Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι

3.2. Η μορφή του Πυθαγόρα στην αρχαία παράδοση

Έχουμε αναφερθεί στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει όποιος προσπαθεί να φτάσει σε μια αντικειμενική αποτίμηση των προσωκρατικών φιλοσόφων - «προσωκρατικούς» ονομάζουμε όλους τους φιλοσόφους που έζησαν πριν από τον Σωκράτη. Η ερμηνεία γίνεται σε μεγάλο βαθμό από δεύτερο χέρι, αφού κανένα πλήρες φιλοσοφικό έργο δεν έχει διασωθεί από την πρώιμη αυτή περίοδο. Τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα στην περίπτωση του Πυθαγόρα.

Δεν μας λείπουν οι αρχαίες μαρτυρίες για τον Πυθαγόρα. Για κανέναν άλλο αρχαίο φιλόσοφο δεν έχουν διασωθεί περισσότερες βιογραφικές και ανεκδοτολογικές λεπτομέρειες. Μόνο κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ. γράφονται τρεις εκτεταμένες βιογραφίες του Πυθαγόρα, και όλες έχουν σωθεί: Διογένης Λαέρτιος, Βίοι φιλοσόφων· Πορφύριος, Πυθαγόρου βίος· Ιάμβλιχος, Περί του πυθαγορείου βίου. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση ο όγκος των πληροφοριών μας είναι αντιστρόφως ανάλογος της αξιοπιστίας τους. Το πρόβλημα με τον Πυθαγόρα είναι ότι τα περισσότερα από όσα γνωρίζουμε γι᾽ αυτόν προέρχονται από οπαδούς του, από ανθρώπους που αυτοπροσδιορίζονται ως «Πυθαγόρειοι». Οι άνθρωποι αυτοί γράφουν, πολλούς αιώνες μετά τον Πυθαγόρα, όχι για να μεταδώσουν μια αντικειμενική εικόνα του πνευματικού τους πατέρα και του έργου του, αλλά για να προπαγανδίσουν την αξία της σχολής τους. Είναι σαν να προσπαθείς να αντλήσεις αντικειμενικά στοιχεία για τη ζωή και τη δράση του Ιησού μέσα από τη μεταγενέστερη χριστιανική γραμματεία.

Ο Πυθαγόρας είναι ο πρώτος έλληνας φιλόσοφος που ίδρυσε σχολή. Και μάλιστα μια σχολή που θυμίζει περισσότερο κλειστή θρησκευτική αδελφότητα παρά φιλοσοφικό διδασκαλείο. Ο ίδιος δεν έγραψε τίποτε - κατά πάσαν πιθανότητα συνειδητά. Στήριξε τη διδασκαλία του στη ζωντανή επαφή με τους μαθητές του, στην προβολή του δικού του υποδειγματικού τρόπου ζωής και στη θέσπιση αυστηρών κανόνων συμπεριφοράς και πίστης, που εξασφάλιζαν τη μύηση των νέων μελών και τη συνοχή της πυθαγόρειας κοινότητας. Η σχολή του Πυθαγόρα αποδείχθηκε η πιο ανθεκτική φιλοσοφική σχολή του αρχαίου κόσμου. Οι πυθαγόρειες κοινότητες γνώρισαν στιγμές ιδιαίτερης αίγλης και στιγμές παρακμής, αλλά δεν έπαψαν ποτέ να υπάρχουν, ακόμη και μετά το τέλος της ελληνικής αρχαιότητας. Η συνοχή που τις χαρακτηρίζει και εξηγεί τη μακροβιότητά τους δεν οφείλεται σε ένα αυστηρά καθορισμένο θεωρητικό πλαίσιο. Από πολύ νωρίς η πυθαγόρεια φιλοσοφία αναμείχθηκε με άλλες συγγενείς φιλοσοφικές τάσεις, και ιδίως με τον πλατωνισμό. Πιο σημαντική για τους Πυθαγόρειους ήταν η υπεράσπιση ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής, που υποτίθεται ότι εισήγαγε ο ίδιος ο ιδρυτής της σχολής τους. Ήταν λοιπόν απαραίτητο να συντηρηθεί και να εμπλουτιστεί ο μύθος της υποδειγματικής ζωής του Πυθαγόρα, ώστε να αποτελεί διαρκές παράδειγμα προς μίμηση για τους νεότερους οπαδούς του.

Οι λεπτομέρειες επομένως για τη ζωή του Πυθαγόρα είναι τόσο ανομοιογενείς και αναξιόπιστες, ώστε κάποιοι σκεπτικιστές έφτασαν στο σημείο να αμφιβάλουν και για την ίδια την ιστορική του ύπαρξη. Κάτι τέτοιο όμως είναι υπερβολικό, αφού το όνομα του Πυθαγόρα αναφέρεται σε πολύ παλιούς συγγραφείς, όπως ο σύγχρονός του Ξενοφάνης και οι λίγο μεταγενέστεροι Ηράκλειτος, Ηρόδοτος και Εμπεδοκλής.

Λένε ότι όταν κάποτε είδε να βασανίζουν ένα σκυλάκι, το συμπόνεσε και είπε: «Σταμάτα, μην το χτυπάς, γιατί είναι η ψυχή κάποιου φίλου· την αναγνώρισα όταν άκουσα τη φωνή του.»
Ξενοφάνης, απόσπ. 7

Ο Πυθαγόρας, ο γιος του Μνησάρχου, περισσότερο απ᾽ όλους επιδόθηκε στην έρευνα· και αφού επέλεξε από αυτές τις γνώμες, έφτιαξε τη δική του σοφία: πολυμάθεια και δόλια τέχνη.
Ηράκλειτος, απόσπ. 129

Ανάμεσά τους ήταν και κάποιος πολύμαθος, που κατείχε κάθε λογής σοφή τέχνη και απέκτησε τα πιο μεγάλα πνευματικά πλούτη· γιατί όποτε ήθελε από τα βάθη της καρδιάς του, εύκολα έβλεπε το κάθε πράγμα σε δέκα και είκοσι ανθρώπινες γενιές.
Εμπεδοκλής, απόσπ. 129

Τι λένε αυτοί οι άνθρωποι για τον Πυθαγόρα; Ο Ξενοφάνης τον ειρωνεύεται, ο Ηράκλειτος απορρίπτει την «πολυμάθεια και τη δόλια τέχνη του», ο Εμπεδοκλής τον εξυμνεί και ο Ηρόδοτος συνδέει τις απόψεις του με ξένα μυστικά δόγματα (Ιστορίαι 2.123). Από τις αναφορές αυτές συμπεραίνουμε ότι ο Πυθαγόρας θα πρέπει να ήταν ιδιαίτερα γνωστή και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα της εποχής του.

Με κάθε λοιπόν επιφύλαξη μπορούμε να φτάσουμε σε ένα σχεδίασμα της ζωής του Πυθαγόρα. Γεννήθηκε στη Σάμο περί τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., και εκεί πέρασε αρκετά χρόνια της ζωής του. Ήταν σύγχρονος με τον Αναξιμένη και τον Ξενοφάνη - διαμορφώθηκε επομένως μέσα στο διανοητικό κλίμα της ιωνικής φυσιοκρατικής σκέψης. Στα νεανικά του χρόνια πρέπει να ταξίδεψε αρκετά, και είναι πιθανό να γνώρισε από πρώτο χέρι τις δοξασίες των ανατολικών λαών και ιδίως των Αιγυπτίων. Το πιο πιθανό είναι να υπήρξε αυτοδίδακτος, αν και δεν αποκλείεται να μαθήτευσε κοντά στον Φερεκύδη από τη Σύρο, μια μυστηριώδη μορφή του 6ου αιώνα π.Χ., που ορισμένοι θεωρούν πρόδρομο της φιλοσοφικής σκέψης. Ήρθε σε σύγκρουση με το τυραννικό καθεστώς του Πολυκράτη στη Σάμο, και εγκατέλειψε την πατρίδα του γύρω στο 530 π.Χ. Εγκαταστάθηκε στον Κρότωνα της νότιας Ιταλίας, και γρήγορα απέκτησε μεγάλη φήμη και κύρος, αφού εντυπωσίασε τους Κροτωνιάτες με τη σοφία και τις ιδιαίτερες ψυχικές του δυνάμεις. Γύρω του συγκροτήθηκε μια κοινότητα πιστών οπαδών, ανδρών και γυναικών, από την αριστοκρατική νεολαία της περιοχής. Η κοινότητα των Πυθαγορείων ασπαζόταν τα φιλοσοφικά και θρησκευτικά δόγματα του ιδρυτή της, είχε όμως και ενεργή ανάμειξη στην πολιτική ζωή της νότιας Ιταλίας. Η επικράτηση των Πυθαγορείων στον Κρότωνα πιθανόν να συνέβαλε στην κυρίαρχη θέση της πόλεως αυτής στην περιοχή. Όπως όμως ήταν φυσικό, μια προσωπικότητα χαρισματική σαν του Πυθαγόρα προκαλεί και έντονες εχθρότητες. Μετά από ταραχές που ξέσπασαν στον Κρότωνα, ο Πυθαγόρας αναγκάστηκε να μετοικήσει στο κοντινό Μεταπόντιο, όπου και πέθανε. Μετά τον θάνατό του οι Πυθαγόρειοι συνέχισαν τη δράση τους, ακόμη και στη μητροπολιτική Ελλάδα με τον Φιλόλαο στα τέλη του 5ου αιώνα. Στα χρόνια του Πλάτωνα, κέντρο της πυθαγόρειας φιλοσοφίας είναι ο Τάραντας στην νότια Ιταλία, και κυρίαρχη μορφή ο μεγάλος μαθηματικός Αρχύτας.

ΑΓΛΑΟΝΙΚΗ: η πρώτη γυναίκα αστρονόμος της αρχαίας Ελλάδας

ΑΓΛΑΟΝΙΚΗ: αναφερόμενη από τον Πλούταρχο ως Αγανίκη (5ος αι. π.Χ.),Υπήρξε δεινή αστρονόμος. Σε τέτοιο σημείο ώστε να επιτύχη την πρόβλεψη για τις εκλείψεις της Σελήνης, σε μια εποχή (5ος αι. π.Χ.) που ήτο πολύ δύσκολο να έχη κανείς παρόμοιες γνώσεις...

Αναφέρεται πιο συγκεκριμένα ως Αγλαονίκη η Ηγήτορος επειδή ήταν κόρη του ηγέτη («Ηγήτορα» ή «ταγού») των Θεσσαλών. Δεν είναι γνωστό τίποτα από τη ζωή της Αγλαονίκης.

Ωστόσο αναφέρεται ότι ήταν διάσημη για την ικανότητά της να προβλέπει τις εκλείψεις Ηλίου με ακρίβεια ώρας, κάτι παρόμοιο δηλαδή με τον περίπου σύγχρονό της Θαλή, πράγμα που προδίνει μια παραπέρα γνώση στη Μαθηματική Αστρονομία σε σχέση με τους Βαβυλώνιους αστρονόμους.

Η ίδια, κατά την παράδοση, ισχυριζόταν ότι κατέβαζε από τον ουρανό τη Σελήνη, μία φράση που σχετίζεται με την πρόβλεψη των εκλείψεων Σελήνης, επίσης με ακρίβεια ώρας.

Ο ιστορικός ερευνητής Δρ. Θεοδόσιος Γ. Βαρβιτσιώτης, μέσα στο «Λεξικό Αρχαίων Ελλήνων», αναφέρει ότι η Αγλαονίκη ησχολείτο με την αστρονομία έχουσα ως βοήθημα τον «κύκλο εκλείψεων» των Χαλδαίων, τον οποίον ετροποποίησε η ίδια. (Σχόλια εις τον Απολλώνιο τον Ρόδιο)». Υπάρχει και η άποψη ότι ήταν μάντιδα και αστρολόγος.

Ο κρατήρας Αγλαονίκη στο νότιο ημισφαίριο της Αφροδίτης, που έχει διάμετρο 64 km, ονομάσθηκε έτσι προς τιμή της αρχαίας αυτής αστρονόμου.

Πολυγνώτη: Η κορυφαία μαθηματικός

ΠΟΛΥΓΝΩΤΗ (7ος – 6ος πχ. αιώνας). 

Ο ιστορικός Λόβων ο Αργείος αναφέρει την Πολυγνώτη ως σύντροφο και μαθήτρια του Θαλού.

Eίχε γνώσεις πολλών γεωμετρικών θεωρημάτων λέγεται (μαρτυρία Βιτρουβίου), πως και αυτή συντέλεσε στην απλούστευση των αριθμητικών συμβόλων με την εισαγωγή της αρχής της ακροφωνίας, δηλαδή με την εισαγωγή αλφαβητικών γραμμάτων που αντιστοιχούσαν το καθένα σε το καθένα στο αρχικό γράμμα του ονόματος του αριθμού.

Έτσι το Δ αρχικό του ΔΕΚΑ, παριστάνει τον αριθμό 10. Το Χ, αρχικό του ΧΙΛΙΑ παριστάνει τον αριθμό 1000 κοκ.

Κατά τον Βιτρούβιο η Πολυγνώτη διετύπωσε και απέδειξε πρώτη την πρόταση:

“ΕΝ ΚΥΚΛΩ Η ΕΝ ΤΩ ΗΜΙΚΥΚΛΙΩ ΓΩΝΙΑ ΟΡΘΗ ΕΣΤΙΝ”

Ο Κόσμος Έχει Ανοιχτούς Ορίζοντες: Μια Μυστικιστική Εξερεύνηση

Στις σιωπηλές στιγμές ανάμεσα στους χτύπους της καρδιάς, υπάρχει ένας κόσμος πέρα από την αντίληψη — ένα βασίλειο όπου τα όρια διαλύονται και οι τεχνητές κατασκευές της ανθρώπινης σκέψης πέφτουν όπως τα φθινοπωρινά φύλλα. Ο ορίζοντας δεν είναι μια γραμμή αλλά μια πρόσκληση, όχι ένα τέλος αλλά μια αρχή για ό,τι δεν μπορεί να ονομαστεί ή να περιοριστεί.

Η Ψευδαίσθηση του Περιορισμού

Αυτό που αποκαλούμε «πραγματικότητα» είναι συχνά απλώς η συμφωνημένη ψευδαίσθηση — ένα συλλογικό όνειρο υφασμένο από νήματα κοινών παραδοχών. Οι φράχτες που χτίζουμε με τις σκέψεις μας είναι φαντάσματα, αλλά γίνονται φυλακές πιο περιοριστικές από οποιαδήποτε φτιαγμένη από ατσάλι ή πέτρα. Συγχέουμε τον χάρτη με την επικράτεια, το δάχτυλο που δείχνει το φεγγάρι με το ίδιο το φεγγάρι.

Οι μυστικιστές κάθε παράδοσης έχουν ψιθυρίσει αυτή την αλήθεια: ότι η αντίληψή μας για τον περιορισμό είναι ο μεγαλύτερος περιορισμός όλων. Όταν ο Ρουμί έγραψε για το σπάσιμο του κλουβιού για να απελευθερωθεί το πουλί της ψυχής, δεν μιλούσε μεταφορικά αλλά με τους πιο πρακτικούς όρους που μπορεί να φανταστεί κανείς. Όταν οι Δάσκαλοι του Ζεν μιλούν για την «πύλη χωρίς πύλη», δείχνουν την παραδοξότητα ότι τα εμπόδια που αντιλαμβανόμαστε υπάρχουν μόνο στο μυαλό μας.

Η Διάρκεια Πέρα από τον Χρόνο

Ο χρόνος, όπως τον κατανοούμε, είναι μόνο η πιο λεπτή φέτα μιας αιώνιας στιγμής. Τα μυαλά μας, εκπαιδευμένα να μετρούν την ύπαρξη σε γραμμική πρόοδο, χάνουν το ωκεάνιο βάθος της διάρκειας που ρέει κάτω από την επιφάνεια των στιγμών. Λέμε «τώρα», αλλά τι είναι αυτό το «τώρα»; Δεν έχει ήδη φύγει τη στιγμή που το ονομάζουμε;

Η μυστικιστική εμπειρία αποκαλύπτει τον χρόνο, όχι σαν ένα ποτάμι που κυλάει δίπλα μας, αλλά ως μια άπειρη θάλασσα μέσα στην οποία είμαστε βυθισμένοι. Το παρελθόν και το μέλλον καταρρέουν στην αιώνια παρούσα στιγμή, όχι ως αφηρημένη έννοια αλλά ως βίωμα. Σε αυτή τη διάρκεια πέρα από τον χρόνο, μια μόνο ανάσα μπορεί να περιέχει σύμπαντα και μια ζωή να περάσει σε μια στιγμή.

Οι σοφοί μίλησαν γι' αυτό όταν αποσύρονταν στη σιωπή. Ο Σούφι περιστρέφεται όχι για να ξεφύγει από τον χρόνο αλλά για να εισέλθει πλήρως στο άπειρο κέντρο του. Ο Ινδουιστής σοφός βλέπει τον αιώνιο χορό του Μπράχμαν στο κενό μεταξύ των σκέψεων.

