο όλοι θα χαίρονταν με τα εμπόδια, θα γελούσαν στην αποτυχία, θα συνέχαιραν ο ένας τον άλλον γνωρίζοντας ότι ήρθαν ένα βήμα πιο κοντά στον στόχο τους. Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος, γεμάτος σπουδαία επιτεύγματα και ευτυχισμένους ανθρώπους.

Oι περισσότεροι στα εμπόδια κάνουν πίσω και έπειτα επιθυμούν να έχουν τα αποτελέσματα των λίγων. Παρατούν το γυμναστήριο, τη σχέση τους, την κιθάρα, τη διατροφή. Θέλουν άμεσα αποτελέσματα για κάτι που χτίζεται και κερδίζεται με τον χρόνο. Ρίχνουν το φταίξιμο για τις αποτυχίες τους πάντα σε κάποιον άλλο. Φταίει η κρίση, ο πρωθυπουργός, οι γονείς, η εποχή, ο σύντροφος, η θάλασσα που έχει πολύ αλάτι, ο ουρανός που είναι πολύ μπλε. Παίρνω τη ζωή στα χέρια μου σημαίνει αναλαμβάνω την ευθύνη της: Το πρώτο βήμα για αριστουργηματικά αποτελέσματα.

Πρόταση: Δεν είναι εύκολο να φτάσεις ψηλά γιατί τα εμπόδια καραδοκούν. Τα εμπόδια που σε σταματούν είναι όμως ταυτόχρονα συστατικά νίκης. Όλες οι δυσκολίες είναι δώρα, φτάνει να εκμεταλλευτείς την εμπειρία που σου αφήνουν. Το μάθημα αυτό είναι δωρεάν και ταυτόχρονα το ακριβότερο που θα σου δοθεί στη ζωή σου. Η φιλοσοφία σου απέναντι στο εμπόδιο ορίζει τη στάση σου. Έπειτα οι πράξεις σου ορίζουν τα αποτελέσματά σου. Λέγοντας φιλοσοφία, εννοώ αν θεωρείς ότι το εμπόδιο είναι η δικαιολογία σου για να σταματήσεις ή το κίνητρό σου για να συνεχίσεις.

Και πάλι, η ιστορία στο μυαλό σου για το εμπόδιο ευθύνεται για το αν θα το ξεπεράσεις και τελικά θα πετύχεις. Σκέψου για λίγο πριν προχωρήσεις την ανάγνωση: Ποια είναι για σένα τα σημαντικότερα εμπόδια στη ζωή σου; Υπάρχουν άνθρωποι που έχασαν τους γονείς τους, που δεν ακούν, που δεν έχουν χέρια, που έχασαν την περιουσία τους, που δεν βλέπουν, που φοβούνται, που προδόθηκαν, και για όλους αυτούς τους λόγους καταστράφηκαν. Και άνθρωποι που πέρασαν ακριβώς τα ίδια και χρησιμοποίησαν τους ίδιους λόγους για να ζήσουν μια ζωή γεμάτη νόημα.

Αυτό που διαφοροποιεί τους μεν από τους δε, είναι η στάση τους απέναντι στο εμπόδιο. Όταν δουλεύω σε προσωπικό επίπεδο με κάποιον, το πρώτο που με ενδιαφέρει είναι να ανακαλύψω τι είναι αυτό που πραγματικά επιθυμεί. Γιατί ήρθε σε εμένα; Ποιος είναι ο στόχος και το όραμά του; Έπειτα αφιερώνω όσο χρόνο χρειάζεται για να του αποδείξω ότι κάθε εμπόδιο που έρχεται στον δρόμο του είναι ευεργετικό και τον προετοιμάζει να πετύχει τους στόχους του. Σκέψου ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχασαν τους γονείς τους και αυτό τους ώθησε να δημιουργήσουν μια δεμένη οικογένεια. Άνθρωποι χωρίς χέρια ζωγραφίζουν καταπληκτικά, ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο.

Άλλοι κατάφεραν να γίνουν σπουδαίοι ομιλητές επειδή τους κυρίευε ο φόβος κάθε φορά που ανέβαιναν στη σκηνή. Άλλοι εξελίχθηκαν σε σπουδαίους μουσικούς γιατί δεν άκουγαν καλά ή γιατί ήταν κουφοί. Κι άλλοι έχασαν την περιουσία τους, γεγονός που αποτέλεσε το κίνητρο όχι μόνο για να την κερδίσουν πίσω, αλλά για να δημιουργήσουν ολόκληρες αυτοκρατορίες.

O Νικ Βούισιτς είναι ένας άνθρωπος χωρίς χέρια και χωρίς πόδια, που επιχείρησε να αυτοκτονήσει όταν ήταν πολύ μικρός, και πέρασε όλη την παιδική του ηλικία βουτηγμένος στην κατάθλιψη, λόγω της αναπηρίας του. Μέχρι που κατάλαβε ότι τα εμπόδια στον δρόμο του αποτελούσαν στην πραγματικότητα ευκαιρίες ζωής. Μέσα από τις ομιλίες του εμπνέει χιλιάδες ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να ζουν τη ζωή τους στο έπακρο. Να είναι ευγνώμονες για όσα έχουν και να μην τα παρατούν ποτέ. Το να είσαι ευγνώμων για τις δυσκολίες σε βοηθά να τις ξεπεράσεις. Τώρα ήρθε η ώρα να σκεφτείς με ποιον τρόπο τα δικά σου εμπόδια μπορούν να αποτελέσουν κίνητρα δράσης, ευκαιρίες ζωής.

Αφιέρωσε όσο χρόνο χρειάζεται, για να καταγράψεις τις ευεργετικές συνέπειες των εμποδίων στη ζωή σου αλλά και το πώς μπορείς να τα εκμεταλλευτείς στο άμεσο μέλλον. Είναι στο χέρι σου να αποφασίσεις σήμερα, τώρα, ότι δεν θα αποφεύγεις τον δρόμο της επιτυχίας για να μη συναντήσεις εμπόδια. Και πως όταν τα συναντάς, θα χαίρεσαι, σαν να συνάντησες έναν φίλο που επιθυμεί να σε δυναμώσει.

Φόβος
Αν έχει κύματα το ταξίδι;
Θα δροσιστούμε.
Αν έχει τέρατα;
Θα τα αγαπήσουμε.
Κι αν έρθει η Σειρήνα;
Θα της τραγουδήσουμε

Τις μέρες που έγραφα το βιβλίο που κρατάς στα χέρια σου, χτύπησα το γόνατό μου σε ένα μικρό τραπεζάκι μέσα στο σπίτι. Ο πόνος ήταν οξύς. Όταν σηκώθηκα, συνειδητοποίησα ότι το εμπόδιο δεν είναι παρά μια μεταμφιεσμένη ευκαιρία μάθησης. Απόδειξη; Η παρακάτω φράση: Ο φόβος για το πνεύμα είναι ό,τι ο πόνος για τον μυ. Αν δεν πονέσει ο μυς, δεν δυναμώνει. Αν δεν είχα χτυπήσει, δεν θα είχε γραφτεί ποτέ η συγκεκριμένη φράση. Μόλις τη σημείωσα, ένιωσα τυχερός που είχα χτυπήσει. Κι ας πονούσα.

Αποφθέγματα:
  • Τα μεγάλα «θέλω» είναι φοβιστικά, γιατί κρύβουν πίσω τους οδυνηρά «όχι». Μόνο που το «όχι» είναι προϋπόθεση του «ναι». Η αποτυχία, προϋπόθεση της επιτυχίας.
  • Πολύς κόσμος μπερδεύει την έλλειψη προσπάθειας ή την ελάχιστη προσπάθεια με την αποτυχία. Δεν είναι παρά δικαιολογίες για να μην προσπαθήσουμε. Δικαιολογίες για να μην πετύχουμε.
  • Αποτυχία + Αποτυχία + Αποτυχία = 3 x Αποτυχία = Επιτυχία3 .
  • Το ωραίο με τα άσχημα πράγματα είναι ότι, χωρίς αυτά, δεν θα χαιρόμασταν ποτέ που επιτέλους τελείωσαν.
  • Τα «όχι» αποτελούν τα χνάρια στον δρόμο τού «ναι».
  • Όταν αυτοί που δεν μπορούν πλέον να σε αντιμετωπίσουν με επιχειρήματα, καταφεύγουν στις πέτρες, η δικαίωση είναι κοντά.
  • Το επόμενο στάδιο είναι να σου ζητήσουν συγγνώμη και να σε ακολουθήσουν.
  • Μην περιμένεις να υποχωρήσει το κύμα για να πατήσεις στην ακτή. Κολύμπα.
  • Όταν σου λένε πως κάτι δεν γίνεται με τίποτα, είναι ένα καλό σημάδι πως πρέπει να το κάνεις να συμβεί.
  • Υπάρχουν κάποιες μέρες που όλα σου φαίνονται μάταια. Και το ότι όλα είναι μάταια λοιπόν, μάταιο είναι, οπότε σήκω και κάνε τα πράγματα να αποκτήσουν λόγο ύπαρξης.

Πολλοί όμως δε θέλουν να κάνουν αυτή την προσπάθεια

Όσο λιγότερο καθαρά βλέπουμε την πραγματικότητα του κόσμου – όσο περισσότερο το πνεύμα μας είναι θολωμένο από ψέματα, απατηλές αντιλήψεις, και ψευδαισθήσεις – τόσο λιγότερο ικανοί θα είμαστε να χαράζουμε μια σωστή πορεία δράσης και να παίρνουμε σωστές αποφάσεις. Ο τρόπος που βλέπουμε την πραγματικότητα είναι σαν ένας χάρτης με τον οποίο ανιχνεύουμε το έδαφος της ζωής. Αν ο χάρτης είναι αληθινός και ακριβής, θα ξέρουμε γενικά πού βρισκόμαστε, κι αν έχουμε αποφασίσει πού θέλουμε να πάμε, θα ξέρουμε γενικά πώς να φτάσουμε εκεί. Αν ο χάρτης είναι λαθεμένος και ανακριβής, το αποτέλεσμα γενικά είναι να χαθούμε. Μολονότι αυτό είναι ολοφάνερο, οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, να το αγνοούν. Το αγνοούν γιατί η όδευσή μας προς την πραγματικότητα δεν είναι εύκολη. Πρώτα πρώτα δε γεννιόμαστε με χάρτες· πρέπει να τους φτιάξουμε. Και το φτιάξιμό τους απαιτεί προσπάθεια. Όσο μεγαλύτερη προσπάθεια καταβάλουμε για να εκτιμήσουμε και να αντιληφθούμε την πραγματικότητα, τόσο μεγαλύτεροι και ακριβέστεροι θα είναι οι χάρτες μας. Πολλοί όμως δε θέλουν να κάνουν αυτή την προσπάθεια. Μερικοί σταματούν να την κάνουν όταν φτάνουν στο τέλος της εφηβείας. Οι χάρτες τους είναι μικροί και πρόχειροι, και οι απόψεις τους για τον κόσμο περιορισμένες και παραπλανητικές. Προς το τέλος της μέσης ηλικίας, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν παραιτηθεί από την προσπάθεια. Αισθάνονται σίγουροι ότι οι χάρτες τους είναι πλήρεις και ότι η Weltanschauung (κοσμοθεωρία) τους είναι σωστή (και μάλιστα ιερή) και δεν ενδιαφέρονται πια για καινούργιες γνώσεις. Λες και είναι κουρασμένοι. Μόνο μια σχετικά μικρή και τυχερή μειοψηφία συνεχίζει μέχρι τη στιγμή του θανάτου να εξερευνά το μυστήριο της πραγματικότητας μεγαλώνοντας, εξειδικεύοντας και αναθεωρώντας συνεχώς την κοσμοαντίληψή τους και την άποψή τους για το τι είναι αλήθεια.

Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα στη χάραξη του χάρτη δεν είναι ότι πρέπει να αρχίσουμε από το μηδέν, αλλά ότι, αν θέλουμε να είναι οι χάρτες μας ακριβείς, θα χρειαστεί να τους αναθεωρούμε συνεχώς. Ο ίδιος ο κόσμος διαρκώς αλλάζει. Παγετώνες έρχονται, …παγετώνες φεύγουν. Πολιτισμοί έρχονται, πολιτισμοί φεύγουν. Υπάρχει πολύ λίγη τεχνολογία, υπάρχει πάρα πολλή τεχνολογία. Ακόμα πιο δραματικά, η σκοπιά από όπου θεωρούμε τον κόσμο αλλάζει διαρκώς και πολύ γρήγορα. Όταν είμαστε παιδιά είμαστε εξαρτημένοι και αδύναμοι. Όταν γίνουμε ενήλικοι, μπορούμε να είμαστε δυνατοί. Ωστόσο, σε περίπτωση αρρώστιας ή γεροντικής αναπηρίας μπορεί να ξαναγίνουμε αδύναμοι και εξαρτημένοι. Όταν έχουμε παιδιά που πρέπει να φροντίσουμε, ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός απ’ όταν δεν έχουμε κανένα παιδί. Όταν ανατρέφουμε μικρά, ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός απ’ όταν ανατρέφουμε εφήβους. Όταν είμαστε φτωχοί, ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός απ’ όταν είμαστε πλούσιοι. Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε με νέες πληροφορίες για τη φύση της πραγματικότητας. Αν θέλουμε να αφομοιώσουμε αυτές τις πληροφορίες, πρέπει συνεχώς να αναθεωρούμε τους χάρτες μας, και μερικές φορές όταν αρκετές νέες πληροφορίες έχουν συσσωρευτεί, πρέπει να κάνουμε πολύ σημαντικές αναθεωρήσεις. Η διεργασία της αναθεώρησης, και ιδιαίτερα της σημαντικής αναθεώρησης, είναι επίμοχθη, μερικές φορές μάλιστα βασανιστική. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται η μεγαλύτερη πηγή πολλών από τα κακά του ανθρώπινου γένους.

Τι συμβαίνει όταν ένας έχει μοχθήσει πολύ και για μακρόχρονο διάστημα για να σχηματίσει μιαν ικανοποιητική κοσμοαντίληψη, έναν φαινομενικά χρήσιμο και πρακτικό χάρτη, και ξαφνικά βρίσκεται μπροστά σε μια νέα πληροφορία που δείχνει πως η αντίληψη αυτή είναι λαθεμένη και πως ο χάρτης χρειάζεται σε ένα μεγάλο μέρος του να ξανασχεδιαστεί; Η απαιτούμενη οδυνηρή προσπάθεια φαίνεται τρομερή, σχεδόν συντριπτική. Εκείνο που κάνουμε πιο συχνά και συνήθως ασύνειδα είναι να αγνοούμε το νέο στοιχείο. Πολλές φορές αυτή η πράξη της ηθελημένης άγνοιας είναι πολύ περισσότερο από παθητική. Μπορεί να καταγγείλουμε το νέο στοιχείο ως λαθεμένο, επικίνδυνο, αιρετικό, έργο του διαβόλου. Μπορεί και να κηρύξουμε σταυροφορία εναντίον του, κι ακόμα να προσπαθήσουμε να παραπλανήσουμε τον κόσμο ώστε να τον κάνουμε να συμφωνήσει με τη δική μας αντίληψη τια την πραγματικότητα. Ένα άτομο αντί να προσπαθήσει να αλλάξει τον χάρτη, μπορεί να προσπαθήσει να καταστρέψει το νέο στοιχείο.

Είναι λυπηρό το γεγονός ότι ένα τέτοια άτομο μπορεί να ξοδεύει πολύ περισσότερη ενέργεια υπερασπίζοντας μια απαρχαιωμένη κοσμοθεωρία από ό,τι θα χρειαζόταν για να την αναθεωρήσει ή να την διορθώσει.

Ο Διογένης στα Ίσθμια

Ενώ διεξάγονταν τα Ίσθμια, ο Διογένης, ο οποίος, καθώς φαίνεται, βρισκόταν τότε στην Κόρινθο, πήγε στον Ισθμό. Στις εορταστικές συναθροίσεις ο Διογένης δεν πήγαινε για τους λόγους, για τους οποίους πηγαίνει εκεί ο πολύς κόσμος που θέλει να δει τους αθλητές και να περιδρομιάσει, αλλά, έχω τη γνώμη, ότι ο Διογένης πήγαινε για να παρατηρεί τους ανθρώπους και την ανοησία τους. Γνώριζε, βλέπεις, ότι στις γιορτές και τα πανηγύρια οι άνθρωποι δείχνουν τον αληθινό εαυτό τους, ενώ στον πόλεμο και γενικά στο στρατό μάλλον κρύβονται λόγω του κινδύνου και του φόβου που έχουν. Πίστευε, επίσης, ότι οι άνθρωποι γιατρεύονται ευκολότερα εδώ, αφού και οι σωματικές παθήσεις θεραπεύονται από τους γιατρούς πιο εύκολα όταν είναι έκδηλες παρά όταν κανείς τις κρύβει από φόβο κι ότι, από την άλλη, όσοι σ’ αυτές τις περιπτώσεις μένουν αφρόντιστοι πάνε γρήγορα χαμένοι. Γι’ αυτό κι ο Διογένης έτρεχε στα πανηγύρια. Κι όταν τον επιτιμούσαν γι’ αυτό, τους κορόιδευε και τους έλεγε εκείνο για το σκύλο, ότι δηλαδή τα σκυλιά πηγαίνουν στα πανηγύρια χωρίς να πειράζουν κανέναν από όσους είναι εκεί, αλλά γαβγίζουν και επιτίθενται στους κακοποιούς και τους ληστές, κι ότι όταν οι άνθρωποι μεθύσουν και τους πάρει ο ύπνος, εκείνα, τα σκυλιά, μένουν άγρυπνα και τους φυλάνε.

Μόλις ο Διογένης εμφανίστηκε στο πανηγύρι κανένας Κορίνθιος δεν του έδωσε σημασία δεδομένου ότι τον έβλεπαν συχνά στην πόλη και γύρω από το Κράνειο. Γιατί οι άνθρωποι δεν δίνουν μεγάλη σημασία σε αυτούς τους οποίους συνεχώς βλέπουν και τους οποίους μπορούν να πλησιάσουν όποτε θέλουν, ενώ αντίθετα στρέφονται προς εκείνους τους οποίους βλέπουν κατ’ αραιά διαστήματα ή και που δεν τους έχουν ιδεί ποτέ ως τώρα. Έτσι, η ωφέλεια που είχαν οι Κορίνθιοι από τον Διογένη ήταν μηδαμινή, ακριβώς σαν τους άρρωστους ανθρώπους που δε θα πήγαιναν να συμβουλευτούν ένα γιατρό, τον οποίο έχουν ανάμεσά τους, αλλά σκέπτονται ότι αρκεί απλώς ότι τον βλέπουν στην πόλη.

Από τους άλλους τον πλησίασαν προπαντός όσοι έρχονταν από μακρινούς τόπους, από την Ιωνία, τη Σικελία, την Ιταλία και ορισμένοι από εκείνους που είχαν έλθει από τη Λιβύη και ορισμένοι από τη Μασσαλία και τον Βορυσθένη· κι όλοι τους πιο πολύ επειδή ήθελαν να τον δουν και να τον ακούσουν για λίγο να μιλάει, ώστε να έχουν κατόπιν να διηγούνται στους άλλους, παρά για να ωφεληθούν. Γιατί υπήρχε για αυτόν η γνώμη ότι είχε πολύ αιχμηρή γλώσσα και ότι έδινε πληρωμένες απαντήσεις. Έτσι, όπως όσοι δεν έχουν ιδέα για το μέλι του Πόντου προσπαθούν να το δοκιμάσουν, και μόλις το γευτούν αισθάνονται δυσάρεστα και το φτύνουν αμέσως, επειδή είναι πικρό και αηδιαστικό, κατά τον ίδιο τρόπο ήθελαν να δοκιμάσουν, από περιέργεια, και τον Διογένη, και μόλις εκείνος τους αποστόμωνε έστριβαν και έφευγαν. Όταν ο Διογένης καταντρόπιαζε άλλους, ευχαριστιούνταν, οι ίδιοι όμως φοβούνταν και έφευγαν. Κι όταν πάλι εκείνος χλεύαζε και περιγελούσε, το εύρισκαν εξαιρετικά διασκεδαστικό, μόλις όμως σηκωνόταν απειλητικά και μιλούσε σοβαρά, δεν άντεχαν την ειλικρίνεια της γλώσσας του. Όπως ακριβώς, νομίζω, και τα παιδιά ευχαριστιούνται όταν παίζουν με τα καλά σκυλιά, μόλις όμως αυτά αγριέψουν και γαβγίσουν πιο δυνατά, τα παιδιά ξαφνιάζονται και πεθαίνουν από το φόβο τους.

Και ο Διογένης τότε έκανε τα ίδια χωρίς να αλλάζει στάση και χωρίς να νοιάζεται αν θα τον επαινούσε ή αν θα τον έψεγε κάποιος απ’ όσους παρεβρίσκονταν εκεί, ακόμη κι αν είχε έρθει και αν συνομιλούσε μαζί του κάποιος πλούσιος ή διάσημος άνθρωπος, ένας στρατηγός ή ένας κυβερνήτης ή κάποιος από τους πολύ ταπεινούς και φτωχούς. Αλλά οσάκις κάποιος από αυτούς έλεγε ανοησίες, ο Διογένης απλώς τον περιφρονούσε, εκείνους όμως που ήθελαν να κάνουν τον σπουδαίο και περηφανεύονταν για τον πλούτο ή την καταγωγή ή για την οποιαδήποτε άλλη αξία τους, αυτούς ο Διογένης τους ζόριζε και τους στηλίτευε με κάθε τρόπο. Ορισμένοι τον θαύμαζαν ως τον πιο σοφό απ’ όλους τους ανθρώπους, σε ορισμένους άλλους έδινε την εντύπωση πως ήταν παλαβός, πολλοί τον περιφρονούσαν θεωρώντας τον ζητιάνο και εντελώς μηδαμινό άνθρωπο, μερικοί τον χλεύαζαν, κι άλλοι προσπαθούσαν να τον εξευτελίσουν πετώντας του κόκκαλα στα πόδια όπως στα σκυλιά, ενώ άλλοι πηγαίνοντας πιο κοντά τού έπιαναν το τριμμένο ρούχο, πολλοί όμως δεν τον ανέχονταν και αγανακτούσαν, ακριβώς όπως λέει ο Όμηρος για τον Οδυσσέα, ότι τον αντιμετώπιζαν με ειρωνεία οι μνηστήρες. Έτσι κι εκείνος είχε ανεχθεί για λίγες μέρες την ανάρμοστη συμπεριφορά και την αυθάδειά τους, και το ίδιο έκανε και ο Διογένης, από κάθε άποψη. Γιατί πραγματικά έμοιαζε με βασιλιά και άρχοντα, ο οποίος, ντυμένος φτωχικά, τριγυρνούσε ανάμεσα στους δούλους και τους υποτακτικούς του που γλεντοκοπούσαν αγνοώντας ποιος ήταν, και εκείνος τους ανεχόταν έτσι μεθυσμένους και αχαλίνωτους από την άγνοιά τους και τη βλακεία.