Ελεύθερες Οπτικές και η Απελευθέρωση της Όρασης

Το να είσαι πραγματικά ελεύθερος σημαίνει να αναγνωρίσεις ότι η οπτική είναι ρευστή — ότι δεν υπάρχει ένα και μοναδικό σημείο θέασης για να δεις την ύπαρξη. Το μάτι που βλέπει δεν μπορεί να δει τον εαυτό του. Το μυαλό που γνωρίζει δεν μπορεί να γνωρίσει τον εαυτό του άμεσα. Ωστόσο, στη μυστικιστική όραση, το υποκείμενο και το αντικείμενο διαλύονται στην ενότητα.

Αυτό δεν είναι αφηρημένη φιλοσοφία αλλά άμεση εμπειρία. Όταν περιέγραψαν το «εσωτερικό κάστρο» με τις πολλές του επαύλεις, χαρτογράφησε την τοπολογία της ίδιας της συνείδησης — τις μυριάδες οπτικές που είναι διαθέσιμες στην αφυπνισμένη ψυχή. Η βουδιστική διδασκαλία του κενού (śūnyatā) δεν δείχνει στον μηδενισμό αλλά στην άπειρη ελευθερία που έρχεται όταν οι σταθερές οπτικές εγκαταλείπονται.

Σκέψου πώς μια σταγόνα νερού, όταν πέφτει στον ωκεανό, δεν χάνεται αλλά γίνεται ολόκληρος ο ωκεανός. Έτσι και η ατομική συνείδηση, όταν απελευθερώνεται από την ψευδαίσθηση του διαχωρισμού, επεκτείνεται για να αγκαλιάσει όλες τις οπτικές ταυτόχρονα.

Το Πτύχωμα και η Ανάπτυξη

«Η ζωή δεν είναι το πτύχωμα των ανθρώπων», λες, και εδώ βρίσκεται μια βαθιά σοφία. Το πτύχωμα — η συμπίεση, η μείωση, η απλοποίηση της ύπαρξης σε εύληπτες έννοιες — μειώνει το μέγεθος του τι είναι. Το μονοπάτι του μυστικιστή είναι ένα μονοπάτι ανάπτυξης, που επιτρέπει την πολυπλοκότητα να ανθίσει αντί να τη μειώνει σε ό,τι μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητό.

Η μεγάλη καμπαλιστική παράδοση μιλά για το Έιν Σοφ, το άπειρο θείο που δεν μπορεί να περιοριστεί ή να κατανοηθεί μέσω της συμβατικής σκέψης. Ο Ταοϊστής σοφός αναγνωρίζει ότι «το Τάο που μπορεί να ειπωθεί δεν είναι το αιώνιο Τάο». Και τα δύο δείχνουν την ίδια αλήθεια: ότι αυτό που είναι πιο πραγματικό δεν μπορεί να συμπτυχθεί στα όρια της λογικής σκέψης.

Ζώντας σε Ανοιχτούς Ορίζοντες

Πώς, λοιπόν, να ζήσουμε αναγνωρίζοντας αυτούς τους ανοιχτούς ορίζοντες; Όχι απορρίπτοντας τον κόσμο της μορφής και της εμφάνισης, αλλά βλέποντας μέσα από αυτόν προς την απεριόριστη πραγματικότητα που τόσο κρύβει όσο και αποκαλύπτει. Το μυστικιστικό μονοπάτι δεν οδηγεί μακριά από τη ζωή αλλά βαθύτερα μέσα σε αυτήν.

Το να ζούμε με επίγνωση των ανοιχτών οριζόντων σημαίνει να προσεγγίζουμε κάθε στιγμή με θαυμασμό αντί με προκατάληψη, με ερώτηση αντί για απάντηση. Σημαίνει να κρατάμε τη γνώση με ελαφρότητα, αναγνωρίζοντας ότι ακόμα και οι πιο αγαπημένες μας αλήθειες είναι απλώς προοπτικές—έγκυρες μέσα στο πλαίσιο τους αλλά ποτέ απόλυτες.

Ο Ιάπωνας Ζεν δάσκαλος του 13ου αιώνα, Dōgen, δίδαξε ότι το να μελετάς τον Δρόμο του Βούδα είναι να μελετάς τον εαυτό, και το να μελετάς τον εαυτό είναι να ξεχνάς τον εαυτό. Σε αυτήν τη λήθη, ολόκληρο το σύμπαν γίνεται ο εαυτός. Αυτό είναι το παράδοξο στην καρδιά της μυστικιστικής κατανόησης: μόνο απελευθερώνοντας την περιορισμένη μας προοπτική αποκτούμε πρόσβαση σε όλες τις προοπτικές.

Η Ελευθερία Πέρα από την Ελευθερία

Η απόλυτη ελευθερία δεν είναι η ικανότητα να κάνεις ό,τι επιθυμείς—αυτή είναι απλώς η ελευθερία του παιδιού ή του τυράννου. Η ελευθερία των ανοιχτών οριζόντων είναι η ελευθερία να βλέπεις πέρα από το βλέπειν, να γνωρίζεις πέρα από το γνωρίζειν, να είσαι πέρα από το είναι.

Αυτή είναι η ελευθερία που δεν μπορεί να παραχωρηθεί ούτε να αφαιρεθεί, γιατί υπάρχει πριν από όλες τις συμβατικές έννοιες της ελευθερίας. Είναι το εκ γενετής δικαίωμα κάθε συνειδητού όντος, που περιμένει να αναγνωριστεί κάτω από τα συσσωρευμένα στρώματα της διαμόρφωσης και του φόβου.

Ο μυστικιστής Meister Eckhart αναφέρθηκε σε αυτό όταν περιέγραψε τη "διάρρηξη" πέρα από τον Θεό και τον εαυτό, στη θεμελιώδη βάση του είναι. Η ινδουιστική παράδοση το ονομάζει μοκσά (moksha)—απελευθέρωση όχι ως επίτευγμα αλλά ως αναγνώριση αυτού που πάντα υπήρχε.

Το Εδώ και Τώρα ως Πύλη

Η ειρωνεία της μυστικιστικής κατανόησης είναι ότι αυτός ο απεριόριστος κόσμος των ανοιχτών οριζόντων δεν γίνεται προσβάσιμος με την απόδραση από το εδώ και τώρα, αλλά με την πλήρη είσοδο σε αυτό. Ο συνηθισμένος κόσμος, βιωμένος χωρίς τα φίλτρα της εννοιολογικής σκέψης, αποκαλύπτεται ως εξαιρετικός πέρα από κάθε μέτρο.

Ένα μόνο λουλούδι, όταν το δούμε πραγματικά, περιέχει ολόκληρο το σύμπαν. Μια στιγμή γνήσιας ανθρώπινης σύνδεσης, όταν την βιώσουμε πλήρως, υπερβαίνει κάθε διαχωρισμό. Η γεύση του νερού, ο ήχος της βροχής, η αίσθηση της αναπνοής—καθένα είναι μια πύλη προς το άπειρο όταν προσεγγίζεται με αφυπνισμένη επίγνωση.

Στο τέλος, ίσως τα λόγια μπορούν μόνο να δείξουν προς αυτές τις πραγματικότητες, δημιουργώντας βήματα πάνω από το ρεύμα της κατανόησης. Η πραγματική διάβαση πρέπει να γίνει στη σιωπή, στον χώρο ανάμεσα στις λέξεις, στο κενό ανάμεσα στις σκέψεις. Διότι ο κόσμος των ανοιχτών οριζόντων δεν υπάρχει ως έννοια αλλά ως ζωντανή εμπειρία—διαθέσιμη σε κάθε στιγμή για εκείνους που έχουν μάτια να δουν και αυτιά να ακούσουν.

Το μήνυμα του μυστικιστή μέσα στους αιώνες ήταν συνεπές: οι πόρτες της φυλακής είναι ήδη ανοιχτές, οι φράχτες έχουν ήδη πέσει. Το μόνο που χρειάζεται είναι να αναγνωρίσουμε ότι ήμασταν πάντα ελεύθεροι.

Η Συνειδητοποίηση της Πραγματικής Ανθρώπινης Φύσης: Μια Μυστικιστική Προσέγγιση

Μέσα στο απέραντο υφαντό της ανθρώπινης ιστορίας, μυστικιστές, σοφοί και φιλόσοφοι από διαφορετικούς πολιτισμούς έχουν επισημάνει μια βαθιά αλήθεια: η πραγματική φύση της ανθρωπότητας δεν βρίσκεται σε κάποιον μακρινό κόσμο ή σε μια μελλοντική κατάσταση, αλλά μέσα στον ίδιο τον ιστό της ύπαρξής μας. Αυτή η παράδοση σοφίας μιλά για μια Πραγματικότητα που δεν είναι ξεχωριστή από εμάς, αλλά αποτελεί την ουσία της ύπαρξής μας — μια αλήθεια που παραμένει καλυμμένη όχι λόγω της απόστασής της, αλλά λόγω της απροθυμίας μας να στρέψουμε το βλέμμα μας προς τα μέσα.

Ο Παραμελημένος Θησαυρός Μέσα Μας

Οι αρχαίες Ουπανισάδες διακήρυξαν το «Tat Tvam Asi» (Εσύ Είσαι Αυτό), υποδηλώνοντας ότι η ύστατη πραγματικότητα του σύμπαντος (Μπράχμαν) είναι ταυτόσημη με τον βαθύτερο εαυτό μας (Άτμαν). Αυτό δεν είναι απλώς μια φιλοσοφική εικασία, αλλά μια πρόσκληση για άμεση εμπειρία. Ομοίως, το δελφικό ρητό «Γνώθι σαυτόν» δεν ήταν μια προτροπή για ψυχολογική αυτοανάλυση, αλλά μια πύλη προς την αναγνώριση της αληθινής φύσης μας.

Αυτές οι παραδόσεις επισημαίνουν ένα παράδοξο: αυτό που αναζητούμε βαθιά είναι αυτό που ήδη είμαστε. Η αναζήτηση νοήματος, ολοκλήρωσης και υπέρβασης δεν οδηγεί προς τα έξω, αλλά προς τα μέσα, προς μια αναγνώριση αυτού που ήταν παρόν ανέκαθεν. Όπως εύστοχα έγραψε ο Ρουμί: «Περιπλανιέσαι από δωμάτιο σε δωμάτιο, ψάχνοντας το διαμαντένιο κολιέ που ήδη φοράς στον λαιμό σου.»

Το Πέπλο της Εξωτερικής Αναζήτησης

Γιατί χάνουμε αυτή τη θεμελιώδη πραγματικότητα; Οι μυστικιστικές παραδόσεις υποστηρίζουν ότι η προσοχή μας έχει αιχμαλωτιστεί από τη λαμπερή επίδειξη του εξωτερικού κόσμου. Έχουμε μαγευτεί από την ατελείωτη παρέλαση αντικειμένων, εμπειριών και επιτευγμάτων που υπόσχονται ολοκλήρωση, αλλά προσφέρουν μόνο προσωρινή ικανοποίηση.

Αυτή η εξωτερική προσκόλληση δεν είναι απλώς μια προτίμηση, αλλά μια θεμελιώδης παρανόηση της συνείδησης. Έχουμε διδαχθεί να ταυτιζόμαστε με τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις σωματικές αισθήσεις μας, σαν να αποτελούσαν την ουσία της ύπαρξής μας. Με αυτόν τον τρόπο, συγχέουμε το ρέον περιεχόμενο της συνείδησης με την ίδια τη συνείδηση—την οθόνη της επίγνωσης πάνω στην οποία εμφανίζονται όλες οι εμπειρίες.

Ο μυστικιστής του 14ου αιώνα, Μάιστερ Έκχαρτ, παρατήρησε: «Το μάτι με το οποίο βλέπω τον Θεό είναι το ίδιο μάτι με το οποίο ο Θεός βλέπει εμένα.» Αυτό υποδεικνύει τη μη-δυϊκή φύση της αυθεντικής πνευματικής επίγνωσης—δεν υπάρχει ξεχωριστός εαυτός που επιτυγχάνει την ένωση με την πραγματικότητα∙ αντιθέτως, η ίδια η ψευδαίσθηση του διαχωρισμού διαλύεται.

Το Παράδοξο της Άκοπης Προσπάθειας

Η συνειδητοποίηση της αληθινής μας φύσης παρουσιάζει ένα βαθύ παράδοξο: δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω της συμβατικής προσπάθειας, αλλά απαιτεί μια συγκεκριμένη ποιότητα προσοχής. Όπως διδάσκει η ζεν παράδοση, είναι σαν να προσπαθεί κανείς να εξομαλύνει το νερό με ένα σίδερο—η ίδια η προσπάθεια δημιουργεί τις διαταραχές που εμποδίζουν τη γαλήνη.

Αυτό δεν αποτελεί κάλεσμα για παθητική παραίτηση, αλλά για ένα διαφορετικό είδος «προσπάθειας»—αυτό που έχει περιγραφεί ως «άκοπη προσπάθεια» ή «μη-δράση». Αφορά μια βαθιά εγκατάλειψη, μια παράδοση των στρατηγικών με τις οποίες έχουμε προσπαθήσει να διασφαλίσουμε και να ενισχύσουμε την αίσθηση του εγώ.

Ο Ταοϊστής σοφός Λάο Τσε περιέγραψε αυτή την προσέγγιση ως «wu-wei» ή «μη-δράση»—όχι αδράνεια, αλλά δράση που προκύπτει αυθόρμητα από την εναρμόνιση με τη φύση μας, παρά από την επιδίωξη του ξεχωριστού εαυτού. Όταν σταματήσουμε να προσπαθούμε να κατανοήσουμε την πραγματικότητα μέσα από έννοιες και θεωρίες, ίσως ανακαλύψουμε ότι η πραγματικότητα μάς έχει ήδη κατανοήσει.

Το Συνηθισμένο ως Έκτακτο

Ίσως το πιο εκπληκτικό στις μυστικιστικές παραδόσεις είναι η έμφαση ότι η συνειδητοποίηση της αληθινής μας φύσης δεν μας μεταφέρει σε κάποια εξωτική πνευματική διάσταση, αλλά αποκαλύπτει το θαυμαστό μέσα στο καθημερινό. Όπως λέει η ζεν ρήση: «Πριν τη φώτιση, κόψε ξύλα, κουβάλησε νερό. Μετά τη φώτιση, κόψε ξύλα, κουβάλησε νερό.»

Αυτό που αλλάζει δεν είναι το περιεχόμενο της εμπειρίας, αλλά η σχέση μας με αυτήν. Το διαφανές πέπλο που φαινόταν να μας χωρίζει από τη ζωή διαλύεται και αναγνωρίζουμε ότι δεν είμαστε παρατηρητές της ζωής, αλλά η ίδια η ζωή στην αέναη ροή της. Ο Σούφι ποιητής Χαφίζ το εξέφρασε λέγοντας: «Είμαι η τρύπα σε ένα φλάουτο, μέσα από την οποία περνά η πνοή του Θεού.»

Πρόσκληση για Άμεση Εμπειρία

Οι μυστικιστικές παραδόσεις δεν μας ζητούν να πιστέψουμε σε αυτές τις διδασκαλίες, αλλά να τις εξερευνήσουμε μέσα από άμεση εμπειρία. Προσφέρουν πρακτικές—διαλογισμό, περισυλλογή, εσωτερική έρευνα, αφοσίωση—που μπορούν να μας βοηθήσουν να καθαρίσουμε τα εμπόδια που αποκρύπτουν αυτό που ήταν πάντοτε παρόν.

Όπως είπε ο Σρι Ραμανα Μαχάρσι: «Η αυτοπραγμάτωσή σου είναι η μεγαλύτερη υπηρεσία που μπορείς να προσφέρεις στον κόσμο.» Αυτό δεν είναι πνευματικός ναρκισσισμός, αλλά η αναγνώριση ότι η μεταμόρφωση της συνείδησης σε ατομικό επίπεδο είναι αδιάσπαστη από τη συλλογική μεταμόρφωση.

Συμπέρασμα: Η Πάντοτε Παρούσα Πραγματικότητα

Η συνειδητοποίηση της αληθινής μας φύσης δεν είναι ένα κατόρθωμα ή μια κατάκτηση, αλλά μια αναγνώριση αυτού που ποτέ δεν έλειψε. Είναι σαν ένα ψάρι που ανακαλύπτει το νερό ή το μάτι που βλέπει τον εαυτό του.

Η πρόσκληση παραμένει αιώνια ανοιχτή: να αναγνωρίσουμε την πραγματική ανθρώπινη φύση μας όχι ως κάτι ξένο ή απόμακρο, αλλά ως την ίδια τη συνείδηση που αυτή τη στιγμή διαβάζει αυτές τις λέξεις.

Η Οδός προς την Αλήθεια: Μια Μυστικιστική Εξερεύνηση της Εσωτερικής Γνώσης

Υπάρχει, πέρα από το πέπλο της συνηθισμένης συνείδησής μας, μια βαθιά πραγματικότητα που οι μυστικιστές όλων των παραδόσεων προσπάθησαν να διατυπώσουν. Αυτή η πραγματικότητα—η Αλήθεια—δεν είναι μακρινή ή ξεχωριστή από εμάς, αλλά είναι στενά υφασμένη στον ιστό της ύπαρξής μας. Ας ταξιδέψουμε μαζί σε αυτήν την αρχαία κατανόηση.

Το Εσωτερικό Ταξίδι

Το αρχαίο παράδοξο της πνευματικής σοφίας είναι ότι αυτό που αναζητούμε απεγνωσμένα είναι ήδη παρόν μέσα μας. Όπως διακηρύσσουν οι Ουπανισάδες, "Αυτό που είναι η λεπτότερη ουσία—όλος αυτός ο κόσμος έχει αυτό ως ψυχή του. Αυτή είναι η Πραγματικότητα. Αυτός είναι ο Εαυτός. Αυτό είσαι Εσύ." Ωστόσο, περνάμε τη ζωή μας αναζητώντας εξωτερικά, συλλέγοντας εμπειρίες, γνώσεις και κτήματα, ενώ ο θησαυρός που αναζητούμε παραμένει ανεξερεύνητος μέσα μας.

Το μονοπάτι του μυστικιστή ξεκινά με έναν ριζικό επαναπροσανατολισμό—στρέφοντας την προσοχή από την ατέλειωτη ροή των εξωτερικών φαινομένων στην ίδια τη μάρτυρα συνείδηση. Αυτή η εσωτερική στροφή δεν είναι διαφυγή από τον κόσμο αλλά ταξίδι προς το αληθινό του θεμέλιο.

Τα Πέπλα της Αντίληψης

Γιατί δεν αναγνωρίζουμε αυτό που ήταν πάντα παρόν; Η επίγνωσή μας είναι θολωμένη από αυτό που οι Σούφι ονομάζουν "πέπλα"—στρώματα προγραμματισμού, εννοιολογικής σκέψης και προσκόλλησης που συσκοτίζουν την άμεση αντίληψη της πραγματικότητας. Αυτά τα πέπλα δεν είναι εξωτερικά εμπόδια αλλά εσωτερικά πρότυπα του νου που κατακερματίζουν την εμπειρία μας:

Το πρώτο πέπλο είναι η ταύτιση με τη σκέψη. Συγχέουμε την ατέλειωτη αφήγηση της σκέψης μας με την ίδια την πραγματικότητα, χάνοντας τον εαυτό μας σε ιστορίες για το ποιοι είμαστε και τι είναι η ζωή. Ωστόσο, πίσω από κάθε σκέψη στέκεται ο σιωπηλός μάρτυρας—η επίγνωση που αντιλαμβάνεται τη σκέψη να εμφανίζεται και να παρέρχεται.

Το δεύτερο πέπλο είναι η προσκόλληση στη μορφή. Αρπαζόμαστε απεγνωσμένα από τα μεταβαλλόμενα φαινόμενα, αναζητώντας μονιμότητα εκεί που δεν υπάρχει. Ο μυστικιστής μαθαίνει να αναγνωρίζει την άμορφη ουσία πίσω από όλες τις μορφές, το αμετάβλητο σκηνικό επί του οποίου συμβαίνει κάθε αλλαγή.

Το τρίτο πέπλο είναι η ψευδαίσθηση του διαχωρισμού. Βιώνουμε τους εαυτούς μας ως απομονωμένα θραύσματα σε έναν κόσμο άλλων, ξεχνώντας τη θεμελιώδη ενότητα που στηρίζει κάθε φαινομενική διαφορετικότητα. Όπως γράφει ο Ρουμί, "Έψαχνα τον Θεό και βρήκα μόνο τον εαυτό μου. Έψαχνα τον εαυτό μου και βρήκα μόνο τον Θεό."

Το Παράδοξο της Πνευματικής Πρακτικής

Πώς βρίσκει κανείς αυτό που δεν χάθηκε ποτέ; Αυτό είναι το κεντρικό παράδοξο του μυστικιστικού μονοπατιού. Οι πνευματικές πρακτικές δεν δημιουργούν φώτιση αλλά μάλλον αφαιρούν τα εμπόδια στην αναγνώρισή της. Ο διαλογισμός, η ενατένιση, η αφοσίωση—αυτά δεν είναι μέσα απόκτησης κάτι καινούργιου αλλά αποκάλυψης αυτού που ήταν πάντα παρόν.

Η παράδοση του Ζεν εκφράζει αυτό μέσω της εικόνας του γυαλίσματος ενός καθρέφτη. Η ανακλαστική φύση του καθρέφτη είναι εγγενής, αλλά η σκόνη συσσωρεύεται στην επιφάνειά του. Η πρακτική είναι η υπομονετική αφαίρεση της σκόνης, επιτρέποντας στον καθρέφτη να εκδηλώσει την εγγενή του διαύγεια.

Πέρα από τη Γνώση στη Γνώση

Το μυστικιστικό μονοπάτι δεν ασχολείται πρωτίστως με τη συσσώρευση γνώσης αλλά με την καλλιέργεια της γνώσης—άμεσης βιωματικής γνώσης. Όπως παρατήρησε ο Χριστιανός μυστικιστής Μάιστερ Έκχαρτ, "Το μάτι μέσω του οποίου βλέπω τον Θεό είναι το ίδιο μάτι μέσω του οποίου ο Θεός με βλέπει." Αυτό δεν είναι μεταφορά αλλά περιγραφή της αμεσολάβητης αντίληψης.

Αυτή η γνώση υπερβαίνει τη δυαδικότητα υποκειμένου-αντικειμένου που χαρακτηρίζει τη συνηθισμένη συνείδηση. Ο γνώστης, το γνωστό και η πράξη της γνώσης συγχωνεύονται σε ένα ενοποιημένο πεδίο επίγνωσης. Από αυτή την οπτική, το ερώτημα δεν είναι "Πώς βρίσκω την αλήθεια;" αλλά μάλλον "Τι συσκοτίζει την αναγνώρισή μου αυτού που ήδη είναι;"

Η Απλότητα Πέρα από την Πολυπλοκότητα

Μετά τη διάσχιση σύνθετου φιλοσοφικού εδάφους, το μυστικιστικό μονοπάτι καταλήγει τελικά σε ριζική απλότητα. Όταν ρωτήθηκε ο δάσκαλος του Ζεν, "Τι είναι η φύση του Βούδα;" απάντησε, "Το κυπαρίσσι στην αυλή." Αυτό δεν είναι υπεκφυγή αλλά άμεση υπόδειξη της αυτονόητης αλήθειας που κρύβεται σε κοινή θέα.

Η μυστικιστική αποκάλυψη είναι ταυτόχρονα βαθιά και συνηθισμένη—ο κόσμος ακριβώς όπως είναι, γίνεται αντιληπτός χωρίς τον παραμορφωτικό φακό της εννοιολογικής σκέψης. Το συνηθισμένο γίνεται εξαιρετικό όχι με μεταμόρφωση αλλά με καθαρή όραση. Όπως λέει η ρήση του Ζεν, "Πριν τη φώτιση, κόψε ξύλα, κουβάλα νερό. Μετά τη φώτιση, κόψε ξύλα, κουβάλα νερό."

Ζώντας από την Αλήθεια

Η κορύφωση του μυστικιστικού μονοπατιού δεν είναι η απόσυρση από τον κόσμο αλλά η ενεργή συμμετοχή από μια μεταμορφωμένη προοπτική. Έχοντας αναγνωρίσει την αλήθεια της διασύνδεσης, ο μυστικιστής εκδηλώνει φυσικά συμπόνια. Έχοντας δει πέρα από τον ξεχωριστό εαυτό, η δράση ρέει χωρίς την τριβή της εγωκεντρικής επιθυμίας.

Γι' αυτό οι αληθινοί μυστικιστές στην ιστορία έχουν συχνά εμπλακεί βαθιά στον κόσμο—διδάσκοντας, θεραπεύοντας, δημιουργώντας και εργαζόμενοι για τη δικαιοσύνη. Η δραστηριότητά τους δεν πηγάζει από ηθική υποχρέωση αλλά από άμεση αντίληψη της ενότητας. Όπως διδάσκει η Μπαγκαβάτ Γκίτα, δρουν όχι από προσωπική επιθυμία για αποτελέσματα αλλά ως όργανα της θείας θέλησης.

Η Πάντοτε Παρούσα Πρόσκληση

Η πρόσκληση να αναγνωρίσουμε την αλήθεια δεν έχει ποτέ αποσυρθεί. Στέκεται ανοιχτή σε κάθε στιγμή, σε κάθε εμπειρία. Κάθε ανάσα, κάθε αίσθηση, κάθε σκέψη προκύπτει μέσα στο απεριόριστο πεδίο της επίγνωσης που είναι η αληθινή μας φύση.

Το μήνυμα του μυστικιστή μέσα στους αιώνες παραμένει αμετάβλητο: Κοίτα μέσα. Όχι με το νου που αρπάζει για γνώση, αλλά με την καρδιά που ανοίγει για να δεχτεί αυτό που πάντα είχε δοθεί. Η οδός προς την αλήθεια δεν είναι ένα μονοπάτι που οδηγεί κάπου αλλού αλλά μια αναγνώριση του πού—και τι—είμαστε ήδη.

Με τα λόγια του Σούφι ποιητή Χαφίζ: "Είμαι η αλήθεια, από την οποία η αλήθεια προέρχεται, με την οποία η αλήθεια γίνεται γνωστή." Αυτό δεν είναι πνευματική υπερηφάνεια αλλά η ταπεινή αναγνώριση της συμμετοχής μας στη μία πραγματικότητα που εκδηλώνεται ως όλα τα πράγματα.

Η οδός ήταν πάντα προφανής. Η αλήθεια ήταν πάντα παρούσα. Το μόνο ερώτημα που απομένει είναι: Είμαστε πρόθυμοι να κοιτάξουμε;

Ζώντας στο Φως: Μια Μυστικιστική Διαδρομή προς την Ενότητα και την Αλήθεια

Σε έναν κόσμο που συχνά συννεφιάζεται από σκιές προσωπικών συμφερόντων, επιφανειακών κρίσεων και αδιαφορίας, υπάρχει μια λαμπερή αλλά συχνά ξεχασμένη αλήθεια. Αυτή η αλήθεια, ένας φάρος διαύγειας και ενότητας, προσκαλεί κάθε άτομο να πατήσει στο Αληθινό Πνευματικό Μονοπάτι – ένα ταξίδι όπου υπερβαίνουμε τις παλιές νοοτροπίες, αφήνουμε πίσω μας ανεκπλήρωτες συνήθειες και περπατάμε με θάρρος εκεί που μας οδηγεί το Φως. Αυτό το Ερεβοκτόνο Φως, σε αντίθεση με οποιαδήποτε εγκόσμια πηγή, αποκαλύπτει τη διασύνδεσή μας με το σύμπαν, φωτίζοντας τη θεότητα μέσα σε όλους μας. Είναι ένα κάλεσμα να ζούμε σε αρμονία με τις υψηλότερες δυνατότητές μας, αποβάλλοντας τους περιορισμούς του εγώ και γινόμενοι όργανα αγάπης, ταπεινότητας και συμπόνιας. Το μονοπάτι μπορεί να μην είναι εύκολο, αλλά για όσους το περπατούν, φέρνει την απόλυτη ανταμοιβή: την επίγνωση της ενότητας με ό,τι υπάρχει.

1. Αγκαλιάζοντας το Αληθινό Πνευματικό Μονοπάτι

Το να αγκαλιάζεις το Αληθινό Πνευματικό Μονοπάτι σημαίνει να απορρίπτεις τον κατακερματισμένο φακό του εγώ και να βλέπεις τον κόσμο μέσα από το εκτεταμένο, ανιδιοτελές όραμα του Φωτός. Αυτό το μονοπάτι δεν κρίνει ούτε μετράει σύμφωνα με το προσωπικό κέρδος ή τις εγωιστικές φιλοδοξίες. Αντίθετα, ακτινοβολεί από την κατανόηση ότι όλα τα όντα είναι αλληλένδετα, το καθένα αναπόσπαστο μέρος του συνόλου. Καθώς περπατάμε αυτό το μονοπάτι, η αντίληψή μας αλλάζει, μετατρέποντας όχι μόνο το όραμά μας αλλά και την ίδια τη ζωή μας σε εκφράσεις Φωτός. Οι πράξεις μας, καθοδηγούμενες από αυτό το εσωτερικό Φως, ακτινοβολούν προς τα έξω, αγγίζοντας όλους όσους διασχίζουν το μονοπάτι μας.

Το να ζούμε με αυτόν τον τρόπο σημαίνει να απελευθερώνουμε τους παλιούς τρόπους σκέψης και δράσης που δεν εξυπηρετούν πλέον την ανάπτυξή μας. Η λαβή του εγώ, που ευδοκιμεί στον χωρισμό και τη διαίρεση, εξασθενεί καθώς συνειδητοποιούμε την ομορφιά μιας ζωής που ζούμε για το μεγαλύτερο καλό. Το Αληθινό Πνευματικό Μονοπάτι απαιτεί μια ανοιχτή καρδιά, μια προθυμία για ανάπτυξη και μια ακλόνητη δέσμευση στην αλήθεια και την αγάπη. Κάθε βήμα προς τα εμπρός αφήνει πίσω του έναν κόσμο που βασίζεται στην υπερηφάνεια και την αδιαφορία, προχωρώντας αντίθετα προς ένα μέρος όπου κατοικούν η καλοσύνη, η ταπεινοφροσύνη και η εσωτερική γαλήνη.

2. Φως και σκιά: Επιλέγοντας το μονοπάτι σας

Οι άνθρωποι του φωτός και οι άνθρωποι της σκιάς περπατούν στην ίδια γη, αλλά οι δρόμοι τους αποκλίνουν δραστικά. Όσοι ζουν στο Φως έχουν ανακαλύψει ένα βαθύ πηγάδι ικανοποίησης μέσα τους. Αναγνωρίζουν ότι διαθέτουν όλα όσα χρειάζονται πραγματικά, που δεν είναι τίποτα από υλικό πλούτο ή επιθυμία που καθοδηγείται από το εγώ. Βρίσκοντας την εκπλήρωση μέσα τους, μπορούν εύκολα να δώσουν στους άλλους, μοιράζοντας Φως, Αγάπη και Αδελφότητα χωρίς καμία ανάγκη αναγνώρισης ή ανταπόδοσης. Αυτές οι ψυχές ενσαρκώνουν μια αβίαστη χαρά, σκορπίζοντας ενότητα και συμπόνια σε κάθε αλληλεπίδραση.

Αντίθετα, οι άνθρωποι της σκιάς συχνά οχυρώνονται από το εγώ, υπερασπιζόμενοι διαρκώς την αίσθηση του χωρισμού και της κατοχής. Ζουν με μια νοοτροπία έλλειψης, βλέποντας τους άλλους ως πόρους προς εκμετάλλευση και όχι ως συνταξιδιώτες στο ταξίδι. Φρουρούν το οχυρό του υλικού ή κοινωνικού πλούτου, αν και αυτό το φρούριο αναπόφευκτα θα καταρρεύσει, αποκαλύπτοντας την προσωρινή και κούφια φύση του. Οι κάτοικοι της σκιάς μπορεί να γνωρίζουν τον δρόμο προς τη σωστή δράση, αλλά επιλέγουν να μην τον ακολουθήσουν. Προσκολλώνται στην παρηγοριά και την υπερηφάνεια, όπως ένας άρρωστος που αρνείται το φάρμακο που θα μπορούσε να τον θεραπεύσει.

Ωστόσο, ακόμη και για εκείνους που έχουν κατοικήσει στη σκιά, υπάρχει πάντα ένας τρόπος επιστροφής στο Φως. Αυτό το μονοπάτι, ανοιχτό σε όλους, ζητά μόνο την ταπεινοφροσύνη να δει κανείς πέρα από τον εαυτό του, να αναγνωρίσει την κοινή ανθρωπιά σε κάθε άνθρωπο και να ενεργήσει με συμπόνια και δικαιοσύνη.

3. Η αληθινή θρησκεία της ενότητας, της αγάπης και της ταπεινοφροσύνης

Στην επιδίωξη της πνευματικής αλήθειας, υπάρχει μόνο μία αληθινή θρησκεία — αυτή που ξεπερνά τα όρια των θεωριών και των δογμάτων. Αυτή είναι η Θρησκεία της Ενότητας, της Αγάπης και της Ταπεινοφροσύνης. Δεν ασχολείται με εξωτερικές εκδηλώσεις ευσέβειας ή προσκόλλησης σε άκαμπτες τελετουργίες. Αντίθετα, είναι ένας τρόπος ζωής που επικεντρώνεται σε μια αταλάντευτη αφοσίωση στις υψηλότερες αρχές της καλοσύνης, της συμπόνιας και της διασύνδεσης.