Γενικώς οι διοργανωτές των Ισθμίων, αλλά και άλλοι έγκριτοι άνθρωποι, και με επιρροή, δεν αισθάνονταν καθόλου άνετα και ήσαν επιφυλακτικοί κάθε φορά που τον συναντούσαν, και όλοι τον προσπερνούσαν σιωπηλά κοιτάζοντάς τον καχύποπτα. Όταν όμως εκείνος έφτασε να φορέσει στο κεφάλι του στεφάνι από πιτυά, οι Κορίνθιοι έστειλαν κάποιους υπηρέτες και του μήνυσαν να βγάλει το στεφάνι και να μην κάνει τίποτα παράνομο. Ο Διογένης τότε τους ρώτησε γιατί να εί ναι παράνομο που φόρεσε αυτός στεφάνι πιτυάς και να μην είναι παράνομο και για τους άλλους. Του είπε λοιπόν τότε κάποιος ότι είναι παράνομο «επειδή δεν νίκησες, Διογένη». Σε τούτο ο Διογένης απάντησε: «Έχω νικήσει πολλούς και μεγάλους ανταγωνιστές, όχι σαν αυτά τα δουλάκια που παλεύουν τώρα εδώ και πετούν δίσκο και τρέχουν, αλλά από κάθε άποψη πιο σκληροτράχηλους αντιπάλους: τη φτώχεια, την εξορία, την καταφρόνια, κι ακόμη την οργή, τη θλίψη, την επιθυμία, το φόβο και το πιο ακαταμάχητο απ’ όλα τα θηρία, την ηδονή. Αυτό που κανένας, ούτε Έλληνας ούτε βάρβαρος δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι το πολεμάει και το νικάει με τη δύναμη της ψυχής του, αλλά όλοι έχουν νικηθεί κι αποκάμει σε τούτο τον αγώνα, Πέρσες, Μήδοι, Σύροι, Μακεδόνες, Αθηναίοι, Λακεδαιμόνιοι –εκτός από εμένα! Τι λοιπόν; Το αξίζω κατά τη γνώμη σας το στεφάνι εγώ, ή θα το πάρετε και θα το δώσε τε σε κάποιον που έχει φουσκώσει από το πολύ κρέας. Αυτά να πάτε να πείτε σ’ εκείνους που σας έστειλαν και, ακόμη, ότι αυτοί παρανομούν: γιατί χωρίς να έχουν νικήσει σε κανέναν αγώνα, περιφέρονται φορώντας στεφάνια. Κι επίσης ότι έχω δώσει μεγαλύτερη αίγλη στους αγώνες των Ισθμίων με το να βάλω εγώ το στεφάνι, και ότι για το στεφάνι αυτό θα έπρεπε να ανταγωνίζονται όχι άνθρωποι αλλά κατσίκια.»

Ύστερα από αυτό το περιστατικό, σαν είδε κάποιον να αποχωρεί από το στάδιο μαζί με ένα μεγάλο πλήθος και να μην πατάει καν στη γη, αλλά να τον κρατά ψηλά στους ώμους ο όχλος κι άλλους να ακολουθούν από πίσω και να φωνάζουν δυνατά, άλλους πάλι να πηδούν από τη χαρά τους και να σηκώνουν τα χέρια ψηλά στον ουρανό κι άλλους να του φορούν στεφάνια και ταινίες, μόλις ο Διογένης μπόρεσε να τον πλησιάσει, τον ρώτησε γιατί γινόταν όλος αυτός ο θόρυβος γύρω από αυτόν και τι είχε συμβεί. Εκείνος τότε του απάντησε: «Νίκησα, Διογένη, στο αγώνισμα του δρόμου των ανδρών». – «Ε, και τι είναι αυτό;» έκανε τότε ο Διογένης, «δεν έγινες δα και πιο έξυπνος, έστω και τόσο δα, από το γεγονός ότι ξεπέρασες όσους έτρεχαν μαζί σου, ούτε είσαι τώρα πιο μυαλωμένος από ό,τι πρωτύτερα ούτε λιγότερο δειλός, ούτε έχεις λιγότερη ταραχή στην ψυχή, ούτε θα χρειαστείς λιγότερα πράγματα από εδώ και πέρα, ούτε θα έχει η ζωή σου στο μέλλον λιγότερους πόνους». – «Σίγουρα όχι» είπε, «είμαι ωστόσο ο πιο ταχύς απ’ όλους τους Έλληνες». – «Όχι όμως κι από τους λαγούς» είπε ο Διογένης, «ούτε κι από τα ελάφια· κι αυτά τα ζώα, τα πιο γρήγορα απ’ όλα, είναι συνάμα και τα πιο δειλά, και νιώθουν φόβο για τους ανθρώπους, για τα σκυλιά, για τους αετούς και ζουν μια ζωή ελεεινή. Δεν ξέρεις» συνέχισε, «ότι η ταχύτητα είναι σημάδι δειλίας; Συμβαίνει, δηλαδή, τα ίδια ζώα να είναι ταχύτατα και συνάμα εξαιρετικά δειλά. 

Ο Ηρακλής, λ.χ., ακριβώς γι’ αυτόν το λόγο είχε μαζί του τόξα και τα χρησιμοποιούσε εναντίον εκείνων που το έβαζαν στα πόδια, επειδή ήταν πιο αργός από πολλούς άλλους και δεν μπορούσε να τρέξει και να πιάσει τους κακούργους». Εκείνος τότε του είπε ότι «Για τον Αχιλλέα, ο οποίος ήταν γοργοπόδαρος, ο ποιητής λέει πως ήταν εξαιρετικά θαρραλέος». – «Και πώς το ξέρεις ότι ήταν γοργοπόδαρος ο Αχιλλέας; Αυτός δεν μπόρεσε να πιάσει τον Έκτορα μ’ όλο που τον κυνηγούσε μια μέρα ολόκληρη. Δεν ντρέπεσαι», συνέχισε ο Διογένης, «να καμαρώνεις για κάτι στο οποίο είσαι υποδεέστερος από τα πιο μηδαμινά ζώα; Θαρρώ πως δεν μπορείς να φτάσεις στο τρέξιμο ούτε μια αλεπού. Όμως πόσο πιο μπροστά από τους αντιπάλους ήσουν;» – «Πολύ λίγο, Διογένη» είπε εκείνος. «Ώστε λοιπόν έγινες ευτυχισμένος μόλις για ένα βήμα». – «Αλλά αυτοί που τρέχαμε είμαστε οι καλύτεροι». – «Μα και οι κορυδαλοί πόσο πιο γρήγορα δε διασχίζουν το στάδιο από σας έτσι δεν είναι;» – «Οι κορυδαλοί όμως είναι πουλιά» είπε εκείνος, – «Ωραία» έκανε ο Διογένης” «κι αν το πιο γρήγορο όν είναι και το πιο καλό, είναι, ίσως, πολύ προτιμότερο να είναι κανείς κορυδαλός παρά άνθρωπος επομένως διόλου δεν πρέπει να νιώθει κανείς οίκτο για τα αηδόνια ή για τους τσαλαπετεινούς που από άνθρωποι έγιναν πουλιά, καθώς λέει ο μύθος». – «Εγώ πάντως» είπε εκείνος, «όντας άνθρωπος, είμαι ο πιο ταχύς απ’ όλους τους ανθρώπους». – «Ε, και μ’ αυτό; Δεν είναι εύλογο και στα μυρμήγκια κάποιο να είναι πιο ταχύ από κάποιο άλλο; Λες να το θαυμάζουν αυτό τα μυρμήγκια; Ή δε θα σου φαινόταν γελοίο αν θα θαύμαζε κανείς ένα μυρμήγκι για την ταχύτητά του; Αν όλοι όσοι έτρεχαν ήσαν κουτσοί, θα έπρεπε να υπερηφανευόσουν επειδή ξεπέρασες, κουτσός κι εσύ, κάποιους άλλους κουτσούς;»

Έτσι μιλώντας με εκείνο τον άνθρωπο έκανε ώστε πολλοί από τους παρόντες να περιφρονήσουν αυτό το πράγμα, κι εκείνος να φύγει γεμάτος θλίψη και πολύ πιο ταπεινός. Και δεν ήταν μικρή η υπηρεσία που πρόσφερε στους ανθρώπους: κάθε φορά που έβλεπε κάποιον, ο οποίος περηφανευόταν χωρίς λόγο και για πράγμα μηδαμινό, πέρα από κάθε λογική, τον ταπείνωνε λίγο και του αφαιρούσε κάτι από την ανοησία του, όπως ακριβώς κάνουν και όσοι παρακεντούν ή καυτηριάζουν τα φουσκωμένα και πρησμένα μέρη του σώματος.

Καθώς συνέβαιναν αυτά, ο Διογένης είδε δυο άλογα δεμένα μαζί, που άρχισαν ύστερα να χτυπιούνται και να κλοτσούν το ένα το άλλο, και πολύ κόσμο να στέκεται εκεί γύρω και να τα κοιτάζει, έως ότου το ένα, αποκαμωμένο, έσπασε την αλυσίδα και το ‘βαλε στα πόδια. Ο Διογένης πλησίασε τότε το άλογο που έμεινε δεμένο, του πέρασε στο κεφάλι ένα στεφάνι και το ανακήρυξε Ισθμιονίκη, αφού είχε νικήσει στις κλοτσιές. Το γεγονός αυτό προκάλεσε τα γέλια και γενικώς σούσουρο μεγάλο, κι ήσαν πολλοί εκείνοι που θαύμαζαν τον Διογένη και κορόιδευαν τους αθλητές, λένε μάλιστα πως ορισμένοι έφυγαν χωρίς καν να πάνε να δουν τους αθλητές -όσοι είχαν φτωχικά καταλύμματα ή ούτε καν τέτοια.