Όσοι ζουν σύμφωνα με αυτήν την αληθινή θρησκεία δεν επιδιώκουν να εντυπωσιάσουν τους άλλους ή να διακηρύξουν την αρετή τους. Είναι από τη φύση τους ταπεινοί, γνωρίζοντας ότι οι πράξεις τους μιλούν πιο δυνατά από τα λόγια. Οι λεγόμενοι «θρησκολόγοι» που επιδιώκουν να επωφεληθούν από την πνευματικότητά τους ή να κρίνουν σκληρά τους άλλους για τις διαφορές τους, προδίδουν μόνο τη δική τους αποτυχία να κατανοήσουν το Φως. Μπορεί να φορούν τα σύμβολα και να μιλούν τη γλώσσα της θρησκείας, αλλά τους λείπει η ειλικρίνεια να ζήσουν τις αληθινές αρχές της.

4. Ο Θεός, το Πνεύμα όλων

Το Θείο, ο Θεός, είναι ένα Πνεύμα, μια απεριόριστη παρουσία που συντηρεί όλη την ύπαρξη με απαλή, ολόπλευρη αγάπη. Ο Θεός δεν χρειάζεται ναούς ή προσφορές, τελετουργίες ή εκδηλώσεις αφοσίωσης. Η αληθινή κοινωνία με τον Θεό γίνεται με σιωπή, ταπείνωση και πλήρη παράδοση. Σε αυτή την ήσυχη παράδοση νιώθουμε την παρουσία του Θεού μέσα μας, μεταμορφώνοντάς μας σε δοχεία Φωτός.

Σε αυτή την ιερή ένωση, τα σώματά μας γίνονται ο ναός, το ιερό έδαφος όπου συνδεόμαστε με το Θείο. Αυτή η σύνδεση είναι οικεία και προσωπική, ένας ψίθυρος που μας θυμίζει την άπειρη αγάπη και σοφία που ρέει μέσα από κάθε μέρος της δημιουργίας. Δεν χρειάζεται να ψάξουμε έξω από τον εαυτό μας για να βρούμε τον Θεό, γιατί ο Θεός είναι ήδη εδώ, κατοικεί μέσα μας. Μέσω της επίγνωσης, μπορούμε να επιτρέψουμε σε αυτή τη θεϊκή παρουσία να μας γεμίσει, καθοδηγώντας τις σκέψεις, τις πράξεις και τα λόγια μας.

5. Αλλάζοντας τον κόσμο, ξεκινώντας από μέσα

Όταν έρθετε αντιμέτωποι με τα βάσανα και τη σύγχυση στον κόσμο, είναι εύκολο να πέσετε σε απόγνωση ή απογοήτευση. Αλλά το μονοπάτι του Φωτός μας διδάσκει ότι η αληθινή αλλαγή ξεκινά από μέσα. Καθώς μεταμορφώνουμε τις ζωές μας, δημιουργούμε ένα κυματιστικό αποτέλεσμα, εμπνέοντας τους άλλους να αναζητήσουν το Φως μέσα τους. Αυτό το ταξίδι απαιτεί υπομονή και ταπεινοφροσύνη, αλλά κάθε βήμα που γίνεται στο Φως γίνεται φάρος για τους άλλους, βοηθώντας τους να βρουν το δρόμο τους.

Καθώς καλλιεργούμε την ειρήνη, την αγάπη και την κατανόηση μέσα μας, ο κόσμος γύρω μας αντανακλά αυτή την εσωτερική μεταμόρφωση. Ενσαρκώνοντας αυτές τις ιδιότητες, ανυψώνουμε αυτούς που συναντάμε, βοηθώντας στην επούλωση των συλλογικών πληγών της ανθρωπότητας. Δεν χρειάζεται να κηρύττουμε ή να πείθουμε, γιατί οι πράξεις και η παρουσία μας μιλούν πιο δυνατά από οποιαδήποτε λέξη.

6. Η απλότητα του αληθινού ανθρώπου

Τα άτομα που περπατούν στο Φως δεν αναζητούν την προσοχή ή τον θαυμασμό. Ζουν απλά, βρίσκοντας ικανοποίηση στην ίδια τους την ύπαρξη. Έχουν εγκαταλείψει την ανάγκη για επιθυμίες ή αποκτήματα, βρίσκοντας εκπλήρωση στο ίδιο το ταξίδι. Με την ταπεινοφροσύνη τους, δέχονται τις προκλήσεις της ζωής με χάρη, και ακόμη και ο θάνατος αντιμετωπίζεται με γαλήνια καρδιά, γιατί έχουν ήδη γευτεί την αιωνιότητα στην ένωσή τους με το Θείο.

Αυτός είναι ο δρόμος του Αληθινού Ανθρώπου, αυτού που είναι σε αρμονία με όλα όσα υπάρχουν. Ζουν ως «θεοφόροι», επίγειοι άγγελοι, πλήρως ζωντανοί στην παρούσα στιγμή, γνωρίζοντας ότι το μόνο που χρειάζονται είναι μέσα τους. Αυτή η απλότητα, αυτή η παράδοση στο θείο θέλημα, φέρνει μια εσωτερική ειρήνη που ξεπερνά κάθε εγκόσμια κατανόηση.

Συμπέρασμα: Το Αιώνιο Τώρα

Η Αληθινή Θρησκεία, το μονοπάτι του Φωτός, δεν είναι ένα μακρινό ιδανικό αλλά μια ζωντανή πραγματικότητα. Μας καλεί να αγκαλιάσουμε το Θείο μέσα μας και να αναγνωρίσουμε αυτό το ίδιο Φως σε όλα τα όντα. Αυτό το μυστικιστικό ταξίδι μας καλεί να ξεπεράσουμε τα όρια του εγώ και να περπατήσουμε σε ενότητα με το σύμπαν. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε μια μελλοντική σωτηρία ή να αναζητήσουμε εκπλήρωση στον εξωτερικό κόσμο. Το Θείο είναι εδώ, τώρα, μέσα μας, και μας οδηγεί σε μια ζωή ειρήνης, αγάπης και αιώνιας σύνδεσης.

Το να ζεις στο Φως σημαίνει να ζεις ως ένα με τον Θεό, εδώ και τώρα. Σε αυτή την επίγνωση, γινόμαστε αληθινοί «θεοφόροι», φέρνοντας τον ουρανό στη γη μέσω κάθε σκέψης, λέξης και πράξης. Καθώς περπατάμε αυτό το μονοπάτι, εντασσόμαστε στη χορωδία των ψυχών που έχουν επιλέξει την ενότητα αντί του χωρισμού, την αγάπη αντί του φόβου και το φως από τη σκιά. Μαζί, δημιουργούμε έναν κόσμο όπου κάθε καρδιά λάμπει με την ομορφιά του θείου φωτός μέσα του, έναν κόσμο όπου βασιλεύει η αγάπη και η ειρήνη και όπου εκπληρώνεται ο αληθινός σκοπός της ζωής.

Θέλεις Αφθονία; Τότε αναγνώρισε και υποδέξου την Ευημερία!

Να χαίρεσαι με την καλή τύχη των άλλων...
Δεν πρέπει να εμποδίζεις τον ερχομό της δικής σου ευημερίας νιώθοντας μνησικακία και ζήλια γιατί κάποιος άλλος έχει περισσότερα από σένα. Μην κριτικάρεις τον τρόπο που επιλέγουν οι άλλοι να ξοδεύουν τα λεφτά τους. Δε σε αφορά.

Κάθε άνθρωπος ακολουθεί τους κανόνες της δικής του συνειδητότητας. Γι’ αυτό κι εσύ φρόντισε τους δικούς σου. Ευλόγησε την καλή τύχη των άλλων και μην ξεχνάς πως υπάρχει αρκετή για όλους.

Μήπως είσαι τσιγκούνης και δε δίνεις φιλοδωρήματα;

 
Μήπως αποπαίρνεις τους φύλακες στις τουαλέτες με φαρισαϊκές δηλώσεις;

 
Μήπως αγνοείς το θυρωρό του γραφείου ή της πολυκατοικίας σου τα Χριστούγεννα;

 
Μήπως μετράς τις δεκάρες που δε χρειάζεσαι, για να αγοράσεις μπαγιάτικο ψωμί ή μαραμένα λαχανικά;

 
Κάνεις τα ψώνια σου σε μικρομάγαζα ή μήπως διαλέγεις πάντα το φτηνότερο φαγητό στον κατάλογο του εστιατορίου;

Υπάρχει ο κανόνας της "ζήτησης και της προσφοράς". Η ζήτηση έρχεται πρώτη. Τα χρήματα έχουν τον τρόπο τους να πηγαίνουν εκεί που υπάρχει ανάγκη. Και η φτωχότερη οικογένεια μπορεί σχεδόν πάντα να συγκεντρώνει τα χρήματα μιας κηδείας.

Νοερές απεικονίσεις — Ωκεανός αφθονίας

Η συνειδητότητά της ευημερίας σου δεν εξαρτάται από τα χρήματα. Η ροή των χρημάτων σου εξαρτάται από τη συνειδητότητα της ευημερίας σου. Όσο περισσότερα μπορεί η σκέψη σου να συλλαμβάνει, τόσο περισσότερα θα έρθουν και στη ζωή σου.

Μου αρέσει να φαντάζομαι πως βρίσκομαι στην παραλία και κοιτάζω τον απέραντο ωκεανό γνωρίζοντας πως αυτός ο ωκεανός είναι η αφθονία που είναι διαθέσιμη και για μένα. Κοίταξε κι εσύ τα χέρια σου και δες τι είδους δοχείο κρατάς. Είναι ένα μικρό κουταλάκι, μια τρύπια δαχτυλήθρα, ένα χάρτινο κύπελλο, ένα ποτήρι του κρασιού, ένα νεροπότηρο, μια κανάτα, ένας κουβάς, μια μπανιέρα ή μήπως ένας αγωγός που συνδέεται μ’ αυτό τον ωκεανό της αφθονίας;

Κοίταξε γύρω σου και παρατήρησε τους ανθρώπους και τα δοχεία που κρατούν. Υπάρχει απέραντη αφθονία για όλους. Δεν μπορείς να την κλέψεις από κανέναν και κανείς δεν μπορεί να σου τη στερήσει. Και με κανέναν τρόπο δεν μπορείς να αποξηράνεις τον ωκεανό. Το δοχείο που φαντάζεσαι πως κρατάς είναι η συνειδητότητά σου και μπορείς πάντα να το αλλάξεις με ένα μεγαλύτερο.

Κάνε συχνά αυτή την άσκηση για να αποκτήσεις αίσθηση της αφθονίας και του απεριόριστου αποθέματος.

Άνοιξε την αγκαλιά σου

Στέκομαι τουλάχιστον μια φορά την ημέρα με τα χέρια ανοιχτά και τεντωμένα στο πλάι και λέω: "Είμαι ανοιχτή και δεκτική σε όλα τα αγαθά και στην αφθονία του Σύμπαντος". Αυτό μου δίνει την αίσθηση της απεριόριστης επέκτασης.

Το Σύμπαν μπορεί να μου διαθέσει μόνον αυτό που έχω στη συνειδητότητά μου και μπορώ ΠΑΝΤΑ να δημιουργήσω περισσότερα στη συνειδητότητά μου. Είναι σαν μια κοσμική τράπεζα. Κάνω εκεί τις πνευματικές μου καταθέσεις, αυξάνοντας έτσι την επίγνωση της ικανότητάς μου να δημιουργώ. Ο διαλογισμός, οι θεραπείες και οι δηλώσεις είναι πνευματικές καταθέσεις. Ας αποκτήσουμε τη συνήθεια να κάνουμε καθημερινές καταθέσεις.

Η απλή συγκέντρωση χρημάτων δεν είναι αρκετή. Θέλουμε να απολαμβάνουμε τα χρήματά μας.

Επιτρέπεις στον εαυτό σου να χαίρεται τα χρήματα; Αν όχι, γιατί; Ένα μέρος από εκείνα που αποδεχόμαστε πηγαίνει στο χώρο της αγνής ευχαρίστησης.

Διασκέδασες με τα χρήματά σου την περασμένη εβδομάδα; Γιατί όχι; Ποια παλιά πεποίθηση σε σταμάτησε; Ας την ελευθερώσουμε λοιπόν κι ας την αφήσουμε να φύγει.

Το χρήμα δεν πρέπει να δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στη ζωή μας. Δες το από μια καινούρια προοπτική. Το χρήμα είναι μέσο ανταλλαγής. Αυτό είναι μόνο. Τι θα κάναμε λοιπόν ή τι θα είχαμε αν δε χρειαζόμασταν χρήματα;

Σε ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία που έχω διαβάσει στο «Αγάπη για το χρήμα» προτείνει να επιβάλουμε μια "ποινή φτώχειας" στον εαυτό μας. Κάθε φορά που σκεφτόμαστε ή λέμε κάτι αρνητικό για την οικονομική μας κατάσταση να πληρώνουμε ως πρόστιμο ένα ποσόν που θα το βάζουμε σε έναν κουμπαρά. Στο τέλος της εβδομάδας θα έχουμε ένα ποσόν που θα το ξοδεύουμε για την ευχαρίστησή μας.

Χρειάζεται να ταρακουνήσουμε λιγάκι τις ιδέες μας γύρω από το χρήμα. Συνειδητοποίησα πως είναι ευκολότερο να διδάξεις σε ένα σεμινάριο για τη σεξουαλικότητα παρά για το χρήμα. Οι άνθρωποι οργίζονται όταν αμφισβητούνται οι πεποιθήσεις τους γύρω από το χρήμα. Ακόμα κι εκείνοι που επιθυμούν απελπισμένα να αυξήσουν τα χρήματά τους στη ζωή οργίζονται και αντιδρούν όταν επιχειρώ να αλλάξω τις περιοριστικές τους πεποιθήσεις.

"Επιθυμώ να αλλάξω". "Επιθυμώ να απελευθερώσω τις παλιές περιοριστικές μου πεποιθήσεις". Ορισμένες φορές χρειάζεται να δουλέψουμε πολύ μ’ αυτές τις δύο δηλώσεις προκειμένου ν’ ανοίξουμε το δρόμο προς την ευημερία.

Θέλουμε να απελευθερώσουμε την νοοτροπία του "σταθερού εισοδήματος". Δεν πρέπει όμως να περιορίζουμε το Σύμπαν επιμένοντας πως έχουμε ΜΟΝΟΝ ένα συγκεκριμένο μισθό ή εισόδημα. Αυτός ο μισθός ή το εισόδημα είναι Ο ΔΡΟΜΟΣ. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΠΗΓΗ ΜΑΣ. Η προμήθεια μας έρχεται από μία μόνον πηγή, από το ίδιο το ΣΥΜΠΑΝ.

Υπάρχει ένας απεριόριστος αριθμός δρόμων. Χρειάζεται να οδηγηθούμε προς αυτούς. Χρειάζεται να παραδεχτούμε συνειδητά πως η προμήθεια έρχεται από οπουδήποτε. Κι όταν βρούμε στο δρόμο μας μια δραχμή ή ένα τάλιρο, τότε πρέπει να πούμε "ευχαριστώ" στην πηγή. Μπορεί να είναι μικρό το ποσόν, αλλά οι καινούριοι δρόμοι έχουν αρχίσει να ανοίγουν.

"Είμαι ανοιχτός και δεκτικός στις καινούριες λεωφόρους εισοδήματος".
"Αποδέχομαι τώρα το καλό μου από γνωστές και απρόσμενες πήγες".
"Είμαι ένα απεριόριστο ον που δέχεται από μια απεριόριστη πηγή με απεριόριστο τρόπο".

Να χαίρεσαι με τα μικρά νέα ξεκινήματα

Όταν εργαζόμαστε για να αυξήσουμε την ευημερία μας, πάντα κερδίζουμε σύμφωνα με τις πεποιθήσεις μας για το πόσο αξίζουμε. Μια συγγραφέας δούλευε για να αυξήσει το εισόδημά της. Μια από τις δηλώσεις της ήταν: "Βγάζω πολλά λεφτά από το επάγγελμα του συγγραφέα". Τρεις μέρες αργότερα, πήγε σε μια καφετέρια όπου έπαιρνε συχνά το πρωινό της. Κάθισε σε ένα τραπέζι και έβγαλε το χειρόγραφό του βιβλίου της για να το επεξεργαστεί. Ο ιδιοκτήτης ήρθε κοντά της και της είπε: "Είστε συγγραφέας, έτσι δεν είναι; Θα θέλατε να γράψετε κάτι για μένα";

Μετά της έφερε μερικές λευκές πινακίδες και τη ρώτησε αν μπορούσε να γράψει επάνω: ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ: ΓΑΛΟΠΟΥΛΑ 3.95. Της πρόσφερε μάλιστα για τη δουλειά εκείνη ένα πλήρες πρωινό.

Το ασήμαντο εκείνο γεγονός σημάδεψε την αλλαγή της συνειδητότητάς της, που συνεχίστηκε αργότερα με την πώληση των δικών της έργων.

Αναγνώρισε την ευημερία

Άρχισε να αναγνωρίζεις την ευημερία παντού και να την απολαμβάνεις. Ο αιδεσιμότατος Άικ, ο γνωστός ευαγγελιστής στη Νέα Υόρκη, όταν ήταν ακόμα φτωχός πάστορας, συνήθιζε να περνά μπροστά από καλά εστιατόρια και σπίτια, από μαγαζιά με ρούχα και αυτοκίνητα και να λέει με δυνατή φωνή: "Αυτά είναι για μένα, αυτά είναι για μένα". Τα όμορφα σπίτια και οι τράπεζες, τα πολυτελή μαγαζιά όλων των ειδών και οι θαλαμηγοί μάς προσφέρουν ευχαρίστηση όταν τα βλέπουμε.

 
Ας παραδεχτούμε λοιπόν πως είναι δυνατό να γίνουν όλα αυτά μέρος και του ΔΙΚΟΥ ΜΑΣ πλούτου, αν συνειδητοποιήσουμε πως μπορούμε να τα μοιραστούμε αν το επιθυμούμε. Αν δούμε καλοντυμένους ανθρώπους ας πούμε: "Δεν είναι θαυμάσιο που έχουν τόσο πολλά; Υπάρχουν πάρα πολλά για όλους μας".

Δεν επιθυμούμε τα αγαθά κάποιου άλλου. Θέλουμε να έχουμε τα ΔΙΚΑ ΜΑΣ. Κι όμως στην πραγματικότητα δεν έχουμε τίποτε δικό μας. Χρησιμοποιούμε απλώς την περιουσία μας για ένα διάστημα ώσπου να την παραχωρήσουμε σε κάποιους άλλους. Ορισμένες φορές κάποια περιουσιακά στοιχεία μπορεί να παραμείνουν σε μια οικογένεια για αρκετές γενιές, σίγουρα όμως θα περάσουν σε άλλους αργότερα. Υπάρχει ένας φυσικός ρυθμός αλλαγής στη ζωή. Τα πράγματα έρχονται και φεύγουν. Θεωρώ λοιπόν πως όταν κάτι φεύγει, αυτό συμβαίνει απλώς για να δημιουργήσει χώρο για κάτι καινούριο και καλύτερο.

Δέξου τις φιλοφρονήσεις

Είναι πολλοί οι άνθρωποι που θέλουν να γίνουν πλούσιοι κι όμως δε δέχονται μια φιλοφρόνηση. Γνώρισα πολλούς ηθοποιούς που ήθελαν να γίνουν "αστέρες" κι όμως λύγισαν μπροστά σε μια φιλοφρόνηση.

Οι φιλοφρονήσεις είναι δώρα της ευημερίας. Γι' αυτό χρειάζεται να τις δεχόμαστε με ευγένεια. Η μητέρα μου με δίδαξε από μικρή να χαμογελώ και να λέω "ευχαριστώ" όταν δεχόμουν ένα δώρο ή μια φιλοφρόνηση. Κι αυτό αποτέλεσε ένα μεγάλο ατού στη μετέπειτα ζωή μου. Είναι πολύ σημαντικό να δεχόμαστε μια φιλοφρόνηση και να την ανταποδίδουμε, ώστε ο συνομιλητής μας να νιώθει πως υπάρχει, ανταπόκριση. Είναι κι αυτό ένας καλός τρόπος να ανοίξουμε το δρόμο για τη ροή του καλού.

Ας χαρούμε με τον πλούτο που έχουμε, αφού μπορούμε να ξυπνάμε το πρωί και να ατενίζουμε μια καινούρια μέρα. Ας ευλογούμε το Θεό που είμαστε ζωντανοί, υγιείς, που έχουμε φίλους, που είμαστε δημιουργικοί, που είμαστε ένα ζωντανό παράδειγμα της χαράς στη ζωή. Ζούμε και αποκτούμε μεγαλύτερη επίγνωση και διασκεδάζουμε με τη διαδικασία της μεταμόρφωσής μας.

Επίκουρος ο Πολυαθεϊστής

Κατά τη διάρκεια μίας συνέντευξης, ο διανοούμενος Jordan Peterson κατέκρινε τον Sam Harris, ως έναν συγκεκαλυμμένο πιστό, έναν κρυφο-Χριστιανό αν θέλετε. Τα παραδείγματα που έδωσε ήταν κακά. Παρόλα αυτά όμως, υπάρχει κάτι στα επιχειρήματα του Peterson που φαίνεται σωστό. Θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι καλύτερο; Θα μπορούσαμε να δείξουμε ότι η αθεΐα του Harris θα ήταν άλλου είδους αν είχε γεννηθεί σε μία μη Χριστιανική κουλτούρα, όπως ας πούμε η παγανιστική κουλτούρα των αρχαίων Ελλήνων; Αυτό ακριβώς θα επιχειρήσουμε!

Jordan Peterson: Δεν μπορείς να είσαι άθεος στις πράξεις σου. Βλέπεις... Η μεταφυσική του Χάρις είναι κατ' ουσία Χριστιανική. Οπότε, δρα σύμφωνα με τη χριστιανική ηθική αλλά λέει "δεν πιστεύω σε αυτή".

Ναι, την πιστεύεις, επειδή δρας σύμφωνα με αυτή. Απλά λες ότι δεν πιστεύεις.

Michalis Michailidis: Σε μια συνέντευξη του, ο Τζόρνταν Πίτερσον επέκρινε τον Σαμ Χάρις, έναν διάσημο αθεϊστή, λέγοντας πως είναι... "κρυφό-πιστός!" κάτι σαν "Χριστιανός που δεν το ομολογεί".

Ο Peterson εξήγησε πως, ενώ ο Χάρις κηρύσσει τον αθεϊσμό οι πράξεις του υπαγορεύονται από τα παλιά του πιστεύω.

Τα παραδείγματα που έδωσε ήταν κακά. Είπε για παράδειγμα ότι ο Χάρις εξακολουθεί να μη ληστεύει τράπεζες... και να μη σκοτώνει ανθρώπους.

Νομίζω πως όλοι συμφωνούμε στο ότι δε χρειάζεται να πιστεύετε πως ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο σε επτά ημέρες για να μην τραβήξετε το πιστόλι στα μούτρα κάποιου αγνώστου…

Και όμως, υπάρχει κάτι στα επιχειρήματα του Πίτερσεν που ακούγεται αληθινό!
Οπότε, μήπως θα μπορούσαμε να τα βελτιώσουμε;

Να δείξουμε, δηλαδή, ότι ο αθεϊσμός του Χάρις θα ήταν ένας διαφορετικός αθεϊσμός αν είχε μεγαλώσει σε μια μη-χριστιανική κουλτούρα; Όπως ας πούμε, την κουλτούρα της αρχαία Ελλάδας.

Αν και δεν μπορούμε να τον κλωνοποιήσουμε, υπάρχουν κάποια εκπληκτικά παραδείγματα αθέων παγανιστών! που, όπως και ο Χάρις, εγκατέλειψαν την πίστη τους στο όνομα της επιστήμης.

Αντί για τους "νέο-αθεϊστές", ωστόσο, αυτοί οι αρχαίοι πολέμιοι της θρησκείας έγιναν… "πολυαθεϊστές", πιστεύοντας πως η αλήθεια, αν και επιστημονική, δεν είναι μια, αλλά πολλές.

Ένας από αυτούς είναι κάποιος που μας θυμίζει βουκολικά γεύματα και όλες τις ηδονές της σάρκας. Αλλά που στην πραγματικότητα... ήταν επιστήμονας.

Ήταν ο Επίκουρος και ενώ οι απόψεις του περί θρησκείας ακούγονται τόσο σύγχρονες, τα τελικά του συμπεράσματα μπορεί και ν' αποδείξουν ότι ο Πίστερσον είχε δίκαιο!

Ο Επίκουρος γεννήθηκε το 341 π.Χ. στο νησί της Σάμου και τα προβλήματά του με τη θρησκεία ξεκίνησαν από νωρίς.

Λέγεται ότι... όταν, ως νεαρός, ρώτησε τους δασκάλους του τι εννοούσε ο Ησίοδος, η πιο σημαντική μας πηγή πάνω στην Ελληνική θρησκεία μετά τον Όμηρο, όταν είπε ότι: "ο κόσμος προήλθε από το χάος", δεν πήρε καμία απάντηση.

Και έτσι, στράφηκε στην επιστήμη και τις πρωτοποριακές ιδέες των ατομιστών· των φιλόσοφων εκείνων που πρώτοι υποστήριξαν πως όλη η πραγματικότητα αποτελείται από μικρές, αδιαίρετες μονάδες. Μονάδες που ονόμασαν "άτομα" από το "α" και την "τομή".

Πρώτα αποδεχόμενος και ύστερα αναπτύσσοντας τις θεωρίες αυτές, ο Επίκουρος, άρχισε να βλέπει πως όλη η ύπαρξη ήταν στην ουσία "υλική", αφού ήταν φτιαγμένη από άτομα και κενό, χωρίς κανέναν χώρο για θεούς και δαίμονες.

Επειδή στην ουσία, αυτός ο "πρώιμος υλισμός", έλεγε πως όλα είναι τελικά φτιαγμένα από το ίδιο πράγμα, τα ίδια άτομα και ακόμα κι αν οι θεοί υπήρχαν, θα πρέπει επίσης να είναι φτιαγμένοι από άτομα, κάτι που δε θα τους έκανε πιο θεϊκούς από έναν Ήλιο.

Γιατί σύμφωνα με αυτήν την άποψη η φύση είναι ομοιόμορφη, με τίποτα "ανώτερο" και τίποτα "κατώτερο", τίποτα θεϊκό και τίποτα βλάσφημο.

Ένα σύμπαν όπου οι διαφορές μεταξύ του μόλυβδου και του χρυσού, ανάμεσα σε μια καταιγίδα και τις αλλαγές στα συναισθήματά μας δεν είναι τίποτα παρά οι τρόποι με τους οποίους τα άτομα κινούνται στο κενό.

Ήταν η αρχή μιας θεωρίας που από τότε έχει γίνει αποδεκτή σαν επιστημονικό γεγονός και μετονομάστηκε σε "αναγωγικό υλισμό" ή απλά "επιστήμη!", καθώς η άποψη αυτή έχει εξελιχθεί για να γίνει η μόνη αποδεκτή από τον σύγχρονο άνθρωπο.

Είναι η θεωρία που υιοθέτησε ο Σαμ Χάρις όταν είχε τη δική του θρησκευτική απογοήτευση. Και από τότε τη χρησιμοποιεί σε αναρίθμητες συζητήσεις εναντίον αυτών που εξακολουθούν να πιστεύουν ότι υπάρχει κάτι περισσότερο από τη φυσική πραγματικότητα. Υπενθυμίζοντάς τους ότι ακόμη και τα πιο περίεργα φαινόμενα, όπως οι θρησκευτικές τους εμπειρίες, μπορούν να εξηγηθούν με την ανάλυση τους πίσω στα φυσικά τους συστατικά, τα άτομα ή τους νευρώνες, την ισοδύναμη μονάδα της αδιαίρετης πραγματικότητας του εγκεφάλου.

Φανταστείτε… Οι πιο μοναδικές μας στιγμές είναι φτιαγμένες από άτομα.

Αλλά αν και η λογική φαίνεται να κυριαρχεί τόσο για τους αρχαίους όσο και για τους σύγχρονους υλιστές, όπως εκπροσωπούνται από τον Επίκουρο και τον Σαμ Χάρις αντίστοιχα, υπάρχει τουλάχιστον μια λεπτή διαφορά μεταξύ των δύο, μια διαφορά που θα μπορούσε να αποδείξει ότι οι θρησκευτικές πεποιθήσεις ριζώνουν βαθύτερα απ' ό,τι παραδέχονται οι αθεϊστές.

Βλέπετε, σαν σύγχρονος επιστήμονας, ο Χάρις ισχυρίζεται ότι υπάρχει τελικά μια αντικειμενική πραγματικότητα και μόνο ένα σύνολο κανόνων που την εξηγεί: οι γνωστοί "νόμοι της φυσικής" που εφευρέθηκαν από τον Νεύτωνα και αναπτύσσονται από τότε.

Αλλά χιλιάδες χρόνια πριν και παρόλο που κι αυτός δέχτηκε πως η πραγματικότητα δεν είναι παρά "ύλη" και πως η ύλη δεν είναι παρά άτομα.

Ο Επίκουρος ήταν διαφορετικός!

Επειδή, σε όλα του τα γραπτά, αυτός ο πρώιμος επιστήμονας, προτάσσει τους μαθητές του ν' ακολουθήσουν τη θεωρία των πολλαπλών εξηγήσεων, που ονομάζει "πλεοναχός τρόπος".

Σε μια επιστολή προς έναν από τους μαθητές του, ο Επίκουρος, εξηγεί τις μεταβολές της σελήνης μέσα σε κάθε μήνα.

Προς ικανοποίηση μας, απορρίπτει τις μυστικιστικές μεθόδους της Ανατολής.

Αλλά προς μεγάλη μας έκπληξη, ο Επίκουρος, συνεχίζει δίνοντας όχι μια αλλά τρεις διαφορετικές αιτίες, όλες βασισμένες στην επιστήμη, όμως εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους.

Θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν δείγμα μετριοφροσύνης, καθώς θα πρέπει να είχε συνειδητοποιήσει το πόσο λίγα μπορούσε να γνωρίζει κανείς κατά τον τέταρτο αιώνα προ Χριστού. Όμως αυτό δεν είναι πραγματικά το νόημα.

Βλέπετε, και οι σύγχρονοι επιστήμονες ή τουλάχιστον οι καλύτεροι μεταξύ αυτών, έχουν και αυτοί επίγνωση των περιορισμών τους. Και όμως, παραμένουν πεπεισμένοι για την ύπαρξη μίας και μόνο αιτίας για κάθε φαινόμενο, ακόμη και αν δεν ξέρουν ακριβώς ποια μπορεί να είναι αυτή η αιτία.

Αλλά γίνεται πιο τρελό, αφού υπάρχει λόγος να υποθέσουμε ότι ο Επίκουρος πίστευε πως αυτές οι πολλαπλές λύσεις ισχύαν ταυτόχρονα!

Καθώς στην ίδια επιστολή προς τον μαθητή του λέει ότι τα φαινόμενα που περιγράφονται εκεί, όπως οι φάσεις του φεγγαριού, αναγκάζουν κάποιον να δεχτεί ότι μπορεί να προέκυψαν με "πολλούς τρόπους" και δηλώνει ρητά ότι αυτοί που υιοθετούν μόνο μία εξήγηση "έρχονται σε σύγκρουση με τα γεγονότα" και είναι εντελώς εσφαλμένοι ως προς τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να κατακτήσει τη γνώση.

Καλά… πόσο σαφέστερο θα μπορούσε να είναι;

Και εδώ έρχεται το "εν κατακλείδι":

Μήπως οι αθεϊστές δεν είναι τόσο λογικοί όσο πιστεύουν;

Μήπως, παρά τη συνειδητή απόρριψη της θρησκείας, τόσο ο Επίκουρος όσο και ο Σαμ Χάρις, παραμένουν υποσυνείδητα ελεγχόμενοι από τις βασικές της παραδοχές και ότι ο λόγος για τον οποίον ο Χάρις επιμένει σε μία και μόνο αλήθεια, ένα και μόνο σύνολο κανόνων πίσω απ' τα πάντα, είναι ότι μεγάλωσε σε μια θρησκεία που πιστεύει επίσης σε έναν και μόνο Θεό ως δημιουργό των όλων, τον Έναν Θεό της Βίβλου;

Ο Επίκουρος από την άλλη γεννήθηκε σε μια παγανιστική κουλτούρα που πίστευε σε 12 αιτίες τουλάχιστον!

Μια κουλτούρα για την οποία ο Ήλιος κινείται συρόμενος από τα φλογερά άλογα του Θεού Ήλιου, ενώ ο κεραυνός προκαλείτε από τον θυμό του Διός. Με τους δύο αυτούς περιστασιακά να συγκρούονται!

Ίσως αυτό που ο καθηγητής Πίτερσεν προσπαθούσε να μας πει, κατά τη συνέντευξή του, ήταν ότι όταν ο Σαμ Χάρις στράφηκε από μονοθεϊστής σε αθεϊστή έγινε "μονο-αθεϊστής", πιστεύοντας σε αυτό που η σύγχρονη επιστήμη πιστεύει σχεδόν δογματικά, ότι κάθε φαινόμενο, από το νερό που βράζει μέχρι και τις φάσεις του φεγγαριού υπακούουν σε ένα ενιαίο σύνολο κανόνων.

Αλλά όταν ο Επίκουρος έκανε το ίδιο έγινε "πολυ-αθεϊστής", επιμένοντας ότι διαφορετικοί νόμοι ισχύουν για διαφορετικά πράγματα.