Στο Μονοπάτι του Πολεμιστή

Κάνοντας μη πράξεις

«Κάθε φορά που θέλουμε να φτάσουμε σε ένα μέρος, θέλουμε έναν χάρτη με συγκεκριμένα και καθαρά σημεία αναφοράς, για να μη χαθούμε. Δεν μπορούμε να βρούμε τίποτε χωρίς την βοήθεια τού χάρτη. Αυτό που συμβαίνει τελικά είναι, ότι το μόνο πράγμα που βλέπουμε είναι ο χάρτης. Αντί να δούμε αυτό που υπάρχει για να δούμε, εγκαταλείπουμε κοιτώντας τον χάρτη που μεταφέρουμε μέσα μας.» Άρα, η ύστατη διδασκαλία του Δον Χουάν, είναι να σπάσουμε αυτήν μας τη βεβαιότητα που μάς παρέχει ο χάρτης, να κόψουμε επισταμένα τα δεσμά που μας κρατούν στα γνωστά σημεία αναφοράς.» -Κάρλος Καστανέντα

Ο Αμερικανός ανθρωπολόγος Κάρλος Καστανέντα (Carlos Castaneda, 1925-1998) παρουσίασε σε μία σειρά 11 συνταρακτικών βιβλίων τις περιπέτειες της μαθητείας του στον μαγικό κόσμο του Ινδιάνου δασκάλου του, του θρυλικού Δον Χουάν, ακολουθώντας το «Μονοπάτι του Πολεμιστή». Όλο το έργο του Καστανέντα είναι στην ουσία ένας οδηγός κατανόησης των απόκρυφων πτυχών της πραγματικότητας του κόσμου μας, αλλά και μιας ξεχωριστής πραγματικότητας, στην οποία ζουν οι Μάγοι της γραμμής του. Φυσικά, αποτελεί και έναν λεπτομερή οδηγό απόδρασης από τον περιορισμένο εαυτό μας (Εγώ) κι από την πραγματικότητα όπως την ξέρουμε.

Ακολουθεί μια δική μου σύνθεση από κάποια πολύ ενδιαφέροντα κείμενα του Καστανέντα, τα οποία απέδωσα στα ελληνικά, τα οποία είναι σπάνια διότι δεν προέρχονται από τα βιβλία του αλλά από συνεντεύξεις του και μικρά αυτοβιογραφικά γραπτά του.

Γεννήθηκα με το όνομα Κάρλος Σεζάρ Αράνα Καστανέντα. Αν πρέπει να περιγράψω τον εαυτό μου με μία λέξη, τότε πρέπει να πω πως είμαι ένας Ναγκουάλ. Ο Ναγκουάλ είναι ένα συγκεκριμένο άτομο με διπλή ενεργειακή διαμόρφωση. Υπήρχαν 27 Ναγκουάλς στην γραμμή του Δον Χουάν. Ο ίδιος αποκαλούσε αυτήν την ιδιαιτερότητα «Μαγεία». Είμαι ο Κανένας. Μου πήρε πολλά χρόνια για να καταφέρω να είμαι ο Κανένας.

Ήμουν ένα ανόητο ανθρωπάκι που συνέχεια λυπόταν τον εαυτό του, γιατί έπαιρνα πολύ στα σοβαρά τον ένδοξο εαυτό μου, που οι άλλοι τον αδικούσαν, που ήταν ένας εξόριστος βασιλιάς, που οι νίκες του ήταν ανεπανάληπτες και οι ήττες του άξιες αυτοκτονίας. Είμαστε όλοι μας μάστορες μιας καταπληκτικής τέχνης, της πιό επιδέξιας επιστήμης, στην ίδια ήμουν μάστορας κι εγώ: στην επιστήμη της Αυτολύπησης.

Και όλοι μας μιλάμε συνέχεια μέσα μας, είμαστε ηθοποιοί της δικής μας ηλίθιας ταινίας και σιγομουρμουρίζουμε ατέλειωτους εσωτερικούς διαλόγους με φανταστικές εκδοχές των προσώπων που γνωρίζουμε, με απίστευτες προεκτάσεις που τις δημιουργούμε για να εξασφαλίζουμε τον έλεγχο του μικρόκοσμου μας. Συνέχεια, ακατάπαυστα, διηγούμαστε στον εαυτό μας την ιστορία της ζωής μας, νομίζουμε πως είμαστε αθάνατοι και πως η ιστορία μας είναι η πιό ενδιαφέρουσα που υπάρχει, και συνέχεια κλαίμε σαν λυρικοί ηθοποιοί για την άδικη μοίρα μας.

Κάποτε εργάστηκα για έναν ψυχίατρο, σαν βοηθός-ερευνητής, αποδελτιώνοντας από κασέτες τα ιστορικά διαφόρων περιπτώσεων. Ο άνθρωπος αυτός είχε 3.000 κασέτες με ιστορίες ζωών. Όταν άκουσα αυτές τις κασέτες, ανακάλυψα ότι όλες αυτές οι ζωές ήταν δικές μου. Οι ιστορίες τους ήταν η ιστορία μου! Ο Δον Χουάν συνήθιζε να με ρωτάει ποιά νόμιζα πως ήταν η σπουδαιότητα μου. Δεν είχα τίποτε ξεχωριστό. Υπήρχαν τρεις χιλιάδες άνθρωποι σ’ εκείνες τις καταραμένες κασέτες και όλοι τους ήταν εγώ!

Δεν υπάρχει τίποτε σπουδαίο, αλλά υπάρχει κάτι μαγικό σε σχέση με όλους μας. Το αποκαλύπτω: Όλοι μας πρόκειται να πεθάνουμε! Ο Δον Χουάν με τράβηξε έξω από την κοινωνία, και μπορούσα να δω ξεκάθαρα ότι κανείς δεν νοιαζόταν για το αν ζούσα ή αν πέθαινα. Η κοινωνική τάξη μας καταστρέφει. Γιατί άραγε είμαστε προσκολλημένοι σ’ αυτήν τη γελοία κοινωνική τάξη που μονάχα μάς οδηγεί στην καταστροφή μας; Η συμβίωση, η στοργή, η συντροφικότητα, που τόσο χρειαζόμαστε, τελικά είναι μονάχα Ανάγκη. Αν εξετάσεις την κοινωνική τάξη μέσα από τον εαυτό σου θα δεις ότι δεν οδηγεί πουθενά, αν συνειδητοποιήσεις την φύση της ολοκληρωτικά, θα δεις ότι δεν έχει κανένα νόημα, κανέναν σκοπό. Άραγε έχουν τα λεφτά, η καταξίωση –και οτιδήποτε άλλο νομίζουμε– αληθινή αξία; Ή μήπως έχουν οι βιολογικές προσταγές;

Η Ανακεφαλαίωση είναι ένας τρόπος επίθεσης εναντίον της σπουδαιότητας του εαυτού. Να ανακεφαλαιώσουμε και να λύσουμε όλα τα περιστατικά της ζωής μας. Χρειαζόμαστε να πάρουμε πίσω την ενέργεια που χάσαμε άδικα στη ζωή μας, την ενέργεια που προσφέρεται από μιά λεπτομερή και αμερόληπτη εξέταση του εαυτού μας: να ξαναζήσουμε τα σκατά που αποτελούν τη ζωή μας, την αυτοεκτίμησή μας. Πρέπει να ξαναβρούμε τη μαγεία στη ζωή μας!

Αντί να παίρνουμε οποιαδήποτε ναρκωτικά για να ξαναβρούμε τη μαγεία, υπάρχει κάτι πολύ καλύτερο: η Αυτοπειθαρχία. Είναι η μόνη διέξοδος από την παγίδα του κοινωνικού συστήματος. Με την Αυτοπειθαρχία μπορούμε να κάνουμε θαύματα. Από τη μιά ξανοίγεται μπροστά σου ένας κόσμος που τρέφεται από την ενέργεια σου, ένα μάταιο εγωιστικό παιχνίδι, ο ίδιος ο Θάνατος. Από την άλλη, ξανοίγεται μπροστά σου κάτι θαυμάσιο και απεριόριστο. Σου το λέω σαν μάρτυρας. Έχω πάει εκεί. Έχω δει εκπληκτικά πράγματα που κανείς δεν πρόκειται να πιστέψει. Όλα πια είναι σαν δάκρυα στη βροχή…

Ο Πολεμιστής κάνει άλματα σε αμέτρητα μήκη, γιατί θέλει να μάθει.
Η μοίρα μου είναι να περιπλανιέμαι στην αιωνιότητα.
Είμαστε ταξιδιώτες, το πεπρωμένο μας είναι το ταξίδι.
Το να είσαι Πολεμιστής σημαίνει να ξεπερνάς τον μικρό εαυτό σου, να σταματάς τον κόσμο και την περιγραφή του, να μην φοβάσαι τίποτε, να κάνεις ένα άνοιγμα προς το Άγνωστο, και να κυνηγάς την Δύναμη, για να μπορείς να πλοηγηθείς στο Άπειρο. Το να κυνηγάς την Δύναμη, απαιτεί περίπου όσα απαιτεί οποιοδήποτε άλλο κυνήγι, μόνο που δεν σου δίνει κανένα τρόπαιο, μονάχα θαύματα πέρα από κάθε σύγκριση.

Ο Δον Χουάν ήταν φίλος με την Δύναμη. Ο κανόνας του ήταν: «Δώσ’ τα όλα σε κάθε στιγμή που περνά». Ο Δον Χουάν μου έδωσε τα πάντα. Όχι ειδικά σε μένα, απλά αυτός ήταν ο τρόπος που ζούσε. Έδινε τα πάντα συνεχώς. Όταν τον συνάντησα δεν είχα κανένα άλλο ενδιαφέρον πέρα από τον εαυτό μου και την Ανθρωπολογία. Αλλά με την συνάντηση μας, άλλαξα. Και αυτό που μού συνέβη από τότε, δεν θα το άλλαζα με τίποτε στον κόσμο.
Κι ο Δον Χουάν έλεγε: “Δεν είμαι τίποτε ιδιαίτερο. Απλά Είμαι”
Με το να δεχτεί την υπευθυνότητα του θανάτου του, ο Πολεμιστής αποκτά μιά εκπληκτική ώθηση. Μπορεί να δώσει ένα τέλος σ’ αυτόν τον εαυτό του και να κινηθεί σε ένα άλλο επίπεδο.

Δεν χρειάζεται να σκύβεις το κεφάλι σου σε κανέναν. Η πραγματική επανάσταση είναι στον επόμενο κόσμο. Είναι εύκολο να ανακατευτείς σε κάποιο πολιτικό κίνημα διαμαρτυρίας, αλλά για ποιόν λόγο; Κάνε κάτι από την οπτική γωνία ενός ανθρώπου που πρόκειται να πεθάνει και που κανείς δεν νοιάζεται γι’ αυτό.

Τι σου έχουν κάνει; Τι κάνεις στον εαυτό σου και στο σώμα σου; Κοίτα πώς ζεις. Σταμάτα τις ανόητες συνήθειές σου! Τί σου έχουν κάνει; Κοίτα το πρόσωπό σου στον καθρέφτη! Εσύ ήσουν το παιδί που εξερευνούσε την ζωή; Η φυσική μας κληρονομιά είναι να ζήσουμε και να πεθάνουμε σαν ηλίθιοι. Ήρθε η ώρα για επανάσταση!

Πρέπει να γίνεις Πολεμιστής. Και για να ξεκινήσεις να γίνεσαι Πολεμιστής, πρέπει να είσαι ενήμερος για μερικά σημαντικά πράγματα. Ενημερώνεσαι αναζητώντας σοβαρά και υπεύθυνα. Πρέπει να είσαι σοβαρός, επιτέλους, πρώτα απ’ όλα!

Ο Πολεμιστής που είναι ενήμερος για τον επικείμενο θάνατο του, που είναι ενήμερος για την παγίδα του κοινωνικού συστήματος, που είναι ενήμερος για την παγίδα της αυτοεκτίμησης, που είναι ενήμερος για την παγίδα της λογικής, το μόνο που επιζητά είναι η ελευθερία. Η ελευθερία είναι ένα άλμα μέσα στο Αδιανόητο.