Και οι δύο απέρριψαν τις ιθαγενείς θρησκείες τους στην επιφάνεια αλλά το ερώτημα παραμένει… ξεπέρασαν ποτέ τις βασικές τους υποθέσεις για την πραγματικότητα;

Και έτσι, με λίγες μόνο αλλαγές, πολλοί θα πίστευαν ότι τα γραπτά του Επίκουρου ήρθαν από τον 21ο αιώνα. Όμως θέτει τα επιχειρήματά του με μια ποιητική ομορφιά που συχνά απουσιάζει από τους σύγχρονους άθεους.

Σε ένα απόσπασμα για παράδειγμα λέει ότι, ενώ οι θρησκευτικές πεποιθήσεις μπορούν περιστασιακά και μόνο τυχαία να προβλέψουν τα πράγματα είναι πολύ καλύτερο να ακολουθήσουμε τον δρόμο της επιστήμης μιας και είναι καλύτερο να είσαι "λογικά ατυχής" από "παράλογα τυχερός" και ότι είναι καλύτερο μια όμορφη επιλογή να έχει τα λάθος αποτελέσματα από μια άσχημη τα σωστά αποτελέσματα μόνο κατά τύχη.

Ο Μαρκήσιος ντε Σαντ και το πόσο έντιμοι είναι οι δικαστές

Υπάρχουν λοιπόν και παρανομούντες δικαστές, ακριβώς όμοιοι με τους παράνομους που δικάζουν. O παράνομος μπορεί να επικαλεστεί σαν ελαφρυντικό την ψυχολογική σύγχυση. Ο δικαστής που παρανομεί τι μπορεί να επικαλεστεί σαν ελαφρυντικό πέραν της ηθικής σύγχυσης, ή για να το πούμε πιο απλά, πέραν της πλήρους ανυπαρξίας ήθους;

"Του δημοκράτη, μόνος οδηγός είναι η αρετή και μόνο χαλινάρι η συνείδηση". Το λέει ο "θείος" Μαρκήσιος ντε Σαντ στο "Η φιλοσοφία στο μπουντουάρ", βιβλίο τόσο ακραία ενάρετο που θα ήταν παράδοξο αν γινόταν νοητό σαν τέτοιο από ανθρώπους για τους οποίους αρετή είναι η εφαρμογή ενός συνόλου κανόνων συμπεριφοράς, που επιβάλλονται καταναγκαστικά άνωθεν, με την απειλή της κύρωσης.

Στην πυρά, λοιπόν, ο Σαντ. Είναι πολύ ενοχλητικός. Αποδείχνει πως το αίσθημα της Δικαιοσύνης και οι Κανόνες του Δικαίου είναι συχνά πράγματα εντελώς άσχετα μεταξύ τους. Άλλωστε, σ’ όλη του τη ζωή τούτος ο σπαραχτικός και σπαραγμένος άνθρωπος δεν έκανε τίποτα περισσότερο απ’ το να σέβεται τη Δικαιοσύνη και να περιφρονεί επιδεικτικά το Δίκαιο. Βίωσε, ο δύστυχος, την επαγγελία των νικητών αστών της Γαλλικής Επανάστασης για μια "πλήρη απελευθέρωση του ατόμου" με τέτοια συνέπεια που καταστράφηκε: Αυτοί που έβαλαν στο κέντρο του σύμπαντος το άτομο, δηλαδή οι αστοί, ακόμα δεν μπόρεσαν να πιστέψουν πως υπήρξε κάποιος — ο Σαντ— που κατάφερε να οδηγήσει την αστική αντίληψη για την ελευθερία μέχρι τα ακρότατα όριά-της. Κι ωστόσο, το σαντικό όραμα, καλυμμένο και διαστρεβλωμένο υπάρχει πάντα σαν ο κρυφός πυρήνας του αστισμού.

"Καλό είναι ό,τι είναι καλό για μένα", έλεγε ο Σαντ. Το ίδιο δε λένε, πιο καλυμμένα και λιγότερο απροκάλυπτα, όλοι οι ευπρεπείς "καλοί νοικοκυραίοι" για τους οποίους το όριο του κόσμου καθορίζεται απ' το πέρας της μύτης-τους ή καλύτερα από την ακτίνα δράσης της αρπαχτικής χερούκλας τους;

Άλλωστε, όλοι ξέρουν πως το μόνο που χρειάζεται για να πραγματώσει κανείς τα σαντικά σεξουαλικά οράματα είναι πολύ χρήμα και άκρατος εγωισμός. Κάποιοι μεγαλοκαρχαρίες, διαθέτουν εν αφθονία και τα δυο. Το μόνο που δε διαθέτουν είναι η ειλικρίνεια και η εντιμότητα του Σαντ κι εκείνο το βαθύ και πλατύ αίσθημα Δικαιοσύνης που δεν αποκλείει κανέναν απολύτως από τη μεγάλη γιορτή της προσωπικής ευτυχίας.

Κάποιοι μισθοσυντήρητοι δικαστές έχουν καταλάβει πως η ευτυχία του φτωχού είναι σκέτη μεταφυσική και κενό σχήμα. Εφαρμόζοντας το σαντικό πρότυπο, αλλά δολίως και κρυφίως, αποφάσισαν να εξασφαλίσουν "το δικαίωμά-τους στην ηδονή", όπως θα έλεγε ο Σαντ, πουλώντας το Δίκαιο σε καλή τιμή. Είναι οι κύριοι της έκθεσης Παπακαρυά. Κάποιοι άλλοι δικαστές, αυτοί που τις ίδιες μέρες δίκαζαν τον Σαντ με καθυστέρηση 180 χρόνων περίπου, βάλθηκαν ν’ αποδείξουν πως το "δικαίωμα στην ηδονή" είναι ολικά βλαπτική διεκδίκηση. Ανάμεσα στις δυο ομάδες δικαστών φαίνεται να υπάρχει ένα βαθύ χάσμα: Οι πρώτοι μοιάζουν κακοί, οι δεύτεροι μοιάζουν καλοί.

Ωστόσο, έχουμε να κάνουμε εδώ με τους "καλούς" και τους "κακούς" του ίδιου ιστορικού δράματος. Το πρόβλημα είναι πρόβλημα κατανομής ρόλων. Υπάρχει κάτι κοινό ανάμεσα στις δυο ομάδες δικαστών: ο ταρτουφισμός, η βαθιά και ίσως ανίατη υποκρισία και ο εγωισμός του μικροαστού που βαφτίζεται "δημόσιο συμφέρον". Δηλαδή όλα όσα καταμαρτυράει ο "θείος" Μαρκήσιος στους Γάλλους αστούς που τη στιγμή που έπρεπε —στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης— δεν έκαναν "άλλη μια προσπάθεια για να γίνουν δημοκράτες", όπως τους παρότρυνε ο Σαντ, ο μόνος που όπως είπαμε βίωσε μέχρις εσχάτων τις αρχές και τα δόγματα της "ολικής απελευθέρωσης του ατόμου", που εμφανίζονται στην Ιστορία για πρώτη φορά τότε και που συνεχίζουν να παραμένουν κενό γράμμα.

Ο Σαντ απαιτούσε "μια ισότητα απέναντι στη φύση", δηλαδή το δικαίωμα για τον καθένα να παραμένει ο εαυτός του. Αυτό που σήμερα ονομάζουμε "αλλοτρίωση", δηλαδή αποξένωση απ' τον πραγματικό μας εαυτό, ξέκομμα από την πραγματική μας φύση, ο Σαντ το είχε προβλέψει και το είχε περιγράφει περίπου εκατό χρόνια πριν απ' το νεαρό Μαρξ των "Φιλοσοφικοοικονομικών τετραδίων" και κάπου εκατόν πενήντα χρόνια πριν απ' τον Μαρκούζε του "Μονοδιάστατου ανθρώπου" και του "Έρως και Πολιτισμός". Στο διάστημα που μεσολάβησε, διάστημα πλήρους εδραίωσης του αστικού καθεστώτος, η φύση υποκαταστάθηκα ολικά πια από το Νόμο: Τώρα όλοι είμαστε "ίσοι απέναντι στο Νόμο" και λίγοι αναρωτιούνται όπως ο Σαντ, μπας και τούτος ο Νόμος είναι κάτι "το παρά φύσιν", που εδραιώνει και νομιμοποιεί την ανισότητα.

Γιατί, λοιπόν, παρανομούν οι δικαστές; Γιατί λιγοστεύει σ’ αυτούς το αίσθημα της Δικαιοσύνης που, ωστόσο, το διαφυλάσσουν οι λαϊκοί δικαστές, όντας παντελώς άσχετοι με τον κυκεώνα των Νόμων και των διατάξεων; Γιατί ο ειδικός, και επί του προκειμένου ο νομομαθής, αποδεικνύεται ολοένα και περισσότερο ακατάλληλος για την απονομή Δικαιοσύνης, ενώ ο ανειδίκευτος και επί του προκειμένου ο λαϊκός δικαστής των μεικτών αστικών αλλά και των αμιγών λαϊκών δικαστηρίων, αποδεικνύεται ολοένα και περισσότερο κατάλληλος, για μια "δουλειά" που δεν την ξέρει;

Διότι, απλούστατα, ο δικαστής καλείται να εφαρμόσει Νόμους με τους οποίους δεν έχει καμιά ουσιαστική σχέση. Είναι ένας "τεχνικός", ένας διεκπεραιωτής, ένας μάνατζερ που επιτηρεί την εφαρμογή Νόμων φτιαγμένων από άλλους για λογαριασμό άλλων. Είναι κάτι σαν επιστάτης σε ξένο χωράφι, που επιτελεί έργο ανάλογης σημασίας μ' αυτό του αγροφύλακα και κυρίως του χωροφύλακα. (Η κύρια διαφορά ανάμεσα σ' ένα χωροφύλακα και σ’ ένα δικαστή έγκειται στο ότι ο τελευταίος έχει πάει στο Πανεπιστήμιο και ως εκ τούτου "χαίρει εκτιμήσεως" και "έχει κοινωνικό κύρος" —μέχρι που να οδηγηθεί στη θέση του κατηγορούμενου, όπως γίνεται στη "Σπασμένη στάμνα" του Κλάιστ και να τα χάσει τότε και τα δυο: και το κύρος και την εκτίμηση).

Τίνος υπάλληλος είναι ο δικαστής; Του κοινωνικού συνόλου, θα πουν οι πονηροί και οι αφελείς. Δηλαδή και των αστών και των μικροαστών και των προλετάριων και του Ωνάση και της κυρά - Κατίνας και του μεγαλοβιομήχανου και του ψιλικατζή της διπλανής γωνίας και του μεγαλοεργολάβου δημοσίων έργων και του μικροεργολάβου κηδειών. Όλοι αυτοί μπορεί να είναι εντελώς άνισοι μεταξύ-τους, το γεγονός όμως πως είναι ίσοι απέναντι στο Νόμο είναι μια σπουδαία παρηγοριά, ίσης αξίας και σημασίας με το γνωστό "καφέ της παρηγοριάς"!

Λοιπόν οι δικαστές, έχοντας στενές σχέσεις με το φάντασμα του Νόμου, καταλαβαίνουν σιγά σιγά μέσα από τη δουλειά πως πρόκειται, ακριβώς, για φάντασμα. Κι όταν πάψεις να φοβάσαι τα φαντάσματα, σεργιανίζεις σφυρίζοντας στα νεκροταφεία.

Είναι δύσκολο να υπηρετείς ανέντιμους και να μην μπεις στον πειρασμό να γίνεις όμοιός τους. (Θυμίζουμε με την ευκαιρία το λεχθέν υπό Μπέρναρντ Σω: "Τα πολλά λεφτά ή θα τα κλέψεις ή θα τα κληρονομήσεις από κάποιον που τα έχει κλέψει")

Βέβαια, εδώ οι κλέφτες δεν είναι ακριβώς όμοιοι με τους γνωστούς: Δεν κλέβουν "πράγματά δηλωμένης αξίας", κλέβουν την αδήλωτη υπεραξία. Και επειδή η υπεραξία δεν είναι πράγμα συγκεκριμένο, για να γίνει νοητή τούτη η έννοια απαιτείται υψηλός βαθμός αφαιρετικής ικανότητας την οποία μπορεί να αποχτήσει κανείς είτε ασκώντας το νου, είτε μέσα απ' την πολύχρονη τριβή με τα πράγματα. Και επειδή δε νομίζουμε πως η τόσο κοπιαστική δουλειά του δικαστή του αφήνει πολύ ελεύθερο χρόνο για την άσκηση του νου (για να διαβάσει κανείς καλά ολόκληρο τον Σαντ χρειάζεται τουλάχιστον δυο μήνες αποκλειστικής ενασχόλησης μαζί-του), πρέπει να άρχισε να καταλαβαίνει ο δικαστής σιγά σιγά, μέσα απ’ την πείρα, τί ακριβώς σημαίνει "κλέπτειν την υπεραξία με τρόπο καθόλα νομότυπο". Και ως γνωστόν, ο πιο καλός απατεώνας είναι αυτός που ξέρει να προφυλάγεται από το Νόμο.

Θεωρούμε όλα αυτά τα κρούσματα δικαστικής "ανηθικότητας" στο έπακρο θετικά και σημάδια εντελώς παρήγορα για το μέλλον του κόσμου. "Ρίξε το βλέμμα-σου σ' αυτούς που καταστρέφονται από τις ατιμίες που συντηρούν την ύπαρξή-σου", λέει ο μεγάλος Σαντ. Τούτη την έξοχη παραίνεση, που θα έπρεπε να καρφωθεί στον τοίχο πάνω από τις δικαστικές έδρες, σίγουρα δεν την έχουν υπ' όψιν-τους οι δικαστές, τουλάχιστον οι Έλληνες. Όμως, με τον καιρό, όσο θα συνειδητοποιούν σε τίνος την υπηρεσία βρίσκονται τόσο θα ρίχνουν το βλέμμα τους πάνω από την έδρα, σ' αυτούς που καταστρέφονται από τις ατιμίες που συντηρούν την ύπαρξή τους. Ο δικαστής που παρανομεί αποκαλύπτει τον κρυμμένο μηχανισμό της γενικευμένης παρανομίας.

Συμπέρασμα: εμείς, το αόρατο και αφανές λαϊκό δικαστήριο, πρέπει να αθωώσουμε τους δικαστές για όλα συλλήβδην τα αμαρτήματά τους. Κόσμος και κόσμος "αμάρτησε για το παιδί-του" ή για το ψωμί-του ή για το παντεσπάνι-του. Γιατί αυτοί πρέπει να είναι αναμάρτητοι; "Άλλωστε, καμιά "αμαρτία" δεν είναι προϊόν κακότητας ή ανηθικότητας. Είναι πάντα γέννημα ενός συγκεκριμένου κοινωνικού χώρου που την εκκολάπτει. Η δικαστική "ανηθικότητα" υπάρχει σαν σπόρος μέσα στην καπιταλιστική ανηθικότητα, απ’ όπου και εκπορεύεται, όπως το Άγιο Πνεύμα εκ του Πατρός. Επιτέλους, πρέπει να σταματήσουμε να χτυπούμε το σαμάρι και να περιαδράξουμε κάποτε το γάιδαρο.

Καταλάβατε, βέβαια, πως τα παραπάνω είναι γραμμένα υπό την επίδραση του Σαντ, σύμφωνα με το πνεύμα (και όχι το γράμμα) του κολοσσιαίου σαντικού έργου. Αν εκπλήττεσθε που δε βρήκατε σε τούτες τις γραμμές τίποτα το "πορνογραφικό" αλά Σαντ, σας πληροφορούμε πως αυτός ο στοχαστής χρησιμοποίησε τη σεξουαλικότητα μόνο σαν όχημα κάποιων ιδεών, που θα παρέμεναν αναποτελεσματικές αν δεν ντύνονταν το ρούχο του πιο κραυγαλέα εγωιστικού ενστίκτου, που φέρνει μόνιμα στην επικαιρότητα το αίτημα για την ολική χειραφέτηση του ατόμου.

Ο Σαντ δεν είναι πορνογράφος, αλλά πολιτικός στοχαστής ή πιο σωστά, ένας παθιασμένος προφήτης της λευτεριάς. Αυτής ακριβώς της λευτεριάς που λείπει από τους δούλους των αφεντάδων-τους που τους υπηρετούν μια ζωή "απονέμοντας δικαιοσύνη", χωρίς καν να υποπτεύονται πως είναι υπηρέτες, όχι βέβαια της Θέμιδας —αυτές είναι ιστορίες για άγριους και για νήπια— αλλά καταπιεστών συγκεκριμένων και ουδόλως μυθικών.

Το τρισκέλιο ή τρισκελή, το άγνωστο σύμβολο.

Το τρισκέλιο ή τρισκελής είναι ένα παγκόσμιο αρχετυπικό σύμβολο, το οποίο συναντάται στην αρχαία Ελλάδα, κυρίως ως πολεμικό σύμβολο.

O Πλίνιος ο Πρεσβύτερος αποδίδει την προέλευση του τρισκέλιου της Σικελίας (μεγάλη Ελλάδα ) στο τριγωνικό σχήμα του νησιού, της αρχαίας Τριακρίας, που περιελάμβανε τρία ακρωτήρια τα οποία είχαν ίσες αποστάσεις το ένα από το άλλο. Η σημαία της Σικελίας σήμερα είναι ακριβώς αυτή.

Το τρισκέλιον πηγάζει από το τετρασκέλιον, το οποίο είναι ηλιακό σύμβολο και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την λατρεία του Απόλλωνος. Απεικονίζει τρία σκέλη συνδεδεμένα στο ύψος του γοφού, σε κίνηση, συχνά με την μέδουσα στο κέντρο. Η κίνηση δηλώνει αέναη ροή, κίνηση, ζωή, επιβίωση, μάχη.

Τα «πάντα ρει», αλλά και «Ο πόλεμος είναι ο πατέρας όλων», έλεγε ο Ηράκλειτος. Η ακινησία είναι θάνατος. Σε μικροκοσμικό επίπεδο, το σύμβολο ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την κίνηση , την ταχύτητα, την γενναιότητα και την ανδρεία. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίοι οι αρχαίοι Έλληνες πολεμιστές έβαζαν το σύμβολο αυτό στις ασπίδες τους.

Οι Πυθαγόρειοι πρώτοι μίλησαν για την αρμονία των αντιθέτων. Ο κόσμος είναι μια ενότητα με άπειρες διαφορές και αντιθέσεις μέσα της. Με τις αισθήσεις δεν μπορούμε να καταλάβουμε την ενότητα των αντιθέσεων που αποτελεί τον κόσμο μας, καθώς οι αισθήσεις μας δίνουν μια στατική αντίληψη των πραγμάτων του κόσμου. Ο Θεός αποκαλύπτεται στον άνθρωπο μέσα από τη διαρκή εναλλαγή και μεταβολή της φύσης.

Παρόμοιο σύμβολο με το τρισκέλιο είναι η τετρασκελίς (αγκυλωτός σταυρός, ο οποίος παραποιήθηκε από τους Ναζιστές). Αμφότερα απεικονίζονται σε δεξιόστροφα και αριστερόστροφα (θηλυκά και αρσενικά), παγκόσμια αρχετυπικά σύμβολα, τα οποία επιβεβαιώνουν το ρητό του Ηράκλειτου περί αρμονίας των αντιθέτων, λέγοντας ότι τα πάντα στην φύση είναι εναλλαγή και όχι σταθερότητα. Σύμβολα που σχετίζονται με το κηρύκειο του Ερμή, και το Γιν Γιανγκ.

Ο μύθος του χρυσόμαλλου δέρατος και τα πρόσφατα ευρήματα

Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι η αργοναυτική εκστρατεία είναι ένα πραγματικό γεγονός της απώτατης αρχαιότητας. Με την πάροδο του χρόνου μυθοποιήθηκε, υποστηρίζουν, από τους ίδιους του Έλληνες.

Το μυθικό ταξίδι των αργοναυτών στην αρχαία Κολχίδα και το ‘χρυσόμαλλο δέρας’, βρίσκεται στη σκέψη κάθε γεωργιανού αρχαιολόγου όταν προγραμματίζει αρχαιολογική ανασκαφή.

Ένα γεωργιανό δημοσίευμα αναφέρεται στον «Χρυσό της Αρχαίας Κολχίδας» και στα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν, στη διάρκεια οδικών έργων στην περιοχή του Βατούμ. Το δημοσίευμα αναφέρεται σε είκοσι έξι χρυσά αριστουργήματα της αρχαίας τέχνης.

Το συνολικό βάρος των χρυσών ευρημάτων ήταν 1440 γραμμάρια. Εντύπωση προκάλεσε η τεχνική ενός περιδέραιου καθώς και η κατασκευή ενός κυκλικού τεράστιου δίσκου, βάρους 400 γραμμαρίων χρυσού, με ανάγλυφη παράσταση ενός νέου άνδρα με κράνος. Τα άλλα χρυσά ευρήματα είναι σκουλαρίκια, μενταγιόν και πιάτα με ανάγλυφες παραστάσεις από τη μυθολογία.

Τα ευρήματα χαρακτηρίστηκαν ως ανεκτίμητα μνημεία της παγκόσμιας ιστορίας, ως έργα υψηλής τεχνικής και συγχρόνως αναζωπύρωσαν το ενδιαφέρον στην αναφορά του αρχαίου Ελληνικού μύθου. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ακόμη δεν έγινε επιστημονική αξιολόγηση των ευρεθέντων χρυσών κοσμημάτων, αλλά διαπιστώθηκε ότι ανήκουν στην προϊστορική εποχή, στην οποία εποχή προσδίδουν, τώρα, μια πολιτιστική λάμψη που, πραγματικά, αγνοούσαν.

Ο προϊστάμενος του αρχαιολογικού μουσείου της Κολχίδας, διδάκτωρ της Ιστορικής Επιστήμης, Τ. Mikeladze δήλωσε πως εκπλάγηκε από τα ευρήματα αυτά, τα οποία είναι αριστουργήματα της αρχαίας τέχνης και η οποία υπήρχε στην αρχαία Κολχίδα.

Ο Mikeladze θα επισημάνει πως και το 1961 σε μια αρχαιολογική ανασκαφή από την αρχαιολόγο Nina Vissarionovna Khoshtaria κοντά στην τοποθεσία Wani, στην Κολχίδα ανακαλύφθηκε αρχαίος τάφος με χρυσά αντικείμενα που χρονολογήθηκαν περί το 1.000 π.Χ.

Οι συνεχείς ανακαλύψεις χρυσών αντικειμένων της προϊστορικής εποχής, θα τονίσει ο γεωργιανός επιστήμονας, ενισχύουν την άποψη της πραγματικότητας του ελληνικού μύθου για το χρυσόμαλλο δέρας.

Ενισχύεται, επίσης, η θέση πως στην περιοχής της Κολχίδας υπήρξε κάποτε ένα ισχυρό και πλούσιο βασίλειο.

Το εντυπωσιακό των ευρημάτων, είναι ότι η κατασκευή τους, προϋποθέτει υψηλή γνώση της τεχνικής επεξεργασίας του χρυσού, που δίνει, αυτόματα, ερείσματα ύπαρξης υψηλού προϊστορικού πολιτισμού. Οι ντόπιοι καλλιτέχνες, θα προσθέσει ο Mikeladze, είναι σαφώς επηρεασμένοι από την Ανατολή αλλά κυρίως ακολουθούν την παράδοση της αρχαίας ελληνικής τεχνοτροπίας.

Ο διευθυντής του αρχαιολογικού μουσείου της Κολχίδας, συνδυάζει και αρχαία υπολείμματα ενός κάστρου με την αρχαία Κολχίδα. Τα τείχη του κάστρου διατηρούνται μέχρι σήμερα και είναι, το κάστρο αυτό, παλαιότερο των δύο χιλιάδων ετών. Αναφέρεται μάλιστα, όπως λέει ο Mikeladze, από τον Αρριανό, από τον Πλίνιο καθώς και από βυζαντινούς συγγραφείς.

ΟΙ ΔΕΚΑ ΕΝΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΣΟΛΩΝΟΣ

Ως συνέπεια της βίαιης και μακροχρόνιας εξέγερσης των πολιτών ενάντια στους ευγενείς, ο Σόλων κλήθηκε κοινή συναινέσει των αντιμαχόμενων μερών, το 594/3 π.Χ. με έκτακτη διαδικασία να νομοθετήσει και για το έργο αυτό εξοπλίστηκε με έκτακτες εξουσίες. Εκείνο το έτος εξελέγη άρχων από τον δήμο της Αθήνας και όχι από τον Άρειο Πάγο, όπως προέβλεπε το αθηναϊκό πολίτευμα της εποχής. Του δόθηκαν οι έκτακτες εξουσίες του διαλλακτού, δηλ. του μεσολαβητή, του συμφιλιωτή και του νομοθέτου, τις οποίες διατήρησε και μετά το τέλος της ετήσιας αρχοντείας του. Οι νόμοι που θέσπισε δημοσιεύτηκαν ίσως το 592 π.Χ.

Τα νομοθετικά μέτρα του Σόλωνα ήταν πολύ τολμηρά, αλλά και δραστικά και αντικατοπτρίζουν το μέγεθος της κρίσης που κλήθηκαν να θεραπεύσουν. Βασίζονταν στην αρχή της ανισότητας και όχι της ισότητας, ενώ επιδίωκαν να αποτρέψουν την εμφύλια διαμάχη και τη διάλυση της πολιτικής κοινότητας της Αθήνας διατηρώντας παράλληλα την κοινωνική διαστρωμάτωση και την προβολή αυτής της διαστρωμάτωσης στη νομή της εξουσίας: Καθόρισε τα αξιώματα τα οποία μπορούσε κάποιος να ασκεί, με κριτήριο την τάξη στην οποία ανήκε, και όπου κατατασσόταν βάσει του εισοδήματός του (και ειδικότερα της φοροδοτικής του ικανότητας). Ως Ταμίες μπορούσαν να υπηρετήσουν μόνο πολίτες της ανώτατης τάξης, ενώ οι πολίτες της κατώτατης τάξης είχαν μόνο δικαίωμα συμμετοχής στην εκκλησία του δήμου.

Τα μέτρα του αποσκοπούσαν στην παύση της εξάρτησης των ακτημόνων από την αγροτική οικονομία, καθώς και στην ανάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίας για την απορρόφηση αυτών των ακτημόνων, τους οποίους ο Σόλων προσπάθησε και ως ένα βαθμό κατάφερε να προφυλάξει από την πλήρη αποφλοίωση. Με τα μέτρα του ενισχύθηκαν οι μικρομεσαίοι αγρότες, αλλά και όσοι ασκούσαν κάποιο επάγγελμα εκτός της γεωργίας. Εξαλείφθηκαν τα στεγανά της καταγωγής, που εμπόδιζαν αυτούς που πτώχευαν από κάποιο επάγγελμα να ανέλθουν σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις, να γίνουν πολίτες και να αναλάβουν αξιώματα. Το πολίτευμα της Αθήνας παρέμεινε ωστόσο και μετά τις μεταρρυθμίσεις τιμοκρατικό, βασισμένο στην κοινωνική διαστρωμάτωση και στη νομή της εξουσίας από τους πολίτες ανάλογα με τον εισόδημά τους, αν και το εισόδημα αυτό μπορούσε στο εξής να προέρχεται από πολλές διαφορετικές δραστηριότητες και όχι μόνο από την καλλιέργεια της γης. Επιδίωξη του Σόλωνα ήταν τέλος να καταστούν όλοι οι πολίτες συνυπεύθυνοι για την τήρηση των νόμων και την καταστολή παρανομιών. Ιδανικό του ήταν η ευνομία.

Το νομοθετικό έργο του Σόλωνα περιελάμβανε πρώτα μέτρα επανόρθωσης της υπάρχουσας κατάστασης, πολιτειακές μεταρρυθμίσεις που αφορούσαν στο πολιτικό σώμα, στη λαϊκή κυριαρχία και στα δικαστήρια, καθώς και νομοθετήματα σε συγκεκριμένους τομείς.

Μέτρα επανόρθωσης (σεισάχθεια, από το σείω που σημαίνει αφαιρώ και το άχθος που σημαίνει βάρος): Στα πλαίσια της σεισάχθειας (αποτίναξης βαρών), ο Σόλων κατήργησε τα υφιστάμενα χρέη ιδιωτών προς ιδιώτες και προς το δημόσιο, απελευθέρωσε όσους Αθηναίους είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών στην ίδια την Αθήνα και επανέφερε στην πόλη όσους εν τω μεταξύ είχαν μεταπωληθεί στο εξωτερικό. Για ξένους δούλους δεν γίνεται λόγος στις πηγές. Για να μην επαναληφθεί το φαινόμενο, κατήργησε τον δανεισμό με εγγύηση το σώμα (προσωπική ελευθερία) του δανειολήπτη και των μελών της οικογένειάς του. Είναι επίσης πιθανό ότι αμνήστευσε τα αδικήματα που επέφεραν στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων.

Πολιτικό σώμα: Στα πλαίσια των πολιτειακών μεταρρυθμίσεων για την αναμόρφωση και διεύρυνση του πολιτικού σώματος της Αθήνας ο Σόλων διατήρησε τα τέσσερα υφιστάμενα τέλη που ρύθμιζαν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών και βασίζονταν ως τότε αποκλειστικά στο ύψος του αγροτικού εισοδήματος. Οι λεγόμενοι πεντακοσιομέδιμνοι επειδή είχαν εισόδημα πεντακοσίων μεδίμνων συγκροτούσαν την υψηλότερη τάξη. Ακολουθούσαν οι τριακοσιομέδιμνοι (με εισόδημα τριακόσια μέδιμνα), που λέγονταν και ιππείς, ή ιππάδα τελούντες, επειδή είχαν την οικονομική δυνατότητα να διατηρούν ένα άλογο. Οι διακοσιομέδιμνοι ονομαζονταν ζευγίται. Τέλος οι θήτες με εισόδημα κάτω των διακοσίων μεδίμνων ετησίως είχαν δικαίωμα ψήφου, αλλά δεν τους επιτρεπόταν να αναλάβουν κανένα δημόσιο αξίωμα. Για την κατάταξη των πολιτών σε μια από αυτές τις τάξεις εθέσπισε τον συνυπολογισμό και των εισοδημάτων που προέρχονταν από επαγγελματικές ή εμπορικές δραστηριότητες. Επιπλέον έδωσε δικαίωμα στο κατώτερο από αυτά τα τέλη, τους θήτες, να συμμετέχουν στην εκκλησία του δήμου, τους παρεχώρησε όμως μόνο το δικαίωμα του εκλέγειν, όχι του εκλέγεσθαι.

Αποτέλεσμα αυτών των μεταρρυθμίσεων ήταν να λογίζονται στο εξής πολίτες όλοι οι ενήλικες άνδρες που κατοικούσαν στην Αττική και ήταν απόγονοι κατοίκων της Αττικής, μελών ιωνικών κοινοτήτων, αν και δεν εθέσπισε την ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων για όλους τους πολίτες. Ο Σόλων έδωσε πιθανότατα δυνατότητα πολιτογράφησης και σε μετοίκους.

Λαϊκή κυριαρχία. Στις πολιτειακές μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα περιλαμβάνονται και μέτρα που διεύρυναν τη λαϊκή κυριαρχία, δηλ. τη στήριξη της εξουσίας στο σώμα των πολιτών της Αθήνας. Συγκεκριμένα ο Σόλων μετέφερε στην εκκλησία του δήμου την αρμοδιότητα της εκλογής των αρχόντων, που είχε ως τότε ο Άρειος Πάγος, και εθέσπισε τη διαδικασία της κληρώσεως εκ προκρίτων πεντακοσιομεδίμνων για την εκλογή τους. Σύμφωνα με αυτή τη διαδικασία ο δήμος εξέλεγε ένα αριθμό υποψηφίων αρχόντων από το τέλος των πεντακοσιομεδίμνων και στη συνέχεια γινόταν κλήρωση για την ανάδειξη ενός από αυτούς τους υποψηφίους.

Ίδρυσε ένα νέο βουλευτικό σώμα, τη βουλή των τετρακοσίων (ή τετρακοσίους) και
μετέφερε σε αυτό τις προβουλευτικές αρμοδιότητες που είχε ως τότε ο Άρειος Πάγος, δηλ. την διαδικασία προκαταρκτικής επεξεργασίας των σχεδίων ψηφισμάτων που θα υποβάλλονταν στην εκκλησία του δήμου.

Η βουλή των τετρακοσίων ήταν πιο δημοκρατική σε σύγκριση με το αριστοκρατικό σώμα του Αρείου Πάγου, στο οποίο συμμετείχαν μόνο πεντακοσιομέδιμνοι που είχαν θητεύσει ως άρχοντες (και είχαν εκλεγεί από τον ίδιο τον Άρειο Πάγο σύμφωνα με τη διαδικασία που ίσχυε πριν τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα). Η βουλή αντίθετα είχε 400 εκλεγμένα μέλη, που προέρχονταν και από τα τέλη των ιππέων και των ζευγιτών, η θητεία κάθε βουλευτή ήταν ετήσια και οι τέσσερις φυλές της Αθήνας αντιπροσωπεύονταν ισότιμα, με εκατό βουλευτές η καθεμιά.

Δικαστήρια: Στον χώρο της δικαιοσύνης οι μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα ήταν επίσης σημαντικές προς την κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού και του ελέγχου της εξουσίας. Ο Σόλων έδωσε τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη, όχι μόνο στον παθόντα, να καταγγέλλει στον Άρειο Πάγο με εισαγγελία (αγωγή) οποιονδήποτε, ακόμα και άρχοντα, και να εμφανίζεται ως κατήγορος. Με αυτό τον τρόπο κατοχυρώθηκε ουσιαστικά το έννομο συμφέρον του απλού πολίτη σε σχέση με την άσκηση της εξουσίας από τα κρατικά όργανα, ακόμα και αν οι ενέργειες των κρατικών οργάνων δεν τον έβλαπταν άμεσα.