Η αυτοπειθαρχία δεν είναι καθολική, είναι μιά ελεύθερη ροή ευχαρίστησης που πηγάζει από 25 ώρες συνειδητότητας. Συνειδητότητα σημαίνει υπευθυνότητα.

Να μερικά δείγματα υπευθυνότητας για έναν Πολεμιστή:

1) Μην κάνεις ανόητες ερωτήσεις. Μη λες ποτέ “δεν καταλαβαίνω” ή “μπορείτε να μου πείτε γιατί αυτό και γιατί εκείνο;”. Δεν υπάρχει πουθενά καμία λογική εξήγηση. Αν θέλεις να μάθεις πρέπει να δοκιμάσεις από μόνος σου, να εξερευνήσεις, να ψάξεις, να πειραματιστείς.

2) Αποδέξου ότι πρόκειται να πεθάνεις. Δεν μπορείς να διαπραγματευτείς με τον Χάρο, όλοι αυτοί που ζουν θα πεθάνουν. Κατάλαβε το αυτό επιτέλους, και πάρε την υπευθυνότητα ότι πρόκειται να πεθάνεις. Λέγοντας το δυνατά, η πρωταρχική δύναμη υπακούει στο κάλεσμα μας, αλλά δεν το χρησιμοποιούμε ποτέ. Πες το δυνατά, με καθαρή φωνή: «Θέλω την υπευθυνότητα ότι πρόκειται να πεθάνω». Πρέπει να το λες φωναχτά, δεν αρκεί να το σκέφτεσαι. Η Δύναμη δεν διαβάζει την σκέψη σου. Η Δύναμη σε ακούει.

Καθώς θα προοδεύεις πάνω σ’ αυτήν την υπευθυνότητα, θα γίνει μιά ρύθμιση. Θα γίνει από μόνη της. Κάνε τον λόγο σου τελεσίδικο. Ένας Πολεμιστής έχει την συνέπεια να κρατά τον λόγο του.
Αφοσοιώσου σε κάτι για μιά φορά στη ζωή σου, έστω κι αν αυτό είναι ο θάνατός σου. Ο Πολεμιστής πεθαίνει για τον λόγο του. Το να λες κάτι φωναχτά, είναι κάτι πολύ μυστηριώδες και μαγικό, αλλά και πολύ επιδέξιο. Η καθαρή και δυνατή εκφώνηση της πρόθεσης σου είναι το μυστικό των μυστικών. Κάνε το.

3) Κοίτα σε άγνωστα μέρη. Πάρε την υπευθυνότητα του να στέκεσαι μπροστά από το Απεριόριστο. Να είσαι υπεύθυνος και γενναίος, γιατί αυτό έχουμε μπροστά μας: Το Απεριόριστο. Τίποτε δεν το αποδυναμώνει, δεν απαντά σε καμία ικεσία, σ’ έχει γραμμένο. Δεν δίνει δεκάρα για σένα. Δεν θα κερδίσεις τίποτε από την δειλία σου. Δεν γλιτώνεις τίποτε! Τουλάχιστον, με την γενναιότητα έχεις μιά ευκαιρία. Ξεκίνα δημιουργώντας μέσα σου μιά αληθινή, ξεκάθαρη, δηλωμένη πρόθεση και θα έχεις μιά απίστευτη εμπειρία.

Δεν μπορέσαμε ποτέ να εξηγήσουμε γιατί. Τα λόγια δεν επαρκούν. Πρέπει να κάνουμε μήνυση στις εταιρίες που βγάζουν τα λεξικά. Μας έχουν εξαπατήσει. Κουβαλούμε τον κόσμο μέσα μας. Οποιαδήποτε αληθινή απάντηση πρέπει να κατασκευαστεί από εμάς, και να την αποδεχτούμε σαν δική μας, ξεκάθαρα και γενναία.

4) Το πιό σημαντικό πράγμα για τον Πολεμιστή, είναι να εκφωνήσει την υπευθυνότητα της αντίληψης. Δεν έχουμε κανέναν σκοπό, δεν έχουμε τίποτε να περιμένουμε από το μέλλον παρά μόνο τα γηρατειά. Όλα είναι δυνατά. Είμαστε ήδη Μάγοι. Πήγαινε στον πάτο, στο βαθύτερο επίπεδο και μορφοποίησε τον κόσμο πάνω σε ό,τι είναι εκεί. Στον πάτο είναι ο θάνατος.
«Είμαι ένα ανθρώπινο όν, άρα είμαι υπέροχος!», αναφώνησε γενναία.

Εκφώνησε την πρόθεση σου να γίνεις κάποιος άλλος, για να θεραπεύσεις τον εαυτό σου. Αλλάζεις το κανάλι σου με το να εκφωνείς την πρόθεση σου. Έπειτα έρχεται ο μανδύας της αυτοπεποίθησης. Η δειλία και η ακαμψία είναι ο εχθρός μας. Δεν είναι λογικό να πιστεύεις ότι τα φτερά είναι το μόνο μέσο για να πετάξεις. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι –για κοίτα τον ουρανό! Ψάξε να τους βρεις. Ρώτα ένα πλάσμα που πρόκειται να πεθάνει. Ρώτα τον καθρέφτη. Ψάξε. Κάτι θα συμβεί. Όταν ψάχνεις, κάτι συμβαίνει!

5) Σημαντική για τον Πολεμιστή είναι η υποχρέωση. «Σε ποιόν έχω υποχρέωση τώρα γι’ αυτό;». Πάρε την ευθύνη! Γίνε υπεύθυνος γι’ αυτό που σου δίδεται. Πάρε καινούργια εργαλεία. Με το να δεχτείς μιά διδασκαλία γίνεσαι υπεύθυνος γι’ αυτήν. Υπεύθυνος για την υπόλοιπη ζωή σου. Μονάχα “κάτι” εκεί έξω μπορεί να το ακυρώσει αυτό. Είσαι υπεύθυνος και υποχρεωμένος να δεις τι είναι αυτό που μας συντηρεί. Με το να πληρώνεις αυτό που σου αντιστοιχεί, απελευθερώνεσαι, ενώ αν αρνηθείς δεσμεύεσαι απ’ αυτό. Ένα όν που πρόκειται να πεθάνει, αναλαμβάνει υπευθυνότητα. Χωρίς αυτήν δεν είμαστε παρά εγωμανείς.

Η δύναμη της συνήθειας είναι αυτό που μας καταδυναστεύει καθημερινά.

Πάρτε για παράδειγμα εμένα, που κάπνιζα πάρα πολύ και ο Δον Χουάν πήρε την απόφαση να με θεραπεύσει. Κάπνιζα τρία πακέτα την ημέρα. Το ένα πίσω από το άλλο! Τώρα δεν έχω καν τσέπες στα τζάκετ μου. Εξάλειψα τις τσέπες για να αποκόψω από το σώμα μου την πιθανότητα να νιώσει κάτι στην αριστερή πλευρά μου, κάτι που ίσως να μού υπενθυμίσει αυτήν την κακή συνήθεια. Με το να εξαλείψω τις τσέπες, εξάλειψα την φυσική συνήθεια να βάζω το χέρι στην τσέπη ψάχνοντας για τσιγάρα.

Μια φορά, ο Δον Χουάν μου ανακοίνωσε ότι θα περνούσαμε μερικές μέρες στους λόφους της Τσιχουάουα. Θυμάμαι ότι μού τόνισε ξανά και ξανά να μην ξεχάσω να φέρω τα τσιγάρα μου. Μου πρότεινε να φέρω προμήθειες για δύο πακέτα την ημέρα και όχι παραπάνω. Έτσι έφερα τις κούτες με τα τσιγάρα μου, αλλά αντί για 20 πακέτα εγώ πήρα 40. Τύλιξα τις πολύτιμες κούτες μου με αλουμινόχαρτο για να τις προστατεύσω από τα ζώα και από τη βροχή.

Με το σακίδιο μου στην πλάτη, ακολούθησα τον Δον Χουάν στους λόφους. Βάδιζα πίσω του αγκομαχώντας, καπνίζοντας το ένα τσιγάρο πίσω από το άλλο, λαχανιασμένος, προσπαθώντας να τον προλαβαίνω. Ο Δον Χουάν είχε απίστευτη ζωτικότητα. Με μεγάλη υπομονή με περίμενε να τον φτάσω και με παρακολουθούσε να καπνίζω χωρίς να λέει τίποτε. Στο τέλος φτάσαμε σε ένα ψηλό οροπέδιο, περικυκλωμένο από βουνοκορφές και λοφοπλαγιές. Εκεί ο Δον Χουάν με προσκάλεσε να κατέβουμε την απότομη πλαγιά που έστεκε στην άλλη πλευρά. Ήταν αδύνατο, και για πολύ ώρα ταλαντευόμουν στα βράχια ώσπου να παραιτηθώ από την προσπάθεια. Ο Δον Χουάν μου είπε ότι θα καθίσουμε εκεί μέχρι να τα καταφέρω.

Το ίδιο συνεχίστηκε για πολλές μέρες, ώσπου ένα πρωί, ξύπνησα και το πρώτο πράγμα που έκανα, όπως συνήθως, ήταν να πιάσω τα τσιγάρα μου. Που ήταν οι υπέροχες κούτες μου; Έψαξα παντού, αλλά δεν τις βρήκα. Όταν ξύπνησε ο Δον Χουάν από τις φωνές μου, τον ρώτησα τι συνέβαινε. Μου εξήγησε ήρεμα: «Μην ανησυχείς, σίγουρα κάποιο κογιότ ήρθε και έκλεψε τα τσιγάρα σου, αλλά δεν μπορεί να πήγε μακριά. Κοίτα! Να, εδώ! Τα ίχνη του κογιότ!»

Περάσαμε όλη εκείνη την ημέρα ακολουθώντας τα ίχνη του κογιότ σαν ανιχνευτές, αναζητώντας τα τσιγάρα μου. Ξαφνικά, ο Δον Χουάν κάθισε στο έδαφος και, υποκρινόμενος ότι δεν ήταν παρά ένα γέρικο ανθρωπάκι, πολύ γέρος, άρχισε να διαμαρτύρεται κλαψουρίζοντας «Τώρα έχουμε χαθεί για τα καλά, είμαι πολύ γέρος πια, δεν αντέχω άλλο!»

Με όλο εκείνο το περπάτημα, νομίζω ότι πρέπει να πέρασαν 10 ή 12 μέρες. Ήδη, ούτε που νοιαζόμουν πια για το κάπνισμα! Μ’ αυτόν τον τρόπο έχασα την επιθυμία μου να καπνίζω. Τρέχοντας μαζί με τον Δον Χουάν σαν δαίμονες στους λόφους, κυνηγώντας ένα κογιότ-φάντασμα. Όταν ήρθε η ώρα να επιστρέψουμε, φυσικά ο Δον Χουάν ήξερε πολύ καλά τον δρόμο. Πήγαμε κατευθείαν στην πόλη. Η διαφορά ήταν, ότι δεν ένιωθα καμιά ανάγκη να αγοράσω τσιγάρα. Από εκείνο το αξέχαστο επεισόδιο έχουν περάσει εικοσιπέντε χρόνια και δεν κάπνισα ποτέ ξανά. Η γραμμή της Μη-Πράξης, είναι ακριβώς το αντίθετο από την ρουτίνα ή τις ρουτίνες που έχουμε συνηθίσει. Οι συνήθειες, όπως το κάπνισμα για παράδειγμα, είναι αυτό που μας έχει δεμένους χειροπόδαρα, με αλυσίδες.

Δεν έχω περισσότερη ελευθερία απ’ αυτόν που είναι άψογος, γιατί μόνο αν είμαι άψογος αλλάζω το πεπρωμένο μου, δηλαδή περπατώ στις άκρες των δακτύλων μου και περνώ από την αριστερή πλευρά του Αετού που καταβροχθίζει τις προσωπικότητές μας μετά τον θάνατο. Αν δεν είμαι άψογος, δεν αλλάζω το πεπρωμένο μου και ο Αετός με καταβροχθίζει.

Ο Ναγκουάλ Δον Χουάν Μάτους είναι ένα ελεύθερο όν. Είναι ελεύθερος να εκπληρώσει το πεπρωμένο που επιθυμεί. Με καταλαβαίνετε; Ο Δον Χουάν είναι ένας ελεύθερος άνθρωπος. Αναζητά την ελευθερία. Το πνεύμα του την αναζητά. Ο Δον Χουάν είναι ελεύθερος από αυτήν τη βασική προκατάληψη, την προκατάληψη της αντίληψης που μας εμποδίζει από το να δούμε την Πραγματικότητα.

Στην γραμμή της Μη-Πράξης κάποιος πετυχαίνει την καταστροφή κάθε μιας από τις ρουτίνες του και καθιστά τον εαυτό του συνειδητό. Ο Δον Χουάν μου είχε διδάξει μιά πολύ ενδιαφέρουσα τεχνική Μη-Πράξης, ανάμεσα σε άλλες. Να περπατώ προς τα πίσω, πισωπατώντας, με την βοήθεια ενός καθρέφτη. Για να μπορέσω να εκπληρώσω καλύτερα αυτήν την αποστολή που μου ανέθεσε, έφτιαξα ένα τεχνούργημα από μέταλλο, σαν ένα μεγάλο δαχτυλίδι ή σαν στέμμα που μπορείς να το φοράς στο κεφάλι, πάνω στο οποίο προσαρμοζόταν ο καθρέφτης μπροστά στο πρόσωπό μου. Μ’ αυτόν τον τρόπο μπορούσα να κάνω την άσκηση και να έχω τα χέρια μου ελεύθερα.

Άλλα παραδείγματα τεχνικών Μη-Πράξης, θα ήταν να βάλεις ανάποδα την ζώνη σου ή να φοράς αντίθετα τα παπούτσια σου, ή να κουβαλάς ένα σακίδιο που δεν έχει τίποτε μέσα. Όλες αυτές οι τεχνικές έχουν έναν αντικειμενικό σκοπό, να καθιστούν συνειδητό κάποιον για το τι κάνει την κάθε στιγμή. Είναι ένα κόλπο για να τραβάμε την ίδια μας την προσοχή σε κάθε μας κίνηση, σαν να παρακολουθούμε τον εαυτό μας σε ταινία. Επειδή κινούμαστε συνέχεια σε συνηθισμένες τροχιές και με συγκεκριμένες ρουτίνες, η προσοχή μας παρασύρεται αλλού ή κοιμάται. Καταστρέφοντας τις ρουτίνες, δίνουμε στο σώμα μας νέες αισθήσεις. Το σώμα ξέρει.

Υπάρχουν και παιχνίδια Μη-Πράξης. Παιχνίδια στα οποία δεν υπάρχουν καθορισμένοι κανόνες, αλλά δημιουργούνται κατά την διάρκεια του παιχνιδιού. Φαίνεται ότι στο να μην έχεις καθορισμένους κανόνες στο παιχνίδι, η συμπεριφορά των παικτών δεν είναι προβλέψιμη κι έτσι αναπόφευκτα όλοι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί. Δημιουργείται έτσι συνειδητή προσοχή. Οι τεχνικές και τα παιχνίδια Μη-Πράξης αναπτύσσουν την προσοχή. Μπορεί να πει κανείς ότι είναι ασκήσεις αυτοσυγκέντρωσης, αφού αναγκάζουν αυτούς που τις εξασκούν να είναι πλήρως συνειδητοί σ’ αυτό που κάνουν. Σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται για να καταστρέφεις τις ρουτίνες. Τα γηρατειά, μπορούν να εννοηθούν σαν να έχεις τελικά παραμείνει κλειδωμένος σε έναν τέλειο κύκλο από ρουτίνες. Παρατήρησε έναν γέρο άνθρωπο για να καταλάβεις τι εννοώ.

Οι Περιπέτειες του Τζο Κόρντομπα

Το 1976, ένας γιατρός φίλος μου που τον έλεγαν Κλαούντιο Ναράνγιο με έφερε σε επαφή με έναν υποτιθέμενο δάσκαλο της Γιόγκα. Πήγαμε να τον επισκεφτούμε στο άσραμ του κάπου στην Καλιφόρνια. Επικοινωνούσαμε μέσω διερμηνέα. Σε εκείνη την συζήτηση προσπαθούσα να βρω ομοιότητες με τις δικές μου εμπειρίες του ταξιδιού έξω από το σώμα. Παρ’ όλα αυτά, αυτός δεν έλεγε τίποτε σημαντικό. Ναι, υπήρχε πολύ σώου και τελετουργία στην όλη φάση, αλλά ο τύπος δεν έλεγε τίποτε.

Στο τέλος της συνάντησης μας, αυτός ο τύπος πήρε στα χέρια του έναν μεταλλικό κουβά και άρχισε να με βρέχει με ένα υγρό που δεν μού άρεσε το χρώμα του. Μόλις αποσύρθηκε, ρώτησα τι ήταν αυτό που μου έριχνε. Κάποιος με πλησίασε και μου εξήγησε σοβαρά ότι πρέπει να νιώθω πολύ ευτυχισμένος γιατί μου είχε δώσει την ευλογία του. Επέμενα να θέλω να μάθω τι περιείχε ο κουβάς. Τελικά έμαθα ότι όλες οι εκκρίσεις του “μεγάλου δασκάλου” φυλάσσονταν: «Ότι βγαίνει απ’ αυτόν είναι ιερό». Ο κουβάς περιείχε τα ούρα του! Αυτή ήταν η πρώτη και η τελευταία συνάντησή μου με τον μεγάλο δάσκαλο.

Η Ντόνα Φλορίντα –η Toltec Woman στης οποίας τα χέρια μας άφησε για λίγο καιρό ο Δον Χουάν– για να μάς διδάξει μας έβαζε σε ιδιόμορφες καταστάσεις. Πιστεύω ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος, γιατί με το να μας βάζει σε καταστάσεις μας έκανε να ανακαλύπτουμε ότι δεν είμαστε τίποτε. Ο άλλος τρόπος είναι αυτός της αγάπης του εαυτού, της προσωπικής υπερηφάνειας. Αυτός ο τρόπος, όμως, μας μεταμορφώνει σε ντετέκτιβς, συνεχώς προσέχουμε τι είναι αυτό που θα μας συμβεί, τι είναι αυτό πού μας ζημιώνει και τι είναι αυτό που μας προσβάλει. Είμαστε όλοι ντετέκτιβς! Ξοδεύουμε όλο τον χρόνο μας ψάχνοντας αποδεικτικά στοιχεία αγάπης: αν μ’ αγαπούν ή δεν μ’ αγαπούν. «Μ’ αγαπά, δεν μ’ αγαπά!» «Με συμφέρει, δεν με συμφέρει!» «Με μειώνει, δεν με μειώνει!»

Έτσι, κεντραρισμένοι στο Εγώ μας, δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να το δυναμώνουμε, δηλαδή να δυναμώνουμε τις αλυσίδες μας. «Μ’ αγαπά, δεν μ’ αγαπά… Μ’ αγαπά, δεν μ’ αγαπά.» Μ’ αυτό ασχολούμαστε συνέχεια, και με το κέρδος μας. Σύμφωνα με την Ντόνα Φλορίντα, το καλύτερο είναι να ξεκινήσουμε με το να σκεφτόμαστε ότι δεν μας αγαπά κανείς.

Ο Δον Χουάν έλεγε ότι η προσωπική υπερηφάνεια είναι ένα τέρας με 3.000 κεφάλια. «Χτυπάς και καταστρέφεις κεφάλια, αλλά συνέχεια ξεπετάγονται όλο και περισσότερα. Το τέρας αυτό ξέρει όλα τα κόλπα» έλεγε με έμφαση. Με τα κόλπα του τέρατος, φαίνεται ότι ξεγελούμε τον εαυτό μας ότι είμαστε κάποιοι. Ενώ είμαστε οι χειρότεροι άνθρωποι, είμαστε καθάρματα, σκουπίδια!

Μία από τις πολλές μαγικές αποστολές που μου δόθηκαν τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, ήταν και αυτή: να κάνω τον μάγειρα σε ένα από εκείνα τα Καφέ κατά μήκος μιας εθνικής οδού. Η συμμαθήτρια μου στην ομάδα του Δον Χουάν, η Λα Γκόρντα, με είχε συνοδεύσει σ’ αυτήν την αποστολή, ως σερβιτόρα. Για πάνω από έναν χρόνο, ζούσαμε σ’ εκείνο το Καφέ, εγώ παίζοντας τον Χοσέ Κόρντομπα και η Λα Γκόρντα την σύζυγό μου. Το πλήρες όνομα μου ήταν Χοσέ Λουίς Αντόνιο Κόρντομπα, στις υπηρεσίες σας! Όλοι όμως με ήξεραν σαν Τζο Γκόρντομπα.

Στην αρχή ήταν μαζί μας και η Ντόνα Φλορίντα, σε διάφορα μέρη, μας συνόδευε με μεταμφίεση. Το πρώτο πράγμα που έπρεπε να επιτύχουμε ήταν να βρούμε στέγη και δουλειά, για τον Τζο Κόρντομπα, την γυναίκα του και την πεθερά του. Έτσι παρουσιαζόμασταν σε όλους, αλλιώς οι άνθρωποι δεν θα καταλάβαιναν αυτό που θέλαμε να κάνουμε. Για πολύ καιρό ψάχναμε για δουλειά, ώσπου τελικά βρήκαμε σε ένα roadside cafe.

Σε ένα τέτοιο μέρος, αρχίζεις δουλειά πολύ νωρίς το πρωί. Στις πέντε το πρωί πρέπει ήδη να έχεις αρχίσει να δουλεύεις. Το πρώτο πράγμα που σε ρωτούν όλοι για να σε προσλάβουν είναι «ξέρεις να φτιάχνεις αυγά;» Πέρασε πολύς καιρός μέχρι να καταλάβω τι εννοούσαν όλοι αυτοί που ρωτούσαν αυτό το απλό πράγμα. Τελικά ανακάλυψα ότι μιλούσαν για τους πολλούς διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορείς να μαγειρέψεις ένα αυγό για πρωινό. Στα ρεστοράν και στα καφέ για νταλικέρηδες, το «φτιάξιμο αυγών» είναι πολύ σημαντικό. Είναι το πιο σημαντικό πράγμα. Ξοδέψαμε έναν χρόνο δουλεύοντας εκεί. Τώρα ξέρω πως να «κάνω αυγά».