Ίδρυσε την Ηλιαία, ένα λαϊκό δικαστήριο με πολλά μέλη, ως αντίβαρο του Αρείου Πάγου σε θέματα απονομής δικαιοσύνης. Η ακριβής σύνθεση της σολώνειας Ηλιαίας δεν είναι γνωστή και δεν αποκλείεται να πρόκειται απλώς για την ίδια την εκκλησία του δήμου, όταν αυτή συνεδρίαζε ως δικαστήριο. Στην Ηλιαία μπορούσε να προσφύγει οποιοσδήποτε εναντίον δικαστικής αποφάσεως αρχόντων. Το όνομά της προέρχεται από το ουσ. ηλία=αλία, που σημαίνει εκκλησία, σύναξη. Η κλασική διαμόρφωση της Ηλιαίας σε «δεξαμενή» 6000 κληρωμένων Αθηναίων άνω των 30 ετών, από την οποία λαμβάνονταν οι δικαστές για τα ηλιαστικά δικαστήρια, οφείλεται στις μεταρρυθμίσεις του έτους 462 π.Χ. από τον Εφιάλτη.

Άλλα νομοθετήματα: Ο Σόλων εθέσπισε και πλήθος άλλων νόμων για συγκεκριμένα θέματα, που δεν είναι όλα γνωστά. Τα σημαντικότερα από αυτά είναιη απαγόρευση της εξαγωγής γεωργικών προϊόντων πλην λαδιού, ρυθμίσεις στις ιδιωτικές σχέσεις (π.χ. κανόνες υδροληψίας, ελάχιστες αποστάσεις οικοδομών) θέσπιση κοινωνικής πρόνοιας για αναπήρους και επικλήρους (θυγατέρες που κληρονομούσαν αποκλειστικά την πατρική περιουσία λόγω έλλειψης άρρενα κληρονόμου), μέτρα προστασίας της οικογένειας και του γάμου, που περιελάμβαναν μέτρα εναντίον της μοιχείας, του βιασμού, της μαστροπείας και της πορνείας, υποχρέωση των γονέων να διδάξουν στα παιδιά τους κάποια τέχνη και απαλλαγή των τέκνων από τη φροντίδα των ηλικιωμένων γονέων τους, αν οι τελευταίοι δεν είχαν ανταποκριθεί σε αυτή την υποχρέωσή τους.

Συνολικά ο Σόλων ρύθμισε πάνω σε νέες βάσεις το δημόσιο, το ιδιωτικό και το ποινικό δίκαιο. Οι νόμοι του δημοσιεύτηκαν ίσως το 592/1 π.Χ. καταγραμμένοι σε ξύλινες τετράγωνες στήλες, οι οποίες στένευαν προς τα πάνω και στρέφονταν γύρω από άξονα, γι' αυτό και ονομάστηκαν "άξονες" ή "κύρβεις". Η νομοθεσία του απέκτησε φήμη και επέδρασε θετικά στην εξέλιξη του δικαίου αλλά και στην κοινωνική, οικονομική, πολιτική και πολιτειακή εξέλιξη της Αθήνας. Δίκαια ο Σόλων θεωρείται πατέρας του αστικού δικαίου.

Το 410 π.Χ. συγκροτήθηκε στην Αθήνα μια επιτροπή νομομαθών, οι αναγραφείς των νόμων, που ανέλαβε την εκκαθάριση και την κωδικοποίηση των νόμων του Δράκοντα και του Σόλωνα. Το έργο της επιτροπής διακόπηκε από τους τριάκοντα τυράννους και ολοκληρώθηκε μετά την πτώση τους. Το 403/2 π.Χ. παρέδωσαν το σώμα νόμων που κατήρτισαν, το οποίο φύλαγαν στο εξής οι θεσμοθέται.

Αυτοεξορία

Ο Σόλων, για να αποφύγει μεταβολές της νομοθεσίας του και για να μην αναμειχθεί στην εφαρμογή της, απεδήμησε για δέκα χρόνια. Στην ενέργειά του αυτή διακρίνεται μία πρώτη εφαρμογή τής διάκρισης της νομοθετικής από την εκτελεστική εξουσία. Κρίνοντας από την τυραννία του Πεισίστρατου και των διαδόχων του, που εγκαθιδρύθηκε το 561 π.Χ. και διάρκεσε μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα φαίνεται πως δεν αντιμετώπισαν πλήρως τα προβλήματα που επιδίωκαν να λύσουν. Η ουσία τους όμως διατηρήθηκε και μετά το τέλος της τυραννίας και απετέλεσε το θεμέλιο πάνω στο οποίο εδραιώθηκε η κλασική αθηναϊκή δημοκρατία. Ο Σόλων κατά τη διάρκεια των δέκα χρόνων της αυτοεξορίας του επισκέφτηκε, μεταξύ άλλων, και τον βασιλιά των Σάρδεων Κροίσο, ο οποίος τον ρώτησε αν γνώριζε κανέναν άνθρωπο πιο ευτυχισμένο από αυτόν. Ο Σόλων του ανέφερε τρεις περιπτώσεις ευτυχισμένων ανθρώπων και τον συμβούλεψε με το γνωστό: «Μηδένα προ του τέλους μακάριζε» (=μη μακαρίζεις κανέναν, πριν το τέλος του). Όταν ξαναγύρισε στην Αθήνα, τη βρήκε σε πολύ καλή κατάσταση χάρη στα δικά του νομοθετικά μέτρα και πέθανε ευτυχισμένος σε βαθιά γεράματα.

ΟΙ ΔΕΚΑ ΕΝΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΣΟΛΩΝΟΣ

I. ΚΑΛΟΚΑΓΑΘΙΑΝ ΟΡΚΟΥ ΠΙΣΤΟΤΕΡΑΝ ΕΧΕ

II. ΜΗ ΨΕΥΔΟΥ

III. ΤΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΜΕΛΕΤΑ

IV. ΦΙΛΟΥΣ ΜΗ ΤΑΧΥ ΚΤΩ ΟΥΣ Δ'ΑΝ ΚΤΗΣΗΙ ΜΗ ΑΠΟΔΟΚΙΜΑΖΕ

V. ΑΡΧΕ ΠΡΩΤΟΝ ΜΑΘΩΝ ΑΡΧΕΣΘΑΙ

VI. ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΕ ΜΗ ΤΑ ΗΔΙΣΤΑ, ΑΛΛΑ ΤΑ ΑΡΙΣΤΑ

VII. ΝΟΥΝ ΗΓΕΜΟΝΑ ΠΟΙΟΥ

VIII. ΜΗ ΚΑΚΟΙΣ ΟΜΙΛΕΙ

IX. ΘΕΟΥΣ ΤΙΜΑ

X. ΓΟΝΕΑΣ ΑΙΔΟΥ

Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων, 1.60

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν χιούμορ

Ο Διδύμων, οφθαλμίατρος της εποχής, εξετάζει το μάτι μιας κοπέλας. Ο Διογένης τον βλέπει και ξέροντας ότι είναι ερωτύλος, κοινώς γυναικάς, του λέει: «Πρόσεξε Διδύμωνα μήπως, εξετάζοντας τον οφθαλμό, φθείρεις την κόρην».

Είπε κάποιος στον Αρίστιππο ότι η Λαΐδα δεν τον αγαπά, αλλά προσποιείται. Ο φιλόσοφος τότε απάντησε: «Ούτε το κρασί ή το ψάρι με αγαπούν, εγώ όμως τα απολαμβάνω».

Σύζυγος λέει στην...
ερωτομανή γυναίκα του: «Τι θέλεις να κάνουμε, να φάμε ή να κάνουμε έρωτα;» Και εκείνη του απαντά: «Ο,τι θέλεις, ψωμί πάντως δεν έχουμε».

Επαινούσαν μερικοί τους Ηλείους διότι ήταν πολύ δίκαιοι κριτές στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Τότε ο 'Αγης, που ήταν μπροστά, απόρησε: «Καλά, είναι τόσο σπουδαίο που οι Ηλείοι μία φορά στα τέσσερα χρόνια γίνονται δίκαιοι;»

Ένας πατέρας ζητάει από τον Αρίστιππο να διδάξει τον γιο του. Ο φιλόσοφος θέλει αμοιβή 500 δραχμές, αλλά ο πατέρας θεωρεί το ποσό υπερβολικό:
- Με τόσα χρήματα θα μπορούσα να αγοράσω ένα ζώο.
- Αγόρασε. Έτσι θα έχεις δύο.

Ο Διογένης ζητούσε ελεημοσύνη από ένα άγαλμα και όταν τον ρώτησαν γιατί κάνει κάτι τέτοιο, απάντησε: «Εξασκούμαι στο να μην απογοητεύομαι από την αναισθησία των ανθρώπων».

Παρακινούσαν τον Φίλιππο τον Μακεδόνα να εξορίσει κάποιον που τον κακολογούσε. «Δεν είστε καλά», είπε ο Φίλιππος, «θέλετε να τον στείλω να με κατηγορεί και σε άλλα μέρη;»

Ένας φαλακρός έβριζε τον Διογένη. Ο φιλόσοφος γύρισε και του είπε: «Δεν σου ανταποδίδω τις βρισιές, αλλά θα ήθελα να πω ένα μπράβο στις τρίχες σου, διότι απαλλάχτηκαν από ένα κακορίζικο κεφάλι».

Πληροφορήθηκε ο Αριστοτέλης από κάποιον ότι μερικοί τον έβριζαν και εκείνος απάντησε: «Καθόλου δεν με νοιάζει. Όταν είμαι απών, δέχομαι ακόμα και να με μαστιγώνουν».

Ο Ικέτης, η ικετηρία και ο προστάτης Ικέσιος Δίας

"Συλλογίσου αυτόν που κοιτάει από ψηλά και τους ανθρώπους τους πολυδύστυχους φυλάει,όπου στην δίκαια δέηση των βρίσκουν κουφόν το συγγενή των. Του σπλαχνικού Διός η οργή προσμένει όποιον δε συμπονεί τα δάκρυα του δυστυχισμένου."

 
Αισχύλος -Ικέτιδες

 
Η Ικεσία ήταν θεσμός στην Αρχαία Ελλάδα και οι ικέτες προστατεύονταν από έναν άγραφο νόμο. Προστάτης των ικετών θεωρούνταν ο Ικέσιος Δίας, ο οποίος ονομαζόταν και Καθάρσιος και της Ικεσίας Θέμιδας. Ικέτης καλούνταν αυτός που έρχονταν προς κάποιον επειδή κινδύνευε, και ζητούσε ασφάλεια και βοήθεια ...

Ο ικέτης είχε διαπράξει συνήθως έγκλημα ή σοβαρό αδίκημα, είχε παραβιάσει πολιτικό ή ηθικό νόμο. Τέτοιοι φυγάδες γίνονταν κατά τους ηρωικούς αιώνες οι φονιάδες, οι οποίοι στην πατρίδα τους είχαν ανθρωποκτονήσει και καταδιωκόμενοι από τους γονείς του φονευμένου, προσέτρεχαν προς ένα ισχυρό ηγεμόνα ή άρχοντα,προς ξένη χώρα για να βρουν άσυλο και σωτηρία.

Για ασυλία προσέτρεχε στον βωμό ενός ναού ή στην εστία της οικίας ενός ισχυρού άνδρα. Στο χέρι του κρατούσε σύμβολο της δυστυχής του θέσης, ένα κλαδί ελιάς περιτυλιγμένο με άσπρο μαλλί προβάτου, την ικετηρία. Η ελιά χρησιμοποιήθηκε κατά την αρχαιότητα ως βασικό εξαγνιστικό υλικό. Την ικετηρία την έφερε με τα χέρια του ως σύμβολο της δυστυχής του κατάστασης, για να τύχη προστασίας ή ασφάλειας αφού κινδύνευε ή ήταν αδικημένος. Την ικετηρία την κατέθετε στον βωμό ή στην εστία προς την οποία κατέφευγε.Ο ικέτης αφού κατέθετε τους κλάδους επί του βωμού κάθονταν και εκείνος δίπλα μέχρι ο ικετευόμενος να δηλώσει ότι δέχεται την αίτηση και τότε αυτός ανιστάμενος λαμβάνοντας την ικετηρία απέρχονταν.

Ο ικέτης αφού τοποθετούσε την ικετηρία πάνω στον βωμό του ναού και παρέμενε εκεί όσο εκκρεμούσε η αίτηση για ικεσία. Όταν ο άρχων της πόλης αποδεχόταν την αίτηση, ο ικέτης έπαιρνε από το βωμό το κλαδί ελιάς και έφευγε περιμένοντας συνήθως να εκδικαστεί η υπόθεσή του από κάποιο δικαστήριο. Στην περίπτωση που προσέτρεχε για προστασία σε κάποια οικία, τοποθετούσε την ικετηρία στην εστία της οικίας και καθόταν εκεί μέχρι ο οικοδεσπότης να δεχτεί να του δώσει προστασία.

Ο ικέτης δεν μπορούσε πάντα να εκτελέσει τις διατυπώσεις της ικετηρίας, έπεφτε στα γόνατα του ικετευόμενου και τον ικέτευε στο όνομα του πατέρα, της μητέρας και των παιδιών, να τον σώσει. Αξιοσημείωτη είναι η ικεσία του Θεμιστοκλή προς τον Άδμητο, τον βασιλιά των Μολοσσών [Θουκ. Α΄136]. Για να γίνει δεκτή η ικεσία του Θεμιστοκλή, η γυναίκα του Άδμητου του πρότεινε να κάτσει δίπλα στην εστία και να πάρει στην αγκαλιά του, το μικρό παιδί του βασιλιά.Από δω πηγάζει και η φράση «γουνάζομαι, γουνούμαι τινα».Στην αρχαία Ελλάδα συναντάμε το ρήμα γουνούμαι που σημαίνει πέφτω στα γόνατα και ικετεύω. Η ικεσία ως γονάτισμα συνήθως συνοδευόταν με άγγιγμα των γονάτων του Θεού ή του βασιλιάΣτην Αθήνα στα δικαστήρια, όπου δικάζονταν οι δίκες περί φόνων, πρωτύτερα ήταν ιερά θεών, όπου ο φονιάς μετά τον φόνο μπορούσε να καταφεύγει για να σωθεί από την εκδίκηση των συγγενών του φονευμένου. Για μεγαλύτερη ασφάλεια ο ικέτης αγκάλιαζε τον βωμό του θεού. Ήταν δύσκολα να αποσπάσει κανείς τον ικέτη από το ιερό ή και τον ένοχο να αποκτηνώνουν. Αυτό νομίζονταν άγος και οι διαπράττοντας αυτό θεωρούνταν εναγείς και αλιτήριοι.Ο ικέτης ζητούσε κατά κάποιον τρόπο άσυλο στους ιερούς βωμούς, γνωρίζοντας ότι εκεί δεν μπορεί κανείς να τον πειράξει. Ήταν ένας θεσμός εθιμικού δικαίου, ευρύτατα διαδεδομένος στον αρχαίο κόσμο, ένας θεσμός που σε ελάχιστες μόνο περιπτώσεις αγνοήθηκε. Και τότε που αγνοήθηκε, οι ασεβείς παραβάτες του άγραφου νόμου αντιμετώπισαν την μήνιν των θεών.

Επειδή το έριο ήταν λευκό, ο Αισχύλος τους αποκαλεί «λευκοστεφείς ικετηρίας» (Ικ. 192). Βρίσκεται επίσης ο τύπος «ικτήριος» και ακόμη «ικτήρ θαλλός» (Ευρ. Ικ. 10). Συνηθισμένες φράσεις ήταν «ικετηρίαν λαμβάνειν, φέρειν, έχειν, τιθέναι παρά τινι ή υπέρ τινός, καταθείναι, προβάλλεσθαι, προέχεσθαι» (προβάλλειν δηλαδή ή έχειν την ικετηρίαν ως ασπίδα).

Η κάθαρση και ο εξαγνισμός ήταν απαραίτητες διαδικασίες πριν από κάποια σημαντική ενέργεια ή κάποια μάχη. Ο Πλούταρχος μας πληροφορεί πως αυτό επιδίωξε ο Θησέας, όταν, σύμφωνα με τον αττικό μύθο, ξεκίνησε το ταξίδι του για την Κρήτη. Πήγε, λέει, στην ιερή ελιά της Ακρόπολης, έκοψε ένα κλαδί, τύλιξε σ αυτό λευκό μαλλί, έφτιαξε μιαν «ικετηρία» την οποία αφιέρωσε στον Δελφίνιο Απόλλωνα, το θεό που θα τον προστάτευε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Και στις πομπές των θυσιών βλέπουμε τους λατρευτές να βαδίζουν προς το ιερό (το βωμό) κρατώντας κλάδους δέντρου που πιθανότατα είναι κλάδοι ελιάς. Στο πέρασμα του χρόνου καθιερώθηκε σε ολόκληρο τον ελληνικό και το ρωμαϊκό κόσμο η συνήθεια να μεταβαίνουν οι ικέτες-προσκυνητές στους ιερούς χώρους με κλάδους ελιάς.