Η Λα Γκόρντα επίσης δούλευε πολύ. Ήταν τόσο καλή γκαρσόνα που τελικά κατέληξε να φροντίζει όλες τις άλλες σερβιτόρες εκεί πέρα. Στο τέλος του χρόνου, όταν η Toltec Woman μας είπε «αρκετά μέχρις εδώ, τελειώσατε μ’ αυτήν την αποστολή», ο ιδιοκτήτης του καφέ δεν μας άφηνε να φύγουμε. Η αλήθεια είναι ότι δουλεύαμε πολύ σκληρά εκεί. Από το πρωί μέχρι το βράδυ!

Κατά την διάρκεια της παραμονής μας εκεί, είχα μιά πολύ σημαντική επαφή. Θυμάμαι ένα κορίτσι που το έλεγαν Τέρρυ, που έφτασε στο καφέ όταν ζητούσαν μία σερβιτόρα. Μέχρι τότε, ο Τζο Κόρντομπα είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη του μαγαζάτορα και ήταν ο υπεύθυνος της δουλειάς και του προσωπικού. Η Τέρρυ μάς είπε εμπιστευτικά, ότι έψαχνε για τον Κάρλος Καστανέντα! Πώς ήξερε ότι ήμουνα σ’ εκείνο το μέρος; Δεν ήξερα. Αυτό το κορίτσι η Τέρρυ, ήταν μία από εκείνους τους χίππυς που παίρνουν ναρκωτικά και γυρνούν βρώμικοι, απαράδεκτοι και μαλθακοί. Ζουν μιά φρικτή ζωή. Δεν μπορούσα να πω στην Τέρρυ ποιός ήμουν, αλλά ο Τζο Κόρντομπα και η γυναίκα του την βοήθησαν πολύ, τους μήνες που κάθισε μαζί μας.

Μια μέρα μπήκε μέσα στο μαγαζί πολύ αναστατωμένη, λέγοντας ότι μόλις είχε δει τον Καστανέντα σε μιά Κάντιλακ παρκαρισμένη μπροστά στο καφέ.
«Εκεί είναι! Εκεί είναι!», φώναζε, «είναι μέσα στο αμάξι και γράφει!»
«Μα, Τέρρυ, είσαι σίγουρη πως είναι ο Καστανέντα; Πώς μπορείς να είσαι τόσο βέβαιη;», την ρώτησε ο Τζο Κόρντομπα. Αλλά αυτή συνέχιζε: «Ναι, να, ναι, ναι, είναι αυτός, είναι αυτός, είμαι σίγουρη!…»
Έπειτα τής πρότεινα να πάει έξω στο αυτοκίνητο και να τον ρωτήσει. Έπρεπε να ξεφορτωθεί αυτήν την τεράστια αβεβαιότητα. Μου είπε ότι φοβόταν να του μιλήσει, γιατί ήταν πολύ χοντρή και πολύ άσχημη. Την ενθάρρυνα. «Είσαι υπέροχη, είσαι καταπληκτική, βιάσου, τρέχα!…»

Τελικά πήγε, αλλά αμέσως γύρισε πίσω κλαίγοντας ένα ολόκληρο ποτάμι δάκρυα. Ο άντρας στην Κάντιλακ ούτε που την κοίταξε, της έκλεισε την πόρτα λέγοντας της ψυχρά να μην τον ενοχλεί. Προσπάθησα να την παρηγορήσω. Ήταν σαν να της είχαν γκρεμιστεί όλα της τα όνειρα, μου έδινε τόσο πόνο αυτό, που παραλίγο να της πω ποιός ήμουν. Η Λα Γκόρντα δεν με άφησε. Με προστάτευσε. Ήμουν ο Τζο Κόρντομπα και όχι αυτός ο Κάρλος Καστανέντα. Δεν μπορούσα να δείξω ανυπακοή στην αποστολή.

Όταν είχε έρθει σ’ εμάς, η Τέρρυ δεν ήταν καθόλου καλή σερβιτόρα. Αλλά με το πέρασμα του χρόνου έγινε δίπλα μας καλή, καθαρή και προσεκτική. Η Λα Γκόρντα της έδινε πολλές γυναικείες συμβουλές. Την αγαπούσαμε πολύ. Ούτε για μιά στιγμή δεν φαντάστηκε με ποιους ήταν τόσο καιρό. Όλο εκείνον τον καιρό υπήρξαν πολλοί άνθρωποι που μας κακομεταχειρίστηκαν και με πρόσβαλαν, υπήρξαν πολλές στιγμές στερήσεων και απογοητεύσεων, που παρά πάνω από μία φορά έφτασα στο σημείο να θέλω να αποκαλύψω την αληθινή μου ταυτότητα. Αλλά ποιός θα με πίστευε; Η Ντόνα Φλορίντα ήξερε τι έκανε…

Εκείνη την εποχή, υπήρξαν φορές που περνούσαμε με τα ελαχιστότατα εφόδια. Κοιμόμασταν στο χώμα και τρώγαμε μονάχα ένα πράγμα. Οι Τολτέκοι το συνήθιζαν αυτό. Έτρωγαν ένα είδος φαγητού κάθε φορά, αλλά έτρωγαν συνεχώς. Οι Τολτέκοι τρώνε όλη την ημέρα. Η μίξη τροφών, για παράδειγμα το να τρως κρέας με πατάτες και λαχανικά, κάνει πολύ κακό στην υγεία. Αυτή η μίξη είναι πολύ πρόσφατη συνήθεια στη ζωή της ανθρωπότητας. Το να τρως ένα είδος φαγητού κάθε φορά, βοηθά στην χώνευση και κάνει καλό στον οργανισμό.

Επίσης, χρησιμοποιούσαν τον ύπνο τους πολύ διαφορετικά από τους περισσότερους από εμάς. Το σημαντικό είναι να συνειδητοποιήσεις ότι μπορείς να κοιμηθείς με πολλούς τρόπους. Όπως το να φτιάχνεις αυγά. Έχουμε μάθει να πηγαίνουμε για ύπνο και να ξυπνάμε σε συγκεκριμένες ώρες, γιατί αυτό είναι που θέλει από εμάς η κοινωνία. Έτσι, για παράδειγμα, οι γονείς βάζουν για ύπνο τα παιδιά τους για να τα ξεφορτωθούν! Τόσο απαράδεκτοι είναι οι άνθρωποι!

Εγώ κοιμάμαι όλη μέρα κι όλη νύχτα. Αλλά αν προσθέσω τις ώρες και τα λεπτά που κοιμάμαι, δεν νομίζω ότι ξεπερνούν τις πέντε ώρες την ημέρα. Κοιμάμαι όποτε θέλω για πολύ λίγο. Για να κοιμάσαι μ’ αυτόν τον τρόπο, βέβαια, απαιτεί από το άτομο την ικανότητα να μπαίνει κατευθείαν στο στάδιο του βαθύ ύπνου. Είναι ζήτημα εξάσκησης.

Ο Τζο Κόρντομπα και η γυναίκα του, τα σαββατοκύριακα έφτιαχναν κήπους. Αυτό ήταν ένα άλλο μέρος της αποστολής μας. Φυτεύαμε δέντρα, κουρεύαμε θάμνους και κάναμε κηπουρική, στους κήπους των σπιτιών. Είχαμε πολύ επιτυχία. Θυμάμαι ότι κάποια στιγμή αργότερα, ήμασταν για επίσκεψη στο σπίτι ενός φίλου μου, όταν εμφανίστηκαν ένα μάτσο δημοσιογράφοι από τους New York Times, ψάχνοντας για τον Κάρλος Καστανέντα. Για να περάσουμε απαρατήρητοι, η Λα Γκόρντα κι εγώ, βαλθήκαμε να φυτεύουμε και να περιποιούμαστε τον κήπο του φίλου μου.

Τότε ο φίλος μου άρχισε να μας φωνάζει προσβλητικά και να μας κακομεταχειρίζεται μπροστά στους δημοσιογράφους, με τον χειρότερο τρόπο. Φαινόταν ότι μπορούσες να φωνάζεις στον Τζο Κόρντομπα και στην γυναίκα του χωρίς συνέπειες. Δεν ήταν παρά σκουπίδια! Κανείς απ’ όσους ήταν παρόντες δεν μάς υπερασπίστηκε και δεν διαμαρτυρήθηκε για την συμπεριφορά του. Ποιοί ήμασταν άλλωστε; Σ’ εκείνα τα μέρη, μονάχα οι φτωχοί άνθρωποι και τα σκυλιά δουλεύουν κάτω από τον ήλιο! Έτσι, ο φίλος μου κι εμείς, ξεγελάσαμε τους ρεπόρτερ.

Το σώμα μου, παρ’ όλα αυτά, δεν μπορούσα τόσο εύκολα να το ξεγελάσω. Για τρία ολόκληρα χρόνια, είχαμε την αποστολή να δίνουμε πρωτόγνωρες εμπειρίες στο σώμα μας για να το κάνουμε να συνειδητοποιήσει ότι στην πραγματικότητα δεν είμαστε τίποτε. Πολλές φορές μας πετούσαν στον δρόμο. Άλλες φορές, οδηγώντας ένα φορτηγάκι στον δρόμο, κάποια αυτοκίνητα μας έσπρωχναν στην άκρη του δρόμου και μας πετούσαν έξω. Τι εναλλακτικές είχαμε; Είναι καλύτερο να τους αφήνεις να περάσουν!

Ο Δον Χουάν πάντα με συμβούλευε για αυτές τις περιστάσεις, με τον ίδιο πάντα τρόπο, και μου έλεγε:
«Είναι ζούγκλα εδώ πέρα! Τι κάνεις αν συναντήσεις μια τίγρη μέσα στην ζούγκλα; Παλεύεις μαζί της; Όχι, Καρλίτο, όχι. Την αφήνεις να περάσει!»

Οι αποστολές μας ήταν αρκετά περίπλοκες και σχετιζόταν με το να μάθουμε να επιβιώνουμε σε εχθρικές καταστάσεις και εχθρικά δυσάρεστα περιβάλλοντα και να επιβιώνουμε από την εμπειρία της ταπείνωσης. Αυτό το τελευταίο είναι κάτι πάρα πολύ δύσκολο να το υπομένεις, αλλά είναι πάρα πολύ διδακτικό. Ο αντικειμενικός στόχος είναι να μάθεις να μετακινείς τον εαυτό σου από το ωστικό κύμα που προκαλεί η ταπείνωση, το να σε ταπεινώνουν και να σε προσβάλουν. Το σημαντικό είναι να μην αντιδράσεις, να μην θυμώσεις. Αν κάποιος αντιδράσει, χάνει το παιχνίδι. Κάποιος, δεν προσβάλλεται, δεν μειώνεται, δεν θίγεται από μιά τίγρη που του επιτίθεται. Κάνεις πέρα και την αφήνεις να περάσει.

Σε κάποια άλλη φάση, η Λα Γκόρντα κι εγώ, βρήκαμε δουλειά σε ένα σπίτι, αυτή σαν υπηρέτρια κι ο Τζο Κόρντομπα σαν μπάτλερ. Δεν μπορείτε να φανταστείτε που κατέληξε αυτό. Τελικά μας πέταξαν έξω στον δρόμο με τις κλωτσιές, χωρίς να μας πληρώσουν. Και σαν να μην έφτανε αυτό! Για να προστατευτούν από εμάς, σε περίπτωση που θα διαμαρτυρόμασταν δυναμικά, είχαν καλέσει την τοπική αστυνομία! Μπορείτε να το φανταστείτε; Μπήκαμε στην φυλακή χωρίς λόγο.

Πολλές φορές δεν είχαμε να φάμε. Το χειρότερο ήταν ότι δεν μπορούσαμε να παραπονεθούμε σε κανέναν, ούτε είχαμε την υποστήριξη της ομάδας μας. Σ’ εκείνη την αποστολή ήμασταν μόνοι και δεν μπορούσαμε να της ξεφύγουμε. Ακόμη κι αν μπορούσαμε να πούμε ποιοί ήμασταν, κανείς δεν θα μας πίστευε.

Είναι αλήθεια, είμαι ο Τζο Κόρντομπα που σας έφτιαχνε αυγά και σας έκανε υποκλίσεις. Κι αυτό είναι πολύ όμορφο, γιατί δεν μπορείς να πέσεις πιό χαμηλά. Έχω ήδη φτάσει στον πάτο που θα μπορούσα ποτέ μου να φτάσω. Αυτός ο πάτος είναι ό,τι είμαι. Τώρα ξέρω ότι δεν είμαι τίποτε. Κανείς δεν μπορεί να μου στερήσει τίποτα, γιατί ο Τζο Κόρντομπα είναι ένα τίποτα.

Ζήσαμε σε ένα επίπεδο πολύ χαμηλότερο από τους Μεξικανούς χωριάτες, κι αυτό λέει πολλά. Έχουμε αγγίξει τον πάτο και δεν πάει πιό κάτω. Η διαφορά ανάμεσα σ’ εμάς και στον φτωχό χωρικό, είναι ότι αυτός ελπίζει, θέλει πράγματα και δουλεύει σαν το σκυλί για να αποκτήσει μιά μέρα περισσότερα από αυτά που έχει σήμερα. Εμείς, από την άλλη, δεν έχουμε τίποτε, και κάθε φορά θα έχουμε όλο και πιό λίγα.

Ποτέ δεν νιώθω πιό πλήρης, όσο όταν είμαι ο Τζο Κόρντομπα.
Ο Τζο Κόρντομπα, που τηγανίζει χάμπουργκερ όλη μέρα με τα μάτια του να κλαίνε από τον καπνό. Ο Τζο Κόρντομπα που σού καθαρίζει το τραπέζι.

Ο Δον Χουάν δίδασκε μία συγκεκριμένη μεθοδολογία διάσπασης της ψυχολογικής κατάστασης εκείνου του μέρους της συνείδησης μας που μάς κρατά αποκομμένους από την αληθινή πηγή μας. Ο κόσμος, όπως τον αντιλαμβανόμαστε, είναι κατασκευασμένος και δεν είναι αληθινός. Μας δόθηκε ως αληθινός. Τον συντηρούμε με το ένστικτο της αντανακλαστικής επιβεβαίωσης μας μέσω των άλλων ανθρώπων, και με τον συνεχή εσωτερικό διάλογο με τον εαυτό μας και με την αυτολύπηση μας.

Το πιό σημαντικό πράγμα που μου δίδαξε ο Δον Χουάν είναι ότι όλη η προσωπική μας ενέργεια, ξοδεύεται άδικα με το να υπερασπιζόμαστε συνεχώς τον εαυτό μας. Όλες μας οι προσπάθειες γίνονται γι’ αυτήν την εσωτερική υπεράσπιση. Και είμαστε μπλεγμένοι σ’ αυτήν την συνεχή διαδικασία αυτο-υπεράσπισης για τόσο πολύ καιρό, που πλέον δεν την αντιλαμβανόμαστε καν.

Μέχρι τώρα, όλοι και όλα μας διδάσκουν τον κόσμο και τον τρόπο που πρέπει να τον χειριζόμαστε. Ήρθε η ώρα να αρχίσουμε να μαθαίνουμε τον κόσμο από μόνοι μας. Να πάρουμε στα χέρια μας την ίδια την ζωή μας. Ήρθε η ώρα να αρχίσουμε να ανακεφαλαιώνουμε την ζωή μας. Να ανακεφαλαιώσουμε κάθε μας δράση, κάθε γεγονός, κάθε γνωριμία, κάθε σχέση, κάθε ανάμνηση, για να βρούμε τον βασικό παράγοντα που αντιπροσωπεύει την ζωή μας. Αυτός ο παράγοντας, είναι ο τρόπος με τον οποίο σχετιζόμαστε με τούς ανθρώπους και τον κόσμο.

Όταν άρχισα να ανακεφαλαιώνω την ζωή μου, ανακάλυψα ότι σχετιζόμουν με τον κόσμο σαν μωρό. Ένιωθα μεγάλη λύπηση για τον εαυτό μου. Ολόκληρη η ζωή μου δεν ήταν τίποτε παραπάνω από την ατέλειωτη επανάληψη αυτού του γεγονότος. Λυπόμουν τον εαυτό μου και έφτιαχνα εικόνες μέσα μου για να τον υπερασπίζομαι. Δεν έκανα τίποτε άλλο για όλη μου την ζωή!

Είναι φρικτό! Όταν οι Πολεμιστές με ανάγκασαν να ανακεφαλαιώσω την ζωή μου, είδα τον φρικτό τρόπο με τον οποίο ξόδεψα τα χρόνια μου υπερασπιζόμενος την αυτολύπησή μου. Αυτό ήταν για μένα μιά πολύ τρομακτική ανακάλυψη. Το μόνο που πάντοτε ήθελα, ήταν να ακούσει κάποιος την θλιμμένη μου ιστορία και να με λυπηθεί. Ήμουν ένα ανθρωπάκι!

Αυτή η ιδέα της σπουδαιότητας του εαυτού μας, μάς τυφλώνει τόσο πολύ που δεν μπορούμε να δούμε τίποτε άλλο, αλλά είναι δυνατόν να αποδεσμευτεί κανείς από την ιδέα της σπουδαιότητας του εαυτού. Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο παραμένουμε ανυποχώρητα τυφλοί, είναι το ότι σκεφτόμαστε πως η ολοκλήρωση θα έλθει όταν θα βρούμε επιτέλους έναν αληθινό σύντροφο.

Μπορούμε ακόμη και να παντρευτούμε κι ακόμη να ψάχνουμε κάποιον που θα καλύψει τις ανάγκες μας. Οι περισσότεροι δεν σταματούν να ψάχνουν. Φυσικά δεν πρόκειται να βρουν αληθινά ποτέ τίποτε. Κι αν υπάρχει έστω και για μια στιγμή η συνειδητοποίηση αυτού του άδικου και μάταιου ψαξίματος, τότε απλώς αρχίζει πάλι η αυτολύπηση. Όλα αυτά είναι ένας φρικτός φαύλος κύκλος.

Δεν θέλουμε να δώσουμε τίποτε, είμαστε απίστευτα εγωιστές, θέλουμε μόνο να παίρνουμε. Οι Πολεμιστές, οι Μάγοι, οι Ναγκουάλς, αγαπούν χωρίς να ζητούν τίποτε για αντάλλαγμα, σ’ αυτόν τον κόσμο ή πέρα απ’ αυτόν.

Η ιδέα του εαυτού δεν είναι δική μας, ήρθε η ώρα να αποδεσμευτούμε απ’ αυτήν. Ο Δον Χουάν και Μάγοι της Γραμμής του, μάς έδωσαν μιά σειρά από προτάσεις, για να μπορέσουμε ν’ αρχίσουμε να βλέπουμε τι μάς συνέβη, τι μάς έχουν κάνει. Όχι σαν μιά σύγκριση με κάποιο πρότυπο, αλλά σαν μιά έρευνα. Μπορούμε να μεταμορφωθούμε σε κάτι πολύ καινούργιο. Αλλά για να το κάνουμε αυτό πρέπει να υπερβούμε το παλιό. Να πεθάνουμε και να ξαναγεννηθούμε!

Ο Πολεμιστής καταλαβαίνει ότι είναι καταδικασμένος αν μείνει εδώ. Όλα είναι μιά αυταπάτη που τον καθησυχάζουν, όπως κάποιος που αποκοιμιέται γλυκά στο κρεβατάκι του από τις αναθυμιάσεις ενώ το σπίτι γύρω του έχει πάρει φωτιά. Κανείς δεν μπορεί να μας βοηθήσει αληθινά, αν δεν μπορούμε να βοηθήσουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας. Και είναι τόσο λίγοι αυτοί που ξέρουν αληθινά τι είναι ο εαυτός τους για να προσπαθήσουν να βοηθηθούν. Πόσο μάλλον για να βοηθήσουν και κάποιον άλλον.

Το αντίθετο, ο κόσμος είναι γεμάτος από μεταμφιεσμένους εγωμανείς που τρέφονται από τους άλλους. Όλα είναι μιά φαρσοκωμωδία. Είσαι ένα κτήνος! Βγες έξω από τον εγκέφαλο του κτήνους! Είμαστε γεμάτοι επαναλήψεις. Που πήγε η αίσθηση της περηφάνιας μας; Ξέρουμε μόνο να μιλάμε για αυτήν; Τι κάνουμε εδώ πέρα;

Πρέπει να εξετάσουμε τα πάντα, να περικόψουμε τις ρουτίνες μας, να γεμίσουμε με θόρυβο την συχνότητα, με παράσιτα, να διαστρεβλώσουμε την επαναληπτική καθημερινότητα μας, αν θέλουμε να περάσουμε στο πεδίο της μαγείας. Μπορούμε να δούμε την ενέργεια να ρέει, είναι αλήθεια… γιατί να επιτρέπουμε στον εγκέφαλο του κτήνους να μας σταματά; Βγες από τον εγκέφαλο του κτήνους κάνοντας Μη-Πράξεις.

Οι Μη-Πράξεις είναι τα παράσιτα στην συχνότητα της καθημερινότητας, που τελικά αποδεσμεύουν την συνείδηση μας. Η απορύθμιση του κόσμου με το να κάνεις κάτι παράλογο, κάτι χωρίς σημασία. Μία φάρσα! Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο κόσμος είναι μία κατασκευή, μία διευθέτηση. Άρα μπορούμε να πετύχουμε μιά διαφορετική διευθέτηση. Θα μπορούσε να είναι το να δένεις τα κορδόνια των παπουτσιών σου με διαφορετικό τρόπο.

Ένα από τα πιό σημαντικά πράγματα που μπορεί να κάνει ένας Πολεμιστής, είναι να κρατά ένα Άλμπουμ των Εξαιρετικών Στιγμών. Αυτό είναι επίσης μία Μη-Πράξη. Φτιάξε με σημειώσεις ένα άλμπουμ που να σου θυμίζει όλες τις εξαιρετικές σου στιγμές, τις σκέψεις και τα πράγματα που σε εκπλήσσουν και σε χαροποιούν. Όλα τα μαγικά πράγματα, για σένα, στα οποία υπήρξες μάρτυρας. Μη νιώθεις μίζερος! Μην κλαψουρίζεις συνέχεια σαν καημένη γυναικούλα ή σαν μωράκι. Υπάρχει κάτι φριχτό εκεί έξω, που δεν νοιάζεται για σένα και την μιζέρια σου, κι επιπλέον δεν ξέρεις πόσος χρόνος σου απομένει ακόμη εδώ.